İçindekiler

Giriş................................................................................................. 1

0.1. Standart Tacikçe ............................................................................ 1

0.2. Dil teması ...................................................................................... 1
0.3. Tacikçe konuşanlar ........................................................................ 3
0.4. ‘Tacik’............................................................................................ 4
0.5. İmla değişiklikleri.......................................................................... 6
0.6. Sovyet öncesi Tacikçesi metinleri ............................................... 10
0.7. Harf çevirisi ................................................................................. 10
0.8. Metin hakkında birkaç not ........................................................... 13
0.9. Teşekkür ...................................................................................... 14

1. Sesbilgisi ve sesbilim ............................................................... 17

1.1. Ünlüler ......................................................................................... 17

1.2. Ünsüzler....................................................................................... 20
1.3. Konuşmada sesbirimler ............................................................... 21
1.4. Hece yapısı .................................................................................. 22
1.5. Sözcük vurgusu ........................................................................... 22
1.5.1. Vurgu itici biçimbirimler ...................................................... 22
1.5.2. Vurgu çekici biçimbirimler ................................................... 23
1.5.3. Diğer meseleler ..................................................................... 25

2. Biçimbilgisi .............................................................................. 27

2.1. Ad biçimbilgisi ............................................................................ 27

2.1.1. Ad.......................................................................................... 27
2.1.1.1. Sayı ................................................................................ 27
 2.1.1.2. Cins ................................................................................ 33
2.1.1.3. Belirlilik ......................................................................... 34
2.1.1.4. Durum ............................................................................ 38
2.1.1.5. İyelik .............................................................................. 39
2.1.2. Adıl ....................................................................................... 42
2.1.2.1. Şahıs adılı ....................................................................... 42
2.1.2.2. Saygı ifadesi ................................................................... 43
2.1.2.3. Gösterme adılı ................................................................ 45
2.1.2.4. Dönüşlü adıl ................................................................... 46
2.1.2.5. Soru adılı ve soru sözcüğü ............................................. 48
2.1.2.6. Diğer adıllar ................................................................... 49
2.1.3. Sayı adı ................................................................................. 51
2.1.3.1. Sayal sayı ....................................................................... 51
2.1.3.2. Kesir ............................................................................... 52
2.1.3.3. Sıra sayısı ....................................................................... 53
2.1.3.4. Sınıflandırıcı .................................................................. 54
2.1.3.5. Aritmetik söz varlığı ...................................................... 55
2.1.4. Sıfat....................................................................................... 55
2.1.4.1. Genel açıklama .............................................................. 55
2.1.4.2. Karşılaştırma .................................................................. 57
2.1.4.3. Kuvvetlendirme ve zayıflandırma.................................. 59
2.1.4.4. Belirteç ........................................................................... 61
2.2. Eylem biçimbilgisi....................................................................... 62
2.2.1. Geçmiş zaman ve şimdiki zaman gövdeleri ......................... 62
2.2.2. Şahıs ve sayı ......................................................................... 66
2.2.3. Çekimsiz biçimler ................................................................. 67
2.2.4. Koşaçsıl eylemler ................................................................. 72
2.2.5. Görünüş ................................................................................ 75
 2.2.6. Kiplik .................................................................................... 76
2.2.7. Eylem çekimleri .................................................................... 76
2.2.7.1. Geçmiş zaman biçimi..................................................... 76
2.2.7.2. Geçmiş zaman bitmemişlik biçimi................................. 78
2.2.7.3. Geçmiş zaman tamamlık biçimi..................................... 79
2.2.7.4. Geçmiş zaman ilerleyicilik biçimi ................................. 80
2.2.7.5. Şimdiki zaman ilerleyicilik biçimi ................................. 81
2.2.7.6. Şimdiki zaman bitmemişlik biçimi ................................ 82
2.2.7.7. Gelecek zaman biçimi .................................................... 83
2.2.8. Başlıca kiplik kategorileri ..................................................... 84
2.2.8.1. Çıkarsama kipi ............................................................... 84
2.2.8.1.1. Geçmiş zaman çıkarsama biçimi ............................. 85
2.2.8.1.2. Geçmiş zaman bitmemişlik çıkarsama biçimi......... 86
2.2.8.1.3. Geçmiş zaman tamamlık çıkarsama biçimi ............. 87
2.2.8.1.4. Geçmiş zaman ilerleyicilik çıkarsama biçimi ......... 88
2.2.8.2. Emir ve istek kipleri ....................................................... 89
2.2.8.3. Koşul kipi....................................................................... 90
2.2.8.4. Tahmin kipi .................................................................... 92
2.2.8.5. Niyet kipi ....................................................................... 94
2.2.9. Ortacın yüklem olarak kullanılması...................................... 95
2.2.10. Ettirgen çatı ......................................................................... 97
2.2.11. Edilgen çatı ......................................................................... 98
2.2.12. Olumsuzluk ......................................................................... 99
2.2.13. Yardımcı eylemler ............................................................. 100
2.2.13.1. Kiplik eylemleri ......................................................... 100
2.2.13.2. Diğer yardımcı eylemler ............................................ 101
2.3. İlgeçler ....................................................................................... 103
2.4. Sözcük yapımı ........................................................................... 105
 2.4.1. Ad yapımı ........................................................................... 105
2.4.2. Eylem yapımı ...................................................................... 108
2.4.2.1. Önekler......................................................................... 108
2.4.2.2. Sonekler ....................................................................... 110
2.4.2.3. Geçişlileştirme ............................................................. 111
2.4.2.4. Bileştirme ..................................................................... 111
2.4.3. Sıfat yapımı......................................................................... 112
2.4.4. Belirteç yapımı ................................................................... 114

3. Sözdizimi ................................................................................115

3.1. Koşaçsıl ve eylemsil cümleler ................................................... 115

3.2. Sıralama ..................................................................................... 116
3.2.1. VE’ler .................................................................................. 116
3.2.2. VEYA’lar .............................................................................. 117
3.2.3. AMA’lar................................................................................ 118
3.2.4. Diğer bağlaçlar ................................................................... 118
3.3. Yancümleleme ........................................................................... 118
3.3.1. İlgi cümlecikleri .................................................................. 118
3.3.2. Ortaçsıl niteleyiciler ........................................................... 120
3.3.3. Belirteç cümlecikleri........................................................... 124
3.3.4. Eylem dizisi yapısı.............................................................. 125

4. Örnek metinleri ...................................................................... 127

4.1. Dergi yazısı (1929) .................................................................... 127

4.2. Söylevden alıntı (2001) ............................................................. 128
4.3. Haber raporundan alıntı (2003) ................................................. 129

5. Ekler ....................................................................................... 131

 5.1. Kısaltmalar ................................................................................ 131
5.2. Harf çevirisi ............................................................................... 132
5.3. Terimler listesi ........................................................................... 133
5.3.1. Türkçe-İngilizce .................................................................. 133
5.3.2. İngilizce-Türkçe.................................................................. 138

Kaynaklar .................................................................................... 145