Η αξιοποίηση των ΤΠΕ στον εκπαιδευτικό σχεδιασμό για το

ανεστραμμένο μοντέλο μάθησης

Καλέμης Κωνσταντίνος1, Καλλίνη Κωνσταντίνα2
1
Εθνικό Κέντρο Δημόσιας Διοίκησης και Αυτοδιοίκησης, Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής,
Συμβούλιο της Ευρώπης
kkalemis@sch.gr
2
Νηπιαγωγός Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης
kkallini@ppp.uoa.gr

ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η τεχνολογική ανάπτυξη έχει ενσωματωθεί στο εκπαιδευτικό περιβάλλον και έχει οδηγήσει τους
εκπαιδευτικούς να ειδικευθούν πολύ καλύτερα σε εκπαιδευτικά, τεχνολογικά εργαλεία. Επί του
παρόντος, η εκπαίδευση μετασχηματίζεται και για τον σκοπό αυτό, υπάρχουν νέες μεθοδολογικές
προσεγγίσεις όπως την ενσωμάτωση ψηφιακών εργαλείων. Η παρούσα εργασία επικεντρώνεται στη
χρήση των Τεχνολογιών Πληροφοριών και Επικοινωνιών (ΤΠΕ), λαμβάνοντας υπόψη το Μοντέλο
Ανεστραμμένης Μάθησης (Flipped Classroom FL). Ωστόσο, είναι επίσης σημαντικό να γνωρίζουμε και
τις κατάλληλες ΤΠΕ που πρέπει να εφαρμοστούν κατά τη διάρκεια της μαθησιακής διαδικασίας. Οι ΤΠΕ
που αξιοποιούνται με το Ανεστραμμένο Μοντέλο Μάθησης ωφελούν και παρακινούν τους μαθητές και
μέσω της συνεργατικής μάθησης, ευνοείται η επικοινωνία μεταξύ συμμαθητών και εκπαιδευτικών.
Επιπλέον, ενθαρρύνει την αυτόνομη εργασία, βοηθά στην ανάλυση του περιεχομένου σε κάθε ένα από τα
θέματα και ευνοεί την δημιουργία νέων γνώσεων. Στην εργασία μας, θα αναφερθούμε στις ΤΠΕ οι
οποίες χρησιμοποιούνται περισσότερο και βοηθούν τους μαθητές να κατακτήσουν τη νέα γνώση. Η
αξιολόγηση των τεχνικών αυτών, έγινε μέσω μιας έρευνας που διήρκησε το σχολικό έτος 2020 – 2021
και ολοκληρώθηκε το Δεκέμβριο 2022, σε σχολικές μονάδες Πρωτοβάθμιας (νηπιαγωγείο και Δημοτικό
σχολείο) και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, οι οποίες αξιοποίησαν και αξιολόγησαν στην πράξη τις
εφαρμογές των ΤΠΕ και της Ανεστραμμένης Μάθησης.

