AKADEMİK

ÇEVİRİ EĞİTİMİ

Çeviri Amaçlı Metin Çözümlemesi _

 37
AKAD EMiK ÇEViRi EĞ iTiMi

mda n
Türki ye 'de esen riizg firlarla oradan oray a savr ulma
mam açı ­
ötürü, benim artık "leb dem eden leblebiyi " anl~ı
artılar sağladığını in-
sından bu Türklüğümün bana bir çok
ge reks e iş
kar etmeme olan ak yok. Buna bir de gerek aile,
y ışlı olmak, ötekine
o rtamında süre kli ötekini anlamak, anla
eklen irse,
kendimizi n as ı l anla tmamı z ge re ktiği eğitimi de
ni daha
ben herh alde yerlilerle yaşadığım bu kazan serüveni
rmek için yardım bi-
işlevsel a lg ıla r, hatta onlara yeme k pişi
le edebilirdim diye düşünüyorum.

1.4. Çeviride Kültürlerarasılık

En geç bu aşamada "kültürlerarasılık" kavramı

30
devr eye giri-
gelmiş gibi gö-
yor. Her ne kada r kavr am _ilkin Batı' dan bize
rak Osmanlı
rünse de, bu kavr am, hem de içi işlevsel dold urula
a var olmuş
Devleti ' nde kendiliğinden, doğal ortam da yüzyıllarc
nara k görü -
bir kavr am ulamına giriy or. Batı, bu kavramı kulla
nüşte bizi anla mak istiy or, bizd e kend
imiz i Batı'ya anla tmak .i-
amd an yola
çin göre ce büyü k bir uğraş verdiğimizden, bu kavr
çıkarak y apılan etkin likle rle ve yayınlarla her iki taraf da mem -
oran da anlıyor
nun edilmi ş oluy or sank i. Ama kim kimi hang i
konu , birbi rini
ya da anlamıyor orası pek de belli değil. Aslında
k yok. Bild iri-
anlamaya gelin ce öyle çok uzak lara gitm eye gere
ı düşünelim. Karşındakini
lerin s unulduğu toplantı ya da konf eran s ortamların
konuşan , aynı anlam ak
Böyle bir ortam da dahi , göre ce olara k aynı dili
mad a ne den-
di siplin kökenl i akad emi syen ler de birbirlerini anla
birbirini anla ma
li zorlandıklarından yola çık arsak , dem ek ki, b1:1
31 e g irdiğinde
ya da anla yam ama işi salt iki farklı kültü r de vrey
erin birbi rini
var olan bir olgu değil. Öyle ki, diliçi çeviride kişil
aşamada aca ba
anlama süreci de önem li bir rol oynu yor. Bu

° K·u· ı tür1e rara s ı ileti ş im için krş. Göhring 1998: 11 2- 11 4

3

ku ş ku s u z farklı olabil-
.
Aynı toplumda ya şay a n ın s anların kültürü de
31

verile:.:ektir. Fa rk lı
mektedir. Buna metnin ilerl eyen kı s ımlarınd a örn ek
ğ ı kültürü anlı ­
kültür dediğimi zde önce likle iki farklı dilin kull a nıldı
yoruz .
238~ - - - - - - -~ SA
~ KiN~
E ER UZ -ESEN
~: :. . .=.=. :.: . .-- - -- -- -- -- --
sö yl e . ., bi lir ıwyiz : " Bi rin i an la
bı r so ru s oı ,ı ma kü ltü rle rin ör r
.. . d
m esnı en o ,e, " t fıe r iki tarafın da an la ma ya ıtş .
':J' • • •
ha z ır ol ma sı ve don
•
nımının bu an l. aına ey lem in i de stekleyı c ı nıt a-
elıkte olmasından
geçiyo r? " Ba şka bi r deyişl
e, iletişimin o]uşma s ı için mı

ce nin vars ayılma s ı mı ge re

ş u dü şün .
ki yo r:
" Be n şimdi bu ra da karş
ımdakini ~n~amak içi ~ ~u
rum an la ma ma k için değil. lun uy .
Bu nu n ıçın de hellz bır or 0
öz v~ride bu lu nm am , sö yle anda
ne nl er i ke nd i donanımıml
laştırmam ve ol ay ör a ka rş,­
gü ler in e konuşmacının pe
ba km am ge re kiy or ." nc eresinden

Bu yaklaşımın başarılı ol
ması içi n, kuşkusuz konu
şan ya da me -
tin ür ete n kişinin de me tn
in i karşısındakinin anlama
sı için üret-
üğinin bi lin cin de ve
di nl ey ici ni n donanımını
n da sö ylene nleri
ili nt ile nd ire ce k dü ze yd e ol
ması ge re ki yo r.
Bu aşamada yukarıda yazanların bü tü nl ey
en i ol ar ak Am mann ·-
da n alıntıladığımız Ve rm ee r' in kü ltü r tanımına bi r gö z ata
lım :
"die Ge sa mt he it de r No rm
en , Ko nv en tio ne n und Me
Kü ltü r nungen, an de ne n sic h da i-
s Ve rh al ten ei ne s Indi vid
tanımı od er ein er Ge se lls ch af t au uwm
sr ich tet . "
Bu du ru md a Ve rm ee r'e gö
re kü ltü r ôi r bi re y ya da
luşturan davranışlar toplumu o-
bü tü nü dü r.
Ar nm an n Ve rm ee r'i n sö
yl ed ik ler in i kU ltü rb ili mc
verdiği bi r alıntı ile ta i Gö hr in g·den
mamlıyor:
" .
.. was man wıss e n, be he rr sc he n un d em pf m
mu ss, um be ur te ile n zu de n kö ıın eıı
kö nn en, \.V O s ich Ei n h e inıisc he irı
ih re n. ve rsc hi ed en en Ro
lle n e rııwzrtwıg sk onfo rın
~bwe ı ch erıd ve rhalt eıı. ur ode~·
ut um sic h se Lb st iıı d er
.fe_~ıden G e~ell sc hq fi e nv be tn'.1-
ko. nn en so 1er n artungskoııf'o nn ve rlwlı eıı
. ' . 'J ınan nı·c ı u wıl•l ım
d ni· ch t enva be · 1·:'fu
clı e_ J~ we ıls au s e rw ar tu ng re lf .) •
sw id rig em Ve rh alıen e11
he11d en Ko ns eqll en ze n z
ıt tra g t5re-
en . ,,32
32
Ak tar an : A rnmann 1990
: 38 /39
 43
AKAD EMİK Ç E VİRİ EĞ iTiMİ

