Β’ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ – Ιστορία

Επανάληψη Ιστορίας
A. Ίδρυση Κωνσταντινούπολης

Ποια μέτρα πήρε ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Α΄ για να

ανορθώσει το ρωμαϊκό κράτος, που κλονιζόταν;

Ίδρυσε ένα νέο διοικητικό κέντρο στην Ανατολή, την Κωνσταντινούπολη.

Αναγνώρισε το δικαίωμα άσκησης της χριστιανικής λατρείας. Καθιέρωσε στη
διοίκηση τη διάκριση της πολιτικής από τη στρατιωτική εξουσία. Έκοψε και έθεσε
σε κυκλοφορία ένα πολύ σταθερό χρυσό νόμισμα.

Τι αποφασίζει ο Κωνσταντίνος μετά τη νίκη του εναντίον του Λικίνιου,

όταν μένει μονοκράτορας; Ποιοι ήταν οι λόγοι που τον οδήγησαν σε
αυτή του την απόφαση;

Αποφασίζει να ιδρύσει ένα νέο διοικητικό κέντρο στη θέση του αρχαίου Βυζαντίου,
στην Ανατολή. Οι λόγοι που τον οδήγησαν σε αυτή του την απόφαση ήταν:- η καλή
γεωπολιτική θέση του Βυζαντίου, αφού βρισκόταν στο σταυροδρόμι της Ασίας, της
Ευρώπης, του Εύξεινου Πόντου και της Μεσογείου και κατά συνέπεια είχε μεγάλη
εμπορική σημασία.- η Ανατολή διέθετε ακμαίο πληθυσμό και οικονομία, σε
αντίθεση με τη Δύση.- οι Χριστιανοί, στους οποίους ο Κωνσταντίνος στηρίχτηκε
πολιτικά, ήταν πολυπληθέστεροι στη ν Ανατολή.- οι μεγάλες πόλεις της Ανατολής
υπέφεραν από θρησκευτικές συγκρούσεις, αρά θα αντιμετώπιζε από κοντά το
πρόβλημα.- από το Βυζάντιο μπορούσε να αποκρούσει ευκολότερα τους Γότθους
και τους Πέρσες.

Ποια κτίσματα της Κωνσταντινούπολης υπογραμμίζουν τη σχέση της με

τη Ρώμη και ποια το χριστιανικό της χαρακτήρα;,

Τα κτίσματα που υπογραμμίζουν τη σχέση της Κωνσταντινούπολης με τη Ρώμη

είναι ο ιππόδρομος, τα ανάκτορα, οι στοές, οι αγορές, το ρυμοτομικό σχέδιο και η
πορφυρή κολόνα με το άγαλμα του Κωνσταντίνου. Ενώ ο χριστιανικός χαρακτήρας
της φαίνεται από τις πολλές εκκλησίες και τα μοναστήρια

Πότε τελέστηκαν τα εγκαίνια της Κωνσταντινούπολης;

Στις 11 Μαΐου του 330 τελέστηκαν τα εγκαίνια και γιορτάζονταν τα γενέθλια της
Κωνσταντινούπολης.

Πότε η Κωνσταντινούπολη ή αλλιώς Νέα Ρώμη αποκτά χαρακτηριστικά

χριστιανικής πόλης;

Όταν ανοικοδομούνται εκεί πολλές εκκλησίες και μοναστήρια

β. Θρησκευτική πολιτική

Για ποιο λόγο ο Κωνσταντίνος Α΄ έδειξε ευνοϊκή στάση προς το

Χριστιανισμό;

Γιατί στην Ανατολή οι οπαδοί του Χριστιανισμού ήταν πολυπληθέστεροι και

φαινόταν ότι αυτή η θρησκεία μπορούσε να αποκαταστήσει την κλονισμένη
ενότητα του Ρωμαϊκού κράτους.

Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 1

 Β’ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ – Ιστορία

Ενέργειες στις οποίες προβαίνει ο Κωνσταντίνος για να δείξει την

εύνοιά του προς τους Χριστιανούς;

 εξέδωσε ευνοϊκούς νόμους προς τους Χριστιανούς

 μετέφερε το Χριστόγραμμα στα νομίσματά του
 υπέγραψε το διάταγμα των Μεδιολάνων
 συγκάλεσε την Οικουμενική σύνοδο

Τι ήταν το Χριστόγραμμα;

Ήταν σημαντικό χριστιανικό σύμβολο, το οποίο μετέφερε ο Κωνσταντίνος Α΄ από

τη στρατιωτική σημαία στα νομίσματά του. Ήταν το μονόγραμμα του Χριστού. Το
έκανε αυτό ο Κωνσταντίνος για να δείξει την εύνοιά του προς τους Χριστιανούς

Τι γνωρίζετε για το διάταγμα των Μεδιολάνων;

Ήταν συμφωνία που έγινε μεταξύ του Κωνσταντίνου Α΄ και του Λικινίου το 313
και αναγνώριζε στους Χριστιανούς την ελευθερία άσκησης της λατρείας τους,
εξισώνονταν έτσι τα δικαιώματά τους με αυτά των άλλων θρησκειών του Ρωμαϊκού
κράτους.

Τι γνωρίζετε σχετικά με την Α΄ οικουμενική Σύνοδο;

Έγινε το 325 στη Νίκαια της Βιθυνίας. Κλήθηκαν όλοι οι επίσκοποι όλων των
επαρχιών του Οικουμενικού Ρωμαϊκού κράτους. Τη συγκάλεσε ο Κωνσταντίνος Α΄.
Διατύπωσε η Α΄ Οικουμενική Σύνοδος τη διδασκαλία της Εκκλησίας έναντι των
αιρέσεων που είχα ν ήδη εμφανισθεί.

α. Η πολιτική του Ιουστινιανού

Πάνω σε ποια αρχή στηριζόταν το πολιτικό πρόγραμμα του Ιουστινιανού;

Το πολιτικό πρόγραμμα του Ιουστινιανού ήταν ένα κράτος, μια εκκλησία, μια
νομοθεσία.

β. Εσωτερική πολιτική

Ποια εσωτερικά προβλήματα είχε να αντιμετωπίσει ο Ιουστινιανό και

πώς αντιμετωπίζει το καθένα ξεχωριστά;

- Σ τ ά ση τ ου Ν ί κα ( 5 3 2 ) : ο ι δ ή μ ο ι τ ο υ Ι π π ο δ ρ ό μ ο υ Π ρ α σ ί
ν ω ν κ α ι Β ε ν ε τ ώ ν , που έμοιαζαν με αθλητικά σωματεία, αλλά είχαν και
πολιτική ισχύ εξεγέρθηκαν. Ο Ιουστινιανό τους αντιμετώπισε με επιτυχία
περιορίζοντας τη δύναμή τους και ενισχύοντας παράλληλα την αυτοκρατορική
εξουσία.- Μ ε ι ώ ν ε ι τ η δ ύ ν α μ η των μεγάλων γαιοκτημόνων
τ ω ν ε π α ρ χ ι ώ ν , ε π ι β ά λ λ ο ν τ α ς αυστηρούς νόμους και
προσπαθεί να προστατεύσει τους ελεύθερους αγρότες οι οποίοι ήταν χρήσιμοι
γιατί πλήρωναν φόρο

Ποια τα μέτρα του Ιουστινιανού όσον αφορά τη θρησκεία;

Προσπαθεί να επιβάλει την Ορθοδοξία σε όλη την έκταση της αυτοκρατορίας και

Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 2

για αυτό καταδιώκει τους οπαδούς των αιρέσεων και της αρχαίας θρησκείας

Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 3

 Β’ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ – Ιστορία

και αναστέλλει τη λειτουργία της Νεοπλατωνικής Ακαδημίας στην Αθήνα. Επίσης

φροντίζει να διαδοθεί ο Χριστιανισμός στους λαούς του Καυκάσου και της
Ανατολικής Αφρικής

Ποιο το νομοθετικό έργο του Ιουστινιανού;

 κωδικοποίησε τ ο Ρ ω μ α ϊ κ ό δ ί κ α ι ο -εξέδωσε τον

Ιουστινιάνειο κώδικα (περιείχε νόμους πριν από τον Ιουστινιανό
 χωρίζεται σε 10 τόμους)- ε ξ έ δ ω σ ε τ ο ν Π α ν δ έ κ τ η ( β ι β λ ί ο π
ο υ π ε ρ ι λ ά μ β α ν ε τ ι ς γ ν ώ μ ε ς Ρ ω μ α ί ω ν νομικών)
 -εξέδωσετιςΕισηγήσεις (εγχειρίδιο για τους αρχάρ
ι ο υ ς σ π ο υ δ α σ τ έ ς τ η ς Νομικής ).
 -Εξέδωσετις Νεαρές (βιβλίο με νέους νόμους
π ο υ ε κ δ ό θ η κ α ν μ ε τ ά τ ο 5 3 4 κ α ι γράφτηκαν οι περισσότερες
στα ελληνικά )
Σ ημ αν τ ι κή η σ υ μ β ο λ ή τ ου ν ομ ο θε τ ι κ ού έ ργ ου τ
ου Ι ο υ σ τ ι ν ι αν ού κ αθ ώ ς τ ο Ι ο υ σ τ ι ν ι άν ε ι ο Δ ίκ α ι ο απ οτ
έ λ εσ ε τ η β άσ η τ ο υ Δ ι κ αί ο υ τ ης Ν ε ότ ε ρ η ς Ε υ ρώ π η ς

γ. Εξωτερική πολιτική

Που απέβλεπε η εξωτερική πολιτική του Ιουστινιανού. Περιγράψτε την.

Η εξωτερική πολιτική του Ιουστινιανού απέβλεπε στην αποκατάσταση της

Ρωμαϊκής Οικουμένης, δηλαδή στην ανόρθωση της ρωμαϊκής εξουσίας στη Δύση.

Εξωτερική πολιτική:
 εύκοληκαιγρήγορηκατάλυση του Βανδαλικού Βασιλ
ε ί ο υ σ τ η Β ό ρ ε ι ο Αφρική-μακροί και σκληροί αγώνες για την
κατάκτηση του Οστρογοτθικού Βασιλείου
 απότοΒησιγοτθικόβασίλειο στην Ισπανία ανακτήθη
κ α ν ο ι π α ρ ά κ τ ι ε ς περιοχές στα ΝΑ
 στη γραμμή του Δούναβη και της Χερσονήσου του Αίμο
υ

Ο Ι ο υ σ τ ι ν ι α ν ό ς έκτισε πολλά φρούρια και δαπάνησε τεράστια ποσά για

την εξαγορά της ειρήνης, αλλά δεν μπόρεσε να αναχαιτίσει τις εισβολές των
Σλάβων και άλλων λαών στις ευρωπαϊκές επαρχίες. Εκτίμηση εξωτερικής πολιτικής
Ιουστινιανού: Ήταν σύμφωνη με τη ρωμαϊκή παράδοση αλλά ξεπερνούσε τις
οικονομικές δυνατότητες του κράτους. Οι πόλεμοι του στη Δύση και στην Ανατολή
απογύμνωσαν τις ευρωπαϊκές επαρχίες από στρατεύματα και άδειασαν τα κρατικά
ταμεία. Αυτή η κατάσταση είχε σαν αποτέλεσμα το Βυζάντιο να χάσει μεγάλο
μέρος του εδάφους του εν συνεχεία.