ΛΕΞΕΙΣ-ΚΛΕΙΔΙΑ: ανεστραμμένη μάθηση, εκπαιδευτική καινοτομία, αξιολόγηση.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Η εκπαίδευση ήταν πάντα σε συνεχή αλλαγή και ο κύριος στόχος είναι η χρήση καινοτομιών
για τη βελτίωση της εκπαίδευσης, την εφαρμογή νέων διαδικασιών, τεχνικών, τεχνολογιών
πληροφορικής και επικοινωνιών και νέων εμπειριών που συμβάλλουν στη βελτίωση της ποιότητας
της διδασκαλίας και των νέων συνεργατικών κοινοτήτων (Morabito, 2022; Philip & Kosmidou, 2022).
Στη μάθηση που βασίζεται σε FL, ο δάσκαλος θα πρέπει να παρέχει πόρους στους μαθητές εκ των
προτέρων για αναθεώρηση (Tanton, 2001). Στη συνέχεια, ο/η εκπαιδευτικός θα πρέπει να ενισχύσει το
θέμα και να απαντήσει στις ερωτήσεις των μαθητών/μαθητριών στην τάξη. Αρχικά, οι
μαθητές/μαθήτριες λαμβάνουν πληροφορίες από το υλικό που παρέχουν οι εκπαιδευτικοί και έρχονται
με προηγούμενη γνώση στην τάξη για να διευκρινίσουν τις αμφιβολίες και να χρησιμοποιήσουν
διαφορετικά τεχνολογικά εργαλεία σε αυτή τη διαδικασία (Sinha & Hyma, 2013). Η μάθηση θα έχει
επακόλουθη διαδραστικότητα, συνεργατική μάθηση και επίλυση προβλημάτων.
Το Μοντέλο Ανεστραμμένης Μάθησης (FL) υπέστη έναν παράλληλο μετασχηματισμό του
εκπαιδευτικού λογισμικού. Το 2012 αντικατοπτρίστηκε ως ανεστραμμένη τάξη (Ur, 2012). Ο αρχικός
σχεδιασμός του, ήταν μια μορφή δημιουργικής εργασίας. Προσφέρει μια αναδιοργάνωση της
εργασίας στην τάξη μαζί με μια μεγαλύτερη χρήση του χρόνου για να εξηγήσει και να
παρακολουθήσει τις δραστηριότητες (Dally et al., 2015).
Στο παραδοσιακό μοντέλο, ο δάσκαλος παρέχει τις πληροφορίες, και στη συνέχεια στο σπίτι,
οι μαθητές πρέπει να ολοκληρώσουν την εργασία. Τώρα το ανεστραμμένο μοντέλο μάθησης
εφαρμόζει τις ΤΠΕ για να διασφαλίσει ότι οι μαθητές που μαθαίνουν είναι προετοιμασμένοι να
αλληλεπιδράσουν, να λάβουν ανατροφοδότηση και να αξιολογήσουν τη διαδικασία στην τάξη. Με
τον τρόπο αυτό έτσι έχουν αλλάξει οι ρόλοι.
Το μοντέλο αυτό είναι αποδεκτό (Balzer, 2022) και σχετίζεται με την καινοτόμο διδασκαλία
με τη χρήση ΤΠΕ. Η προσέγγιση Flipped Learning έχει αξιοποιηθεί σημαντικά στην πράξη τα
τελευταία χρόνια και έχει αποδειχθεί ότι η συμπερίληψη της τεχνολογίας σε αυτήν την προσέγγιση
συμβάλλει στη βελτίωση του σχολικού εγγραμματισμού.
Οι ΤΠΕ ορίζονται ως τεχνολογικές τεχνικές ή εργαλεία που βοηθούν τους εκπαιδευτικούς και
τους μαθητές να κατανοήσουν καλύτερα τα θέματα. Αυτά τα εργαλεία διευκολύνουν τα μαθήματα
μέσω της ανάπτυξης των ικανοτήτων που αποκτούν οι μαθητές. Η ανεστραμμένη μάθηση και οι
τεχνολογίες πληροφοριών και επικοινωνιών έχουν ορισμένα πλεονεκτήματα, όπως οι
μαθητές/μαθήτριες να είναι οι κύριοι πρωταγωνιστές της μάθησής τους, οπότε αυξάνει τα κίνητρα και
την ευθύνη και οι μαθητές/μαθήτριες είναι πιο αυτόνομοι/ες. Σύμφωνα με την βιβλιογραφική
ανασκόπηση, τα περισσότερα αποτελέσματα ήταν θετικά, κυρίως στον τομέα της αύξησης της
επικοινωνίας μεταξύ εκπαιδευτικών και μαθητών/μαθητριών.
Στην διάρκεια της έρευνας μας, διαπιστώσαμε ότι οι μαθητές/μαθήτριες αναπτύσσουν
τεχνολογικές ικανότητες από πολύ μικρή ηλικία (νηπιαγωγείο) και ενθαρρύνουν την ομαδική εργασία.
Επιπλέον, η FL και οι ΤΠΕ βοηθούν τους εκπαιδευτικούς να κάνουν μια πιο εξατομικευμένη
παρακολούθηση και είναι επίσης επωφελής για την ενίσχυση σε μαθήματα που το χρειάζονται, καθώς
ο χρόνος για την εκτέλεση διαφορετικών δραστηριοτήτων μπορεί να ενισχυθεί. Το μοντέλο
στηρίζεται στην κονστρουκτιβιστική μάθηση, η οποία χρησιμοποιεί διαδραστικές δραστηριότητες.
Ωστόσο, είναι αναγκαία η ύπαρξη επαρκών υποδομών και καλύτερου σχεδιασμού των μαθημάτων με
καινοτόμες στρατηγικές και προαιρετικό διδακτικό υλικό (Burke, 2000).
Υπάρχει μια ποικιλία διαθέσιμων τεχνολογικών εργαλείων για χρήση πριν από την τάξη
(εγγραφές βίντεο και podcast) και κατά τη διάρκεια της τάξης (συστήματα απόκρισης κοινού) και
αξιολόγησης (wikis και ολοκληρωμένες αυτοαξιολογήσεις). Η βοήθεια του εκπαιδευτικού είναι
ουσιαστική και πρέπει να καθοδηγεί τη μαθησιακή διαδικασία των μαθητών/μαθητριών, με τη μορφή
όπως καθοδήγησης, διευκόλυνσης και ανάπτυξης διαφόρων ρόλων στη μετάδοση πληροφοριών,
καθώς είναι απαραίτητοι για την επιτυχία της εμπειρίας (Even & Medina, 2012).
Η διανομή περιεχομένου μέσω βίντεο επιτρέπει την καλύτερη πλαισίωση της τάξης που
συχνά λείπει από τα σχολικά βιβλία. Αν και τα σχολικά βιβλία πρέπει να χρησιμοποιούνται για
εκπαιδευτικούς σκοπούς ως πρόσθετη πηγή για την εξήγηση του εκπαιδευτικού, δεν πρέπει να
υποχρεούνται να εκπληρώνουν όλο το περιεχόμενο.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ
Η ανεστραμμένη τάξη είναι μια παιδαγωγική προσέγγιση που βασίζεται στην τεχνολογία για
την παροχή ευκαιριών μάθησης στους μαθητές. Σύμφωνα με την κονστρουκτιβιστική θεωρία, η
ανεστραμμένη τάξη επιτρέπει στους εκπαιδευτικούς να μετατοπίσουν τη μάθηση από μια
δασκαλοκεντρική προσέγγιση προς μια πιο μαθητοκεντρική. Τα εκπαιδευτικά βίντεο εμπλέκουν τους
μαθητές σε ανεξάρτητη συνεργατική μάθηση εκτός τάξης και εντός της τάξης. Ο/η εκπαιδευτικός
καθοδηγεί τους μαθητές/μαθήτριες να συμμετάσχουν στη μάθηση, να εφαρμόσουν τις γνώσεις που
αποκτήθηκαν από έννοιες και να εξοπλιστούν με δεξιότητες του 21 ου αιώνα (Fransman, 2018). Οι
μαθητές/μαθήτριες εξοικειώνονται περισσότερο με τις νέες γνώσεις και συμμετέχουν σε
δραστηριότητες στην τάξη μέσω της συνεργασίας τους, για να βελτιώσουν τη δημιουργικότητά τους,
την κριτική σκέψη και τις δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων.
Ένα άλλο βασικό χαρακτηριστικό της προσέγγισης της ανεστραμμένης τάξης είναι η ευελιξία
της, επιτρέποντας στους μαθητές/μαθήτριες να ελέγχουν τη μάθησή τους: μπορούν να
παρακολουθήσουν εκπαιδευτικά βίντεο πριν από την τάξη και να διαβάσουν σημειώσεις διαλέξεων με
το δικό τους ρυθμό πριν από την τάξη. Οι εκπαιδευτικοί είναι έτσι σε θέση να σχεδιάσουν και να
οργανώσουν διαφορετικά το χρόνο της τάξης για να μεγιστοποιήσουν την υποστήριξη για τη μάθηση
των μαθητών.
Ο χρόνος για την «πρόσωπο με πρόσωπο» διδασκαλία χρησιμοποιείται για αλληλεπιδράσεις
δασκάλου-μαθητή/μαθήτριας όπου οι μαθητές/μαθήτριες λαμβάνουν ανατροφοδότηση και οι
παρανοήσεις τους μπορούν να διορθωθούν (Muntjewerff, 2009). Κατά τη διάρκεια των συνεδριών
στην τάξη, οι μαθητές/μαθήτριες αναπτύσσουν μια εννοιολογική κατανόηση από την ενεργό
συμμετοχή και αναπτύσσουν τις συνεργατικές μαθησιακές τους δεξιότητες.
 Προκλήσεις και εμπόδια αντιμετωπίστηκαν επίσης κατά την εφαρμογή της προσέγγισης της
ανεστραμμένης τάξης. Οι εκπαιδευτικοί μπορεί να είναι διστακτικοί να χρησιμοποιήσουν την
προσέγγιση της ανεστραμμένης τάξης, καθώς περιλαμβάνει την προσαρμογή των παιδαγωγικών
πρακτικών. Μπορεί επίσης να μην διαθέτουν δεξιότητες και τεχνολογικές ικανότητες για την παροχή
εκπαίδευσης ή η υποδομή ΤΠΕ μπορεί να είναι ανεπαρκής ( Lallana, 2011b).
Στην έρευνά μας, εστιάσαμε στον τρόπο με τον οποίο οι εκπαιδευτικοί της τάξης προσπάθησαν να
αλλάξουν την παραδοσιακή διδασκαλία τους για να υιοθετήσουν την ανεστραμμένη διδασκαλία. Τα
ακόλουθα ερευνητικά ερωτήματα καθοδήγησαν τη έρευνα:
 Ποιο είναι το σκεπτικό για την ενσωμάτωση της ανεστραμμένης διδασκαλίας;
 Ποια είναι τα πλεονεκτήματα της ενσωμάτωσης της ανεστραμμένης διδασκαλίας;
 Ποιες προκλήσεις αντιμετωπίζονται κατά την εφαρμογή της ανεστραμμένης διδασκαλίας και
πώς μπορούν να επιλυθούν;

ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΝΕΣΤΡΑΜΜΕΝΗΣ ΤΑΞΗΣ

Οι εκπαιδευτικοί ανέφεραν διάφορους τρόπους με τους οποίους η ανεστραμμένη τάξη
ενίσχυσε την εργασία τους και τη μάθηση των μαθητών/μαθητριών. Η FL βοηθά στη μείωση του
φόρτου εργασίας του δασκάλου. Τα βίντεο μπορούν να μειώσουν το χρόνο που αφιερώνεται στην
προετοιμασία σημειώσεων διαλέξεων, υπαγορεύοντας και εξηγώντας τις έννοιες στους μαθητές. Ένας
συμμετέχων είπε, "οι ανεστραμμένες οδηγίες βοηθούν στη μείωση του φόρτου εργασίας μου, καθώς οι
περισσότερες από τις αρχικές προετοιμασίες της σύνταξης σημειώσεων διαλέξεων και της εξήγησης
στους μαθητές αντικαθίστανται τώρα με βίντεο". Ένας άλλος συμμετέχων τόνισε ότι τα βίντεο
βοήθησαν στη μείωση του χρόνου ομιλίας και εξήγησαν ότι «οι μαθητές παρακολουθούν τα βίντεο για
να έχουν μια βασική κατανόηση των εννοιών στο σπίτι και στην τάξη, χρησιμοποιούμε συζητήσεις και
αλληλεπιδράσεις για να εξασκήσουμε το περιεχόμενο του βίντεο». Σε συμφωνία με τον παράγοντα
χρόνο στις ανεστραμμένες οδηγίες, ένας εκπαιδευτικός πίστευε ότι «μόλις οι μαθητές
παρακολουθήσουν βίντεο στο σπίτι, εξοικονομεί λίγο χρόνο για τις δραστηριότητες στην τάξη να
συζητήσουν τι παρακολούθησαν και να βεβαιωθούν ότι δεν σχηματίζουν ποικίλες έννοιες».
Οι εκπαιδευτικοί θεώρησαν ότι μια ανεστραμμένη τάξη τους επέτρεψε να χρησιμοποιήσουν
ποικίλες προσεγγίσεις για να εμπλέξουν τους μαθητές/μαθήτριες να κατασκευάσουν γνώσεις
καθοδηγούμενες από τον εκπαιδευτικό. Ένας εκπαιδευτικός ανέφερε ότι η ανεστραμμένη τάξη
δημιούργησε μια λεωφόρο για αλληλεπιδράσεις δασκάλου-μαθητή και εξήγησε: «η ανεστραμμένη
τάξη δημιουργεί ευκαιρίες για χρόνο σύνδεσης πρόσωπο με πρόσωπο με τους μαθητές για να
συζητήσουν τα προβλήματά τους, τα οποία βοηθούν στην ενίσχυση της κατανόησης της έννοιας από τους
μαθητές». Η ανεστραμμένη τάξη ενίσχυσε τη συνεργασία μεταξύ των μαθητών. Μία άλλη
εκπαιδευτικός είπε, "οι δραστηριότητες στην τάξη περιελάμβαναν διάφορες δραστηριότητες,
συμπεριλαμβανομένης της ομαδικής συζήτησης μεταξύ των μαθητών, οι οποίες ενισχύουν την
κατανόησή τους για το περιεχόμενο και την κατασκευή εννοιολογικής γνώσης". Ένας άλλος
εκπαιδευτικός της Δευτεροβάθμιας, συμφώνησε ότι η ενεργός δέσμευση και συνεργασία επέτρεψε
στους μαθητές να οικοδομήσουν περισσότερες γνώσεις και εξήγησε ότι η «ανεστραμμένη τάξη
επιτρέπει στους μαθητές να συνεργάζονται με συνομηλίκους, να μοιράζονται τις μαθησιακές τους
εμπειρίες και να ενθαρρύνουν τη δημιουργικότητα και την προσωπική γνώση».
Οι εκπαιδευτικοί τόνισαν ότι η ανεστραμμένη τάξη είναι πιο ευέλικτη από την προσέγγιση
της νέας γνώσης. Ειδικά μιλώντας για το νηπιαγωγείο, ένιωσαν ότι η ευέλικτη φύση του μοντέλου
επιτρέπει στα νήπια να αναθεωρήσουν το εκπαιδευτικό υλικό και να κάνουν εργασίες τη δική τους
κατάλληλη στιγμή. Μία νηπιαγωγός δήλωσε, "οι μαθητές εργάζονται ανεξάρτητα σε εργασίες πριν από
την τάξη δίνοντάς τους περισσότερο έλεγχο στη μάθησή τους, ειδικά μετά την παρακολούθηση βίντεο,
κατασκευάζουν νέες γνώσεις ενισχύοντας την κατανόησή τους για το περιεχόμενο που έμαθαν".
Τέλος, οι εκπαιδευτικοί ένιωσαν ότι η συμμετοχή των μαθητών/μαθητριών σε δραστηριότητες
στην τάξη που περιλαμβάνουν «βαθιά σκέψη» ενισχύει την εννοιολογική κατανόηση και βελτιώνει
την κριτική σκέψη και τις δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων. Ένας ΣΕΕ που συνεργάστηκε στην
έρευνά τόνισε ότι «η ενεργός συμμετοχή των μαθητών βοήθησε στην οικοδόμηση εννοιολογικής γνώσης
και στην ανάπτυξη δεξιοτήτων επίλυσης προβλημάτων». Ένας άλλος εκπαιδευτικός εξήγησε ότι η
ανεστραμμένη τάξη ενισχύει τις δεξιότητες των μαθητών να απαντούν σε ερωτήσεις υψηλότερης
τάξης, υποδεικνύοντας ότι «ο τρόπος με τον οποίο οι μαθητές ρωτούσαν και απαντούσαν σε ερωτήσεις
δείχνει ότι οι δεξιότητες κριτικής σκέψης τους έχουν βελτιωθεί».
ΕΜΠΟΔΙΑ ΚΑΙ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΜΙΑΣ ΑΝΕΣΤΡΑΜΜΕΝΗΣ ΤΑΞΗΣ
Οι εκπαιδευτικοί ανέφεραν ορισμένα εμπόδια και προκλήσεις κατά την ανάπτυξη και τη
χρήση της ανεστραμμένης τάξης, όπως την πρόσβαση στο διαδίκτυο και τα ψηφιακά εργαλεία, την
τεχνολογική ικανότητα, την προετοιμασία των μαθητών και τη συμμετοχή τους στην τάξη. Η
συνδεσιμότητα δικτύου σε ορισμένες περιοχές και σπίτια ήταν κακή, καθιστώντας δύσκολη την
πρόσβαση των μαθητών σε εκπαιδευτικό υλικό. Πολλοί από τους συμμετέχοντες/συμμετέχουσες
εκπαιδευτικούς τόνισαν ότι «ορισμένοι μαθητές δεν είχαν πρόσβαση σε ψηφιακά εργαλεία ή στο
διαδίκτυο για να παρακολουθήσουν τα βίντεο και να συμμετάσχουν σε διαδικτυακά μαθήματα. Αυτό
εμποδίζει την προετοιμασία των μαθητών/μαθητριών για δραστηριότητες στην τάξη, οπότε έπρεπε να
καταγράψουν τα μαθήματα για να τα παίξουν αργότερα. Μερικές φορές πρέπει να ομαδοποιούν τους
μαθητές με βάση την πρόσβασή τους σε ψηφιακά εργαλεία και στο διαδίκτυο».
Ένας άλλος εκπαιδευτικός της δευτεροβάθμιας, πρόσθεσε ότι, «πολλοί μαθητές δεν έχουν
smartphones ή υπολογιστές ή φορητούς υπολογιστές για να κάνουν τις εργασίες που τους έχουν
ανατεθεί. Για να διασφαλίσω ότι κανένας μαθητής δεν θα μείνει πίσω, συνήθως τους επιτρέπω να
παρακολουθούν τα βίντεο στην τάξη με το κινητό μου μέσω Wi-Fi ή να ανοίγουμε την αίθουσα του
εργαστηρίου ΤΠΕ για χρήση από τους μαθητές».
Οι εκπαιδευτικοί εξήγησαν ότι οι τεχνολογικές τους ικανότητες ήταν δύσκολες κατά την
ανάπτυξη ανεστραμμένων οδηγιών. Ένας εκπαιδευτικός είπε: «Δυσκολεύομαι να παρακολουθήσω και
να επικοινωνήσω με τους μαθητές κατά τη διάρκεια της ομαδικής εργασίας για να αξιολογήσω το
επίπεδο δέσμευσης και συμμετοχής τους. Ωστόσο, οι μαθητές ενθαρρύνθηκαν να επικοινωνήσουν μαζί
μου μέσω email ανά πάσα στιγμή για βοήθεια». Ένας άλλος συμμετέχων εξέφρασε δυσκολία στη
σχεδίαση δομών οργανικών ενώσεων χρησιμοποιώντας τον υπολογιστή. Συνήθως, οι εκπαιδευτικοί
βασίζονταν σε ήδη δημιουργημένα βίντεο στο διαδίκτυο, αλλά δεν μπορούσαν να τονίσουν τα
παραδείγματα. Αυτή η άποψη εξηγήθηκε λέγοντας ότι συχνά «τα βίντεο δεν είναι ακριβώς όπως
ήθελα και η σχεδίασή τους με έναν υπολογιστή ήταν δύσκολη».
Ένας άλλος εκπαιδευτικός εξέφρασε ότι η έλλειψη δεξιοτήτων των μαθητών στη χρήση των
πλατφορμών μάθησης κατέστησε δύσκολη την αλληλεπίδραση μαζί τους όσο συχνά χρειαζόταν. Ο
εκπαιδευτικός σχολίασε ότι «ορισμένοι μαθητές δυσκολεύτηκαν να χρησιμοποιήσουν τα εργαλεία
διαδικτυακών εφαρμογών και τις πλατφόρμες μάθησης, καθιστώντας δύσκολη την αποτελεσματική
αλληλεπίδραση με τους μαθητές κατά τη διάρκεια διαδικτυακών συζητήσεων».