ı.s.ı. Kültür Kavramı ve Çeviri

Daha önce kültürlerarasıhk başlığı altında incelediğimiz ve ta-

nımlamaya ça lışt1 ğ ınıı z kültür kavramının üstün e tuttuğumuz
büyütece biraz daha yak laşarak bu kavramd an tam olarak ne an-
ladığımızı aç1klamaya çalışalım. Öncelikl e, "kültür" dediği ­
mizde tek ve mutlak bir kültürde n söz etmiyoru z. Kültür, kat-
manlı ve aynı toplum için geçerli, büyük ölçüde örtüşen bir kül -
tür olabileceği gibi, farklı toplumla rdaki gelenek ve görenek leri
dile getiren, büyük ölçüde örtüşmeyen farklı kültür öbekleri ola-
rak da algılanabilir. Belli bir topluma ait kültür yabancı kaynak-
36
larda "para kültür" olarak nitelendirilmektedir. Bu kültür kat- Kültürün
manını bir fakülten in ya da siyasi bir partinin kültürü gibi daha bileşenleri:

öznel bir kültür nitelend irmesi olan "idio kültür" izler. Başka bir Sayısız kültür

deyişle ilgili fakülted e ya da siyasi partide geçerli olan ilişkiler katmanları

düzeneği "idio kültür"d ür. Bu kültürün bir alt kültürü de ''dia

kültür" diye adlandırılmaktadır. Edebiya t Fakültes inde okuyan
bir öğrencinin aile çevresin de edindiği ve onu doğrudan birey
olarak etkileye n kültür ya da belli bir sirasi partiye ait bir mil-
letvekilinin aile ortamında edindiği "bireyse l kültür" de bu şe­
adlandırmaktadır.
kilde
son yirmi yılda gi_ttikçe artan "Kültür" kavra-
--
Kuşatıcı özelliği
nuyla tüm toplulukların ve bireylerin alt kültür düzenek leri de ta-
nıml anmakta dır. Buna bir örnek "şirket kültürü" kavramıdır, böy-
lece ekonom ide ve bütün öteki disiplinlerde de bu kavraml a ta-
nımlamalar yapılmaktadır. Ancak kültürü salt bu belirtilen kat- Şirket

mantarla sınırlam ak da gerçekçi değildir. Birey için kültür aslında KültOrü

sos yall eş me sürecind e d eğişikliğe uğrayabilen say ısı z katmand an

· oluşan toplu bir kümedir. Almany a' da yetişen bir Türk' Un kültür
katmanlarına sü rekli yeni halkalar eklenebildiği gibi bu Türki-
ye' de yaşayan bir Alman için de geçerlidir. (krş. 3.3.)