δ. Κτίσματα και Αγία Σοφιά

Ποιο το οικοδομικό πρόγραμμα του Ιουστινιανού;

Κατασκευάστηκε μεγάλος αριθμός έργων που ήταν χρήσιμα στην άμυνα ( φρούρια
και τείχη, τη θρησκεία ( ναοί ), την υποδομή και την κοινή ωφέλεια ( δρόμοι,
γέφυρες, υδραγωγεία, αποθήκες σιτηρών ).

Ποιο θεωρείται το λαμπρότερο κτίσμα της βυζαντινής τέχνης και τι

γνωρίζετε για αυτό;

Θεωρείται η Αγία Σοφιά, η οποία εκπροσωπεί το νέο ρυθμό βασιλική μετά τρούλου.

Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 4

Οι αρχιτέκτονες ήταν ο Ανθέμιος από τις Τράλλεις και ο Ισίδωρος από τη Μίλητο

Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 5

 Β’ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ – Ιστορία

της Μ. Ασίας. Το κτίριο είναι σχεδόν τετράφωνο. Τέσσερις ογκώδεις πεσσοί

( τετράγωνοι κίονες ) σχηματίζουν το κεντρικό τετράγωνο. Οι πεσσοί συνδέονται με
τόξα που σχηματίζουν ημισφαιρικά τρίγωνα και δημιουργούν ένα στεφάνι, πάνω
στο οποίο στηρίζεται ο τεράστιος τρούλος. Ο τρούλος μοιάζει να κρέμεται από το
ουρανό. Το φως εισδύει από τα παράθυρά του και πλημμυρίζει το εσωτερικό του
ναού. Η Αγία Σοφιά έγινε σύμβολο και πηγή έμπνευσης για το μεσαιωνικό και
νεότερο Ελληνισμό.

α. Ίδρυση και αρχές του Ισλάμ

Που οφειλόταν η εξάπλωση των Αράβων;

Οφειλόταν στην μεταστροφή των Αράβων στο Ισλάμ μονοθεϊστική θρησκεία που
ίδρυσε ο Μωάμεθ.

Τι γνωρίζετε για το Μωάμεθ και ποια η σχέση του με το Ισλάμ;

Ο Μωάμεθ ήταν οδηγός καραβανιών. Είχε γνωρίσει από κοντά το Χριστιανισμό και
τον Ιουδαϊσμό. Επηρεασμένος από τις δύο αυτές θρησκείες, διακήρυξε τις αρχές
της νέας θρησκείας, του Ισλάμ.

Τι ονομάζουμε Εγίρα;

Το έτος κατά το οποίο ο Μωάμεθ διώχτηκε από την πατρίδα του τη Μέκκα και
κατέφυγε στη Μεδίνα ( 622 ). Το έτος αυτό καθιερώθηκε ως αφετηρία του
χρονολογικού συστήματος των Αράβων. Εγίρα = αποδημία

Τι ήταν το Κοράνι και τι απαιτούσε από τους πιστούς ( Μουσλίμ );

Το Κοράνι που σημαίνει επί λέξει « λόγος θεού », ήταν το ιερό βιβλίο του Ισλάμ.
Απαιτούσε από τους Μουσλίμ να διαδώσουν το Ισλάμ με ιερό πόλεμο (τζιχάντ)κατά
των απίστων. Το Κοράνι απαγόρευε να ασκηθεί καταναγκασμός στους Χριστιανούς
και στους Ιουδαίους. Όσοι έπεφταν στον πόλεμο, πιστευόταν ότι γίνονταν
μάρτυρες της πίστης και εξασφάλιζαν μια θέση στον Παράδεισο.

β Η επέκταση – Παράγοντες και συνέπειες

Μάχη Γιαρμούκ
Οι Άραβες στη μάχη του Γιαρμούκ ( 636 ) συνέτριψαν το βυζαντινό στρατό, υπό
την ηγεσία του χαλίφη ( τοποτηρητής και διάδοχος του Προφήτη ).

Ποιες άλλες περιοχές κατακτούν οι Άραβες στα πλαίσια του ιερού

πολέμου;
Τις ρωμαϊκές και περσικές επαρχίες Παλαιστίνη, Συρία, Αίγυπτο, Μεσοποταμία και
Περσία. Τα ανατολικά σύνορα του Βυζαντίου βαθμιαία υποχώρησαν στις παρυφές
της Μ. Ασίας.

Ποιοι ήταν οι κυριότεροι παράγοντες των αραβικών κατακτήσεων;

 η εξάντληση Βυζαντινών και Περσών από τη μακροχρόνια πολεμική τους
σύγκρουση.
 η έντονη αντίθεση μεταξύ του κέντρου και των ανατολικών επαρχιών του
Βυζαντίου που παρέμειναν προσκολλημένες στην αίρεση του
Μονοφυσιτισμού.

Χαλιφάτο = έτσι ονομάστηκε το αραβικό κράτος

Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 6

 Β’ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ – Ιστορία

Περιοχές που κατακτήθηκαν επίσης από τους Άραβες:

 Κ α ρ χ η δ ό ν α
 Μεγαλύτερο μέρος Ισπανίας
 Στην ανατολή μέχρι την οροσειρά του Ταύρου

Οι Άραβες διεκδικούν την κυριαρχία και στη Μεσόγειο θάλασσα:

-Β α σ ι σ μ έ ν ο ι σ τ η ν τ ε χ ν ο γ ν ω σ ί α κ α ι τ η ν ν α υ τ ι κ ή ε μ π ε ι ρ ί α
τ ω ν π α ρ ά κ τ ι ω ν πληθυσμών της Φοινίκης και της Αιγύπτου, ναυπήγησαν
και οργάνωσαν έναν αξιόμαχο στόλο έγιναν κύριοι της Κύπρου, της Ρόδου, της Κω,
της Χίου, της Κυζίκου και πολιόρκησαν δύο φορές την Κωνσταντινούπολη. Τον 9 ο
αιώνα κατέκτησαν την Κρήτη και τη Σικελία.

Πώς καταφέρνουν να αποκρούσουν οι Βυζαντινοί τους Άραβες;

-Μ ε τ η β ο ή θ ε ι α τ ω ν α π ό ρ θ η τ ω ν τ ε ι χ ώ ν τ η ς Β α σ ι λ ε ύ ο υ σ α ς
-Μετηχρήσητου υγρού πυρός ( όπλο που κατέκαιγε τα ε
χθρικάπλοία ).

Συνέπειες από τις αραβικές επιδρομές:

 Διάσπαση του μεσογειακού κόσμου

 Ε δ α φ ι κ ή σ υ ρ ρ ί κ ν ω σ η
 Απώλεια σημαντικών αστικών κέντρων
 Ερήμωση πολλών περιοχών της αυτοκρατορίας
 Μείωση αγροτικής παραγωγής
 Επηρεάστηκαναρνητικά το εσωτερικό και εξωτερικ
όεμπόριο του Βυζαντίου

α. Η ανάπτυξη του εμπορίου

Γιατί οι Άραβες ασχολήθηκαν με το διεθνές εμπόριο;

Α. Εξαιτίας της εξαίρετης γεωγραφικής θέσης του Χαλιφάτου μεταξύ Ανατολής και
Δύσης.
Β. Λόγω της εκμετάλλευσης χρυσού και αργυρού της Δυτ. Αφρικής και της
Σαχάρας.

Που ιδρύουν εμπορικές αποικίες οι Άραβες;

Στις ακτές των Ινδιών, της ΝΑ Ασίας και της Κίνας.

Τι είδους προϊόντα έφταναν από τη μακρινή Ανατολή στις αραβικές και

βυζαντινές αγορές;

Μπαχαρικά και άλλα είδη πολυτελείας.

Ποιες καινοτομίες στο εμπόριο φέρνουν οι Ισλαμιστές έμποροι;

Α. Συγκρότησαν εμπορικές εταιρείες

Β. Επινόησαν την εμπορική επιταγή ( τσεκ )Γ. Ανέπτυξαν το πιστωτικό σύστημα
(αργυραμοιβοί και τράπεζες).
καινοτομίες που διευκόλυναν πολύ τις συναλλαγές.

Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 7

 Β’ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ – Ιστορία

β. Γράμματα, επιστήμη και τέχνες

Ποια στοιχεία δείχνουν την πολιτιστική και πνευματική ανάπτυξη των

Αράβων;

o Στην Κόρδοβα και Βαγδάτη, ιδρύθηκαν βιβλιοθήκες και πανεπιστήμια.

o Υπήρχαν βιβλιοπωλεία για το ευρύ κοινό στις μεγάλες πόλεις.
o Πολλοί χαλίφες ήταν μανιώδεις συλλέκτες χειρογράφων
o Η αραβική λογοτεχνία θεωρείτο της μόδας ακόμη και ανάμεσα στους
χριστιανούς υπηκόους των αραβικών κρατών.
o Οι Άραβες μετέφρασαν τα έργα Ινδών, Ελλήνων και Περσών
o Οι μεταφράσεις έργων όπως αυτά του Αριστοτέλη και των Νεοπλατωνικών
επηρέασαν βαθιά την αραβική σκέψη και επιστήμη.
o Η τέχνη του Ισλάμ δανείστηκε τεχνικές, τεχνίτες και υλικά από το Βυζάντιο
αλλάγια θρησκευτικούς λόγους έμεινε προσηλωμένη στην ανεικονική
τεχνοτροπία. Δημιουργήματα της τέχνης αυτής είναι τα τεμένη ( τζαμιά ).
o Φιλοτέχνησαν λαμπρά έργα μικροτεχνίας από ελεφαντόδοτο και άλλα υλικά.

Επίδραση του αραβικού πολιτισμού επιστημονικές επιδόσεις Ισλάμ από

τις οποίες επηρεάστηκε η Δύση

- καθιέρωσαν την ινδική αρίθμηση (μαθηματικά), οργάνωσαν μακρινά

ταξίδια(γεωγραφία), υπολόγισαν ακριβώς την τροχαία του ήλιου και των
πλανητών(αστρονομία), ανακάλυψαν το θεϊκό οξύ και το οινόπνευμα
(χημεία),καθιέρωσαν νέα φάρμακα και πραγματοποίησαν πολύπλοκες εγχειρήσεις
(ιατρική)

Εισαγωγή στο Βυζάντιο και τη Δύση

Χαρτί και πολλές καλλιέργειες (βερίκοκο, αγκινάρα, βαμβάκι, λεμόνι,

σακχαροκάλαμο κλπ)Επίσης η παρουσία πολλών αραβικών λέξεων στις
ευρωπαϊκές γλώσσες δείχνει το μέγεθος της επίδρασης των Αράβων στη Δύση.

α. Παγίωση και επέκταση των αλλαγών

Πότε αποκρυσταλλώνονται τα μόνιμα γνωρίσματα του Μεσαιωνικού

ελληνικού βυζαντινού κράτους;

Στα χρόνια της ισαυρικής ή συριακής δυναστείας ( 717 -867 ) και αυτής του
Αμορίου( 802 -867 ).