ΤΠΕ ΚΑΙ ΑΝΕΣΤΡΑΜΜΕΝΗ ΤΑΞΗ

Η εκπαίδευση αλλάζει συνεχώς για να συμβαδίζει με τις κοινωνικές προκλήσεις. Σήμερα, η
εφαρμογή των ΤΠΕ είναι απαραίτητη, εκτός από το Μοντέλο FL (παρέχοντας το υλικό, την
οργάνωση στην τάξη και την αξιολόγηση), επιτρέποντας στον εκπαιδευτικό να εφαρμόσει
παιδαγωγικές στρατηγικές για την ενίσχυση των γνώσεων των μαθητών (Green et al., 2004).
Ο σκοπός αρκετών ερευνών( Geoghegan et al., 2004; Kettani, 2014; Johnson & Marsh, 2015)
είναι να ανιχνευθεί η επίδραση του Μοντέλου Μάθησης Flipped στα κίνητρα των μαθητών/μαθητριών
στις διαδικασίες διδασκαλίας-μάθησης. Συμπερασματικά, το Flipped Learning και η χρήση βίντεο
έχουν θεωρηθεί ως εργαλεία για την προώθηση της καινοτομίας στις παραδοσιακές εκπαιδευτικές
μεθοδολογίες. Αυτή η μέθοδος πρέπει να θεωρείται «διαδικασία ανανέωσης που συμβάλλει στην
αρχική κατάρτιση των μαθητών και των εκπαιδευτικών». Οι μαθητές/μαθήτριες που έχουν εφαρμόσει
αυτή την ανεστραμμένη μαθησιακή διαδικασία ανταποκρίθηκαν θετικά, βελτιώνοντας τις
ακαδημαϊκές τους επιδόσεις. Ως πρόταση σε συνέχεια των ευρημάτων της έρευνας μας, θα πρέπει να
συνεχίσουν να εφαρμόζουν τη διαδικασία, δεδομένου ότι οι ΤΠΕ συμβάλλουν στην παρακίνησή τους,
ενεργοποιώντας τη μάθηση.
Το Μοντέλο Ανεστραμμένης Μάθησης και οι τεχνολογίες πληροφοριών και επικοινωνιών
έχουν αυξήσει τη συμμετοχή των μαθητών/μαθητριών και τις ευκαιρίες ανάπτυξης για να αποκτήσουν
γνώση των δεξιοτήτων εκπαιδευτικής τεχνολογίας, οι οποίες είναι απαραίτητα θεμέλια για τους
εκπαιδευτικούς. Έτσι μαθαίνουν μέσω της διανομής διαδικτυακού περιεχομένου και μπορούν να
ελέγξουν αυτούς τους πόρους λαμβάνοντας υπόψη το χρόνο και το ρυθμό της μάθησης. Αυτές είναι
μέθοδοι που ωφελούν τη διδακτική διαδικασία και αυτές είναι στρατηγικές συνεργατικής μάθησης
που συνιστώνται τόσο για σύγχρονα όσο και για ασύγχρονα περιβάλλοντα (Ducat, 2022).
 Η ανεστραμμένη μάθηση και οι τεχνολογίες πληροφοριών και επικοινωνιών στη διαδικασία
διδασκαλίας-μάθησης επιτρέπουν στον εκπαιδευτικό να επιλέξει ένα θέμα, να προτείνει στόχους, να
προετοιμάσει ψηφιακούς πόρους, να προετοιμάσει κουίζ και να διανείμει το υλικό στους
μαθητές/μαθήτριες (Coelho, 2022). Ως εκ τούτου, στο σπίτι μπορούν να αναθεωρήσουν και να
μελετήσουν τους πόρους. συμπληρώνουν διαδικτυακά ερωτηματολόγια χρησιμοποιώντας διάφορες
μεθόδους έρευνας. Από την άλλη, ο/η εκπαιδευτικός εντοπίζει τις δυσκολίες των αποτελεσμάτων των
ερωτηματολογίων και έτσι μπορεί να καθορίσει ατομικό χρόνο με τους μαθητές/μαθήτριες.