Krş . H. Vermeer 1990: 59

36
 Kültür kavramını dil y:ı cta çevi ride so nrntkı ş tırınaya ~
':r<t lı .
Örneğin M crcede~ Şirkcti ' nck ya pılan çev irile rd e, ay oı-t ' 11 ı\K/\ 1>1 : MIK ÇF.V IRI t:ı'i lTIMi
111 ıı 45
için F o rd Sirkcti' ndc yapılan çcv irikrde n daha d eğ i s ik st
~ erge Prol'csyo n e l çev irme n devreye g irdi ğ inde a rtık kültürl eraras
ı ve
o la1 <1 k d eğ ıl d e, tek bir avraıı
" .. · ., .
!ar kull anı lm a kt adır. Bunu çev ııı \
di ll eraras ı kültlir öbek le ri söz konu s udur .~ 0 Bu durumda
Çevirmen :
t1 · ı 1• çev ir- iletişimde dengeyi
)rola çıktığımızda d::ıhi, he r iki ş irket d e aynı nes nev,·
k· dcıı men bu iki farklı top lumun kü lti.irünü ve dolayı s ı y la bütün sa(Jlayan uzman !
1
~
., kül -
özoü bir kanam ile nitelend ire bilir. Ya da CetTah pasa end· tür k a tmanl a rını say d a mla ş tırm a k zorundadır. Çevi rmen
T ıııe çev iri
~
b
kültesi' nin dili. Çapa Tıp Fakültesi'ııin uzmanlık dilinden lp f sürec inde bu iki farklı kültür arası nd a hareket ede r, zama
d a. n za-
. ek t e d.ır. ·' Sonuçta. b. · t I
farkl ı olabılnı 7 man kültürl erin k esişt i ğ i ortak alanda durur ya da bir kültürü
11 op umu k uşatan ge . ne] aha ö-
çer bir kültürün içinde devinge n özellikl i, bir parçası sabit teki kültüre an l aşı lır kılm a k içi n öteki kültür katmanlarının
0
için e
k "'e. dalarak sürekli biliş se l ey le ml erde bulunur. O bir denge
ancak etkenle re aç ık ve bu e tkenlere koşut değ işimlere a1an uzma-
u- . ' nıdır,4 1 ne zaman ne yapacağını bilen ve Höni g'i n dediği
Girişik
bilen bir çok alt kültür iç içe yaşa mını sürdürm ektedir gıaya. gibi
kültür Tt"ı b sorun oluşacağı zaman kafasında kırm ı zı minik bir ikaz
lamba-
ha/kalan kültür halkala n gelenek , 2:örenek, kişinin yaşadığı çevre· ın ll
sının yanıp sönmey e baş l ad ı ğı, sorunun ayrım
~ çal ı na varan ve çö-
, ı ş ı, .
ğı iş ortamı. aldığı eğitim gibi etkenle r tarafından şekillendi
ri- züm üretebile n bir ileti ş im u z manı. Bu anlamda çeviri nin
salt
lir.38 B aşka bir deyiş le kültürle r durağan değildir, sürek
li dı ş et- çeviri yapılarak da öğrenilme sine ola nak yoktu r.42 Çeviri
yap-
kenlere açık olarak değ i ş ime uğrayabilir ve katmanlaşabilir. masını öğrenmek için yöntem esast ır , çevirme
n neyi neden yap-
Yi-
ne de "Doğ u kültürü" , "Batı kültürü " gibi kavram lar tığını bilmek zorundadır, dah ası sürekli
beslenm esi gereke n zi-
için , bu
kavramları kullananların zihnind e ortak gösterg elei·in o lu hinsel bir etkinlik tir çeviri. Uzman çevirme n çeviri yönteml
erini
şması
olanaklıdır. 39 bütün metinler e uygulay abilen çevirme ndir. Çevirme ne
ilişkin
saptamamızın ideal bir durumu anla tmasına
karşın. gerçekte n de
uzman çevirme n bir çeviri işini organize edebilec ek konumd
a
karar almak zorundadır. Çünkü anc ak bu şekilde çeviri
işlevsel
ve profesyo nel kılınabilir ve rastlant1sal, bir defaya mahsus
37 ba-
Bil_i ı:15eI kavramlarda dahi bu durum geçerliliğini korur, örneğin çevi- şarılı bir iş olmakta n ç ık ar.

:1?1 lım alanında da

1?n kalkış ve varış Türkiye' de Fransız gel en eğinde kaynak ve erek d ıl
38 dili deneb ilmektedir.
1.5.2. Türkçe 'de Çeviri Kavramına
Omeği ıı _bu bölü mde kültür ve çevi ri olgularına veril en örneklerclcıı ya· Yüklenen Anlamlar
~arı, yan ı benı kuşatan kültür halkalarından birini somut olarak
görcbı­
lıyorsunu z. Uzun yıl l ar hukuk çev iri sinin içinde olmam neden iyle ör-
Çeviriyi iki fark lı kü ltüre ai t toplulukların k o nu ştuğu iki
farklı
n~~le~_h_ukuk a l a nından seç ilmi şıir. Oysa teknik ya da tıp a l dil aras ınd a ge rçek l eşe n iletişims e ) bir edim olarak ele alma
aı~ıııd:ı çc- mı-
vırı_ e~ıtımı~de uzma nl aşm ı ş o l sayd ım , kuşkusuz örn ekl eri hu a l aııclaıı
verırdım Bır yerde t · d . .
k' • ·. . m~ 11111 ya a bıreyııı kültürün ok uma y ı og .. - ., 0 e ıı 111
Külllir halkaları y la il gi li krş . 3.3. ve: 3. 11 .
ışı, metnı Y~ da kışıııın kültürünü saydam la ş tırm aüyeti ıc . •

sini kazaııı Y 0 ', ; ''Denge" k avra mı çevirmenin arabuluc l~luk yap tı ğı .. anlamınd
Bu duru~a bır başka örn ek de Kuhıı ' un " Bilimsel Dev riml erin
41
a kulla-
Yapısı_
başlıkblı_ ~ıtabı~d~n verilebi lir. İlkin fi zik a lanında u zmanl aşa n ve dah,ı
nılın a nıı ş tır . Ö rneğ in söz lü çeviride ıarallardan bırı otl<es
1
ını dıle ~ellr-
di ğinde çev iri iş i nin özgü llü ğ ün e göre çev irmen de bunu
sonra ı ım aktarmak zo-
1' ·d· --.. tarıhın.e yönel en Kuhıı k'ıt ab ıııd a konunun işlennı es . le Ji "ı - rundadır.
39 ı veı ı_ ~ı _orneklcn genelde fizik alanında ıy "
Krş. H onıg 1995 : 90-96
n seç miştir. 42
Höni g/Kuss maul 1984: 11 , 1-1 . 1-löni g 1988: 15 4 · 167
 71
.. ld ~ kadar " 11 esı1rl " ve yanlış ça~ . ı\Kı\f1EMIK ç r: VIR I f:(i lTIMI
• Mümkım o ugıı l I . , , ış ,,,,,
b •. okuıııa -mılaııın -a .1111 aıııay, sa 'i/ nır,
saplmımayaıı 11 . . . 7 c~ (ı ı,rııı
. . fer \'aıwbıf ınııı . . ı/. ay rınıın a varmayan kimse, okuma-anl ama ve i~levse l bir erek Metin
m enı ıç ın ıı e . . 1 • metin olu ş turabilme sürec inde büylik sorunl arla karş ıl aşacaktır.
rkiıılik 11 asıl betıın eııır ? Okuma- içinde
• Okuma deıı en e . . · aıııa oluştuğu
. .. ·cci ıı e ::,aman gerçekleşır ? %. Her mcıirı olu ş tu ğu k oş ull a rın kül tü rel bir y ans ımas ıdır, kültü - kültürün
içselleşımne sııı .
.. k· \'ı·amı ıır~ulaıııalarda ne denlı nesne/d · rUn belirl enen s ınırlar içinde bir tür iz dü ş limüdlir. Kültür salt izdüşümüdür
• "Nesıı e a 0
· ır ?
ya z ınsal metinlerde d eğ il , tüm metinl erde büyük rol oynar. Öyle
• • • • •

