Hidraulika

HIDRAULIKA
LANBIDE
EKIMENA
Hidraulika
Oinarrizko maila
D. Merkle • B. Schrader • M. Thomes
A
P
T
P
A B
P T
P T
Ts
M
Irakurle:
Eskuetan duzun liburu hau, oinarrizko Teknologi liburuen zerrendarako beste

bat gehiago duzu.
Liburu hauek argitaratzeak dituen zailtasunak kontuan izanik, benetan

eskertzekoa da hemen egin den ahalegina. Alde batetik Usurbilgo Lanbide
Eskolako Automatismo Industrialak departamentuaren iniziatiba, FESTO
S.A.ren laguntza, liburuaren eskubideak baimendu, konposaketa eta argitalpena
egiteagatik, ELHUYAR Kultur Elkarteari hain ongi egin duen itzulpenagatik eta
KUTXA Fundazioari, azkenean sortu diren gastuak ordaintzen lagundu duelako.
Elkarlanean lortu dugun fruitu hau gure ikasle eta irakasleentzat lagungarria
izango den itxaropenarekin, etorkizunean lan-harremanetarako formula giza
erabiliz, ea beste oinarrizko Teknologi liburuak euskaratzen ditugun.
Hori da gure asmoa.
Iñaki Mujika Aizpurua

Usurbilgo Lanbide Eskolako Zuzendaria
eta liburu honen koordinatzailea
Order No.: 094376

Description: HYDRAUL.LEHRB
Designation: D.LB-TP501-C
Edition: 09/95
Computer Layout: S.Durz
Authors: D. Merkle, B. Schrader, M. Thomes
 Copyright by Festo Didactic KG, D-7300 Esslingen 1, 1989
All rights reserved, including transtaion rights. No part of this documentation

may be reproduced or transmitted in any form or by any means, electronic,
mechanical, photocopying or otherwise, without the prior written permission of
Festo Didactic KG.
ISBN 3-8127-4376-4
Festo Didactic
Eskuliburu honen sorrerari buruzko argibideak............................. . . . . . . . . . . 5 Edukia
A: Ikastaroa
1. Ekipamendu hidraulikoaren zereginak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

1.1 Hidraulika egonkorra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
1.2 Hidraulika higikorra . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
1.3 Hidraulika beste teknika batzuekin konparatuta . . . . . . . . . . . . . . . . . . 13
2. Sistema hidraulikoaren osagaiak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

2.1 Energia hornitzeko unitatea; garbiketa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
2.2 Presiodun jariakina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 16
2.3 Balbulak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17
2.4 Zilindroak (eragiketa lineala) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19
2.5 Motorrak (eragiketa birakaria) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
2.6 Osagaien elkarketa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 21
3. Ikurrak eta adierazpen grafikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

3.1 Ponpak eta motorrak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 26
3.2 Zenbait bidetako balbulak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 27
3.3 Eragiketa-erak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29
3.4 Presioa erregulatzeko balbulak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 31
3.5 Emaria erregulatzeko balbulak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 33
3.6 Ixteko balbulak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 34
3.7 Zilindroak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35
3.8 Energiaren prestaketa eta transmisioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 37
3.9 Neurgailuak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
3.10 Ekipamenduen konbinazioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 38
4. Ekipamendu hidraulikoaren osakera eta eskemak . . . . . . . . . . . . . . . . 39

4.1 Seinaleak kontrolatzeko unitatea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 41
4.2 Energia hornitzeko unitatea. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
4.3 Eskemak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 44
5. Kontrol-lana burutzeko metodoa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49

5.1 Lehen urratsa: aurretiazko zenbait ohar. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 51
5.2 Bigarren urratsa: osagai-aukeraketa eta diagramak . . . . . . . . . . . . . . . 52
5.3 Hirugarren urratsa: ekipamendua muntatzea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54
5.4 Laugarren urratsa: funtzionamendu-kontrola eta emaitzen ebaluazioa. 54
6. Ekipamenduaren horniketa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 57
6.1 Ponparen garraio-emaria
1. ariketa: gainazal lauak artezteko makina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 58
6.2 Presioa mugatzeko zuzenean eragindako balbula
2. ariketa: tolestatzeko makina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 64
6.3 Emariarekiko erresistentzia
3. ariketa: arrabol-bidea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
1
Festo Didactic
7. Higidurak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 75
7.1 Efektu bakuneko zilindroaren eragintza
4. ariketa: estanpazio-prentsa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 76
7.2 Efektu bikoitzeko zilindroaren eragintza
5. ariketa: goilaredun palanka. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82
7.3 4/3 bideko balbula
6. ariketa: pinturak lehortzeko labea. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 88
8. Abiaduraren erregulazioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 95
8.1 Abiaduraren kontrola
7. ariketa: finkapen-sistema . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 96
8.2 Abiadura-erredukzioa
8. ariketa: garabi hidraulikoa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 102
8.3 Abiaduraren erregulazioa norabidearen arabera
9. ariketa: tornuko aitzinapenaren kontrola . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 106
8.4 Emaria bideratzea
10. ariketa: arrabotatzeko makina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 112
9. Presioaren erregulazioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123

9.1 Presioa erregulatzeko balbula
11. ariketa: zulagailua . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 124
2
Festo Didactic
B: Oinarrizko ezagumenduak
1. Hidraulikaren oinarri fisikoak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135

1.1 Presioa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 136
1.2 Presioaren hedapena . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141
1.3 Indarren biderketa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 143
1.4 Distantzien biderketa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146
1.5 Presioen biderketa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 148
1.6 Bolumen-emaria . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150
1.7 Jarraitasun-ekuazioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151
1.8 Presio-neurketa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 157
1.9 Tenperaturaren neurketa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
1.10 Bolumen-emariaren neurketa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 158
1.11 Emari-motak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159
1.12 Marruskadura, beroa, presio-galerak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 163
1.13 Energia eta potentzia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170
1.14 Urradurazko higadurak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 182
1.15 Estuguneak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184
2. Presiodun fluidoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187

2.1 Presiodun fluidoen zereginak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188
2.2 Presiodun fluido-motak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 189
2.3 Ezaugarriak eta baldintzak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 190
2.4 Biskositatea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 191
3. Sistema hidraulikoaren errepresentazioak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199

3.1 Kokapen-planoa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 200
3.2 Eskema hidraulikoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 201
3.3 Ekipamenduen datu teknikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 202
3.4 Funtzio-diagrama . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 203
3.5 Funtzio-planoa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 204
4. Energia hornitzeko ekipamenduaren osagaiak . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205

4.1 Motorrak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 207
4.2 Ponpak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 209
4.3 Akoplamenduak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219
4.4 Depositoak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219
4.5 Iragazkiak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222
4.6 Hozketa-sistemak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233
4.7 Beroketa-sistemak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 235
5. Balbulak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237
5.1 Dimentsio izendatuak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 238
5.2 Eraikuntza-motak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 241
5.3 Asentu-balbulak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 242
5.4 Irristailu-balbulak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 243
5.5 Pistoiaren kokapen-motak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 245
5.6 Pistoien profilak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 250
3
Festo Didactic
6. Presioa mugatu eta erregulatzeko balbulak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253

6.1 Presioa mugatzeko balbulak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 255
6.2 Presioa erregulatzeko balbulak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 261
7. Zenbait bidetako balbulak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267

7.1 2/2 bideko balbulak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 272
7.2 3/2 bideko balbulak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 276
7.3 4/2 bideko balbulak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 278
7.4 4/3 bideko balbulak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 281
8. Ixteko balbulak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287

8.1 Noranzko bakarreko balbulak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 289
8.2 Noranzko bakarreko balbula desblokeagarria . . . . . . . . . . . . . . . . . . 292
8.3 Noranzko bakarreko balbula bikoitza, desblokeagarria. . . . . . . . . . . 296
9. Kontrolerako eta emaria erregulatzeko balbulak . . . . . . . . . . . . . . . 299

9.1 Iratotzeko balbulak eta diafragma-balbulak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 301
9.2 Iratotzeko balbula erregulagarriak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 305
9.3 Bi bideko balbula, emari-erregulatzailea. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 306
10. Zilindro hidraulikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313

10.1 Efektu bakuneko zilindroak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 315
10.2 Efektu bikoitzeko zilindroak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 317
10.3 Muturreko posizioak moteltzea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 320
10.4 Junturak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 321
10.5 Finkapen-motak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 323
10.6 Airea kanporatzea . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324
10.7 Datu nagusiak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 324
10.8 Gilbordura-erresistentzia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 327
10.9 Zilindroaren aukeraketa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 329
11. Motor hidraulikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 335
12. Akzesorioak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341

12.1 Tutu malguak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 344
12.2 Tutu zurrunak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 352
12.3 Konexio-plakak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 356
12.4 Airea ateratzeko balbulak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 358
12.5 Manometroak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 359
12.6 Presio-sentsoreak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 360
12.7 Fluxu-neurgailuak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 361
13. Eranskina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 363
C: A ataleko adibideen ebazpenak

Indarrean dauden arauei buruzko argibideak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 399
Irudien erreferentziak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 401
Kontzeptu teknikoen aurkibideak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 403
4
Festo Didactic
Eskuliburu honen sorrerari buruzko argibideak
Eskuliburu hau Festo Didactic K.G. enpresak bere aginte-teknikak irakasteko

duen sistemaren zati da. Hidraulikako ikastaroetan zehar laguntza izatea du
helburu, eta gainera autodidakta diren ikasleek hidraulikako testuliburu gisa ere
erabil dezakete.
Eskuliburua hiru zatitan banatzen da: A atalean ikastaroa bera jorratzen da, B
atalean oinarrizko informazioak ematen dira, eta C atalean berriz,
proposatutako ariketen ebazpenak eskaintzen dira.
Ikastaro honetako A atalean, ikasleak sistema hidraulikoen aplikazioak eta

ekipamendu teknikoekin zerikusia duten ezaguera orokorrak ikasiko ditu.
Eskuliburu honetan kontrol-funtzio baten ebazpenerako metodologia eskaintzen
da, gero irakurlea kontrol-lana bere kabuz burutzeko gai izan dadin. Eskaintzen
diren ariketak C atalean ebatziak daude, adibide bezala soluziotako bat
ematen delarik.
B atalean eduki teorikozko informazio orokorrak eskaintzen dira.

Eskuliburuaren zati honetan hidraulikarekin erlazionaturiko fisika, ekipamendu
eta tresneriari buruzko argibideak ematen dira. Beraz, ikasketarako testuliburu
edo kontsulta-iturri gisa erabil daiteke atal hau.
Eskuliburuaren bukaeran kontzeptuen aurkibidea dator, kontzeptu teknikoen

bidez behar den informazioa lortzeko erabil daitekeelarik.
Ikastaroak burutzeko, ikasleentzako ariketa-bilduma eta irakaslearentzako liburuki

bat eskaintzen dira.
5
Festo Didactic
6
Festo Didactic
A
A atala
Ikastaroa
7
Festo Didactic
A
8
Ekipamendu hidraulikoaren zereginak Festo Didactic
A
1
1. kapitulua
Ekipamendu hidraulikoaren
zereginak
9
A1
Hidraulika Fabrikazio- eta produkzio-zentru modernoetan, sistema hidraulikoak erabiltzen

Zer da? dira.
Presiopean dauden fluidoez baliatuz indarrak eta higidurak sortzea da

hidraulika.
Presiopeko fluido hauen bidez transmititzen da energia.
Eskuliburu honek hidraulikari eta bere aplikazioei buruzko ezaguera sakontzea

du helburu. Horretarako, sistema hidraulikoen aplikazio-eremuak aztertuko
ditugu lehenik, zenbait adibideren bidez.
Automatizazio-teknika modernoetan hidraulikak duen garrantzia dela eta,

aplikazio-eremua oso zabala dela ikusiko dugu.
Aplikazioak bi motakoak izan daitezke:

• Aplikazio geldikorrak
• Aplikazio higikorrak
Aplikazio higikorretan higidurak sortzen dira, gurpilen edo kateen bidez.

Aplikazio geldikorrak berriz finkoak dira, eta ez da desplazamendurik sortzen.
Hidraulika higikorraren ezaugarri nabarmenetakoa, gehienetan balbulak eskuz
eragitea da. Hidraulika geldikorrean elektrobalbulak erabiltzen dira.
Aipatzekoak dira hidraulikak ontzigintzan, hegazkingintzan eta meagintzan

dituen aplikazioak. Abioien eraikuntzan, hidraulikak garrantzi handia du, arlo
honetan behar diren segurtasun-neurriak direla medio. Ondorengo orrietan
hidraulikaren aplikazio arruntenak aipatuko dira, sistema hidraulikoek betetzen
dituzten zereginak ulertu ahal izateko.
10
A1.1
Hidraulika egonkorraren aplikazio-eremuak hauek dira: 1.1 Hidraulika egonkorra

• Era guztietako produkzio- eta muntai makinak
• Garraiabideak
• Garraio- eta jasotze-tresneria
• Prentsak
• Injekzioz moldeatzeko makinak
• Ijezteko makinak
• Jasogailuak
Aplikazio guzti hauetan makina-erremintetako erabilera nagusitzen da
Zenbakizko kontrola du-

Tornua ten makina-erreminta be-
rrien funtzioa, piezak eta
erremintak hidraulikoki
atxikitzea da. Honetaz
gain, ardatzen aitzinape-
na eta eragintza ere sis-
tema hidrauliko baten
gain egon daiteke.
Depositoa gainean duen prentsa
11
A1.2
1.2 Hidraulika higikorra Hidraulika higikorraren aplikazio-eremuak hauek dira:

• Eraikuntzarako makinak
• Iraulgailuak, pala mekanikoak, karga-plataformak
• Garraio- eta jasotze-tresneria
• Nekazaritzarako makinak
Eraikuntzarako makineriaren industrian hidraulikaren aplikazioak ugari dira.

Hondeagailuetan adibidez, hidraulika erabiltzen da lan-higidurak sortzeko
(jasotzeko, heltzeko eta biratzeko), baita ibilgailuaren lokomoziorako ere.
Higidura zuzenak sortzeko sistema linealak (zilindroak) erabiltzen dira, eta
biraketa-higidurak sortzeko biraketa-sistemak (motorrak, ponpa birakariak).
Hidraulika higikorra
12
A
1.3
Hidraulikaz gain, badaude indarrak, higidurak eta aginte-sistemetan seinaleak

sortzeko gai diren beste teknologia batzuk:
• Mekanika
• Elektrizitatea
• Pneumatika
Teknologia bakoitzak bere aplikazio-eremuak ditu. Hurrengo orrialdean

elektrizitatearen, pneumatikaren eta hidraulikaren ezaugarriak biltzen dituen
taula dator; hiru teknologia hauek baitira erabilienak.
Hirurak alderatuz, hidraulikak ondorengo abantailak dituela antzeman daiteke:

• Indar handiak dimentsio txikiko elementuen bidez transmititzen dira. Honek
errendimendua handia dela esan nahi du.
• Kokapen zehatza
• Zerotik karga maximoaz abiatzen da
• Higidurak homogenoak eta kargarekiko independenteak dira; fluidoak ia ez
baitira konprimitzen, eta gainera balbulen bidez erregula baitaitezke.
• Lan eta kommutazio leunak
• Aginte eta erregulaziorako ezaugarri onak
• Baldintza termiko aproposak
Hala ere, beste teknologiekin alderatuz hidraulikak zenbait desabantaila ditu:

• Ingurugiroa poluitzea olio-ihesaren ondorioz (istripu- eta sute-arriskua)
• Zikinkeriarekiko sentikortasuna
• Presio altuek eragindako arriskua (zorrotada ebakitzaileak)
• Tenperaturarekiko menpekotasuna (biskositate-aldaketa)
• Errendimendu-maila mugatua
13
A
1.3
Sistema elektronikoak Sistema hidraulikoak Sistema pneumatikoak

Ihesak Kutsadura Energia galtzeaz gain,
ez du beste eraginik
Inguruaren Eztanda-arriskua Tenperatura-aldaketekiko Ez du eztanda-arriskurik

eragina zenbait ingurutan. sentikorra Ez da tenperaturarekiko
Tenperaturarekiko Ihes-kasuetan sentikorra
sentikorra sute-arriskua
Energia-metaketa Zaila. Kantitate txikiak Gasak erabiliz, nahikoa Erraza

bakarrik, baterien mugatua
bidez
Energiaren Mugatua, energiaren 100 m bitartean, 1000 m bitartean,

garraioa galera dakar fluxu-abiadura fluxu-abiadura
v = 2-6m/s. v = 20-40 m/s.
Seinale-transmisioaren Seinale-transmisioaren
abiadura 1000 m/s-raino abiadura 20-40
m/s-raino
Lan-abiadura v = 0,5 m/s v = 1,5 m/s
Kontsumituriko Baxuak Altuak Oso altuak

energiaren
kostuak
0,25 : 1 : 2,5
Higidura zuzena Zaila eta garestia Zilindroen bidez erraza Zilindroen bidez erraza
Indar txikiak Abiaduren erregulazioa Indar mugatuak
Abiaduren erraza Abiadurak kargekiko
erregulazioa zaila Indar handiak menpekotasun handia
Biraketa- Erraza eta Erraza Erraza

-mugimendua errendimendu Biraketa-momentu Errendimendu bajua
handikoa handia Biraketa-abiadura handiak
Biraketa-abiadura
txikiak
Kokapen- ± 1 µm eta Sistemaren Karga aldaketarik gabe
-doitasuna handiagoak sofistikazioaren 1/10 mm-ko doitasuna
arabera ± 1 µm-ko lor daiteke
doitasuna lor daiteke
Zurruntasuna Konexio mekanikoak Ona, olioa apenas Txarra; airea konprimitu

erabiliz gero, oso ona konprimitzen den. egiten baita
Gainera, presio-maila
sistema
pneumatikoetan baino
altuagoa da
Indarrak Gainkargak ez ditu Gainkargak jasaten Gainkargak jasaten ditu.

jasaten. ditu. Sistemak 600 Airearen presioak eta
Errendimendu baxua bar-erainoko presio zilindroen diametroek
osagai mekanikoen altuak baditu, oso indar indarrak mugatzen
ondorioz Indar handiak lor daitezke dituzte F < 30 kN 6
handiak lor daitezke F < 3000 kN bar-eraino
14
Sistema hidrauliko baten osagaiak Festo Didactic
A
2
2. kapitulua
Sistema hidrauliko
baten osagaiak
15
A
2.1/2.2
Atal honetan moduluei eta ekipamenduei buruzko argibide zehatzagoak

emango dira.
2.1 Energia hornitzeko Motorraren energia mekanikoa eraldatuz, energia hidraulikoa sortzen duten
unitatea osagaiek osatzen dute.
Energia hornitzeko unitatearen osagai nagusia ponpa hidraulikoa da.

Depositotik jariakin hidraulikoa xurgatu eta sistema hidraulikoko tutuetara
garraiatzen du bertako erresistentziak gaindituz. Presioa erresistentziak
jariakinaren fluxua eragozten duenean sortzen da.
Energia hornitzeko unitatea sarritan presiodun jariakina garbitzeko sistema

batez horniturik egoten da. Sistema hidraulikoan ezpurutasunak sortzen dira,
higadura mekanikoak, beroketak, olioaren zahartzeak eta ingurugiroaren
eragina medio. Beraz, zikinkeriak kentzeko beharrezkoa da olioaren zirkuituan
iragazkiak ezartzea. Ura eta gasak ere sistemen zeregina eragozten duten
faktoreak dira, eta beraz, neurri bereziak hartu behar dira hauek saihesteko.
Era berean, beroketa- ta hozketa-sistemak instalatzen dira olioa prestatzeko.

Sistema hauen sofistikazio-maila, bete behar duten funtzioaren araberakoa
izaten da.
Deposito bera ere olioa prestatzeko erabiltzen da:

• Gasak iragazi eta purgatu egiten dira banaketa-plaka baten bidez
B 4.4
• Depositoko pareten bidezko hozketa
2.2 Presiodun jariakina Energia hornitzeko unitatean lortu dugun energia, jariakin honen bidez
transmitituko dugu lan-unitateetara (zilindro edo motorretara). Ezaugarri
desberdineko jariakin ugari daude. Beraz, jariakin bat aukeratzerakoan kontuan
eduki behar da sistemaren aplikazio konkretua zein den. Bitartekoak bete
beharko dituen baldintzak, sistema hidraulikoak dituen zereginen arabera
finkatuko dira. Sarritan olio mineraletan oinarritutako presio-bitartekoak
B2
erabiltzen dira; olio hidrauliko izenez ezagutzen direnak.
16
A
2.3
Balbulak duten funtzioa energia-fluxuaren ezaugarriak mugatzea da, honen 2.3 Balbulak
norabidea, presioa, emaria eta fluxuaren abiadura kontrolatuz edo erregulatuz
(B atalean, 9. kapituluan adieraziko da kontrolatzearen eta erregulatzearen B5
arteko desberdintasuna).
Balbulak, bere funtzioen arabera, lau motatan sailkatzen dira:
Zenbait bidetako balbulak (Abex) Zenbait bidetako

balbulak
B7
Balbula hauek fluxuaren
norabidea kontrolatzen
dute, eta ondorioz,
lan-elementuen higiduren
norabidea eta kokapena.
Eskuz, mekanikoki,
elektrikoki, pneumatikoki
edo hidraulikoki eragin
daitezke. Balbula hauek
seinaleak (eskuzkoak,
elektrikoak,
pneumatikoak) eraldatu
eta handiagotu egiten
dituzte, eta beraz, energia-
aginteko unitatearen eta
seinale-aginteko
unitatearen arteko lotura-
puntuak dira.
Presioa erregulatzeko
Presioa mugatzeko balbulak (Fa. Heller) balbulak
Presioa erregulatzeko
balbulak sistema hidrauli- B6
ko osoan edo honen atal
batean eragiten dute.
Balbula hauek funtziona
dezaten, ekipamendua-
ren presio eraginkorrak
indarra eragin behar du
hauen gainazal batean.
Indar erresultantea mal-
guki baten bidez
konpentsatzen da.
17
A
2.3
Emaria erregulatzeko Iratotzeko balbulak (Flutec)

balbulak.
Emariaren ezaugarriak
B9
mugatzen dituzte,
presioa erregulatzeko
balbulekin batera. Emaria
erregulatuz
lan-elementuen higiduren
abiadura kontrolatu edo
erregulatu egin daiteke.
Sistema emari
konstantez hornitu behar
baldin badugu, daukagun
emaria mugatu egin
beharko dugu,
horretarako emaria
kontrolatzeko balbula eta
presioa erregulatzeko
balbula egokiro
konbinatuz.
Ixteko balbulak
Ixteko balbulak bi taldetan sailkatzen dira: noranzko bakarreko balbula arrunten
eta desblokeatutako noranzko bakarreko balbulen taldeetan. Noranzko
B8
bakarreko balbula arruntetan olioa, noranzko bakar batean igaro daiteke,
kontrako noranzko blokeatua egoten delarik. Desblokeatutako noranzko
bakarreko balbuletan, seinale baten bidez blokeaturik dagoen noranzkoan olioa
igarotea lor daiteke.
Noranzko bakarreko balbula
1,0
18
A
2.4
Zilindroak energia hidraulikoa energia mekaniko bihurtzen duten lanerako 2.4 Zilindroak
elementuak dira. Higidura zuzenak sortzen dituzte, pistoi higikorrean (eragiketa lineala)
eragindako presioari esker. Bi taldetan sailkatzen dira:
B 10
Efektu bakuneko zilindroak
Olioaren presioak higidura noranzko bakar batean eragiten du, eta beraz,
lan-higidurak noranzko bakarra du. Pistoia malguki baten edo kanpoko indar
baten bidez itzultzen da atzera.
Adibideak:
• Junturarik gabeko pistoidun zilindroa
• Zilindro teleskopikoa
Efektu bikoitzeko zilindroak

Olioaren presioak bi noranzkotan eragiten du txandaka, eta beraz lan-higidurak
bi noranzkotan izan daitezke.
Adibideak:
• Zilindro teleskopikoa
• Zilindro diferentziala
• Efektu sinkronizatuzko zilindroa
Efektu bikoitzeko zilindroa (Ate)
19
A2.5
2.5 Motorrak Motor hidraulikoak edo hidro-motorrak, zilindroak bezala, balbulaz

(eragiketa birakaria) kontrolatutako eragintza-osagaiak dira. Energia hidraulikoa energia mekaniko
bihurtzen dute, baina kasu hauetan biraketa-higidurak edo higidura
B 11 baskulatzaileak sortzen dira.
Motor hidraulikoa
20
A
2.6
Eskuliburu honetan, osagai hidrauliko desberdinen elkarlan-mota desberdinak 2.6 Osagaien elkarketa
adieraziko dira, kasu bakoitzaren eskemak eta ikur normalizatuak eskainiz.
Prestaketa-ariketa moduan, azter itzazu ondorengo irudiak, zeinetan prozesu
hidrauliko bat era sinplifikatuan agertzen den. Aurrerago zirkuitu hauei
dagozkien eskema normalizatuak emango dira.
1. irudia: hasierako posizioa

Sistema martxan jartzean, osagai hidrauliko guztiak beren hasierako
posizioetan daude. Energia hornitzeko sistema martxan jartzen denean,
ponparen bidez olioa sistemara garraiatzen da. Zilindroak olioaren irteera
blokeatu egiten du, sistema barnean presioa handiagotu egiten delarik. Presio
hau mugarik gabe handiagotu ez dadin, presioa erregulatzeko balbula
erantsiko dugu ondoko tutuan, eta balbula hau presio maximora egokituko
dugu. Horrela, presioak balbulan egokituriko muga gainditzen badu, ondoko
tutua ireki eta fluxuari depositora itzultzen uzten dio. Horrela sisteman beti guk
aukeratutako presioa mantentzea lortuko dugu.
Hasierako posizioa
Zilindroa
Pistoia
Zenbait bidetako balbula
Presioaren Ondoko
erregulaketa, tutua
presioa Depositoa
erregulatzeko
balbula baten bidez
Depositoa
Bolumen-emaria
(ponpatik datorrena)
21
A
2.6
2. irudia: zilindroaren aitzinapena

Zenbait bidetako balbula eta zilindroa beren hasierako posizioetan daude,
eskuzko palanka baten bidez balbula hori kommutatzen den arte. Horrela,
fluxuaren norabidea aldatu egiten da. Orain ponpatik zilindroaren ganbaraino
joaten da balbula zeharkatuz. Horrela zilindroaren zurtoinean presioa eragiten
da sisteman dauden indarren eta karga erabilgarrien kontraindarren arabera.
Indar hauek pistoiaren gainazalean eragiten dute, zilindroa higiaraziz. Zilindroa
ibilbidearen bukaerara iristen denean, presioa handiagotu egiten da, balbulan
doitutako presio-mugaraino iristen delarik. Orduan, balbula ireki eta emaria
depositora itzultzen da ondoko tutuan zehar.
Zilindroaren aitzinapena
Zilindroa
Pistoia
Higiduraren
noranzkoa
Presioaren Ondoko
erregulaketa, tutua
presioa Depositoa
erregulatzeko
balbula baten bidez
Depositoa
Bolumen-emaria
22
A
2.6
3. irudia: zilindroaren itzulera

Zilindroaren zurtoina berriro atzera dadin, hau da, higidura kontrako noranzkoan
egin dadin, beharrezkoa da olioa zilindroaren aurreko ganbarara igarotzea (hau
da zurtoinaren ondoko hutsunera). Horretarako balbula berriro kommutatu egin
behar da, olioak atzeko ganbarara igarotzeari utz diezaion. Kommutazio hau
eskuzko palanka askatuz egiten da.
Zenbait bidetako balbula bere hasierako posiziora itzultzen da malgukiari esker,
eta fluxuaren norabidea alderantzikatu egiten da, olioa zilindroaren aurreko
ganbarara igarotzen delarik. Atzeko ganbaran dagoen olioa ondoko tututik
depositora pasatzen da balbula zeharkatuz. Horrela, zilindroak atzera egiten du.
Zilindroaren itzulera
Zilindroa
Pistoia
Higiduraren
noranzkoa
Presioaren Ondoko
erregulaketa, tutua
presioa Depositoa
erregulatzeko
balbula baten bidez
Depositoa
Bolumen-emaria
23
A
24
Ikurrak eta adierazpen grafikoak Festo Didactic
A
3
3. kapitulua
Ikurrak eta adierazpen

grafikoak
25
A3.1
Eskema hidraulikoak ulergarriagoak izan daitezen, elementu osagarriak ikur

errazen bidez adierazten dira. Ikur bakoitzak elementua eta honek duen
funtzioa adierazten du. Bere egituraren berri, ordea, ez digu ematen. Ikur
hauek DIN ISO 1219 arauak definitzen ditu. Atal honetan ikur garantzitsuenak
azalduko dira. Osagaien funtzioaz B atalean arduratuko gara.
Oharra: ikur bat gezi zehiar batekin adierazten denean, osagai hau doitu daite-
keela esan nahi da; ezaugarriren bat alda daitekeela, alegia.
3.1 Ponpak eta motorrak Ponpa eta motor hidraulikoak zirkulu batez adierazten dira aginte-ardatzaren
adierazpen partzial batekin. Zirkuluaren barnean hirukiak marrazten dira fluxua-
ren noranzkoa adierazteko. Hiruki hauek beltzak dira sistema hidraulikoen ka-
suan, hau da, olioa erabiltzen denean. Presioa eragiteko bitartekoa gasa baldin
bada (pneumatikan, adibidez) hirukiak zuriak izango dira. Ponpa eta motor
hidraulikoen arteko desberdintasuna fluxuaren noranzkoak kontrakoak izatea da,
eta beraz, hauen ikurretan hirukiak kontrako noranzkoan adierazten dira.
Egozketa-bolumen konstanteko motor hidraulikoak
Gasak Fluidoak
fluxu-noranzko bakarrekoa
bi fluxu-noranzkokoa
Egozketa-bolumen konstanteko ponpa hidraulikoak
biraketa-noranzko bakarrekoa
bi biraketa-norazkokoa
Egozketa-bolumen konstanteko motor hidraulikoak
26
A
3.2
Zenbait bidetako balbulak elkarren ondoko laukiz adierazten dira 3.2 Zenbait bidetako balbulak
• Lauki-kopuruak balbulak har dezakeen posizio-kopurua adierazten du.
• Laukien barnean dauden geziek fluxuaren noranzkoa adierazten du.
• Marrak balbularen posizio bakoitzean konexioak nolakoak diren adierazteko
erabiltzen dira.
Konexioak izendatzeko bi modu daude: P,T,A,B eta Lren bidez, edota

A,B,C,D...-ren bidez. Arauak lehenengo izendatzeko erari lehentasuna ematen
dio. Izendapenetan beti balbularen posizio normala kontsideratzen da. Posizio
normalik ez balego, izendapenak hasierako posizioan balbulak duen kommutazio
-egoera kontuan hartzen du.
Posizio normala eragintza-indarra kendutakoan balbulak lortzen duen

posizioa da.
27
A
3.2
Balbulen izendapenean lehenik konexio-kantitatea eta ondoren posizio-kantita-

tea adierazten da beti. Zenbait bidetako balbulek beti gutxienez bi posizio di-
tuzte, eta gutxienez bi konexio. Beraz, kasu honetan izendapena hau izango
litzateke: 2/2 bideko balbula. Ondorengo irudietan zenbait balbula agertzen dira
beren ikurrekin batera.
Konexio-kopurua Konexioen izendapena:

P Presio-konexioa
Posizio-kopurua
T Ihes-tutuen konexioa
A
2/2 bideko balbula Lan-konexioak
B
L Ihes-olioa
A Presio-konexioa
3/2 bideko balbula B Ihes-tutuen konexioa
C
Lan-konexioa
D
4/2 bideko balbula
L Ihes-olioa
4/3 bideko balbula
28
A
3.3
Balbularen posizioa akzionamendu-modu desberdinen bidez alda daiteke. Ho- 3.3 Eragiketa-erak
rregatik, balbula erabat definitzeko bere ikurrean akzionamendu-mota adierazi
behar da. Hemen agertuko diren akzionamendu-mota batzuek (pultsadorea,
pedala, bultzakaria edo tekla) malguki baten beharra dute, balbula posizio nor-
malera itzularazteko. Adibidez, palanka batez akzionaturiko balbula kokatze-po-
sizio batez horniturik dagoenean, balbularen itzulera kommutazioa alderantzika-
tuz lor daiteke.
Ondoren ikastaro honetan ikusiko diren eragiketa-eren ikurrak adieraziko dira.

Beste eragiketa-era batzuk ikasi nahi izanez gero, DIN ISO 1219 arauan ikus
daitezke.
Indar muskularraren bidezko eragintza
Sinbolo orokorra, malgukiaren bidezko itzulera eta

olio-iheserako konexioa
Pultsadorearen bidezko eragintza, eta malgukiaren

bidezko itzulera
Eskuzko palankaren bidezko eragintza
Eskuzko palankaren bidezko eragintza, kokatze-posizioekin
Pedalaren bidezko eragintza eta malgukiaren bidezko

itzulera
29
A
3.3
Eragintza mekanikoa
Taket edo teklaren bidez
Malgukiaren bidez
Taket eta arrabolaren bidez
Ikur orokorra
* Eragiketa-era adierazi ikur

normalizaturik egon ezean
30
A
3.4
Presioa erregulatzeko balbulak laukien bidez adierazten dira. Gezi batek ema- 3.4 Presioa erregulatzeko
riaren noranzkoa adierazten du. Balbularen konexioak P-ren bidez (presio-kone- balbulak
xioa), T-ren bidez (depositoarekin konexioa), edo A eta B-ren bidez adieraz
daitezke.
Laukian agertzen den geziak balbularen posizio normala irekia edo itxia den
adierazten du.
Presioa erregulatzeko balbulak
irekita itxita
P-tik A-ra bidea irekita T
blokeaturik
Presioa eregulatzeko balbulek gainera, doiketa finkoa izan dezakete, edo

erregulagarriak izan daitezke. Mota honetako balbulak malgukia zeharkatzen
duen gezi baten bidez adieraz daitezke.
Presioa erregulatzeko balbulak
doiketa finkoa erregulagarriak
31
A3.4
Presioa erregulatzeko balbulak bi taldetan banatzen dira: presioa mugatzeko

balbuletan eta presio erregulatzeko balbuletan.
Presio-balbulak
Presio-balbulak
Presioa mugatzeko balbula Presioa erregulatzeko balbula
Presioa mugatzeko balbula Posizio normalean itxirik daude eta kontrol-presioa sarreran egokitzen da. Pre-
sio hau tutu baten bidez transmititzen da, eta balbularen barnean dagoen pistoi
baten gainazalean eragiten du. Pistoi honek malguki bati esker eusten dio pre-
sioari. Presioa malgukiaren indarra baino indartsuagoa baldin bada, balbula
ireki egiten da. Horrela presioaren mugarentzat balio finkoa doi daiteke.
Presioa erregulatzeko balbula Posizio normalean irekita daude, eta kontrol-presioa irteeran egokitzen da. Pre-
sio hau tutu baten bidez transmititzen da, eta pistoi baten gainazalera iristen
da, indarra eraginez. Indar honi malguki baten indarra kontrajartzen zaio. Pre-
sioa malgukiaren indarra baino handiagoa denean balbula ixten hasten da. Ix-
teko prozesuak balbulako sarreraren eta irteeraren artean presio-jauzi bat sort-
zen du (iratotze-efektua). Irteerako presioak muga jakin bat gaindituz gero, bal-
bula erabat ixten da. Balbularen sarreran sisteman doitutako presio maximoa
eragiten da, eta irteeran presio txikiagoa. Ondorioz, presioa erregulatzeko bal-
buletan doituko ditugun presioak balbula mugatzailean baino txikiagoak izango
dira.
32
A3.5
Emaria erregulatzeko balbuletan bi mota bereiz ditzakegu: iratotzea biskosita- 3.5 Emaria erregulatzeko
tearen arabera egiten duten balbulak eta biskositate finkokoak edo diafragma- balbulak
balbulak.
Iratotzeko elementuak sistema hidraulikoan eragiten diren erresistentziak dira.
Bi bideko balbulak, iratotzeko bi elementuz osaturik daude: hauetako bat doi

daitekeen diafragma bisko-egonkorra da, eta bestea erregula daitekeen ira-
totzeko elementua. Irteera presioaren arabera erregula daiteke. Iratotzeko ele-
mentu erregulagarri honi presio-baskula deitzen zaio. Balbula-mota hauentzako
ikurrak laukiak dira, barnean iratotzeko elementuentzat edo diafragmentzat ikur
bereziak marrazten direlarik. Doitzeko aukera badago, laukia zeharkatzen duen
gezi bat marrazten da. Bi bideko emaria erregulatzeko balbulek beren ikur be-
reziak dituzte.
B 9.3
Iratotzeko elementua Diafragma
finkoa
finkoa
erregulagarria erregulagarria
Bi bideko emaria erregulatzeko Bi bideko emaria erregulatzeko

balbula iratotzeko elementu batekin balbula diafragmarekin
finkoa finkoa
doigarria doigarria
33
A3.6
3.6 Ixteko balbulak Noranzko bakarreko balbulak, ixteko asentu baten gainean presionaturiko esfe-
ra batez adierazten dira. Asentu hau hiruki ireki baten bidez adierazten da, eta
honen erpinak blokeaturik dagoen noranzkoa adierazten du (eta ez fluxuaren
noranzkoa).
Desblokeagarriak diren balbulak era berean adierazten ditugu, eta lauki baten
barnean sarturik. Desblokeatzeko aginte-konexioa lerro etenaren bidez adie-
razten da, eta kontrol-konexioa X letraren bidez adierazten da.
Ixteko balbulak adierazteko, aurrez aurreko bi hiruki erabiliko ditugu, erpinetan

loturik. Balbula honetan nahi diren posizioak egokitu daitezke, eskuzko palanka
baten bidez. Beraz, balbula hauek erregulagarriak, posizio askotan doigarriak,
dira. Horregatik iratotzeko elementu gisa erabil daitezke zenbait kasutan.
aurrekargako aurrekargako malguki gabea

malgukiduna

desblokeagarria Ixteko balbula
34
A
3.7
Efektu bakuneko eta bikoitzeko zilindroak daude. 3.7 Zilindroak
Efektu bakuneko zilindroek konexio bat dute, eta beraz, presiopean dagoen Efektu bakuneko zilindroak
olioak pistoiaren gainazal bakar batean eragiten du.
Zilindroa posizio normalera itzultzen da, bai kanpo-indar baten bidez (zilindro
irekiaren bidez adierazten dena) edo barne-malguki baten eraginez (malguki
hau zilindroaren ikurraren barnean adierazten da)
Itzulera kanpo-indarrez duen efektu bakuneko

zilindroa
Itzulera barne-malgukiz duen efektu bakuneko

zilindroa
Efektu bakuneko zilindro teleskopikoa
Efektu bikoitzeko zilindroek bi konexio dituzte presiopeko olioak pistoiaren alde Efektu bikoitzeko zilindroa
bitan eragin ahal izateko.
Zurtoin bakuneko eta efektu bikoitzeko zilindroen ikurrak pistoiaren gainazal
guztia pistoiaren zurtoinaren aldeko gainazala baino handiagoa dela adierazten
du.
Zurtoin bikoitzeko zilindroaren ikurrak gainazal hauek berdinak direla adie-
razten du (zilindro sinkronizatua).
35
A
3.7
Efektu bikoitzeko zilindroaren eta zilindro diferentzialaren ikurrak zurtoinean

marrazturiko bi marren bidez bereizten dira. Gainazalen erlazioa 2:1ekoa da.
Efektu bikoitzeko zilindro teleskopikoaren ikurrak bi pistoi ditu, bata bestea-
ren gainean, efektu bakuneko zilindro teleskopikoetan bezala.
Ibiltarte-amaieran moteltzea duten zilindroen ikurrak laukizuzen bat gehituz
adierazten dira.
Zurtoin bakuneko efektu bikoitzeko zilindroa
Zurtoin bikoitzeko eta efektu bikoitzeko zilindroa
Zilindro diferentziala
Efektu bikoitzeko zilindro teleskopikoa
Ibiltarte-amaieran moteltzea duen efektu

bikoitzeko zilindroa
Ibiltarte-amaiera bietan moteltzea duen efektu bikoitzeko

zilindroa
Ibiltarte-amaiera bietan moteltze

erregulagarria duen efektu bikoitzeko zilindroa
36
A3.8
Eskema honetan energia-transmisorako eta presiozko fluidoa prestatzeko zen- 3.8 Energiaren prestaketa
bait ikur agertzen dira. eta transmisioa
Energiaren prestaketa eta transmisioa
Presio-iturri hidraulikoa
Motor elektrikoa
Motor termikoa
Lanerako eta deskargarako tutua
Aginterako tutua
Ihes-tutua edo airea ateratzekoa
Tutu malgua
Tutuen konexioa
Tutuen gurutzaketak
Airearentzako ihes-puntua
Mekanikoki irekitako eta noranzko bakarreko

balbulak dituen akoplamendu azkarra
Depositoa
Iragazkia
Hozkailua
Berogailua
37
A
3.9/3.10
3.9 Neurgailuak Neurgailuentzako, ondoko ikurrak erabiltzen dira:
Neurgailuak
Manometroa
Termometroa
Emari-neurgailua
Maila iragarlea
3.10 Ekipamenduen Atal bat ekipamendu des-

konbinazioa berdinez osaturik bada- Ekipamendu hidraulikoa
go, hauek lerro etenaz
osaturiko lauki baten bar-
nean sartzen dira. Atala-
ren konexioak lauki ho-
netatik ateratzen dira.
Noranzko bakarreko balbula bikoitz

desblokeagarria
38
Ekipamendu hidraulikoaren osakera eta eskemak Festo Didactic
A
4
4. kapitulua
Ekipamendu hidraulikoaren
osakera eta eskemak
39
A
4
Ekipo hidrauliko batean atal hauek bereiz daitezke:

• Seinaleen kontrol-unitatea
• Lan-unitatea
Seinaleen kontrol-unitatea ez da eskuliburu honetan aztertuko. Hala ere,

informazio sakonagoa ematearren aipatzen da hemen, gai hau
elektrohidraulikorako (TP 601 eta TP 602) eskuliburuetan jorratuko delarik.
Ekipamendu hidrauliko baten eskema
40
A4.1
Seinaleak kontrolatzeko unitatea bi ataletan banaturik dago: seinaleen sarrera 4.1 Seinaleak kontrolatzeko
(sentsoreen bidez) eta seinaleen sorrera (prozesadoreen bidez) ataletan. unitatea
Seinaleen sarrera-mota desberdinak:

• Eskuzkoa
• Mekanikoa
• Kontakturik gabekoa
• Bestelakoak
Seinaleak sortzeko bitartekoak:

• Gizakiak
• Elektroteknika
• Elektronika
• Pneumatika
• Mekanika
• Hidraulika
Gogoratu eskuliburu honetan ez dela azalpen sakonik ematen seinaleen

kontrol-unitateari buruz; honek betetzen dituen funtzioak gizakiaren gain
utziko baititugu hidraulikaren atal hau ikasteko orduan. Hemen seinaleen
sarreraz bakarrik arduratuko gara, eta seinale hauek langileek sortuak direla
kontsideratuko dugu; eskuzko palanka baten bidez, pultsadore baten bidez
edota antzeko gailu baten bidez (“gizakia-makina interfazea”).
Seinaleen kontrol-unitatea Lan-unitate hidraulikoa
Lan-unitatea A P
P T
Energiaren Gizakia-makina
interfazea
kontrol-
-unitatea A B
Seinaleen
P T
sarrera
T
Kontrol-unitaterako
energia-hornidura Energia-
-eraldaketa
Presioko fluidoen
prestaketa
41
A4.2
4.2 Energia hornitzeko Sistema hidrauliko baten lan-unitatea 3 ataletan bana daiteke: energia
unitatea hornitzeko unitatea, energia kontrolatzeko unitatea eta lan-unitatea
(eragileen bidez) ataletan.
Energia hornitzeko unitatea aldi berean bete behar dituen funtzioen arabera
banatzen da: energia-eraldaketaren eta presiozko fluidoaren prestakuntzaren
arabera. Sistema hidraulikoaren zati honetan behar den energia lortzen da, eta
fluidoa presiorako prestatu egiten da.
Energia eraldatzeko (energia elektrikoa mekaniko eta gero hidrauliko
bihurtzeko) ondoko elementuak erabiltzen dira:
• Motor elektrikoa
• Erreketa-motorra
• Akoplamenduak
• Ponpa
• Manometroa
• Segurtasun-sistemak
Fluidoa prestatzeko, ondoko elementuak erabiltzen dira:

• Iragazkia
• Hozkailua
• Berogailua
• Termometroa
• Manometroa
• Presiopeko fluidoa
• Depositoa
• Maila-iragarlea
Eskuliburu honetako B atalean elementu hauei buruzko azalpen zehatzagoak

emango dira.
Lan-unitatea A P
P T
Energiaren
kontrol-
-unitatea A B
Presioa mugatzeko
P T balbula
T
Kontrol-unitaterako
energia-hornidura Energia- Iragazkia
-eraldaketa
Presioko fluidoen
prestaketa
Maila-iragarlea Ponpa Motor

elektrikoa
42
A
Ekipamendu hidraulikoaren osakera eta eskemak Festo Didactic .
4.2
Energiaren garraioa energiaren kontrol-unitatean zehar egiten da,

aginte-funtzioaren arabera, eta lan-unitateraino iristen da. Aginte-funtzioan
ondoko elementuak daude:
• Zenbait bidetako balbulak

• Emaria erregulatzeko balbulak
• Presioa erregulatzeko balbulak
• Ixteko balbulak
Sistema hidraulikoaren lan-unitatea makinak edo ekipamenduak bere

eragiketetan behar dituen higidurak sortzeaz arduratzen da. Presiopean
dagoen fluidoak duen energia, higidurak sortzeko edo indarrak sortzeko
(adibidez, finkapen-indarrak sortzeko) erabiltzen da. Horretarako erabiltzen
diren elementuak hauek dira:
• Zilindroak
• Motorrak
Elementu hauek ere B atalean zehazki deskribatuko dira.
________________________________________________________________________
43
A4.3
4.3 Eskemak Eskemak sistema hidraulikoa nola osaturik dagoen adierazten digu. Bertan,
ikurren bidez, elementuak elkarren artean nola loturik dauden adierazten da.
Hala ere, eskemetan ez da kontuan hartzen fisikoki elementuak nola kokaturik
B3 dauden; bestela adierazpena oso zaila gertatuko bailitzaiguke.
Kokapen-planoak, gehigarri gisa eskaintzen denak, elementuak non kokatuta
dauden adierazten digu.
Sistema osatzen duten elementuak energiaren hedapenaren noranzkoaren

arabera kokatu behar dira eskemaren barnean, ondoren adierazten den bezala:
• Azpialdean: Energia hornitzeko unitatea (elementu guztiak, edo energia-
-iturriaren ikurrak soilik)
• Erdialdean: Energia kontrolatzeko unitatea
• Goialdean: Lan-unitatea
Ekipamendu hidrauliko baten kokapen-planoa
1.0

1.6
Lan-unitatea A
1.4 P
1.2 1.3
1.5
P T
Energiaren
kontrol-
-unitatea 1.1 A B
P T
0.8
P
0.7
0.6 T
Kontrol-unitaterako
energia-hornidura Energia- 0.5
-eraldaketa 0.1
Presioko fluidoen
prestaketa 0.2 0.3 0.4
Ordena-zenbakia + identifikazio-zenbakia
= ekipamenduaren zenbakia
44
A
4.3
Ahal bada balbulak posizio horizontalean adieraziko dira, eta tutuak zuzen eta
gurutzaketarik gabe. Arreta berezia jarriko dugu elementu guztiak beren
posizio normalean marrazteko.
Oharra:
Ekipamenduen posizioak VDI 3260 arauan definiturik daude.
• Ekipamenduaren posizio normala

Energia ez dago ekipamendura konektaturik. Elementuen egoera beren
konfigurazioen araberakoa, edo fabrikatzaileak definiturikoa izan daiteke.
• Elementuen posizio normala
Atal higikorrek duten posizioa da, hauei dagozkien elementuak eraginda ez
daudenean.
• Hasierako posizioa
Sistema martxan ipini ondoren lan-sekuentzia hasten denean elementuek
duten posizioa da.
• Martxan ipintzeko baldintzak
Sistema martxan jartzeak, elementuak posizio normaletik abiatze-posiziora
igarotzeko behar diren pauso guztiak betezea esan nahi du.
Agintea lan-elementu desberdinez osaturik baldin badago, komenigarria da

aginte-katea indibidualetan banatzea, lan-elementu bakoitzarentzat katea bat
sor daitekeelarik. Ahal bada, katea hauek elkarren ondoan adieraziko ditugu,
eta higidura-zikloen ordena kontuan hartuz.
45
A
4.3
Kontrol-katea lan-elementu batez eta honi dagokion energia kontrolatzeko

unitateaz dago osaturik. Aginte konplexuak kontrol-katea desberdinez osaturik
daude eta eskeman bata bestearen ondoan adierazi behar dira, bakoitzari
dagokion ordena-zenbakiarekin.
Kontrol-katea
I kontrol-katea II kontrol-katea III kontrol-katea

(jasotze-zilindroa) (makurdura-zilindroa) (indexazio-zilindroa)
1.0 (A,Z1) 2.0 (,Z2) 3.0 (C,Z3)
Energia hornitzeko unitatea ezin zaio katea bati soilik atxiki; kontrol-katea
guztiak hornitzen baititu. Horregatik 0 zenbakia erabiltzen da bera izendatzeko.
Kontrol-kateak berriz, 1,2,3... zenbakiez adierazten dira
46
A
4.3
Kontrol-katea bateko elementu guztiak ekipamendu-zenbaki baten bidez

adierazi behar dira, ordena-zenbaki batez eta identifikazio-zenbaki batez
osaturik.
Zenbakizko erreferentzia egiteko bi modu desberdin daude: Zenbakizko erreferentzia

• Zenbaketa koerlatiboa: metodo hau sistema konplikatuentzat gomendagarria
da, eta batez ere errepikaketak daudelako 2. metodo aplikatu ezin denean.
• Taldearentzako zenbaki batez eta taldeko elementuentzako beste zenbaki
batez osaturiko erreferentzia konposatua. Adibidez, 4.12 erreferenziak 4.
taldea eta 12. elementua esan nahi du.
Taldeen sailkapena
0 taldea: Energia hornitzeko unitateko elementu guztiak

1.,2.,3. taldeak: Kontrol-katea desberdinak (gehienetan zilindro
bakoitzeko talde-zenbaki bat)
Zenbaketa-sistema
.0: Lan elementua, adibidez, 1.0, 2.0

.1: Aginte-elementua, adibidez, 1.1, 2.1
.2, .4: (zenbaki bikoitiak) lan-elementuaren aitzinapenean
eragina duten elementuak; adibidez, 1.2, 1.4
.3,.5: Itzuleran eragina duten elementuak
(zenbaki bakoitiak;) adibidez 1.3, 1.5
.01. 02.: Aginte-elementuaren eta lan-elementuaren
artean kokatzen diren elementuak; adibidez,
balbula iratotzaile bat; 1.01, 1.02
Erreferentzi sistema hau sistema hidraulikoak egiten duen lanean oinarritzen

da. Horrela, mantenimenduaz arduratzen den langileak seinale baten efektua
jakin dezake, honi dagokion elementuaren zenbakia irakurriz.
DIN 24 347 arauak eredu gisa eskema desberdinak dakartza, ekipamenduen

eta tutuen identifikazioa nola egin behar den erakutsiz. Arau honek ez du
zenbait aginte-elementu eta ekipamenduentzako zenbaki-normalizaziorik
zehazten. Kontrol-katea batean zenbakiak handiagotuz doaz lan unitatearen
noranzkoan. Arauaren eranskinean piezen zenbaketari buruzko adibidea dator.
47
A
4.3
Adibidez, sistema batean 2.0 zilindroan matxura badugu, matxura horren kausa
2. taldean dagoela pentsa dezakegu, eta beraz, erreferentzi zenbakia 2tik
hasten deneko elementu batean.
Zenbaki erreferentzi honetaz gain, lan-unitateko elementuek letren bidezko

identifikazio gehigarria eraman dezakete. Hain zuzen, zilindroak Z edo HZ
baten bidez adierazten dira (Z1, Z2, Z3, etab.) edo alfabetoko letren bidez
(A,B,C, etab.). Motor hidraulikoak HM edo Mren bidez adierazten dira.
Horrez gain, eskema hidraulikoek ponpei, presio-balbulei, zilindroei, motor

hidraulikoei eta tutuei buruzko informazioa eduki dezakete.
DIN 24 347 arauak eskema baten diseinuari buruzko informazio zehatza dakar,
eta datuak nola eman behar diren azaltzen du.
48
Kontrol-lana burutzeko metodoa Festo Didactic
A
5
5. kapitulua
Kontrol-lana burutzeko
metodoa
49
A
5
Nola iritsi kontrol-lanetik sistema hidraulikoa instalatzeraino?
Garrantzitsua da ikasleak
bere lana fase
desberdinetan zatitzea,
ikastea eta gero fase
hauek banaka, bata
bestearen atzetik,
betetzen jakitea. Atal
honetan prozedura
honetaz arduratuko gara,
eta horretarako lau
fasetan banatuko dugu.
50
A
5.1
Zeintzuk dira aginteak bete beharreko funtzioak? Agintea egin eta bere 5.1 Lehen urratsa:
funtzionamendua kontrolatzeko, bete behar dituen funtzioak zehazki jakitea aurretiazko kontsiderazioak
beharrrezkoa da. Beraz, ondorengoa kontuan hartu behar da:
• Higidura zuzena ala birakaria da?