Εικόνα 1: Η χρήση video κατά την ανεστραμμένη τάξη

Επιπλέον, οι μαθητές/μαθήτριες κάνουν ομαδική και ατομική εργασία. Μετά το μάθημα, ο/η
εκπαιδευτικός μπορεί να επανεξετάσει τα έργα, να προσφέρει πρόσθετους πόρους χρησιμοποιώντας
τεχνολογίες πληροφοριών και επικοινωνιών και έτσι να τους/τις παρακινήσει να εμβαθύνουν τις
γνώσεις τους και να μοιραστούν τα έργα τους μέσω ψηφιακών εκπαιδευτικών εργαλείων.
Σύμφωνα με έρευνες (Lallana, 2011a; Donnelly, 2021; Litvin, 2022), η χρήση ενός
Συστήματος Διαχείρισης Μάθησης (LMS) συμβάλλει στο Flipped Learning, καθώς οι
μαθητές/μαθήτριες μπορούν να έχουν πρόσβαση σε αυτό από το σπίτι και να ολοκληρώσουν
δραστηριότητες και στη συνέχεια μπορούν να έχουν πρόσβαση σε βίντεο και ενότητες για να
ενισχύσουν τα θέματα. Τέλος, μπορούν να ολοκληρώσουν μια ατομική ή ομαδική αξιολόγηση που
επιτρέπει την ενίσχυση της γνώσης. Όταν αναφερόμαστε σε LMS, εννοούμε εφαρμογές όπως
Blackboard, Moodle, άλλες διαδικτυακές πλατφόρμες υποστήριξης μαθημάτων, τα κοινωνικά δίκτυα
και 3D εικονικοί κόσμοι (Second Life, επαυξημένη πραγματικότητα, εικονικά εργαστήρια). Οι ΤΠΕ
και η ανεστραμμένη μάθηση μας επέτρεψαν να προτείνουμε διάφορες δραστηριότητες,
αναπτύσσοντας ενεργή, συνεργατική, συνεργατική, αναστοχαστική και ουσιαστική μάθηση.
Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε την εκτίμηση των μαθητών από διαφορετικά επίπεδα
εκπαίδευσης σχετικά με την «Ψηφιακή Διδακτική Ικανότητα» εφαρμόζοντας το FL για να επιλέξουμε
τις ΤΠΕ που ευνοούν το μοντέλο. Οι ψηφιακές ικανότητες διευκολύνουν τις μαθησιακές διαδικασίες
για την ανάπτυξη δεξιοτήτων (Andisi, 2022). Έτσι, για μαθήματα ανάγνωσης, χρησιμοποίησαν:
βίντεο (Movie Maker), γραφήματα (Easel.ly) και εννοιολογικούς χάρτες (Creately) και δημιούργησαν
παρουσιάσεις (Prezi, PowerPoint και Emaze). Έχουν επίσης επιτρέψει τη δημιουργία κινούμενων
διαφανειών και οι μαθητές και οι εκπαιδευτικοί μπορούν να δημιουργήσουν τα μαθήματά τους σε
παρουσιάσεις, εκτός από τη χρήση μηχανών αναζήτησης (Google Scholar), ιστοσελίδων (Wikipedia),
βίντεο (YouTube) και επικοινωνίας (άμεσα μηνύματα, κοινωνικά δίκτυα και email).
Αρκετοί ερευνητές (Allan, 2004; Geoghegan et al., 2004; Iddon & McLaughlin, 2022;
McNaughton & Bhardwaj, 2022), ανέφεραν τη χρήση των μηνυμάτων WhatsUp για την αποστολή
παραδοτέων έργου, αλλά η ηλεκτρονική αλληλογραφία είναι μια επίσης εναλλακτική λύση στο
εκπαιδευτικό περιβάλλον. Οι φόρμες Google χρησιμοποιούνται για τη δημιουργία και την ανάλυση
ιστολογίων ερευνών για το περιεχόμενο που εξετάζουν. Με το Socrative ο/η εκπαιδευτικός μπορεί να
κάνει ερωτήσεις και οι μαθητές/μαθήτριες να απαντήσουν σε πραγματικό χρόνο. Επιπλέον, η
πλατφόρμα του Kahoot που βασίζεται στο παιχνίδι επιτρέπει την ανταλλαγή γνώσεων μεταξύ
δασκάλου και μαθητή/μαθήτριας και ενθαρρύνει μια θετική στάση μέσω ενεργών μεθοδολογιών.

Η ΕΡΕΥΝΑ - ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ
Η έρευνα επικεντρώθηκε στο σχεδιασμό δραστηριοτήτων στην επιστήμη των υπολογιστών
λαμβάνοντας υπόψη το μοντέλο Flipped learning που υποστηρίζεται από τις ΤΠΕ, με σκοπό την
βελτιστοποίηση του μαθησιακού αποτελέσματος αλλά και την διευκόλυνση των μαθησιακών
αναγκών των μαθητών/μαθητριών.
Έτσι, ανέφεραν τα ακόλουθα εργαλεία: (α) την εκπαιδευτική πλατφόρμα Schoology, ένα
εκπαιδευτικό εργαλείο με πολλές εναλλακτικές λύσεις. Με αυτό δημιουργεί ομάδες
μαθητών/μαθητριών και φακέλους και παρέχει υλικό μελέτης πριν από την τάξη, (β) το πρόγραμμα
Movie Maker, το οποίο είναι λογισμικό της Microsoft για την επεξεργασία βίντεο, την προσθήκη
κινούμενων εικόνων και εφέ μεταξύ εικόνων και βίντεο και την επιλογή μουσικής για αυτά, (γ) το
YouTube, που είναι ένα αποθετήριο βίντεο για κοινή χρήση και χρήση από άλλους χρήστες. Οι
μαθητές/μαθήτριες μπορούν να δημιουργήσουν ένα δικό τους κανάλι επίσης και να δημοσιεύσουν τα
εκπαιδευτικά τους βίντεο.
Στην έρευνα μας, οι μαθητές/μαθήτριες έχουν επίσης προτιμήσει εργαλεία για ανεστραμμένη
μάθηση στο Google Drive, το Prezi, το YouTube, το Facebook, το PowToon, το Impress, το Movie
Maker, το πρόγραμμα Sophia Learning και το Moodle. Επίσης αξιοποιήθηκαν και εφαρμογές που
χρησιμοποιούνται συχνά από τους μαθητές, όπως είναι το Google Drive και το Facebook. Η
προσαρμογή νέων μαθησιακών περιβαλλόντων διευκολύνει την κατάλληλη αλληλεπίδραση μεταξύ
μαθητών/μαθητριών αλλά και των διαθέσιμων πόρων και οι τάξεις γίνονται παραγωγικές σε
συνδυασμό με την Ανεστραμμένη Μάθηση.