.. • .' 1 lama \'e içselleşıırıne surecrnde·nes,ı l

• Ogren cı a ıın . . e Ya
··- I darraıııçlarını ,ıasıl ,a,ıımlarsa çevırı edincine c.t dı· ki bi zim anladığımı z anlamda kültür, kay nak ve erek kültüre ait
o..,ıı e . ı 0
nı daha lıdı yol alabilir? g. metin türü geleneğini de kapsar ve rnetiniçi ve metindı ş ı gönde-
rimlerin işlevsel bir şekilde yorumlanmas ını sağlar . Bunu çok
.b. k . n oo"zu"ken , ancak öğrencilerle ~yaptıg~ ım alışı
gı ı ço · ya1ı ::: . ırnıa. yalın bir örnekle somutlaştırmaya ça lı ş alım . Türk kültüründe
!ardan onlar için aslında· hiç de yalın olmadıgı ızlenirnine Vardı. kullanımı yaygın "geçmiş olsun " deyimi okurun anl a mas ı için,
ğım bu sorulara yanıtlar aramak durumunda kalmaktadır. okur Türk kültürünü ve bu deyişin kullanım bağlamını bilmek
zorundadır.Ya da bir dükkanın kapı s ında asılı "Cuma ' dayım "
2.2.2.1. Öğrenciler ve Kültür Kavramı ifadesini anlamak salt Türk kültürü değil , İslam kültür bilgisi de Deyimlerdeki
gerektirir. 20 Her iki ifadenin de, kültürden yoksun a lıml anması kültür
yoğunluğ u
İnsanl ar doğdukları andan itibaren sürekli değişimde~ geçmeK- sonucunda yapılan çevirisi, bu ifadelerin i şle vi ni karş ılamaz .
tedirler. Onları içinde yaşadıkları aile, oturdukları kent ve üyeıi Bunların uç örnekler olduğunu düşünmemiz doğru olmaz, çün-

oldukları toplum etkilemekte ve biçimlendirmektedir. Bunı kü bütün metinlerde ister istemez kültürel ortamm bi r y an s ıması
bulunmaktadır. Buna görsel ögelerden de örnek vermek olanak-
Kültür ku ş kus uz aldıkları eğitim de dahildir. Sonuçta öğreı:ıci de üni-
kavram ı
lıdır. Nüfus cüzdanının rengini aklımıza getire]jm, Türkjye ' de
versiteye gelinceye değin belli bir biçime girmiş ve onda çoğu
her nedense ya da pratik nedenlerden kadınlara pembe olduğu
alanda kmlması aslında pek de olanaklı olmayan değer yargı lan
varsayılan yavruağzı , erkeklere de uçuk mavi renklerde nüfus
olu şmuştur. Bu değer yargılarından biri de, toplumun tüm ke- Nüfus
c(izdanı verilir. Türk kültüründe salt bu renklerden yola çıkarak Cüzdan ı
simlerinde rastlanan bir kanı, yani çeviri için salt iki dili bil rne- nüfus cüzdanının bir erkeğe ya da bir kadın a ai t o lduğ u anlaşılır.
n'.~ ? eter~i olduğu kanısıdır. Buna bir de öğrencinin dil ve çel'iri Oysa kimliklerle ilgili bu değişik renklendirme ya ban cı kültür-
bolumlerıni pek de •· ..11 .. . .. .. -
gonu u seçmedıği, yaşamın onu bu bo1u ıııu lerde gözlemlenmemektedir.
seçmeye .. J d'1rd
ıgı gerçeği eklenirse, öğrenciden bu kon ııdJ
•v•

. yon en
fazla bır beklentimiz 0 1 · ·ı
.. mamalıdır. Bu anlamda gerek k en d ı ku ·
ıurel yaklaş ımının . ı
' gerekse metındeki kültür katm a nl a rı nı n
duğunu belirtir ( Parakulıur/ Diakultur/ ldiokultur) Vermeer: 59; Göhring
de çeviriyi kiilıürle raras ı bir il e ti ş im ağı içinde ele a lır 1998: 11 2- 11 4.
19 ·
20
Bu konuda örnekler için krş. Laveau: 1985. Derste kull anmalık metin-
işlevsel Çeviri kuramı .. . .. r lerin alımlanma s ıııa yönelik öğ re tme nl e r için hazırl a nmış bu kitapta
Vermeer, daha önce H~~~~a ~or~- Ç~~ri kültürlerarası bir eı kınlık:'.-, ÇAM Ç dersinde u yg ul a malı olarak i ş l e ne bilece k okuma-anlama etkin-
(I 988 ) çeviri-kültür b • Manttarı nın bir konferansta eli le gı.:ıııJ ~ li ğ ini di zgese ll eştire ıı ve aç ımlaya n böllimler bulunmaktadır.
metrelerin aslında ıopl:~;: ('sını ..açımlayarak , kişiyi belirleyen _ p:ı::.
1 1

kultur, topluluk kültürü ve özel k ii lı ur

 '-':'.'ı..:.::·.lY~ll~l\.~l;~'E~V'._IIIR~İ___I_E~Ğ;_i:iTı:!i~Mi- - - - - - -~
" _:_:'
- - - - - - -- -- - - - - . . . :·..::··..::
123

ı •·1, 5 ve 6 numaralı
.
metinler gazetelerde 1
.. .
turlerıni
n a ıntılannuşt
.. ır, ancak
ııePsi ayrı metın
. .
alt
.. -
temsil ederi
er, ona gore de f ki
ar ı
biçem ve dıl sergılerler. Ogrencilerle bu meti 1 . .
. .d 1 . n enn bıçemleri ve
dıl ır enır gerekçelend irı·
kul ıanılan e ve 1 k .
ere metın alt türleri
saptanır.