• Zenbat higidura desberdin behar dira? hau da,
Kontrol-lana zenbat lan-elementu behar dira?
• Nola koordinatu behar dira higidura guztiak?
Lehen urratsa
Lortu beharreko higidurak definitu ondoren, sistema

dimentsionatu egin behar da. Energia kontsumituko
2. urratsa duen lan-elementutik hasita, energia hornitzeko
unitaterainoko bidean aurkituko ditugun indar,
momentu, abiadura, biraketa, emari eta presioak
3. urratsa definitu behar ditugu hauen arabera dimentsioak
Ekipamenduaren muntaia kalkulatzeko.
4. urratsa Planteamendu hauek guztiak egiteko orduan,

problemaren ebazpenean parte hartzen duten
oinarrizko faktore teorikoak kontuan hartu beharko
ditugu.
Ondorioak
51
A5.2
5.2 Bigarren urratsa: Lehen urratsean elementuen balio eta ezaugarriak

Osagai-aukeraketa kalkulatu ondoren, bete beharreko funtzioak Kontrol-lana
eta diagramak burutuko dituzten osagai hidraulikoak aukeratu
behar dira. Lehenik lan-elementua aukeratuko Lehen urratsa
dugu (zilindroa, motorra). Behar ditugun indar eta

momentuak laneko azalerak definitzen dituzte, eta
2. urratsa
beraz, zilindro edo motorraren neurriak.
Abiaduraren eta bira-kopuruen balioak egokituz,
nahi den bolumen-emaria lortuko dugu. 3. urratsa
Presioarekin eta emariarekin zerikusia duten Ekipamenduaren muntaia
parametroak definitu ondoren, balbula, ponpa eta
motor egokiak aukeratuko dira. 4. urratsa
Higiduren sekuentziak errazago ulertu ahal izateko

diagramak egingo ditugu. Urrats-diagramak, ziklo
bakoitzaren arabera lan-elementuen eragiketa- Ondorioak
-sekuentziak adierazten ditu. Espazioa/denbora
diagramak lan-elementuen ibiltartea denboraren
arabera adierazten du. Funtzio-diagramak, VDI
B 3.4 3260 arauaren arabera, agintearen funtzionamendu-sekuentziak agertzen
dizkigu eta funtzio-plana eratzeko oinarritzat hartzen da (ikus DIN 40 719 6.
orrialdea).
52
A
5.2
Ondoren banaketa hidraulikoaren eskema egin behar da; agintearen muntaian

garrantzia handia baitu honek.
Banaketa-eskeman osagai hidraulikoen ikurrak agertuko dira, 3. kapituluan Banaketa-eskemaren eraketa

ikusi dugun eran, eta gainera 4. kapituluan eskemen eraketari buruz
azaldutako gomendioak kontuan hartuko ditugu.
Eskema eratu ondoren, bere zehaztasuna egiaztatuko dugu. Berrikuspen Banaketa-eskemaren

honetan, gainera, eskemaren bidez adierazten dugun aginteak bete beharreko berrikuspena
funtzioak betetzen dituela egiaztatuko dugu.
Kontrol-lana ebazteko, hau da, agintea muntatzeko, beharrezkoa da Pieza-zerrendaren prestaketa

ekipamenduen muntaiari buruz kontzeptuak garbi edukitzea. Horretarako
eskemaz eta elementu erabilgarrien zerrendaz baliatuko gara. Ondorioz,
eskeman neurketarako unitate guztiak sartuko ditugu (agintearen funtzioen
araberakoak), elementuen datu teknikoak eta beren erreferentzi zenbakiak.
Eskemak gainera, elementu bakoitzaren ezaugarri-balioak ere adieraziko ditu.
Ondoren piezen zerrenda egingo da bertan muntatzeko behar diren unitate

guztiak sartuz eta ondorengo datuak adieraziz:
• Identifikazio-zenbakia
• Kopurua
• Izendapena
53
A
5.3/5.4
5.3 Hirugarren urratsa: Ekipamendua muntatzeko beharrezkoa da

Ekipamendua muntatzea prozedura sistematikoan oinarritzea.
• Segurtasun-arauak errespetatu (ikus eranskina)
Kontrol-lana
• Banaketa-eskemari atxiki Lehen urratsa

• Piezak zerrendari jarraituz prestatu
• Aurrez definitutako ordenean lanegin, lan-
-elementutik energia-horniduraraino, edo alde- 2. urratsa
rantziz.
• Muntatu diren elementuak eskeman adierazi
• Sistema konplexuetan, unitateak eta tutuak 3. urratsa
garbi adierazi Ekipamenduaren muntaia
• Eskeman adierazitako balioak egokitu (presioa,
bolumen-emaria) 4. urratsa
B 12.1
Ezinbestekoa da zenbait arau kontuan edukitzea
muntaia egitean eta elementu desberdinak
konektatzean.
Ondorioak
5.4 Laugarren urratsa: Sistemaren muntaia bukatu ondoren, bere funtzionamenduaren kontrol
Funtzionamendu-kontrola praktikoa egin daiteke. Kontrol honetan sistemaren funtzionamenduaz gain
eta emaitzen ebaluazioa laneko baldintzek ere parte hartzen badute, beharrezko dokumentazioa eman
beharko da (balio-taulak, diagramak).
Ekipamendua martxan jarri aurretik muntaia eta
elementuen konexioak berrikustea gomendatzen
da.
Kontrol-lana
Ekipamenduak behar bezala funtziona dezan, Lehen urratsa
martxan jartzea ongi egin behar da. Horretarako

ondorengo gomendioak beteko ditugu:
2. urratsa
3. urratsa
Ekipamenduaren muntaia
4. urratsa
Ondorioak
54
A
5.4
• Olioaren maila kontrolatu, eta beharrezkoa izanez gero, depositoa olioz bete
(maila maximoa). Horretarako iragazki bat erabiliko dugu depositoan
zikinkeriarik edo ezpurutasunik sor ez dadin.
• Ponpatik airea atera; horretarako ponpa olioz beteko dugu
• Motorraren biraketa-noranzkoa aztertu
• Balbula guztiak bere posizio normaletan jarri
• Presioa erregulatzeko balbuletan eta emaria erregulatzeko balbuletan ahal
diren balio baxuenak doitu. Ponpa erregulagarriekin gauza bera egingo
dugu.
• Sistema guztitik airea atera
• Olio-maila berriz aztertu
• Presio eta bolumen baxuekin lehen funtzionamendu-kontrola egin
• Laneko balioak doitu
• Funtzionamendu-kontrol osoa egin eta beharrezko neurketak egin
Kontrol-lanean neurtutako datuak erregistratu egingo ditugu, dagozkien

tauletan sailkatuz. Froga bakoitzaren ondoren emaitzen ebaluazioa egiten da,
ondorio desberdinak ateraz. Komenigarria da azken erabiltzailearentzako
entrega-protokoloa idaztea.
55
A
56
Ekipamenduaren horniketa Festo Didactic
A
6
6. kapitulua
Ekipamenduaren horniketa
57
A6.1
6.1 Ponparen garraio-emaria Arazoaren planteamendua

1. ariketa: gainazal lauak
artezteko makina Gainazal lauak artezteko makina baten orga hidraulikoki eragiten da.
Langileak orgaren higidura pendularrak beharrezko abiadura ez duela lortzen
egiaztatzen du (ikus kokapen-planoa).
Energia hornitzeko unitateak energia eraldatu eta hidrauliko bihurtzen du.

Beraz, bolumen-emariaren gutxitzea ponparen potenziaren gutxitzearen
ondorio dela pentsa dezakegu. Hau egiaztatzeko, ponparen ezaugarri-kurba
egingo dugu, eta beraz, bolumen-emaria (Q) presioaren arabera (p) neurtuko
B4
dugu.
Arazoaren zergatiari buruzko informazioa lortu nahi izanez gero, neurketen

ondorioz lortutako ezaugarri-kurba sistema lehen aldiz martxan jarritakoan
lortutako ezaugarri-kurbarekin alderatuko dugu. Fabrikatzaileek ezaugarri-
-kurbak eskaintzen dituzte, perdoi-marjinarekin batera, fabrikazio arazoak direla
eta. Fabrikek emandako datu hauek ponpa berria denekoak dira, eta zenbait
lan-baldintza eskatzen dituzte.
Kokapen-planoa
58
A
6.1
Sistema hidrauliko baten olioa ponpatik tutuetara abiatzen da. Olio honek bere Ezagupideen azalpena
bidean oztoporik edo erresistentziarik aurkitzen ez badu, ez da presiorik
sortuko. Beraz, presioa baxua da erresistentzia txikia bada.
Sistema hidrauliko bateko ponpa baten funtzionamendua bi parametroren

menpe geratzen da: garraiatzen den fluidoaren bolumen-emariaren (Q), eta lor
daitekeen lan-presioaren (p) menpe. Bi parametroek elkarren eragina jasaten
dute.
Ponparen ezaugarri-kurbak (Q/p lerroak) bi parametroek batak bestearekiko

duten menpekotasuna agertzen du. Adibidez, presioa handiagotzean garraio-
-emaria txikiagotu egiten dela ikus daiteke bertan. Ezaugarri-kurbaren ibilbideak B 4.2
ponpak ihesen bidez jasandako olio-galerak azaltzen ditu. Ponparen ezaugarri-
-lerroak bolumen-errendimenduaren, eta beraz, ponparen higaduraren berri
ematen digu.
Ponparen ezaugarri-kurbaren neurketa honek ez du motor elektrikoaren
ezaugarri-kurba kontuan hartzen.
Motorraren ezaugarri-kurbak ponparen ezaugarri-kurbaren neurketan akats

gisa agertzen da, eta ez da aintzakotzat hartzen. Bolumen-errendimendua
zehatz neurtzeko, motorraren bira-kopurua kontuan hartu beharko dugu.
59
A
6.1
Ariketaren ebazpena Balore finkoak
Marraz itzazu ponparen bi Ponpa berria Nuertutako balioak

ezaugarri-kurba Q/p diagra-
man. p (bar) Q (dm3/min) p (bar) Q (dm3/min)
• Bata ekipamendua mar-
txan jartzean neurtutako 0 10,0 0 10,0
balioekin. 50 9,85 50 9,7
100 9,7 100 9,5
• Bestea akatsa gertatuta
150 9,6 150 9,3
neurtutako balioekin.
200 9,5 200 9,05
230 9,4 230 8,7
Horretarako, lehenik eskala

egokia definitu beharko Ebaluazioa
duzu diagraman neurtutako
balio guztiak sar daitezen.
Balore finkoak bira ba-
koitzeko 6,9 cm3-ko bolu-
Q
men-emaria duen engrana-
[dm3/min]
jezko ponpari dagozkio.
Ponparen biraketa elemen-
tua n = 1450-1 min-koa da,
pmaximoa 230 bar-ekoa eta
Garraio-bolumena
biskositatea ν = 34 mm2/s-
-koa.
Presioa p [bar]
60
A6.1
Ondorioak Ponparen ezaugarri-kurba

marraztu ondoren, garraio-
-emariari eta ponparen erren-
dimenduari buruzko ondo-
rioak atera ditzakezu.
Garraio-emarian edota ho-
nek presioarekiko duen
menpekotasunean atentzioa
eman dizun ezer aurkitu ba-
duzu, apunta ezazu. Horrez
gain, kalkula ezazu bolu-
men-errendimendua. Oro
har egindako kontsiderazio
hauek aplika iezazkiozu
ebazten ari zaren problemari
eta adieraz ezazu akatsaren
zergatia zein izan daitekeen.
61
A
6.1
Ariketa gehigarria Banaketa-eskema (ariketa gehigarria)

Q/p ezaugarri-kurba egiteko
behar ditugun balioak neur-
tzeko balioko duen sistema
bat presta ezazu.
Q/p kurba neurtzeko, ga-
rraio-emariaren kontrako
erresistentzia aldatuko dugu
iratotzeko balbula erabiliz.
Banaketa-eskemaren pres-
taketa
Neurketak egin ahal izateko
sistemak bete beharko di-
tuen funtzioak zeintzuk diren
erabaki ezazu.
Banaketa-eskemaren era-
keta
Ondoren, aukera itzazu
behar diren elementuak eta
osa ezazu eskema.
62
A6.1
Pieza-zerrenda Pieza-zerrendaren eraketa

Pieza-zerrenda eratu baino
Kok. Pieza Izendapena lehen, banaketa-eskema be-
zk. rrikustea gomendatzen da,
0.1 1 Motor elektrikoa akatsak dituen ikusteko,
errealitatean egingo litzate-
keen bezala.
Bete ezazu orrialde honetan
agertzen den zerrenda eta
izenda ezazu elementu ba-
koitza zenbaki batez, 4. ka-
pituluan gomendatzen den
zenbaketa-sistema erabiliz.
63
A6.2
6.2 Presioa mugatzeko Arazoaren planteamendua

zuzenean eragindako
balbula Ariketa honetan aztertuko dugun makinak altzairuzko xaflak tolestatzen ditu.
2. ariketa: (ikus kokapen-planoa). Makinaren erremintak zilindro hidraulikoen bidez eragi-
tolestatzeko makina ten dira. Makinak ongi funtzionatu du orain artean, eta beraz, lodiera handiago-
ko xaflak tolestatzeko erabiltzea erabaki da. Dena dela, aldaketa honek siste-
ma hidraulikoak 45 bar-eko presioa beharko duela esan nahi du, orain arte
behar zituen 30 bar-en ordez. Presioa erregulatzeko balbula 50 bar-etan doitu
dugu.
Fabrikatzailearen datuen arabera ponpa makinarentzat espero diren presio

handienekin ere erabil daiteke. Baina lehen probak egin ondoren, tolestatze-
-prozedura motelegia dela ikusi da. Horren kausa ez da, ez tutuetako, ez
ponpako eta ez hainbat bideetako balbulako olioaren ihesa.
Segurtasun balbula gisa, Kokapen-planoa

sisteman zuzeneko pilo-
taia duen presioa mu-
gatzeko balbula bat eza-
rri da. Q bolumen-ema-
riaren ezaugarri-kurba
ezagutzen dugu, p pre-
sioaren funtzioan. Beraz,
tolestatze-abiaduraren
moteltzea presioa mu-
gatzeko balbularen eragi-
nez izan den ala ez ziur-
ta dezakegu.
64
A
6.2
Sistema hidrauliko orok presio maximoarentzat segurtasun-doiketa batez hor- Ezagupenen azalpena
niturik egon behar du. Horretarako segurtasun-balbulak erabiltzen dira, honetan
nahi dugun presio maximoa doitu daitekeelako. Segurtasun-balbula hauek pre-
sioa mugatzeko balbulak dira.
Posizio normalean presioa mugatzeko balbulak itxirik daude, eta sistema hi-
draulikoaren presioa irekitzeko presiora (erantzun-presiora) heltzen denean,
irekitzen hasten dira. Presioa are gehiago handiagotzen bada, emaria zatitu
egiten da, eta sistema hidraulikoa emariaren zati batez bakarrik hornitzen da,
erabiltzen ez den emaria depositora itzultzen delarik (presio-balbula zeharka-
tuz). Horrela balio maximoraino presioa handiagotzea onar daiteke. Azken kasu
honetan emaria osorik itzultzen da depositora, presioa mugatzeko balbula
zeharkatuz.
Presioa mugatzeko balbularen ezaugarri-kurba kalkulatzeko, doitutako presio

desberdinetan depositora itzultzen den emariaren bolumena kalkulatuko dugu.
Kurba honen bidez zehaztuko ditugu balbularen erantzun-presioa eta presio
desberdinetan izaten den emariaren zatiketan lortutako bolumenak.
Presioa mugatzeko balbula baten erantzunaren ezaugarriak malgukiaren inda-

rraren eta balbularen gainazalean eragiten duen emariaren indarraren menpe
daude. Balbula itxiarazten duen elementuaren ibilbidea handiagotuta, malgukia-
ren indarra handiagotu egiten da, eta honen ondorioz sistema guztiko presioa
igo egiten da, emari guztia depositora desbideratzea eraginez. Ondoko taula
honetan presioa mugatzeko balbularen histeresi-kurba agertzen da.
Presioa mugatzeko balbularen histeresi-kurba
Presio maximoa
Erantzun-presioa
QPMB [dm3/min]
65
A
6.2
Ariketaren ebazpidea
Balio-taula
Taulan agertzen diren ba-
lioen arabera, eraiki ezazu Q (l/min) p (bar)
presioa mugatzeko balbula- Q, presioa mugatzeko balbularen T konexioan
neurtuz
ren ezaugarri-kurba. 0 ~5
Horretarako eskala bat defi- 0 10
nitu beharko duzu balio guz- 0 20
tiak diagramaren barnean 0 30 p 50 bar-era doitua
sar daitezen. 0 35
0 40
1 44
2,5 46
3,5 48 Qmax.(ponpa) = 4,2 dm3/min
4,2 l/min 50 max.
4,0 52
Ebaluazioa
p [bar]
QPMB [dm3/min]
66
A6.2
Ondorioak Ezaugarri-kurban oinarrituz,

eman itzazu zure ondorioak:
• Presioa mugatzeko bal-

bularen erantzun-
-presioari buruz
• Tolestatzeko prozesuaren
presio-erregimenari buruz
• Tolestatzeko abiadura txi-

kiagotzea eragiten duten
kausei buruz
• Abiadura ez txikiagotzeko
har daitezkeen neurriei
buruz
67
A6.3
6.3 Emariarekiko Arazoaren planteamendua

erresistentzia
3. ariketa: arrabol-bidea Arrabol-bide baten bidez burdinazko blokeak garraiatzen dira. Bloke hauek bide
batetik bestera bidaltzeko maniobrak sistema hidrauliko batez egiten dira (ikus
kokapen-planoa). Burdinazko blokeak zilindro hidrauliko batzuen bidez hi-
gitzeko gutxienez 30 bar-eko presioa behar da. Sistema osatzen duten elemen-
tuek beren barrenetik igarotzen den emariarekiko erresistentzia eskaintzen
dute, eta beraz, presioa mugatzeko balbulan presioa handiagotzea beha-
rrezkoa da, sistemari doituko zaion maila lortzeko.
Kokapen-planoa
68
A
6.3
Likidoek, jariatzen direnean emariaren noranzkoan presioa galtzen dute. Presio Ezagupenen azalpena
galtze hau barne-erresistentzien ondorioz gertatzen da, eta bere balioa zehazki
jakin ahal izateko zenbait neurketa egin behar da. Horretarako, sistema hidrau-
likoko bi puntu desberdinetan presioa neurtzen da, eta presio-galerari buruzko
datuak jasotzen dira. Fluxuaren abiadura handiagotu ahala, galera hau handia- B 1.12
gotu egiten da.
Erresistentziak kalkulatzeko ondoko araua bete behar da:
Erresistentzia totala = erresistentzia partzial guztien batura.
69
A
6.3
Ariketaren ebazpidea Aitzinapen-ibiltartea

Eskeman agertzen den ko-
nexio-multzoak zilindroaren
eragintza-sistema azaltzen
du. Iragazkian eta balbule-
tan galtzen den presioaz
gain, zuk 4/2 bideko balbu-
lan galtzen den presioa
idatzi beharko duzu. 4/2 bi-
deko balbula honen presio
galerak fabrikatzailearen da-
tuen arabera egindako
ezaugarri-kurban agertzen
dira. Aurki itzazu diagrama
honen bidez, bai aitzinape-
nean eta bai itzuleran galdu-
tako presioak, bolumen-
-emaria 8 dm3/min-ekoa
bada. Pistoian gainazalen
erlazioa 1:2koa da.
70
A
6.3
Oharrak
4/2 bideko balbularen presioa/emaria ezaugarri-kurba
30 Q
28 [L/min]
26
24 P
22 A; B
P
20 T
B
18
16 T
A : 25˚C
14
12 : 20 mm 2 /s (cSt)
10
8
6
4
2 p bar
0
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14
Itzulera-ibiltartea
Karga-presioa
Tutuetako
erresistentzia % 3
Itzulera-ibiltartearentzat gutxienez bar-etan doitu beharko da
71
A
6.3
Aitzinapen-ibiltartearen eskema
Ondoren zilindroak 30 bar-

eko presioa lor dezan pre-
sioa mugatzeko balbulan
doitu beharko dugun presio
minimoa kalkula ezazu. Tu-
tuetan dagoen presio-galera
konpentsatzeko, presioak
honela doitu beharko dira:
Karga-presioa
• Lanerako elementuan
lortu nahi den presioa
• Kalkulatutako presio-galera
(balbulak, iragazkia, etab.)
• Tutuen erresistentzien
ondorioz, % 3
2. ariketan ikusi dugunez,

presioa erregulatzeko balbu-
lak presio maximo bat eta
erantzun-presio bat edukiko
ditu. Ariketa honen kasuan,
presio maximoa erantzun-
-presioa baino 6 bar gehia-
Tutuetako
gora doitu beharko da.
erresistentzia % 3
Aitzinapenerako bar-eko presio minimoa doitu beharko da presioa mugatzeko balbulan
72
A
Ekipamendu hidraulikoaren osakera eta eskemak Festo Didactic .
6.3
Itzulera-ibiltartearen eskema Orain kalkula ezazu

zilindroaren itzulerarako
behar dugun presio
minimoa. Horretarako
kontuan hartu beharko
duzu pistoian gainazalaren
erlazioa 2:1ekoa dela.
________________________________________________________________________
73
A
74
Higidurak Festo Didactic
A
7
7. kapitulua
Higidurak
75
A7.1
7.1 Efektu bakuneko Arazoaren planteamendua

zilindroaren eragintza
4. ariketa: Estanpazio-prentsa batean sistema hidrulikoa zabaldu egin nahi da landutako
estanpazio-prentsa piezak kanporatzeko. Horretarako efektu bakuneko zilindro bat (B) erabili da
(ikus kokapen-planoa).
Kokapen-planoa
76
A
7.1
Landutako piezak prentsatik kanpora bidaltzeko efektu bakuneko zilindro batez Ezagupenen azalpena
baliatzen gara. Zilindro hau 2/2 edo 3/2 bideko balbularen bidez eragin daiteke.
B7
Zilindroa aitzinatzeko presioa kalkulatzeko, karga-presioa eta erresistentziak
(presio-galerak) neurtu behar ditugu sistema hidraulikoan. Ariketa honetan
ordea, erresistentziak alde batera utz ditzakegu, eta beraz, karga-presioa
besterik ez dugu kalkulatu beharko. Horretarako ondorengo formula erabiliko
dugu:
F
p = ____
A
F kargak zilindroaren kontra egiten duen indarra da, eta A pistoiaren azalera.
77
A
7.1
Ariketaren ebazpidea 1. eskema hidraulikoa 2/2 bideko balbularekin

Ariketa honetan proposatu-
tako problema ebazteko,
eskema hidraulikoaz balia
zintezke. Lehenbizi, eske-
mak, arazoa konpontzeko
behar diren baldintzak betet-
zen dituen egiaztatu beha-
rko duzu, horretarako A 5.
kapituluan, kontrol lanari bu-
ruz azaldutakoa lagungarria
gertatuko zaizu.
Sistema honek noranzko ba-
karreko balbula darama,
ponpan itzulerako oliorik sar
ez dadin.
78
A7.1
2. eskema hidraulikoa 3/2 bideko balbularekin Egin ezazu 3/2 bideko bal-
buladun eskema hidraulikoa.
Eskeman oinarrituz, osa
ezazu piezen zerrenda.
79
A
7.1
Eskema hidraulikoa osatu Piezen zerrenda (2. eskema hidraulikoa)

ondoren, konpara itzazu bi
eskemak zilindroaren aitzi- Kok. zk. Pieza Izendapena
napenak eta itzulerak azter-
tuz. Ondoren idatz itzazu bi
bertsioen artean somatzen
dituzun diferentziez aterata-
ko ondorioak.
Kalkula ezazu (p) aitzina-
pen-presioa, pistoiaren dia-
metroa d = 50 mm eta kar-
ga F = 4 kN baldin badira.
Kalkulu hauek egiteko ez itza-
-zu erresistentziak kontuan har.
80
A
7.1
Ondorioak
Kalkuluak:
Parametro finkoak:
d = 50 mm
F = 4 kN
π ⋅ d2
A = ______
4
F
p = ____
A
______________
p = =
81
A7.2
7.2 Efektu bikoitzeko Arazoaren planteamendua

zilindroaren eragintza
5. ariketa: Aluminio likidoa garraiatu nahi da ontzi batetik presiozko moldeatzailerantz da-
koilaradun palanka raman kanal batera. Horretarako koilara bat erabiltzen da, kokapen-planoan
ikus daitekeen bezala.
Koilarak behar diren higidurak egin ahal izateko, efektu bikoitzeko zilindroa
erabiltzen da; koilararen altxatze-higidura sorrarazten duena. Zilindroari 4/2
bideko balbulaz eragiten zaio. Kontuan hartu beharko da koilara ez dela alu-
minioan hondoratu behar balbula akzionatzen ez den bitartean.
Kokapen-planoa
5000 N
82
A
7.2
Koilararen altxatze-higidura sortu ahal izateko, efektu bikoitzeko zilindroa era- Ezagupideen azalpena
biliko dugu. Zilindro hau bi konexioz horniturik dago, presiopean dagoen olioak
pistoiaren alde bietan eragin ahal izateko. Horrela, higiduraren noranzkoa alde-
rantzika daiteke (higidura zurtoinak eragiten du). Ondorioz 4/2 bideko balbulaz
B 10
zurtoinak aurrera eta atzera egin dezake.
Presiopeko olioak pistoian eragin dezan, ponpak bolumen-emaria sortzen du,

hau da, garraio-emaria.
Garraio-emari teorikoa kalkulatzeko, ponparen bira bakoitzeko V egozketa-bo-
bolumena jakin behar da, eta motor elektrikoaren n biraketa-abiadura. Datu
hauek jakinda, garraio-emaria formula honen bidez kalkula daiteke:
Q=V⋅n
Zilindroaren aitzinapen- eta itzulera-denborak kalkulatzeko, ponparen garraio-

emaria eta zilindroaren bolumena jakin behar dira. Honako formula erabiltzen
da:
Q=A⋅v
83
A
7.2
v abiadura, denboraren arabera jar daiteke: v = s/t.

Azalera kalkulatzeko kontuan hartu behar da pistoiaren bi aldeetan ez dela
azalera berdinetan eragiten. Izan ere, zurtoinaren aldean, eraztun-itxura du
azalera honek, eta ondorioz, txikiagoa da. Horregatik, zilindroaren aitzinape-
nean azalera bati eragiten zaio, eta itzuleran berriz, beste azalera bati.
Zilindroaren kalkuluak
Laneko azalerak
Pistoiaren eraztun-itxurako
Pistoiaren azalera azalera
AKR
AK
Aitzinapena Itzulera
F = p ⋅AK > F = p ⋅AKR
Q < Q
V= V=
AK AKR
Aitzinapen-fasean zilindroan indar handiagoa lortzen da, eta itzuleran berriz,

abiadura handiagoa.
84
A
7.2
Makinaren posizio normalean lan-elementuaren bukaerako posizio jakin bat lor-

tu nahi bada, balbula guztiek itzulera-malgukiz horniturik egon beharko dute.
B 7.3
Ariketa honetan erabilitako balbula guztiak luzetarako irristailuzkoak dira, eta
merkatuan balbula-mota hau itzulera-malgukiz, zentraketa-malgukiz edota fin-
kapen-hozkaz horniturik eskaintzen dira. Kasu honetan itzulera-malgukidun 4/2
bideko balbula bat aukeratu dugu; horrela zilindroaren posizio egokia segur-
tatzen baitugu, sistema hidraulikoa gaizki martxan jartzen badugu ere.
Kontutan hartu behar da:

• Tutuetan fluxuaren abiadurak ez duela gutxi gora-behera 5 m/s baino B 12
handiagoa izan behar
• Pistoiaren abiadura maximoak ez duela gutxi gora-behera 12 m/s baino B 10.3
handiagoa izan behar,
Horregatik, garrantzitsua da ponparen garraio-emaria eta zilindroaren aitzina- B10.4

pen- eta itzulera-abiadurak kalkulatzea.
85
A
7.2
Ariketaren ebazpidea Eskema hidraulikoa
Ariketa honetan proposatu-

tako arazoa konpontzeko,
goilarearen eskema hidrauli-
kora jo behar dugu. Azter
ezazu arreta handiz eskema
hori, makinaren funtziona-
mendurako baldintzak bete-
tzen dituela ziurtatzeko.
Eskemak akatsak dituela
uste baduzu, adieraz itzazu.
Kalkula ezazu gainera zilin-
droaren diametroa eta itzu-
lera-abiadura.
Ponparen ganbarak bira ba-
koitzeko 3,45 cm3-ko bolu-
mena du, motor elektrikoak
1450 bira minutuko ditu. Ja-
sotze-indarrak F = 5000 N-
-ekoa izan behar du, eta sis-
temaren presio maximoa 40
bar-ekoa da. Pistoian gaina-
zalen erlazioa 1,5:1ekoa da.
Zilindroaren diametroa on-
dorengo formularen bidez
kalkulatzen da:
F=p⋅A
Ariketa honetan ez dira sis-

tema hidraulikoaren erresis-
tentziak kontutan hartuko.
86
A7.2
Kontrapresioko balbula duen eskema hidraulikoa Goilarea oso astuna bada,

zilindroa azkarregi higituko
da goilarea aluminioan hon-
doratzen denean, Hori era-
gozteko, osa ezazu kontra-
presioko balbula duen eske-
ma hidraulikoa.
B 6.1
87
A7.3
7.3 4/3 bideko balbula Arazoaren planteamendua

6. ariketa:
pinturak lehortzeko labea Zintzilikako garraio-sistemaren bidez era jarraian piezak lehortzeko labe batean
zehar eramaten dira. Atean dagoen galera termikoa ahal den gehiena mu-
rriztearren, atea piezen tamainen arabera irekitzea lortu nahi da. Horretarako
aginte hidraulikoa ezarriko da, ateak posizio finko batean denbora-tarte luzeak
egin beharko dituela kontutan harturik.
Kokapen-planoa
1,0
88
A
7.3
Azaldutako arazoa ebazteko, 4/3 bideko balbula erabiliko dugu. Balbularen po- Ezagupenen azalpena
sizio batean zilindroa aurreratu egingo da, beste posizio batean zilindroa atze-
ratu egingo da, eta hirugarren posizioan zilindroa finko geratuko da posizio
jakin batean. B 7.4
Ondorengo taulan tarteko posizio desberdineko 4/3 bideko balbulen zerrenda

eskaintzen da, azalpenekin batera:
4/3 bideko balbulak
Tarteko posizioaren efektua

4/3 bideko balbula P eta T konexioen artean bidea irekia.
tarteko posizioan, Horrela, garraio-emaria jaria daiteke
ponpa zirkuitua potentziak eta balbulak eragindako
erresistentzia bakarrik jasanez.
4/3 bideko balbula Lau konexioak itxirik daude. Lan-elementuak

tarteko posizioan, posizionatzeko aukera dago, baina ezin da
itxita hauen posizioa luzaroan mantendu, ibiltarte
zuzeneko balbulak izanik, olio-ihesak izan
baitaitezke
4/3 bideko balbula Lau konexioak elkarloturik daude. Lan

tarteko posizioan, elementuen eta ponparen deskarga.
H (Adibidez, zilindroa higiarazteko aukera)
4/3 bideko balbula T konexioa A eta B-rekin lotua dago.

tarteko posizioan, Lan-tutuen deskarga. Zilindroa higiarazteko
Lan-tutuen aukera. Ez da ponpa deskargatzen.
deskarga.
4/3 bideko balbula P konexioa A eta B rekin lotuta. Tutuak

tarteko posizioan, presiopean daude, zirkuitu
emari-desbideraketa diferentzialarentzat, adibidez.
89
A
7.3
Lehortzeko labearen aginte hidraulikoa osatzerakoan kontuan hartu behar da

gainera, ateak posizio jakin batean finkaturik denboraldi luzean iraun behar
duela. Beraz, sistema hidraulikoak segurtasun batez horniturik egon beharko
du, olio-ihesen ondorioz edota bere pisuaren ondorioz atea ireki ez dadin.
Horretarako zenbait bidetako balbula asentuzkoa izango da, edo bestela no-
ranzko bakarreko balbula desblokeagarria ezar daiteke sisteman.
Zer da noranzko bakarreko balbula desblokeagarria?

Noranzko bakarreko balbulak ezagutuko ditu irakurleak dagoeneko. Balbula
hauek noranzko batean fluxua blokeatzen dute, kontrako noranzkoan bidea libre
uzten duten bitartean. Noranzko bakarreko balbula desblokeagarria izanik,
hasieran A-tik B-ra pasatzen bakarrik uzten zaio jariakinari.
90
A
7.3
Noranzko bakarreko balbula desblokeagarria
X
A
1 2
X A B X A B
Balbula-mota honek, ordea, hasieran blokeaturiko noranzkoan bidea libre utz de-
zake, horretarako balbularen barnean kokatzen den pistoiari (1) hidraulikoki
eragiten zaiolarik. Horretarako, ixteko elementua (2) pausatzen den lekutik higi-
tu egiten da, emaria B-tik A-ra igaro dadin. Balbula noranzko blokeatuan ireki
ahal izateko, beharrezkoa da (px) aginte-presioak eragiten duen indarra bider
pistoiaren azalera B konexioko (pb) kargen indarra eta ixteko elementuaren
azaleraren arteko biderkadura eta malgukiaren indarren batura baino handia-
goa izatea:
Fzil. = px ⋅ Aenboloa > FNBB = pb ⋅ Aixte-el + Fmalgukia
91
A
7.3
Ariketaren ebazpidea 4/3 bideko balbula duen eskema hidraulikoa

Eskema hidraulikoa
eratzeko 5. kapituluan azal-
du zen metodoa erabiltzeko,
ariketak ezartzen dituen bal-
dintzak kontutan hartu behar
dira:
• Ateak bere posizioa
mantendu beharko du
denbora luzez, indarren
aurrean amore eman
gabe. Erabil ezazu 4/3
bideko balbula, egoki de-
ritzozun tarteko posizioa
duelarik.
• Atea bere pisuaren ondo-
rioz edota olio-ihes ja-
rraien ondorioz jaitsi ez
dadin, eskema hidrauli-
koan noranzko bakarreko
balbula desblokeagarria
ezarri beharko da. Zein
da baldintza hauek guz-
tiak beteko dituen tarteko
posizioa duen 4/3 bideko
balbula?
Noranzko bakarreko balbula duen eskema hidraulikoa
Osa itzazu bi eskema hi-

draulikoak, bakoitza bere
kommutazio-elementuekin.
92
A7.3
Piezen zerrenda (2. eskema hidraulikoa) Eskema hidraulikoa osatu

ondoren, noranzko baka-
Kok. zk. Pieza Izendapena rreko balbula duen eskemari
dagokion pieza-zerrenda
bete behar duzu.
Ariketak ezarritako bal-

dintzak bete daitezen, zuk
elementu osagarri jakin
batzuk aukeratu dituzu.
Zure aukeraketa justifika
ezazu, aginte hidrauliko ho-
netan ezarri dituzun elemen-
tuen funtzionamenduaren
zenbait ezaugarri azalduz.
Ondorioak
93
A
94
Abiaduraren erregulazioa Festo Didactic
A
8
8. kapitulua
Abiaduraren erregulazioa
95
A8.1
8.1 Abiaduraren kontrola Arazoaren planteamendua

7. ariketa:
finkapen-sistema Zilindro hidrauliko batek zenbait pieza finkatzen ditu. Erreminta ez hondatzeko,
ixte-abiadura txikiagotu egin beharko da, baina irekitze-abiadura aldatu gabe.
Kokapen-planoa
96
A
8.1
Abiadura erregulatzeko, finkapen-sistemako aginte hidraulikoan, noranzko baka- Ezagupenen azalpena

rreko orratz-balbula jar daiteke.
Noranzko bakarreko orratz-balbula, iratotzeko balbula eta noranzko bakarreko

balbularen konbinazioa da. Iratotzeko elementuak olioari A-tik B-rako bidea
eragozten dio eta erresistentzia gisa jokatzen du. Ondorioz, A sarreran presioa
pilatzen da. Balbularen elementu mugatzailearen eraginez eta presioarekin
konbinatuz, emaria banatu egiten da. Emariaren banaketa honek lan-elementu-
ra jariatzen den emari bolumetrikoa murriztarazi egiten du, eta horrek abiadura
ere txikiagotu egiten du.
Noranzko bakarreko orratz-balbulek, iratotze-sekzioaren tamaina erregulatzeko

aukera eskaintzen dute.
Noranzko bakarreko orratz-balbula
A B
A B A B
97
A8.1
Iratozeko balbulak, zilindroaren elikadura edo deskarga aldean jar daitezke.
Iratotzeko elementua elikaduraren aldean
QPMB = 8 l/min
p = 250 bar
Ponparen ezaugarriak Q = 10 l/min

Onartutako presio maximoa Pmax = 275 bar
Adibidea Iratotze-puntuan presio-diferentzia badago, presioaren energia-zati bat beroa bi-

lakatuko da. Bero hau lan-elementura transmitituko da.
98
A
8.1
Iratozeko elementua deskargaren aldean
QPMB = 8 l/min
Ponparen ezaugarriak Q = 10 l/min

p = 250 bar
Presioa mugatzeko balbulak funtzionatu eta emaria banatu ahal izateko, behar-
-beharrezkoa da pistoian gutxienez 245 bar-eko presioa lortzea.
Azaleren 2:1 erlazioa dela eta, iratotzeko elementuaren aurrean 490 bar-eko
presioa sortuko da. Presio hau zilindroaren eta kargaren arteko marruskadura-
ren eraginez bakarrik murrizten da.
Iratotzearen ondorioz berotutako olioa depositorantz deskargatzen da.
99
A
8.1
Ariketaren ebazpidea 1. ebazpideko eskema 2. ebazpideko eskema

Proposatu nahi dituzun ebaz-
pideekin osa itzazu eskemak
eta behar diren piezen ze-
-rrenda presta ezazu.
Piezen zerrenda (2. eskema)
Kok. zk. Pieza Izendapena
100
A
8.1
Ondorioak Ondorengo galderei

erantzun iezaiezu
• Nola txikiagotu daiteke

ixte-abiadura?
• Zein ebazpide aukeratu

duzu?
• Justifika ezazu zure

aukera, bakoitzeko ele-
mentuen esfortzu termi-
koa eta presioak kontuan
hartuz.
101
A8.2
8.2 Abiadura-erredukzioa Arazoaren planteamendua

8. ariketa:
garabi hidraulikoa Garabi hidrauliko batek prentsa batean erremintak kokatzen ditu, estanpatu,
puntzonatu eta ebakitzeko. Garabiaren jasotze- eta jaiste-higidurak efektu bi-
koitzeko zilindro batek erregulatzen ditu (ikus kokapen-planoa)
Garabia martxan jarrita, zilindroaren aitzinapen-abiadura handiegia dela ikusi
da. Beraz, abiadura txikiagotzeko aginte-sisteman noranzko bakarreko orratz-
-balbula jarri beharko da.
Kokapen-planoa
102
A
8.2
7. ariketan azaldu zenez, noranzko bakarreko orratz-balbula jartzeko bi aukera Ezagupenen azalpena
daude. Lehenbizi erabil dezagun elikaduraren aldeko iratotze-elementua.
Noranzko bakarreko orratz-balbulak adibidez, jaiste-abiadura 10 s-r4 doitzeko

aukera eskaintzen du. Hala ere, garabian karga jarritakoan abiadura 3 segun-
B 9.2
dura txikiagotzen da. Esperientzi honek adierazten duenez, iratotzea elikadura
aldean soilik aplikatzea ez da irtenbide egokiena arraste-eragina duen karga
kontrolatzeko. Izan ere, karga honen eraginez zurtoin aldeko ganbarako olioa
abiadura handiagoz irteten da pistoiaren aldeko ganbarara balbularen bidez
sartzen den olioa baino. Horrek depresioa sortarazten du. Efektu hau saihes-
teko balbula itzulera aldean jar daiteke. Hala ere, irtenbide honekin nahi ez den
presioaren birbiderketa eragingo litzateke, 7. ariketan azaldu genuenez.
Beste bide bat honakoa da: deskarga-zirkuituan eusteko efektua duen presioa
mugatzeko balbula bat, edo ixte-indar jakineko malgukia duen noranzkoa ba-
karreko balbula jartzea.
Iratotzea elikatze-zirkuituan
kargarik gabe t= 10s

kargarekin t= 3s
B
m
A
A B
P T
T
M
103
A
8.2
Ariketaren ebazpidea Iratotzea deskarga-zirkuituan

Orrialde honetan bi ebazpi-
de posible adierazten dira.
Garabi hidraulikoarentzat 2:1
egokiena dena aukera eza-
zu eta zure erabakia justifi-
katu.
A
Presioa mugatzeko balbula B

daukan eskema osatu gabe
dago, eta beraz, sistemak A B
ez du funtzionatuko.
P T
Esplika ezazu eskema osatu

gabe zergatik dagoen eta P
falta dena erantsi.
T
M
Iratotzea presioa mugatzeko balbularekin elikadura-zirkuituan
2:1
A B
P T
T
M
104
A
8.2
Ondorioak
105
A8.3
8.3 Abiaduraren erregulazioa Arazoaren planteamendua

norabidearen arabera
9. ariketa: Orain arte tornu baten aitzinapena eskuz eragiten zen. Hemendik aurrera higi-
tornuko aitzinapenaren dura hori hidraulikoki egin beharko da.
kontrola Aitzinapen-higidurak eregulagarria izan beharko du eta nahiz eta erremintari
esfortzu desberdinak eragin, aldatu gabe iraungo duena.
Kokapen-planoa
106
A
8.3
Eskemaren lehen irudikapenak elikadura-zirkuituan iratotze-balbula dauka. Ezagupenen azalpena

Abiadura, kargarik gabe v = 0,3 m/min-ra doitu da. Hala ere, ekipamenduaren
funtzionamenduan aitzinapen-abiadura txikiagotu egiten da karga handiagotu
ahala. Zirkuituetan ondorengo balioak neurtzen dira:
Kargarik gabeko funtzionamendurako balio onargarriak
v = 0,3 m/min
Qlan-elementua = 3 l/min
QPMB = 7 l/min
QP = 10 l/min
107
A
8.3
Kargarekin funtzionatzeko balio onargarrien eskema
v = 0,15 m/min
Qlan-elementua = 1,5 l/min
QPMB = 8,5 l/min
QP = 10 l/min
Bi eskemetako balioak alderatuz, honakoa ikusten dugu:

• Kargarekin funtzionatzen duenean presioa mugatzeko balbulan p1 presioa
48tik 49 bar-era igotzen da. Presio-igoera honen ondorioz, presioa
mugatzeko balbulak olio-kopuru handiagoa desbideratzen du depositorantz.
• ∆p presio-diferentzia 43-tik 19 bar-era jaisten da iratotze-puntuan.
Presio-aldaketa txikiagotzen denean bolumen-emari txikiagoa eragiten du.
Ikus Qlan-elementua
Iratotzeko balbula ez da egokia abiadura konstantea doitzeko, baldin eta

karga konstantea ez bada
Nahi diren emaitzak lortzeko, emaria erregulatzeko balbula erabili behar da.
108
A
8.3
Emaria erregulatzeko balbula iratotzeko bi elementuz osatzen da. Hauetako bat

doigarria da eta bolumen-emaria erregulatzeko balio du. Bigarrenak bere ezau-
garriak aldatzen dizkio presioaren eraginez. Iratotzeko bi elementuen erresis-
tentzia osoa eta presioa mugatzeko balbularen eraginak, kargarik gabeko ema-
riaren banaketa sorrarazten dute.
Karga eransten bada, iratotzeko bigarren elementuak balbularen erresistentzia-
-karga handiagotzen den tamainan murriztu egiten du. Beraz, iratotzeko ele-
mentu erregulagarrian presio-aldaketa konstante mantentzen da.
Emaria erregulatzeko balbula
Iratotzeko elementua
Eskuz erregulatzen den iratotzeko

elementua
Oharra:
Fluxuak bi bideko emaria erregulatzeko balbula kontrako noranzkoan zehar-
katzen badu, iratotzeko balbula gisa bakarrik eragingo du (eta horrela ira-
totzeko elementu erregulagarria erabat irekita dago) edo ixteko balbula gisa
soilik (kasu honetan iratotzeko elementu erregulagarria erabat itxita egongo da).
109
A
8.3
Ariketaren ebazpidea Kargarik gabeko eskema hidraulikoa
Kargaren efektua eta bi bi- v = 0,3 m/min

deko emaria erregulatzeko
balbula dituen eskeman, sar
itzazu hurrenez hurren pre-
sioen, bolumen-emarien,
presio-aldaketen eta aitzina-
pen-abiaduraren balioak.
Kargaren efekturik gabeko
eskeman jarri diren parame-
troak finkoak dira. Emaria
erregulatzeko balbulak ez
dio itzulerari eragiten.
Osa itzazu bigarren eske-
man falta diren datuak.
QPMB = 7 l/min
QP = 10 l/min
110
A8.3
Kargadun eskema hidraulikoa Jar itzazu falta diren balioak.