Εικόνα 2: Ομοιότητες και διαφορές Παραδοσιακού μοντέλου και ανεστραμμένης τάξης

Η χρήση αυτών των εργαλείων δεν απαιτεί από τα άτομα να είναι ειδικοί στον τομέα
(Rosiński, 2022) και είναι εύκολο να χρησιμοποιήσουν περιβάλλοντα και εργαλεία ελεύθερης
πρόσβασης. Ωστόσο, φυσικά, εξαρτάται από την επιλογή των κατάλληλων εφαρμογών για κάθε
μάθημα. Επιτεύχθηκαν ευνοϊκά αποτελέσματα και η προσοχή των μαθητών/μαθητριών
ολοκληρώθηκε με την καταγραφή βίντεο από τον εκπαιδευτικό με θεωρητικό και πρακτικό
περιεχόμενο για την απόκτηση μάθησης, επιτυγχάνοντας έτσι στόχους για την ανάπτυξη δεξιοτήτων
και τη χρήση της τεχνολογίας. Οι μαθητές/μαθήτριες ένοιωσαν κίνητρα και παρακολουθούν τα βίντεο
περισσότερες από μία φορές, ενισχύοντας τις γνώσεις τους. Οι ΤΠΕ και η ανεστραμμένη μάθηση (FL)
έχουν εφαρμοστεί σε διαφορετικά μαθήματα και όπου η μουσική δεν αποτελεί εξαίρεση. Έχει επίσης
προταθεί η εφαρμογή αυτής της προσέγγισης χρησιμοποιώντας βίντεο ως κύριο πόρο για την
οργανική πρακτική, προσθέτοντας τα εργαλεία: Vegas Video Pro, YouTube, Ed puzzle, QR Codes,
βίντεο που έχουν εγγραφεί σε στούντιο ηχογράφησης (VEG) που προσφέρουν ομαδική ή συνολική
ερμηνεία ενός μουσικού θέματος, βίντεο που έχουν εγγραφεί από τον δάσκαλο και πρωτότυπα βίντεο
με την πραγματική ερμηνεία των καλλιτεχνών (Ryu, 2022).
Οι μαθητές/μαθήτριες βαθμολόγησαν την εφαρμογή των εργαλείων και του μοντέλου Flipped
Learning ως βέλτιστη, καθώς ωφελεί την αυτοδιδασκαλία και τη σημαντική ανεξαρτησία από τον
δάσκαλο. Οι εκπαιδευτικοί που εφάρμοσαν την Ανεστραμμένη Μάθηση και την ψηφιακή τεχνολογία
(DigiTech) δήλωσαν ότι θα μπορούσαν να βελτιστοποιήσουν το χρόνο με αυτή τη μέθοδο. Μπορούν
παιδαγωγικά να βοηθήσουν στη διδασκαλία και του αντικειμένου της φυσικής αγωγής. Έρευνες έχουν
δείξει ότι είναι δυνατές πιο ελκυστικές, μαθητοκεντρικές δραστηριότητες και αυξημένη σωματική
δραστηριότητα. Καθώς η εκπαίδευση γίνεται ψηφιακή, η ανεστραμμένη μάθηση χρησιμοποιείται ως
αποτελεσματική και παραγωγική μέθοδος διδασκαλίας. Οι μαθητές/μαθήτριες ανέφεραν ότι τα
περισσότερα μαθήματα ήταν ενδιαφέροντα. Έμαθαν πώς να χρησιμοποιούν εργαλεία που δεν
γνώριζαν πριν και τόνισαν τη σημασία της συνεργατικής εργασίας, καθώς μπορούν να βοηθήσουν ο
ένας τον άλλον. Συμπερασματικά, οι μαθητές/μαθήτριες έλαβαν ένα θετικό μήνυμα για το μοντέλο
μάθησης με την εφαρμογή των ΤΠΕ.
Η ανεστραμμένη μάθηση είναι μια προσέγγιση που ωφελεί τα συστήματα απόκρισης μαθητών
(SRS), καθώς είναι απαραίτητο να αφιερώσετε περισσότερο χρόνο στη συμμετοχή των μαθητών. Η
χρήση του SRS επιτρέπει στους μαθητές να χρησιμοποιούν συσκευές (κινητά τηλέφωνα, tablet και
φορητούς υπολογιστές) για να απαντήσουν σε μια ποικιλία ερωτήσεων (πολλαπλής επιλογής,
σύντομης απάντησης και συζήτησης). Έτσι, εφαρμόστηκαν στις διαλέξεις που αναπτύχθηκαν
διαδικτυακά πριν παρακολουθήσουν μαθήματα πρόσωπο με πρόσωπο, ενθαρρύνοντας τη συμμετοχή
των μαθητών, διευκολύνοντας παράλληλα την ανατροφοδότηση, παρακινώντας τη συμμετοχή των
μαθητών.
Ο ερευνητικός πληθυσμός αποτελούνταν από μαθητές και μαθήτριες από την προσχολική
αγωγή, το Δημοτικό και το Γυμνάσιο. Συμμετείχαν συνολικά 480 μαθητές και μαθήτριες και 48
εκπαιδευτικοί όλων των ειδικοτήτων, όπως ΠΕ60, ΠΕ06, ΠΕ02, ΠΕ04, ΠΕ11, ΠΕ79. Στον πίνακα 1
αναφέρονται μερικές από τις ερευνητικές ερωτήσεις.

Οι μαθητές έχουν θετική αντίληψη για τη μεθοδολογία Flipped learning όταν εφαρμόζεται στην τάξη;
Υπάρχει θετική επίδραση στα συναισθήματα των μαθητών όταν χρησιμοποιούν μια μεθοδολογία
Flipped Learning;
Οι μαθητές σε ένα σενάριο Flipped Learning αποδίδουν καλύτερα ακαδημαϊκά από τους μαθητές σε
ένα παραδοσιακό περιβάλλον (διάλεξη);
Μήπως η Ανεστραμμένη Μάθηση που επισυνάπτεται με τις ΤΠΕ (βίντεο, γραφήματα και βίντεο.)
ευνοεί μια πιο πρακτική παρά θεωρητική τάξη;
Το Μοντέλο Ανεστραμμένης Μάθησης που συνδέεται με τις ΤΠΕ ευνοεί την αποτελεσματικότητα της
διδακτικής-μαθησιακής διαδικασίας σε σύγκριση με το Παραδοσιακό Μοντέλο;
Η παρακολούθηση σύντομων εκπαιδευτικών βίντεο από το YouTube ωφελεί και σας επιτρέπει να
αποκτήσετε γνώσεις πριν από την τάξη;
Τα συστήματα απόκρισης σε πραγματικό χρόνο (Socrative και Kahoot) επιτρέπουν τη μέτρηση του
επιπέδου γνώσης τη στιγμή της τάξης πριν από την προβολή βίντεο ή την εξήγηση της υποστήριξης
του δασκάλου;
Οι επεξεργαστές βίντεο (Screencast-O-Matic, Δημιουργία ταινιών των Windows, Imovie, Play Posit
και EdPuzzle) διευκολύνουν τη διαδικασία δημιουργίας βίντεο για κοινή χρήση πριν από την τάξη;
Το Moodle, ο καμβάς και το Google Classroom, ως πυλώνας της ανεστραμμένης μάθησης,
διευκολύνουν τον ρυθμό μάθησης των μαθητών φιλοξενώντας ακολουθίες μονάδων, σεμινάρια και
μαθησιακούς πόρους;
Η χρήση εντύπων (Microsoft Forms, Google Forms) διευκολύνει τη συλλογή δεδομένων από μια
αξιολόγηση στιγμές πριν ή στο τέλος του μαθήματος;
Χρησιμοποιείτε Συστήματα Διαχείρισης Μάθησης (LMS): Moodle, Camvas, Google Classroom;
Εφαρμόζετε εργαλεία τηλεδιάσκεψης (Zoom, Microsoft Teamst, GoToMeeting, Hangouts και Skype)
στην εργασία;
Οι ΤΠΕ διευκολύνουν μια καλή διαδικασία αξιολόγησης με μια προσέγγιση Ανεστραμμένης
Μάθησης;
 Οι ΤΠΕ που εφαρμόζουν στην Ανεστραμμένη Μάθηση παρέχουν την εκτέλεση νέων μαθησιακών
δραστηριοτήτων με υψηλό διδακτικό δυναμικό;
Οι ΤΠΕ που χρησιμοποιείτε για την Ανεστραμμένη Μάθηση ευνοούν την επεξεργασία πληροφοριών
για την κατασκευή νέας μάθησης γνώσης;
Το WhatsUp και το Facebook Messenger δίνουν μια άτυπη εικόνα ή λίγο θεσμικό στις μαθησιακές
διαδικασίες;
Χρησιμοποιείτε το Pen Tablet (γραφική ταμπλέτα-ψηφιακή οθόνη) για να λύσετε αμφιβολίες σχετικά
με το περιεχόμενο που εκτίθεται κατά τη διάρκεια της διδακτικής διαδικασίας;
Τα εργαλεία δημιουργίας περιεχομένου (Genially, Office Mix, Prezi και PowerPoint) διευκολύνουν
την παρουσίαση περιεχομένου πριν και κατά τη διάρκεια του μαθήματος;
Η ανεστραμμένη μάθηση, μαζί με τις ΤΠΕ που αναφέρονται παραπάνω, διευκολύνει την κατανόηση
του περιεχομένου;
Πίνακας1: Ενδεικτικές ερωτήσεις της έρευνας, η οποία βασίστηκε σε κλίμακα Likert 5 σημείων απάντησης