Metinler işlevleri açısından da incelenebilir o" rnegın

-. 6 ve 7 nu-
. _ . . ·
maralı rnetınler çagrı ışlevlı metinlerdir ' ancak anı aç 1arı yıne
.
de
.. .
farklıdır, bın reklam metnı olarak bir ürünü överke .. t k.
n, o e ı me-
tin büyük bir olasıl_ıkla bir kartona yapıştırılmış ve kartonu taşı-
yanın dikkat etmesıne yönelik bir çağrı metnidir.

2.4.2.1. Dil ve Kültür Duyarlığını Geliştirecek Metinlere

Örnek

Türk kültüründe bütün öteki kültürlerde de olduğu gibi nikah

Farklı zaman ve
ve doğum gibi olgulara yönelik gelenekler oluşmuştur. Bu farklıkültür
gelenekler düğün/nikah davetiyelerine yansıdığı gibi, ölüm dilimleri
➔ farklı dil
ilanlarında da bu olguları gözlemlemek olanaklıdır. Bu an- kullanımları

lamda aşağıda farklı yıllarda ya da aynı toplum içinde yaşa­

yan farklı kültürel gelenekle ri yansıtan nikah/düğün davetiye-
lerine ve ölüm ilanlarına yer verilmiştir.
Örneklenen ilk nikah davetiyesi altmışlı yıllarda hazırlan~ştır
ve O tarihin kültürünü kavramlar üzerinden bize aktarır. ikinci
davetiye 2008' de basılmış, üçüncü davetiye ise evlenen gençler
_tarafından tasarlanmış bir daveti yedir.
F k · T" k ede dil içi çeviri
ar lı zamanlarda oluşan bu metinlerde ur ç .
Ya k ok daha farklı ı fade
Ptnak da gereklidir, çoğu kavram artı ç
edilmektedir.
B·· .. .. .. O1
ulan da gözlemlemek Kentsel kültür,
Utun bu metinlerle değişen kulturel g b. k'iltürü yans ı- taşra kültürü,
olan kl . .. .. kentsoylu ır L varoş kültürü
a ı d ı r. Bu davetiyelerın tumu . bastırmak da
tır. Oysa Anadolu' da her ne kadar artık davetıye ,
 r
SAKiN E ERUZ-ESEN
124
E(;ITIMI
AKADEMiK ÇEViRi---.::...:..:..:.:.: ____ --...'.t25
...:.:'.
oelenek haline dünü şm üşse de, nikfü ı ve dü ğ ün ge l c ıı cklcr· .
'ki farklı Nikah Davetiyesi:
; e çok daha farklıdır, örrıcgin düğiiı~ler köyl~rde ç ığırtkn,i/'ıe 2007'den ı
d duytıı·ul a l)ilir ve da vetı ye l erdekı s ü s l e ınc ı fıara.
-
rac ı 1ı g ı y 1a a _ . . er rd ı:::::,,J~r::::::,.J~~~J~~J. ~
l ay ı çiçeklerle bezeli ve çok daha a ba ıtılı ol abılmektedir. \l.
( ," . q , ~ lj
ög· rencilere B dili kültürüne duy arlı kılma k için kendiler' .
. . 1 .· . . ın,ıı n
~ !t11w )eole-lnı, 3" .jwf:lı ._, lw '.·
dilinde bu tür metinler bulup getııme eıı ve her ıkı kült uru
. .. . ..
metinlerden yola ç ıka ra k karşıl aşt11malan ı s tenebılır.
".
bu
1 _,ı:ı«,;, diı,,;,,,,,,l w,h/41,,1,/,ı, ,imdi.,
11,alklıılı rlı.1,r1w~.
t
Bu tür ça lı ş maları külıür yoğunluklu öteki metin türleri yle ~
Küreselleşme. .
yapmak obnaklıd ır. Örneğin Hıri stiyanlarda dini ve d"unyev,
. .
de j j}J,$,,/ .;_, .. ,/.;...;.., kı.,. ~ 'ftl.f" ✓ Q<
gönderılen kartları
• ✓ \'._✓
kültürel bayramlarda tebnk ya da elektronik post
dayatma. mesa1· ı arı İ slam kültüründeki dini ve dünyevi bayraml arda gon .a
kültürel
farkında /ık derilen bu tür metinlerle karşılaştırılabili r. Bu karşıl aştırnıalarda
. \1
j/, .,/?,y<> 2ffi f,,,,;,a,k.• ./,,at 12 ·{
)~i ,f;./,,ıdww fJ,,,:a,
. 1/o,ı,,
k ürese ll eş menin etki siyle son yıllarda görsel ve yazılı medya
kültürünün de d es tekl edi ğ i ve ekonomik nedenlerden ö rn eğin
~. '-<1/'ı~•~ı...o-.ı...o-.~. •~·~.
. ,...-ıu • :-
~ ("._•·
,, . .. ' '·"
: ' J J ;..5;1.:- ..ı~ .... · •--J