• Karga duen eskema hi-
draulikoan balioak sartu
ondoren, esplika ezazu
Qlan-elem.=
emaria erregulatzeko bal-
bulan adierazitako bolu-
men-emaria zergatik
deskargatzen duen eta
honek v aitzinapen-abia-
durarentzat zein ondorio
dituen.
• Konpara itzazu ∆p2-ren

balioak kargarekin eta
kargarik gabe eta esplika
ezazu Q bolumen-ema-
rian duten eragina (lan-
-elementukoan).
QPMB =
QP = 10 l/min
Ondorioak
111
A8.4
8.4 Emaria bideratzea Arazoaren planteamendua

10. ariketa:
arrabotatzeko makina Luzetarako arrabotatzeko makinaren orgari, aginte hidraulikoaren bidez eragi-
ten zaio. Aginte hidraulikoaren lan-azalerak zilindro diferentzial bat dauka
efektu bikoitzeko zilindro gisa. Zilindroko azaleren erlazioa 2:1ekoa da. Hau
dela eta, zurtoinaren aldeko ganbarak pistoiaren aldeko ganbararen bolumen-
-erdia dauka, eta beraz, itzulera-abiadura, aitzinapen-abiaduraren bikoitza da.
Orain arte piezak aitzinapenean bakarrik arrabotatzen dira. Etorkizunean bi no-

ranzkotan arrabota ahal izango direla aurrikusten da. Hori dela eta, aginte hi-
draulikoa aldatu egin behar da aitzinapen- eta itzulera-abiadurak berdinak izan
daitezen. Gainera abiadura doitzeko aukera eskaini beharko da.
Kokapen-planoa
112
A
8.4
Zilindro diferentzialeko azaleren erlazioa 2:1ekoa da. Beraz, aitzinapeneko Ezagupenen azalpena
abiadura itzulera-abiaduraren erdia izango da, baldin eta agintea 4/2 bideko
balbulaz eragiten bada.
Zilindro diferentzialeko pistoiaren AK azalera osoa 10 cm2koa da. Pistoiaren

AKR eraztun-azalera 5 cm2-koa da. Ibiltartea s = 100 cm-koa da. Ponpak Qp =
10 l/min-ko emaria dauka, eta presio maximoa 100 bar-ekoa da (1000 N/cm2).
Aitzinapen eta itzulerako denborak, aitzinapen- eta itzulera-abiaduraren balioak
eta aitzinapen eta itzulerako indar maximoak aurkitu behar dira.
Aitzinapen- eta itzulera-abiadura
s = 100 cm
AK = 10 cm2 AKR = 5 cm2
A B
P T
QP = 10 l/min
113
A
8.4
Aitzinapen- eta itzulera-abiadurak
Q
___ Qponpa = 10 l/min
v =
A
10 000 cm3
____________ 10 000 cm3
vaitzin. = vitzul. = __________
10 cm2 ⋅ min 5 cm2 ⋅ min
vaitzin. = 1000 cm/min vitzul. = 2000 cm/min
vaitzin. = 10 m/min vitzul. = 20 m/min
Aitzinapen- eta itzulera-denborak
s
___
s
___ t =
v = v
t beraz,
100 cm ⋅ min 100 cm ⋅ min

taitzin. = ____________ titzul. = ____________
1000 cm 2000 cm
1 min
taitzin. = ___ 1
titzul. = ___ min
10 20
taitzin. = 6 s titzul. = 3 s
Aitzinapen- eta itzulera-indarrak
F=p⋅A
1000 N ⋅ 10 cm2 1000 N ⋅ 5 cm2

Faitzin. = ______________ Fitzul. = _____________
cm2 cm2
Faitzin. = 10 000 N Fitzul. = 5000 N
114
A
8.4
Lortutako emaitzek adierazten dutenez, azaleren arteko erlazioak denboretan

eta indarretan eragin zuzena dauka.
Aitzinapen- eta itzulera-abiadura berdinak lortzeko (ariketan planteatzen denez)
sistema diferentziala behar da (zirkulazio-zirkuitua).
Zirkulazio-zirkuitua edo diferentziala
Qosoa
QR
QP
A A
P T P T
115
A
8.4
Zirkuitu diferentziala
Aitzinapen-abiaduraren kalkulua
AK AKR AST
Qosoa
QR
QP
Qp = Ponparen garraio-emaria
QR = Zurtoinaren aldeko ganbaratik datorren deskarga
Qosoa = Garraio-emaria + deskarga
v = Abiadura
Aitzinapenaren abiadura kalkulatzeko Qp eta AK, AKR eta AST balioak erabil
ditzakegu. Ezezagunak v eta Qosoa dira.
Qosoa = QR+QP
Qosoa = v ⋅ AK
QR = v ⋅ AKR
Qosoa = QR + QP
v ⋅ AK = v ⋅ AKR + QP
v ⋅ AK- v ⋅ AKR = QP
v ⋅ (AK - AKR) = QP AK - AKR = AST
v ⋅ AST = QP
QP
____
v =
AST
116
A
8.4
Aitzinapen-abiadura, itzulera-abiaduraren berdina izan dadin, azaleren erlazio

gisa 2:1 duen zilindro diferentziala behar da, emariaren desbideraketa-
posizioan.
Aitzinapen- eta itzulera-abiadurak
QP = 10 l/min; AK = 10 cm2; AST = 5 cm2, eta beraz, baita Adibidea

AKR = 5 cm2.
Pmax. = 100 bar
QP
vaitzin. = ____ QP
AAST vitzul. = ___
AKR
10 000 cm3
___________
vaitzin. = 10 000 cm3
5 cm2 ⋅ min vitzul. = ___________
5 cm2 ⋅ min
vaitzin. = 2000 cm/min
vaitzin. = 20 m/min vitzul. = 20 m/min
Aitzinapen- eta itzulera-denborak
Aitzinapen- eta itzulera-abiadurak berdinak badira, aitzinapen- eta itzulera-den-

borak ere berdinak izango dira:
s
taitzin. = ___
v
100 cm ⋅ min
taitzin. = ____________
2000 cm
1
taitzin. = ___ min
20
taitzin. = 3s
117
A
8.4
Aitzinapen- eta itzulera-indarrak
Zirkuitu diferentzialik gabe:
Faitzin. = p ⋅ AK
1000 N ⋅ 10 cm2
_______________
Faitzin. =
cm2
Faitzin. = 10 000 N
Zirkuitu diferentzialaren ondorioz pistoiaren bi aldeetako presioak.
Faitzin. = p ⋅ AK - p ⋅ AKR
Faitzin. = p (AK - AKR)
1000 N (10 cm2 - 5 cm2)
_______________________
Faitzin. =
cm2
Faitzin. = 5000 N
1000 N ⋅ 5 cm2
______________
Fitzul. =
cm2
Fitzul. = 5000 N
Zirkuitu diferentzialarekin, aitzinapen-garaian indarraren erdia besterik ez

dago.
118
A
8.4
Zirkuitu diferentziala, zir-

kuitu sinkronizatzaile
gisa eta aitzinapena edo
itzulera azkarra lortzeko
ere erabili ohi da. Adibi-
AK AKR AST dez, zilindro bat abiadura
desberdinetan aitzi-
Qosoa
natzea, baina ponparen
garraio-emaria konstante
QR
mantentzea nahi den ka-
suan.
QP Era honetako zirkuitua
osatzeko, kommutazio-
-posizio gehigarria sar
daiteke, adibidez 4/3 bi-
deko balbula erabiliz. Kasu honetan zirkuitu diferentziala P, A eta B-ren arteko
konexioak osatuko luke, T blokeatuta dagoelarik.
Hala ere, 4/4 bideko balbulak handiegia izatearen desabantaila izango luke.
Izan ere higidura azkarrean, balbulatik, bai ponparen garraio-emariak eta bai
zurtoin aldeko ganbaratik datorren deskarga-emariak pasa behar baitute.
Zirkuitu diferentzialaren abantaila nahikoa ponpa txikiaz baliatu ahal izatea da.
Horrela eragintzako potentzia maila baxuetan manten daiteke.
Gainera zirkuitu diferentziala presioaren arabera eragiten duen balbula azkar
baten bidez kontrola daiteke. Adibidez, prentsa hidrauliko bateko erreminta pie-
zari azeleratuta hurbiltzen bazaio, presioa igo egiten da eta presio-igoera ho-
rrekin balbula lan-posiziora kommuta daiteke. Prentsaketa bukatu ondoren, zen-
bait bidetako balbula aitzinapenetik itzulerara kommutatzen du.
Baina aitzinapen azkarreko balbulak P konexioa bere tarteko posizioan blokea-
tu egiten du, eta ondorioz, presioa berriro igo egiten da.
119
A
8.4
Ariketaren ebazpidea Zirkuitu diferentziala duen eskema hidraulikoa
Agintea ariketan planteatzen

den bezala muntatzeko, 4/3
bideko balbula eta abiadura
doitzeko emaria erregu-
latzeko balbula dauzkagu.
Osa ezazu eskema elemen-

tu hauekin. Hasierako posi-
zioan marraztu ezazu eske-
ma, hau da, zilindroa posizio
normalean dagoela.
Aginteak balbularen hiru po-

sizioetan dituen funtzioak
deskriba itzazu, emaria erre-
gulatzeko balbula irekita da-
goela hurrenez hurren izan-
go dituzten abiadura eta
indarrak adieraziz. Dago-
zkien datuak, ezagupenen
azalpena pasartean adiera-
zitako adibideetan azaltzen
dira.
120
A8.4
Ondorioak Higidurak sinkronizatuta

egon daitezen, bere azale-
ren arteko erlazio jakina
duen zilindroa sartzea
behar-beharrezkoa da. Zein
da azaleren erlazio hori?
Zirkulazio-zirkuituaren kasu-
-an sortzen diren indarrekiko
desabantailak aipatu itzazu.
Zirkuitu diferentzialean, bere

azaleren arteko erlazioa
1,33:1 duen zilindroa sar-
tzen da. Aurreko datuetan oi-
narrituz, kalkula itzazu aitzi-
napen eta itzulera-abiadurak.
121
A
122
Presioaren erregulazioa Festo Didactic
A
9
9. kapitulua
Presioaren erregulazioa
123
A9.1
9.1 Presioa erregulatzeko Arazoaren planteamendua

balbula
11. ariketa: zulagailua Zulagailuaren sistema hidraulikoa makinaren aitzinapenaz eta piezak finkatzeaz
arduratzen da.
Sistema hidraulikoak bi zilindro ditu: A finkapen-zilindroa eta B aitzinapen-

-zilindroa (ikus irudia).
A zilindroaren finkapen-presioak erregulagarria izan behar du. Izan ere, proze-

suan zehar hainbat finkapen-indar beharko dira. Horretarako presioa mu-
gatzeko balbulaz baliatuko gara.
Kokapen-planoa
124
A
9.1
Presioa erregulatzeko balbularen funtzioa, sistema hidrauliko osoaren edo zati Ezagupenen azalpena
baten presioan eragitea da.
• Presioa erregulatzeko balbula
B 6.2
Balbula hauekin sarrerako presioa, irteerako presio baxuagora murrizten da.
Aginte-presioa balbularen irteeran begiratzen da. Presioa erregulatzeko
balbulak normalean irekita egoten dira. Ariketa honetako presioa
erregulatzeko balbula, bi bideko balbula da.
Presioa erregulatzeko balbula duen eskema hidraulikoa
Sistemako presioa Presio murriztua
p p
1 2
30 bar
A B
Aginte-zirkuitua
50 bar
125
A
9.1
Presioa erregulatzeko balbula; ebakidurazko eskema
Sistemako presioa Presio murriztua
p1 p2
A
B
Aginte-presioa, irteeran
begiratua
P T
T
30 bar
50 bar
126
A
9.1
Behin-behineko eskema hidraulikoa
Eskema honetan 4/2 bideko balbulari eragiten zaio lehenbizi (1.1). A finkapen-
zilindroa presioaren arabera aitzinatzen da. Piezara iritsi orduko, sistemak 50
bar-eko presio maximoa lortuko du. Ondoren kommuta ezazu 4/3 bideko balbu-
la zulagailuko B zilindroa aitzina dadin. Aitzinapenean, sistema osoak jasotzen
du zilindro honen aitzinapen-presioa, eta beraz, doitzeko zilindroen presioa ere
txikiagotu egiten da.
Ariketak, finkapena presio desberdinetan egin ahal izango dela ezartzen du.
Aldiz, zulatzeko prozesuak presioa mugatzeko balbulan doitutako presio maxi-
moa eskatzen du. Beraz, finkapen-zilindroaren aurretik, presioa erregulatzeko
balbula bat jartzea behar-beharrezkoa da.
127
A
9.1
Eskema hidraulikoa presioa erregulatzeko balbularekin
A (1.0) B (2.0)
1.1 2.1
A B A B
P T P T
1.2 A
30 bar
P 0.1
M T
50 bar
Eskema honetan presioa erregulatzeko balbula erantsi da. Eskemaren arabera,

finkapen-zilindroa ere, presioaren arabera aitzinatzen da piezara iritsi arte. On-
doren presioa igo egiten da pistoi erregulagarriari presioa erregulatzeko balbu-
laren irteeran eraginez eta aginte-zirkuituaren bidez.
Pistoia bidea ixten hasten da. Presioa erregulatzeko balbulak iratotzeko ele-
mentu gisa eragiten du. Presioa erregulatzeko balbularen ondoren presioa igo
egiten da doitu den baliora iritsi arte. Orduan balbulak bidea erabat ixten du.
Balbularen aurrean presioak igotzen segitzen du, sisteman doitutako baliora
iritsi arte.
4/3 bideko balbula (2.1) orain aitzinapen-posiziora kommutatzen bada, sistema-

ko presioa jaitsi egingo da lan-zilindroaren aitzinapen-presioaren balioraino. Be-
raz, presioa erregulatzeko balbularen aurrean ere presioa jaitsi egiten da eta
ondorioz finkapen-presioa ere jaitsi egin daiteke presioa erregulatzeko balbula-
ren aurrean balbulan gerta daitezkeen ihesak direla eta. Egoera hori saihes-
teko, erregulatzeko balbularen aurrean presioa behar den finkapen-presioa bai-
no handiagoa izaten saiatuko gara.
128
A
9.1
Anpliatutako eskema hidraulikoa
A (1.0) B (2.0)
1.1 2.1
A B A B
P T P T
1.2 A
30 bar
2.6
P A B
P 0.1
M T
50 bar
Lan-zilindroko aitzinapenaren presio baxua izan da presioa erregulatzeko bal-

bularen aurrean izandako presio-galeraren kausa.
Lan-zilindroaren aitzinapenean, sistemako presioa altu mantentzeko beste
aukera bat, 2.1 bideko balbularen aurrean erresistentzia sartzea da.
129
A
9.1
Ariketaren ebazpidea Eskema hidraulikoa
Egin ezazu finkapen-presioa

erregulagarria izango duen
eskema. Finkatzeko zilin-
droak abiadura maximoan it-
zuli beharko du.
Lan-zilindroko aitzinapen-
-abiadurak erregulagarria
izan beharko du. Lan-proze-
suan abiadura ezingo da txi-
kiagotu (ikus 9. ariketa). Zi-
lindroak abiadura maximoan
itzuli beharko du. Erabil itza-
zu zerrendan azaltzen diren
piezak.
Piezen zerrenda
Kok. zk. Pieza Izendapena

0.1 1 Presio-iturria
0.2 1 Presioa mugatzeko balbula erregulagarria
1.1 1 4/2 bideko balbula
1.2 1 Presioa mugatzeko 2 bideko balbula
1.3 1 Noranzko bakarreko balbula
1.0 1 Efektu bikoitzeko zilindroa
2.2 1 Emaria erregulatzeko 2 bideko balbula
2.4 1 Presioa mugatzeko balbula
2.6 1 Iratotzeko balbula
130
A9.1
Ondorioak Ondorengo galderei

erantzun
• Zer deritzozu presioa

erregulatzeko balbula ba-
kar bat erabiltzeaz, siste-
mak finkapen-zilindro ba-
kar bat badu?
• Zein presio lortzen da

lan-zilindroaren aitzinape-
nean?
• Zergatik sartzen dira pre-

sioa mugatzeko bi balbu-
la piezen zerrendan?
131
A
132
Festo Didactic
B
B atala
Oinarrizko ezagumenduak
133
Festo Didactic
B
134
Hidraulikaren oinarri fisikoak Festo Didactic
B
1
1. kapitulua
Hidraulikaren oinarri fisikoak
135
B1.1
1.1 Presioa Hidraulika, likidoen bidez transmititutako indar eta higiduren zientzia da. Hi-
draulika hidromekanikaren zatia da, eta hidromekanikak batetik hidrostatika
(presioa bider azalera eginda lortutako indarraren eragina) eta bestetik hidrodi-
namika (masa bider azelerazioa eginda lortutako indarraren eragina) ditu.
Hidromekanika
Hidromekanika
Hidrostatika Hidrodinamika
Indarra berdin presioa Indarra berdin masa

bider azalera bider azelerazioa
Likido bateko presioa Presio hidrostatikoa, likido batean masa likidoaren eta altueraren eraginez sort-
(presio hidrostatikoa) zen den presioa da:
ps = h ⋅ ρ ⋅ g
ps = Presio hidrostatikoa (grabitazio-presioa) [Pa]

h = Likido-zutabearen altuera [m]
ρ = Likidoaren dentsitatea [kg/m3]
g = Grabitazioaren azelerazioa [m/s2]
Unitate Sistema Internazionalaren (SIren) arabera presio hidrostatikoa pascale-

tan edo bar-etan ematen da. Likido-zutabearen altuera metrotan neurtzen da,
likidoaren dentsitatea metro kubikoko kilogramotan eta grabitazioaren azelera-
zioa metro zati segundo ber bitan.
136
B
1.1
Presio hidrostatikoa (presioa soilik ere esaten da) ontziaren formarekiko inde-
pendentea da eta eragina altuerak zein likido-zutabearen dentsitateak besterik
ez dute.
h h
h
Dorrea Urtegia
h = 300 m h = 15 m
ρ = 1000 kg/m3 ρ = 1000 kg/m3
g = 9,81 m/s2 ≈ 10 m/s2 g = 9,81 m/s2 ≈ 10 m/s2
ps = h⋅ρ⋅g ps = h⋅ρ⋅g
= 300 m ⋅ 1000 kg/m3⋅ 10 m/s2 = 15 m ⋅ 1000 kg/m3⋅ 10 m/s2
m ⋅ kg ⋅ m m ⋅ kg ⋅ m
= 3.000.000 __________ = 150.000 __________
m 3 ⋅ s2 m 3 ⋅ s2
N N
= 3.000.000 ___ = 150.000 ___
m2 m2
ps = 3.000.000 Pa (30 bar) ps = 150.000 Pa (1,5 bar)
Goiko depositoa
h = 5m
ρ = 1000 kg/m3
g = 9,81 m/s2 ≈ 10 m/s2
ps = h⋅ρ⋅g
= 5 m ⋅ 1000 kg/m3⋅ 10 m/s2
m ⋅ kg ⋅ m
__________
= 50.000
m 3 ⋅ s2
N
___
= 50.000
m2
ps = 50.000 Pa (0,5 bar)
137
B
1.1
Edozein gorputzek p presio jakin bat eragiten du asentatua dagoeneko gaina-

zalean. Presio horren neurria, F pisuaren eta indar horrek eragiten dueneko A
azaleraren araberakoa da.
A1 A2
Irudian oinarri desberdineko (A1 eta A2 oinarriko) bi gorputz erakusten dira. Bi

gorputzek masa berdina baldin badute, oinarrian pisuak eragiten duen F inda-
rra ere berdina izango da, baina presioa desberdina izango da oinarrietako
azalerak desberdinak direlako. Pisuaren indarra berdina izanik, presioa handia-
goa izango da oinarriko azalera txikiagoa bada (lapitz-efektua). Ondoko formu-
lak erakusten du hori:
F
___
p =
A
N N
Unitatea: 1Pa = _____ 1 bar = 100 000 ____ = 105 Pa
m2 m2
p = presioa [Pa] Pa = Pascal (beste unitate bat: bar-a)
1 kg ⋅ m
F = indarra [N] N = Newton (1 N = _________ )
s2
A = azalera [m2] m2 = metro karratuak
Ikus unitateak eranskineko taulan.
138
B
1.1
Formula aldatuz, F indarraren eta A azaleraren formulak lortzen dira:
100 bar-eko presioak eragiten dio zilindro bati. Pistoiaren A azalera erabilgarria Adibidea
7,85 cm2-koa da.
Zenbatekoa da indar handiena?
Ezagutzen diren magnitudeak:

p = 100 bar = 1000 N/cm2
A = 7,85 cm2
F = p⋅A
1000 N ⋅ 7,85 cm2

________________________
F = 2
cm
F = 7850 N
Plataforma batek 15 000 N-eko karga altxatu behar du eta dagokion sistema Adibidea
hidraulikoak 75 bar-eko presioa du.
Pistoiaren A azalerak zenbatekoa izan behar du?

F = 15 000 N,
p = 75 bar = 75 ⋅ 105 Pa
F
A = ___
p
15 000 N
= _____________
75 ⋅ 105 Pa
N ⋅ m2
_______
= 0,002
N
A = 0,002 m2 = 20 cm2
139
B1.1
Adibidea Zenbakiz kalkulatu ordez, diagrama ere erabil daiteke. Ariketa honetan itsaspe-
nagatiko marruskadura ez da kontuan hartu.
3000
350 bar
2000 300 bar
1500
200 bar
1000
160 bar
900
800 125 bar
700
100 bar
600
80 bar
500
Indarra (kN)
400
50 bar
300
(5000 kPa)
200
150
100
90
80
70
60
50
40
30
20
15
10
9
8
7
6
2,5
90
100
60
80
70
200
10
25
30
40
50
150
400
15
20
250
300
Pistoiaren diametroa (mm)

F indarra = 100 kN
p lan-presioa = 350 bar
Zenbatekoa da pistoiaren diametroa?
Irakurritako emaitza:
d = 60 mm
140
B1.2
F indarrak ontzi itxi bateko likidoaren A gainazalari eragiten badio, p presioa 1.2 Presioaren hedapena
sortu eta likido guztira hedatzen da (Pascalen legea). Sistema itxiko puntu guz-
tietan presioa berdina da (ikus irudia).
Presioaren hedapena
F1
A1
F2 A2 A5 F5
100 bar
A3 A4
F3 F4
h =1m
ρ = 1 000 kg/m3
g = 9,81 m/s2 ℜ 10 m/s2
ps = h ⋅ ρ ⋅ g
= 1m ⋅ 1000 kg/m3 ⋅ m/s2
m ⋅ kg ⋅ m
= 10000 —————
m 3 ⋅ s2
N
= 10000 ——
m2
ps = 0,1 ⋅ 105 Pa
ps = 0,1 bar
141
B1.2
Presio hidrostatikoa alde batera utz daiteke (ikus adibidea). Horregatik, likidoe-
tako presioa kalkulatzeko kanpoko indarrek eragindako presioa besterik ez da
hartzen. Ondorioz, A2, A3,... gainazaletan A1 gainazaleko presio berdina egon-
go da. Presio hori gorputz solidoekin erabilitako formula berberaz kalkulatzen
da:
F
p = ___
A
Adibidea Ezagutzen diren magnitudeak:
A1 = 10 cm2 = 0,001 m2
F = 10 000 N
F
___
p =
A
10 000 N
____________ N
= 2 = 10 000 000 ____
0,001 m m2
= 100 ⋅ 105 Pa (100 bar)
Adibidea Ezagutzen diren magnitudeak:
p = 100 ⋅ 105 Pa
A2 = 1 cm2 = 0,0001 m2
F = p⋅A
= 100 ⋅ 105 Pa ⋅ 0,0001 m2
N ⋅ m2
= 1000 _________
m2
F = 1000 N
142
B
1.3
Sistema itxiko edozein puntutan presioa berdina da, ontziak edozein forma 1.3 Indarren biderketa
izanda ere.
Indarraren biderketa
F2
F1
P1 A1
A2
P2
Sistema itxia irudikoa bezalakoa baldin bada, indarrak biderka daitezke. Pre-
sioa kalkulatzeko, ondoko ekuazioak erabiltzen dira:
F1 F2
p1 = ___ eta p2 = ___
A1 A2
Sistema orekan dagoelako ondoko ekuazioa erabil daiteke:
p1 = p2
Bi ekuazioak aplikatuz, ondokoa lortzen da:
F1
___ F2
= ___
A1 A2
Ekuazio honen bidez, F1 eta F2 edo A1 eta A2 kalkula daitezke
143
B1.3
F1 eta A2-rentzako ekuazioak, adibidez, hauek lirateke:
A1 ⋅ F2 A1 ⋅ F2
F1 = _______ A2 = _______
A2 F1
Presio-pistoiko indar txikia indar handi bihur daiteke lanerako pistoiaren azalera
handiagotuz. Funtsezko oinarri hau edozein sistema hidraulikotan aplikatzen
da: bai katu hidraulikoan eta bai kargak jasotzeko plataforman. F1 indarrak,
fluidoaren presioak kargak eskainitako erresistentzia gainditzeko adinekoa izan
behar du (ikus adibidea).
Adibidea Plataforma hidrauliko batez ibilgailu bat altxatu behar da. Masa 1500 kg-koa da.
Zenbatekoa da pistoiari eragiten dion F1 indarra?
Indarraren biderketa
F2
F1 A2
A1
m masa = 1 500 kg
Pisuaren indarra F2 = m ⋅ g
m
F2 = 1 500 kg ⋅ 10 ___
s2
F2 = 15 000 N
144
B
1.3
A1 = 40 cm2 = 0,004 m2
A2 = 1 200 cm2 = 0,12 m2
A1 ⋅ F2
F1 = _________
A2
0,004 m2 ⋅ 15 000 N
= ______________________
0,12 m2
F1 = 500 N
F1 indarra 500 N-ekoa da eta eskuzko palankaz eragiteko handiegia dela ikus- Adibidea
ten dugu. F1 = 100 N baldin bada, zenbatekoa izan behar du pistoiaren A2
azalerak?
A1 ⋅ F2
F1 = _________
A2
A1 ⋅ F2
A2 = _________
F1
0,004 m2 ⋅ 15 000 N
A2 = ______________________
100 N
A2 = 0,6 m2
145
B1.4
1.4 Distantzien biderketa Aurreko paragrafoan deskribatutako printzipioaren arabera F2 karga s2 dis-
tantzia igo nahi bada, K1 pistoiak likido-kantitate bat desplazatu behar du K2
pistoiak s2 distantzia gora egin dezan.
F2
K1 pistoia
A1 s2
K2 pistoia
s1
A2
F1
Desplazatu beharreko bolumena kasu honetan honela kalkulatzen da:
eta
V1 = s1 ⋅ A1 V2 = s2 ⋅ A2
Desplazatzen den bolumena bera izanik (V1 = V2), ondoko ekuazioa lortzen da:
s1 ⋅ A1 = s2 ⋅ A2
Beraz, s1 tarteak s2 baino handiagoa izan behar du, A1 azalera A2 azalera

baino txikiagoa delako.
146
B
1.4
Pistoiaren ibiltartea bere azalerarekiko alderantziz proportzionala da. Lege fisi-

ko hau aplikatuz, batetik s1 eta s2 magnitudeak kalkula daitezke, eta bestetik
A1 eta A2 ere bai. s2 eta A1-entzat, adibidez, ondoko ekuazioek balio dute:
s1 ⋅ A 1 s2 ⋅ A2
s2 = _______ A1 = _______
A2 s1
Distantzien biderketa Adibidea
F2 s2
A2
F1
A1
s1
Ezagutzen ditugun magnitudeak: Ezagutzen ditugun magnitudeak:
A1 = 40 cm2 A2 = 1200 cm2

A2 = 1200 cm2 s1 = 30 cm
s1 = 15 cm s2 = 0,3 cm
s1 ⋅ A1 s2 ⋅ A2
s2 = ______ A1 = ______
A2 s1
15 ⋅ 40 cm ⋅ cm2 0,3 ⋅ 1200 cm ⋅ cm2
= _________ ________ = _________ ________
1200 cm2 30 cm
2
s2 = 0,5 cm A1 = 12 cm
147
B1.5
1.5 Presioen biderketa
F1 F2
p1 p2
A1 A2
Fluidoaren p1 presioak A1 azaleran F1 indarra eragiten du. Indar hori pistoi

txikiaren zurtoinaren bidez transmititzen da. Ondorioz, F1 indarrak A2 gainaza-
lari eragiten dio eta fluidoan p2 presioa sortzen du. Pistoiaren A2 azalera A1
azalera baino txikiagoa denez gero, p2 presioa p1 presioa baino handiagoa
izango da. Kasu honetan ere, ondoko ekuazioa aplikatzen da:
F
p = ___
A
Hortik F1 eta F2 indarrentzat ondoko ekuazioak ateratzen dira:
F1 = p1 ⋅ A1 eta F2 = p2 ⋅ A2
Indarrak berdinak direlako (F1 = F2), ondoko ekuazioa lortzen da:
Formula honetan oinarrituz, batetik p1 eta p2 eta bestetik A1 eta A2 kalkula

p1 ⋅ A1 = p2 ⋅ A2
daitezke. p2 eta A2-rentzat, adibidez, ekuazioak hauek lirateke:
p1 ⋅ A 1 p1 ⋅ A 1
p2 = _______ A2 = _______
A2 p2
148
B
1.5
Efektu bikoitzeko zilindroa badago, eta zurtoin aldeko irteera blokeatuta bada-
go, baliteke biderkaduragatik presio handiegiak eragitea:
Presioaren biderkadura efektu bikoitzeko zilindroan Adibidea
A1
A1 A2
p2
A2
p1
F
:Ezagutzen ditugun magnitudeak Ezagutzen ditugun magnitudeak:
p1 = 10 ⋅ 105 Pa p1 = 20 ⋅ 105 Pa
A1 = 8 cm2 = 0,0008 m2 p2 = 100 ⋅ 105 Pa
A2 = 4,2 cm2 = 0,00042 m2 A1 = 8 cm2 = 0,0008 m2
p1 ⋅ A 1 p1 ⋅ A1
p2 = ______ A2 = ______
A2 p2
10 ⋅ 10 5 ⋅ 0,0008 N ⋅ m2 20 ⋅ 10 5 ⋅ 0,0008 Pa ⋅ m2
= _________________ _________ = _________________ ________
0,00042 m2 ⋅ m2 100 ⋅ 105 Pa
p2 = 19 ⋅ 105 Pa (19 bar) A2 = 0,0002 m2 = 2 cm2
149
B1.6
1.6 Bolumen-emaria Bolumen-emaria, denboraldi jakin batean tutu batean zehar jariatzen den liki-
doaren bolumena da. Adibidez: iturriko uraz 10 litroko baldea betetzeko gutxi
gora-behera minutua behar izaten da. Kasu horretan, iturriaren bolumen-emaria
10 l/min-koa da.
Denbora (t)
Bolumena (V)
Hidraulikan Q ikurra erabiltzen da bolumen-emaria adierazteko, eta formula

hau du:
Q = Bolumen-emaria [m3/s]
V
Q = ___ V = Bolumena [m3]
t
t = Denbora [s]
Bolumen-emarirako formulatik V bolumenarentzat eta t denborarentzat ondoko

ekuazioak ateratzen dira:
V = Q⋅t
Adibidea Ezagutzen ditugun magnitudeak:
4,2
_______
Q = 4,2 l/min = l/s
60
t = 10 s
4,2 ⋅ 10
___________ l⋅s
_______
V =
60 s
V = 0,7 I
Emaitza:
4,2 litro minutuko bolumen-emariak 10 segundotan 0,7 litro lortzen direla esan
nahi du.
150
B
1.6/1.7
Ezagutzen ditugun magnitudeak: Adibidea
V = 105 l
Q = 4,2 l/min
V
t = ___
Q
105 ⋅ min
l_______
t = ______
4,2 l
t = 25 min
Emaitza:
105 litroko bolumena 4,2 litroko bolumen-emariaz jariatzeko 25 minutu behar
dira.
Bolumen-emariaren formulan s/t zatiketaren ordez v ipintzen bada (v = s/t), 1.7 Jarraitasun-ekuazioa
ondokoa lortzen da:
Q= A⋅v
v = Fluxuaren abiadura [m/s]
A = Tutuaren sekzioa [m2]
Bolumen-emariaren formulatik, tutuaren sekzioari eta fluxuaren abiadurari da-

gozkion ekuazioak lor daitezke. A eta v-rentzako ekuazioa:
Q
A = ___
v
151
B1.7
4,2 dm3
________
m3
-3 ______
Q = 4,2 l/min = = 0,07 ⋅ 10
60 s s
v = 4 m/s
0,07 ⋅ 10-3
___________ m3 ⋅ s
_________
A =
4 s⋅m
2
A = 0,00002 m = 0,2 cm2
Emaitza:
4,2 l/min-ko bolumen-emariaz 4 m/s-ko fluxu-abiadura lortzeko, tutuak 0,2 cm2-
-ko sekzioa eduki behar du.
Q = 4,2 l/min = 0,07 ⋅ 10-3 m3/s

A = 0,28 cm2 = 0,28 ⋅ 10-4 m2
Q
v = ___
A
0,07 ⋅ 10-3
_____________ m3
_______
v = -4 2
0,28 ⋅ 10 s⋅m
0,07
________
m
= ⋅ 101 _____
0,28 s
v = 2,5 m/s
Emaitza:
Tutuaren sekzioa 0,28 cm2-koa bada eta bolumen-emaria 4,2 l/min-koa bada,
fluxuaren abiadura 2,5 m/s-koa izango da.
152
B
1.7
Zilindroa
Bolumen-emariaren formulan
V
Q = ___
t
bolumenaren ordez desplazatutako V bolumena ipintzen bada
V = A⋅s
ondoko ekuazioa lortzen da:
A⋅s
Q = ______
t
A = 8 cm2 s = 10 cm t = 1 min
A⋅s
Q = _____
t
2
8 ⋅ 10 cm ⋅ cm
= ______ __________
1 min
Q = 80 cm3/min = 0,08 dm3/min
Emaitza:
8 cm2-ko azalerako pistoia eta 10 cm-ko ibiltartea duen zilindroak minutu ba-
tean aurreratu behar badu, energia-iturriak 0,08 l/min-ko bolumen-emaria hornitu
beharko du.
153
B
1.7
Diametro desberdinak dituen tututik jariatzen den likidoaren bolumen-emaria

berdina da tutuko edozein zatitan (ikus irudia). Beraz, likidoak estuguneetan
abiadura handiagoa duela esan nahi du horrek. Ondoko ekuazioak aplikatzen
dira:
Q1 = A1 ⋅ v1 Q2 = A 2 ⋅ v 2 Q3 = A3 ⋅ v3 etab..
Tutuko puntu guztietan Q berdina delako, ondoko jarraitasun-ekuazioa lortzen

da:
A 1 ⋅ v1 = A 2 ⋅ v2 = A 3 ⋅ v3 = . . .
Adibidea
Denbora (t)
Ezagutzen ditugun magnitudeak:
v1 = 4 m/s
v2 = 100 m/s
A1 = 0,2 cm2 = 0,2 ⋅ 10-4 m2
A2 = 0,008 cm2 = 0,008 ⋅ 10-4 m2
Q = 0,2 ⋅ 10-4 m2 ⋅ 4 m/s

= 0,008 ⋅ 10-4 m2 ⋅ 100 m/s
Q = 0,8 ⋅ 10-4 m3/s
154
B
1.7
Zilindroa
A2
V2
A1
V1
Ponparen Q garraio-emaria
l dm3
Q = 10 ____ = 10 ____
min min
3
cm3
____
= 10 ⋅ 10
min
10 ⋅ 103
________ cm 3
____
=
60 s
Elikatzeko tutuaren barne-diametroa d1 = 6 mm

Pistoiaren diametroa d2 = 32 mm
Ezezagunak:
• Fluxuaren v1 abiadura elikatzeko tutuan
• Zilindroaren v2 aitzinapen-abiadura
Q = v1 ⋅ A1 = v2 ⋅ A2
155
B
1.7
π ⋅ d12
________
A1 = = 0,28 cm2
4
π ⋅ d22
________
A2 = = 8,0 cm2
4
Q
____
v1 =
A1
10 ⋅ 103cm3
_____________
60 s
_____________ 10 ⋅ 103 cm3
= 2
= __________ ________
2
0,28 cm 60 ⋅ 0,28 cm ⋅ s
cm m
v1 = 595 ____ = 5,95 ____
s s
Q
____
v2 =
A2
10 ⋅ 103cm3
_____________
60 s
_____________ 10 ⋅ 103 cm3
= 2
= _________ ________
2
8 cm 60 ⋅ 8 cm ⋅ s
cm m
v2 = 20,8 ____ = 0,21 ____
s s
156
B
1.8
Tutuetan edo elementuen sarreretan zein irteeretan presioa neurtzeko, zirkui- 1.8 Presio-neurketa
tuan dagokion lekuan neurgailua ipini beharko da.
B 12.5
Bi neurketa-mota daude: neurketa absolutua eta neurketa erlatiboa. Lehenen-
goan eskalako zero puntua erabateko hutsari dagokio, eta bigarrengoan eska-
lako zero puntuak presio atmosferikoa adierazten du. Depresioa 1 baino balio
txikiagoez adierazten da neurketa absolutuan eta 0 baino balio txikiagoez
neurketa erlatiboan.
pabs bar-etan pe bar-etan
p = Presioa oro har

Presioa pabs = Presio absolutua
pe = Presio erlatiboa
Presio atmosferikoa
Neurketa-eskala Neurketa-eskala
Depresioa
Presio absolutuaren Presio erlatiboaren

neurketa neurketa
Adibidea
Pe = 4 bar
Pabs = 5 bar
presio atmosferikoaren ±% 5
pe = -0,3 bar
Pabs = 0,7 bar
157
B
1.9/10
1.9 Tenperaturaren neurketa Sistema hidrauliko bateko fluidoen tenperatura neurgailu sinpleen bidez (ter-
mometroen bidez) edo aginte-elementuetara seinaleak bidaltzen dituzten
neurketa-ekipamenduez neur daiteke.
Tenperatura neurtzea garrantzitsua da. Izan ere, tenperatura altuegietan (>60o)
B2 presioa duen fluidoa garaiz lehen hondatzen da. Gainera, biskositatea tenpera-
turaren arabera aldatu egiten da.
Neurgailuak fluido hidraulikoaren depositoan egon daitezke. Tenperatura kons-

tante mantentzeko, termostatoak erabiltzen dira, eta hauek hozteko edo be-
rotzeko sistema (komeni dena) martxan jartzen dute.
1.10 Bolumen-emariaren Bolumen-emaria neurtzeko era sinpleena, kalibratutako ontzia eta kronome-
neurketa troa erabiltzea da.
Hala ere, neurketak etengabe egiteko neurketa-turbinak erabiltzea komeni da.
Turbinaren bira-kopuruak bolumen-emariaren magnitudea adierazten du. Bira-
kopurua bolumen-emariarekiko proportzionala da.
Neurketak diafragmaren bidez ere egin daitezke. Diafragman neurtutako pre-

sio-galera bolumen-emarirako parametroa da (presio-galera bolumen-emaria-
rekiko proportzionala da). Fluidoaren biskositateak ia eraginik ez du diafragmaz
egiten den neurketan.
B 12 B 12 kapituluan bolumen-emaria neurtzeko tresnak azaltzen dira.
158
B
1.11
Emaria laminarra edo zurrunbilotsua izan daiteke. 1.11 Emari-motak
Emari-motak
laminarra zurrunbilotsua
Emaria laminarra baldin bada, likidoa tutuan geruza zilindriko ordenatuetan ja-
riatzen da. Barneko geruzak kanpokoak baino azkarrago joaten dira. Fluidoa-
ren abiadura jakin (abiadura kritiko) batetik aurrera, fluidoaren partikulak ez dira
geruza ordenatuetan aurreratzen, erditik jariatzen diren partikulak alboetara
joaten direlako. Horrela partikulek elkarri oztopo egiten diote eta zurrunbiloak
sortzen dira. Ondorioz, emaria zurrunbilotsua da eta energia galdu egiten du.
Re edo Reynolds-en zenbakiak tutu leun batetik jariatzen ari den emaria nola-
koa den kalkulatzeko balio du. Zenbaki hori parametro batzuen araberakoa da.
Hona hemen parametro horiek:
• Likidoaren fluxu-abiadura: v (m/s)
• Tutuaren diametroa: d (m)
• Biskositate zinematikoa: ν (m2/s)
v⋅d
Re = _____
ν
159
B
1.11
Formula honekin kalkulatutako Re balioa interpretatzeko era:

• Emari laminarra: Re < 2300
• Emari zurrunbilotsua: Re > 2300
2 300 balioari tutu biribil eta leunetan Reynolds-en zenbaki kritiko (Rekrit)
deitzen zaio.
Emari zurrunbilotsua (Rekrit) balioa baino txikiagora jaisten bada ez da bereha-

la laminar bihurtzen. Emaria laminar bihurtzeko balioak 1/2 (Rekrit)-raino jaitsi
behar du.
Reynolds-en zenbakia kalkulatzeko era (Charchut irak.)
Diametroa Biskositatea Reynolds-en

zenbakia
min
160
B
1.11
Q = 50 dm3/min Adibidea
d = 25 mm
ν = 36 cSt
______________
Re= 1165
Ondorioz, abiadura kritikoa emaria laminarretik zurrunbilotsura igarotzen de-

neko abiadura da.
Rekrit ⋅ ν 2300 ν
vkrit = _______ = _______
d d
Rekrit ez gainditzea komeni da, sistema hidraulikoetan marruskaduragatiko ga-

lerak saihestearren.
Abiadura kritikoa ez da balio finkoa, fluidoaren biskositatearen eta tutuak duen

diametroaren araberakoa delako. Horregatik praktikan balio enpirikoak era-
biltzen dira. Hona hemen Vkrit-aren zein balio aplikatzen diren:
• Presiodun tutuerietan:
Lan-presioa 50 bar-eraino: 4,0 m/s
• Xurgapen-tutuerietan: 1,5 m/s
• Itzulera-tutuerietan: 2,0 m/s
161
B
1.11
Emari-motak
Denbora (t)
F1 F2
A1 A2
V1
A3 A4 A3
V3 V4
v1 = 1m/s
v3 = 5 m/s
v4 = 100 m/s
ν = 40 mm2/s
d1 = 10 mm
d3 = 5 mm
d4 = 1 mm
A1, A3 eta A4 zatietan zein emari-mota dago?

v ⋅ d1
______
Re =
ν
1000 mm ⋅ 10 mm ⋅ s
Re1= ________________________ = 250
s ⋅ 40 mm2
5000 mm ⋅ 5 mm ⋅ s
Re3 = ________________________ = 625
s ⋅ 40 mm2
10000 mm ⋅ 1 mm ⋅ s
Re4 = ________________________ = 2500
s ⋅ 40 mm2
Emaitza:
Emaria A4 zatian baino ez da zurrunbilotsua, 2500 > 2300 delako.
Emaria A3 zatian berriz ere laminarra da estugunearen ondoren, 625 < 1150
delako. Erregularizazio-tarte baten ondoren da emari laminarra.
162
B
1.12
Marruskadura, sistema hidraulikoan likidoa jariatzen deneko elementu eta bide 1.12 Marruskadura, beroa,
guztietan dago. presio-galerak
Bideetako paretetan sortzen den marruskadura izaten da batez ere (kanpo-

-marruskadura). Horrez gain likidoko geruzen artean ere bada marruskadura
(barne-marruskadura).
Marruskadurak fluidoa berotu egiten du, eta ondorioz sistema hidraulikoko ele-
mentuak ere bai. Beroketa horregatik presioa jaitsi egiten da, eta horregatik B 1.13
unitate eragileko presio eraginkorra ere jaitsi egiten da (ikus energia man-
tentzeko legea B 1.13-an).
Presio-galeraren neurria, sistema hidraulikoak dituen barne-erresistentzien

araberakoa da. Barne-erresistentzian zenbait faktorek dute eragina. Hona he-
men faktore horiek:
• Fluxuaren abiadura (sekzioa, bolumen-emaria)
• Emari-mota (laminarra, zurrunbilotsua)
• Tutueriako diametro-murrizketen mota eta kopurua (estutzeko elementuak,
diafragmak)
• Olioaren biskositatea (tenperatura, presioa)
• Tutuen luzera eta emariaren norabide-aldaketak
• Gainazalen ezaugarriak
• Tutueria
Oro har, fluxuaren abiadura da barne-erresistentzian eragin handiena duen fak-

torea. Izan ere, erresistentzia abiaduraren karratuaren arabera handiagotzen da.
163
B
1.12
Presio-galera emari-abiaduraren arabera
164
B
1.12
Jariatzen ari den likidoko geruzen arteko marruskadurak eta fluidoak tutuen Tutuerietako fluxuarekiko
paretetan duen itsaspenak osatzen dute erresistentzia, eta hau neurtu edo kal- erresistentzia
kulatu egin daiteke. Emaitzak presio-galera adierazten du.
Erresistentzian fluxuaren abiaduraren karratuak eragiten duenez gero, balio B 1.11

batzuk gainditzea ez da komeni.
Fluxuarekiko erresistentzia 1 m luzeko tutuetan
ρ = 850 kg/m3-ko fluido hidraulikoa

(K) 15 °C-ra gutxi gora-beh. (ν = 100 mm2/s); (W) 60 °C-ra gutxi gora-beh. (ν = 20 mm2/s)
v (m/s) 0,5 1 2 4 6
d(mm) K W K W K W K W K W
Re 30 150 60 300 120 600 240 1200 360 1800
6 λ 2,5 0,5 2,25 0,25 0,625 0,125 0,312 0,0625 0,21 0,04
∆p
bar/m 0,44 0,09 0,88 0,177 1,77 0,35 3,54 0,70 5,3 1,02
Re 50 250 100 500 200 1000 400 2000 600 300
10 λ 1,5 0,3 0,75 0,15 0,375 0,075 0,187 0,037 0,125 0,043
∆p
bar/m 0,16 0,03 0,32 0,064 0,64 0,13 1,27 0,25 1,9 0,65
Re 100 500 200 1000 400 2000 800 4000 1200 6000
20 λ 0,75 0,15 0,375 0,075 0,187 0,037 0,093 0,04 0,062 0,036
∆p
bar/m 0,04 0,008 0,08 0,016 0,16 0,03 0,32 0,136 0,47 0,275
Re 150 750 300 1500 600 3000 1200 6000 1800 9000
30 λ 0,5 0,1 0,25 0,05 0,125 0,043 0,062 0,036 0,042 0,032
∆p
bar/m 0,017 0,003 0,035 0,007 0,07 0,024 0,14 0,082 0,214 0,163
165
B
1.12
Fluxuarekiko erresistentzia 2 m luzeko tutuetan (2)
v m/s 0,5 1 2 4 6
d(mm) K W K W K W K W K W
Re 200 1000 400 2000 800 4000 1600 8000 2400 12000
40 λ 0,375 0,075 0,187 0,037 0,093 0,04 0,047 0,033 0,045 0,03
∆p
bar/m 0,01 0,002 0,02 0,004 0,04 0,017 0,08 0,056 0,172 0,114
Re 250 1250 500 2500 1000 5000 2000 10000 3000 15000
50 λ 0,3 0,06 0,15 0,045 0,075 0,037 0,037 0,031 0,043 0,028
∆p
bar/m 0,006 0,001 0,013 0,004 0,025 0,012 0,05 0,042 0,13 0,085
Re 300 1500 600 3000 1200 6000 2400 12000 3600 1800
60 λ 0,25 0,05 0,125 0,043 0,062 0,036 0,045 0,03 0,04 0,027
∆p
bar/m 0,004 0,0008 0,009 0,003 0,017 0,01 0,05 0,034 0,1 0,007
Balio-taularako kalkulu-adibidea 6 mm-ko diametro izendatua (NG6) duen tututik emaria jariatzen da v = 0,5
m/s-ko abiaduraz.
Biskositate zinematikoa ν = 100 mm2/s-koa da 15 oC-tan.
Dentsitatea ρ = 850 kg/m3-koa da.
1 m luzeko tutuan dagoen ∆p presio-galera kalkulatu.
l ρ
∆p = λ ⋅ ___ ⋅ ___ ⋅ v2
d 2
75
Tutuaren marruskadura-koefizientea λ = ____
Re
(Erresistentzia-koefizientea)
166
B
1.12
λ marruskadura-koefizientea kalkulatu ahal izateko, lehenbizi Reynolds-en zen-

bakia (Re) kalkulatu behar da:
v⋅d
Re = ______
ν

ν = 100 mm2/s
= 1 ⋅ 10-4 m2/s
d = 6 mm
v = 0,5 m/s
0,5 ⋅ 0,006
Re= ____________
1 ⋅ 10-4
Re= 30 (ikus taula)
75
tutuko marruskadura-koefizientea λ = ___
Re
75
λ = ___
30
λ = 2,5 (ikus taula)
l ρ
∆p = λ ⋅ ____ ⋅ ____ ⋅ v2
d 2
kg ⋅m
______
1000 mm 850 kg = 1N
∆p = 2,5 ⋅ ____________ ⋅ __________ ⋅ (0,5 m/s)2
6 mm 2 m3 s2
kg ⋅ m kg ⋅m
______
∆p = 44270 ________ = 1 N/m2
2 2
m2 ⋅ s 2 m ⋅s
2
1 bar = 10 N/cm2
∆p = 44270 N/m
∆p = 0,4427 bar (ikus taula)
167
B
1.12
Norabide-aldaketagatiko Ukondoek, T erako piezek, bidegurutzeek eta ukondo-errakoreek emaria nora-

presio-galera bidez aldatu eta presioa jaitsiarazi egiten dute. Erresistentzia batez ere ele-
mentuen geometriari eta bolumen-emariaren neurriari zor zaizkio.
Presio-galera hauek ξ koefiziente geometrikoaren bidez neurtu egin daitezke.