Εξελίξεις:
Α) τα σύνορα μεταξύ Βυζαντίου και Χαλιφάτου σταθεροποιήθηκαν στις παρυφές
της Μικράς Ασίας στη στεριά, και κατά μήκος της γραμμής Κιλίμια – Κύπρος –
Κρήτη στη θάλασσα.
Β) αρχίζει η βουλγαρική αντεπίθεση στα πλαίσια της οποίας αντιμετωπίζεται με
επιτυχία η βουλγαρική απειλή, ενώ συγχρόνως αφομοιώνονται οι σλαβικοί
πληθυσμοί.
Γ) ενισχύεται ο ελληνικός χαρακτήρας της αυτοκρατορίας και περιορίζεται η
χρήση της λατινικής.
Δ) καλύτερη οργάνωση κεντρικών διοικητικών υπηρεσιών του κράτους (η
σημαντικότερη ήταν υπεύθυνη για την εξωτερική πολιτική).
Ε) τα θέματα γενικεύτηκαν στη Μ. Ασία και επεκτάθηκαν στα Βαλκάνια

Από ποιους γίνονταν συχνές εξεγέρσεις εναντίον της κεντρικής εξουσίας;

Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 8

 Β’ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ – Ιστορία

Από τους στρατηγούς – διοικητές των θεμάτων, οι οποίοι αποτελούσαν απειλή

για την κεντρική εξουσία.

Ποιες υποχρεώσεις είχαν οι στρατιώτες – αγρότες του θεματικού

στρατού όταν κηρυσσόταν επιστράτευση;

Ήταν υποχρεωμένοι σε περίπτωση εχθρικής επίθεσης να παρουσιαστούν για

υπηρεσία με τα άλογα (τα αγόραζαν οι ίδιοι ) και τις πολεμικές τους άμαξες.

Ποιες συνέπειες είχε η ανάπτυξη των θεματικών στρατών;

α) οι μισθοφόροι περιορίστηκαν δραστικά

β) στη βυζαντινή ύπαιθρο κυριάρχησε η μικρή και μεσαία αγροτική ιδιοκτησία

γ. Ανάκαμψη της οικονομίας

Πότε παρουσιάζονται οι πρώτες ενδείξεις ανάκαμψης της οικονομίας;

Στα χρόνια του Κωνσταντίνου Ε΄( 741 –775 ).

Τι οικονομικές αλλαγές παρουσιάζονται;

Αυξήθηκαν τα κρατικά έσοδα και αναζωογονήθηκαν το εμπόριο και η βιοτεχνία.

Ωστόσο ο χαρακτήρας της οικονομίας παρέμεινε κυρίως αγροτικός

Από πού φανερώνονται οι ανάγκες της Βυζαντινής οικονομίας ;

Από τις λεγόμενες κακώσεις του Νικηφόρου Α΄ όπως ονομάστηκαν από τους
εχθρούς του τα τολμηρά οικονομικά του μέτρα που απέβλεπαν στην ανάκαμψη του
εμπορίου και την αύξηση των εσόδων του κράτους.

Ανάφερε μερικές κακώσεις του Νικηφόρου Α΄ .

Α. Διέταξε τους χριστιανούς να εγκατασταθούν στις σκλαβηνίες.

Β. Διέταξε να στρατολογούνται οι φτωχοί και να εξοπλίζονται με έξοδα των
συγχωριανών τους, οι οποίοι όφειλαν αν καταβάλουν στο δημόσιο ταμείο και
18.5χρυσά νομίσματα για κάθε φτωχό.
Γ. Διέταξε να αναθεωρηθούν οι φορολογικοί κατάλογοι και να αυξηθούν τα τέλη,
γιατί κάθε φορολογούμενος όφειλε να πληρώσει και δύο καράτια ως έξοδα
γραφικής ύλης.
Δ. Διέταξε να καταργηθούν οι σουφισμοί ( φοροαπαλλαγές ).
Ε. Διέταξε να ζητηθεί από τους παροίκους ( εξαρτημένους γεωργούς ) του
ορφανοτροφείου, των ξενώνων και των γηροκομείων των εκκλησιών και των
βασιλικών μονών, ο καπνικός φόρος.
Στ. Διέταξε να συγκεντρωθούν οι επιφανείς εφοπλιστές της Κωσταντινούπολη και
τους έδωσε δάνεια δώδεκα λίτρες χρυσού με τόκο τέσσερα καράτια ανά
χρυσό νόμισμα με την υποχρέωση να πληρώνουν και το σύνηθες κομμέρκιον.21

α. Ορισμός, πρωτεργάτες και παράγοντες

Τι είναι η εικονομαχία;
Είναι η πνευματική κίνηση που διήρκεσε έναν περίπου αιώνα, από τις αρχές του 8ου
ως τα μέσα του 9ου αιώνα, και που αφορούσε το ζήτημα αν η λατρεία των εικόνων
ήταν σύμφωνη με τις αρχές της Ορθοδοξίας.

Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 9

 Β’ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ – Ιστορία

Ποιοι ήταν οι πρωτεργάτες της εικονομαχίας;

Ο Λέων Γ΄ ο Ίσαυρος, ο οποίος καταγόταν από τις ανατολικές επαρχίες, που είχαν
ανεικονικές αντιλήψεις, επηρεασμένες από τους γείτονες ισλαμιστές και Ιουδαίους
και ο Κωνσταντίνος Ε΄ ο Ίσαυρος.

Ποιες ήταν οι αιτίες της εικονομαχίας;

1. Η διάθεση των Ισαύρων να ευνοήσουν τους κατοίκους των

ανατολικών επαρχιών, που είχαν ανεικονικές αντιλήψεις, αλλά συγχρόνως
προστάτευαν τα σύνορα της Μικράς Ασίας από τους Άραβες.
2. Οι δεισιδαιμονίες και οι υπερβολές στη λατρεία των εικόνων.
3. Η επιθυμία των Ισαύρων να περιορίσουν την επιρροή των
μοναχών στους υπηκόους.
4. Οι ήττες των Βυζαντινών από τους εχθρούς οφειλόταν στη θεϊκή
οργή για την ειδωλολατρική λατρεία των εικόνων

Ποια τα επιχειρήματα των εικονομάχων;

1. Οι εικόνες αναπληρώνουν τα είδωλα και άρα αυτοί που προσκυνούν

είναι εικονολάτρες
2. Δεν πρέπει να προσκυνούμε κατασκευάσματα των ανθρωπίνων
χεριών και κάθε είδους ομοίωμα.
3. Ο Θ ε ό ς α π α γ ο ρ ε ύ ε ι τ η ν π ρ ο σ κ ύ ν η σ η .

Ποια τα επιχειρήματα των εικονολατρών;

1. εφόσον προσκυνώ και σέβομαι το σταυρό και τη λόγχη γιατί να μην προσκυνώ
και τις εικόνες που κατασκευάζουν οι πιστοί με σκοπό τη δοξολογία και την
ανάμνηση των παθημάτων του Χριστού.
2. δεν προσκυνώ την ύλη, αφού αν καταστραφεί το ξύλο των εικόνων το καίω
3. εφόσον προσκυνώ την εικόνα του σταυρού προσκυνώ και την εικόνα
του Χριστού

α. Φάσεις

Πρώτη φάση της εικονομαχίας ( 726 – 787 )

 Εικονομάχοι:
1. Το 726 ο Λέων Γ΄ απομάκρυνε την εικόνα του Χριστού από τη Χαλκή
Πύλη της Πόλης.
2. Το 730 εκδόθηκε το εικονομαχικό αυτοκρατορικό διάταγμα.
3. Οι εικονόφιλοι τιμωρήθηκαν με εξορίες, φυλακίσεις και δημεύσεις
περιουσιών.
4. Ο Κωνσταντίνος Ε΄ καταδίωξε τους μοναχούς και κατέστρεψε τις
μονές, που ήταν προπύργια της εικονολατρίας.

 Εικονολάτρες:
1. Ο λαός της Κωνσταντινούπολης αντέδρασε στην απομάκρυνση της εικόνας του
Χριστού με διαμαρτυρίες.
2. Υπερασπιστής των εικονολατρών ήταν ο θεολόγος Ιωάννης Δαμασκηνός.

Τέλος πρώτης φάσης:

Τερματίζεται με τη Ζ΄ Οικουμενική Σύνοδο, η οποία συγκλήθηκε από την

αυτοκράτειρα Ειρήνη την Αθηναία, που αποκατέστησε τις εικόνες, στις οποίες θα
απονεμόταν τιμητική προσκύνηση.

Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 10

 Β’ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ – Ιστορία

Δεύτερη φάση εικονομαχίας ( 815 – 843 )

Έναρξη:
έγινε από τον Λέοντα Ε΄ τον Αρμένιο, γιατί συνέδεσε τις ήττες των Βυζαντινών με
την οργή του Θεού για την εικονολατρία.

Λήξη:
η αυγούστα Θεοδώρα, μητέρα του αυτοκράτορα Μιχαήλ Γ΄ με τη σύνοδο του843
πέτυχε την οριστική αποκατάσταση και αναστήλωση των εικόνων

Ποια η σημασία της ήττας των εικονοκλαστών;

1. η αποκατάσταση των εικόνα θεωρείται ως νίκη της ελληνικής

πνευματικής παράδοσης που ευνοούσε την απόδοση της θείας μορφής, σε
αντίθεση με την ασιατική ανεικονική θεωρία.
2. τερματίστηκαν οι θρησκευτικές διαμάχες.
3. άρχισε γόνιμη συνεργασία κράτους – εκκλησίας
4. η εκκλησία αφοσιώθηκε στο ιεραποστολικό της έργο.
5. τα μοναστήρια πολλαπλασιάστηκαν και πλούτισαν.
6. περιορίστηκαν οι υπερβολές στη λατρεία των εικόνων και των λειψάνων.

Ποιες οι συνέπειες της εικονομαχίας

1. Εσωτερική κατάσταση δίχασε το βυζαντινό λαό

2. Εξωτερική πολιτική η δυσαρέσκεια της Ρώμης για τους εικονομάχους
αυτοκράτορες την έστρεψε στην αναζήτηση βοήθειας από τους Φράγκους .
3. Τέχνη απαγορεύτηκε η αναπαράσταση θείων προσώπων και καταστράφηκαν
πολύτιμα έργα τέχνης.
4. Γράμματα αποχώρησε η ενασχόληση με τα γράμματα και καταστράφηκαν τα
κείμενα των εικονομάχων μετά την επικράτηση των εικονολατρών.

Ποιους λόγους επικαλείται ο Λέων Ε΄ για να επαναφέρει σε ισχύ την

εικονομαχία;

1. Οι αυτοκράτορες που δέχτηκαν και λάτρεψαν τις εικόνες

πέθαναν στην εξορία ή στη μάχη.
2. αυτοί που δεν τις λάτρεψαν πέθαναν στο κρεβάτι τους και ταφικά με
τιμές στους αυτοκρατορικούς τάφους κοντά στο ναό των Αγίων Αποστόλων.