sevgi liler gününün as lında B atı ' dan na s ıl Doğu kültürüne u l aştı-
ğ ı ve bu günün A ve B dilinde nas ıl ifade edildiği , n as ıl sergi- i
l endi ği, n as ıl kurgul andı ğı ve sunulduğu da irdelenebili r. Altmışlı yılların davetiye dili yukandaki ilk davetiyede dil içi
çeviri ile ·çağımızın diline uyarlanmı ştır.
Türkiye 'de de artzamanlı ve eşzamanlı farklı kültürler kapsa-
mında farklı davetiye gelenekleri de oluşmaktadır. A şağıda bu •• İkinci davetiyeyi ise gençler kendi istedikleri gibi h azırlam ış -
konuya i l işkin üç farklı nikah davetiyesi verilmiştir. . !ardır. Anne ve baba adının yazılmasını di kkate almayan bu da-
A ltmı ş lı Yıll ardan Bir Nikah Davetiyesi: vetiye de katmanlı kültürün gençlere yönelik alanının bir örne-
ğidir.
·- - · - ,- - - - - ·-··- - ·- - - - -· - -
. 1 "
Ancak yaygın Türk kültüründe anne babanın adlan davetiyeler-
Kulaksızoğlu ve Zaptçı 1
de verilmektedir.
Aileleri 1 :
Yabancı kültürde bu tür bir daveti ye çok daha farklı oluşturul ­
Musavver ve Münip'in
maktadır. Öğrenciler B dillerine göre bu konuyu inceleyip ders-
Nikah merasimlerine teşriflerinizi te tartışmaya açabilirler.
saygı ile rica ederler. . ı yapu ğ ımı zd a
1
A
:ı _Ynı çalışmayı Türkçe ölüm (vefat) ılan 1arıy a .. .. . _
Yıne ct 1· ı · . . . .. "müzde olum. .ılanla
/ Beyoğlu Nikah Dairesi ; Babası Babası ' 1çı çevirinin gerç ekl eş ti ğ ını ve gunu .
_ı :~_: }9§3__. _Ç_u_n1~.f'!.e~i.__s_~~! 1_3.?_0__ _L Tevfik Kulaksızoğlu Adil zapfÇI - _' rının d - a " zl e ml eyebılırız.
; a daha serbest bir biçem kazandıgını ı:ı 0
. - ··- ··-··- ··- ·-· ·- ·· - ··- ··-·· - - -·- ! [\

,,.
126 SAKİNE ERUZ-ESEN

·1~ · ı··
Türkçenin yıllar içindeki eğışımının o um ı anlarına
· d ... . ı\KADEMiK C,:EV IRı EĞİTİMi
\27
Yaıı sııııQ
11:
1936' dan bir ölüm ilanı

936-10-6 VEF AT
ÖLÜM
Merhu m Gener al Ramiz hafide si hum Celi Bey ve Sakine
.
Hanımef
,
endi 'nin kızı , Em . y rb . Ve-
t,1er
Şehreman~ti Meclis reisi Mehm ed A'li- dat som'un ~aldızı, Nesıbe Som un kardeş'.: Kastamo
nu eski be-
lediye reislerın~~n merhu ~ Muzaffer Esen ın eşı, Av
. Hamit Esen
nin gelini Usküd ar ve Kadı köy arazi B.B. Kliniği
tahrir komis yonu reisi Selim Büyük - Zekiye Esen ın annelerı , Haydarpaşa Hastane si K.
;:fi Şükrü kayınvalideleri, Sakine
Çamlıcanın birade r zades i salihatı nis-
Dr. Opr. Esen ve Meral Es_ en'in
Eruz, Mehme t E~en, ~-e~_ nep Esen, ~ıne Esen'in büyükanneleri, Y.
vanda n Sakin e vefat etmiştir. Yarın ce. Müh . Aytaç Eruz un buyuk kayınva _l_ıdesı, Mahir, Bedia
Akkeski n,
nazes i Beyle rbeyin deki hanes inen kal- Rezan ve Em. Albay Osman Rebii Onol'un , Celal ve Handan
dırılarak Beyle rbeyi camis inde öğle na- som'un teyzele ri, Ozden ve Metin Konucuk, Demet
ve Lütfi
mazı kılındıktan sonra Küplü cede ihzar Karaosmanoğlu, Şeref ve Kayhan 'in cicianneleri Beylerbe
yli

edilen makb erine defne dilece ktir. Hacı

Cumhuriyet yeni kurulduğu tarihlerde yayımlanan bu ilanda

Pa. MÜKERREM ESEN
şa sözcüğünün yerine General sözcüğü yeğlenmiştir , "hafidesi'
torunu anlamma gelmekte ve bugün artık kullanılmamaktadır.
vefat etmiştir. Cenaze si Beylerb eyi 'ndeki evinden
8 .7.978 Pazar
ı müteak ip
günü alınarak Beylerb eyi Camii'n den ikindi namazın
Bunun gibi "Birader zadesi" , "salihatı nisvandan ... ", "ihzar
edi- aile kabrine götürül ecektir. Mevla rahmet eyleye
Küplüce'deki
len" ve "makber" gibi sözcükler de bugün kullanılmamaktadır. ÇOCUKLARI
Daha önce de belirtildiği gibi her metin bir öykü anlatır.
_bu
metnin satır aralarında da yeni kurulan Cumhuriyet'in öyküsü
(General, arazi tahrir komi syonu) bulunmaktadır. İlginç olan
bir l
Günümüzde ölüm ilanları da evlenme davetiyeleri gibi biçemse
konu da vefat yerine "ölüm" sözcüğünün kullanılmasıd ır. O ysa
açıdan çok daha geniş bir yelpaze ye göre düzenle nmekte dir. Fo-
günümüzde dahi bu tür ilanlarda "vefat" sözcüğü yeğlenmektc· toğraf konulabileceği gibi metin çok daha sade oluşturulmakta
­
dir. 43 yönelik aşağıda bir örnek
dır. 2008'de verilen bir ölüm ilanına
Sakine hanımın kızı Mükerrem hanımın kırk iki yıl sonra y:ı· verilmiştir:

yımlanan ölüm ilanı ise aşağıdaki gibidir:

42
Bu kısım ölüm ilanının ·· ü . .. ·ı ııı Jil
çıktığı içi n ilan azı . usı _ne el yazısı ıle yazılmı şıır, özgıın \ lıı,Jıır
. ı' ,.
y danyakadökülm
de · 'kl 1'k' yapılma
gı şı .k
ek zorunda
· . .
k alınmış tı r .. ııık· dı~~.ı.-
· Mcı 43
İlan gazeteden alınm1ş, ancak adl:ır değiştirilmiştir.
al ınıwk b k 'yn,ı mctnın bıçemı. yaz ımı ve duı c nı
;ı uraya a ıarılnıı ştır .
 SAKiNE ERUZ- ESEN
AKAD EMi K ÇEViRi EGITIMI
129

. 1 dahi çok yoğun kültürel çalışma lar yapılab · ı · ô rneğın.

1 ır.
VEFA T etın ehınet en buyük..
ve en eskı .
Müslüm an m k
JTl
((araca . ' . ezarIı !arından
. . Kuzguncuk ıse Boğaz da bır çok kültürü • . d
biridır. . . . ıçın e barındı -
Türkiye Cumhuriyeti ile yaşıt olmaktan ve . . ç bir mahall. edır. Bır şekılde Türkçe ölüm ·ı ı an arından
O'na ömrü boyunca ran ılgın . . . .. . . . 1
Hizmet etmekten gurur duyan .ölen k'ınsen ın kimlığ ıne yonelık de bılgıler edinmek olan aki ı dır.
ı
T.C. Devlet Demir Yolları Eski Başkanı 'lanları da l(aynak ,dilin.. ktiltürü nU dile getiren ru·rden ı. an-
merhume Nesibe Paksoy'un eşi, ölilrn ı .. . 1
Ailenin sevgili büyüğü ıardır. örneğin Alma~ya da olum ıla~la~ında bir haç bulunmak.-
anlığın simgesi olarak
tadır.
Bu haç ilanın
. . . d ğ
bır kenarında ·ıı · Hınstıy
.
SUPHİ PAK SOY 'u ~~ ileceğı gıbı,
b o um tan mm yanında ölüm tarihini gös - .

teren küçük bir simge olarak da bulunabilir.

kaybettik. Öğrencilerle B dillerine göre bu tür ilanları toplamaları ve Türk
­
kültürü ile karşılaştırmaları önerilebilir. Ancak bu tür çalışma
Cenazesi 22 Mart Cumartesi günü
Kuzguncuk Camii'nde kılınacak öğle namazı larla çok oyalanmamak gerekir, amaç öğrencinin aynı metin tü-
sonrasında Karacaahmet Mezarlığı' nda rünün farklı kültürlerde çok daha farklı oluşabileceğini görme-
toprağa verilecektir. sidir.
Ailesi
Farklı metin alt türlerine örnek olarak aşağıda farklı tarihler
de
Çelenk gönderilmemesi ve isteyenlerin Nesin Vakfı ' na ya
da Türk E ı itim Vakfına ba ~ı ta bulunmaları rica olunur. . günlük gazetelerden alıntılanan metinler verilmiştir. Okur me-
tinleri işlevsel konumlandırmak için, bu metinleri okuma gele-
Bu ilanda çelenk bağışı yerine Nesin Vakfı'na ya da Türk
Eği­ neğini de bilmek zorundadır.
tim Vakfı'na bağış yapılması önerilmiştir. Her iki vakıf da eği­
öğrenci Bu çalışmalar derse öğrencilerin getirdikleri farklı metinlerle
tim bursu vermektedir, bu yazı ile cenazeye gelenler yapılabilir. Örneğin istatistik veriler içeren bir metnin biçemi ,
burslarına destek olmaya yönlendirilmiştir. Bağış kısmı clalıi bir bir hukuk ilam içeren metnin biçeminden çok daha farklıdır.
Ya
tür kültürel geleneği temsi I eder. Son yılJarda genelde ö!Unı da aşağıdaki gibi doktorlara yönelik teşekkü r yazılan
ilan- salt Türk
larının altına yakınını kaybedenler nereye bağış yapılınasıııı is- kültürüne mi özgüdür? Bu yazının yayımlanmasında~i amaç ne~
tediklerini de yazmaktadırlar. Burada belirtilen Nesin Vaki'ı dir? Bir burç ilanının yanına iliştirilmiş burçların imgeleri ötekı
i,c
şu anda çocuklara karşılıksız eğitim veren ve ardınd a say ı sı z
kültürde de var mıdır? Burç falları evrensel olarak bütün dünya-
ki-