Koefiziente hori saiakuntzen bidez norabide-aldaketan normalean erabiltzen di-
ren elementuentzat kalkulatu da.
ρ ⋅ v2
_____
∆p = ζ ⋅
2
Koefiziente geometrikoa batez ere Reynolds-en zenbakiaren araberakoa da.

Horregatik formulan Re zenbakiarekin zerikusia duen b faktorea sartzen da.
Horrela, emari laminarreko tarteetarako balio duen formula ondoko hau da:
ρ ⋅ v2
∆p = ζ ⋅ b ⋅ ______
2
b zuzenketa-faktorearen taula
Re 25 50 100 250 500 1000 1500 2300
b 30 15 7,5 3 1,5 1,25 1,15 1,0
Koefiziente geometrikoaren taula
0,5 1,3 0,5-1 2 1,2 5 . . . 15

ζ
168
B
1.12
10 mm-ko diametro izendatua duen ukondoan eragindako ∆p presio-galera kal- Adibidea

kulatu.

Olioaren dentsitatea ρ = 850 kg/m3
Biskositatea ν = 100 mm2/s a 15° C
Lehenbizi, Re kalkulatu:
v⋅d
Re= _____
ν
5 m ⋅ 0,01 m ⋅ s
Re= __________________
s ⋅ 0,0001 m2
Re= 500
Faktorea taularen arabera: b = 1,5

Koefiziente geometrikoa taularen arabera: ζ = 1,2
ρ ⋅ v2
______
∆p = ζ ⋅ b ⋅
2
850 kg ⋅ 25 m2
_________________
∆p = 1,2 ⋅ 1,5 3 2
m ⋅s ⋅2
∆p = 19125 N/m2
∆p = 0,19 bar
Balbuletako presio-galera fabrikatzaileek eskainitako ∆p-Q kurben bidez kalkula Balbuletako presio-galera
daiteke.
B 5.1
169
B
1.13
1.13 Energia eta potentzia Sistema hidraulikoaren energia-kantitatea energia-zati desberdinez osatuta dago.
Energiaren kontserbazio-legearen arabera, jariatzen ari den likidoaren energia
osoa beti konstante mantentzen da, lanaren bidez energia gehitu edo kontsu-
mitu egiten ez bada. Guztizko energia, ondoko zati hauen batura da:
• Energia potentziala
estatikoak
• Presio-energia
• Energia zinetikoa
dinamikoak
• Energia termikoa
Energia potentziala Energia potentziala, gorputz batek (edo likido batek) h altuerara igotakoan due-
na da. Igotzeko prozesuan grabitazioaren kontrako lana egiten da. Energia po-
tentzial hori dimentsio handiko zilindroak dituzten prentsetan erabiltzen da, zi-
lindroaren ganbara azkar betetzeko eta ponparentzako hasierako presioa sorra-
razteko. Ondoko adibidean metatutako energia kalkulatzen da.
Depositoa goian duen prentsaren eskema
W= m ⋅ g ⋅ h
m = Likidoaren masa (kg)

g = Grabitazioa (m/s2)
h = Likidoaren altuera (m)
170
B
1.13
W=f⋅s eta F = m ⋅ g ekuazioetatik ondokoa ateratzen da:

W=m⋅g⋅h eta s=h
2
Unitatea: 1 kg ⋅ m/s ⋅ m = 1 Nm = 1 joule (J) = 1 watt/s (W/s)

m = 100 kg
g = 9,81 m/s2 ℜ 10 m/s2
h = 2m = 200 cm
W= m⋅g⋅h
= 100 kg ⋅ 10 m/s2 ⋅ 2 m
kg ⋅ m ⋅ m
= 2000 ___________
s2
W = 2000 J
Presioa duen fluidoari bolumena txikiagotu egiten zaio bertan disolbatuta dituen Presio-energia
gasak direla eta. Konpresioa hasierako bolumenaren % 1 - %3 izaten da. Be-
raz, ∆V edo bolumen-murrizketa txiki samarra izaten da eta presio-energia ere
txikia da. Presioa 100 bar-ekoa bada, ∆V gutxi gora-behera hasierako bolume-
naren % 1 izaten da. Ondoren, balio hauetan oinarritutako kalkulua erakusten
da.
Presio-energia
171
B
1.13
W = p ⋅ ∆V
p = Fluidoaren presioa [Pa]

∆V = Fluidoaren bolumena [m3]
W = F ⋅ s eta F = p ⋅ A ekuazioetatik ondokoa ateratzen da:

W=p⋅ A⋅ s
A ⋅ s-ren ordez ∆V ipinita:
W = p ⋅ ∆V
Unitatea: 1 N/m2 ⋅ m3 = 1 Nm = 1 joule (J)
p = 100 ⋅ 105 Pa
∆V = 1% de V
∆V = 0,001 m3
W = p ⋅ ∆V
= 1% ⋅ 105 Pa ⋅ 0,001 m3
N ⋅ m3
= 0,1 ⋅ 105 _______
m2
W = 10 000 J
Presio-energia, fluidoak konpresioari aurka eskaintzen dion presioaren

ondorio da.
172
B
1.13
Materia guztiak konprimi daitezke, eta ondorioz, hasierako p0 presioa ∆p han-

diagotzen bada hasierako V0 bolumena ∆V txikiagotzen da. Olioan gasak di-
solbatuta daudenean konpresioa handiagotu egiten da (% 9raino) eta tenpera-
tura igotzen denean ere bai.
Doitasun handiko makinak egiten direnean, olioaren konpresioa ez da alde ba-

tera utzi behar. Dagokion magnitudea K konpresio-modulua da eta askotan
olioaren elastikotasun-modulu (Eolioa) ere esaten zaio. Ohizko presioetan mo-
dulu hori ondoko formularen bidez gutxi gora-behera kalkula daiteke:
∆p
K ≈ V0 ⋅ _____ [ N/m2 edo N/cm2]
∆V
V0 = Hasierako bolumena, ∆V = Bolumen-murrizketa. Airerik gabeko olioa-

rekin eta 50 oC tenperaturan, K balioa gutxi gora behera 1,56⋅105 N/cm2-koa
da. Hala ere kasu gehienetan, olioak airea izaten du eta horregatik praktikan K
1,0-tik  1,2⋅106 N/cm2-raino balioa-
rekin kalkulatzen da.
2:1
100 mm-ko diametroa eta 400 mm-ko Adibidea
luzera (l0) duen zilindroko olioaren bo-
lumenean 200 bar-eko aurkako pre-
sioak eragiten du. Zenbat milimetro at-
zeratuko da zilindroa?
200 bar
Zilindroko azaleren arteko erlazioa 2:1 da eta K-ren balioa 1,2 ⋅ 105 N/cm2
(materialaren elastikotasuna eta zilindroaren atorraren hedapena ez kontuan har).
173
B
1.13
Ebazpidea:
Azaleren arteko 2:1 erlazioa dela eta, olioak 100 bar-eko presioa du.
∆p
____
K = V0 ⋅ izanik,
∆V
ondokoa lortzen da:

∆p ∆V = I0 ⋅ A
∆V = V0 ⋅ ____
K V0 = ∆I ⋅ A
∆p
A ⋅ ∆I = A ⋅ I0 ⋅ ____
K
∆p
∆I = I0 ⋅ _____
K
1000 N/cm2
___________________
∆I = 400 mm ⋅ 5 2
1,2 ⋅ 10 N/cm
∆I = 3,33 mm
Horrek zilindroa 3,33 mm atzeratzen dela esan nahi du. Adibide honetan
tenperatura-aldaketagatiko bolumenaren handiagotzea ez da kontuan hartu,
presio-aldaketak azkarrak direlako egoera-aldaketa adiabatikoa (bero-trukerik
gabea) dela kontsidera daitekeelako.
Adibide honekin askotan konpresio-faktorea alde batera utz daitekeela ikusi da

(prentsetan, adibidez). Hala ere, tutuak eta zilindroak ahalik eta motzenak iza-
tea komeni da.
Horregatik ez dira makina-erremintetan zilindro luzeak erabiltzen. Nahiago iza-

ten dira boladun errodamenduzko ardatzak edo antzeko sistemak motor hi-
draulikoz eraginda.
174
B
1.13
Energia zinetikoa, gorputzak (edo likidoak) abiadura jakin batez higitzen ari de- Energia zinetikoa
nean duena da. Energia handiagotu egiten da azelerazio-lanaz F indarrak gor-
putzari (edo likidoaren partikulei) eragiten dienean.
Energia zinetikoa fluxu-abiaduraren eta masaren araberakoa da.
Energia zinetikoa
V1 V2
V1 < V2
1
W = ___ m ⋅ v2
2
W= F⋅s v Abiadura [m/s]

= m⋅a⋅s a Azelerazioa [m/s2]
1
= m ⋅ a ⋅ ___ a ⋅ t2 F = m ⋅a
2
1
1 s = __ a ⋅ t2
___ 2 2
= m⋅a ⋅t 2
2
v = a ⋅t
1
___ 2
W= m⋅v
2
Unitatea: 1 kg ⋅ (m ⋅ s)2 = 1 kg ⋅ m2/s2 = 1 Nm = 1 Joule (J)
175
B
1.13
m = 100 kg
v1 = 4 m/s
1
___
W = m ⋅ v2
2
1
___
= ⋅ 100 kg ⋅ (4m/s)2
2
kg ⋅ m2
__________
= 800 2
s
W = 800 J
v2 = 100 m/s
1
___
W = m ⋅ v2
2
1
___
= ⋅ 100 kg ⋅ (100 m/s)2
2
kg ⋅ m2
= 500 000 ________
s2
W = 500 000 J
Fluxuaren abiadurako edozein aldaketak (bolumen-emaria konstante manten-

duz), automatikoki energia zinetikoan aldaketa eragiten du. Energia zinetikoa-
ren guztizkoarekiko portzentaia handiagotu egiten da likidoa abiadura handia-
goaz jariatzen bada eta txikiagotu likidoaren abiadura txikiagoa bada.
Irudian ikus daitekeenez, likidoa abiadura desberdinez jariatzen da bidean dia-

metro desberdinak dituelako eta bolumen-emaria (hau da, fluxu-abiaduraren
eta diametroaren arteko biderkadura) konstantea delako.
176
B
1.13
Energia termikoa, gorputz (edo likido) batek tenperatura jakin bat izan dezan Energia termikoa
eman behar zaion energia da.
Sistema hidraulikoetan, marruskadura medio energia-zati bat energia termiko B 4.6

bihurtzen da. Horrela fluidoa eta sistemako elementuak berotu egiten dira. Be-
roaren zati bat kanpora transmititzen da, sistemako energia (presio-energia
barne) txikiagotu egiten delarik.
Energia termikoa presioaren eta bolumenaren murrizketaren bidez kalkula dai-
teke.
Energia termikoa
p1 p2
∆p = p 1 - p 2
T1 T2
T1 < T2
W = ∆p ⋅ V ∆p = marruskaduragatiko presio galera [Pa]
m3
Unitatea: 1 Pa ⋅ m3 = 1 N ____
2 = 1 Nm = 1 Joule (J)
m
∆P= 5 ⋅ 105 Pa
V = 0,1 m3
W= p⋅V
= 5 ⋅ 105 Pa ⋅ 0,1 m3
N
= 0,5 ⋅ 105 ____
2 m
3
m
W = 50 000 J
177
B
1.13
Potentzia Oro har, potentzia denbora-unitateko egindako lan edo izandako energia-alda-
keta dela esanda definitzen da. Sistema hidraulikoetan, bereizi egiten dira po-
tentzia mekanikoa eta potentzia hidraulikoa. Potentzia mekanikoa, potentzia hi-
drauliko bihurtzen da, eta hau, garraiatu eta kontrolatu ondoren, berriz ere po-
tentzia mekaniko bihurtzen da.
Potentzia hidraulikoa zenbatekoa den presioak eta bolumen-emariak

erabakitzen dute.
Presioaren formulan oinarrituz, presioa eta bolumen-emaria kalkulatzeko ekua-

zioak atera daitezke.
P = Potentzia [ W] = [Nm/S]
P = p⋅ Q
p = Presioa [Pa]
Potentzia
Karga Potentzia
mekanikoa
Potentzia
hidraulikoa
Potentzia
mekanikoa
M = Indarraren
momentua (Nm)
Potentzia
elektrikoa wattetan
178
B
1.13
p = 60 ⋅ 105 Pa
Q = 4,2 l/min = 4,2 ⋅ 10-3 m3/min
4,2
= ______ ⋅ 10-3 m3/s = 0,07 ⋅ 10-3 m3/s
60
P = p⋅Q
= 60 ⋅ 105 Pa ⋅ 0,07 ⋅ 10-3m3/s
N m3
2 ______
= 4,2 ⋅ 10 2
m s
P = 420 W
Presioaren formulan oinarrituz, presioa eta bolumen-emaria kalkulatzeko behar

diren ekuazioak atera daitezke.
P
p = ___
Q
P = 315 W
4,2
Q = 4,2 l/min = ____ dm3/s = 0,07 ⋅ 10-3 m3/s
60
315 Nm ⋅ s
p = ____________ ____________
0,07 ⋅ 10-3 s ⋅ m3
= 4500 ⋅ 103 N/m2
p = 45 ⋅ 105 Pa (45 bar)
179
B
1.13
P
Q = ___
p

P = 150 W
p = 45 ⋅ 105 Pa
150 W
_____________
Q = 5
45 ⋅ 10 Pa
Nm ⋅ m2
= 3,3 ⋅ 10-5 ____________
s⋅N
= 3,3 ⋅ 10-5 m3/s
Q = 0,033 ⋅ 10-3 m3/s = 0,033 dm3/s
Errendimendua Sistemara sartzen den potentzia eta ateratzen dena ez dira berdinak, potentzia-
-galera dagoelako. Sartutako potentziaren eta irtendakoaren arteko erlazioari (η)
errendimendua esaten zaio.
Irteerako potentzia
Errendimendua = _________________
Sarrerako potentzia
Lan praktikoetan, ihesengatiko bolumen-potentziaren galera eta marruskadura-

gatiko potentzia hidraulikoa eta mekanikoaren galera bereizi egiten dira.
Ondorioz, errendimenduaren ondoko sailkapena egiten da:
Bolumen-errendimendua (ηv)
Ponpa, motor eta balbuletan barne- eta kanpo-ihesengatik sortutako galerak.
Errendimendu hidrauliko eta mekanikoa (ηhm)

Ponpa, motor eta zilindrotako ihesengatik sortutako galerak.
180
B
1.13
Ponpa, motor eta zilindroetan potentzia transformatzen den bitartean sortzen

diren guztizko galerak, guztizko errendimenduaren (ηguzt) bidez adierazten
da eta ondoko formulaz kalkula daiteke:
ηgutz = ηv ⋅ ηhm
Ondoren erakusten den adibidean, sistema hidraulikoan sarrerako potentzia eta

irteerako potentzia kalkulatzeko errendimendua nola kontuan hartu azaltzen
da. Adibidean emandako balioak enpirikoak dira eta dagokion fabrikatzaileak
emandako balioez ordezkatu beharko dira.
Sarrerako eta irteerako potentzien kalkulua
MA
nA % 70 / % 75 % 25 / % 30
Motorraren irteera-potentzia
(≈330 W, PE = 467 W denean) PA = 2πnA x MA
Potentzia hidraulikoaren galera
F
Zilindroko irteera-potentzia
PA = F x v Irteera-
(≈350 W, PE = 467 W denean) v
-potentzia % 5 zilindroan edo
PA % 10 motorrean
A B
% 10 balbuletan
P T Potentzia hidraulikoa
tutuetan
P=pxQ
% 10 ponpan
P
PE = 2πnE x ME
M % 5 motor elek.
T
(Motorretik ponparako
sarrera-potentzia) Sarrera-potentzia PE
Potentzia elektrikoa
181
B
1.14
1.14 Urradurazko higadurak Urradurazko higadura, materialetako gainazaletatik oso partikula txikiak
kentzea da. Elementu hidraulikoetan (ponpa eta balbuletan) urradurazko higa-
dura aginte-elementuen profil zorrotzetan izaten da. Materiala suntsitze hori
leku jakin batzuetan presio handiak direnean eta bat-batean tenperatura asko
igotzen denean gertatzen da.
Zergatik izaten dira presioaren eta tenperaturaren igoera horiek?

Tutuaren estugune batean olioaren emari-abiadura igotzen bada, energia zine-
tikoa behar da. Energia zinetiko horrek, presio-energia txikiagotu egingo dela
esan nahi du. Horrela estugunean presio-jaitsiera edo depresioa sor daitezke.
Depresioa -0,3 bar denean, oliotik ihes egindako aire-burbuilak eratzen dira.
Ondoren abiadura jaitsita presioak gora egiten badu, olioak aire-burbuilen lekua
bat-batean hartzen du.
Estuguneko presio-jaitsiera
Presioa (bar)
Presio-murriztapena
Presio-erorketa
Depresio erlatiboa
182
B
1.14
Urradurazko higadura
Estugunearen ondoren presioak berriz ere gora egiten du, burbuilak hautsi egi-
ten dira eta ondoko arrazoiengatik urradurazko higadura gertatzen da:
• Presio-igoerengatik
Diametroa handiagotzen deneko lekuan pareteko partikula txikiak askatu
egiten dira, materialean nekea sortuz (eta agian materiala bera suntsituz).
Urradurazko higadura hauetan zarata handiak izaten dira.
• Aire eta oliozko nahastea berez erretzeagatik
Burbuilak hausten direnean, olioa berehala sartzen da barrura. Prozesu
horretako presio handia eta aire-konpresioa medio, tenperatura handiak
sortzen dira. Ondorioz, burbuiletan airearen eta olioaren arteko nahasteak
berez su har dezake, gasolio-motorreetan bezalaxe (diesel efektua deitzen
zaio).
Sistema hidraulikoan airea egoteko arrazoi bat baino gehiago dago:

Fluidoek beti dute beren baitan aire-kantitateren bat. Egoera atmosferiko nor-
malean, olio hidraulikoek airea gutxi gora-behera % 9 bolum. dute disolbaturik.
Hala ere portzentaia hau desberdina izaten da presioaren, tenperaturaren eta
olio-motaren arabera. Baliteke airea sistema hidraulikora kanpotik sartzea ere
(estuguneak estankoak ez badira batez ere).
183
B
1.14/15
Era berean, baliteke ponpak xurgatutako olio hidraulikoak aire-burbuilak izatea,

depositorako deskarga-tutuak behar bezala kokatuta ez daudelako, olio hidrau-
B 4.4 likoak depositoan behar adinako egonaldirik izan ez duelako edo olioak airea
egozteko behar adinako gaitasunik ez duelako.
1.15 Estuguneak Kapitulu honetan tratatutako gaiak (emari-motak, marruskadura, beroa eta pre-
sio-galera, energia, potentzia eta urradurazko higadura) estugunea aztertuz la-
bur eman daitezke.
Estugunea
F1 F2
A1 A2
v1 < v2 > v3
Estuguneetan, Reynolds-en zenbakiak 2300 baino askoz ere balio handiagoa

B 1.11
du diametroa txikiagotu eta emariaren abiadura handiagotu egiten delako (bolu-
men-emaria konstantea baita). Horrela laster heltzen da abiadura kritikora, eta
hortik aurrera emari laminarra zurrunbilotsu bihurtzen da.
184
B
1.15
Energia-legearen arabera, sistemako guztizko energia beti konstantea da. Be-

raz, emariaren abiadura handiagotzen delako energia zinetikoak gora egiten
badu, beste energia-motaren batek derrigorrez behera egin behar du. Presio-
-energia energia zinetiko eta bero-energia bihurtzen da. Emari-abiadura bizkortu
egiten delako, marruskadura handiagoa da eta horregatik fluidoaren tenperatu-
ra zein energia termikoa igo egiten dira. Beroaren zati bat kanpora transmi-
titzen da. Estugunearen amaieran, bolumen-emariak estugunea baino lehena-
goko fluxu-abiadura lortzen du. Hala ere, presio-energia jaitsi egin da eta gale-
raren balioa energia termikoa da. Horren ondorioz, estugunearen ondoren pre-
sioa txikiagoa da.
Estuguneetako energia-murriztapenak potentzia-galera dagoela esan nahi du. Po-

tentzia-galera horiek presio-murriztapenak eta tenperatura-igoerak neurtuta kal-
kula daitezke. Presio-galeran parte hartzen duten faktoreak ondoko hauek dira:
• Biskositatea
• Emariaren abiadura
• Estugunearen forma eta luzera
• Emari-mota (laminarra edo zurrunbilotsua)
Hagen-Poiseuill-en formularen arabera
α = Fluxu-koefizientea
2 ⋅ ∆p
______
Q = α ⋅ Ad ⋅ Ad= Estugunearen diametroa m-tan
ρ
∆p = Presio-murriztapena Pa-etan
ρ = Olioaren dentsitatea kg/m3-tan
eta konstanteak alde batera utzita, ondoko baliokidetza sinplifikatua lortzen da:
Q≈√

∆p
Estugunean zeharko fluxua presio-diferentziaren araberakoa da.
185
B
1.15
Estuguneko presio-murriztapena
Pabs bar-etan
Presio-murriztapena
Presio-erorketa
Depresio erlatiboa
Estuguneetan presioaren balioak depresioa izateraino jaisten badira, olioak ai-

rea jariatzen du eta burbuilak sortzen dira. Burbuilek olio eta airezko gasak
izaten dituzte (urradurazko higadura fenomenoa).
Estugunearen ondoren diametroa handiagotzen denean presioak gora egiten

badu, burbuilak hautsi egiten dira. Horrela urradurazko higadura sortzen da,
hau da, estugunea zabaltzen den gunean materiala suntsitu egiten da, eta
agian olio hidraulikoa berez erre ere egiten da.
186
Presiodun fluidoak Festo Didactic
B
2
2. kapitulua
Presiodun fluidoak
187
B2.1
Berez edozein likido da presio-energia transmititzeko egokia. Hala ere, sistema

hidraulikoan erabiltzen den olioak baldintza jakin batzuk bete behar dituelako
aukera handirik ez da izaten.
Urak normalean korrosio, irakidura, izozte eta biskositatearen aldetik arazoak

izaten ditu.
Olio mineralekin prestatutako likidoek ere (olio hidrauliko ere deitzen zaie) ia
eskakizun guztiei erantzuten diete (makina-erremintetan normalean izaten
direnei, adibidez). Ondorioz, olio hauek dira sistema hidraulikoetan erabilienak.
Sute-arriskua dagoen lekuetan erabiltzeko sistema hidraulikoetan, adibidez,

• Meagintzan
• Presiozko galdaketazko makinetan
• Forjarako prentsetan
• Zentral elektrikoetako turbinak erregulatzeko sistemetan
• Burdingintzako zentruetan eta ijezketa-trenetan
Beharrezkoa da nekez su hartzen duten likidoak erabiltzea. Aplikazio

hauetan olio mineralezko fluidoak pitzagune edo haustuneren batetik ihes
egiten badu eta oso pieza metaliko beroak ukitzen baditu su hartzeko arriskua
egoten da.
2.1 Presiodun fluidoen Sistema hidraulikoetan erabilitako fluidoek oso eginkizun desberdinak dituzte:
zereginak
• Presioa transmititzea
• Ekipamenduen alderdi higikorrak labaintzea
• Hoztea, hau da, energia-transformazioan (presio-galeran) sortutako beroa
kanporatzea
• Presio-puntek sortutako dardarak moteltzea
• Korrosioaren aurka babestea
• Urradurazko partikulak deuseztea
• Seinaleak transmititzea
188
B2.2
Bi likido-taldeak (olio hidraulikoak eta nekez su hartzen dutenak) ezaugarri 2.2 Presiodun fluido-motak
desberdinetako motetan sailkatzen dira. Ezaugarri horiek zeintzuk diren
oinarrizko likidoak eta gehigarri-kopuru txiki batzuek erabakitzen dituzte.
Olio hidraulikoak
DIN 51524 eta 51525en arabera, ezaugarrien eta konposizioaren arabera olio
hidraulikoak hiru taldetan sailkatzen dira:
• HL olio hidraulikoa
• HLP olio hidraulikoa
• HV olio hidraulikoa
Sigla horietan H letrak olio hidraulikoa dela esan nahi du, eta gainerako letrek
gehigarriak adierazten dituzte. Letrei biskositate-koefizientea gehitzen zaie
DIN 515117ren arabera (biskositatearen sailkapena ISOren arabera).
Sistema hidraulikoetarako olio hidraulikoak
Izendapena Ezaugarri bereziak Aplikazio-eremuak

Korrosioaren aurkako babesa eta Esfortzu termiko handiak sortzen
HL zaharkitzearen kontrako direneko edo ura sartuta korrosioa
erresistentzia handiagotzea egon daitekeeneko ekipamenduak
Higadura-erresistentzia handiagoa HL olioen eremuak eta gainera

HLP beren egitura edo eragiketengatik
marruskadura handiagoak
daudenetan
Tenperaturak biskositateari HLP olioen eremuak;

HV gutxiago eragitea tenperatura-aldaketa handiak edo
giro-tenperatura baxuetan lan
egiteko ekipamenduak
HLP 68 olio hidraulikoa
H: Olio hidraulikoa
HLP 68 L: Korrosioaren aurkako edota zaharkitzearen aurkako
erresistentzia hobea lortzeko gehigarriekin
P: Erresistentzia jaisteko edota handiagotzeko gehigarriekin
68: Biskositate-koefizientea DIN 51517ren arabera
189
B2.3
Nekez su hartzen duten Likido sintetiko hauek urtsu eta anhidrikotan sailkatzen dira. Likidoen egitura
likidoak kimikoak gasek su hartzea eragozten du.
Ondoren erakusten den taulan sistema hidraulikoetan erabiltzen diren eta su

nekez hartzen duten likido batzuk erakusten dira (HF likidoak). Likido hauek
24317 eta 24320 VDMA orrietan deskribatzen dira.
Nekez su hartzen duten likidoak
Izendap. VDMA orri-zk. Konposizioa Ur-edukia

siglak) %tan
HFA 24 320 Olio eta urezko emultsioak 80 ... 98
HFB 24 317 Olio eta urezko emultsioa 40
HFC 24 317 Ur-disoluzioak, adibidez, glikol 35...55

urtsua
HFD 24 317 Likido anhidrikoak, adibidez, 0...0,1

fosfato esterra
2.3 Ezaugarriak eta Olio hidraulikoek orain arte adierazitako baldintzak bete ditzaten, aplikazioaren
baldintzak arabera ezaugarri jakin batzuk izan behar dituzte. Ondorioz, substantziaren
ezaugarriak hauek dira:
• Dentsitatea ahalik eta txikiena
• Konprimigarritasun txikia
• Biskositate txikiegia ez izatea (mintz labaingarriak)
• Biskositate-ezaugarri onak tenperaturaren arabera
• Biskositate-ezaugarri onak presioaren arabera
• Zaharkitzearen kontrako erresistentzia ona
• Beste material batzuekin bateragarri izatea
190
B
2.4
Gainera olio hidraulikoek ondoko baldintzak bete behar dituzte:

• Airea egotzi
• Aparrik ez sortu
• Hotzarekiko erresistentzia izan
• Higadura eta korrosioaren aurkako erresistentzia izan
• Ura bereizteko gaitasuna izan
Biskositatea olio hidraulikoak bereizteko irizpide garrantzitsua da.
Biskositate hitzak “fluxu-gaitasuna” esan nahi du. Biskositate-mailak fluidoaren 2.4 Biskositatea
barne-marruskadurak adierazten ditu, hau da, aurrera egin dezan fluidoaren
ondoz ondoko bi geruzen artean gainditu behar den erresistentzia. Ondorioz,
biskositateak likidoa jariatzeko dagoen erraztasuna adierazten du.
Unitate Sistema Internazionalaren arabera, intentsitateaz “biskositate zinemati-

-koa” adierazten da (unitatea: mm2/s).
Biskositatea araututako metodoaz neurtzen da.
Adibidez:
DIN 51562: Ubbelohde-ren biskosimetroa
DIN 51561: Vogel-Ossag-en biskosimetroa
Biskositate zinematikoa neurtzeko biskosimetro esferikoa ere erabil daiteke.
Aparatu honekin biskositatea nahikoa zehatz neur daiteke eskala handi
samarrean. Horren bidez grabitazioz fluido baten erresistentziaren kontra
gorputz bat jaisten deneko abiadura neurtzen da. Biskositatearen balio
zinematikoa lortzeko, biskosimetro esferikoan ateratako balioa fluidoaren
dentsitateaz zatitu behar da.
191
B
2.4
Biskosimetro esferikoa
Tenperatura erregulatzeko Likidoa

gorputza
Erorketa-altuera
Esfera
Tutua
Olio hidraulikoetan parametro garrantzitsu bat biskositatea da. ISO arauak eta
DIN 51524 arauak ondokoa ezartzen dute: biskositatearen sailkapenak 40 oC-
-ko tenperaturan dauden olioen biskositate maximoa eta minimoa adierazten
dute.
Biskositate-motak (DIN 51502)
Biskositate-motak Biskositate zinematikoa (mm2/s) 40°C-tan

ISOren arabera min. max.
ISO VG 10 9,0 11,0
ISO VG 22 19,8 24,2
ISO VG 32 28,8 35,2
ISO VG 46 41,4 50,6
ISO VG 68 61,2 74,8
ISO VG 100 90,0 110,0
192
B
2.4
Horrek HL, HLP eta HV olio hidrauliko bakoitzarentzat sei biskositate-mota

daudela esan nahi du. Ondoko taulan biskositate-mota desberdinak eta beren
aplikazio-eremuak erakusten dira. Biskositate-mota giro-tenperaturara egokitu
beharko da.
Motor edo abiadura-kaxetako sistema hidraulikoetan kalitate handiko olioak

ere erabiltzen dira, olioak biltzen direnean dauden baldintzak direla eta.
Horregatik hemen SAEren araberako olio-sailkapena ere ipini da. Hala ere,
sailkapen honek askoz perdoi-tarte handiagoak onartzen ditu, eta hori erraz
egiazta daiteke bi sailkapenak konparatuta.
Biskositatearen sailkapena SAEren arabera
SAE-motak ISO-VG Aplikazio-eremuak
30 Barruti itxietan tenperatura altuetan dauden

ekipamendu egonkorrak
100
20,20 W
68
Tenperatura normalekin
10 W 46
5W 32
Afrontuko aplikazioak
22
Zona hotzetakoak
(15)
10
193
B
2.4
Biskositatearen mugak praktikan garrantzitsuak dira.
Biskositate txikiegia (jariotasun handiegia) denean ihesak ugariago izaten

dira. Mintz labaingarria meheagoa izaten da eta erraz hauts daiteke. Kasu
horretan higadurarekiko babesa txikiagoa da.
Hala ere, hobe da biskositate txikiko olioa erabiltzea, marruskadura txikiagoa
izanik presio eta potentzia gutxiago galtzen delako. Biskositatea handiagotzen
denean fluidoaren barne-marruskadura ere handiagotu egiten da, eta ondorioz,
beroagatiko presio- eta potentzia-galera handiagoa da.
Biskositatea handiegia (trinkoegia) denean marruskadura handiagoa izaten

da, eta ondorioz presio-galerak eta tenperatura-igoerak izaten dira
(estuguneetan batez ere). Horregatik hotzetan martxan jartzea eta ura
bereiztea zailagoa da, eta ondorioz urradurazko higadura izateko joera
handiagoa da.
Biskositatearen mugak
Biskositate zinematikoa
2
mm
____
Beheko muga 10
s
2
mm
____
Biskositate-tarte ideala 15 ... 100
s
2
mm
____
Goiko muga 750
s
194
B
2.4
Aplikazioetan fluidoen ezaugarriak tenperaturaren arabera kontuan hartu

beharko dira. Izan ere, presiodun fluidoaren biskositatea tenperaturaren
arabera aldatu egiten da. Bataren eta bestearen arteko erlazioak Ubbelohde-
-ren biskositatea/tenperatura diagraman grafikoki ikus daitezke. Dagozkien
balioak diagrama logaritmiko bikoitzean ipintzen badira, zuzena lortzen da.
Biskositatea/tenperatura diagrama Ubbelohde-ren arabera
10000
5000
1000
500 gainpresioa (bar)
1400
100 1200
1000
2
v (mm /s) 50 800
600
400
20
200
10
0 20 40 60 80 100
tenperatura (°C)
Biskositatearen eta tenperaturaren arteko erlazioaren ezaugarriak (VI)

biskositate-indizearen bidez ematen dira.
Indize hori DIN ISO 2909ren bidez kalkulatzen da. Olio hidraulikoaren
biskositate-indizea zenbat eta handiagoa izan, hainbat eta gutxiago aldatzen da
bere biskositatea, edo, bestela esan, hainbat eta handiagoa da olioa erabil
daitekeeneko tenperatura-tartea. Biskositate-indize handia malda txikiko zuzen
gisa agertzen da biskositatea/tenperatura diagraman.
195
B
2.4
Biskositate-indize handiko olio mineralei olio graduanitz (multigrado) ere

deitzen zaie. Oso tenperatura desberdinetan lan egiten deneko kasuetan
erabiltzen dira olio hauek; ekipamendu hidrauliko higikorretan, adibidez.
Biskositate-indize txikiko olioak udako eta neguko olio gisa sailkatzen dira.
Udako olioak: biskositate handiagoa dute beroarekin gehiegi mehetu eta mintz
labaingarria hautsi ez dadin.
Neguko olioak: biskositate txikiagoa dute, hotzarekin trinkoegi bihurtu eta

hotzetan martxan jartzea zaila izan ez dadin.
Olio hidraulikoetan biskositatearen eta presioaren arteko erlazioa ere

garrantzitsua da. Izan ere, presioa igotzean biskositatea ere igo egiten da.
Puntu hau oso kontuan izan behar da ∆p = 200 bar baliotik aurrera. Normalean
0 bar-eko presioarekin konparatuz biskositatea bikoiztu egingo da presioa 350
edo 400 bar-eraino igotzen bada.
Biskositatea/presioa diagrama
Biskositate zinematikoa (mm2/s)
Presioa (bar)
196
B
2.4
Kapitulu honetan ikusitako presiopeko fluidoen ezaugarriak laburbilduz, nekez

su hartzen duten likidoek eta olio mineralez egindako olio hidraulikoek
ondoko abantailak eta desabantailak dituztela ikusten da:
Nekez su hartzen duten olioen abantailak eta desabantailak
Abantailak Desabantailak
Dentsitate handiagoa Ponpak xurgapen-esfortzu handiagoa

egin behar
Konprimigarritasun Fluidoaren Presio-punta handiagoak izateko aukera

txikiagoa elastikotasuna txikiagoa
Airea gaizki egozten Ontzi handiagoak erabiltzeagatik

dute biltegiratzeko denbora handiagoa
Lan-tenperatura 50 °C baino tenperatura handiagoan lan

mugatuak egiterik eza, hortik gora ur gehiegi
lurrintzen delako
Biskositate eta HFC likidoetan HFD likidoetan tenperaturak aldatzen

tenperaturaren arteko biskositatea gutxiago badira biskositatea aldatu egiten da
erlazio egokia aldatzen da tenperatura
aldatzen bada
Disoluzio-efektua HDF likidoek perbunanezko juntura
normalak, metagailuak eta tutu malguak
disolbatu egiten dituzte
Prezioa HFD likidoen HDF likidoak olio hidraulikoak baino

ezaugarriak olio garestiagoak dira
hidraulikoek dituztenak
dira, beti ere dagozkien
beroketa- eta
hozketa-sistemak
badituzte
197
B
198
Sistema hidraulikoaren errepresentazioak Festo Didactic
B
3
3. kapitulua
Sistema hidraulikoaren
errepresentazioak
199
B3.1
Higiduren sekuentziak eta laneko zein kontroleko elementuen kommutazio-

-egoerak argi azaldu ahal izateko, era egokian aurkeztu behar dira.
Errepresentazio-era nagusiak hauek dira:

• Kokapen-planoa
• Eskema hidraulikoa
• Urrats-diagrama
• Espazioa/denbora diagrama
• Funtzio-diagrama
• Funtzio-planoa
3.1 Kokapen-planoa Kokapen-planoa produkzio-sistema, makina eta abarren zirriborro eskematikoa

da. Kokapen-planoa erraz ulertu behar da, funtsezkoena adierazi behar du eta
espazioan elementuek duten banaketa besterik ez du erakutsi behar.
Irudiak Z1 zilindroa nola dagoen eta bere eginkizuna erakusten duen kokapen-
-planoa adierazten du.
Z1 zilindroaren eginkizuna labearen kanpaia altxatzea da.
Kokapen-planoa
Z1
200
B
3.2
Eskema hidraulikoak, sistema hidraulikoaren egitura funtzionala adierazten du. 3.2 Eskema hidraulikoa
Osagaien izendapena A 4.3
Z1
Lan-elementua
NG6
Seinale-sarrera
Energia-
-kontrola
Energia-horniketa
Tenplaketa-labearen eskema hidraulikoak beheko aldean energia-horniketarako

sistema du, bertan iragazkia (0.1), presioa mugatzeko balbula (0.2), ponpa
(0.3) eta motor elektrikoa (0.4) dituelarik.
Eskemaren erdialdean gizakiaren eta makinaren arteko kontaktugunea dago,
hau da, seinaleak sartzeko eskuzko palanka. Erdialdean bertan energia-
-kontrola ere badaukagu, noranzko bakarreko balbula (1.2), 3/2 bideko balbula
(1.1) eta presioa mugatzeko balbula (1.3) daudelarik.
Energia-kontrolerako zatiak eta lan-zatiak errendimendu-zatia osatzen dute.
Sistema hidrauliko honetan lan-elementua efektu bakuneko Z1 zilindroa da.
201
B3.3
3.3 Ekipamenduen datu Eskema hidraulikoetan

teknikoak elementuen datu tekni-
koak DIN 24347ren ara- Z1
bera adierazten dira.
NG6
(2,8 cm3/u)
Gainera, eskema hidrauli-

koetako informazioa
osatzeko taulak erantsi
daitezke:
Ekipamenduak Parametroak Balioak (adibideak)

Depositoa Bolumena litrotan emana, olioaren max. 50 l
maila gorena adieraziz
Sistema hidraulikoaren fluido-mota ISO VG 22 Al edo HLP mota
Motor elektrikoak Potentzia izendatua kW-etan 1,1 kW

Biraketa-abiadura min-1-etan 1420 min-1
Eragintza konstanteko Garraio-bolumen geometrikoa Engranajezko ponpa

ponpak eta ponpa cm3-tan 2,8 cm3 / bira
erregulagarriak Presioaren doiketa bar-etan edo Lan-presioa 50 bar
sisteman onartzen den
Presio-balbulak presio-marjinaren arabera
Noranzko bakarreko Erantzun-presioa 1 bar

balbula
Zilindroa Zilindroaren 32/22 - 200
barne-diametroa/zurtoinaren Z1 Jasotzeko
diametroa, ibiltartea mm-tan
Zilindro bakoitzean bere zeregina
adierazi behar da (adibidez, finkatu,
jaso, torneatu, planoa, etab.)
Iragazkia Emari izendatua l/min-tan
β .... ∆p ... bar izanik
Tutu malguak Diametro izendatua (barnekoa) 6 mm
mm-tan
Motor hidraulikoa Xurgapen-ahalmena cm3-tan v = 12,9 cm3
Biraketa-abiadura min-1 -etan n = 1162,8 min-1
ondokoak izanik
Q = 15 dm3 / min
M = 1 Nm
Zenbait bidetako Tamaina izendatua NG 6
balbula
202
B
3.4
Makinen eta produkzio-sistemetako funtzio-zikloak diagramen bidez adieraz 3.4 Funtzio-diagrama

daitezke. Funtzio-diagramak egiten dira eta horietan garbi erakusten dira
makina edo ekipamendu bateko elementu bakoitzaren egoerak eta egoera-
-aldaketak.
Ondoko adibideak zenbait bidetako balbula elektrikoak dituen jasotzeko siste-
maren diagrama erakusten du.
Funtzio-diagrama
Denbora
Elementuak
Urratsa
Izendapena Ident. Egoera
Ponpa martxan
desko-
nektatua
Zenbait bidetako
balbula
Zilindroa
Zenbait bidetako
balbula
Zilindroa
203
B3.5
3.5 Funtzio-planoa Sekuentzien planoa da, bertan kontrol-funtzioen ordena zorrotz xehetuta da-
goelarik. Urrats bakoitza aurrekoa amaitutakoan eta hurrengo kommutazio-
-egoerako baldintza guztiak betetzen direnean baino ez da ematen.
Funtzio-planoa
MARTXAN
JARTZEA Blokea ipinita
b0 (hasierako posizioa)
Zilindro jasotzailea A+en
Jaso
Desplazamendu-zilindroa B+en
Desplazatu
Zilindro jasotzailearen itzulera A-
Jaitsi
Desplazamendu-zilindroaren
itzulera B-
Itzulera
TP 502 eskuliburuan zehatz-mehatz ematen dira funtzio-diagramak, urrats-

-diagramak, espazio/denbora diagramak eta funtzio-planoak.
204
Energia hornitzeko ekipamenduaren osagaiak Festo Didactic
B
4
4. kapitulua
Energia hornitzeko
ekipamenduaren osagaiak
205
B
4
Energia hornitzeko unitateak sistema hidraulikoak behar duen energia ematen

A 4.2 du. Osagai nagusiak hauek dira:
• Motorra
• Ponpa
• Presioa mugatzeko balbula
• Akoplamendua
• Metagailua
• Iragazkia
• Hozketa-sistema
• Beroketa-sistema
Gainera sistema hidrauliko guztiek dituzte mantenimendu, kontrol eta segurta-

sunerako unitateak, eta era berean, elementu hidrauliko guztiak lotzeko tutuak
ere bai.
Eragintza hidraulikorako ekipamendua
206
B
4.1
Sistema hidraulikoei (eskuzko ponpa dutenak alde batera utzita) motorrek era- 4.1 Motorrak
giten diete (motor elektrikoek, eztanda-motorrek, eta abarrek).
Motor elektrikoak batez ere sistema hidrauliko finkoetan erabiltzen dira, eta
eztanda-motorrak sistema hidrauliko higikorretan.
Unitate hidrauliko zentrala makina edo ekipamendu handien gunea izaten da.
Makina edo ekipamendu bateko lan-elementu guztiak eragintza hidraulikorako
ekipamendu bati edo batzuei loturik daude eta tutu amankomunen bidez hor-
nitzen dira, metagailu bat edo batzuk eduki ditzaketelarik. Metagailu hidrauli-
koetan energia hidraulikoa metatzen da eta behar den unean hortik jasotzen
da. TP 502 eskuliburuan metagailuez xehetasun gehiago ematen da.
Presio-tutueriak, itzulera-tutueriak eta ihes-olioarentzako tutueriak zirkuituak

osatzen dituzte. Horrela, espazioa eta energia aurrezten dira.
207
B
4.1
Irudian garraiabide bateko egoera jakin baten eskema hidraulikoa erakusten

da.
Eskema hidraulikoa
Presio-tutueria
Itzulera-tutueria
Ihes-olioaren tutueria
208
B
4.2
Sistema hidraulikoko ponpari ponpa hidrauliko ere deitzen zaio eta bere eginki- 4.2 Ponpak
zuna eragintza-ekipamendutik datorkion energia mekanikoa energia hidrauliko
(presio-energia) bihurtzea da:
Ponpak olioa xurgatu eta tutueri sistema hornitzen du. Sistema hidraulikoan
presioa sortzen da jariatzen den olioak eskainitako erresistentzia dela eta.
Presioa guztizko erresistentziari dagokio, eta berau kanpo- eta barne-
-erresistentziez eta bolumen-emariarenaz osatua dago.
• Kanpo-erresistentziak
Karga erabilgarrien, marruskadura mekanikoaren, karga estatikoen eta aze-
lerazio-indarren bidez sortutakoak dira.
• Barne-erresistentziak
Tutueriako eta sistemaren elementuetako guztizko marruskaduraren, olioa-
ren berezko marruskaduraren eta fluxuko estuguneei zor zaizkie.
A 6.3
Horrek honakoa esan nahi du: sistema hidraulikoan fluidoaren presioa ez duela
ponparen potentziak ezartzen; erresistentzien arabera igo egiten dela baizik.
Gainera batzuetan presioa sistemako elementua hondatzeraino igotzen da.
Praktikan oztopo hau saihesteko ponparen irteeran berehala edo ponpan ber-
tan presioa mugatzeko segurtasun-balbula ipintzen da. Balbula horrek ponpa-
ren potentziaren arabera lan-presio maximoa erregulatzeko aukera ematen du.
209
B4.2
Ponpek ondoko parametro garrantzitsuak dituzte:
Egozketa-bolumena V egozketa-bolumena (garraio-bolumena edo ponparen ibiltarte-bolumena ere

esaten zaio) ponparen tamaina adierazten duen parametroa da. Biraketa edo
ibiltarte bakoitzean ponpak garraiatzen duen fluido-bolumenari dagokio.
Minutuko garraiatzen den fluido-bolumenari Q bolumen-emaria deitzen zaio