α. Έναρξη της Νέας Εποχής

Τι γίνεται στα χρόνια της βασιλείας του Μιχαήλ Γ΄ από το Αμόριο (842–
867);
Αρχίζει η ανάπτυξη της δύναμης του Βυζαντίου.

Πότε φτάνει στο αποκορύφωμά της η δύναμη του Βυζαντίου;

Όταν κυβερνά η Μακεδονική Δυναστεία (867-1025).

Ποιος ήταν υπεύθυνος για τις κρατικές υποθέσεις στα τέλη του 855 μέχρι
τις αρχές του 866;
Ο καίσαρ Βάρδας θείος του νεαρού Μιχαήλ Γ΄.

β. Ίδρυση της σχολής της Μαγναύρας

Ποιος σύλλαβε την ιδέα σχετικά με την ίδρυση της σχολής της
Μαγναύρας;

Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 11

 Β’ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ – Ιστορία

Ο καίσαρ Βάρδας.

Ποιος διεύθυνε τη σχολή και τι γνωρίζετε για αυτόν;

Τη σχολή διεύθυνε ο Λέων Φιλόσοφος ή Μαθηματικός, διάσημος επιστήμονας της

εποχής του. Όπως λέγεται επειδή αυτός είχε μεγάλη φήμη, προσκλήθηκε από
τοχαλίφη Μαμούν να διδάξει στη Βαγδάτη, αλλά δεν αποδέχτηκε την πρόσκληση.

Ποιες σχολές περιλάμβανε το πανεπιστήμιο της Μαγναύρας και ποιους

όρισε ο Λέων ο Φιλόσοφος για να τις διευθύνουν;

Περιλάμβανε τις σχολές της φιλοσοφίας, της γεωμετρίας, της αστρονομίας και της
γραμματικής. Ως επικεφαλής της σχολής της γεωμετρίας ορίστηκε ο μαθητής του
Φιλόσοφου Θεόδωρος, της αστρονομίας ο Θεοδήγιος και της γραμματικής ο
Κομητάς.

γ .Ενδιαφέρον για τους κλασικούς

Πού περιστρέφεται το ενδιαφέρον των λογίων της εποχής;

Οι λόγιοι της εποχής αυτή την εποχή άρχισαν να αναζητούν, να συλλέγουν, να

μελετούν και να αντιγράφουν χειρόγραφα με έργα της αρχαίας γραμματείας .

Ποιος θεωρείται ο πιο αξιόλογος λόγιος και τι γνωρίζετε γι’αυτόν;

Ο πιο αξιόλογος ήταν ο Φώτιος, ο οποίος ανήκε στον πνευματικό κύκλο του
Λέοντος Μαθηματικού. Ήταν ευγενικής καταγωγής, είχε κοσμική σοφία και
ασχολείτο με τα ζητήματα της πολιτείας. Οι γνώσεις του στη γραμματική, την
ποίηση, τη ρητορική, τη φιλοσοφία, την ιατρική και κάθε κοσμική επιστήμη ήταν
ποικίλες. Χαρακτηριζόταν από αρετές, ταλέντο και σπουδές.

Ποιο το σημαντικότερο έργο του Φωτίου και τι γνωρίζετε σχετικά με

αυτό;
Το σημαντικότερο έργο του είναι η Μυριόβιβλος. Ήταν εγκυκλοπαίδεια που
περιελάμβανε 300 φιλολογικά δοκίμια για έργα ελάχιστα γνωστά στους
συγχρόνους του.

Τι άλλο έγραψε ο Φώτιος εκτός από τη Μυριόβιβλο;

Έγραψε ένα λεξικό, ομιλίες και θεολογικά έργα.

Ποιο μεγαλόπνοο εγχείρημα πραγματοποιείται υπό τη φωτισμένη ηγεσία

του Φωτίου;
Το εγχείρημα του εκχριστιανισμού των Σλάβων.

δ. Αραβικοί πόλεμοι και επική ποίηση

Πώς οι Βυζαντινοί οδηγούνται στην αντεπίθεση εναντίον των Αράβων;

Οι Άραβες ως τα μέσα του 9ου αιώνα πραγματοποιούσαν εισβολές και λεηλασίες

στις μικρασιατικές επαρχίες. Αποκορύφωμα των καταστροφών αποτέλεσε η άλωση
από τους Άραβες του Αμορίου, του ισχυρότερου φρουρίου της Μικράς Ασίας. Έτσι
ο αυτοκράτορας Θεόφιλος ( 829 – 842 ) κινητοποιεί τους Χριστιανούς της
Ανατολής και της Δύσης σε μια γενική συμμαχία κατά του Ισλάμ. Η βυζαντινή
αντεπίθεση αρχίζει.

Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 12

 Β’ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ – Ιστορία

Τι ήταν τα ακριτικά τραγούδια;

Τα ακριτικά τραγούδια συνέθεταν ανώνυμοι τραγουδοποιοί και ήταν άσματα που

εξυμνούσαν τους αγώνες των ακριτών δηλαδή των στρατιωτών που προστάτευαν
τα ανατολικά σύνορα ( άκραι ) του Βυζαντίου και ιδίως του Διγενή Ακρίτα από τους
Άραβες. Τα ηρωικά άσματα αυτού του είδους, όπως μας πληροφορεί ο επίσκοπος
Καισαρείας και σπουδαίος λόγιος Αρέθας, έψαλλαν τραγουδιστές περιφερόμενοι
στις επαρχίες της Μικράς Ασίας και θεωρούνταν τα σημαντικότερα δείγματα της
δημώδους λογοτεχνίας των Βυζαντινών

α. Ο εκχριστιανισμός των Μοραβών

Πώς επιτυγχάνεται ο εκχριστιανισμός των Σλάβων;

Ο ηγεμόνας της Μοραβίας, Ραστισλάβος ζήτησε από το Βυζάντιο ιεραποστόλους,

για να διδάξουν στο λαό του το Χριστιανισμό ( 862/3 ). Επιθυμούσε να στηριχτεί
στο Βυζάντιο, γιατί απειλείτο από τους Γερμανούς και τους Βούλγαρους.

Ποια ήταν τα οφέλη της πρότασης του Ραστισλάβου και ποιοι τα

αντιλήφθηκαν πρώτοι;

-ΤοΒυζάντιοθα μπορούσε να επεκτείνει την επιρροή και

τ η ν π ν ε υ μ α τ ι κ ή τ ο υ ακτινοβολία στην κεντρική Ευρώπη. Πρώτοι τα
αντιλήφθηκαν ο αυτοκράτορας Μιχαήλ Γ΄ και ο πατριάρχης Φώτιος.

Σε ποιους ανατέθηκε η αποστολή του εκχριστιανισμού των Σλάβων και

γιατί;

Ανατέθηκε στους δυο αδελφούς από τη Θεσσαλονίκη Μεθόδιο και Κωνσταντίνο

διότι ήταν έμπειροι διπλωμάτες και γνωστοί λόγιοι και γνώριζαν άριστα τη σλαβική
και άλλες γλώσσες.

Σε ποιες ενέργειες προβαίνει ο Κωνσταντίνος προκειμένου να βοηθήσει

στον εκχριστιανισμό των Σλάβων;

Δημιούργησε ένα σλαβικό αλφάβητο που απέδιδε όλες τις φωνητικές

ιδιαιτερότητες της σλαβικής και απέδωσε στα σλαβικά τη Θεία Λειτουργία και τα
ιερά βιβλία

Σε ποια γλώσσα ή ποιες γλώσσες πίστευαν αντίστοιχα οι εκπρόσωποι της

Ρωμαϊκής και Βυζαντινής εκκλησίας ότι έπρεπε να εκχριστιανίζονται οι
ξένοι λαοί, σύμφωνα με το πρώτο παράθεμα;

Σύμφωνα με το πρώτο παράθεμα οι εκπρόσωποι της Ρωμαϊκής εκκλησίας πίστευαν

ότι μόνο σε τρεις γλώσσες μπορεί να υμνείται ο θεός, στην εβραϊκή, στη λατινική
και στην ελληνική. Έτσι κατηγορούσαν τον Κωνσταντίνο ο οποίος ως
εκπρόσωπος της Βυζαντινής εκκλησίας πίστευε ότι ο θεός μπορεί να τιμηθεί και να
δοξαστεί σε όλες τις γλώσσες. Για αυτό και προσάρμοσε τη θεία Λειτουργία και στα
σλαβικά προκειμένου να πετύχει τον εκχριστιανισμό των Σλάβων.

β. Σημασία του εκχριστιανισμού

Ποια η σημασία του εκχριστιανισμού των Σλάβων;

 Οργανώθηκε η σλαβική εκκλησία- Πολλοί Σλάβοι μυήθηκαν στο πολιτιστικό
σύστημα των Ελλήνων και του Χριστιανισμού

Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 13

 Β’ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ – Ιστορία

 Επιτεύχθηκε η ενότητα των Σλάβων

γ. Ο εκχριστιανισμός των Βουλγάρων

Με ποιο συγκρούεται η βυζαντινή εκκλησία στο ζήτημα του

εκχριστιανισμού των Βουλγάρων;

Συγκρούεται με τον πάπα, ο οποίος επεδίωκε την επέκταση της Ρωμαιοκαθολικής

εκκλησίας στην Βουλγαρία.

Σε ποια ενέργεια προβαίνει ο Βυζαντινός στρατός έναντι στο Βούλγαρο

ηγεμόνα Βόρη;

Ο Βυζαντινός στρατός υποχρεώνει το Βόρη να δεχτεί τον Χριστιανισμό από την

Κωνσταντινούπολη και να βαπτιστεί μάλιστα ο ίδιος με ανάδοχο τον αυτοκράτορα
Μιχαήλ Γ΄ .

Ποιος επεμβαίνει στα ζητήματα της Βουλγαρικής εκκλησίας και από

ποιον κατηγορείται;

Επεμβαίνει ο πάπας και κατηγορείται από τον πατριάρχη Φώτιο, ο οποίος

καταγγέλλει την επέμβαση της Ρώμης στη Βουλγαρία και κατηγορεί τη ρωμαϊκή
εκκλησία για λειτουργικά και δογματικά λάθη.

Τι αποφασίζεται στη σύνοδο του 867;

Στη σύνοδο αυτή αναθεματίζεται ο πάπας, απορρίπτεται το δόγμα περί

εκπορεύσεως του Αγίου Πνεύματος και του Υιού και καταδικάζεται η επέμβαση της
Ρώμης στη Βουλγαρία.

Γιατί θεωρείται σημαντική η σύνοδος του 870;

Διότι σε αυτή αποφασίζεται και υπάγεται οριστικά η εκκλησία της Βουλγαρίας στη
δικαιοδοσία του πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης.

Ποιες άθλιες συνήθειες και ψευδείς διδασκαλίες επέβαλλαν οι-

ρωμαιοκαθολικοί στους Βούλγαρους σύμφωνα με το δεύτερο παράθεμα;

 τη νηστεία το Σάββατο- τη συντόμευση της τεσσαρακοστής κατά μια

βδομάδα
 την καταδίκαση των νυμφευμένων ιερέων
 ότι μόνο οι επίσκοποι μπορούν να τελούν το μυστήριο του χρίσματος
 το δόγμα της διπλής εκπόρευσης του Αγίου Πνεύματος

α. Αγώνες με τους Άραβες

Πότε εγκαινιάζονται οι νέοι αγώνες των Βυζαντινών ενάντια στους

Άραβες;
Στα χρόνια του Ρωμανού Λακαπηνού.