Η έρευνα παρείχε πληροφορίες σχετικά με την αντίληψή των εκπαιδευτικών για το μοντέλο
ανεστραμμένης μάθησης και τις ΤΠΕ. Οι ερωτήσεις ήταν επίσης προσανατολισμένες στη γνώση της
γνώμης των μαθητών/μαθητριών εάν οι αναφερόμενες ΤΠΕ ωφελούν την απόκτηση γνώσεων, τα
κίνητρα και την επικοινωνία με τους εκπαιδευτικούς. Επιπλέον, αξιοποιήσαμε αποτελέσματα σχετικά
με το πόσο συχνά χρησιμοποιούν συγκεκριμένα ψηφιακά εργαλεία για την επεξεργασία
δραστηριοτήτων. Παρατηρήσαμε επίσης και τον αριθμό των μαθητών/μαθητριών που επέλεξαν
διαφορετικές εναλλακτικές λύσεις της κλίμακας Likert σε κάθε μία από τις ερωτήσεις.

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ
Μετά την αξιολόγηση των δεδομένων της έρευνας, έγινε φανερό ότι οι εκπαιδευτικοί και οι
μαθητές/μαθήτριες έχουν θετική αντίληψη για το Μοντέλο Ανεστραμμένης Μάθησης και την
ενσωμάτωση των ΤΠΕ. Θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι αυτό το μοντέλο μάθησης, έχει ευνοϊκή
επίδραση στη μάθηση, την επικοινωνία, τη διδασκαλία, τη συνεργασία, τη συμμετοχή, τη συζήτηση,
την επικοινωνία και την ενσυναίσθηση και όλα αυτά απαιτούν μια συναισθηματική ισορροπία και
αξίες που η εκπαιδευτική κοινότητα πρέπει να μεταδώσει στους μαθητές/μαθήτριες, προκειμένου να
διασφαλιστεί καλή πρόοδος στην πνευματική, πρακτική, ηθική και συναισθηματική ανάπτυξη αυτών
των ανθρώπων.
Είναι σημαντικό να επικαιροποιούνται οι νέες ΤΠΕ και μεθοδολογίες που μπορούν να
προωθήσουν την κριτική σκέψη, την αυτόνομη εργασία, τη συνεργατική εργασία και να
προετοιμάσουν τους μαθητές για νέες πραγματικότητες και την απόκτηση δεξιοτήτων.
Σύμφωνα με την έρευνα, οι εκπαιδευτικοί που εφαρμόζουν ΤΠΕ λαμβάνοντας υπόψη το
Μοντέλο Ανεστραμμένης Μάθησης δήλωσαν ότι οι μαθητές/μαθήτριες αποδίδουν καλύτερα
ακαδημαϊκά από μια παραδοσιακή τάξη μοντέλου. Οι εκπαιδευτικοί που συνεργάστηκαν με αυτά τα
αποτελέσματα ανήκουν σε διαφορετικούς τομείς γνώσης όπως Κοινωνικές Επιστήμες, Φυσικές
Επιστήμες, Γλώσσα και Λογοτεχνία, Ξένη Γλώσσα, Φυσική Αγωγή, Μαθηματικά, Αισθητική Αγωγή
και Τεχνικά. Μέσω αυτού του μοντέλου ενεργού μάθησης, ο μαθητής/μαθήτρια μπορεί να αναπτύξει
ικανότητες και να συμβάλει στην αυτόνομη μάθηση.
Η χρήση των ΤΠΕ με το Flipped Learning, επηρεάζει θετικά τη διαδικτυακή μαθησιακή
εμπειρία των μαθητών. Προωθεί την ενεργό μάθηση, την καλύτερη επικοινωνία, την εξατομικευμένη
διδασκαλία, τη συνεργασία στην τάξη και την ενεργό συμμετοχή και συζήτηση.
Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να δημιουργήσουν περιεχόμενο διαλέξεων βίντεο χωρίς ογκώδη
εργαλεία ή πολλή απαραίτητη εκπαίδευση. Δυνατότητα ανάθεσης στους μαθητές ελκυστικών,
διαδραστικών έργων βίντεο, όχι μόνο περιεχομένου διαλέξεων. Η απρόσκοπτη ενσωμάτωση με
εφαρμογές Google, συμπεριλαμβανομένων των Google Classrooms, είδαμε ότι προσφέρει στους
εκπαιδευτικούς περισσότερο χρόνο στην τάξη.
Επιβεβαιώθηκαν στην πράξη πολλά από τα βασικά γνωρίσματα της ανεστραμμένης τάξης,
όπως η παροχή ευκαιριών στους μαθητές/μαθήτριες να αποκτήσουν την πρώτη γνώση πριν από την
τάξη, την παροχή κινήτρου, την παροχή δραστηριοτήτων που επικεντρώνονται σε γνωστικές
δραστηριότητες υψηλότερου επιπέδου.
Επιπλέον, τα αποτελέσματα δείχνουν ότι η συντριπτική πλειοψηφία των μαθητών/μαθητριών
αισθάνεται κίνητρο να συμμετάσχει και να αλληλεπιδράσει με εκπαιδευτικούς και συνομηλίκους κατά
τη διάρκεια της διδακτικής και μαθησιακής διαδικασίας. Οι μαθητές/μαθήτριες τόνισαν ότι τα
εργαλεία πληροφόρησης και επικοινωνίας και το Μοντέλο Ανεστραμμένης Μάθησης ταιριάζουν
καλύτερα στον ρυθμό μάθησης. Ομοίως, εξέφρασαν ότι οι ΤΠΕ και η FLπαρέχουν χρόνο και
διαθεσιμότητα για την εκτέλεση των διαδραστικών δραστηριοτήτων τους πριν, κατά τη διάρκεια και
μετά την κοινωνικοποίηση των διαφόρων θεμάτων που καλύπτονται στην τάξη.
Η προβολή βίντεο πριν από την τάξη μέσω του YouTube είναι βέλτιστη για τους
μαθητές/μαθήτριες, καθώς μπορούν να αποκτήσουν γνώσεις ή αμφιβολίες που πρέπει να
αντιμετωπιστούν στην τάξη. Θα πρέπει επίσης να δοθεί έμφαση στην ενίσχυση της συνεργατικής
εργασίας στην τάξη ή μέσω συνεργατικών εργαλείων. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι ΤΠΕ που
αναφέρονται στην ερευνητική εργασία λαμβάνοντας υπόψη το Μοντέλο Ανεστραμμένης Μάθησης
σύμφωνα με τα αποτελέσματα των ερευνών διευκολύνουν την κατανόηση και την αξιολόγηση του
περιεχομένου από τους μαθητές.