(garraio-emaria). Emari hau V egozketa-bolumenaren eta n bira-kopuruaren
arteko biderkadura da:
Q=n⋅V
Adibidea: Engranaje-ponparen garraio-emariaren kalkulua:

Bira-kopurua n = 1450 min-1
Egozketa-bolumena V = 2,8 cm3 (birako)
Ezezaguna:
Q garraio-emaria
Q = n⋅V
= 1450 min-1 ⋅ 2,8 cm3
cm3
= 4060 ____
min
3
dm
____
= 4,06 = 4,06 l/min
min
210
B
4.2
Lan-presioa parametro garrantzitsua da, ponpen aplikazioak ikusita. Puntako Lan-presioa

presioaren balioa adierazten da, nahiz eta presio horretan denboraldi laburrez
egon beharko duen (ikus grafikoa); bestela ponpa behar baino lehen higatuko
bailitzateke.
Martxan jartzearen iraupena
Presioa
(p)
Puntako presioa P3
Presio maximoa P2
Funtzionamendu P1
jarraiko presioa
Denbora (t)
Segurtasun-arazoak medio, ponpa batzuek beren baitan presioa mugatzeko

B6
balbula izaten dute.
Minutuko bira-kopurua, ponpa aukeratzerakoan datu garrantzitsua da. Garraio- Bira-kopurua

emaria izan ere, n bira-kopuruak erabakitzen du. Ponpa askok bira-kopuruetan
maila bat ez dute gainditu behar eta martxan jartzean ez dituzten esfortzu han-
diak egin behar. Ohizko bira-kopurua n = 1500 min-1-ekoa izaten da, korronte
trifasikoko motor asinkronoez eragiten direlako eta hauek korronte elektrikoaren
maiztasunaren arabera funtzionatzen dutelako.
211
B
4.2
Errendimenduak Ponpek energia mekanikoa energia hidrauliko bihurtzen dute eta prozesu ho-
rretan potentzia-galerak izaten dira; errendimenduaz adierazten direnak, hain
B 1.13 zuzen.
Ponparen guztizko errendimendua, bolumen-errendimendua (*v) eta errendi-

mendu hidrauliko-mekanikoa (*hm) kontuan hartuta kalkulatzen da. Ondoko
formula aplikatzen da:
ηgutz = ηv ⋅ ηhm
Ponparen potentzia zenbatekoa den jakiteko, ezaugarri-kurbari begiratu ohi

zaio. VDI 3279 arauak zenbait ezaugarri-kurbaren berri ematen du. Hauena,
adibidez:
• Q garraio-emariarena
• P potentziarena
• η errendimenduarena
Kurba hauek presioaren araberakoak dira eta ponpak minutuko bira-kopuru

konstantea duela kontsideratzen da.
212
B
4.2
Ponparen ezaugarri-kurba presioaren arabera garraio-emariak duen ezaugarri-

kurbaren adierazpena da. Ponparen ezaugarri-kurbak erakusten duenez, ga-
rraio-emari erabilgarria (Qera) presioa igo ahala jaitsi egiten da. Egiazko ga-
rraio-emaria (Qe), horrez gain ihes-olioa (Qi) kontuan hartzen duena da.
Labainketa mantendu ahal izateko ihes-olio apur batek beti egon behar du!
Ponparen ezaugarri-kurbak ondoko informazioa ematen du:

• p = 0 denean, ponpak Q edo guztizko garraio-emaria ematen du
• p > 0 denean, Q jaitsi egiten da ihes-olioa dela eta
• Ezaugarri-kurbaren ibilbideak ηv bolumen-errendimenduaren berri ematen du.
Grafikoak ponpa berri baten eta higatutako (matxuratutako) beste baten ezau-
garri-kurbak erakusten ditu:
Ponpa baten ezaugarri-kurba
min
ponpa berria
Garraio-bolumena
ponpa
matxuratua
Presioa p[bar]
213
B
4.2
• Ponpa berriaren ezaugarri-kurba. Ihes-olioaren emaria % 6koa da 230 bar-

etan. Ondorioz:
Q(p= 0) = 10,0 dm3/min

Q(p=230) = 9,4 dm3/min
QL = 0,6 dm3/min
9,4 dm3/min
____________
ηv =
10,0 dm3/min
ηv = 0,94
• Ponpa matxuratuaren ezaugarri-kurba. Ihes-olioaren emaria % 14,3koa da

230 bar-etan. Ondorioz:
Q(p= 0) = 10,0 dm3/min

Q(p=230) = 8,4 dm3/min
QL = 1,3 dm3/min
8,7 dm3/min
ηv = ____________
10,0 dm3/min
ηv = 0,87
Horrek ondokoa esan nahi du: ponparen ezaugarri-kurbak ponparen (ηv) bolu-
men-errendimenduaz informazioa lortzeko aukera ematen duela.
Ponpa behar bezala erabiltzeko, beren parametro eta ezaugarri-kurbak ezagutu

behar dira. Horrela ponpa desberdinak konparatu eta aplikaziorako egokiena
aukeratu ahal izango da.
Gainera beste ezaugarri batzuk badira eta garrantzitsuak izan daitezke ponpa
aukeratzeko:
• Finkapen-mota
• Lan-tenperaturak
• Zarata-mailak
• Erabili beharreko fluidoaz gomendioak
• Ponpa-mota
214
B
4.2
Ponpa hidraulikoetan funtsezko hiru mota daude egozketa-bolumena kontuan

hartuta:
• Funtzionamendu konstanteko ponpak: egozketa-bolumen konstantea
• Ponpa doigarriak: egozketa-bolumena doigarria
• Ponpa erregulagarriak: presioa, bolumen-emaria edo potentzia eta egozke-
ta-bolumena erregula daitezke
Eraikuntza-motaren arabera, oso ponpa desberdinak daude. Hala ere, denek

egozketa-printzipio beraz funtzionatzen dute. Presiodun fluidoa pistoi, zelula-
hegats, ardatz helikoidal edo engranajeen bidez egozten da.
Ponpa hidraulikoak
Engranajezko ponpak Zelula-hegatsezko Pistoizko ponpak

ponpak
Kanpo-engranajezko ponpa Barne-indarra Pistoi erradialeko ponpa
Barne-engranajezko ponpa Kanpo-indarra Pistoi axialeko ponpa
Engranajezko ponpa
Ponpa helikoidala
Funtzionamendu Eragiketa konstantezko ponpak, ponpa doigarriak edo

konstantezko ponpak erregulagarriak
215
B4.2
Adibidea Ponpa hidraulikoa: engranajezko ponpa
Engranajezko ponpak funtzionamendu konstantezkoak dira, egozketa-bolume-

na erregulatzeko aukerarik ematen ez dutelako. Egozketa-bolumena engrana-
jeko hortzen arteko espazioen araberakoa da.
Engranaje-ponparen funtzionamendu-eskema
Presio-ganbara
Likido konprimitua
Xurgaketa-ganbara
Irudian engranajezko ponparen ebakidura erakusten da. S xurgaketa-ganbara

depositoarekin komunikatuta dago. Ponpak honela funtzionatzen du:
Horztun gurpiletako bati motorrak eragiten dio, eta besteak engranatzen duela-
ko ere birak ematen ditu. Xurgaketa-ganbaran depresioa sortzen da engranaje-
tik hortz batek irteten duenean bolumena handiagotu egiten delako. Olioak en-
granajeko ganbarak betetzen ditu eta kanpoko hormatik P presio-ganbarara
eramaten da. Ganbara horretara heldutakoan, olioa engranajeko ganbaratik tu-
tuetara bidaltzen da hortzak elkartzen diren unean.
Xurgapen-ganbararen eta egozketa-ganbararen espazioen artean olioa konpri-

mitu egiten da. Konprimitutako olioa xurgapen-ganbarara eramaten da arteka
batetik. Bestela presio-puntak sortuko lirateke konprimitutako olioagatik, zara-
tak aterako lirateke eta ponpa hautsi egingo litzateke.
216
B
4.2
Ponpako ihes-olioaren kantitatea zenbatekoa den artekaren tamainak (arteka

ponparen gorputzaren, hortzen eta hortzen alboko gainazalen artekoa da),
hortzen gainkadurak, biskositateak eta biraketa-abiadurak erabakitzen dute.
Galera hauek bolumen-errendimendua jakinez gero kalkula daitezke. Bolumen-

errendimenduak izan ere, emari erabilgarriaren eta emari izendatuaren arteko
B 1.13
erlazioa adierazten du.
Xurgapen-ganbara beti da egozketa-ganbara baino handiagoa, xurgapen-tu-

tuetan presio-tutuetan baino abiadura txikiagoak egon behar duelako. Xurga-
pen-tutuek diametro txikiegia baldin badute, fluxuaren abiadura handiegia izan-
go da. Izan ere, v-rentzat ondoko formula aplikatzen da:
Q
____
v =
A
Ondorioz, bolumen-emaria konstantea bada eta tutuen diametroa txikia bada,

fluxu-abiadura handia izango da. Beraz, presio-energia energia zinetiko eta
bero-energia bihurtuko litzateke eta xurgapen-ganbaran presio-erorketa sortuko
luke. Ganbara horretan xurgapenean depresioa sortzen da eta depresio hori
areagotu egingo litzateke, urradurazko higadura eragingo lukeelarik. Horrela
ponpa hondatu egingo litzateke. B 1.14
217
B
4.2
Ponpa behar bezala aukeratu eta erabiltzeko, garrantzitsua da bere parame-

troak eta ezaugarri-kurba kontuan hartzea.
Ondoren erakusten den taulan, azokan hedatuta dauden funtzionamendu kons-

tantezko ponpen parametroak erakusten dira. Informazio gehiago nahi izanez
gero, ikus VDI 3279.
Ponpa- Bira-kopuruaren Egozketa- Presio Guztizko

-mota marjina -bolumena izendatua errendimendua
1
___ (cm3) (bar)
min
Kanpo- 500 - 3500 1,2 - 250 63 - 160 0,8 - 0,91

-engranajezko
ponpa
Barne- 500 - 3500 4 - 250 160 - 250 0,8 - 0,91

-engranajezko
ponpa
Ponpa 500 - 4000 4 - 630 25 - 160 0,7 - 0,84

helikoidala
Zelula- 960 - 3000 5 - 160 100 - 160 0,8 - 0,93

-hegatsezko
ponpa
Pistoi ...... - 3000 100 200 0,82 - 0,92

axialezko
ponpa 750 - 3000 25 - 800 160 - 250 0,82 - 0,92
750 - 3000 25 - 800 160 - 320 0,8 - 0,92
Pistoi 960 - 3000 5 - 160 160 - 320 0,90

erradialezko
ponpa
218
B
4.3/4.4
Akoplamenduak motorraren eta ponparen artean egoten dira, energia hor- 4.3 Akoplamenduak
nitzeko zatian. Akoplamenduek motorraren biraketa-momentua ponpara trans-
mititzen dute.
Gainera bi osagaien arteko elkarrekiko moteltze-efektua eragiten dute. Horrela

motorrak funtzionatzen ari denean dituen dardarak ponpara ez dira transmi-
titzen, eta alderantziz, ponpako presio-puntak ez dira motorrera transmititzen.
Gainerakoan, akoplamenduek motorraren eta ponparen ardatzek duten lerro-
katze falta konpentsatzen dute.
Adibideak:
• Gomazko akoplamenduak
• Hortz kurbatuzko akoplamenduak
• Atzapar metalikoak eta tartean material plastikoa duten akoplamenduak
Sistema hidrauliko bateko depositoek zenbait eginkizun dituzte: 4.4 Depositoak

• Sistema hidraulikoak funtziona dezan behar den likidoa hartu eta metatzea
• Hondar-beroa kanporatzea
• Airea, ura eta substantzia solidoak bereiztea
• Barnean edo gainean ponpa, motorra eta zenbait elementu hidrauliko (bal-
bulak, etab.) kokatzeko euskarri izatea.
219
B
4.4
Olio-depositoa
Iragazkidun
aireztapena Motorra eta ponpa
Betetzeko iragazkia Fluxu-itzulera
Xurgapen-tutua
Olio-mailaren iragarlea
(maila max.)
Garbiketa-ataka
Olio-mailaren Xurgapen-ganbara
iragarlea (maila min.)
Husteko torlojua Itzulera-olioarentzako Moteltzeko txapa

ganbara
Depositoak dituen eginkizunak jakinda, ondoko iritzi nagusiak hartuko dira kon-
tuan:
Depositoaren tamaina aukeratzeko ondoko faktoreak kontsideratu behar dira:

• Ponparen bolumen-emaria
• Lan-tenperatura eta olioak gehienez onartzen duen tenperatura
• Kontsumo-elementuak (adibidez, zilindroak, presiodun olioaren depositoak,
etab.) bete edo hustu egiten direnean bolumenean dagoen diferentzia han-
diena.
• Erabili behar deneko lekua
• Zirkulazio-periodoa
220
B
4.4
3 edo 5 minutuko denboraldian ponpak garraiatutako olioaren bolumena har-

tzen da kontuan sistema hidrauliko finkoetan depositoen neurriak kalkulatzeko
erreferentzia gisa. Gainera % 15 inguruko aire-erreserba eduki behar du,
mailaren gora-beherak konpentsatzeko.
Sistema hidrauliko higikorretan erabilitako depositoak txikiagoak izaten dira,

leku eta pisu txikiagoa izan ditzaten. Ondorioz, deposito horiek ez dute bere
gain hartzen hozketa-sistema eta hori kanpotik ipini behar izaten zaie.
Depositoaren forma
Deposito altuak egokiak dira hondar-berotasuna deskargatzeko. Deposito za-
balak berriz, airea bereizteko dira onak.
Xurgapenerako eta itzulerako tutueriak

Tutueria hauen muturrak elkarrengandik ahalik eta urrutien egon behar dute,
eta gainera oliotan maila minimotik behera murgilduta geratu behar dute.
Desbideratzeko eta moteltzeko txapa

Txapa horrek olioaren xurgapen-zona eta itzulerakoa bereizten ditu. Gainera
olioaren atsedenaldia luzarazten du, horrela zikinkeria, ura eta airea hobeto
bereizten direlarik.
Depositoaren hondoko txapa

Txapa horrek husteko torloju aldera inklinatuta egon behar du, ura eta zikinke-
ria atera ahal izateko.
Aireztapena eta airea ateratzea

Olioaren mailak gora eta behera egiten duenean, airea sartu edo atera egin
behar izaten da konpentsazio gisa. Horregatik olioa depositora botatzeko torlo-
juak aire-iragazkia izaten du.
Sistema hidrauliko higikorretan erabiltzen diren deposito itxietan, ez da airea

sartzen edo ateratzen. Deposito horiek barruan gasa (nitrogenoa) duten aurrez
teinkatutako maskuria izaten dute. Horregatik deposito hauek airea edo ura
sartzen delako edo olioa zaharkitzen delako izan ohi diren arazorik ia ez dute
izaten. Maskuria aurrez teinkatuta xurgapen-tutuan urradurazko higadura gu-
txiago izaten da, depositoan presioa dagoelako.
221
B4.5
4.5 Iragazkiak Sistema hidraulikoak funtziona dezan eta elementuek bizitza erabilgarri luzea
izan dezaten, garrantzitsua da iragazkiak ipintzea.
Olioko zikinkeriek sortutako eraginak
Presio handiak
Z zilindroaren
Balbularen Xurgapeneko xehetasuna
asentua partikulak
Pistoiaren lasaiera
Depresioa
Presiodun fluidoak ondoko arrazoiak medio zikinkeriak izan ditzake:

• Martxan jartzean hasieran zikinkeria egotea: metal-txirbilak, galdaketa-hon-
darra, hautsa, soldadura-apurrak, zepa, pintura, zenbait partikula zikin, bu-
txatzeko gaiak, partikula zikinak dituzten likidoak.
• Funtzionamenduan ari dela sortutako zikinkeriak urraduragatik, depositoko
juntura eta aireztapen-sistematik sartu direlako, likidoz bete edo likidoa or-
dezkatu delako, sistemako osagaiak aldatu direlako edo tutuak aldatu dire-
lako.
Iragazkien eginkizuna zikinkeria maila onargarrietan mantentzea da, elemen-

tuak garaiz lehen higa ez daitezen. Iragazketak behar bezain xehea izan behar
du, eta gainera, iragazkiaren egoera iragarle baten bidez kontrolatu ahal izango
da.
Sistema hidraulikoa martxan jarri baino lehen, lehenbizi iragazki merkeak era-
biltzen dira.
Iragazkiaren aukeraketa eta kokapena batez ere osagai desberdinek zikinkeria-
ren kontra duten sentikortasunaren araberakoak dira.
222
B
4.5
Zikinkeri partikulak µm-tan neurtzen dira eta horren arabera adierazten da ira- Iragazketa-maila
gazketa-maila. Maila horiek honela sailkatzen dira:
• Iragazketa-maila absolutua
Iragazkia zeharka dezakeen partikula handienaren tamaina adierazten du
• Iragazketa-maila izendatua
Poroen tamaina izendatuko partikulak iragazkiak mantendu egiten ditu zen-
bait aldiz pasatu ondoren
• Poroen batezbesteko dimentsioa
Iragazkiaren batezbesteko poroen tamainarako unitatea Gauss-en banake-
ta-formularen arabera.
• ß balioa
Iragazkiaren sarreran eta irteeran dauden tamaina jakin bateko partikulen
kopuru-diferentzia erakusten du.
ß50 = 10 adierazpenak, iragazkiaren sarreran 50 µm baino partikula handia- Adibidea

goak irteeran baino 10 aldiz gehiago daudela esan nahi du.
Iragazketa-maila eta aplikazio-alorrak
Gomendatutako x Sistema hidraulikoaren mota

iragazketa-maila,
µm-tan emana, βx =
100 izanik
1-2 Ezpurutasun finentzat oso sistema sentikorretan, kalkula daitekeen
fidagarritasunaz; hegazkingintzan eta laborategietan batez ere.
2-5 Aginte eta kontroleko sistema sentikor zein errendimendu

handikoetan, presio-tarte handietan; maiz hegazkingintzan, robot
industrialetan eta makina industrialetan.
5 - 10 Kalitate eta fidagarritasun handiko sistema hidraulikoentzat,

osagaientzat bizitza erabilgarri luzea aurrikusten delarik.
10 - 20 Hidraulikan oro har eta sistema hidrauliko higikorretan; presio eta

tamaina ertainak.
15 - 25 Industria astuneko presio baxuko sistemetan edo bizitza erabilgarri

mugatuko sistemetan.
20 - 40 Presio baxu eta lasaiera handiko sistemetan.
223
B4.5
Deskargako olioaren iragazketa Deskargako olioaren iragazkiak olio-depositoan bertan muntatzen dira. Gorpu-
tzak eta iragazkiaren kartutxuak balbula handiak bat-batean irekitzen direnean
sortutako presio-puntak jasan behar dituzte, edo bestela erantzun azkarreko
desbiderapen-balbula eduki behar dute, olioa zuzenean depositora bidaltzeko.
Itzulerako fluxu osoa iragazkitik pasaraztea komeni da. Iragazkia beste tutu
batean koka daiteke, itzulera-olioa tutueria nagusi batetik jariatzen ez bada.
Itzulerako fluxua iragaztea presio handietakoa iragaztea baino merkeagoa da.
Parametro garrantzitsuak
Lan-presioa: motaren arabera 30 bar-eraino
Emaria: 1300 l/min-raino (depositoan muntatutako iragazkietan)
3900 l/min-raino (tutuerietarako iragazki handietan)
Iragazketa-maila: 10etik 25 µm-raino
Diferentzia max. ∆p kartutxu-motaren arabera, 70 bar ingururaino
Iragazketa-unitate kommutagarria
224
B
4.5
Iragazki hau ponparen xurgapen-tutuan egoten da kokatuta. Horrela depositotik Xurgapen-iragazkia

datorren olioa iragazkian zehar xurgatzen da eta sistema hidraulikora olio ira-
gazia besterik ez da pasatzen.
Iragazketa-maila: 60tik 100 µm-raino

Iragazki-mota hau depositoko olioa oso garbia ez duten sistema hidraulikoetan
erabiltzen da. Eginkizun nagusia ponpa babestea da eta iragazketa-errendi-
mendu txikia du. Izan ere, 0,06 eta 0,1 mm bitarteko partikulak pasatzen uzten
du. Gainera ponpak olioa xurgatzea oztopatu egiten dute, presioa asko jaisten
delako edo iragazkia bu-
Xurgapen-iragazkia desbiderapen-balbulaz txatu samarra dagoelako.
Horregatik ezin dute ira-
gazki hauek iragazketa-
maila handiagorik eduki,
bestela ponpan depre-
sioa eta urradurazko hi-
gadura sortuko liratekee-
lako.
Xurgapen-iragazkiak
desbiderapen-balbula
izaten dute, xurgapenean
horrelako arazoak egon
ez daitezen.
Iragazki hau sistema hidraulikoaren presio-tutuerian egoten da, zikinkeriarekiko Presio-iragazkiak

sentikor diren elementuak baino lehen, hau da, ponpa, balbula eta emari-
-erregulatzaileak baino lehen.
Iragazki honek erresistentzia handia izan behar du, lan-presio maximoan lan
egiten duelako. Desbiderapen-balbularik ez izatea gomendatzen da, baina zi-
kinkeri mailaren iragarlea eduki behar luke.
Lan-presioa: 420 bar-eraino

Emaria: 330 l/min-raino
Iragazketa-maila: 3tik 5 µm-raino
Diferentzia max. ∆p: kartutxu-motaren arabera, 200 bar-eraino
225
B
4.5
Iragazketa bigarren mailako zirkuituan
Iragazketa bigarren
mailako zirkuituan
Abantailak Iragazki gehigarri gisa iragazki
txikiak erabiltzeko aukera
Desabantailak Iragazketa-gaitasun txikia
Oharrak Iragazketa zirkuitu nagusiko zati
batean bakarrik
Aurreko bi taulek iragazkien kokapen desberdinen ezaugarrien zerrenda era-

kusten dute. Kokapen egokiena funtsean lanerako elementuen zikinkeriarekiko
sentikortasunaren, olioko ezpurutasunaren eta kostuen araberakoa izaten da.
Gomendatzen diren iragazketa-mailak

Iragazketa-maila izen-
Elementu hidraulikoa Iragazki-mota Iragazkiaren kokapena
datua µm-tan
Pistoi axialeko ponpa Zirkuitu nagusirako Itzulera-tutueria edota ≤ 25
iragazkia presio-tutueria
Behe-presioko tutueria ≤ 25 (10)
Engranajezko Zirkuitu nagusirako Deskarga-tutueria ≤ 63

ponpak, pistoi iragazkia
erradialezko
ponpak, zenbait Bigarren mailako Xurgapen-tutueria ≤ 63
bidetako balbulak, zirkuiturako
presio-erregulatzaileak, iragazkia (gehigarria)
emari-erregulatzaileak,
noranzko
bakarrekoak eta
lan-zilindroak
Bira-kopuru Zirkuitu nagusirako Deskarga-tutueria ≤ 25

ertaineko motor iragazkia
hidraulikoak
227
B4.5
Geruza bakuneko iragazkiak Iragazki hauek metalezko, zelulosazko, plastikozko edo paperezko ehuna dute.
Erabili eta botatzeko iragazkiak dira; batez ere instalazio hidraulikoa lehen aldiz
martxan jartzen denean erabiltzekoak.
Geruza anitzeko iragazkiak Harizkoak, zelulosazkoak, plastikozkoak, beira-zuntzezkoak edo metalezkoak

izan daitezke; prentsatuak, zenbait geruzatan antolatuak edo metal sinteriza-
tuzkoak.
Azalera berdineko geruza bakarreko iragazkiekin konparatuta, geruza
anitzekoek partikulak gerarazteko ahalmen handiagoa dute.
Iragazkien egitura
Geruza bakuneko iragazkiak
PRESIOA DEPRESIOA
Geruza anitzeko iragazkiak
228
B
4.5
Iragazkiaren materiala normalean tolestuta egoten da, bolumen txikian ahalik

eta azalera handiena lortzearren.
Filtroaren materialak, graduazioak eta motak, ondoko taulan erakusten diren

ezaugarriak eta aplikazioak definitzen dituzte:
Iragazkiak aukeratzeko irizpideak (HYDAC)
Motak Iragazketa-maila Presio-diferentzie- Aplikazioak

(µm) kiko erresistentzia Ezaugarriak
(bar)
Iragazki absolutua 3,5,10,20 210 Funtzionamenduaren eta osagai

βx = 100 30 sentikorren (serbopilotatutako
balbulen eta balbula
proportzionalen)
iraunkortasunaren babesa
Iragazki izendatua Funtzionamenduaren eta hain
sentikor ez diren osagaien
Poliesterra 1,5,10,20 210 iraunkortasunaren babesa;
Paper-ehuna 30/10 fluxuarekiko erresistentzia txikia;
Metal-ehuna 4+4 315/70 ezpurutasunak gerarazteko
gaitasun ona
Ehun metalikoa 25 30
Ehun txirikordatua 25,50,100 Altzairu herdoilgaitzeko
420
iragazkiak nekez su hartzen
duten likidoekin edo urarekin
funtzionatzen duten sistemetan
erabiltzeko; presio-diferentziekiko
erresistentzia handia; 120 °C-ko
lan-tenperaturetarako bertsio
bereziak
Edozein iragazkik presio-galera eragiten du. Ildo horretan, ondoko konparazio-

irizpideak aplika daitezke:
Zirkuitu nagusiko iragazketa
Presio-iragazkia ∆p ∼ 1etik 1,5 bar-eraino lan-tenperaturan

Deskarga-iragazkia ∆p ∼ 0,5 bar lan-tenperaturan
Xurgapen-iragazkia ∆p ∼ 0,05etik 0,1 bar-eraino lan-tenperaturan
229
B4.5
Bigarren mailako zirkuituko iragazketa

Bigarren mailako zirkuituko ponparen bolumen-emariak gutxi gora-behera de-
positoko bolumenaren % 10 izan behar luke.
Iragazkiak nahikoa handia izan behar du presio-galerak handiegiak izan ez dai-
tezen. Guztizko presio-galeran biskositateak ere badu zerikusia, iragazkiaren
mailak eta fluxu-kantitateak duten zerikusiaz gain.
Iragazkiaren fabrikatzaileak f biskositate-faktorea eta gorputzeko zein kartu-
txuko ∆p presio-galera adierazten ditu.
Iragazki osoak eragindako guztizko presio-diferentzia ondoko ekuazioaz kalku-
latzen da:
∆guzt = ∆pgorp + f ⋅ ∆pkart
Adibidea Presio-zirkuituko iragazkiko presio-diferentziaren kalkulua

∆pguzt presio-galeraren kalkulua 15 l/min-ko emariaz. Iragazketa-mailak 10 µm-
koa izan beharko du eta biskositateak ν = 30 mm2/s-koa. Fabrikatik ondoko
grafikoak jaso ditugu:
Gorputzaren ezaugarri-kurba
∆p bar-etan
Q l/min-tan
Presio-iragazkiko elementuen ezaugarri-kurba

∆p bar-etan
Q l/min-tan
230
B
4.5
f biskositate-faktorea
f faktorea
Lan-biskositatea (mm2/s)
Taula hauen arabera Q = 15 l/min
∆pgorp = 0,25 bar ∆pkart = 0,8 bar f ≈ 1,2
Ondorioz, guztizko presio-diferentzia (presio-galera) ondokoa da:
∆pguzt = 0,25 + 1,2 ⋅ 0,8 bar = 1,21 bar
Iragazkia zuzen aukeratu da, presio-iragazkiaren balioak gutxi gora-behera 1-

1,5 bar-eko ∆p duelako.
231
B
4.5
Zikinkeri mailaren iragarleak

Garrantzitsua da iragazkiaren errendimendua zikinkeri mailako iragarle batez
kontrolatzea. Maila hori presio-jaitsieraren parametroaz neurtzen da. Zikinkeri
maila igotzen denean, iragazkia baino lehenagoko presioa handiagotu egiten
da. Presio horrek pistoiari eragiten dio eta pistoiak malguki bati. Presioa hazten
denean, pistoia malgukiaren kontra bultzatzen da.
Presioaren balioak zuzenean irakur daitezke pistoiaren posizioari begiratuta,

edo beste era bateko iragarlea bada, pistoiak seinale elektriko edo optikoei
konektatutako kontaktu elektrikoei eragiten die.
Zikinkeri mailaren iragarlea
232
B
4.6
Olioa tutuerian eta lan-elementuetan jariatzen denean, marruskadura sortzen 4.6 Hozketa-sistemak
da, eta, ondorioz, sistema hidraulikoan energia-galera dago. Olioa marruzkadu-
ragatik berotzen da. Bero hori depositoaren, tutuen eta gainerako elementu B 1.12
hidraulikoen bidez ingurunera zabaltzen da.
Lan-tenperaturak 50-60 oC baino handiagoa ez luke izan behar. Tenperatura

handiek biskositatea muga onargarriak baino beherago jaisten dute eta olioa
lehenago zaharkitzen dute. Gainera junturen bizitza erabilgarria ere laburragoa
izaten da.
Sistemaren berezko hozketa-ahalmena nahikoa handia ez bada, normalean

termostatoaz pizten den hozketa-ekipamendua jartzen da martxan, eta honen
zeregina tenperatura muga batzuen barruan mantentzea izaten da.
Ondoko hozketa-sistemak daude:

• Airezko hozketa: tenperatura 25 oC jaitsi dezakete
• Urezko hozketa: tenperatura 35 oC jaitsi dezakete
• Hozketa-makinari konektatutako hozteko elementuez olioa hoztea: tenpera-
tura asko jaitsi behar deneko kasuetan aplikatzen da
Airezko hozketa (Längerer & Reich) Sistema hidrauliko higi-

garrietan ia beti hozketa-
sistemak behar izaten
dira. Izan ere, depositoak
txikiegiak izaten dira so-
berako bero guztia
kanporatzeko.
233
B
4.6
Urezko hozketa (Längerer & Reich)
Airezko hozketa Urezko hozketa
Deskribapena Itzulera-tutueriatik datorren Olioa tutu batetik joaten da, eta

olioa hodibihur batetik tutu hau beste handiago baten
pasarazten da eta hau barruan dago. Tutu handitik
haizemaile batek hozten du. hozteko likidoa pasatzen da.
Abantailak Funtzionamendu-gastu txikiak Bero handia kanporatzeko

Erraz instalatzen da modua
Isila
Desabantailak Zaratatsua Funtzionamendu-gastu

handiagoak (hozteko likidoa);
zikintzeko eta herdoiltzeko joera
234
B
4.7
Kasu askotan zerbitzu-tenperatura egokienak denbora gutxian lortzeko beroke- 4.7 Beroketa-sistemak
ta-sistema ipini behar izaten da. Beroketa-sistema ipintzearen helburua, siste-
ma hidraulikoa martxan jarri eta olioak azkar biskositate egokia edukitzea da.
Biskositate handiegiak (olio trinkoegiak) marruskadura handiagoa dela esan
nahi du, horrek berekin urradurazko higadura duelarik.
Olioa berotzeko eta aurrez berotzeko, kartutxoak edo aurreberoketa- zirkui-

tuak erabiltzen dira.
Berotzeko kartutxoa (Längerer & Reich)
Kartutxoaz lortu beharreko tenperaturak

Hidraulika higigaitza: 35-55 °C
Hidraulika higigarria: 45-65 °C
235
B
236
Balbulak Festo Didactic
B
5
5. kapitulua
Balbulak
237
B5.1
Sistema hidraulikoetan, energia ponparen eta hargailuen artean transmititzen

da tutuerian zehar. Lan-unitate horietan behar diren balioak lortzeko (indarra
edo biraketa-momentua, abiadura edo biraketa eta higidura-norabidea) eta sis-
temari ezarritako eragiketa-baldintzak betetzeko, tutuerian balbulak ipintzen
dira, energiaren kontrol-unitate gisa lan egin dezaten. Balbulek presioa eta bo-
lumen-emaria kontrolatu edo erregulatu egiten dituzte.
A 6.3 Gainera, edozein balbulak erresistentzia eskaintzen du.
5.1 Dimentsio izendatuak Balbulen dimentsio izendatuak parametro batzuen araberakoak izaten dira.
Hona hemen parametroak:
Tamaina izendatua (NG):

Diametro izendatuak mm-tan
4; 6; 10; 16; 20; 22; 25; 30; 40; 50; 52; 63; 82; 100; 102;
Presio izendatua (ND): (Lan-presioa)

Bar-etan (pascaletan) emandako presioa da eta horretara lan egiteko doituta
daude ekipamendu eta elementu hidraulikoak, eragiketa-baldintza batzuk bete
behar dituztelarik.
Presio-mailak VDMA 24312ren arabera:
25; 40; 63; 100; 200; 250; 315; 400; 500; 630;
Emari izendatua (Qn):

Balbula zeharkatzen duenean p = 1eko presio-galera eragiten duen olio-kanti-
tatea (l/min-tan) (olioaren biskositatea 35 mm2/s-koa 40 oC-tan).
Emari maximoa (Qmax):

Balbulan zehar jaria daitekeen olio-kantitate maximoa (l/min-tan) dagozkion
presio-galera handiak sortuz.
238
B
5.1
Biskositate-erregimena
Adibidez, 20-230 mm2/s (c/h)
B 2.4
Fluidoaren tenperatura-erregimena
Adibidez, 10-80 oC
4/2 bideko balbula baten ∆p-Q ezaugarri-kurba Adibidea
30 Q
28 L/min
26
24 P
22 A; B
P
20 T
B
18
16 T
A : 25 ºC
14
12 : 20 mm 2 /s (cSt)
10
8
6
4
2 p bar
0
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14
239
B
5.1
Eragintza-indarra
F=p⋅A
Presioak eta azalerak zehazten duten eragintza-indarra, asentu-balbula batzue-

tan handia izan daiteke. Indarra handiegia izan ez dadin, balbula horiek presioa
konpentsatzeko ganbarak izan behar dituzte (irudian eskuineko balbulan era-
kusten da).
Hala ere, kasu gehienetan presioak konpentsatzeko ganbaradun balbulak era-
biltzerik ez da egoten eta kommutazio-indar handiak egin behar izaten dira.
Horregatik palanka bidez edo serbopilotaia bidez indarra txikiagotzeko sistemak
erabiltzen dira.
Balbularen aginte-profilak oliotan bustita egoten dira eta zikinkeri partikulak dre-
natu egiten dira (autogarbiketa). Horregatik asentu-balbulak zikinkeriarekiko ez
dira oso sentikorrak izaten. Hala ere, balbularen asentuan zikin-partikularen bat
ezartzen bada, balbula ez da erabat ixten. Zirrikitu bat libre geratzen da eta
B 1.14
urradurazko higadura sortzen da.
240
B
5.2
Balbulak irizpide desberdinen arabera sailkatzen dira. Ondoko elementuak har-

tzen dira kontuan:
• Zereginak
• Eraikuntza-mota
• Eragintza-era
Sistema hidraulikoetan balbulek bete behar dituzten zereginen arabera, ondo-

koak erabil daitezke:
• Zenbait bidetako balbulak
• Ixteko balbulak
Lau balbula-talde hauen azalpenak B6tik B9 kapituluetaraino ematen dira.
Beren eraikuntza-motak kontuan izanik, asentu-balbulak eta irristailu-balbulak 5.2 Eraikuntza-motak

bereizten dira. Balbulen kommutazio-ezaugarriak gainera, beren gainazalen
gainjartzeen eta profilaren geometriaren araberakoak dira.
Asentu-sistema Irristailu-sistema
241
B5.3
5.3 Asentu-balbulak Asentu-balbulek bola bat, kono bat edo (inoiz) disko bat izaten dute. Horiek
dira dagokien asentuaren kontra presio eginda fluxua ixten duten elementuak.
Mota horretako balbulek hermetikoki ixten dute.
Asentu-balbulak
Balbula-mota Ebakidura Abantailak eta

desabantailak/
aplikazioak
Bolazko Fabrikatzen errazak;
asentu-balbulak bolak dardara
egiteko eta zarata
ateratzeko joera du;
Noranzko bakarreko
balbulak
Konozko Konoa doitasun
asentu-balbulak handiz fabrikatu
behar da; itxitura
ona; Zenbait
bidetako balbulak
Diskozko Ibiltarte mugatua;

asentu-balbulak Ixteko balbulak
Asentu-motako balbuletan aginte-elementu batekin gehienez hiru bide ireki eta

B 5.5 itxi daitezke. Horrek, hiru bide baino gehiagoko balbulak aginte-elementu bat
baino gehiago eduki behar duela esan nahi du.
Adibidea 4/2 bideko asentu-balbula 3/2 bideko bi balbulaz osatuta egon daiteke.
242
B
5.4
Balbula hauek irristailu zuzenekoak edo irristailu biragarrizkoak izan daitezke. 5.4 Irristailu-balbulak
Azken hauek zilindro batean biratzen diren pistoi bat edo batzuk edukitzen
dituzte.
Irristailu biragarrizko balbula
Normalean irristailu zuzenekoak baino

motzagoak izaten dira zenbait bidetako
balbula gisa erabiltzen badira.
Irristailu zuzeneko balbulek pistoi bat edo batzuk (elkarri konektaturik) dituzte
eta zilindroan ardatz-eran desplazatzen dira. Irristailu zuzeneko balbulek beren
pistoiak desplazatuta konexio-kopuru mugatua itxi edo konekta dezakete.
Sistema honen bidez 3 bideko zein 6/4 bideko balbula egin daiteke. Adibidea
243
B
5.4
Pistoiaren ezarpen-mota aldatu egin daiteke kontrol-profil bakoitzean aplika-

B 5.6 zioaren arabera.
Irristailu zuzeneko balbulei eragiteko, marruskadurak eta malgukiak eskainitako

erresistentzia besterik ez da gainditu behar. Presioaren ondoriozko indarrak
kontrajarritako gainazalen bidez konpentsatzen dira.
Eragintza-indarra
FF
FB F1 F2
F1 = F2
Irristailuak bere lasaiera eduki behar du, eta horren ondorioz olioaren ihes
konstantea dago, balbulan bolumen-emariak galerak dituelarik. Pistoiak balbu-
laren horma zilindrikoaren kontra presiorik egin ez dezan, zilindroak arteka kiri-
B 1.12 bila izaten du.
Enboloa desplazatzen denean marruskadura fluidoan baino ez da izaten.
244
B
5.5
Olio hidraulikoak zikinkeri partikulak baldin baditu, irristailu eta hormaren artean
kokatzen dira. Hor material urragarri gisa jokatuz diametroa handiagotu egiten
dute, eta horrela ihes egiten duen olio-emaria handiagoa da.
Irristailuzko balbulak Asentuzko balbulak
- Ihes-olioko fluxua - Itxitura hermetikoa

- Zikinkeriarekiko sentikorra - Zikinkeriak eraginik ez
- Forma sinplea, nahiz eta bide - Zenbait bidetako balbuletan
askokoa izan forma konplexua
- Presio-konpentsazioa - Presioa konpentsatzeko sistema
- Bide askoko balbuletan ipini beharra
eragintza-tarte luzeak - Eragintza-tarte motzak
Balbularen kommutazio-ezaugarriak pistoiaren profilek zehazten dituzte. Ezar- 5.5 Enboloaren

pena positiboa, negatiboa edo zero (zero = itxita) izan daiteke. Pistoiaren profil ezarpen-motak
desberdinak era desberdinetan kokatuta egon daitezke.
Pistoiaren ezarpen-motak
Positiboa Negatiboa Zero
>0 <0 =0
245
B
5.5
Pistoiaren kokapenak eta lasaierak ihes-olioaren kantitatea zenbatekoa izango

den erabakitzen dute.
Kokapen-motek parametro garrantzitsua osatzen dute balbula guztietan eta
aplikazioaren arabera aukeratu behar dira:
• Kokapen positiboko kommutazioa

Konexio guztiak denboraldi laburrez blokeatuta daude kommutazio-prozesuan;
Presio-jaitsierarik ez dago (garrantzitsua da sistemak metagailuak baditu).
presio-puntek eragindako kolpeak; martxaren hasiera gogorra.
• Kokapen negatiboko kommutazioa
Konexio guztiak denboraldi laburrez elkarri konektaturik daude kommutazio-
-prozesuan.
Presio-jaitsiera txiki bat izaten da.
• Presio-tutua aurrez irekitzea
Ponpa lehenbizi lan-elementuarekin konektatzen da, eta gero lan-elementua
depositorako deskarga-tutuarekin konektatzen da.
• Husteko tutua aurrez irekitzea
.
Lan-elementua lehenbizi depositoarekin konektatzen da eta gero elikatze-
-tutua ponparekin.
• Zero kokapena
Ertza ertzaren parean. Kommutazio azkarretarako ezaugarri garrantzitsua
da; kommutazio-tarte motzak.
Zenbait bidetako balbuletan, kokapen-motak desberdinak izan daitezke aplika-

zio-motaren arabera. Beraz, kommutazio-mota ere delako aplikaziora moldatzen
da. Konpondu behar denean, kontuz ibili behar da pistoi berriak ixteko ezauga-
rri berberak izan ditzan.
246
B
5.5
Ondoren kokapen positibo eta negatiboek dituzten efektuak erakusten dira, 3/2
bideko balbulaz eragindako efektu bakuneko zilindroaren bidez.
Kokapen positiboko kommutazioa
P T
50 bar
50 bar
P T
50 bar
50 bar
A
P T
Sistemako presioak berehala eragiten dio zilindroari; martxan jartzea gogorra.
247
B
5.5
Kokapen negatiboko kommutazioa
P T
50 bar
50 bar
P T
~0 bar
P T
Kommutazio-prozesuan presiorik gabe geratzen da eta martxan leun jartzen da.
248
B
5.5
2/2 bideko asentu-balbulen bidez edozein kokapen-mota egin daiteke, irristailu-

-balbuletan bezalaxe.
Asentu-balbulen bidezko kommutazio-kokapenak
A B
X1 X2 X3 X4
R P T
Irristailu-balbuletan kontroleko ertzek eta pistoien konexio zurrunek zehazten

dute kokapena.
Asentu-balbuletan une bakoitzean nahi den kokapena lortzen da, balbula ba-
koitzaren erantzun-denbora doitu daitekeelako. Era berean, erantzun-denborak
ere alda daitezke egin beharreko doikuntzak eginda.
249
B5.6
5.6 Pistoien profilak Pistoiaren profila angeluzuzena, konikoa edo hozka axialduna izaten da. Kon-
trol-ertzetako azken bi profilei esker bolumen-emaria ez da bat-batean eteten;
emeki baizik.
Pistoiaren profilak
Angelu zuzena
Profil konikoa
Hozka axialdun profila
250
B
5.6
Eraztun-artekak Eragintza-indarra
Balbulako presioak pis-
toia hormaren kontra
bultzatzen du. Horrela
marruskadura handiak
sortzen dira eta ondorioz
eragintza-indarrak han-
diagoak izan behar dute.
Pistoiko eraztun-artekek
presioa konpentsatu egi-
ten dute. Horrela pistoia
olio-mintzaren gainean
irristatu egiten da, eta eragiten zaionean fluidoaren barne-marruskadura beste-
rik ez da gainditu behar.
Balbulari eragiteko era bat baino gehiago dago. A 3.3 kapituluan eragintza-
-moten ikur desberdinak azaltzen dira. Gainerakoan, balbulen eragintza elektrikoa,
pneumatikoa edo hidraulikoa izan daiteke.
Konexioen identifikazioa
Konexioak izendatzeko bi era daude P, T, A, B eta L edo ondoz ondoko letren A 3.2
bidez.
A 3.2
Balbulek kommutazio-egoera desberdinak dituzte. Elkarrekin konektaturik edo
blokeaturik zein konexio dauden ikusteko, ondoko araua aplikatzen da:
• Konexio-jakin batzuk adierazten dituzten bi letren arteko marratxoak (adibi-
dez, P-A), bi konexio horien arteko bidea irekita dagoela esan nahi du.
• Letra bat besteetatik koma batez bereizita badago (adibidez P-A, T), delako
konexioa blokeatuta dagoela esan nahi du (kasu honetan T dago blokeatuta).
251
B5.6
Adibideak P-A-B-T: Konexio guztien arteko bi-

dea irekita dago
P-A-B, T: Kasu honetan P, A eta B

konexioen arteko bidea irekita dago
eta T konexioa blokeatuta.
252
Presioa mugatu eta erregulatzeko balbulak Festo Didactic
B
6
6. kapitulua
Presioa mugatu eta

erregulatzeko balbulak
253
B
6
Presioa mugatzeko eta erregulatzeko balbulen zeregina sistema hidraulikoetan

eta zirkuitu partzialetan presioa kontrolatu eta erregulatzea da.
• Presioa mugatzeko balbulak
Balbula hauen bidez sistema hidraulikoan dagoen presioa doitu eta mugatu
egin daiteke. Aginte-presioa balbularen P sarreran hartzen da.
Balbula hauek irteerako presioa jaitsiarazi egiten dute eta sarrerako presioa
B 6.2
handiagoa zein aldakorragoa izaten da. Aginte-presioa balbularen irteeran
hartzen da.
Irudian presioa mugatzeko eta erregulatzeko ikurrak erakusten dira.
Presioa mugatzeko eta erregulatzeko balbulak
Presioa mugatzeko balbula
Presioa erregulatzeko bi bideko

balbula
Presioa erregulatzeko hiru bideko

balbula
254
B
6.1
Presioa mugatzeko balbulak asentu-balbulak edo irristailu-balbulak izan dai- 6.1 Presioa mugatzeko
tezke. Beren posizio normalean malguki batek eragiten du balbulak (PMB)
• Ixteko elementu bat sarrera-konexiora bultzatuz edo
• Irristailua depositoaren konexiora desplazatuz.
Presioa mugatzeko balbulak (eskema hidraulikoa)
A B
P T
Presioa mugatzeko balbulak (ebakidura)
A B
P T A2 p2
A1
p1 T
255
B
6.1
Presioa mugatzeko balbulen oinarria ondoko hau da:

Sarrerako (p) presioak balbularen ixteko elementuari eragiten dio eta
F = p1 ⋅ A1 indarra sortzen du.
Balbularen ixteko elementua asentura bultzatzen duen malgukiaren indarra

erregulatu egin daiteke.
Sarrerako presioaren indarra malgukiaren indarra baino handiagoa baldin bada,

balbula irekitzen hasiko da. Orduan emariaren zati bat depositora itzultzen da.
Sarrerako presioak gora igotzen segitzen badu, balbula irekitzen joaten da ga-
rraio-emari guztia depositora jariatu arte.
Irteeretako erresistentziek (depositorainoko tutueriak, itzulera-iragazkiak eta
abarrek) A2 azalerari eragiten diote. Erresistentzia hauek sortutako indarra mal-
gukiaren indarrari gehitu behar zaio. Balbularen irteerak ere presio-konpentsa-
zioa izan dezake (ikus motelgailua eta presio-konpentsazioa dituen presioa mu-
gatzeko balbula).
Presioak eragindako oszilazioak saihesteko, presioa mugatzeko balbulek asko-

tan moteltzeko pistoiak eta bidea ixteko elementuak izaten dituzte. Irudian era-
kusten den moteltzeko sistemak ondoko emaitzak ditu:
• Balbula azkar irekitzea
• Balbula poliki ixtea
Moteltzeko sistema horren helburua presio-kolpeek eragindako kalteak saihes-

tea da (balbulak leun funtzionatzen duelako).
Presio-kolpeak ponpak tutuetan ia presiorik gabeko olioa garraiatzen duenean
eta bat-batean zenbait bidetako balbulaz lan-elementua konektatzen denean
sortzen dira.
256
B
6.1
Ondoan erakusten den sistema hidraulikoan, garraio-emari guztia presio maxi-

moaz presioa mugatzeko balbulan zehar depositora itzultzen dela ikusten da.
Zenbait bidetako balbulan kommutazioa egiten bada, presioa zilindro aldera joa-
joaten da eta presioa mugatzeko balbula poliki ixten da moteltzeko sistema
duelako. Moteltzeko sistemarik gabe bat-batean itxiko luke eta presio-puntak
sortuko lirateke.
Presioa mugatzeko balbula (eskema hidraulikoa)
A B
P T
Presioa mugatzeko balbula moteltzeko sistemaz (ebakidura)
A B
P T
T L
257
B
6.1
Presioa mugatzeko balbulek eginkizun desberdinak bete ditzakete eta horien

arabera honela deitzen zaie:
• Segurtasun-balbulak
Presioa mugatzeko balbulari segurtasun-balbula esaten zaio, baldin eta,
adibidez, ponpan berau gainkargaren batetik babesteko kokatuta badago.
Kasu horretan balbula ponparen presio maximora doituta egoten da eta
gainpresioa dagoenean baino ez da irekitzen.
• Kontrapresio-balbulak
Balbula hauek masen inertziaren kontra lan egiten dute, karga kontrajartzen
dietelako. Balbulak presioen konpentsazioa eduki behar izaten du, eta gai-
nera depositoko konexioak kargari eutsi behar dio.
• Balaztaketa-balbula
Balbula hauek, zenbait bidetako balbula bat-batean ixten denean masen
inertzi indarrengatik sortzen diren presio-puntak saihesten dituzte.
• Balbula sekuentzialak (konexio gehigarrizko balbulak, pilotajerako presio-
-atalasea mugatzeko balbulak)
Presioa mugatzeko balbulen kontrola barnekoa edo kanpokoa izan daiteke.
Presioa mugatzeko balbulak, asentuzkoak edo irristailuzkoak, balbula
sekuentzial gisa erabili daitezke, baina horretarako derrigor presio-
-konpentsazioa eduki behar dute eta depositorako konexioko kargak irekidu-
ra-ezaugarrietan ez du eraginik izan behar.
Aplikazio-adibidea: Balaztaketa-balbula
P 160 bar
16160
000 bar
kPa
(1600 kPa)
T
A B
Sistemaren eta
segurtasun-balbularen P T
presioa 100 bar
Balaztaketa-balbula
258
B
6.1
Ondoko irudiak motelgailudun asentuzko balbula, presioa mugatzekoa, erakus-

ten du.
Presioa mugatzeko balbula motelgailuduna, barne-kontrolekoa
T L
Presioa mugatzeko balbula, kanpo-kontrolekoa
T L
T L
259
B
6.1
• Deskonexio-balbulak
Balbula hauek zirkuito hidraulikoaren zati bat depositora desbideratzen dute
presioak bertan doitutako balioa gainditzen duenean. Zirkuitu-zatiaren desbi-
dazioa noranzko bakarreko balbula bati esker egiten da. Kasu honetan kon-
trola kanpokoa zein barnekoa izan daiteke. Ohizko adibidea: bi ponpa di-
tuen sisteman, presio handiko ponpara konektatutako deskonexio-balbulak
presio txikiko ponpatik datorren fluxua depositorantz desbideratzen du au-
rrez doitutako presioa lortzen denean (TP 502).
• Konpentsazio-balbulak
Balbula hauek zirkuitu hidraulikoaren presioa maila konstantean mantentzen
dute; baita zirkuituko zati batean presioa jaisten bada ere. (TP 502).
Aplikazio-adibidea: Kontrapresio-balbula
Kontrapesio-balbula 20 bar
m
T
A B
P T
Segurtasun-balbula 160 bar
T
Sistemako
presioaren
muga 100 bar
260
B6.2
Presioa erregulatzeko balbulek, sarrerako presioa jaitsiarazi egiten dute irtee- 6.2 Presioa erregulatzeko
ran aurrez doitutako presioa lortzeraino. balbulak (PEB)
Balbula hauek beren eginkizuna bete dezaten derrigorrezkoa da dagokien sis-

tema hidraulikoak presio desberdinekin lan egitea. Ondorioz, presioa erregu-
latzeko balbulen funtzionamendua azaltzeko hemen bi kontrol-zirkuitu dituen
sistema hidraulikoa erabiliko dugu adibide gisa:
Kontrolerako lehen zirkuituak motor hidraulikoari eragiten dio presioa erregula-
tzeko balbula baten bidez. Motor horrek ijezketa-zilindro bat ipintzen du martxan.
Bigarren zirkuituak, ijezketa-zilindroa plaken gainean ipintzen duen zilindro hi-
draulikoari eragiten dio. Zilindro hidraulikoak lan hori presioa erreduzitu eta
erregulagarriz egiten du. Ijezketa-zilindroa kokatzen duen zilindro hidraulikoa
gora igo daiteke ijetziko diren plakak behar bezala kokatzeko.
Adibidea: bi bideko balbula, presioa erregulatzekoa
Ftrakzioa
P
A
A
T
P
P
A A
P T P T
261
B
6.2
Eskema hidraulikoan kokatutako balbulak ondoko oinarriaren arabera funtzio-

natzen du:
Ohizko posizioan balbula irekita dago. A-ko irteera-presioak 1 pistoiko gainaza-

lari eragiten dio 3 aginte-bidearen bitartez. Dagokion indarrak malguki doigarri
bati eragiten dio. Pistoiari malgukian doitutako indarra baino handiagoa eragi-
ten bazaio, balbula ixten hasten da. Izan ere, balbularen irristailua malgukiaren
kontra desplazatzen da indarren oreka berriz ezarri arte. Horrela ixteko arteka-
ren tamaina txikiagotu egiten da eta presioak behera egiten du. A-n berriz ere
presioak gora egiten badu, pistoiak erabat ixten du. P sarreran lehen kontrol-
-zirkuituko presioak eragiten du. A irteeran presioa erregulatzeko balbulan doi-
tutako presioak eragiten du.
Bi bideko balbula, presioa erregulatzekoa
P L
1 A
P L
2
Presioa erregulatzeko balbulek, asentuzkoak eta ibiltarte motzekoak direnean,

azkar itxi eta ireki egiten dute eta presioak azkar aldatu gabe dardara egin
dezakete. Dardara horiek moteltzeko sistemen bidez konpentsatzen dira.
262
B
6.2
Irristailuzko balbulak direnean, kontrol-profilen formak irekidura-ezaugarriak

erregulatzeko aukera ematen du, arteka poliki-poliki irekitzen delarik. Horrela
zehatzago erregulatu eta dardarak txikiagoak izaten dira.
Presioa erregulatzeko 2 bideko balbula azaldu da orain arte. Finkapen-siste-

man (11. ariketakoan, adibidez) bigarren mailako zirkuitu hidraulikoan presio
txikia eta konstantea behar denean erabiltzen da.
Hala ere, adibide gisa azaltzen den kasuan arazoak izan daitezke presioa erre- Adibidea
gulatzeko bi bideko balbularekin.
Presioa erregulatzeko 2 bideko balbula duen eskema hidraulikoa
P
A
A
T
P P
A A
P T P T
Presioa erregulatzeko 2 bideko balbula ixten denean A irteeran presioa igo

egiten da materiala zabaldu egin delako. Presio hori balbulan doitutakoa baino
handiagoa delako, saihestu egin beharko da irteeran presioa mugatzeko balbu-
la ipinita.
263
B
6.2
Presioa mugatzeko balbulak presio-igoerak saihesteko
Presioa mugatzeko balbula honi esker ondoko doikuntzak egin daitezke:

• Presioa mugatzeko balbula (PMB) presioa erregulatzeko balbula baino pre-
sio handiagoz
• PMB presioa erregulatzeko balbularen presio berdinaz
• PMB presioa erregulatzeko balbula baino balio txikiagoaz
Doikuntza desberdin hauek presioa erregulatzeko balbulan desberdin eragiten

dute. Presio-igoerak murrizteko, 3 bideko presioa erregulatzeko balbula ere
erabil daiteke.
Presioa erregulatzeko 3 bideko balbula
T P L
264
B
6.2
P eta A-tik doan fluxuaren ezaugarriei dagokienez, 3 bideko balbularen funtzio-

namendua 2 bideko balbulak duenaren berdina da.
Hala ere, 3 bideko balbulak pistoiaren desplazamendu gehigarria du A irteera-
ko presioak doitutako balioa gainditzen duenean. Horrela presioa mugatzeko
zeregina jartzen da martxan, A-tik T-ranzko bidea irekiz.
3 bideko balbularen erregulazio-ezaugarriak batez ere pistoiaren kokapen-
-profilak erabakitzen ditu.
Kokapena positiboa edo negatiboa izan daiteke.
Presioa erregulatzeko 3 bideko balbula duen eskema hidraulikoa
P
A
A
T
P T P
A A
P T P T
265
B
6.2
Kontuz!
Presioa erregulatzeko 3 bideko balbularen kokapena pistoiaren profilak
zehazten du. Presioa erregulatzeko 2 bideko balbula presioa mugatzeko balbu-
la batekin konbinatuz, kokapena erregulatu egin daiteke.
Ijezketa-zilindroari kanpoko indarrek eragiten diotela kontuan hartuz, dagokion

sistema hidraulikoak presioa erregulatzeko 3 bideko balbula edo presioa erre-
gulatzeko 2 bideko balbula presioa mugatzeko balbula batekin konbinatuta
eduki beharko du.
Kasu jakin honetan presioa erregulatzeko 3 bideko balbula, kokapen negatiboa
duena, ipintzea komeni da (T, P itxi baino lehen irekitzen da). 2 bideko PEB
eta PMB konbinatuz, PMBko presioa PEBkoa baino balio txikiagoetara doitu
beharko da.
266
Zenbait bidetako balbulak Festo Didactic
B
7
7. kapitulua
Zenbait bidetako balbulak
267
B
7
Zenbait bidetako balbulak, sistema hidraulikoetan fluxuaren bidea aldatu, itxi

edo ireki egiten duten elementuak dira. Balbula hauen bidez lan-elementuen
higidura-noranzkoa eta geldiaraztea kontrolatzen da. Zenbait bidetako balbulen
ikurrak DIN ISO 1219 arauan definituta daude.
2/2 bideko balbula
A P L A P L
P L
268
B7
Ondoko irizpideak aplikatzen dira: Zenbait bidetako balbulen

adierazpen grafikoa eta ikurrak
• Posizio bakoitza karratu batez adierazten da
• Fluxuaren noranzkoak eta pasatzeko bideak geziez adierazten dira
• Blokeatutako konexioak zeharkako marraz adierazten dira
• Konexioak, dagozkien kommutazio-posizioan kokatutako lerroez adierazten
dira
• Ihes-olioarentzako konexioak lerro etenez adierazten dira, eta gainera L
letra ipintzen zaie aginte-konexioetatik bereizteko
• Kommutazio-posizio bakoitza bereizita azaltzen da (horretarako araua ez
egonik ere). Normalean posizioak a, b,... izendatzen dira ezkerretik eskuine-
ra. 3 bideko balbulen ohizko posizioa 0 bidez adierazten da.
Kommutazio-posizioak
Posizio bakoitzerako karratu bat
Bidea irekita gezi bidez adierazi
Blokeo-posizioa
Bidea irekitako bi posizio
Bi konexio ireki eta bi blokeatu
Bi konexio ireki eta bat blokeatua
Lau konexio ireki
Kommutazio-posizioen adibideak
269
B
7
Zenbait bidetako balbulak funtzionamendu jarraikoak edo funtzionamendu

digitalezkoak izan daitezke.
• Funtzionamendu jarraiko balbulak
Balbula hauek muturreko bi posizio eta tartean ixteko ezaugarri desberdi-
neko beste posizio batzuk (kopuru mugagabea) izaten dituzte. Balbula pro-
portzionalak eta serbobalbulak izan daitezke eta TP 700 eskuliburuan
erakusten dira.
• Funtzionamendu digitaleko balbulak
Balbula hauek beti posizio-kopuru mugatua dute (2, 3, 4, _). Praktikan zen-
bait bidetako balbulak direla esaten da eta hidraulika zuri-beltza deituta-
koaren zati dira. Hauek dira eskuliburu honetan erakusten direnak.
Zenbait bidetako balbulak konexio- eta posizio-kopuruaren arabera sailkatzen

dira:
• 2/2 bideko balbula
Hurrengo orrialdeko taulan zenbait bidetako balbulen ikurrak erakusten dira.

Ikurretan eragintza-motak ez dira ipini irudia sinplifikatzearren.
Berez praktikan aplikazio-motaren arabera beste bertsio asko ere badaude.
270
B
7
Zenbait bidetako balbulak
2/2 BB
Ohizko posizioan “blokeatuta” (P,A)
Ohizko posizioan “irekita” (P-A)
3/2 BB
Ohizko posizioan “blokeatuta” (P,T-A)
Ohizko posizioan “irekita” (P-A,T)
4/2 BB
Ohizko posizioan
“irekita” (P-B,A-T)
5/2 BB
Ohizko posizioan
“irekita” (A-R,P-B,T)
4/3 BB
Tarteko posizioan
“blokeatuta” (P,A,B,T)
4/3 BB “blokeatuta”
Tarteko posizioan “irekita”
“ponpako zirkuitua” (P-T,A,B)
4/3 BB
Tarteko posizioan - “H” (P-A-B-T)
4/3 BB
Tarteko posizioan “lan-tutuen deskarga”
(P,A-B-T)
4/3 BB
Tarteko posizioan “zirkulazioa” (P-A-B,T)
271
B7.1
7.1 2/2 bideko balbulak 2/2 bideko balbulak (A) lan-konexioa eta (P) presio-konexioa ditu (ikus irudia).
Bolumen-emaria kontrola dezake bidea itxi edo irekiz. Irudian erakutsitako bal-
bulak ondoko posizioak ditu:
2/2 bideko balbula, irristailuduna
P L
A P L A P L
• Ohizko posizioa: P eta A bitarteko bidea blokeatuta

• Kommutatutako posizioa: P eta A bitarteko bidea irekita
272
B
7.1
2/2 bideko balbula, asentuduna
A P L
Arauak eskatzen ez badu

Asentuzko balbularen ikurra
ere, asentuzko balbulak
askotan asentuaren iku-
rra ipinita adierazten dira.
Balbula hauetan ohizko
posizioan “P eta A bitar-
teko bidea irekita” egon
daiteke.
273
B
7.1
Efektu bakuneko zilindroaren eragintza (eskema hidraulikoa)
a b
A P
L T
P
Efektu bakuneko zilindroaren eragintza (ebakidura)
A P L
274
B
7.1
Beste zenbait aplikazio:

• Deribazioa aitzinapen azkarrerako, adibidez, eta presiorik gabeko ponpa-
-zirkuitua
• Emaria eta presioa erregulatzeko zenbait balbularen eragintza eta deskone-
xioa
• Motorraren noranzko bateko eragintza
Presiorik gabeko ponpa-zirkuitua Aitzinapen azkarra
Presio-faseen kommutazioa
275
B7.2
7.2 3/2 bideko balbulak 3/2 bideko balbulek (A) lan-konexioa, (P) presioarena eta (T) depositorakoa
dituzte. Ondoko posizioen bidez bolumen-emaria kontrola dezake:
• Ohizko posizioa: P konexioa blokeatuta eta P eta A bitarteko bidea irekita
• Kommutatutako posizioa: T irteera blokeatuta eta T eta A bitarteko bidea
irekita
3/2 bideko balbulak ohizko posizioan irekita ere egon daitezke, hau da, P eta A
bitarteko bidea irekita eduki dezakete.
3/2 bideko balbula
T A P L
Efektu bakuneko zilindroaren eragintza
P T L
276
B
7.2
Efektu bakuneko zilindroaren eragintza (ebakidura)
Desbideratze-aplikazioa
Berogailua Hozkailua
277
B7.3
7.3 4/2 bideko balbula 4/2 bideko balbulak, lanerako bi konexio ditu (A,B), presioko bat (P) eta deposi-
torako bat (T).
• Ohizko posizioa: P eta B arteko bidea irekita eta A eta T artekoa ere bai
• Kommutatutako posizioa: P eta A batetik eta B eta T bestetik, irekita
4/2 bideko balbula, maniobra-pistoiduna
A P B T
Efektu bikoitzeko zilindroaren eragintza
A B
L
P
T
T A P B L
278
B
7.3
4/2 bideko balbulak bi maniobra-pistoi besterik ez dutela ere egon daitezke.

Kasu horretan balbula horiek ihes-olioarentzako konexiorik ez dute behar. Gai-
nera, depositorako T konexioa eta A eta B lan-konexioak balbularen kulatak
kontrolatzen ditu.
Balbula hauen fitxa teknikoetan beti adierazten da depositorako konexioa-
rentzat gehienezko presioa. Beti lanerako presio maximoa baino txikiagoa iza-
ten da. Izan ere, T konexioan presioak kulataren kontra eragiten du.
4/2 bideko balbula, bi pistoikoa
T A P B L
Beren bertsio sinpleenean, 4/2 bideko balbulak irristailuzkoak dira. 4/2 bideko
asentuzko balbulek forma konplexuagoa dute, 3/2 bideko bi balbulen edo 2/2
bideko lau balbulen konbinazioa direlako.
Tarteko posizioena oso kontuan hartzeko irizpidea da balbula aukeratzera- Tarteko posizioak
koan. Horregatik dagozkien ikurretan adierazi egiten dira. Posizioak benetan
eraginkorrak ez direlako, karratuak estuagoak dira eta lerro etenak dituzte.
279
B
7.3
4/2 bideko balbularen tarteko posizioa
Ikurra: kokapen positiboa
Ikurra: kokapen negatiboa
4/2 bideko balbulen aplikazioak:

• Efektu bikoitzeko zilindroen eragintza
• Bi norantzetako biraketa duten motorren eragintza
• Bi zirkuituren eragintza
5/2 bideko balbula ere erabil daiteke 4/2 bidekoaren ordez.
5/2 bideko balbula
A B
RP T
280
B
Zenbait bidetako balbulak Festo Didactic .
7.4
4/3 bideko balbulek egitura sinplea dute irristailuzkoak baldin badira. 7.4 4/3 bideko balbulak
Asentuzkoak badira, egitura konplexua dute. 4/3 bideko balbula, adibidez,
2 bideko lau balbulaz osatua izan daiteke.
4/3 bideko balbulak
Tarteko posizioa —
ponpako zirkuitua
blokeatuta
Tarteko posizioa — H
lan-tutuen deskarga
zirkulazioa
4/3 bideko balbuletan tarteko posizioak adierazi egiten dira:
Tarteko posizioak Adibidea
4/3 bideko balbula honek kokapen positiboa du tarteko posizioan. Ezkerreko

tarteko posizioa eta eskuinekoa kokapen positibo eta negatiboaren konbi-
nazioa dira.
__________________________________________________________________________
281
B
7.4
Tarteko posizioa aginte hidraulikoaren aplikazio konkretuak zehazten du. Zen-

bait posizio dituzten balbulak 5 bidekoak ere izan daitezke.
5/3 bideko balbula
4/3 bideko balbula, ponpako zirkuituduna
A B
P T L
T A P B L
T A P B L
T A P B L
282
B
7.4
Balbula honek aginte-katea akoplatzea onartzen du.
Ponpako zirkuitua
a 0 b
A B
P T L
Ponpako zirkuitua (ebakidura)
T A P B L
283
B
7.4
4/3 bideko balbula, tarteko posizioa blokeatuta duena
A B
P T L
T A P B L
T A P B L
T A P B L
284
B
7.4
Aginte-katea bat baino gehiagori eragiteko, tarteko posizioa blokeatuta duten

4/3 bideko balbulak erabil daitezke. Sistema zerbitzurako prest dagoela ponpa-
ko zirkuitua kommutatzeko, 2/2 bideko balbula erabiliko da.
Aplikazio-adibideak
T A P B L
4/3 bideko aplikazioetako bat batez ere efektu bikoitzeko zilindroen edo
motorren eragintza da (motorra geratu, eskuinera biratu edo ezkerrera biratu). A 7.3
285
B
286
Ixteko balbulak Festo Didactic
B
8
8. kapitulua
Ixteko balbulak
287
B
8
Ixteko balbulek emaria noranzko batean blokeatu egiten dute, baina kontrako
noranzkoan emaria pasatu egiten da. Blokeaketak erabat hermetikoa eta ihesik
gabea izan behar du. Horregatik, balbula hauek beti asentuzkoak izaten dira
eta honela eraikita egoten dira:
Ixteko elementua (gehienetan bola edo konoa), dagokion ixte-gainazalaren

kontra bultzatzen da. Balbulak emariarentzat bidea ireki dezake ixteko elemen-
tua asentutik urrunduz.
Ixteko balbulak honela sailkatzen dira

• Noranzko bakarreko balbulak (malgukidunak eta gabeak)
• Noranzko bakarreko balbula blokeagarriak eta desblokeagarriak
Ixteko balbulak
Noranzko bakarreko balbula, malgukirik gabea
Noranzko bakarreko balbula, malgukiduna
Noranzko bakarreko balbula blokeagarria;

aurrepilotajeari esker balbula ez da irekitzen
Noranzko bakarreko balbula desblokeagarria;

aurrepilotajeari esker balbula ez da ixten
Balbula alternoa
Noranzko bakarreko balbula bikoitza,

desblokeagarria
288
B
8.1
Noranzko bakarreko balbula, malgukiduna 8.1 Noranzko bakarreko

balbula
Ikurra:
Malgukia Konoa
Bidea irekita
Bidea
blokeatuta p2 p1
Akonoa
PF
Konoari p1 presioak eragiten badio, asentutik aldendu egingo da eta balbulak

malgukirik ez badu bidea ireki egingo da. Eragiketa horretan p1 presioak p2
baino handiagoa izan behar du. Irudian noranzko bakarreko balbula, malgukidu-
na, erakusten da. Bertan ixteko konoari p2 presioak eta gainera malgukiaren
indarrak eragiten dio. Ondorioz, balbula ireki egiten da baldin:
p1 > p2 + pF
Malgukiak eragiten duen presioa hau da:
Fmalg
pF= ________
Akonoa
289
B8.1
Aplikazioak Irudietan noranzko bakarreko balbulen aplikazio batzuk erakusten dira.
Ponparen babesa
Ponparen babesa (ebakidura)
a b
A B
P T
290
B
8.1
Karga baten pisuak ezin du ponpa kontrako noranzkoan abiarazi (motor elektri-
koa deskonektaturik badago). Sisteman egon daitezkeen presio-puntek ez dio-
te ponpari eragiten, presioa mugatzeko balbulak desbideratzen dituelako.
Aplikazioak
Emaria erregulatzeko Zikinkeriaz itxitako iragazkien

balbularen eragintza desbideraketa
noranzko bakarrean (erantzun-presioa 0,5-3 bar) Artezgailua Graetz-en
arabera
Emari-erregulatzailea
Tutueriako iragazkia
Masa biragarriaren
zurgapen-balbula
Prentsaren Presioa mugatzeko
zurgapen-balbula balbula balaztaketa-
-balbula gisa
291
B8.2
8.2 Noranzko bakarreko Noranzko bakarreko balbula desblokeagarriek konoa asentutik bereizita itxitako
balbula desblokeagarria bidea ireki dezakete. Balbula hauek honela funtzionatzen dute:
A-tik B-rako bidea irekita; B-tik A-rako bidea blokeatuta.
B-tik A-rako bidea blokeatuta
X A B
A-tik B-rako bidea irekita
X A B
B-tik A-rako bidea irekita
X A B
Bolumen-emariak B-tik A-ra jariatu behar badu, balbularen konoa bere asentu-
tik bereizi egin beharko da desblokeatzeko pistoiaren eraginez. Pistoiak X ko-
nexiotik hartzen du presioa.
292
B
8.2
Desblokeaketa segurua izan dadin, nahitaezkoa da desblokeatzeko pistoiaren

azalera eraginkorra ixteko elementuaren azalera eraginkorra baino handiagoa
izatea. Bi azalera hauen arteko erlazioa 5:1ekoa izaten da. Noranzko bakarreko
balbula desblokeagarriek aurredeskargako sistema ere izan dezakete (ikus TP
502).
Ondoko eskema hidraulikoan noranzko bakarreko balbula desblokeagarriak Funtzionamendua

nola funtzionatzen duen azaltzen da.
Beren ohizko posizioan, 3/2 bideko balbulak olioaren fluxua blokeatu egiten du.
Fluxu hori irekita egoten da 4/2 bideko balbulan zilindrorako bidean. Zilindroak
ez du atzera egiten, noranzko bakarreko balbula blokeatuta dagoelako. 3/2 bi-
deko balbulari eragindakoan, desblokeatzeko pistoiak presioa hartzen du eta
noranzko bakarreko balbulan ixteko elementua ireki egiten da. Horrela posible
da olioa 4/2 bideko balbulatik igarota depositora joatea.
4/2 bideko balbulari eragiten zaionean, olioa noranzko bakarreko balbulan

zehar igaro eta zilindrorantz joaten da. Zilindroak beraz, aurrera egiten du.
293
B
8.2
Noranzko bakarreko balbula desblokeatua berriz ere itxi egiten da baldin eta
olioak lan-konexiotik depositora joaterik baldin badu. Beraz, noranzko bakarreko
balbula desblokeagarria erabiltzen bada, derrigorrezkoa da 4/3 bideko balbulak
tarteko posizio berezia edukitzea.
m
1000 kg
A X
A B
P T
Tarteko posizioa “blokeatuta”

Noranzko bakarreko balbula desblokeagarriak ezin du bat-batean itxi. Izan ere,
itxitako X konexioan aplikatutako presioak irteteko balbulako ihesbideak beste-
rik ez baititu.
294
B
8.2
m
1000 kg
A X
A B
P T
Tarteko posizioa “lan-tutueria deskargatzeko”

Tarteko posizioan A, B eta T irteerak elkarri konektatuta daude, eta P blokeatu-
ta dago. Horregatik X lan-konexioak eta noranzko bakarreko balbularen A kone-
xioak presiorik ez dute.
295
B8.3
8.3 Noranzko bakarreko Noranzko bakarreko balbula bikoitz eta desblokeagarriak, zilindro baten bidez
balbula bikoitza, karga egoki kokatzeko aukera ematen du; baita barnean ihesa denean ere.
desblokeagarria Noranzko bakarreko balbula bikoitz eta desblokeagarriaz ezin da karga egoki
kokatu zilindroa zintzilik badago edo zurtoin jarraia badu.
Irudian noranzko bakarreko balbula bikoitz eta desblokeagarriaren ikur sinplifi-

katua eta ikur osoa ikusten dira, eta gainera sistema hidraulikoan nola txer-
tatzen den erakusten da.
Noranzko bakarreko balbula bikoitz eta desblokeagarriaren ikurra
xehetasunez sinplifikaturik
296
B
8.3
Aplikazio-adibidea
297
B
8.3
Noranzko bakarreko balbula bikoitza, blokeatutako posizioan
B1 B2
A1 A2
Noranzko bakarreko balbula bikoitza, irekitako posizioan
B1 B2
A1 A2
Noranzko bakarreko balbula bikoitz eta desblokeagarriak honela funtzionatzen du:
A1 etik B1-erantz eta A2tik B2-ranzko bideak irekita daude. B1-etik A1-era eta
B2-tik A2-rakoak blokeatuta daude.
Olioa A1-etik B1-ra badoa, aginte-pistoia eskuinera desplazatzen da eta balbu-
lako konoa asentutik bereiztu egiten da. Horrela B2-tik A2-rako bidea ireki egi-
ten da. (Funtzionamendua berdina da A2-tik B2-rako bidea irekita egonda).
298
Emaria erregulatzeko balbulak Festo Didactic
B
9
9. kapitulua
Emaria erregulatzeko
balbulak
299
B
9
Emaria kontrolatu eta erregulatzeko balbulak, zilindroaren abiadura edo moto-

rraren biraketa-abiadura moteltzeko dira. Bi magnitude horiek bolumen-emaria-
ren araberakoak dira eta horregatik emaria jaitsi egin behar da. Baina funtzio-
namendu konstanteko ponpek fluxu konstantea sortzen dute, eta ondorioz, lan-
-elementura zuzendutako emaria txikiagotzeko ondoko metodoa erabiltzen da.
Emaria erregulatzeko balbulan bidearen sekzioa txikiagotuta, balbula baino

lehen presioa igo egiten da. Presio horrek presioa mugatzeko balbula ireki egi-
ten du eta emaria bi bidetik joaten da. Horren ondorioz, lan-elementura abiadu-
ra edo biraketa-abiadura jaisteko behar den emaria joaten da. Soberako ema-
ria presio maximoaz presioa mugatzeko balbulatik igarotzen da eta horrela
energi zati handi bat alferrik galtzen da. Energia aurrezteko, presioaz doitzen
TP502 diren ponpak ipin daitezke.
Horretarako erabiltzen diren balbulak kontrolatzeko edo erregulatzeko izatearen

arabera honela sailkatzen dira:
• Emaria kontrolatzeko balbulak
Emaria kontrolatzeko balbula gisa iratotzeko balbulak eta diafragma-balbulak

erabiltzen dira.
Iratotzeko balbulak eta diafragma-balbulak
Emaria kontrolatu eta

erregulatzeko balbulak
Emaria kontrolatzeko
Emaria erregulatzeko
balbulak
balbulak
Iratotzekoak Diafragmazkoak
Kargaren arabera
Kargarekiko independentea
Qpartziala = aldakorra Qpartziala = konstantea
300
B
9.1
Iratotzeko balbulek eta diafragma-balbulek fluxuari erresistentzia eskaintzen 9.1 Iratotzeko balbulak eta
diote. Erresistentzia hori balbularen sekzioaren, bere forma geometrikoaren eta diafragma-balbulak
fluidoak duen biskositatearen araberakoa izaten da. Fluidoak balbula zehar-
katzen duenean marruskadura egoten da eta abiadura handiagotu egiten da.
Ondorioz, presioa jaitsi egiten da. Marruskaduragatik sortutako presio-jaitsiera
diafragmaren geometriaz konpentsa daiteke. Diafragman erresistentzia jakin
bat lortzeko, emariak zurrunbilotsu bihurtu behar du fluxuaren abiadura handia-
gotuta (estugunekoa baino diametro txikiagoa). Horrela diafragmaren erresis-
tentzia zurrunbiloen araberakoa da eta biskositatearekiko independentea.
Beraz, fluxua tenperaturaren (eta ondorioz biskositatearen) araberakoa ez iza-
tea nahi denean, diafragma-balbulak erabiltzen dira; emaria neurtzeko tresne-
tan, adibidez.
Diafragma eta estugunea
Hala ere, sistema hidrauliko askotan presioa asko jaitsi behar izaten da; neurri
jakinean jaitsi ere. Kasu horietan iratotzeko balbulak erabiltzen dira.
301
B
9.1
Iratotzeko balbulek eta diafragmazkoek, presioa mugatzeko balbularekin konbi-

naturik bolumen-emaria kontrolatzen dute.
Balbulak eskainitako erresistentziak presio-igoera eragiten du. Presioa mu-
gatzeko balbula ireki egiten da, iratotzeko balbularen erresistentzia presioa mu-
gatzeko balbulan doitutako erantzun-presioa baino handiagoa baldin bada. Ho-
rrela fluxua banatu egiten da bi bidetan. Fluxuaren zati bat lan-elementura
joaten da eta bestea depositora presioa mugatzeko balbulan zehar (hor ener-
gia handia galtzen da). Iratotzeko balbula zeharkatzen duen emaria ∆p presio-
B 1.15 diferentziaren araberakoa izaten da. ∆p eta Qlan-elem bolumen-emariaren arteko
erlazioa ondoko hau da:
∆p ∼ Q2lan-elem
Presioa mugatzeko balbulak konstante mantentzen du erregulatzeko balbula

hornitzeko tutuko presioa. Lan-elementuari eskatutako karga aldatzen denean,
∆p presio-diferentziaere aldatu egiten da. Ondorioz, lan-elementura doan bolumen-
-emaria ere aldatu egiten da. Honi buruz ondoko araua gogorarazi behar da.
Iratotzeko balbulek kargaren arabera eragiten dute.
Hortaz, karga konstantea ez denean balbula hauek ez dira egokiak bolumen-

emaria doitzeko.
302
B
9.1
Iratotzeko balbula - fluxu-banaketa
P2
(aldakorra)
Iratotzeko
balbula
∆p
aldakorra
QKontsumitzailea
Fluxua banatzen
deneko puntua
P1
QPonpa
(konstantea)
Iratotzeko balbula erregulagarrietan kontuan hartzeko irizpideak: Iratotzeko balbula

erregulagarriak
• Erresistentzia sortzea
• Fluidoaren tenperatura aldatuta erresistentzia konstantea izatea, hau da,

biskositatearekiko independentea izatea
• Doiketa fina. Doiketaren sentikortasuna besteak beste sekzioaren eta zi-

rkunferentziako azaleraren araberakoa da
• Metodo merkea izatea
Iratotzeko balbula erregularrien mota desberdinek, era batera edo bestera on-
doko irizpideak betetzen dituzte:
303
B
9.1
Iratotzeko balbula erregulagarriak
Eraikuntza Erresistentzia Biskositatearekiko Doikuntza Iruzkinak

menpekotasuna
Orratzezko balbula Abiadura Handia Zaila tarte Kostu txikia.

handiagoa marruskaduragat txikian sekzioa Erraz egitekoa
Marruskadura ik azkar hazten
handia delako Azalera
estugune eta
luzeagatik zirkunferentziaren
arteko erlazioa
txarra
Periferiako Aurrekoak Orratzezko Sekzioa Kostu txikia

artekadun balbula bezalakoa balbulan baino emekiago Erraz egitekoa,
txikiagoa hazten da; baina
azaleraren eta orratzezko
zirkunferentziaren balbula baino
arteko erlazio konplexuagoa
homogenoa;erreg da
ulazio-tartea
90° besterik ez
Luzetarako balbula Aurrekoak Aurrekoak Aurrekoak Aurrekoa

bezalakoa bezalakoa bezalakoa, bezalakoa
nahiz eta tarte
luzeagoa
izateagatik
doikuntza-sentiko
rtasun
handiagoa izan
Ebakidura Abiadura Txikia Zaila Kostu txikia

zeiharreko balbula handiagoa Sekzioaren
Marruskadura hazkuntza
txikia homogenoa
Estugune motza 180°ko
doikuntza
Balbula helikoidala Abiadura Batere ez Doikuntza Garestia

handiagoa sentikorra sistema
Marruskadura Sekzioaren helikoidalagatik
handiena hazkuntza
homogenoa
360°ko
doikuntza
304
B
9.2
Iratotzeko eta noranzko bakarreko balbula, noranzko bakarreko emari-erregu- 9.2 Iratotzeko eta noranzko
latzailea da. Iratotzeko balbulaz eta noranzko bakarreko balbulaz osatuta dago. bakarreko balbulak
Iratotzeko balbulak noranzko batean eta kargaren arabera bolumen-emaria
erregulatzen du. Kontrako noranzko bidea erabat irekita dago eta itzulerako hi- A8
gidura garraio-emari guztiaz egin daiteke. Ondorioz, noranzko bakarreko emari-
-erregulatzaileak honela funtzionatzen du:
A-tik B-rako noranzkoan fluxua irato egiten da. Iratotzeko balbuletan bezala,
emaria bi bidetan banatu egiten da. Lan-elementurako bolumen-emaria jaitsi
egiten da eta abiadura ere bai.
Kontrako noranzkoan (B-tik A-ra) bolumen-emaria ez da iratotzen, noranzko ba-

karreko balbulako konoa asentutik aparte dagoelako eta bidea erabat irekita
dagoelako.
Iratotzeko eta noranzko bakarreko balbulei esker estugunea erregulatu egiten da.
Iratotzeko eta noranzko bakarreko balbula
A B
A B
A B
305
B9.3
9.3 Bi bideko balbula, Iratotzeko balbulei buruz egindako azalpenetan, ∆p presio-diferentziaren eta Q
emari-erregulatzailea bolumen-emariaren artean erlazioa dagoela esan dugu. Hauxe da, hain zuzen,
erlazioa: ∆p ∼ Q2.
Nahiz eta karga aldatu lan-elementurako bolumen-emari konstantea behar
bada, estugunean ∆p presio-diferentzia konstante mantendu behar da. Horre-
gatik emaria erregulatzeko balbulek iratotzeko elementu doigarria dute (2), eta
gainera, iratotzeko beste elementu erregulatzaile bat ere bai (1). Honek bere
erresistentzia balbulako sarreran edo irteeran ipinitako presioaren arabera alda-
tu egiten du iratotzeko elementu doigarrian (2-an) presio-diferentzia konstante
mantentzeko. Presioa mugatzeko balbulagatik emaria banatzea, iratotzeko bi
elementuen guztizko erresistentziaren emaitza da
2 bideko balbula, emaria erregulatzekoa
p3 AK2
AK
F1 F2
2
p1 p2
- 1p2-=p6∆
p1 p 2 p= p
Iratotzeko (1) elementua iratotzeko (2) elementu doigarriaren aurretik edo atze-
tik egon daiteke.
Ohizko posizioan balbula irekita dago. Olioa jariatzen denean, iratotzeko (2)
elementuaren aurrean p1 sarrera-presioa sortzen da. Bertan ∆p presio-dife-
rentzia sortzen da, eta hain zuzen: p2 < p1. Iratotzeko (1) elementuan oreka
mantentzeko, F2 puntuan malguki bat ipini behar da. Malguki honek presio-dife-
rentzia konstantea eskaintzen du iratotzeko (1) elementuaren eraginez. Lan-
elementutik datorren kargak balbularen irteeran eragiten badu, iratotzeko (1)
elementuak erresistentzia jaitsi egiten du kargaren igoera adina.
306
B
9.3
Zirkuitua ralenti edo erregimen mantsoan dagoenean, iratotzeko (1) elementu

erregulatzailea orekan dago eta balbulak erresistentzia jakin bat eskaintzen du.
Erresistentzia hau doitu egin daiteke iratotzeko (2) elementuaz lortu nahi den
bolumen-emariaren arabera.
Balbularen irteeran presioa igo egiten bada, p2 presioa ere igo egiten da.
Ondorioz, iratotzeko (2) elementu doigarrian presio-diferentzia aldatu egiten da.
Aldi berean, p2 presioak balbulako zilindroaren Ak2 azalerari eragiten dio. Indar
honek eta malgukiaren indarrak iratotzeko (1) elementu erregulatzaileari eragi-
ten diote. (1) elementua ireki egiten da F1 eta F2 indarren artean berriz ere
oreka ezarri arte, hau da, iratotzeko (2) elementu doigarrian presio-diferentzia
hasierakoa izan arte.
Emaria erregulatzeko 2 bideko balbulan, presioa mugatzeko balbulan bezalaxe,
fluxu-soberakina depositora joaten da.
2 bideko balbula, emari-erregulatzailea
Q
p3 Presostatoa
Iratotzeko elementu
p2 doigarria
∆p konst.
p1
p
Balbularen irteeran p3 presioa jaitsi egiten bada, ∆p presio-diferentzia hazi

egiten da. Ondorioz, Ak2 azalerako presioa ere jaitsi egiten da eta F1 indarra
F2 baino handiagoa da. Iratotzeko (2) elementu erregulatzaileak itxi egiten du
F1 eta F2ren arteko oreka berriz ezartzen den arte
307
B9.3
Erregulazio-eginkizun hau sarrerako presioak aldatzen badira ere betetzen da,

hau da, sarrerako baldintzak aldatzen badira, iratotzeko elementu doigarrian ∆p
presio-diferentzia eta bolumen-emaria konstante mantentzen dira.
Iratotzeko elementu Lehentxeago aipatu dugunez, iratotzeko elementu erregulatzailearen helburua

erregulatzailearen eginkizunak sarrerako edo irteerako kargen diferentziak orekatzea da, horretarako fluxuaren
erresistentzia aldatu egiten delarik. Ondorioz, helburua iratotzeko elementu
erregulagarrian presio-diferentzia konstante mantentzea da. Horrek honakoa
esan nahi du: pistoi erregulatzaileaz doikuntza egiteko, bertan indarren arteko
orekak egon behar duela, hots, F1 = F2.
F1 indarra Ak1 azaleraren eta p1 presioaren arteko biderkadura da. F2 indarra
berriz, Ak2 azaleraren (Ak1-en berdina da) eta p2 presioaren arteko biderkadura
da. p2 presioa iratotzeko elementu doigarriko erresistentziaren eraginez txikia-
goa denez gero, konpentsatzeko malgukia ipini beharra dago.
F1 = F2 AK1 = AK2
F1 = AK1 ⋅ p1
F2 = AK2 ⋅ p2 + FM
_______________________________________
AK1 ⋅ p1 = AK1 ⋅ p2 + FM
AK1 (p1-p2) = FM
FF
(p1-p2) = ___
AK1
Horrek ondokoa esan nahi du: Ak1-i eragiten dion malgukiaren indar konstantea
∆p-ren berdina dela. Diferentzia hori konstante mantentzen da, ondoko adibi-
deek erakusten dutenez.
Oharra:
Emaria erregulatzeko balbulan biskositateak ia eraginik izan ez dezan, ira-
totzeko elementu doigarria diafragma erregulagarria izaten da.
308
B
9.3
2 bideko balbula, emaria erreg.: lan-elementuaren karga (hutsean)
Qlan-elem.=
3 l/min
p = 139 bar
p3 = 5 bar
A
p = 4 bar
p2 = 144 bar P
p1 = 148 bar
A B
P T
p = 150 bar
P
QP = 10 l/min
p = 150 bar
QPMB = 7 l/min
2 bideko balbula, emaria erreg.: lan-elementuaren karga (kargatuta)
Qlan-elem.= F
3 l/min
140 bar
p3 = 40 bar
p =bar
A
4 bar∆p=104
p2 = 144 bar P
p =bar
p1 = 148 bar
∆p=4
A B
P T
p = 150 bar
P
p = 150 bar
QB = 10 l/min QPMB = 7 l/min
309
B
9.3
Beste lan-elementuetarako konexioa
Qlan-elem.= F
3 l/min
p = 74 bar
p3 = 30 bar
A
P
A
p = 4 bar
p2 = 104 bar T
P
P
p1 = 108 bar A
A B
P T
P T Q = 7 l/min
p = 110 bar
P
QB = 10 l/min p = 150 bar

QPMB = 0 l/min
Ondoko orrialdean 2 bideko balbula emari-erregulatzailearen ikur osoa eta

sinplifikatua erakusten dira.
2 bideko balbula emari-erregulatzaileak elikatze-fluxuan ipin daitezke, edota itzu-

lerakoan, baina desbiderapen batean ere bai.
Desbiderapen-zirkuituan kokatzearen desabantaila: ponparen motorrak birake-
tan sortutako oszilazioengatiko emari-oszilazioek, erregulatu nahi den fluxu-
kantitatean eragina dute.
2 bideko balbula emari-erregulatzaileen bidez emari konstantea lor daiteke,

nahiz eta kargak aldatu. Ezaugarri horri esker ondoko aplikazioak ditu:
• Esfortzuarekiko independente aitzinapen konstante eta erregulagarriaz lan
egiten duten orga erreminta-etxeetan
• Abiadura-muga zehatzeko igotzeko eta jaisteko unitateetan
310
B
9.3
2 bideko balbula emari-erregulatzailea
P A P A
A A
A B A B
P T P T
Oharra:
Deskonektaturik dagoenean, emaria erregulatzeko balbula irekita dago.
Sistema hidraulikoa martxan jartzen denean, bolumen-emari handiena jariatzen
da presostatoak bere posizio normala lortzen duen arte. Prozesu honi abioko
jauzia deitzen zaio.
Abioko jauzia honela labur daiteke:
• Desbiderapen-balbula bat ireki balbula nagusia ireki baino lehen
• edo presiorik ez dagoenean presostatoa malguki batez itxi.
311
B
312
Zilindro hidraulikoak Festo Didactic
B
10
10. kapitulua
Zilindro hidraulikoak
313
B
10
Zilindro hidraulikoek energia hidraulikoa energia mekaniko bihurtzen dute. Zilin-

droek higidura linealak sortzen dituzte, eta horregatik motor lineal ere deitzen
zaie.
Zilindro hidraulikoak ondoko bi talde nagusietan sailkatzen dira:

• Efektu bakuneko zilindroak
• Efektu bikoitzeko zilindroak
Irudian oinarrizko bi mota horien ebakidurak erakusten dira.
Efektu bakuneko zilindroa
m pisua
Aire-irteera
+ Ihes-olioaren konexioa
Zurtoina
Pistoiaren azalera zurtoin

aldetik
Pistoia
Pistoiaren azalera
Efektu bikoitzeko zilindroa (Hänchen Co.)
1 Zikinkeri harraskagailua 6 Zilindroaren atorra

2 Ixteko azkoina (zurtoin aldekoa) 7 Zurtoina
3 Zurtoinaren juntura 8 Pistoia
4 Zurtoinaren gida 9 Finkatzeko azkoina
5 Airea purgatzeko torlojua 10 Pistoiaren juntura
314
B
Zilindro hidraulikoak Festo Didactic .
10.1
Efektu bakuneko zilindroetan presioak pistoiari baino ez dio eragiten.