Ποιος ήταν ο στόχος των Βυζαντινών σε αυτούς τους αγώνες ενάντια

στους Άραβες;

Η ανάκτηση όλων των παλαιών ρωμαϊκών εδαφών της Εγγύς Ανατολής και η
διάδοση του Χριστιανισμού

Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 14

 Β’ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ – Ιστορία

Με ποιους στρατηγούς και αυτοκράτορες επιτυγχάνεται η βυζαντινή

αντεπίθεση ενάντια στους Άραβες και ποιες περιοχές ανακτούν;

• Ο στρατηγός Ιωάννης Κούρκους καταλαμβάνει την Έδεσσα της Συρίας.• Οι

στρατηγοί – αυτοκράτορες: Νικηφόρος Φωκάς, Ιωάννης Τζιμισκής και Βασίλειος
Β΄ ανακτούν τις μεγαλονήσους Κρήτη ( 961 ) και Κύπρο ( 965 ), τις πόλεις της
Κιλικίας και τμήματα της Συρίας και της Παλαιστίνης.

Πώς έβλεπε τον πόλεμο κατά των Σαρακηνών ο Νικηφόρος Φωκάς; Ποια
ήταν τα σχέδιά και οι φιλοδοξίες του, σύμφωνα με την παρατιθέμενη
επιστολή;

Ο Νικηφόρος Φωκάς έβλεπε τον πόλεμο με τους Σαρακηνούς σαν μια προσπάθεια
για την προσάρτηση του παλαιού εδάφους της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας στην
Ανατολή. Τα σχέδια του ήταν να κατακτήσει αρχικά τη Συρία και την Αίγυπτο
και μετά ολόκληρη την Ανατολή και τη Δύση. Έτσι φιλοδοξούσε να αποκτήσει
πλούτη και να διαδώσει παντού τον Χριστιανισμό.

β. Αγώνες με τους Βούλγαρους

Πότε οι φιλικές σχέσεις των Βυζαντινών με τους Βούλγαρους γίνονται

εχθρικές;
Όταν ανήλθε στο βουλγαρικό θρόνο ο Συμεών.

Τι γνωρίζετε για το Συμεών;

Ήταν ελληνομαθής, που ήθελε να ιδρύσει βουλγαρο βυζαντινή αυτοκρατορία στη

θέση της βυζαντινής. Αυτοτιτλοφορήθηκε βασιλεύς Βουλγάρων και Ρωμαίων.
Πολιόρκησε την Κωνσταντινούπολη, αλλά ο θάνατός του, ματαίωσε τις φιλοδοξίες
του.

Ποιος διαδέχεται το Συμεών και ποια η δική του στάση απέναντι στους
Βυζαντινούς;

Το διαδέχεται ο Πέτρος. Αυτός σύνηψε με το Βυζάντιο συνθήκη ειρήνης και

μάλιστα νυμφεύθηκε την ανεψιά του Ρωμανού Λακαπηνού, Μαρία

Με ποιου την ηγεσία το Βυζαντινό κράτος βρίσκεται πάλι υπό απειλή;

Όταν αναλαμβάνει τσάρος ο Σαμουήλ, ο οποίος ιδρύει το νέο Βουλγαρικό κράτος
με επίκεντρο την ελληνική περιοχή της Αχρίδας.

Ποιος αυτοκράτορας αναλαμβάνει να αντιμετωπίσει το τσάρο Σαμουήλ;

Ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Βασίλειος Β΄.

Σε ποιες μάχες σημειώνεται η συντριβή των Βουλγάρων;

Στις μάχες Σπερχειού ( 997 ) και Κλειδίου ( 1014 ).

Ποιο το αποτέλεσμα των μαχών αυτών;

Αποτέλεσμα: η πλήρης υποταγή της Βουλγαρίας το 1018 και ο χωρισμός της σε δύο
θέματα. Τα σύνορα του Βυζαντίου έφτασαν και πάλι στο Δούναβη.

Ποια ήταν τα κυριότερα προβλήματα του Βυζαντινού κράτους και πώς τα

έλυσε ο Βασίλειος Β΄ σύμφωνα με το τρίτο παράθεμα; Σε τι διέφερε
ο Βασίλειος από άλλους στρατιωτικούς ηγέτες;

Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 15

 Β’ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ – Ιστορία

Τα κυριότερα προβλήματα του Βυζαντινού κράτους ήταν η αριστοκρατία των

μεγάλων οικογενειών, αλλά και οι εχθροί του Βυζαντίου. Έτσι όσον αφορά την
αριστοκρατία περιόρισε τη δύναμή τους. Επίσης ανέδειξε γύρω του μια ομάδα
εκλεκτών συνεργατών στους οποίους εμπιστεύτηκε τα μυστικά του κράτους. Όσον
αφορά τους εχθρούς φρόντισε να πολεμήσει εναντίον τους χειμώνα και καλοκαίρι,
χωρίς να κάνει ανακωχές. Ο Βασίλειος διέφερε από τους άλλους στρατιωτικούς
ηγέτες επειδή έκανε εκστρατείες ενάντια στους εχθρούς όλο το χρόνο, χειμώνα και
καλοκαίρι. Αντίθετα οι άλλοι σταματούσαν σε περιόδους μεγάλου κρύου
και υπερβολικής ζέστης.

γ. Οικονομικές συνέπειες των πολέμων

Ποιες οι οικονομικές συνέπειες των πολέμων;

Άμεσες συνέπειες: Οι κατακτήσεις του Βυζαντινού στρατού και η επέκταση

των συνόρων ευνόησαν την άνθηση της οικονομίας:
-Π ρ ο σ τ έ θ η κ α ν σ τ ο κ ρ ά τ ο ς ν έ α ε δ ά φ η , π α ρ α γ ω γ ι κ ό δ υ ν α
μικόκαιέσοδα.-Έχουμετηνειρηνική καλλιέργεια της γης
λ ό γ ω τ η ς δ ι α κ ο π ή ς τ ω ν α ρ α β ι κ ώ ν επιδρομών.
-Π ο λ λ α π λ α σ ι ά σ τ η κ α ν η παραγωγή και τα νομισματ
ι κ ά α π ο θ έ μ α τ α τ ο υ Βυζαντινού κράτους.
Ψυχολογικές συνέπειες: Ο πλούτος έφερε ευμάρεια και χλιδή, ενίσχυσε το διεθνές
κύρος της αυτοκρατορία και γέννησε αισθήματα αυτοπεποίθησης και περηφάνιας
στους υπηκόους.

α. Η διαμόρφωση του έθνους των Ρώσων

Τι γνωρίζετε για τους Βάραγγους;

Ήταν σκανδιναβικά φύλα, που εμφανίστηκαν τον 9 ο αιώνα και ονομάστηκαν Ρώς
από τους ανατολικούς Σλάβους. Ήταν γνωστοί στους Λαούς της Δύσης με τα
ονόματα Βίκιγκς και Νορμανδοί και ασχολούνταν με τις εμπορικές και πειρατικές
δραστηριότητες. Αξιοποίησαν τους υδάτινους δρόμους της σημερινής Ρωσίας για
να επικοινωνούν με τους Έλληνες – Βυζαντινούς.

Με ποιους αναμειγνύονται και συγκροτούν το Ρωσικό έθνος;

Αναμειγνύονται με τους ανατολικούς Σλάβους και δημιουργούν βαθμιαία ένα νέο

λαό. Στο λαό αυτό έδωσαν οι ίδιοι το όνομα και την κρατική οργάνωση (Ρώσόι
και ρωσικό κράτος ), ενώ οι Σλάβοι έδωσαν τη γλώσσα και τη λαϊκή βάση.

Ποια προϊόντα διακινούσαν οι Ρώσοι έμποροι σύμφωνα με τα

παραθέματα;

Πουλούσαν δέρματα κάστορα, μαύρης αλεπούς, ζιμπελίν, ερμίνας και σκίουρου,

ξίφη, κερί και μέλι.

β.Ίδρυση κράτους – Σχέσεις με το Βυζάντιο

Τι ήταν η ηγεμονία του Κίεβο;

Ήταν το πρώτο ρωσικό κράτος, που δημιουργήθηκε τον 9 ον αιώνα. Έλεγχε το

δρόμο του ποταμού Ντον και έκανε εμπόριο με το Βυζάντιο και το Χαλιφάτο.

Τι γνωρίζετε για τις σχέσεις Βυζαντίου – Ρώσων;

Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 16

 Β’ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ – Ιστορία

Οι Ρώσοι έκαναν δύο αποτυχημένες εκστρατείες κατά του Βυζαντίου. Τον 10ο
αιώνα υπέγραψαν δύο σημαντικές εμπορικές συνθήκες με το Βυζάντιο ( 911 και
944 ), που επέτρεπαν στους Ρώσους να ταξιδεύουν και να εμπορεύονται στην
Κωνσταντινούπολη.

Πώς προετοιμάζεται ο εκχριστιανισμός των Ρώσων;

Οι έμποροι και οι διπλωμάτες που ταξίδευαν μεταξύ Κίεβο και Βυζαντίου ήταν
φορείς ιδεών και πεποιθήσεων. Έτσι οι εμπορικές σχέσεις μεταξύ των δύο κρατών
προετοίμασαν τον εκχριστιανισμό των Ρώσων που άρχισε στα μέσα
και ολοκληρώθηκε στα τέλη του 10ου αιώνα.

Ποια προϊόντα έπαιρναν οι Ρώσοι από την Κωνσταντινούπολη σύμφωνα

με το δεύτερο παράθεμα;

Έπαιρναν χρυσό, μεταξωτά, κρασί και όλων των ειδών τα στολίδια

γ. Εκχριστιανισμός Ρώσων

Περιγράψτε τις δύο φάσεις εκχριστιανισμού των Ρώσων.

Πρώτη φάση: Ο Ρώσος ηγεμόνας Βλαδίμηρο έστειλε στρατιωτικό σώμα για

να βοηθήσει το Βασίλειο Β΄ ( μετά από παράκληση του ιδίου ) να αντιμετωπίσει
την εξέγερση των μεγαλογαιοκτημόνων ( δυνατών ) στη Μικρά Ασία. Ο Βασίλειος
Β΄ υποσχέθηκε στο Βλαδίμηρο, για τη βοήθειά του να τον παντρέψει με την
αδερφή του Άννα, αλλά δεν τήρησε αρχικά την υπόσχεσή του.
Δεύτερη φάση: Ο Βλαδίμηρος κατέλαβε τη Χερσώνα και ο Βασίλειος δέχεται το
γάμο με την πρόσθετη προϋπόθεση ότι ο Βλαδίμηρο θα ασπαζόταν τον
Χριστιανισμό. Η νύφη ταξίδεψε στη Χερσώνα όπου έγινε η βάπτιση του Βλαδίμηρο
και ο βασιλικός γάμος. Ακολούθησε έτσι η ομαδική βάπτιση των Ρώσων στα νερά
του Δνειπέρου.