ΑΝΑΦΟΡΕΣ

Allan, B. (2004). Using ICT to support the project. In Project Management: Tools and
Techniques for Today's ILS Professional (pp. 108-126). Facet. doi:
https://10.29085/9781856049221.007
Andisi, R. (2022). ICT Training for Children with Hearing Impairment. In H. Asamoah–
Hassan (Ed.), Digital Literacy, Inclusivity and Sustainable Development in Africa (pp. 159-176).
Facet. doi: https://10.29085/9781783305131.010
Balzer, J. (2022). The Flip Side of Krautrock. In U. Schütte (Ed.), The Cambridge Companion
to Krautrock (Cambridge Companions to Music, pp. 233-246). Cambridge: Cambridge University
Press. doi: https://10.1017/9781009036535.016
Burke, S. (2000). ICT teaching. English Today, 16(3), 61-62. doi:
https://10.1017/S0266078400011822
Coelho, A. (2022). Modes of relating to the new ICTs among older internet users: A
qualitative approach. Ageing & Society, 1-25. doi: https://10.1017/S0144686X22000605
Dally, W., Harting, R., & Aamodt, T. (2015). Flip-flops. In Digital Design Using VHDL: A
Systems Approach (pp. 566-579). Cambridge: Cambridge University Press. doi:
https://10.1017/CBO9781316162651.028
Donnelly, C. (2021). ICT. In Home-School Learning Resources: A Guide for Home-
Educators, Teachers, Parents and Librarians (pp. 134-136). Facet. doi:
https://10.29085/9781783304912.025
Ducat, T. (2022). Mori Flips, Cluster Algebras and Diptych Varieties Without Unprojection.
In H. Abban, G. Brown, A. Kasprzyk, & S. Mori (Eds.), Recent Developments in Algebraic Geometry:
To Miles Reid for his 70th Birthday (London Mathematical Society Lecture Note Series, pp. 116-149).
Cambridge: Cambridge University Press. doi: https://10.1017/9781009180849.005
Even, G., & Medina, M. (2012). Flip-Flops. In Digital Logic Design: A Rigorous
Approach (pp. 247-263). Cambridge: Cambridge University Press. doi:
https://10.1017/CBO9781139226455.018
Fransman, M. (2018). The ICT Innovation Ecosystem*. In Innovation Ecosystems: Increasing
Competitiveness (pp. 68-102). Cambridge: Cambridge University Press. doi:
https://10.1017/9781108646789.005
Geoghegan, L., Lever, J., & McGimpsey, I. (2004). ICT for Social Welfare: A Toolkit for
Managers. Bristol University Press. doi: https://10.46692/9781847425904
Geoghegan, L., Lever, J., & McGimpsey, I. (2004). People, organizations and ICT. In ICT for
Social Welfare: A Toolkit for Managers (pp. 91-108). Bristol University Press. doi:
https://10.46692/9781847425904.007
Green, R., Burgess, J., & Turner, G. (2004). The ICT Sector, Growth and Productivity: Ireland
and Australia Compared. The Economic and Labour Relations Review, 15(1), 99-127. doi:
https://10.1177/103530460401500105
Johnson, C., & Marsh, D. (2015). The Flipped Classroom. In M. McCarthy (Ed.), The
Cambridge Guide to Blended Learning for Language Teaching (The Cambridge Guides, pp. 55-67).
Cambridge: Cambridge University Press. doi: https://10.1017/9781009024754.007
Iddon, M., & McLaughlin, S. (2022). TEACHING COMPOSITION IN A FLIPPED
CLASSROOM. Tempo, 76(302), 71-81. doi: https://10.1017/S0040298222000365
 Kettani, D. (2014). The Two Facets of ICT for Development. In E-Government for Good
Governance in Developing Countries: Empirical Evidence from the eFez Project (pp. 25-42). Anthem
Press.
Lallana, E. (2011a). ICT and Network Management. In ASEAN 2.0: ICT, Governance and
Community in Southeast Asia (pp. 52-61). ISEAS–Yusof Ishak Institute.
Lallana, E. (2011b). Institutions, Networks, ICT. In ASEAN 2.0: ICT, Governance and
Community in Southeast Asia (pp. 7-16). ISEAS–Yusof Ishak Institute.
Litvin, B. (2022). “This Hearing Should Be Flipped”: Democratic Spectatorship, Social
Media, and the Problem of Demagogic Candor. American Political Science Review, 1-15. doi:
https://10.1017/S0003055422000508
McNaughton, L., & Bhardwaj, N. (2022). The Flipped Classroom. In P. Hughes & J. Langan
Martin (Eds.), Teaching Psychiatry to Undergraduates (pp. 130-137). Cambridge: Cambridge
University Press. doi: https://10.1017/9781108921206.021
Morabito, V. (2022). Digital ICT Challenges for Digital Entrepreneurship. In Digital
Entrepreneurship: Management, Systems and Practice (pp. 99-120). Cambridge: Cambridge
University Press. doi: https://10.1017/9781108979917.006
Muntjewerff, A. (2009). ICT in Legal Education. German Law Journal, 10(6-7), 669-716. doi:
https://10.1017/S2071832200001292
Philip, J., & Kosmidou, V. (2022). How proactive personality and ICT-enabled technostress
creators configure as drivers of job crafting. Journal of Management & Organization, 1-21. doi:
https://10.1017/jmo.2022.56
Rosiński, J. (2022). Employee Loyalty in the ICT Sector as a Challenge for Building Industry
4.0. In B. Nogalski & P. Buła (Eds.), The Future of Management (pp. 108-126). Jagiellonian
University Press.
Ryu, S. (2022). Flip signatures. Ergodic Theory and Dynamical Systems, 1-35. doi:
https://10.1017/etds.2022.59
Sinha, C., & Hyma, R. (2013). ICTs and Social Inclusion. In B. Petrazzini, H. Emdon, L.
Elder, & R. Fuchs (Eds.), Connecting ICTs to Development: The IDRC Experience (pp. 91-116).
Anthem Press.
Tanton, J. (2001). Flipped Out. In Solve This: Math Activities for Students and Clubs (pp. 67-
68). Mathematical Association of America. doi: https://10.5948/UPO9781614441069.027
Ur, P. (2012). Classroom discipline. In A Course in English Language Teaching (A Course in
English Language Teaching, pp. 244-255). Cambridge: Cambridge University Press. doi:
https://10.1017/9781009024518.017