tap bırakarak 1995'te vefat eden Aziz Nesin' e yön elik

kiilt ii rcl
da okunulan metinler midir?
bilgiye de değinilmesi açısından ilginç bir ilandır. Aynı
durunı
öteki vakıflar için de geçerlidir. 1967'de Vehbi Koç ' un önckrlı·
ğinde kurulan Türk Eğitim Vakfının ardında da sayı sı z şir~cı.
gürcvli ve gönüllü çalışan kişiler bulunmaktadır. Bu k ii\• iiL·ııK
 TEŞEKKÜR
E5h" Bedriye O z ulaş'ı u zun_ zama·~
0ldugı, ı zdıraptan
ç ol(rno~ı o
basa , ı lı bır a me t ıyatı-' kıır il ·
rı p kısa :ama nda sa~ h ~ ıııa kav us tu l'ar:ı
Haydor-
pa.ş:ı 'Jum un e H asl::ı ne s ı Kula k . aunr
Serv ı ~ı
n . B o ğ n)' ·;r "''. \
Kllnlk Şe fi ~~?
/\ .: -,7j Ateş'" Sabit (23Tem·nuz 23
. . '
A·
l\gustoıı
OP . DR. ŞÜKRÜ ESEN , 1 ~ •\ ' , ' f) ·k" k · ·
'• { \ r ,,rı ~ı:,• •n ı ahilı >•, • ıtd 1
ı. ',4lt.Jı ,,, 1
$&f M uavini \ •
•• • • 1
nf.ıhh: l ırsını z S,v ı
~J i ı ~:/
•,

gdırlgı ı:,!~İşiklıl<i• r
. . .. . ~ . , 1
OP . DR. CEM KO CA ı.r.. '"ı:iıı,r •J ~
(fL',½ 1 nt r,, _..
.. r. •~-n
e ~şasis tan

1
<..,,,...-,.~
· . ohını lu brarl:ı.ı ,ıl ~tıi r.r U,
.. n ı 1.., 1
OP . DR. MU STA FA AÇ IKK OL
İş/ Para Aşk
le yeni pbnbr ve her.rf. r;; ,,:r.'
.'r.~-.
değisiklige ~iclelıilirsıniz s.F)~ıı ~~
OP . DR. ÇELİK KOLDAŞ
Nark o:: hemşires i Gült en Ozca n , ame
r\J· {'j?.:;\
~ nulard~ d,ıh;ı Gt,:, arıı, '"h:li;1>r,ız ,;
liyat hem -
şı re si Zu hal Özm an ve hasta nede kaldı Sağlık ilişki l e rinizde t'Jtarlı r.;r,-:-:ın~.:ınız,.
ğ ı süre ce Eğitim
~• rnin y anınd an ayrılmayan vefak(ır
FET HiYE TUG SAL 'a , Gö z Serv isi . tıemş
do ~tum,uz., ı\ /'ı zin ya rarlllı.z;ı· Düşün ~dtf ;iiz: ':S·
yan Serp i l ve dige r servi s pers oneli ne· i r,e~·i B~-·.~r \J '-./ net meniz size çokşey karacık.
içten ·rrıın- ·­
net ve şük ra n l a rımı at2ı~derim . Sağolsun
}pr. .. ,. _. ·
HASAN Ç>ZU LAŞ
.!'' '

Gaz eted e yayımlanan farklı

ilan lar B dili nin kült ürü nde de ben-
zer öze llik ler gös teri rler mi? Örneğin satılık
dair e ilanındaki 2 +
1 han gi anl ama gelm ekte dir. B dili nde bu
öze llik lerd e bir daire
nasıl dile geti rilir .

Bu tür farklı met in türl eriy le çalışılırken

Met inle rin öğrencileri metinlerin
ardında yata n dünyayı da gör mel erin in sağ
görü nen ve lanmasında yarar bu-
görü nme yen lunmaktadır. Şöyle ki, aslında met inle rin çoğunu
anlamları/ öy- n yalın ya da
küle ri vardır karmaşık bir öyk üsü vardır, her met in, o
met ni gören , okuyan.
alımlayan kişinin bu yeti leri kul lan ma bec erisi ve
edincine yö-
neli k bir öyk ü anlatır. Me tnin biri nci anlamı
gör üne n gö 5(er~e·
lerd e, başka bir deyişle met nin yüz eys el yap
. ısında gizlidir, iktı~-
.
c ı , çok dah a den n ve he rke se ken din
i oös tenn e ye n an t a mı ,se,
.. · eys,e 1
yapı d an yol a çıkarak anlamlandırı
b . d ı rı-
yuz
lan ı· t·a de 1'--•rın
' . .ar ö ,_
da , başka bir deyişle kül tür katmanlarında
g izli olan ınetnın )
kü süd ür.
 SA KiN E E.RUZ-ESEN
21 4

var olmaz. can l a nn1as ı d oğ rud an onu alımJayan bireye bağlıdır ve bu anlamd .
. . . 'h. d J b. ki J'k a metın
okurun. dinleyici nin, göz l e ın 1ey ıcının zı nın e o uşan ır et n ı tir.

Çevimıcni n e y le n1e geçn1esiy le onun eylerruni kuşatan bütün s üreç , baş ka bir de-
yiş l e kaynak metin, e re k m e tin , kaynak kültür, erek kültür gibi kavramlar da dev-
reye g ırer.

3.3. Bireyi ve Metni Kuşatan Kültür Katmanları

Birey ~e onu kuşatan kültürler yumağı

t= Birey

A = Bireyi k uşatan bireysel

kült ür
E B = Bireyin içinde b u l u nduğu
küç ük toplumun
kü ltürü. örneğin
bir siyasi partinin
kültürü gi bi
C = M esle ğ i y le ilgili edind i ği
. kültür

D = Top lumsal kültür

E l = Yerelleş miş küresel kurür

E = Küresel Kült ür

~ = Metin
Metinde de metin türii
odaklı, katmanlı kültür
boyutJan buJwımaktadır-

İletişim durumuna göre ,

aslında içJçe olan bu
kültürlerden biri Y8 da
bir kaçı aynı anda baskın
çıkabilir.