Ποιες οι συνέπειες του εκχριστιανισμού των Ρώσων;

1. Η τεράστια έκταση της Ρωσίας μπήκε στη σφαίρα επιρροής του

Βυζαντίου.
2. Η νοοτροπία, ο πνευματικός και υλικός πολιτισμός των Ρώσων
επηρεάστηκαν από τους Βυζαντινούς.
3. Εντατικοποιήθηκαν οι εμπορικές ανταλλαγές με το Βυζάντιο.
4. Αυξήθηκε ο αριθμός των Βαράγγων και των Ρώσων μισθοφόρων στην
αυτοκρατορική φρουρά και στο βυζαντινό στρατό

α. Οικονομία και κοινωνία της υπαίθρου

Ποιες δύο αριστοκρατίες κάνουν την εμφάνισή τους στο μεταίχμιο

από τον 8ο προς τον 9ο αιώνα;

Η αριστοκρατία της γης ή επαρχιακή αριστοκρατία και η αριστοκρατία των

αξιωμάτων ή αστική αριστοκρατία.

Ποιους ονομάζουμε δυνατούς;

Οι δυνατοί προέκυψαν τον 10ο αιώνα από τη συγχώνευση της αριστοκρατίας της
γης και της αριστοκρατίας των αξιωμάτων. Οι δύο ομάδες αριστοκρατίας
συνήθιζαν να συνδέονται με επιγαμίες μέχρι που τελικά συγχωνεύτηκαν σε μια
τάξη, αυτή των δυνατών.

Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 17

 Β’ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ – Ιστορία

Ποιοι περιλαμβάνονταν στην τάξη των δυνατών;

Περιλαμβάνονταν πολιτικοί, στρατιωτικοί, θρησκευτικοί άρχοντες, διαχειριστές

της κρατικής, της αυτοκρατορικής, της εκκλησιαστικής και μοναστικής περιουσίας.

Ποιους ονομάζουμε πένητες και από ποιους αποτελούνταν;

Πένητες, είναι οι αγροτικές μάζες που αποτελούνταν από ελεύθερους

γαιοκτήμονες, ακτήμονες γεωργούς και παροίκους.

Τι γνωρίζετε για τους ακτήμονες γεωργούς;

Μίσθωναν γη για καλλιέργεια.

Τι γνωρίζετε για τους παροίκους;

Ήταν δεμένοι με τη γη ή είχαν προσωπική εξάρτηση από τους κυρίους τους.

Από τι κινδύνευε η αγροτική κοινότητα και οι ανεξάρτητοι αγρότες αρχές

του9ου αιώνα;
Κινδύνευαν από τη συνήθεια των μεγαλοκτηματιών να αποκτούν τα κτήματα των
μικρομεσαίων γαιοκτημόνων με νόμιμους ή και παράνομους τρόπους, αλλά και από
τις βαριές φορολογίες που έβαζε το κράτος.

Τι ονομάζουμε χωρία ή προάστια;

Ήταν πολυάριθμες και διάσπαρτες εκτάσεις γης, που καλλιεργούσαν ελεύθεροι

ενοικιαστές ή πάροικοι.

Εξηγήστε τη χλιδάτη ζωή των ευγενών.

Οι ευγενείς έκαναν μια ζωή γεμάτη χλιδή εξαιτίας των εσόδων που έπαιρναν από
τα κτήματά τους, αλλά και των μισθών που λάμβαναν ως αξιωματούχοι του
κράτους.

Που έδειχναν απροθυμία οι ευγενείς;

Στο να δαπανήσουν χρήμα για να βελτιώσουν τις εγκαταστάσεις των υποστατικών

τους και τα μέσα και τις τεχνικές παραγωγής

β. Οικονομία και κοινωνία των πόλεων

Πώς χαρακτηρίζεται η οικονομία των πόλεων και γιατί;

Εκχρηματισμένη διότι στηριζόταν σε συναλλαγές με χρήματα.

Ποιες παλιές πόλεις ανοικοδομούνται, ποιες έγιναν αστικά κέντρα με

ημιαγροτικό χαρακτήρα και ποιες έκαναν ετήσιες εμποροπανηγύρεις;

Οι παλιές πόλεις που ανοικοδομήθηκαν ήταν η Πάτρα και η Σπάρτη. Αστικά

κέντρα με ημιαγροτικό χαρακτήρα ( αστυκώμαι ή αγροπόλεις ) έγιναν τα κάστρα
όπως το Άρτζε ( Γεωργία ) και το Άνιον ( Αρμενία ). Μεγάλη εμπορική κίνηση και
διεξαγωγή εμποροπανηγύρεις έκαναν η Έφεσος, η Ευχάϊτα και η Τραπεζούντα.
Τι ήταν τα συστήματα;

Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 18

 Β’ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ – Ιστορία

Ήταν συντεχνίες ή επαγγελματικά σωματεία στα οποία ήταν οργανωμένοι οι

έμποροι και οι βιοτέχνες. Αυτά προκαθόριζαν την παραγωγή και τις τιμές των
προϊόντων.

Από ποιον καθοριζόταν η λειτουργία των συστημάτων στην

Κωνσταντινούπολη;

Καθοριζόταν από το Επαρχικόν Βιβλίον, συλλογή διατάξεων των αρχών του 10ου
αιώνα.

Με τι ασχολούνταν οι περισσότερες βιοτεχνίες και ποιες νέες κάνουν την

εμφάνισή τους τον 10ο αιώνα;

Οι περισσότερες βιοτεχνίες αφορούσαν τον τομέα των τροφίμων. Από τον 10 ο Αιώνα κάνουν την εμφάν

Με ποιες περιοχές αναπτύσσει το Βυζάντιο εμπορικές σχέσεις στα μέσα του10 ου αιώνα;

Με τους Βούλγαρους, τους Ρώσους, τις ιταλικές πόλεις και ιδιαίτερα τη Βενετία και με το Χαλιφάτο.

Τι γνωρίζετε για τις εμπορικές σχέσεις Βυζαντίου – Χαλιφάτου;

Οι Βυζαντινοί έμποροι ταξίδευαν μέχρι το Κάιρο και άλλους τόπους του Χαλιφάτου και προμηθεύονταν

Ποια τάξη δημιουργήθηκε από τη ανάπτυξη της αστικής οικονομίας και ποιους περιλάμβανε

Δημιουργήθηκε η μεσαία τάξη, δηλαδή η τάξη των επιχειρηματιών. Περιλάμβανε εμποροβιοτέχνες, ναυκ

Τι γνωρίζετε για την τάξη του δήμου;

Ήταν πολυάριθμη και αποτελούνταν από φτωχούς που εργάζονταν περιστασιακά ή ήταν άνεργοι

α. Κατάσταση της αυτοκρατορίας

Ποιος ήταν ο Αλέξιος Α΄ ;

Ο ιδρυτής της δυναστείας των Κομνηνών.

Τι γίνεται όταν ο Αλέξιος ανήλθε στο θρόνο (1081 – 1118) ;

Το Βυζάντιο δεχόταν επίθεση και κινδύνευε σε όλα τα μέτωπα.

Ποιοι ο εχθροί του Βυζαντίου αυτή την εποχή και ποια η δράση τους;
Οι Νορμανδοί που απειλούν τις ακτές της Ηπείρου, οι Κουμάνοι – Πατζινάκες που
λεηλατούν τα Βαλκάνια και οι Σελτζούκοι που κατακτούν μέρος της Μικράς Ασίας.

Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 19

Β’ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ – Ιστορία

β. Εσωτερική πολιτική

Ποια η εσωτερική πολιτική των Κομνηνών;

Οι Κομνηνοί εφαρμόζουν το θεσμό της Πρόνοιας.

Τι γνωρίζετε για το θεσμό της Πρόνοιας;

Ο θεσμός της πρόνοιας στηριζόταν στους ευγενείς. Δηλαδή παραχωρούσαν ισόβια,

αγροκτήματα και φορολογικά έσοδα στους ευγενείς, με αντάλλαγμα την παροχή
στρατιωτικών υπηρεσιών.

Πώς ονομάστηκαν οι ευγενείς και σε ποια κατάσταση περιήλθαν οι απλοί αγρότες, εξαιτίας τ

Οι ευγενείς ονομάστηκαν προνοιάριοι ή στρατιώτες και έγιναν η άρχουσα τάξη, ενώ οι απλοί αγρότες

γ. Εξωτερικές επιτυχίες

Ποιες οι εξωτερικές επιτυχίες του Αλεξίου Α΄ ;

Ανέκτησε τη δυτική Μ. Ασία που περιλάμβανε τη Νίκαια, τη Σμύρνη, την Έφεσο και τις Σάρδεις. Επί

Ποιες οι εξωτερικές επιτυχίες του Ιωάννη Κομνηνού (1118 – 1143);

Κατέκτησε διάφορα ξένα κρατίδια στη Μ. Ασία και έφτασε ως τη συριακή Αντιόχεια. Στα Βαλκάνια επέβ

Ποιες οι εξωτερικές επιτυχίες του Μανουήλ Α΄ Κομνηνού (1143 – 1180);

Ακλούθησε φιλοδυτική πολιτική και στηρίχτηκε στις υπηρεσίες των Λατίνων. Σύνηψε ειρήνη με τους

δ. στρατιωτική κατάρρευση

Πού εξολοθρεύεται σχεδόν ο Βυζαντινός στρατός και πότε;

Εξολοθρεύεται το 1176 στο Μυριοκέφαλο της Φρυγίας από τους Τούρκους.

Με ποια ήττα συνέκρινε ο Μανουήλ Κομνηνός την ήττα στο

Μυριοκέφαλο;
Με την ήττα στο Ματζικέρτ.

Ποιες οι συνέπειες της νίκης των Τούρκων;

1. Παγιώθηκε η θέση των Τούρκων και επηρεάστηκε καθοριστικά η φυσιογνωμία
της Μ. Ασίας.
2. Καταλήψεις πόλεων
3. Σφαγές
4. Φυγή Χριστιανών σε γειτονικές χώρες

Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 20

 Β’ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ – Ιστορία

5. Πείνα
6. Πανούκλα

Τι επιφέρουν αυτές οι συνέπειες;

Τον εξισλαμισμό των μικρασιατικών επαρχιών.

Ποια η πολιτική του Μανουήλ έναντι των Λατίνων;

Ανέθεσε σπουδαία καθήκοντα μόνο σε Λατίνους περιφρονώντας τη μαλθακότητα

και θηλυπρέπεια των Ελλήνων. Οι Λατίνοι είχαν αφοσίωση και δύναμη πράγμα που
έκανε το Μανουήλ να τους παραχωρεί υψηλότερα αξιώματα.