Ondorioz, zilindroak noranzko bakarrean lan egiten du. Zilindro hauek 10.1 Efektu bakuneko
honela funtzionatzen dute: zilindroak
Presiodun fluidoa pistoiaren aldeko ganbarara sartzen da. Pistoian presioa

sortzen da kontraindarraren eraginez (pisuaren kargagatik). Indar hori
gainditu ondoren, zilindroa ibiltartearen amaieraraino aurreratzen da.
Itzulerako higiduran, pistoiaren aldeko ganbara andelera konektaturik dago

tutueriaren eta zenbait bidetako balbularen bidez, eta presiodun tutua
blokeatuta dago zenbait bidetako balbulan. Itzulera bere pisuaren
eraginez, malgukiaren eraginez edo kanpoko indarren baten eraginez
burutzen da. Indar (edo pisu) hauek zilindroaren, tutueriaren eta balbulen
barneko marruskadura gainditu egin behar dute batetik, eta fluidoa
itzulerako tutueriara desplazatu behar dute.
Efektu bakuneko zilindroa - juntura gabeko pistoidun zilindroa
________________________________________________________________________
315
B
10.1
Aplikazioak Efektu bakuneko zilindroak lan hidraulikoak noranzko bakarrean eragiten due-
nean erabiltzen dira.
Adibideak Jaso, eutsi, erremintak jaitsi; igogailu hidraulikoak, katuak eta guraize-platafor-
mak
Junturarik gabeko Pistoia eta

pistoidun zilindroa zurtoina pieza
bakarrekoa
Zilindro Ibiltarte
teleskopikoa handiagoak
Efektu bakuneko zilindroak muntatzeko irizpide hauek daude:

• Muntaia bertikala:
Zilindroaren itzulera kanpoko indarren eraginez egiten bada (salbuespena:
guraize-plataformak)
• Muntaia horizontala:
Itzulera malgukiz egiten duten efektu bakuneko zilindroak direnean
Prentsa hidrauliko handietan, zilindroaren itzulera itzulera-zilindroen bidez egi-

ten da.
Guraize-plataforma
316
B
10.2
Efektu bikoitzeko zilindroetan pistoiaren bi aldeetan egon daiteke presioa. On- 10.2 Efektu bikoitzeko
dorioz, zilindroak lan bi norantzetan egin dezake. Zilindro hauek honela funtzio- zilindroak
natzen dute:
Presiodun fluidoa pistoiaren aldeko ganbarara sartzen da eta F azalerari eragi-

ten dio. Barneko eta kanpoko erresistentziek presioa sortzen dute. Presioak
eta pistoiaren A azalerak indarra eragiten dute ondoko formularen arabera: F =
p ⋅ A. Horrela erresistentziak gainditu egiten dira eta zilindroak aurrera egiten
du. Aitzinapen horretan energia hidraulikoa energia mekaniko bihurtzen da, eta
energia mekaniko hori da lan-elementuak erabiltzen duena.
Pistoiaren azalera Pistoiaren eraztun-azalera
Pistoiaren aldeko ganbara
Aitzinapena Itzulera
Zilindroak aurrera egiten duenean, kontuan hartu behar da zurtoinaren aldeko

olioak tutuen bidez nahitaez depositora joan behar duela. Zilindroaren itzuleran,
olioa zurtoinaren aldeko ganbarara joaten da. Zilindroak atzera egiten du eta
pistoiaren aldeko ganbaratik olioa atera egiten da.
317
B
10.2
Efektu bikoitzeko zilindroa
A B A B
P T P T
M M
Zurtoin sinpleko eta efektu bikoitzeko zilindroetan, indarrak (F = p ⋅ A) eta

A 8.4 abiadurak desberdinak dira aitzinatzean eta itzuleran, nahiz eta bolumen-ema-
ria berdina izan. Azalerak izan ere, desberdinak dira (pistoiaren azalera eta
pistoiaren eraztun-azalera).
Itzulerako abiadura handiagoa da, bolumen-emaria berdina izan arren. Itzule-

ran azalera eraginkorra aitzinatzean baino txikiagoa da. Ildo horretan, ondoko
Q
Q
____
v v= =____
A
A
318
B
10.2
Ondoko koadroan aplikazio desberdinetarako dauden zilindro-motak erakusten

dira:
Zilindro-motak
Zilindro Azalera-erlazioa 2:1 (pistoiaren

diferentziala azalera: pistoiaren
eraztun-azalera)
Zilindroaren itzulera
aitzinapenekoa baino bi aldiz
azkarragoa
Zilindro Azalera eraginkorrak berdinak

sinkronizatua Abiadura berdinak
aitzinapenean eta itzuleran
Ibiltarte- Masa handiak direnean eta

-amaierako bat-bateko talkak saihestearren
motelgailu- abiadura balaztatzeko
-dun zilindroa
Zilindro Ibiltarte handiagoak

teleskopikoa
Presio- Presio-hazkuntza
-bihurgailua
Tandem Dimentsio txikiko zilindroekin

zilindroa indar handiak eragin behar
direnean
319
B
10.3
Zilindro hidraulikoen higiduren arabera, ondoko aplikazioak izan ditzakete:
Garraiorako eta Sistema Hegazkinak

Makina-erremintak Itsasontziak
jasotzeko sistemak higikorrak
Erreminten eta Higidura Hondeagailuak, Lurrartzeko Lemaren

piezen aitzinapena. baskulagarriak, pala mekaniko- trenaren higidurak,
Finkapen-sistemak. orgen gorakoak eta ak, traktoreak, aleroien eta helizeen
Arrabotatzeko biraketazkoak, jasotzeko orgak, abarren kokapena
makina, jasotzeko orgak, hormigoi- gorako
puntzonatzeko etab. -makinak higidurak,
makinak, baskulagarriak
brotxatzeko eta biragarriak
makinak.
Prentsen higidurak.
Presiozko
moldeaketako
makinen higidurak,
etab.
10.3 Muturreko posizioak Ibiltarte-amaierako moteltzea duten zilindroak, higiduretako abiadura handiak
moteltzea balaztatu edo moteldu egin behar direnean erabiltzen dira. Zilindro hauetan
ibiltarte-amaieran kolpe handia ematea saihesten da.
Abiadurak 6 m/min-koak baino txikiagoak badira, moteltzeko sistema alde bate-

ra utz daiteke. v  6 eta 20 m/min bitartekoa denean, iratotzeko edo ba-
laztatzeko balbulen bidea moteltzeko sistema ipini behar da. v > 20 m/min-koa
baldin bada, moteltzeko eta balaztatzeko sistema bereziak erabili beharko dira.
Moteltzeko kontzari esker, zilindroaren itzuleran deskargako olioa dagoeneko

ganbaran azalera txikiagoa da puntu jakin batetik aurrera eta erabat itxi arte
txikiagotu egiten da. Kasu horretan olioak iratotzeko balbula batean zehar igaro
behar du (ikus eskema hidraulikoa).
Horrela zilindroaren abiadura jaitsi egiten da eta materiala hondatzea saihesten
da. Aitzinapenean, olioa blokeaketarik gabe pasatzen da noranzko bakarreko
balbulan, estugunetik igaro gabe. Ibiltarte-amaierako posizioan abiadura motel-
tzeko presioa mugatzeko balbula ipini beharra dago (emaria banatu bi bidetik.
320
B
10.4
Efektu bikoitzeko zilindroa, motelgailuduna
Kontza moteltzailea
Torloju erregulatzailea
Noranzko bakarreko
balbula
A B A B
P T P T
Ibiltarte-amaierako motelgailu sinple honez gain, ba dira motelgailu bikoitzeko A 3.7

zilindroak ere, hau da, motelgailua aitzinapenean eta itzuleran dutenak.
Junturen eginkizuna elementu hidraulikoetan olio-ihesak eragoztea da. Juntu- 10.4 Junturak
ren lana garrantzitsua da, ihes egindako olioak presio-galera eragiten duelako.
Oro har junturak estatikoak eta pieza higikorretako dinamikoak izaten dira.
• Juntura estatikoak
Zilindroaren atorrarentzako juntura torikoa
Olio-depositoko taparentzako juntura lauak
• Juntura dinamikoak
Pistoi eta zurtoinarentzako junturak
Ardatzarentzako juntura geometrikoak elementu biragarrietan
321
B
10.4
Gomendatzen den abiadura maximoa 12 m/min-koa da, baina kontuan hartu

behar dira material-mota, juntura-motak eta martxarako baldintzak. Abiorako
indarra edo behar den abiadura oso baxuak baldin badira, material eta sistema
bereziko junturak erabili behar dira. Gainera, zilindroaren atorreko gainazalek
kalitate hobea izan behar dute.
Ondoren erakusten diren junturak zilindroko parametroen arabera erabiltzen

dira (presio, tenperatura, abiadura, diametro, olio eta uraren arabera):
Zilindroetako junturak
Pistoiko junturak
Eraztun irristagarriko juntura:
abiadura eta presio txikietarako
3 zati ditu:
Presio-eraztuna
Ixte-eraztuna
Eraztun lagungarria
Lan astunerako goiko

ixte-eraztuna.
3 zati ditu:
Presio-eraztuna
Ixte-eraztuna
Eraztun lagungarria
Zurtoineko junturak
Eraztun harraskatzailea duen
eraztun irristagarriko juntura
Goiko ixte-eraztun erregulagarria

eta eraztun harraskatzailea
PTFko juntura, abiadura eta

presio handietarako.
Estutze-indarra juntura torikoaz.
322
B
10.5
Finkapen-motak zilindroen aplikazioen araberakoak izaten dira. Ondoko irudian 10.5 Finkapen-motak
finkapen-mota batzuk erakusten dira.
Finkapen-motak
Hankazko finkapena
- Muntaia horizontala
Bridazko finkapena
- Brida-motaren arabera muntaia
horizontala edo bertikala
Bertsio biragarria
Kontzadun finkapen biragarria

- Muntaia horizontala eta bertikala
323
B
10.6/.7
10.6 Airea kanporatzea Zilindroaren higidura leuna izan dadin, sistema hidraulikoan tutuerian zehar ga-
rraiatutako airea kanporatu beharra dago. Kanporatze-torlojua edo airea ate-
ratzeko balbula sistema hidraulikoaren puntu gorenean kokatu beharko da,
B 12.4 tutuetan airea beti puntu altuenean metatzen delako.
Zilindro hidraulikoek airea kanporatzeko torlojuak izaten dituzte beren bi mutu-

rretan. Konexio hauek manometroak ipintzeko ere erabil daitezke.
10.7 Datu nagusiak Zilindroa aukeratzen denean, F karga ezaguna da. p presioa delako aplikazioa-
ren araberakoa da.
F=p⋅A
Formula honetan oinarrituta pistoiaren diametroa kalkula daiteke. Zilindroaren

ηhm errendimendu hidraulikoa eta mekanikoa kontuan hartu behar da. Errendi-
mendu horretan zilindroaren atorraren eta zurtoinaren zimurtasunak eta juntu-
ra-motak dute zerikusia. Errendimendua hobetu egiten da presioa igo ahala.
Normalean errendimendua 0,85 eta 0,95 bitartekoa izaten da. Pistoiaren dia-
metroa kalkulatzeko, ondoko formula apliakatu behar da:
d2 Ãp
______
A =
4
F
____________
A =
p ⋅ ηhm ⋅ nv
4F
___________
d =
p ⋅ ηhm ⋅ π
ηv bolumen-errendimenduak pistoiaren junturetako ihesagatiko galerak kontu-

an hartzen ditu. Ondorioz, juntura oso-osoa badago ηv = 1,0.
324
B
10.7
Zilindroaren barne-diametroa, zurtoinaren diametroa eta presio izendatuak DIN

24334 eta DIN ISO 3320/3322 orrietan araututa daude. Era berean, arauetan
ϕ erlazioa hobesten da pistoiaren AK azaleraren eta pistoiaren AKR eraztun-
-azaleraren artean.
Zilindroen barne-diametroak
12 16 20 25 32 40 50 63 80
100 125 160 200 220 250 280 320 360 400
Zurtoinen diametroak
8 10 12 14 16 18 20 22 25 28 32 36 40 45 50 63 70 80 90
100 110 112 140 160 180 200 220 250 280 320 360
Presio izendatuak
25 40 63 100 160 200 250 315 400 500 630
Azpimarratutako balioak aukeratzea gomendatzen da. Zilindroaren ibiltarterako

DIN ISO 4393 gomendatzen da eta zurtoinaren harirako DIN ISO 4395.
325
B
10.7
Ondoko koadroak zilindroen dK diametroen AK azalerak erakusten ditu batetik eta

zurtoinen dST diametroei dagozkien pistoien AKR eraztun-azalerak (ez zurtoinen
AST azalerak) bestetik. Gainera azaleren arteko (ϕ)) erlazioak ematen dira.
AK
_____
ϕ = AKR = AK - AST
AKR
ϕ azalera-erlazioak
Balio dK 25 32 40 50 60 63 80 100 125

izendatuak 2
AKcm 4.91 8,04 12,6 19,6 28,3 31,2 50,3 78,5 123
1,25 dst 12 14 18 22 25 28 36 45 56
2
AKRcm 3,78 6,50 10,0 15,8 23,4 25,0 40,1 62,2 98,1
ϕ balio izen. 1,30 1,24 1,25 1,24 1,21 1,25 1,25 1,26 1,25
1,4 dst 14 18 22 28 32 36 45 56 70
AKRcm2 3,37 5,50 8,77 13,5 20,2 21 34,4 54 84,2
ϕ balio izen. 1,46 1,46 1,44 1,45 1,39 1,49 1,46 1,45 1,46
1,6 dst 16 20 25 32 36 40 50 63 80
2
AKRcm 2,90 4,90 7,66 11,6 18,2 18,6 30,6 47,4 72,4
ϕ balio izen. 1,69 1,64 1,64 1,69 1,55 1,68 1,64 1,66 1,69
2 dst 18 22 28 36 40 45 56 70 90
2
AKRcm 2,36 4,24 6,41 9,46 15,7 15,3 25,6 40,0 59,1
ϕ balio izen. 2,08 1,90 1,96 2,08 1,8 2,04 1,96 1,96 2,08
2,5 dst 20 25 32 45 50 63 80 100
AKRcm2 1,77 4,52 7,07
ϕ balio izen. 2,78 2,78
5 dst
AKRcm2 — — 4,54 6,54 11,8 14,9 27,7
Taulan azaleren arteko erlazioa pistoiaren 125 mm-ko diametrorainokoa

ematen da. Taula osoa DIN 3320 arauan dago.
326
B
10.8
Pistoiaren diametroa eta ibiltartea zehazteko, gilborduraren aurkako erresis- 10.8 Gilbordura-erresistentzia
tentzia Euler-en arabera kontsideratu beharko da fabrikatzaileek eskainitako
taulez baliaturik. Zilindroa muntatzen denean, tentsioengatiko deformaziorik
egon ez dadin saiatuko gara. Gainera indarrak zilindroaren ardatzaren eran
eragin behar du.
Onartutako (FKzul) gilbordura-indarra kalkulatzeko, ondoko formula aplikatzen da:
π2 ⋅ E ⋅ I
________
FFonar =
lv2 ⋅ Sp
daN
_____
E = Elastikotasun-modulua - tan
cm2
(altzairuarentzat) = 2,1 ⋅ 106)
I = Azaleraren parea cm4-tan

d4 ⋅ π
______
(Ø = = 0,0491 ⋅ d4 denean)
64
lK = Gilbordura-luzera askea cm-tan
ν = Segurtasun faktorea, 2,5 eta 3,5 bitartekoa
lK gilbordura-luzera askea, kargak eragiten duen eraren araberakoa da:
Finkapen-era desberdinak, Euler-en arabera
1. kasua 2. kasua 3. kasua 4. kasua
Mutur bat finko Bi muturrak Mutur bat giltzatua Bi muturrak finko

eta bestea aske giltzatuak eta bestea finko
lK = 2l lK = l lK = l⋅√
12 l
lK =
(0,707) 2
327
B
10.8
Zilindroak luzetarako indarrak baino ez egiteko pentsatuak daude. Zeharkako

indarrak, giden bidez konpentsatu behar dira.
Ondokoa kontsideratu
Muntai eta finkapen-motek erabakitzen dute Euler-en zein kasu aplikatzen den.
l luzera zehazteko adibideak
1. kasua 2. kasua 3. kasua 4. kasua
Funtsezko irizpideak
l luzera bridaren azaleran edo finkapen-motan (kontza biragarrian eta abarre-
tan) oinarrituta kalkulatzen da. Brida edo kontza, adibidez, zilindroaren barre-
nean kokatuta badaude, l luzera hortik kalkulatu beharko da.
Ahal izanez gero, 3. eta 4. kasuetako muntaiak saihestu egin behar dira. Horie-
tan higidura ez da behar bezala gidatzen, eta gainera tentsioengatiko deforma-
zioak sor daitezke.
328
B
10.9
Adibidea: Plataforma jasotzailea 10.9 Zilindroaren aukeraketa
40 kN-eko karga 5 segundotan jaso behar da zilindro diferentzial batez, bere

azaleren arteko ϕ erlazioa 2:1 delarik. Sistemako presio handiena 160 bar-
ekoa da.
Kalkulatu pistoiaren dK diametroa azaleren arteko erlazioen taula erabiliz eta
zurtoinaren dST diametroa kalkulatu. Ondoren gilborduraren aurkako erresis-
tentzi-diagrama erabili, eta zurtoinaren dST diametroa zenbatekoa den jakinda,
zilindroaren ibiltartea zenbat luze den aurkitu. Horrez gain, zilindroaren aitzina-
pen- eta itzulera-abiadurak eta bolumen-emaria kalkulatu.
Zilindroaren errendimendu mekaniko eta hidraulikoa ηmh = 0,95.
Tutuerian dagoen presio-galera 5 bar-ekoa da eta zenbait bidetako balbulan
dagoena 3 bar-ekoa. Kontrapresioa 6 bar-ekoa da.
Plataforma jasotzailea
2:1
m
500 mm
A B
P T
T
M
329
B
10.9
Gilbordura-erresistentziako diagrama
ν segurtasun-faktorea barne dago.
330
B
10.9
Pistoiaren dK diametroaren kalkulua.
Sistemako presio erabilgarria 160 bar

Ken tutueriako presio-galera 5 bar
Zenbait bidetako balbulako presio-galera 3 bar
Itzulerako kontrapresioa ϕ = 2:1
6 bar
= ________ = 3 bar
2
______________________
Zilindroko presio 160 - 11 = 149 bar
erabilgarria hau da
F = p ⋅ AK ⋅ ηhm
F
AK = _______
p ⋅ ηhm
40000 N ⋅ cm2
AK = _____________ 149 bar = 1490 N/cm2
1490 N ⋅ 0,95
AK = 28,3 cm2
dK2 ⋅ π
AK = ______
4
4 ⋅ AK
_______
dK =
π
4 ⋅ 28,3
________
dK =
π
dK = 5,99 cm = 59,9 mm
Pistoiarentzat aukeratutako diametroa: dK = 63 mm
Taulan zurtoin-diametroa dST = 45 mm-koa adierazten da, azaleren arteko erla-

zioa ϕ = 2:1 delarik. Gilbordura-erresistentziaren diagramari jarraituz, 40 kN eta
dST = 45 mm-ko zurtoin-diametroari 1440 mm dagozkio. dST diametroa txikia-
goa izan daiteke azaleren arteko erlazioa 2:1 ez bada.
331
B
10.9
v aitzinapen-abiaduraren kalkulua:
t=5s ibiltartea = 500 mm

s
v = __
t
0,5 m
v = ______
5 seg
v = 0,1 m/seg = 6 m/min
Behar den Qp garraio-emaria:
QP = A k ⋅ v
AK = 31,2 cm2 = 0,312 dm2
v = 6 m/min = 60 dm/min
0,312 dm2 ⋅ 60 dm
QP = _______________________
min
QP = 18,7 dm3/min (l/min)
vR itzulera-abiaduraren kalkulua:
Q = AKR ⋅ v
Q
v = ____
AKR
AKR azalera ϕ = 2:1 azalera-erlazioen taulan adierazita dago, dST = 45 mm

delarik:
AKR = 15,3 cm2 = 0,153 dm2
18,7 dm3
v = ______________
0,153 dm2 ⋅ min
v = 122 dm/min
v = 12,2 m/min
332
B
10.9
Zilindroa aukeratzerakoan, kontuan hartu behar da pistoiak abiadura 6 m/min- B 10.3

koa baino handiagoa duenean amaierako posizioetan motelgailuak behar direla.
ϕ = 2:1 azalera-erlazioa izanik, itzulerako abiadura aitzinapenekoa baino bi al-

diz handiagoa da. Beraz, deskargako fluxua ere aitzinapenekoa baino bi aldiz
handiagoa da. Ondorioz, sistemako dimentsioak ezarri baino lehen itzulerako
fluxuaren abiadura kalkulatzea gomendatzen da, dagokionean itzulerako tutuak
lodiagoak ipini ahal izatearren. Era berean, aginte-balbulak ere itzulera-bolu-
men handienari dagokiona izan behar du. Bestela, deskargarako beste balbula
bat ere ipini beharko litzateke.
333
B
334
Motor hidraulikoak Festo Didactic
B
11
11. kapitulua
Motor hidraulikoak
335
B11
Motor hidraulikoak eragintza-taldeko osagaiak dira (ikurra: ikus A.3 kapitulua).

Lan-elementuak dira, hain zuzen (eragileak). Energia hidraulikoa energia meka-
niko bihurtzen dute eta biraketa-higidurak sortzen dituzte. Biraketa-higidura an-
gelu jakin batzuetara mugatzen bada, motor biragarriak direla esaten da.
Motor hidraulikoek ponpen ezaugarri-parametro berberak dituzte, baina motor

hidraulikoetan ez da desplazatutako bolumenaz hitz egiten; xurgatutako bo-
lumenaz baizik. Motor hidraulikoen fabrikatzaileek bolumen hori birako cm3-
-tan adierazten dute. Horrez gain motorra eraginkorrena deneko biraketa-
-abiadura (birak minutukotan) ematen dute. Motor hidraulikoen xurgapen-
-bolumena ondoko formulekin kalkulatzen da:
Motorrak behar duen bolumen-emaria xurgatutako bolumenaren eta behar den
M
____ p = Presioa (Pa)
p =
V M = Biraketa-momentua (Nm)
V = Desplazamendu geometrikoa
Xurgapen-bolumena (cm3)
Q = Bolumen-emaria (dm3/min)
Q= n⋅V n = Birak minutuko (min-1)
biraketa-abiaduraren arabera kalkulatzen da.
Adibidea (V) 10 cm3-ko xurgapen-bolumeneko motorrak n = 600 b/min-ko abiaduraz

funtzionatu behar du. Motorrak zenbateko (Q) bolumen-emaria behar du?
10 cm3 ⋅ 600
Q = ____________
min
Q = 6000 cm3/min = 6 dm3/min (l/min)
Horrek ponpak 6 dm3/min garraiatu behar dituela esan nahi du, motorrak 600
bira minutuko eman ditzan.
Motor hidraulikoaren potentzia mekanikoa kalkulatzeko formula:
ω = abiadura angeluarra s-1-tan emana
ω= 2⋅π ⋅n
336
B
11
V = 12,9 cm3-ko xurgapen-bolumena duen motorrari Q = 15 dm3/min-ko Adibidea

garraio-emariaz eragiten zaio. Dagokion biraketa-abiaduran biraketa-momentua
M = 1 Nm-koa da. Kalkulatu (n) biraketa-abiadura eta (P) potentzia.
Kalkulatu biraketa-momentua motorra indartsu balaztatu eta 140 bar-eko pre-
sioa (140 ⋅ 105) sortu dela kontsideratuz.
Datu teknikoak
Q = 15 dm3/min
M = 1 Nm
V = 12,9 cm3
n biraketa-abiadura
Q= n⋅V Q
____
n =
V
15 dm3/min
___________ 15 ⋅ 10-3 m3/min
_______________
= =
12,9 cm3 12,9 ⋅ 10-6 m3
15 ⋅ 10-3 m3
= ___________ ⋅ ________
12,9 ⋅ 10-6 m3 ⋅ min
n = 1162,8 min-1
337
B
11
P potentzia wattetan:
P = 2⋅π⋅n⋅M p = 2 ⋅ π ⋅ 1162,8 min-1 ⋅ 1 Nm
2 ⋅ π ⋅ 1162,8 ⋅ 1 Nm
= ______________ ⋅ ____
60 s
P = 121,77 W
Biraketa-momentua sarrerako presioa maximoa denean:

pmax = 140 ⋅ 105 Pa (140 bar)
M
p = ___
V
M = p⋅V
= 140 ⋅ 105 Pa ⋅ 12,9 ⋅ 10-6 m3
N ⋅ m3
_____
= 140 ⋅ 105 ⋅ 12,9 ⋅ 10-6
m2
= 1806 ⋅ 10-1 Nm
M = 180,6 Nm
Kalkulu hauetan errendimendu mekanikoa eta hidraulikoa ez dira kontuan har-

tu, eta bolumen-errendimendua ere ez..
338
B
11
Motor hidraulikoek funtsean ponpa hidraulikoak bezalakoak dira eraikuntza al-

detik. Honela sailkatzen dira:
• Eragintza konstanteko motorrak

Xurgapen-bolumen konstantea
• Motor erregulagarriak
Xurgapen-bolumen erregulagarria
Oinarrizko mota hauek, era berean, honela sailkatzen dira:
Motor hidraulikoa
Zelula-hegatsezko
Engranajezko motorra Pistoi-motorra
motorra
Kanpo-engranajezko
Barne-indarra Pistoi erradialezko motorra
motorra
Barne-engranajezko
Kanpo-indarra Pistoi axialezko motorra
motorra
Eraztun-engranajezko
motorra
Eragintza konstantezko
Motor doigarri edo erregulagarriak
motorra
TP 502an motor hidraulikoen eragintzari buruzko informazio zehatza ematen da.
339
B
340
Osagarriak Festo Didactic
B
12
12. kapitulua
Osagarriak
341
B
12
Aurreko kapituluetan deskribatutako elementu hidraulikoez aparte (zenbait bi-

detako balbula, presioa erregulatzeko balbula, zilindro hidrauliko eta abarrez
aparte), sistema hidraulikoak funtzionatzeko funtsezkoak diren osagarri batzuk
ere badira:
• Tutu malguak
• Tutuen akoplamenduak
• Tutu zurrunak
• Errakoreak
• Konexio-plakak
• Airea ateratzeko balbulak
• Manometroak
• Bolumen-emaria neurtzeko aparatuak
Osagarri hauen eginkizuna batez ere energia hidraulikoa garraiatzea da (tutu

malguetan, tutu zurrunetan, etab.), eraikuntzako elementuen arteko konexioak
egitea (errakoreekin, konexio-plakekin) eta kontrolatzea (neurgailuekin).
Sistema hidrauliko bateko elementu desberdinak tutu malgu eta tutu zurrunez
konektatzen zaizkio elkarri.
Tutu malgu eta zurrunen diametroek tutueriako presio-galeran zerikusia dute,

eta sistema osoaren errendimenduan oinarrizko eragina dute. Tutuerian kurbe-
tan, ukondoetan eta ukondo-errakoreetan presio-galerak handiegiak izan ez
daitezen, sistema hidraulikoa ondoko fluxu-abiadura maximoak kontuan hartuta
diseinatzea gomendatzen da:
Presio-tutueria lan-presioa 50 bar-eraino: 4,0 m/s

lan-presioa 100 bar-eraino: 4,5 m/s
Xurgapen-tutueria 1,5 m/s
Itzulera-tutueria 2,0 m/s
342
B
12
Datu hauetan oinarrituz, olio-korrontearen sekzioa kalkula daiteke ondoko for-

mula aplikatuz:
Q = bolumen-emaria
Q
A = ___ v = fluxu-abiadura
v
Ondoren sistema hidraulikoan erabilitako tutuerian behar den diametroa

zehaztu daiteke.
Tutuen diametroaren kalkulua
eta
Q
A = ___ π ⋅ d2
A = ______ d = diametroa
v 4
Ondorioz, diametroa honakoa izango da:
p Ã d2 ___ Q
_____ =
4 v
4⋅Q
d2 = _____
π⋅v
4⋅Q
______
d =
π⋅v
Datu teknikoak (ikus B 3.3) Adibidea
Q = 4,2 dm3/min = 4,2 l/min Presio-tutueria 50 bar-eraino, v = 4 m/s
4 ⋅ 4,2 dm3/min
______________
d =
π ⋅ 4 m/s
4 ⋅ 4,2 ⋅ 10-3 _____

___________ m3/s
= ⋅
π ⋅ 4 ⋅ 60 m/s
= 0,02 ⋅ 10-3 m2 = 20 mm2
d = 4,47 mm
343
B
12.1
12.1 Tutu malguak Tutu malguak ekipamendu eta elementu hidrauliko higikorrak konektatzeko era-
biltzen dira, espazioa dela eta tutu zurrunak erabili ezin direnean (batez ere
hidraulika higikorrean). Gainera tutu malguek zaratak eta dardarak ere mo-
teltzen dituzte. Geruza bat baino gehiago izaten dute:
Tutu malguaren egitura
Barneko (1) geruza goma sintetiko, tefloi, poliester-elastomero, perbunan edo

neoprenozkoa izaten da. Tarteko geruza gogorgarria (2) altzairuzkoa edota po-
liester edo rayon-ezkoa izaten da.
Tarteko geruza, era berean, presioaren arabera zenbait geruzaz osatua izan
daiteke.
Kanpoko geruza (3), urradurarekiko erresistentzia duen goma, poliester-elasto-
mero, poliuretano edo beste zenbait materialezkoa izaten da.
Tutuek kanpotik babes kiribila edo ehuna izan dezakete kalte mekanikoetatik
babesteko.
344
B
12.1
Tutu malguen aukeraketa
Tutu malguak aukeratzerakoan, eginkizun eta eragintza-faktoreak hartu behar

dira kontuan.
Tutu malguek, indarra transmititzen duen likidoarentzat bidea izateaz gain, era-
gin kimiko, termiko eta mekanikoak izan ditzakete.
Lan-presioa (dinamikoa eta estatikoa) oso kontuz doitu behar da. Balbulak
azkar kommutatzen direnean sortzen diren presio-puntak presio izendatuak
baino askoz ere handiagoak izan daitezke.
Fabrikatzaileak diametro izendatuaz, karga onargarriaz eta erresistentzia kimi-
ko zein termikoaz emandako datuak besterik ez dira balio dutenak.
Diametro izendatu eta presiorako balio duten arauak DIN 20021, 20022 eta
20023 dira. Tutu malguentzako kontrol-arauak DIN 20024an daude.
Definizioak
• Onar daitekeen lan-presio maximoa

Fabrikatzaileak presio estatikoaz (eta normalean presio dinamikoaz ere bai)
adierazitako datuak. Lan-presio estatikoaren balioa segurtasun-mugaren
laukoitzaz ematen da, hau da, lan-presioa leherketa-presioaren laurdena
izaten da.
• Leherketa-presioa
Balio honek kontrol-funtzioa besterik ez du. Tutuak ez du lehertu behar eta
estankotasunik ere ez du galdu behar presioa leherketa-presioa baino txi-
kiagoa baldin bada.
• Kontrol-presioa
Kontrolatzearren, tutuei lan-presioa baino bi aldiz handiagoa ezartzen zaie
gutxienez 30 segundotan eta gehienez 60 segundotan.
• Luzera-aldaketa
Tutu malgu guztiei luzera aldatu egiten zaie egituraren arabera. Aldaketa
horren mugak hauek dira: + % 2 eta - % 4.
• Makurdura-erradioa
Makurdura-erradio minimorako adierazitako balioa higitzen ez den eta pre-
sio maximoa duen tutuarentzat da. Segurtasuna dela eta, erradio txikiagorik
ez da erabili behar.
• Lan-tenperatura
Tenperaturei dagozkien balioak tutu malguan zehar doan olioarenak dira.
Tenperaturak handiagoak baldin badira, tutuen bizialdia laburragoa izaten da.
345
B
12.1
Luzera parametro garrantzitsua da tutuak muntatzen direnean. Elementuak hi-

gitu ahal izango dira, tutuetan teinkadarik eragin gabe. Gainera kurbadura-erra-
dioak behar adina handi izango dira. Hurrengo irudian tutuak muntatzeko oina-
rrizko arau batzuk ematen dira.
Tutuak muntatzeko arauak
Gaizki Gaizki
Gaizki
Ongi
Ongi Ongi
346
B
12.1
Hidraulika higikorrean eta tamaina handiko sistema higigaitzetan konexio-ele-

mentu gisa tutuak erabiltzen dira. Ondorioz, ekipamendu hidraulikoen di-
mentsioak kalkulatzean tutueriako ∆p presio-galera kontuan hartu behar da.
Fluidoen tutueriako ∆p presio-galerak (Charchut irak.)
∆ p bar/m-tan, konexio-elementurik gabe ( ρ = 850 kg/m3; ν = 20 mm2/s)
10 20 30 50 70 100 125 150 175 200

(l/min) l/min
6 14 0,33 1,13
18 0,14 0,46 0,88
8 16 0,31 0,59 1,41 1,2
20 0,045 0,12 0,23 0,55 0,97 0,82 1,2
10 19 0,045 0,23 0,55 0,97 0,82 1,2
22 0,02 0,04 0,08 0,19 0,37 0,65 0,96 0,68 0,87 1,1
12 20 0,02 0,04 0,08 0,19 0,37 0,65 0,96 0,68 0,87 1,1
26 0,008 0,02 0,03 0,075 0,15 0,27 0,39 0,57 0,73 0,92
16 26 0,01 0,041 0,07 0,14 0,2 0,27 0,35 0,43
30 0,021 0,04 0,073 0,1 0,15 0,186 0,23
20 0,012 0,02 0,041 0,06 0,077 0,106 0,136
34 0,013 0,025 0,035 0,05 0,06 0,083
36
347
B
12.1
Tutuak elementuei edo beste tutu batzuei konektatzen zaizkie errakore edo
akoplamendu azkarren bidez. Konexio-elementuek sistema hidraulikoek ongi
funtzionatzea bermatzen dute.
Tutuen konexio-elementua
DIN 24950ren arabera, tutuaren muturreko ondoko finkapen-motak bereiz dai-

tezke:
• Akoplamendu hariztatua
Kasu honetan, tutua zenbait elementuren hari axialez finkatzen da. Akopla-
mendu-mota hau normalean erreminta berezirik gabe munta daiteke eta gai-
nera berriz erabil daiteke.
• Presiozko akoplamendua (konpresiozkoa)
Tutua finkatzeko, akoplamendu-sistemako elementu batek deformatu behar
du gutxienez. Akoplamendu hauek erreminta bereziez muntatu behar dira
eta ezin dira berriz erabili.
348
B
12.1
• Segmentuzko akoplamendua
Kasu honetan tutua kanpoko finkapen-elementu edo -segmentuen bidez
lotzen da. Akoplamendua berriz erabil daiteke eta erreminta berezirik gabe
munta daiteke.
• Besarkaderazko akoplamendua
Hauetan tutuak DIN 3017 edo DIN 32620 motako besarkaderak zanpatuz
finkatzen dira. Motaren arabera, akoplamendu hauek erreminta bereziez
edo gabe munta daitezke, eta batzuk berriz ere erabil daitezke. Hala ere,
adierazi beharra dago presio handietarako ez dutela balio.
• Akoplamendu entxufagarriak
Ahotxo bat izaten dute eta tutua deformatu egiten du kokatzen denean.
Akoplamendua erreminta berezirik gabe munta daiteke eta berriz erabil dai-
teke, baina presio handietarako ez da egokia.
349
B
12.1
DIN 24950ren arabera, konexio-muturren arabera ondoko finkapen-motak

bereiz daitezke:
• Torlojutzeko konexioa
Haria du
• Tutua duen konexioa
Errakorearentzat tutua du hari ebakitzaileaz
• Bridatutako konexioa
Bridak ditu
• Eraztun-konexioa
Eraztunak ditu
• Akoplamenduzko konexioa
Elementu akoplatzailearen erdi simetriko edo asimetrikoa du
• Koilare-konexioa
Koilarea du
Tutu malguentzako akoplamenduzko konexioaren muturra
Hari ar
Tutu-konexio
Errakore azkoin
SAE bridarentzako errakore
350
B
12.1
348. orrialdeko irudiaren arabera, akoplamenduek beste pieza hauek ere

badituzte:
• Errakorearen azkoina
• Gaineko pieza
Akoplamenduaren zatia da; tutua finkatzen duena. Gaineko pieza haiek ha-
riztatuak, presiozkoak eta besarkaderazkoak izan daitezke.
• Ahotxoa
Tutua muntatzen deneko pieza da, dagokion konexioa akoplamenduaren
konexio alderdian ezartzen duelarik. DIN 24950ren arabera, ahotxoak berei-
zi egiten dira zein lekutan daudenaren arabera, hau da, tutu aldekoak ala
konexio aldekoak izan daitezke.
Tutu aldeko ahotxoak: hariztatuak, presioz finkatzekoak edo entxu-

fatzekoak izan daitezke.
Konexio aldeko ahotxoak: konexio-ahotxo hariztatuak, obturazio-burua
dutenak, torlojutzekoak, tutudunak, koilaredunak, bridadunak eta eraztun-
dunak.
Akoplamenduen ahotxoak
Obturazio-burua duen ahotxoa Juntura torikoa duen konoa
Ahotxo hariztatua
Torlojutzeko ahotxoa
Tutudun ahotxoa
Koilaredun ahotxoa
Bridadun ahotxoa
Eraztundun ahotxoa
351
Osagarria Festo Didactic
B
12.2
Akoplamendu azkarren bidez elementuak azkar konektatzen eta desko-

nektatzen dira.
Akoplamendu azkarrek mekanikoki desblokea daitekeen norantza bakarreko
balbula izan dezakete. Balbula horri esker, sistemak presiorik ez badu muntaia
fluidorik galdu gabe egin daiteke.
Akoplamendu azkarra
12.2 Tutu zurrunak DIN 2391en arabera, altzairuzko doitasun-tutuak erabili behar dira, soldadura-
zko josturarik gabekoak. Tutuetako altzairuaren lodiera presio maximoaren ara-
berakoa da, eta gainera segurtasun-faktorea hartzen da kontuan presio-puntak
egoten direlako.
352
B
Osagarriak Festo Didactic .
12.2
Muntatu baino lehen, tutuak hotzetan edo berotan tolesten dira erreminta
egokien bidez. Prozesu horren ondoren, tutuak busti egin behar dira;
tratamendu termikoan sortutako herdoil-geruza kentzeko, adibidez.
Tutuak tutuekin (edo tutuak ekipamenduekin) konektatzeko, ondoko

sistemak erabiltzen dira:
• Lotura hariztatuak: 38ko diametro izendaturaino (lan-presioaren arabera)
• Bridazko loturak: 30eko diametro izendatutik aurrera.
Lotura hariztatuak era berean, DIN 3850ren arabera honela sailkatzen dira:
• Soldadurarik gabeko lotura hariztatuak
• Errakorezko lotura, hari ebakitzailez
• Eraztun-lotura hariztatuak kono bikoitzarekin
• Lotura hariztatu soldatuak
• Zorro eta koilaredun torlojuzko lotura hariztatuak
• Zorro esferikodun lotura hariztatuak
Tutuen lotura hariztatuak
__________________________________________________________________________
353
B
12.2
Hari ebakitzaileko errakore-sistema erabiltzen da gehiena, sinplea delako.

Errakore-azkoina doitzen denean, hari ebakitzailea aitzinatu egiten da
ahotxoko barneko konoan. Tutuan ertz bat irekitzen da eta hermetikoki ixten
den topea-ren kontra bultzatzen da.
DIN 3850ren arabera, lotura hariztatuak ondoko lotura- eta konexio-

-elementuetan sailkatzen dira:
Lotura-elementuen zerrenda
Izendapena DIN
Ebaketa-eraztuna 3861
Eraztun koniko bikoitza 3862
Zorro esferikoa 3863
Koilaredun zorroa 3864
Presio-eraztuna 3867
Konexio-elementuen zerrenda
Izendapena DIN Lotura-elementuaren mota

A Ebaketa-eraztuna
B Eraztun koniko bikoitza
Errakore-azkoina 3870
Eztainuz soldatutako koilaredun zorroa
C
Koilare soldatuzko zorroa
Errakore-azkoina 3872 Presio-eraztuneko ebaketa-eraztuna
A Ebaketa-eraztuna
Eraztun koniko bikoitza
Errakore-torlojoa C 3871
Zorro esferikoa
Koilaredun zorroa
Lotura hariztatuetan ondoko ahokadura-motak daude:

• Ahokadura zuzenak
• Angelu, L, T edo gurutze erako ahokadurak
• Torlojotutako eta soldatutako ahokadurak
_________________________________________________________________________
354
B
12.2
Ahokadura hauen mota desberdinak DIN 3850 arauan zehaztuta daude.

Arau horretan bestetik, ahokadura araututako diametro eta presio izendatuei
buruzko datuak ematen dira.
Bridak dimentsio handiagoko tutuetan erabiltzen dira. Brida tutura soldatua

edo torlojutua egon daiteke.
Irudian brida bat tutu zurrunean ikusten da, eta bestea tutu malguan.
Hidraulikan Withworth hariak, hari metriko finak edo NTP hariak (konikoak)
erabiltzen dira.
Bridak
__________________________________________________________________________
355
B
12.3
12.3 Konexio-plakak Tutu zurrun edo malguen bidez balbulak zuzenean konektatzea beti ez da
izaten irtenbide trinko, merke eta segurua. Horregatik konexio-plakak
erabiltzen dira. Konexio-sistema honen bidez balbulak azkar ordezka
daitezke, eta gainera fluidoak distantzia txikiagoak korritu behar ditu.
Plaka hauetako konexio-zuloak arautuak daude eta balbulenak ere bai
(DIN ISO 4401). Balbulak plaketan torlojuz lotzen dira, eta plaka hauek
taula bertikaletan muntatzen dira. Taula bertikalaren atzeko aldetik tutu
hidraulikoak konekta daitezke.
Andela, ponpa eta taula bertikala
Tutuerian kostuak jaisteko balbula paraleloak plaka biltzaileetara konektatzen

dira (bloke-hidraulika). Errepikatzen diren eginkizunen aginteentzat (prentse-
takoentzat, adibidez), altzairu moldeatuzko aginte-bloke bereziak daude.
Beharrezko zuloak izaten dituzte eta dagozkien balbulak torlojuz lotzea
besterik ez da egin behar.
_________________________________________________________________________
356
B
12.3
Aginte-bloke hauek kateatu egin daitezke aplikazioek eskatu ahala. Horrela

aginte konplexuagoak osatzen dira.
Kateamendu bertikala
Kateamendu-mota honetan, tarteko plaketako balbulak elkarri konektatzen
zaizkio, plaka biltzaile batean muntatzen direlarik. Horregatik tutuerien
diseinua sinpleagoa da.
Eskema hidrauliko normala eta kateamendu bertikala
Luzetarako kateamendua
Aginte-katea bat baino gehiagoko sistemak direnean, plaka batzuk elkarren
ondoan luzetara ipintzen dira, tartean desbiderapen-plakak ipiniz. Plaka
hauetan bakarkako balbulak edo kateamendu bertikalak lotu daitezke.
Kartutxo-sistema
Kartutxoen teknika beste hobekuntza bat da blokeko errendimendu handiko
aginte osoen diseinuan. Kartutxo-sistemaren bidez, zenbait kommutazio-
-zeregin DIN 2432 arauaz egindako 2/2 bideko balbulen bidez burutzen dira.
Aginte-blokeak ekonomiaren aldetik NG 16tik gora dira errentagarriak.
__________________________________________________________________________
357
B
12.4
12.4 Airea ateratzeko Airea ateratzeko balbulak beti tutueriako puntu gorenean kokatu behar dira,
balbulak sistemaren barruko airea beti han pilatzen delako.
Irudian airea ateratzeko sistema automatikoa erakusten da. 1, 2 eta 3.

eskemek ondoko faseak erakusten dituzte:
1. eskema
Zilindroa posizio normalera heltzen denean, airea ateratzeko balbularen
pistoia itxi egiten du.
2. eskema
Zilindroa aitzinatzen denean, balbulako pistoia aldendu egiten da asentutik.
Horrela aireak ihes egiten du irteteko duen zulotik, presiodun fluidoa
pistoiraino gora bultzatuz iristen denean.
3. eskema
Zilindroa ibiltartearen amaieraraino heltzen denean, fluidoak balbularen
pistoiari bultza egiten dio goiko toperaino. Horrela aireak ihes egiteko duen
bidea hermetikoki itxi egiten da. Presioa jaisten denean, pistoia topetik
aldendu egiten da malgukiak bultzatuta. Horrela airearen irtenbidea irekita
geratzen da eta prozesua errepikatu egiten da.
Airea ateratzeko sistema automatikoa
1. irudia 2. irudia 3 irudia
_____________________________________________________________________________
358
B
12.5
Arku-formako manometro-tutua 12.5 Manometroak
Bourdon-en tutu-manometroa
Presioa neurtzeko aparatu zabalduena arku-formako manometro-tutua da.
Arku-erako tutu-malgukiak ebakidura obalatua du. Presiodun fluidoa tutura
sartzen denean, presioa berdina da segmentu guztietan. Barnealdeko eta
kanpoaldeko azaleren arteko diferentzia dela eta, kanpoaldeko azaleran
indar handiagoa eragiten da eta malgukia ireki egiten da. Higidura hori
orratzari transmititzen zaio biela, engranaje eta pinoi baten bidez. Eskalan
dagokion presioa irakur daiteke. Manometroak gainpresioak ez ditu
jasaten. Presio-puntek manometroaren tutua honda ez dezaten, manome-
troaren konexioan presioa moteltzeko estugunea ipini behar da. Presioak
100 bar baino handiagoak baldin badira, tutu helikoidaleko manometroak
erabiltzea gomendatzen da, horien bidez 100 bar baino presio handiagoak
ere neur daitezkeelako. Neurgailu hauek oso sentikorrak dira eta
derrigorrezkoa da posizio egokian ipinita biltegian edukitzea.
Kapsula edo plakazko manometroa

Manometro hauek metal uhinkatuzko kapsula hermetikoa edo bi briden
artean teinkatutako mintza izaten dute. Kapsula edo mintza kurbatu egiten
dira presioak eragiten dienean. Horrela, neurtu nahi den presioarentzat
parametro kuantitatiboa eskaintzen dute. Presioak eragindako higidura
engranaje-sistemaz transmititu egiten da iragarleraino. Motaren arabera,
manometro hauen bidez 25 bar-erainoko neurketak egin daitezke.
Pistoizko manometroa
Manometro-mota honetan presioak pistoi bati eragiten dio eta honen
indarrak malguki bati bultza egiten dio. Iragarlea zuzenean pistoira
konektaturik dago eta dagokion presioa eskalan adierazten da. Pistoizko
manometroek gainkargak jasan ditzakete.
__________________________________________________________________________
359
B
12.6
12.6 Presio-sentsoreak Presioa doitasun handiagoz neurtzeko, fenomeno piezoelektrikoaz funtziona-

tzen duten kuartzozko sentsoreak erabili behar dira. Presioak mintz bati
eragiten dio, eta ondorioz, presioaz tentsio edo korronte elektriko jakin bat
sortzen duen kuartzoari. Seinale elektriko hori elektronikoki anplifikatu egiten
da eta dagokion iragarlearen bidez irakurri egin daiteke.
Beste presio-sentsore batzuek, mintz batean kokatutako tentsio-galgen bidez

funtzionatzen dute. Mintza deformatu egiten da presioak eragiten badio.
Dagokion zabalkuntza seinale elektriko bihurtzen da. Seinale elektriko horiek
ere elektronikoki anplifikatzen dira eta aparteko ekipamendu batean iragartzen
dira. Sentsore hauek anplifikaziorako elektronika zuzenean gorputzean dute.
Presio-sentsore elektronikoek ondoko abantailak dituzte: presioa urrutiko

beste leku batzuetan iragar daiteke eta emaitzak inprimatzeko aukera
eskaintzen dute. Gainera anplifikadorearen bidez balbulei zuzenean eragitea
ere posible da.
Bolumen-emariaren neurgailuak
Neurketa bakar bat behar izanez gero (ponparen garraio-emaria aztertzeko
edo emaria erregulatzeko balbula doitzeko, adibidez), errazena bolumen-
-emaria neurketa-zilindroaz eta kronometroaz neurtzea da.
Bolumen-emaria etengabe kontrolatu behar baldin bada ordea, ondoren

erakusten diren sistemak erabili beharko dira. Aplikazio-motaren eta behar
den doitasunaren arabera aukeratu beharko dira.
_________________________________________________________________________
360
B
12.7
Neurtu nahi den olio-emariak, neurketa-tutua zeharkatzen du. Tutu horrek 12.7 Fluxu-neurgailuak
berekin kono finko bat du eta bertan pistoi bat desplazatzen da. Olioa
konoaren eta pistoiaren artean jariatzen bada, pistoiak malguki bati
bultzatzen dio emariaren arabera. Ondorioz, pistoia neurtzaile higikorra da.
Konoarekiko duen posizioaren arabera, sekzio jakin bat irekita geratzen da
olioa pasatzeko. Pistoia desplazatu egiten da berari eragiten dion presioa
malgukiaren indarrarekin orekan dagoen arte. Pistoiaren ibiltartea bolumen-
-emaria neurtzeko parametroa da, emari-sekzioa presio-diferentziaren
araberakoa delako (B 1.35). Neurketaren doitasuna ± % 4koa da.
Fluxu-neurgailua (UCC)
Zilindroak edo motorrak erregulatu edo kontrolatzek zein kokapen-aginteak

diseinatzeko, emaria doitasun handiagoz neurtzeko gurpil obalatuzko
turbina kontatzaileak, horztun gurpileko neurgailuak, diafragmak edo
eusteko platertxoak erabiltzen dira.
Neurtzeko turbinak bolumen-emariaren eraginez biratzen du. Bira-kopurua

da emaria neurtzeko parametroa (ikus irudia).
Horztun gurpileko neurgailuaren egitura, engranajezko ponparen antzekoa

da. Hortz bakoitzak indukzio-sentsoreari eragiten dio. Biraketa-unitatea
bolumen-emariko unitate transformatzen da.
__________________________________________________________________________
361
B
12.7
Gurpil obalatuzko neurgailuak funtzionamendu-oinarri bera du, horietan

ere birak indukzioz neurtzen direlako. Bira-kopuruaren bidez bolumen-
-emaria zenbatekoa den kalkulatzen da, ganbaretako bolumena horztun
gurpilezko neurgailuan bezalaxe definitua delako.
Diafragmen bidez ∆p neurtzen da. Parametro hau elektronikoki

transformatzen da eta bolumen-emaria zuzenean iragartzen da.
Eusteko platertxoetan bolumen-emariak tutuko platertxo bat bultzatzen du, eta

platertxoa emariaren arabera desplazatzen da. Desplazamenduaren ibilbidea
kontakturik gabeko sentsoreez neurtzen da. Sortzen den seinale elektrikoa
transformatu egiten da eta bolumen-emariaren unitateak iragartzen ditu.
Neurketa-turbina
_________________________________________________________________________
362
Eranskina Festo Didactic
B
13
13. kapitulua
Eranskina
363
B
13
Magnitudeak Ikurra SI unitatea Dimentsioak
Distantzia s Metroa
m 1 m = 1000 mm
Indarra F Newtona kg ⋅ m
______
N 1N =
s2
Denbora t Segundoa s
Abiadura v Metroa m
___ m
___ m
____
______________ 1 = 60
Segundoa s s min
Presioa p Newtona N
___ N
___
______________________ 1 = 1 Pa
Metro karratua m2 m2
Pa = pascala
1 Pa = 10-5 bar
1 bar = 105 Pa
10 N
_____
1 bar =
cm2
Dentsitatea ρ Kilogramoak kg
___ kg
___ kg
____
_____________________ 1000 3 = 1
3
Metro kubikoak m m dm3
Azalera A Metro karratuak m2
Bolumena V Metro kubikoak m3 1m3 = 1000 l

1 litro
1l = 1 dm3
l = litroa
Bolumen- QV Metro kubikoak
_______________ m3
___ m3
___ ___
l
-emaria 1 = 60000
s s min
Segundoak
___
l ______
l m3
___
1 =
min 60000 s
Energia, lana W Newtonmetroak Nm 1 Nm = 1J

Joule J joule
Potentzia P Watt-ak W 1 kW = 1000 W

1 kW = 1,36 PS
Newtonmetroak 1 PS = 0,763 kW
_______________
___
Nm
Segundoak s
Nm
_____
1W=
s
___
J
1W=1
s
364
B
13
Magnitudeak Ikurra SI unitatea Dimentsioak
Tutuko λ
marruskadura
-koefizientea
Erresistentzia- ζ
-koefizientea
Biskositate ν Metro karratuak m2

____
_________________
zinematikoa s
Segundoa
Errendimendua η
Reynolds-en Re
zenbakia
Hidraulikan presiorako bar unitatea erabiltzen da.