Ποια ήταν η ταυτότητα των προνοιάριων και ποιες συνέπειες είχε η

επέκταση του θεσμού της πρόνοιας στα χρόνια του Μανουήλ Κομνηνού,
σύμφωνα με το δεύτερο παράθεμα;

Οι προνοιάριοι όπως τους κατάντησε ο Μανουήλ ήταν χαλαρή στρατιωτική τάξη

από ευγενείς, Σε αυτούς παραχωρούσαν ισόβια αγροκτήματα και
φορολογικά έσοδα με αντάλλαγμα την παροχή στρατιωτικών υπηρεσιών. Οι
προνοιάριοι έγιναν η άρχουσα τάξη. Οι συνέπειες της επέκτασης του θεσμού της
Πρόνοιας ήταν ότι:1.οι κάτοικοι των επαρχιών υπέστησαν τα πάνδεινα από την
απληστία των προνοιάριων, αφού τους άρπαζαν τα χρήματά τους και τα ρούχα
τους. Επίσης 2. όποιος ήθελε μπορούσε να στρατολογηθεί φτάνει να είχε ένα
περσικό άλογο ή να κατάθετε λίγα χρυσά νομίσματα. Τέλος, 3. επαρχίες
λεηλατήθηκαν από τους εχθρούς ενώ άλλες καταστράφηκαν από τους ίδιους τους
προνοιάρους.

α. Εμπορικά προνόμια στους Βένετους

Από ποιους ζητά βοήθεια ο Αλέξιος Α΄για να αποκρούσει τους

Νορμανδούς της Ιταλίας που είχαν αποβιβαστεί στα παράλια της
Ηπείρου;
Από τους Βένετους.

Τι συμβαίνει εξαιτίας της αρωγής των Βενετών;

Το Βυζάντιο κατανικά τους Νορμανδούς.

Τι ήταν το χρυσόβουλο;
Το χρυσόβουλο το έδωσε ο Αλέξιος Α΄ στους Βένετους για να τους ανταμείψει για
τη βοήθειά τους. Ήταν επίσημη έγγραφη συμφωνία, υπογεγραμμένη από τον
αυτοκράτορα και σφραγισμένη με τη χρυσή του βούλα.

Πότε δόθηκε το χρυσόβουλο και ποια προνόμια δίνονταν στους

Βένετους;
Δόθηκε το 1082. Τα προνόμια ήταν τα εξής:1. παραχωρήθηκαν τίτλοι και
χρηματικές χορηγίες στους κοσμικούς και εκκλησιαστικούς άρχοντες της
Βενετίας.2. παραχωρήθηκαν στους έμπορους της Βενετίας σκάλες (αποβάθρες) και
εμπορικά καταστήματα στην προκυμαία της πρωτεύουσας.3. επιτράπηκε στους
Βένετους να εμπορεύονται ελεύθερα, χωρίς να πληρώνουν δασμούς σε όλα τα
σημαντικά βυζαντινά λιμάνια.

Ποια η σημασία του χρυσόβουλου;

1. Το Βυζάντιο παραιτήθηκε από τα φορολογικά, ναυτιλιακά και οικονομικά

τουδικαιώματα.2. Οι Βενετοί διείσδυσαν οικονομικά και ίδρυσαν πανίσχυρη
αποικιακή αυτοκρατορία στην Ανατολή.3. Το Βυζάντιο έχασε το ρόλο του

Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 21

 Β’ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ – Ιστορία

μεσάζοντα μεταξύ Αράβων και Δυτ. Ευρώπης και την κυρίαρχη θέση του
στο εμπόριο της Μεσογείου.

Πώς προσπάθησαν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα οι επόμενοι

αυτοκράτορες;

1. Δήμευσαν τις περιουσίες των Βενετών.

2. Υποκίνησαν βιαιότητες του πληθυσμού της πρωτεύουσας εναντίον τους.
3. Ο Μανουήλ Α΄ Κομνηνός παραχώρησε προνόμια στις άλλες ιταλικές πόλεις,
Πίζακαι Γένουα που ανταγωνίζονταν τη Βενετία, παρεμβαίνοντας στρατιωτικά
στην Ιταλία, όπως ο Ιουστινιανός Α΄

β. Το σχίσμα των δύο Εκκλησιών

Τι ονομάζουμε σχίσμα;

Σχίσμα ονομάζουμε τη ρήξη μεταξύ των πατριαρχείων της Δύσης και της
Ανατολής(Ρώμης και Κωνσταντινούπολης). Αφορούσε το ζήτημα της κυριαρχίας
επί της χριστιανικής οικουμένης (ποια από τις δύο εκκλησίες θα κυριαρχεί).

Ποια πατριαρχεία συμπαρατάσσονται με αυτό της Κωνσταντινούπολης;

Τα πατριαρχεία της Αντιόχειας, των Ιεροσολύμων και της Αλεξάνδρειας.

Κάτω από ποιες συνθήκες οδηγηθήκαμε στο σχίσμα;

Η παπική εκκλησία με αρχηγό τον καρδινάλιο Ουμβέρτο επισκέφτηκε την

Κωνσταντινούπολη, για να συζητήσει με τον πατριάρχη Μιχαήλ Κηρουλάριο την
επίλυση των λειτουργικών και δογματικών διαφορών που υπήρχαν ανάμεσα στα
δύο πατριαρχεία. Η αλαζονεία των δύο διαπραγματευτών οδήγησε στην οριστική
ρήξη μεταξύ των δύο πατριαρχείων. Έτσι στο εξής είχαμε την ορθόδοξη
και ρωμαιοκαθολική εκκλησία. Η εξέλιξη αυτή προκάλεσε το μίσος μεταξύ
Ανατολής και Δύσης

α. Ορισμός και παράγοντες

Τι ήταν οι σταυροφορίες;
Ήταν μια κίνηση που εκδηλώθηκε τον 11 ο αιώνα στη Δύση. Προήλθε από
πρωτοβουλία των παπών και απέβλεπε στην απελευθέρωση του Πανάγιου Τάφου
και των Αγίων Τόπων από τους Σελτζούκους.

Ποιοι παράγοντες επηρέασαν τη διαμόρφωση των σταυροφοριών;

1. η φημολογία για τις ωμότητες των Αράβων και Τούρκων κατά των προσκυνητών
2. τα οικονομικά προβλήματα της Δύσης
3. το κάλεσμα για βοήθεια που απηύθυνε ο αυτοκράτορας Αλέξιος Α΄ Κομνηνός
στους ηγεμόνες της Δύσης.

Ο Αλέξιος Α΄ και η πρώτη σταυροφορία (πηγή)

Ο Αλέξιος Α΄ σκέφτηκε ότι δεν ήταν σε θέση να σηκώσει μόνος του το βάρος του
αγώνα εναντίον των Σελτζούκων, έτσι συνειδητοποιείσαι ότι έπρεπε να
συμμαχήσει με τους Ιταλούς. Για να τους παρακινήσει λοιπόν χρησιμοποίησε την
πρόφαση ότι οι Λατίνοι θεωρούσαν ανυπόφορο που οι Τούρκοι έλεγχαν το ζωοποιό
τάφο και τα Ιεροσόλυμα. Έτσι παρακίνησε πολλούς της Δύσης να εγκαταλείψουν
τις πατρίδες τους. Αφού έκανε λοιπόν τις απαραίτητες συνθήκες και
αντάλλαξε όρκους πίστης εκστράτευσε στην Ανατολή. Ανάγκασε πολλούς Πέρσες

Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 22

 Β’ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ – Ιστορία

να εγκαταλείψουν τις χώρες των Ρωμαίων και αποκατέστησε τη ρωμαϊκή δύναμη

στην Ανατολή

β. Οι τρεις πρώτες σταυροφορίες

Α΄ σταυροφορία
 Χρόνος: 1096 – 1099Κήρυξη: από τον πάπα Ουρανό Β΄ στην Κλερμόν της
Γαλλίας Χαρακτήρας: θρησκευτικός
 Διακρίνεται: σε μια λαϊκή και μια φεουδαρχική σταυροφορία
Τι έγινε; Οι ανοργάνωτες λαϊκές μάζες εξολοθρεύτηκαν από τους Τούρκους.
Ακολούθησε η εκστρατεία των φεουδαρχών που νίκησαν τους Τούρκους και έτσι
ανέκτησαν και παραχώρησαν στο Βυζάντιο βάσει συμφωνίας τα εδάφη της δυτικής
Μικράς Ασίας. Τι ιδρύθηκε στη Συρία και Παλαιστίνη; Ιδρύθηκε από τους
φεουδάρχες μια σειρά από ηγεμονίες και αυτοτελή κρατίδια.

Β΄ και Γ΄ σταυροφορία

Χρόνος: 12ος αιώνας

Τι έγινε; Δεν στέφθηκαν με επιτυχία. Τι σχέση έχει η Κύπρος με την Γ
σταυροφορία;

Σε αυτή τη σταυροφορία η Κύπρος καταλήφθηκε από τον Άγγλο βασιλιά Ριχάρδο

Λεοντόκαρδο και παραδόθηκε έπειτα στο φράγκο Λουζινιάν (1192). Η Κύπρος ήταν
σημαντική απώλεια για το Βυζάντιο.

γ. Η τέταρτη σταυροφορία

Ποια η διαφορά αυτής της σταυροφορίας με τις άλλες;

Η σταυροφορία αυτή δεν βασιζόταν σε θρησκευτικά κίνητρα αλλά σε υλικά.

Ποιος ήταν ο αρχικός στόχος της Δ΄ σταυροφορίας και ποιος κατέληξε να

είναι;
Ο αρχικός στόχος ήταν να πάνε οι σταυροφόροι στην Αίγυπτο και τη Συρία, αλλά
παρέκλιναν από αυτόν και κατάλαβαν την Κωνσταντινούπολη (1204).

α. Η αδυναμία του Βυζαντίου

Πότε χρονολογείται η τελευταία αναλαμπή του Βυζαντίου;

Η τελευταία αναλαμπή του Βυζαντίου χρονολογείται ως τα μέσα του 14Ου αιώνα,
κυρίως χάρη στην ευφυή διπλωματία του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου.

Ποιοι παράγοντες συνέτειναν στην αδυναμία του Βυζαντίου;

 Οιεμφύλιοιπόλεμοι που έφεραν γρήγορα την οικονο
μ ι κ ή κ α ι σ τ ρ α τ ι ω τ ι κ ή κατάρρευση.- Η υ π ο τ ί μ η σ η τ ο υ ν ο μ
ίσματος(οικονομική εξαθλίωση).
 Η επιβολή βαριάς φορολογίας.
 Η γενική εξαθλίωση που επικρατούσε.
 Ημείωση από τον Ανδρόνικο Β΄ του στρατού και
τ ο υ σ τ ό λ ο υ κ α ι η κ ρ ι ά ρ ι α των ξένων μισθοφόρων.

Πώς αντιδρά ο λαός και η μεσαία τάξη εξαιτίας της βαριάς φορολογίας
και εξαθλίωσης που επικρατούσε;

Ο λαός και η μεσαία τάξη αντιδρούν με επαναστάσεις εναντίον των ευγενών στη
Θεσσαλονίκη και την Ανδριανούπολη.

Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 23

 Β’ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ – Ιστορία

Που οδηγεί η αδυναμία του Βυζαντίου;

Οδηγεί στην δημιουργία της αδύναμης αυτοκρατορίας των Στενών (δηλαδή στην
παρακμή και συρρίκνωση του Βυζαντίου), η οποία καταλύθηκε εύκολα από τους
Τούρκους.

β. Οθωμανοί και οι κατακτήσεις τους

Τι γνωρίζετε για τους Οθωμανούς;

 Τ ο ύ ρ κ ι κ η φ υ λ ή .
 Νομάδες ασιατικής καταγωγής.
 Μετανάστευσαν σε μια περιοχή κοντά στην Προύσα.
 Οργανώθηκαναπό το σουλτάνο Οθμάν ή Οσμάν στο
ν ο π ο ί ο ο φ ε ί λ ο υ ν τ ο όνομά τους.

Με ποια μέσα κατάφεραν να επικρατήσουν και να επεκταθούν οι

Οθωμανοί;

-Α ξ ι ο π ο ί η σ α ν τ ο ν ι σ λ α μ ι κ ό θ ε σ μ ό τ ω ν γ α ζ η δ ώ ν ( δ η λ α δ ή
τ ω ν φ α ν α τ ι κ ώ ν μαχητών του Ισλάμ), για να αναγκάσουν τις ελληνικές
πόλεις να παραδοθούν μετά από μακρόχρονη πολιορκία. Έτσι κατέκτησαν
βαθμιαία όλη τη Μ. Ασία.
-Ε φ ά ρ μ ο σ α ν τ ο π α ι δ ο μ ά ζ ω μ α γ ι α ν α ε ν ι σ χ ύ σ ο υ ν τ ο σ τ ρ
α τ ό τ ο υ ς Έ τ σ ι δημιούργησαν ένα νέο στρατό το οποίο ήταν επίλεκτο
τάγμα, τους γνωστούς γενίτσαρους.

Τι γνωρίζετε για το παιδομάζωμα;

Οι Οθωμανοί για να ενισχύσουν το στρατό τους στρατολογούσαν τα

χριστιανόπαιδα, δηλαδή τα παιδιά των Χριστιανών. Αφού τα εξισλάμιζαν και τους
μάθαιναν την Τουρκική, τους έκαναν στρατιώτες δικούς τους. Τα παιδιά αυτά
αποτέλεσαν ένα νέοστρατό, το τάγμα των γενιτσάρων.

Πότε αρχίζουν οι ευρωπαϊκές κατακτήσεις των Οθωμανών και ποιες ήταν

αυτές;

Αρχίζουν στα μέσα του 14ου αιώνα. Οι Οθωμανοί περνούν στην Ευρώπη
και κατακτούν την Καλλίπολη (1354), τους Βαλκανικούς λαούς, όπως η Βουλγαρία
και η Σερβία (1389).

Πώς ονομάζεται η μάχη στην οποία οι Σέρβοι υπέκυψαν στους

Οθωμανούς;
Μάχη του Κοσσυφοπεδίου (1389).

γ. Προσπάθειες ανάσχεσης των Οθωμανών

Ποιες οι προσπάθειες ανάσχεσης των Οθωμανών;

Με τη μάχη της άγκυρας και με την σύνοδο της Φερράρας – Φλωρεντίας.

Τι γνωρίζετε για τη μάχη της Άγκυρας;

Συντελείται το 1402 από τους Μογγόλους, οι οποίοι εισβάλλουν στη Μικρά Ασία
και κατανικούν το σουλτάνο Βαγιαζίτ.

Ποια η σημασία της ήττας των Οθωμανών;

Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 24

 Β’ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ – Ιστορία

Προκαλείται βαθιά κρίση στο Οθωμανικό κράτος και δίνεται παράταση ζωής στο
ετοιμόρροπο Βυζάντιο.

Τι γνωρίζετε για τη σύνοδο της Φερράρας – Φλωρεντίας;

Ο βυζαντινός αυτοκράτορας Ιωάννης Η΄ ανανέωσε στη σύνοδο της Φερράρας –

Φλωρεντίας την ένωση δηλαδή την υποταγή της Ορθόδοξης στη Ρωμαϊκή
εκκλησία(1438), που είχε πρώτος αποδεχτεί ο Μιχαήλ Η΄ στη σύνοδο της Λυών
(1274).

Ποια η αντίδραση του λαού για τη σύνοδο της Φερράρας – Φλωρεντίας;

Δεν έγινε αποδεκτή από το λαό.

Ποιες οι συνέπειες της άρνησης του λαού;

Το Βυζάντιο έμεινε απροστάτευτο στα κατακτητικά σχέδια των Οθωμανών.

α. Πολιορκία και άλωση της Πόλης

Ποια η κατάσταση των Οθωμανών μετά τη μάχη της Άγκυρας;

Η Οθωμανική Αυτοκρατορία βυθίστηκε στην αναρχία.

Ποιος επανέφερε την τάξη αναδιοργανώνοντας τον τουρκικό στρατό;

Ο σουλτάνος Μουράτ Β΄.

Ποιες οι ενέργειες του Μουράτ Β΄ μετά την αναδιοργάνωση του

τουρκικού στρατού;
• Κατέλαβε τα Γιάννενα και τη Θεσσαλονίκη (1430).
• Κατανίκησε ένα σταυροφορικό στρατό στη Βάρνα (1444).

Σε τι συνέβαλαν αυτές οι νίκες του Μουράτ Β΄ ;

Προετοίμασαν την Πολιορκία της Πόλης, την οποία διεξήγαγε με επιτυχία

ο διάδοχός του Μωάμεθ Β΄ Πορθητής (1451 – 1481).

Ποιες οι πολιορκητικές ενέργειες του Πορθητή πριν την πολιορκία της

Πόλης;

Έχτισε το φρούριο της Ρουμέλης, στην ακτή του Βοσπόρου, απέναντι από την
Κωνσταντινούπολη, για να εμποδίσει τον επισιτισμό της πόλης από τον Εύξεινο.

Πόσες μέρες κράτησε η πολιορκία της Πόλης;

Κράτησε 54 μέρες (6 Απριλίου – 29 Μαΐου 1453)

Ποιες οι κύριες αιτίες της ήττας των Βυζαντινών;

☺ Οι Βυζαντινοί με αυτοκράτορα τους τον γενναίο Κωνσταντίνο ΙΑ΄ διέθεταν

ελάχιστες δυνάμεις.
☺ Η υπεροχή των Τούρκων σε στρατιώτες και οπλισμό ήταν συντριπτική.
☺ Οι Βυζαντινοί δεν είχαν βοήθεια από τα άλλα χριστιανικά κράτη.

Τελική επίθεση (πότε, πώς, από ποιον, πόσες οι μέρες πολιορκίας);Πότε:

Τη νύχτα 29ης Μαΐου 1453

Πώς:

Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 25

 Β’ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ – Ιστορία

Οι σφοδροί βομβαρδισμοί και επιθέσεις γενιτσάρων από τα ρήγματα των τειχών.

Ο αυτοκράτορας έπεσε στη μάχη, κυκλωμένος από τους εισβολείς. Όπως
προέβλεπε ο θρησκευτικός νόμος η Πόλη παραδόθηκε στους μαχητές.

Από ποιον:
Μωάμεθ Β΄ Πορθητής

Μέρες πολιορκίας:
τρεις μέρες σφαγών και λεηλασιών

Ποια η πρώτη ενέργεια του Μωάμεθ μπαίνοντας στην κατακτημένη

πόλη;

Προσευχήθηκε στην Αγία Σοφιά και έκανε πρωτεύουσα του Οθωμανικού του
κράτους την Πόλη.

Ποια η δύναμη των πολιορκητών της Πόλης σύμφωνα με το πρώτο

παράθεμα;

Οι πολιορκητές παρέταξαν 400 μικρά και μεγάλα πλοία στη θάλασσα και
200χιλιάδες άντρες στη στεριά.

Με ποιου το μέρος πήγαν οι Σέρβοι σύμφωνα με το πρώτο παράθεμα;

Με το μέρος των Τούρκων στους οποίους μάλιστα έστειλαν πολλά χρήματα

και ανθρώπους.

β. Οι συνέπειες

Ποιες οι συνέπειες της άλωσης της Πόλης;

☺ Τραυμάτισε η άλωση την περηφάνια των Ελλήνων.

☺ Γεννήθηκε ωστόσο η ελπίδα για την Ανάσταση του Γένους.
☺ Οι λόγιοι πήγαν στη Δύση και μετέφεραν εκεί το πνεύμα του Βυζαντίου.
☺ Οι Οθωμανοί έκλεισαν τους δρόμους της Ανατολής για τους Ευρωπαίους που
αναζήτησαν νέους.

γ. Η βυζαντινή πνευματική κληρονομιά

Πώς επηρέασε τους Ρώσους η βυζαντινή πνευματική κληρονομιά (τι

πίστευαν και ποια θεωρία διατύπωσαν);

Το μοσχοβίτικο κράτος επηρεάζεται από τη βυζαντινή ιδεολογία. Οι Ρώσοι

θεώρησαν ότι ήταν οι μοναδικοί κληρονόμοι της βυζαντινής πνευματικής και
πολιτική παράδοσης. Έτσι η Μόσχα τον 16 ον αιώνα διατυπώνει τη θεωρία ότι ήταν
η Τρίτη Ρώμη που θα προσπαθούσε να ανασυστήσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία.

Ποιοι άλλοι λαοί επηρεάζονται από το βυζαντινό πολιτισμό και πώς τους
βοήθησε αυτός;
Επηρεάστηκαν και οι ορθόδοξοι βαλκανικοί λαοί. Η Ορθοδοξία που γνώρισαν από
το Βυζάντιο τους βοήθησε να διατηρήσουν την ταυτότητά τους στα χρόνια της
Τουρκοκρατίας.

Ποια η προσφορά του Βυζαντίου στον ευρωπαϊκό και παγκόσμιο

πολιτισμό;

Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 26

 Β’ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ – Ιστορία

☺ Διέσωσε τον ευρωπαϊκό και παγκόσμιο πολιτισμό από τις αραβικές επιθέσεις.
☺ Δημιούργησε μεγάλη και πρωτότυπη τέχνη, που επηρέασε Ανατολή και
Δύση(όπως η ιταλική προαναγεννησιακή τέχνη και η αραβική αρχιτεκτονική).
☺ Διαφύλαξε και μετέφερε στη Δύση την κλασική αρχαιοελληνική κληρονομιά
και τη ρωμαϊκή νομική παράδοση.
☺ Ανέπτυξε νέα γραμματειακά είδη (χρονογραφία – λειτουργική ποίηση) και τις
θετικές επιστήμες (αστρονομία – μαθηματικά).
☺ Τελειοποίησε την κρατική οργάνωση, από την οποία επηρεάστηκαν
το Χαλιφάτο, τα βαλκανικά κράτη, η Ρωσία και το Οθωμανικό κράτος.
☺ Πρόσφερε πολλά στη θρησκευτική μουσική, στο μοναστισμό και στις
ανθρωπιστικές σπουδές, που αργότερα εξελίχθηκαν στη δυτική Ευρώπη

Πηγή : http://liahistoire.blogspot.com/2016/02/blog-post_36.html

Φροντιστήρια Σαμαρά Επιμέλεια: Κούτρα Βασιλική Σελ 27