SI edo Unitate Sistema Internazionalean presio-unitatetzat pascala erabiltzea
gomendatzen da, eta muga batzuekin bar unitatea. Torr eta atm unitateak ez
dira erabili behar.
N
1 pascal = 1 Pa = 1 ______
2 = 1 ⋅ 10-5 bar
m
Presio-unitateen bihurketa (biribildutako balioak) DIN 1314 (12.71)
Pa bar mbar Torr at
1Pa = 1 N/m2 1 10 ⋅ 10-5 0.01 7,5 ⋅ 10-3 1,02 ⋅ 10-3
1 bar = 10 N/cm2 103 1 103 750 1,02
1 mbar = 1 N/dm2 100 10-3 1 0,750 1,02 ⋅ 10-3
1 Torr = 1 mm Hg 1.333 1.333 1.333 1 1,36 ⋅ 10-3
1 at = 1 kp/cm2 9,81 ⋅ 104 0,981 981 735,6 1
Adibidea:
758 Torr = ? mbar
Taularen arabera: 1 Torr = 1,33 mbar
mbar
758 Torr = 1,333 ____ ⋅ 758 Torr =1010,4 mbar
Torr
365
B13
Segurtasun-arauak DIN 24346 orriko segurtasun-arauak betetzea gomendatzen dugu. Era berean,
lan-mutualitateek istripu-prebentzioan makina bakoitzerako dituzten arauak ere
bete behar dira. Esate baterako: “prentsa hidraulikoak” (VBE 7n5.2; UV V
11.064).
Ondoren, segurtasun gomendio garrantzitsuak emango dizkizuegu:
Bere zereginak ezagutzen ez direnean, ekipamendurik eta etengailurik ez era-

bili.
Energia tutu guztiak konektatuta daudenean sartu. Garrantzitsua: itzulera tutu
guztiak (ihes-olioarenak ere bai) depositora doazela kontrolatu.
Martxan jarri baino lehen, ekipamenduko osagaiak xukatu eta iragazkietako
kartutxoak ordezkatu. Lehen aldiz martxan jartzen denean, sisteman presioa
mugatzeko balbula ia erabat ireki eta presioa emeki-emeki igo lan-presioraino.
Presioa mugatzeko balbulak zubia eginda saihesteko moduan ez dute egon
behar konektatuta.
Doitzeko balio guztiak ezagutu beharra dago.

Sistemako eta zilindroetako airea atera.
Larrialdietan geratzeko pultsadorea leku atzemangarriak kokatu.
Pieza arautuak besterik ez erabili.
Edozein aldaketa berehala jaso eskema hidraulikoan.
Presio izendatua erraz ikusteko moduan egongo da.
Sistemari erantsitako elementuak lan-presio handienean funtzionatzekoak diren
ala ez kontrolatu.
Xurgapen-tutuek ez dute airerik xurgatu behar.
Xurgapen-tutuetan, olioaren tenperaturak ez du 60 oC-koa baino handiagoa
izan behar.
Zilindroen zurtoinek ez dute makurdurarik edo alboko indarrik izan behar.
Zilindroen zurtoinak kalte edo zikinkeriatik babestu.
366
B
13
Metagailuekin lan egiten denean, oso kontuz jokatu behar da.

Martxan ipini baino lehen fabrikatzailearen aginduak bete behar dira.
Garrantzitsua da metagailurako tutuetatik airea ateratzea. Horretarako norma-
lean segurtasun-blokeaz eta metagailuaren blokeaz balia daiteke. Sistema hi-
draulikoak konpondu behar direnean, lehenbizi metagailuetako presiodun flui-
doa atera egin behar da. Ahal izanez gero, komeni da balbula baten bidez
metagailuak sistema hidraulikotik bereiztea.
Irato gabe ez behin ere metagailuan dagoena atera!

Muntaia eta martxan nola jarri definituta daude “Metagailuentzako arau tekni-
koak” (TRB) eskuliburuan.
Metagailu hidrauliko guztiei presio-depositoen arautegia aplikatzen zaie.
TP502 eskuliburuan presio-metagailuez informazio zehatzagoa ematen da.
367
B
13
368
C
Ariketen ebazpenak Festo Didactic .
C atala
Ariketen ebazpenak
__________________________________________________________________________
369
C
1. ariketa: Gainazal lauak artezteko orgari hidraulikoki eragiten zaio. Makinako

Gainazal lauak langileak ikusten duenez, jadanik orgaren atzera-aurrerako higidurak ez du
artezteko makina behar adinako abiadura lortzen.
(garraio-emaria)
Energia hornitzeko unitatearen eginkizuna energia hidraulikoa sortu eta
Arazoaren transformatzea da. Ondorioz, garraio-emariaren jaitsiera ponpan potentzia
planteamendua jaitsi delako izango da.
B4
Arazoaren arrazoia benetan hori den ala ez egiaztatzeko, ponparen
ezaugarri-kurba marraztu behar da. Horretarako ponparen (Q) garraio-
-emaria neurtu beharko da (p) presioaren arabera.
Potentzi jaitsierari buruz informazio zehatza izatearren, lortutako ezaugarri-

-kurba fabrikatzaileak emandakoarekin konparatu behar da. Fabrikatzaileek
emandako ezaugarri-kurbetan perdoi bat egoten da. Fabrikatzaileak eman-
dako balioak ponpa berriarentzat izaten dira. Beraz, ez dute derrigor sis-
tema hidraulikoan neurtutakoarekin bat etorri beharrik.
Ondorioz, sistema lehen aldiz martxan jarri aurretik ponparen ezaugarri-

-kurba marraztea gomendatzen da.
Ponparen ezaugarri-kurba
__________________________________________________________________________
370
C
Ponparen ezaugarri-kurben arabera, presioa igotzen denean ponparen Ondorioak

garraio-emaria jaitsi egiten dela ikusten da.
Neurtutako balioekin osatutako ezaugarri-kurbak, sistema hidraulikoa

martxan ipini baino lehenago egindakoarekiko desbideraketa dagoela
erakusten du. Desbideraketa hori ponpan ihes-olioagatiko galerak handia-
goak direlako gertatu da. Galerak batez ere ponpa higatzen delako izaten
dira. Bi ezaugarri-kurbek bolumen-errendimenduaren berri ematen dute. Bi
kurbak konparatuta, ponparen errendimendua jaitsi egin dela ikus daiteke.
Fabrikatzaileak ponpa berriaz eskainitako datuen eta p ardatzarekiko
paralelo den zuzenaz adierazitako balio teoriko posibleen arteko diferen-
tzia, fabrikazio-prozesuan egoten diren perdoiei esker izaten da. Beraz,
ponpa berriak ere galerak izaten ditu olio-ihesagatik (bolumen-galerak),
baina ihes hori nahitaezkoa izaten da barruko labainketarako.
Presioa mugatzeko 0.3 balbula, ponpa babesten duen segurtasun-balbula da. Ariketa gehigarria
Eskema hidraulikoa (ariketa gehigarria)
Piezen zerrenda
Kok. zk. Kopurua Izendapena

0.1 1 Motor elektrikoa
0.2 1 Ponpa
Presioa mugatzeko balbula, doiketa finkokoa; segurtasun-
0.3 1
-balbula gisa lan egiten du
0.4 1 Sistemako presioa mugatzeko balbula
0.5 1 Manometroa
1.1 1 Iratotzeko elementu doigarria
1.2 1 Kalibratzeko ontzia
1.3 1 Ixteko balbula
__________________________________________________________________________
371
C
2. ariketa: Makina batek altzairuzko xaflak tolestatzen ditu (ikus kokapen-planoa).

Tolestatzeko makina Makinako erremintei zilindro hidraulikoek eragiten diete. Makina ongi aritu
(presioa mugatzeko da lanean eta lodiera handiagoko xaflak tolestatzen erabiltzea erabaki da.
balbula, zuzeneko Horren ondorioz, sistema hidraulikoak orain arteko 30 bar-eko presioaren
eragintza duena) ordez 45 bar-ekoa beharko du.
Arazoaren Fabrikatzailearen datuen arabera, ponpa makinarentzat aurreikusitako

planteamendua presio handienekin erabil daiteke. Hala ere, lehen probak egin direnean
tolestaketa polikiegi egiten dela ikusi da, nahiz eta horren arrazoia
tutuetako, ponpako edo zenbait bidetako balbulako olio-ihesak izan ez.
Segurtasun-balbula gisa sistemari presioa mugatzeko balbula (zuzeneko

pilotajea duena) ezarri zaio. Balbula honen (Q) bolumen-emariaren
ezaugarri-kurba (presioaren araberakoa) ezaguna da. Ondorioz, tolesta-
ketan dagoen abiadura-jaitsiera presioa mugatzeko balbulagatik sortzen
dela ikusten da.
Q-p ezaugarri-kurba
__________________________________________________________________________
372
C
Ardatz horizontalean, presioa mugatzeko balbula irekitzen denean andelera Ondorioak

doan bolumen-emariaren balioak daude. Ezaugarri-kurbak erakusten
duenez, balbula 44 bar-eko presiotik gora irekitzen da. Beraz, balbularen
erantzun-presioa 44 bar-ekoa da, nahiz eta 50 bar-etara doituta egon.
Ondorioz, ponparen garraio-emariak bi bide hartzen ditu 44 bar-eko
presiotik aurrera, eta hori baino presio txikiagoetan garraio-emaria bide
bakarretik doa.
Tolestaketan 44 bar baino presio handiagoak lortzen dira. Presio horretatik

aurrera zilindrora doan bolumen-emaria jaitsi egiten da eta tolestaketa
motelagoa da, emariak bi bide hartu dituelako. Hortaz, emaria bi bidetara
banatzea da tolestaketako abiadura jaistearen arrazoia. Izan ere, ondoko
Q
v=
A
Ondorioz, garbi dago abiadura bolumen-emariaren araberakoa dela. Q

jaisten bada, v abiadurak ere behera egiten du, pistoiaren A azalera
konstantea delako.
Ebazpidea
Sistema hidraulikoak aukera ematen badu, presioa mugatzeko balbula 60
bar-era doituko da. Orduan emaria 54 bar-eko presioan bi bide hartzen
hasiko da.
B 6. kapituluan informazio gehiago ematen da presioa mugatzeko balbulei

buruz.
Beste irtenbide bat, presio desberdinez lan egiten duen beste balbula bat
erabiltzea da.
__________________________________________________________________________
373
C
3. ariketa: Arrabol-bide batean altzairuzko blokeak garraiatzen dira. Bloke horiek bide
Arrabol-bidea (fluidoen batetik edo bestetik bidaltzen dira, maniobra-estazio bati esker (ikus
presio-galera tutuerian) irudia). Zilindro hidraulikoaz altzairuzko blokeak desplazatzeko gutxienez
30 bar-eko presioa behar da. Sistemako elementu bakoitzak erresistentzia
Arazoaren eskaintzen dio garraio-emariari. Horregatik, garrantzitsua da presioa
planteamendua mugatzeko balbulan presio handiagoa doitzea.
Kokapen-planoa
__________________________________________________________________________
374
C
4/2 bideko balbulako emariaren ezaugarri-kurba
Fluidoak zenbait bidetako balbula zeharkatzen duenean presio-galera jakin

bat sortzen da. Gainera presio-galera bolumen-emariaren eta fluidoaren
biskositatearen araberakoa izaten da.
Balbularen formari zor zaizkion presio-galerak balbularen pistoiko aginte-
-profiletan (estuguneetan) eta balbulako ganbaretan emaria desbideratzeko
puntuetan sortzen dira. Puntu horietan emaria zurrunbilotsua da.
Sistema handietan presio-galerak baxu mantentzearren, balbulak behar

bezala aukeratu behar dira ezaugarri-kurbetara jota. Hobe da ahalmen
handiagoko balbulak aukeratzea, eta ez presio-galerak izatea. Horrela
balbuletan urradurazko higadura ere txikiagoa izango da.
Balbula eta tutu txikiagoak ipinita fabrikatzailearentzat kostuak txikiagoak
dira, baina erabiltzaileak funtzionamendu-gastu handiagoak izango ditu
(energi kontsumo handiagoa), eta gainera, sistema lehenago higatuta
matxurak maizago izango ditu.
__________________________________________________________________________
375
C
Aitzinapena Zurtoinaren aldeko ganbara deskargatzen duen olioak, zenbait bidetako

balbulan presio dinamikoa sortzen du. Azaleren arteko erlazioa 2:1 izanik,
itzulerako olio-kopurua 4 dm3/min-koa da. Taularen arabera, horrek Dp
gutxi gora-behera 1,0 bar-ekoa dela esan nahi du. 1,0 bar horretatik 0,5
besterik ez dira geratzen azaleren arteko erlazioa dela eta.
Aitzinapenerako, kalkulatutako 42,5 bar-ei presioa mugatzeko balbularen

histeresiko 6 bar gehitu behar zaizkio (ikus 2. ariketa), erantzun-presioa
behar den lan-presioa baino handiagoa izan dadin. 50 bar-eko presioa
aukeratzea komeni da erresistentzia ezezagunak konpentsatzeko
(zilindroan edo kurbatutako tutuetan egon daitezkeenak konpentsatzeko,
adibidez). Sistema hidraulikoak dituen elementu guztiek dute erresistentzia
eta kontuan hartu behar dira kalkuluak egiten direnean!
Aitzinapen-ibiltartearen eskema
__________________________________________________________________________
376
C
Balbulak eskaintzen duen erresistentzia irakurri ahal izateko, P-tik A aldera 8 Itzulera
l/min-ko emaria dagoela kontsideratu beharko da. Hala ere, pistoiaren
aldetik 16 l/min jariatzen dira, azaleren arteko erlazioa 2:1ekoa delako.
Ondorioz A-tik T aldera Dp 16 l/min-ko emarian irakurri beharko da. Taulak
Dp gutxi gora-behera 9 bar-ekoa dela erakusten du. Beraz, zurtoinaren
aldean 18 bar beharko dira erresistentziak gainditzeko.
Itzulera
__________________________________________________________________________
377
C
4. ariketa: Estanpatzeko prentsa hidraulikoaren zabalkuntza landutako piezak egozteko.

Estanpazio-prentsa Horretarako efektu bakuneko (B) zilindroa gehitu behar da.
(eragintza efektu
bakuneko zilindroaz)
Arazoaren 1. eskema hidraulikoa 2/2 bideko balbulaz eta

planteamendua 2. eskema hidraulikoa 3/2 bideko balbulaz
Piezen zerrenda
Kok. Kopurua Izendapena
0.3 1 Manometroa
1.0 1 Efektu bakuneko zilindroa
__________________________________________________________________________
378
C
2/2 bideko balbulaz efektu bakuneko zilindroari eraginda, ondokoa kontuan Ondorioak
hartu behar da:
Zurtoineko kargak zenbait bidetako balbularen erresistentziagatiko presioa

baino handiagoa izan behar du. Zilindroak atzera egin dezan, 2/2 bideko
balbula kommutatu eta unitatea deskonektatu egin behar da. Itzuleran
posible da tarteko posizioren batean geratzea. Kasu konkretu honetan
arazoa ezin da 2/2 bideko balbulaz konpondu, ondorengo kateagatik.
3/2 bideko balbulazko aginteari buruzko iruzkinak:

3/2 bideko balbula erabiltzen bada, tarteko posizioetan geratu ahal izango
da unitatea postutik deskonektatuta badago. Izan ere, balbularen posizio
batekin zilindroak aurrera egiten du, eta bestearekin atzera.
Bestetik, 3/2 bideko balbulak badu abantaila bat: posizio batetik bestera
kommutatzean ez dago unitatea deskonektatu beharrik. Ondorioz,
aitzinapena amaitzen denean balbula kommutatu eta berehala hasten da
itzulera. Ezaugarri hau pieza bat egoztean segurtasun-baldintza da.
Noranzko bakarreko balbulak segurtasun-balbularen lana egiten du ponpa
babesteko. 2/2 bideko balbula edo 3/2 bidekoa duen sistema zilindroa
ibiltarte-amaieran dagoenean deskonektatzen bada, zilindroa bere ohizko
posiziora itzultzen da eragiten dion pisuak bultzatuta. Une horretan 2/2
bideko balbula kommutatuta ez badago, ponpa kaltetu egin daiteke,
pistoiaren aldeko ganbaratik itzultzen den olioak kontrako noranzkoan
biratzera behartzen duelako.
Ezagutzen ditugun magnitudeak: Kalkuluak

d = 50 mm
F = 4 kN
Aitzinapeneko presioa
π⋅d2 π⋅5 2
A = = cm 2
4 4
F F ⋅4
p = =
A π⋅5 2
4000 ⋅ 4 16000 N
= =
π⋅5 2 25 ⋅ π cm 2
= 204 N/cm 2
= 20,4 bar
p = 20,4 · 105 Pa
__________________________________________________________________________
379
C
5. ariketa: Aluminio likidoa garraiatu behar da galdara batetik presioz moldeatzeko

Koilaradun palanka makinaraino bideratzen duen kanalera. Horretarako koilara behar da.
(efektu bikoitzeko
zilindroaren eragintza)
Koilara horrek bere higidurak egin ahal ditzan, efektu bikoitzeko zilindrora
jotzen da. Horren bidez koilara igotzeko higidurak egiten dira. Zilindroari 4/2
Arazoaren bideko balbulaz eragiten zaio. Kontuan hartu behar da koilara ez dela
planteamendua galdarako aluminiotan murgildu behar balbula eraginda ez badago.
Eskema hidraulikoa
__________________________________________________________________________
380
C
Ariketan ezarritako baldintzak dagokion eskema hidraulikoan bete egiten

dira baldin eta koilarak asko pisatzen ez badu. Koilara astuna baldin bada,
baliteke zilindroaren aitzinapen-abiadura (hau da, koilara galdara aldera
joaten denean) handiegia izatea. Horrela azkarregi murgilduko litzateke
metal urtuan. Arazo hori konpontzeko B tututan balbularen eta zilindroaren
artean noranzko bakarreko balbula ipin daiteke.
Eskema hidraulikoa noranzko bakarreko balbularekin
__________________________________________________________________________
381
C
Kalkulua Ezagutzen ditugun magnitudeak:

Ponparen ganbarako bolumena V = 3,45 cm3 . 1/u
Motor elektrikoaren birak minutuko n = 1450 min-1

Behar den indarra F = 5000 N
Sistemaren presio maximoa p = 40 bar
Azalera-erlazioa ζ = 1,5:1
Zilindroaren diametroaren kalkulua
F = p⋅A 1bar = 10 N / cm 2
F
A =
p
5000 N ⋅ cm 2
A =
400 N
d2 ⋅π
A = 12 , 5 cm 2 A =
4
Ondorioz:
4 ⋅ 12 , 5 cm 2
d =
π
d = 3 , 98 cm ≈ 4 cm
d = 40 mm
__________________________________________________________________________
382
C
Itzulera-abiaduraren kalkulua
1. Ponparen Q garraio-emariaren kalkulua:
Q = V ⋅n
3,45 cm 3 ⋅1450
Q =
min
Q = 5000 cm 3 / min
Q = 5 dm 3 / min
2. Itzulera-abiaduraren kalkulua:
Q = A⋅ v
Q
v =
A KR
A = 50 cm 2
A = 50 cm2 denez gero eta azaleren arteko erlazioa 2:1 = 50:1,5 = 33,3 cm2
izanik, AKR = 0,33 dm2 lortzen da.
5 dm 3
v =
0 , 33 dm 2 ⋅ min
v = 15 ,15 dm / min
v = 1, 515 m / min
__________________________________________________________________________
383
C
6. ariketa: Esekitako garraio-sistema bat arduratzen da etengabe piezak lehortzeko

Pintura lehortzeko labea labetik pasarazteaz. Bero-galera ahalik eta txikiena izan dadin, konporta pie-
(4/3 bideko balbula) zen tamainen arabera irekiko da. Aginte hidraulikoa, konportak bere po-
sizioari higitu gabe denboraldi luzeetan eusteko moduan diseinatu behar da.
Arazoaren 1. eskema hidraulikoa 2/2 bideko balbulaz eta

planteamendua 2. eskema hidraulikoa 3/2 bideko balbulaz
Piezen zerrenda
1.0 1 4/3 bideko balbula (P,A-B-T)
1.1 1 Noranzko bakarreko balbula desblokeagarria
__________________________________________________________________________
384
C
Ariketa hau ezin da ebatzi tarteko posizioa "dena blokeatua" duen 4/3 Ondorioak
bideko balbularekin irristailuduna baldin bada. Izan ere, kasu honetan
labeko konporta poliki-poliki jaitsi egingo litzateke balbulako ihesak direla
eta. Arazoa asentuzko balbulekin konpon daiteke. Beste irtenbide bat,
noranzko bakarreko balbula desblokeagarria zenbait bidetako balbularen
ondoren zilindroko pistoi alderako tutuan ipintzea izan daiteke. Konporta
geratutakoan noranzko bakarreko balbulak berehala itxi dezan,
beharrezkoa da zenbait bidetako balbulan andelerako bi irteeretan (A eta
B-n) presiorik ez egotea (A, B, T konektatuta, P blokeatuta).
Noranzko bakarreko balbulak eta 4/3 bideko balbulak (biek batera),

kargaren eraginez noranzko bakarreko balbula desblokeagarriak ixtea
bermatzen dute. Horrela konporta bere posizioan denbora luzez eduki
daiteke 4/3 bideko balbula tarteko posizioan baldin badago. Zilindroak
atzera egiten duenean (hau da, konporta irekitzen denean) noranzko
bakarreko balbula desblokeagarria ere ireki egiten da.
Eskema hidraulikoa
__________________________________________________________________________
385
C
7. ariketa: Zilindro hidrauliko batek zenbait piezari eusten dio. Erreminta kaltetuta gera
Finkapen-sistema ez dadin, ixteko abiadura moteldu egin beharko da. Hala ere, irekitzeko
abiadura konstante mantendu behar da.
Arazoaren 1. eskema hidraulikoa elikatzeko fluxuaren iratopenaz eta

planteamendua 2. eskema hidraulikoa itzuleraren iratopenarekin
Piezen zerrenda
0.1 1 Motor elektrikoa
0.2 1 Ponpa
0.4 1 Manometroa
1.2 1 Iratotzeko eta noranzko bakarreko balbula
__________________________________________________________________________
386
C
Ariketa honetan bi irtenbideak aplika daitezke. Elikatzeko fluxua iratotzen Ondorioak

deneko kasuan presioa ez da biderkatzen. Estugunean berotzen den olioa
lan-elementurantz joaten da. Erreminta sinplea delako, ez du garrantzirik
tenperatura-igoerak eragindako zabalkuntzak. Hala ere, doitasun handiko
makina-erremintak baldin badira, tenperaturaren igoera kontuan hartu
behar da.
Estugunea itzulerako tutuan ipintzen bazaio, zilindroak, iratotzeko balbulak

eta konexio-elementuek beren presioa jasan behar dutela kontsideratu
behar da.
__________________________________________________________________________
387
C
8. ariketa: Garabi hidrauliko batek prentsa batean estanpatzeko, trokelatzeko eta

Garabi hidraulikoa ebakitzeko erremintak kokatzen ditu. Garabiaren goranzko eta beheranzko
(abiadura-erredukzioa) higidurak efektu bikoitzeko zilindro batek eragiten ditu (ikus kokapen-planoa).
Garabia martxan jarritakoan, zilindroaren aitzinapen-abiadura handiegia

Arazoaren dela ikusi da. Ondorioz, orratzezko balbula noranzko bakarreko
planteamendua balbularekin ipini beharko da aginte-sisteman abiadura moteltzearren.
Aukeratutako eskema hidraulikoa
__________________________________________________________________________
388
Ariketen ebazpenak Festo Didactic
C
8
Ariketa hau ebazteko kontrapresioko balbularen bertsioa aukeratu da. Horrela

karga hidraulikoki prentsatuta geratzen da eta presio-biderkadurak eraginik ez
du. Izan ere, presioa mugatzeko balbulak kargaren arabera presioa doitzeko
aukera ematen baitu.
Itzulerakoan kontrapresioko balbula saihesteko, noranzko bakarreko balbula bat

gehitu beharra dago (eskema hidraulikoa).
389
C
9
9. ariketa Orain arte tornuko aitzinapen-higidura eskuz egiten zen. Hemendik aurrera or-
Tornuko aitzinapenaren dea, higidura hori hidraulikoki egin behar da.
kontrola
(abiaduraren erregulazioa) Aitzinapen-higidurak erregulagarria izan behar du eta aldaketarik gabe iraun
behar du erremintak zenbait esfortzu jasaten badu ere.
Arazoaren planteamendua
Karga aldatu arren zilindroaren aitzinapen-abiadura konstante mantentzearren
ez da komeni iratotzeko balbula erabiltzerik. Arazoa konpontzeko 2 bideko bal-
bulaz baliatu behar da.
Eskema hidraulikoa, hutsean
v = 0,3 m/min
Qlan-elem.
p1 = 35 bar
3 l/min
p2 = 5 bar
A
p3 = 40 bar P
p2 = 8 bar
A B
P T
p1 = 48 bar
P
T p = 50 bar
QPMB = 7 l/min
QP = 10 l/min
390
C 9
Eskema hidraulikoa, kargarekin
v = 0,3 m/min
p1 = 10 bar
Qlan-elem.
3 l/min F
p2 = 30 bar
A
p3 = 40 bar P
p2 = 8 bar
A B
P T
p1 = 48 bar
P
T p = 50 bar
QPMB = 7 l/min
QP = 10 l/min
Emaria erregulatzeko balbula itzuleran erresistentzia gisa eragin gabe gera ez

dadin, paraleloki noranzko bakarreko balbula kokatu behar da.
Presioa mugatzeko balbulan presioa (p1 = 48 bar) konstante mantentzen da 1. galderarekiko ondorioa
nahiz eta karga izan, horrela Q = 7 l/min-ko bolumen-emari bera deskargatzen da.
QPMB bolumen-emari konstanteak Qlan-elem. emaria sortzen du, eta ondorioz,

aitzinapen-abiadura konstantea.
∆p2 konstante mantentzen da iratotzeko balbula erregulagarrian, kargarekiko 2. galderarekiko ondorioa

independente.
Presio-diferentzia konstantearen ondorioa bolumen-emari konstantea da.
Iratotzeko elementuan dagoen ∆p1 presio-diferentzia analizatuz, erresistentziak

behera egiten duela ikusten da eta beherapena zilindroari eragiten dion karga-
ren berdina dela ere bai. Horrek ondokoa esan nahi du: hutsean p2 = 5 bar
dela zilindroa baino lehen eta ∆p1 = 35 bar. Kargak eragiten duenean, p2 = 30
bar eta ∆p1 10 bar-era jaisten da.
391
C
10
10. ariketa Arrabotatzeko makina horizontalaren orgari aginte hidraulikoaz eragiten zaio.
Arrabotatzeko makina Aginte hidraulikoaren lan-atalak zilindro diferentziala du efektu bikoitzeko zilin-
(emaria bideratzea) dro gisa. Azaleren arteko erlazioa 2:1 da. Horregatik zurtoinaren aldeko ganba-
rak pistoiaren aldekoak baino bi aldiz bolumen txikiagoa du. Beraz, itzulerako
Arazoaren planteamendua abiadura aitzinapenekoarena baino bi aldiz azkarragoa da.
Orain arte piezak aitzinapenean baino ez dira arrabotatu. Hemendik aurrera

ordea, arrabotaketa bi noranzkotan egin behar da. Horretarako aginte hidrauli-
koa aldatu egin behar da, aitzinapenean eta itzuleran abiadurak berdinak izan
daitezen. Gainera, abiadura doitzeko modua izan behar da.
Eskema hidraulikoa - zirkuitu diferentziala
A B
P T
392
C
10
• Zilindroak atzera egiten du zenbait bidetako balbularen gurutzatutako posi- Balbulen doiketaren
zioan. deskribapena
Abiadura, v = 20 m/min-koa da
Indarra Fitzul. = 5000 N
• Zilindroak zenbait bideko balbularen desbiderapen-posizioan aurrera egiten
du.
Indar maximoa Faitzin. = 5000 N
• Zilindroak zenbait bidetako balbularen posizio paraleloan aurrera egiten du.
Indarra Faitzin. = 10000 N
Bi norantzetan zilindroaren abiadura berdina izan dadin, pistoiko azalera-erla-

zioak 2:1ekoa izan behar du. Kontuan hartu behar da zilindroa aitzinatzen
denean indarraren erdia besterik ez dagoela.
Trakzio-indarrak eragiten badu, pistoia hidraulikoki finkatuta egotea abantaila
da.
Eskeman aitzinapen- eta itzulera-abiadura berdineko zirkuitua ikusten da. Gai-

nera abiadura hori doitu egin daiteke emaria erregulatzeko balbularen bidez.
393
C
10
1,33:1eko azalera-erlazioa duen zilindro diferentzialaren kalkulua

Aitzinapen- eta itzulera-indarraren kalkulua
non
Qp = 10 l /min
p = 100 bar
AK = 10 cm2 AKR = 7,5 cm2
AST = 2,5 cm2
Aitzinapen- eta itzulera-abiadurak (desbiderapen-zirkuitua)

QP
QP Vitzul. = ____
Vaitzin = ____ AKR
AST
10 000 cm3
_____________
3 V =
10 000 cm itzul.
Vaitzin = _____________ 7,5 cm2 ⋅ min
2
2,5 cm ⋅ min
Vitzul. = 1333 cm/min
Vaitzin = 4000 cm/min
Vitzul. = 13 m/min
Vaitzin = 40 m/min
Aitzinapen- eta itzulera-indarraren kalkulua
Faitzin = p ⋅ AK - p ⋅ AKR
Faitzin = p ⋅ (AK - AKR)
1000 N (10 cm2 - 7,5 cm2)
Faitzin = ________________________
cm2
Faitzin = 2500 N
Fitzul. = p ⋅ AKR
1000 N ⋅ 7,5 cm2
Fitzul. = _________________
cm2
Fitzul. = 7500 N
394
C
10
Funtsean aitzinapen-abiadura handiagotu daiteke azalera desberdinak dituen Ondorioak

edozein zilindrorekin. Dena den, 2:1 erlazioaz baizik ezin da aitzinapenerako
eta itzulerako abiadura berdina lortu.
Zirkuitu hau aukeratzen denean, onartu egiten da aitzinapeneko indarra jaistea.

Jaitsiera hori zurtoinaren aldean pistoiak eragiten duen indarra adinakoa izaten
da.
395
C11
11. ariketa Zulatzeko makina baten sistema hidraulikoa, makinaren aitzinapenaz eta
Zulatzeko makina piezen finkapenaz arduratzen da.
(presioa erregulatzeko Sistema hidraulikoak bi zilindro ditu: A finkapenerakoa, eta B aitzinapenerakoa.
balbula)
A zilindroaren finkapen-presioak erregulagarria izan behar du, prozesuan finka-
Arazoaren planteamendua pen-indar desberdinak behar direlako. Horretarako presioa erregulatzeko balbu-
la erabiliko da.
Zirkuituaren eskema
1.0 (A) 2.0 (B)
B 2.4
2.2 P
1.1 2.5
A B 2.3
T T
P T
2.1 A B
1.2
A
1.3
P T
P
A B
2.6
P
0.2
T 0.1
Piezen zerrenda
Kok. zk. Kopurua Izendapena

1.2 1 2 bideko balbula presio-erregulatzailea
2.2 1 2 bideko balbula emari-erregulatzailea
2.4 1 Presioa mugatzeko balbula
2.6 1 Iratotzeko balbula
396
C
11
• Sistema hidraulikoa finkatzeko zilindro bakar batez osatuta baldin badago, Ondorioak
sistemako presioa mugatzeko balbulaz behar den presioa erregula daiteke.
Kasu horretan ez da presioa erregulatzeko balbula behar.
• Zulatzeko makinaren zilindroa aitzinatzen denean, sistemako presioa jaitsi
egiten da aitzinatzeko behar den presioraino. Presio hori finkapen-presioa
baino txikiagoa da. Ondorioz, baliteke finkapen-presioa ere balbulako ihesen
bidez jaistea.
• Eragiteko ardatza zulatzeko zilindroaren zurtoinean muntatuta dago. Ele-
mentu hauek trakzio-kargaren efektua dute. Zulatzeko makinan aitzinapena
homogenoa izan dadin, emaria erregulatzeko balbulaz gain presioa mu-
gatzeko balbula ipini beharko da elikatzeko tutuan. Presioa mugatzeko bal-
bula honi zubia ipini .
397
C
398
Indarrean dauden arauei buruzko argibideak Festo Didactic
Indarrean dauden arauei

buruzko argibideak
399
Indarrean dauden arauei buruzko argibideak Festo Didactic
DIN 3850 Errakoreak

DIN 24950 Ahotxoak
DIN 32620 Tutuen finkapena
DIN 3017 Tutuentzako besarkaderak
DIN 24450 Tutuak konektatzeko kanileria
DIN ISO 1219 Fluidodun sistema eta ekipamenduak:
Kommutazio-ikurrak
DIN ISO 2941 Iragazki-elementuak, leherketa-presioaren azterketa
DIN 3900-3915 Torlojutzeko errakoreak eta konexiokoak
DIN 1314 Oinarrizko kontzeptuak eta presio-unitateak
DIN 20021 Tutu malguak, ehun-geruzadunak (TE/TB/TH mota)
DIN 20022 Tutu malguak, ehun metalikodunak (ST/SN mota)
DIN 20023 Kiribil metalikodun tutuak
DIN 20043 Sistema hidraulikoen tutu malguentzako konektoreak
DIN 20066 Tutu malguak, dimentsioak, baldintzak
DIN 20078 Kanpoko finkapen-elementuak, 1-12. zatiak, baldintzak
eta motak
DIN 24312 Fluidoen teknika - Presioa -Balioak, kontzeptuak
DIN 24340 Balbulentzako konexio-plakak, 1-4. zatiak
DIN 24343 Fluidoen teknika - Hidraulika
Sistema hidraulikoentzako mantenimendu eta
ikuskaritzarako zerrenda
Sistema hidraulikoak, muntaia
Banaketa-eskema
VDI 3260 Makina eta fabrikazio-ekipamenduen diagrama
funtzionalak
DIN 3320 Zilindro eta zurtoinen diametroak
DIN 3322 Zilindroen presio izendatuak
DIN 4393 Pistoiaren ibiltarte-segida
DIN 4395 Zurtoinen hariak
DIN 51517 Biskositatearen sailkapena ISOren arabera
DIN 51524/525 Fluido hidraulikoak: H-LP olio hidraulikoak
DIN 51561 Vogel Ossag biskosimetroa
DIN 51562 Ubbelhode biskosimetroa
DIN 51502 Biskositateen sailkapena
ISO 4401 Fluidoen teknika - Konexio-plakak
VDMA 24 317/320 Nekez su hartzen duten fluido hidraulikoak
DIN 40719 Funtzio-diagramaren osaketa
DIN ISO 2909 Biskositate-indizea
DIN 3279 Ponparen ezaugarri-kurba/
Ezaugarri-parametroak
VDMA 24312 Presio-mailak
DIN 24334 Presio izendatuak
DIN 20024 Tutu malguentzako kontrol-arauak
DIN 2432 2/2 bideko balbulak
400
Irudien erreferentziak Festo Didactic
Irudien erreferentziak
401
Irudien erreferentziak Festo Didactic
Kapitulua Jatorria Izendapena
A 1.2John Deere Pala mekanikoa

A 2.3Abex 4/3 bideko balbula
A 2.3Fa. Heller Presioa mugatzeko balbula
A 2.3Flutec Iratotzeko balbula
A 2.4ATE Efektu bikoitzeko zilindroa
B 1.11
Charchut irakasleak Esslingen-go Reynolds-en zenbakia
Akademia Teknikoan emandako zehazteko diagrama
hitzaldia (TAE)
B 1.12 idem Fluidoen tutuetako presio-galera
erresistentziengatik
B 1.12 idem Elementuetako presio-jaitsieren
taula
B 2.4 IFAO Biskositate eta tenperaturaren
diagrama Ubbleohde-ren arabera
B 2.4 Mobil Biskositatea/presioa diagrama
B 4 Hydac Elementu hidraulikoa
B 4.2 Festo Ponpa hidraulikoak
B 4.5 Hydac Ebakidura: zikindutako olioen
ondorioak
B 4.5 Hydac Iragazketa-unitatea
B 4.5 Hydac Desbideraketako xurgapen-
-iragazkia
B 4.5 Hydac Emari nagusiko iragazkia
B 4.5 Hydac Bigarren mailako emariaren
iragazketa
B 4.5 Hydac Iragazkiaren egitura
B 4.5 Hydac Gorputzaren ezaugarri-kurba
B 4.5 Hydac Presio-iragazkia/ezaugarri-kurba
B 4.5 Hydac Biskositate-faktorearen diagrama
B 4.5 Hydac Zikinkeri iragarlea
B 4.6 Längerer & Reich Airezko hozkailua
B 4.6 Längerer & Reich Urezko hozkailua
B 4.7 Längerer & Reich Berotzeko kartutxoa
B 5.1 Bieri p/Q ezaugarri-kurbaren diagrama
B 10 Hänchen Ebakidura: efektu bikoitzeko
zilindroa
B 10.2 Festo Didactic H512 Zilindro-motak
B 10.4 Hänchen Zilindroen finkapen-motak
B 10.9 Hänchen Makurdura-erresistentzia
azaltzeko grafikoa
B 12.2 Charchut irakasleak Esslingen-go Fluidoen erresistentziagatiko
Akademia Teknikoan emandako presio-galerak tutuerian
hitzaldia (TAE)
B 12.2 Walther Akoplamendu azkarraren
ebakidura
B 12.5 UCC Emari-neurgailuaren ebakidura
402
Kontzeptu teknikoen aurkibidea Festo Didactic
Kontzeptu teknikoen aurkibidea
403
Kontzeptua Kapitulua
Abiadura-erredukzioa A8.2
Abiadura-kontrola A8.1
Abiaduraren erregulazioa A8.3
Aginte-profilak B5.6
Airea ateratzea B10.6
Akoplamendu azkarra B12.1
Akoplamendua B4.3
Akzesorioak B12
Aplikazio-eremuak hidraulikarentzat A1
Aurreberoketako zirkuitua B4.7
Balbula A2.3
Balbula, 2/2 bidekoa B7.1
Balbula, 4/3 bidekoa A7.3, B7.4
Balbula, airea ateratzekoa B12.4
Balbula, asentuzkoa B5.3
Balbula, balaztatzekoa B6.1
Balbula, deskonexiokoa B6.1
Balbula, diafragmaduna B9.1
Balbula, emaria erregulatzekoa A2.3, A3.5, A8.3, B9, B9.3
Balbula, iratotzekoa B9.1
Balbula, iratotzekoa eta noranzko bakarrekoa A8.1, B9.2
Balbula, irristailu biragarrikoa B5.4
Balbula, ixtekoa A2.3, A3.6, B8
Balbula, konpentsaziokoa B6.1
Balbula, kontrapresiokoa B6.1
Balbula, luzetarako irristailua duena B5.4
Balbula, noranzko bakarrekoa A2.3, B8.1
Balbula, noranzko bakarreko bikoitza eta desblokeagarria B8.3
Balbula, noranzko bakarreko desblokeagarria A2.3, A7.3, B8.2
Balbula, presioa erregulatzekoa A3.4, A9.1, B6.2
Balbula, presioa erregulatzekoa, 3 bidekoa B6.2
Balbulak, presioa mugatu eta erregulatzekoak A2.3, A3.4, B6
Balbula, presioa mugatzekoa A3.4, B6.1
Balbula, presioa mugatzekoa eta zuzenean eragindakoa A6.2
Balbula, segurtasunekoa B6.1
Balbula, sekuentziazkoa B6.1
Balbula, zenbait bidetakoa A2.3, A3.2, B7
Balio izendatua B5.1
Bero-energia B1.13
Beroa B1.12
Beroketa B4.7
Berotzeko kartutxoa B4.7
Biskositatea B2.4
Biskositate-indizea B2.4
Biskositate-mugak B2.4
404
Biskositatea/presioa erlazioa B2.4

Biskositatearen sailkapena B2.4
Bridazko konexioa B12.2
Bolumen-emaria B1.6
Bolumen-emariaren neurketa B1.10
Bolumen-errendimendua B1.13
Desbiderapen-zirkuitua A8.4
Diesel efektua B1.14
Elementuen konbinazioa A3.10

Elikatzeko zirkuituaren iratotzea A8.2
Emari-motak B1.11
Emari-neurgailua B12.6
Energia-transmisioa A3.8
Energia B1.13
Energia hidraulikoa A2.1
Energia hornitzeko unitatea A2.1, A4.2
Energia potentziala B1.13
Energia zinetikoa B1.13
Energiaren aginte-unitatea A4.2
Eragintza-elementu A4.2
Eragintza-motak A3.3
Eragintza-taldea B.4
Eraikuntza-elementu A3.1
Errakore-motak B12.2
Errakoreak B12.1
Errendimendua B1.13,B4.2
Errendimendu hidraulikoa B1.13
Errendimendu mekanikoa B1.13
Eskema hidraulikoa A4.3
Estuguneak B1.15
Finkapen-motak B10.5
Fluidoaren prestaketa A2.1
Fluxuarekiko erresistentzia A6.3,B1.12
Gilbordura-erresistentzia B10.8
Hegazkingintzako hidraulika A1
Hidraulika A1
Hidraulika higigaitza A1.1
Hidraulika higikorra A1.2
Hidrodinamika B1.1
Hidromekanika B1.1
Hidrostatika B1.1
Hozkailua B4.6
Ikurrak A3.1
Iragazkiak B4.5
Itzulerako tutuen iratopena A.8
405
Jarraitasun-ekuazioa B1.7
Juntura B10.4
Kartutxoen teknika B12.3

Kateamendu bertikala B12.3
Kokapen-planoa A4.3
Konexio-plaka B12.3
Konexioen izendapena B5.6
Kontraeuskarria A7.2, A8.2
Korronte laminarra B1.11
Korronte zurrunbilotsua B1.11
Makina-erreminten fabrikazioa A1.1

Manometroa B12.1
Marruskadura B1.12
Meagintzako hidraulika A1
Moteltzea, ibiltarte-amaierakoa B10.3
Motorra A2.5
Motor hidraulikoa A2.5, B1.1
Motorraren ezaugarri-kurba A6.1
Nekez su hartzen duten fluidoak B2.1

Neurgailuak A3.9
Ohizko posizioa A4.3

Olio hidraulikoak B2.2
Ontziak B4.4
Pistoiaren kokapen-motak B5.5

Ponpa B4.2
Ponpa, eragintza konstantekoa B4.2
Ponpa erregulagarria B4.2
Ponparen ezaugarri-kurba A6.1
Ponparen garraio-emaria A6.1
Potentzia B1.13, B1.1
Potentziaren transmisioa B1.3
Presio-fluidoa A2.2,B2.1
Presio-galera B1.12
Presio hidrostatikoa B1.1
Presio-jaitsiera B1.12
Presio-neurketa B1.8
Presio-sentsorea B12.5
Presioa B1.1
Presioaren bihurketa B1.5
Presioaren hedapena B1.2
Reynolds-en zenbakia B1.11
Segurtasun-arauak B13
Seinale-prozesua A4.1
Seinaleak kontrolatzeko unitatea A4.1
Seinaleen sarrera A4.1
406
Tarteko posizioa B7.3

Tenperatura-neurketa B1.9
Tutu malguak B12.1
Tutu zurrunak B12.2
Tutuen akoplamendu-elementuak B12.1
Ontzigintzako hidraulika A1
Urradurazko higadura B1.14
Zereginen diagrama B3.4

Zikinkeri mailaren iragarlea B4.5
Zilindro diferentziala A3.7
Zilindro hidraulikoak B10
Zilindro teleskopikoa A3.7
Zilindroa, efektu bakunekoa A3.7
Zilindroa, efektu bikoitzekoa A2.4, A7.2,B10.2
Zilindroak A2.4,A3.7
Zilindroak, ibiltarte-amaieran motelgailua dutenak A3.7
Zirkuitu diferentziala A8.4
Zirkuitu nagusiko iragazketa B4.5
Zirkuituaren iragazketa, bigarren mailakoarena B4.5
407
LANBIDE
EKIMENA

Hidraulika

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Hidraulika

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

HIDRAULIKA

Eskuetan duzun liburu hau, oinarrizko Teknologi liburuen zerrendarako beste

Liburu hauek argitaratzeak dituen zailtasunak kontuan izanik, benetan

Hori da gure asmoa.

Iñaki Mujika Aizpurua

Order No.: 094376

 Copyright by Festo Didactic KG, D-7300 Esslingen 1, 1989

All rights reserved, including transtaion rights. No part of this documentation

Eskuliburu honen sorrerari buruzko argibideak............................. . . . . . . . . . . 5 Edukia

1. Ekipamendu hidraulikoaren zereginak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9

2. Sistema hidraulikoaren osagaiak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 15

3. Ikurrak eta adierazpen grafikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25

4. Ekipamendu hidraulikoaren osakera eta eskemak . . . . . . . . . . . . . . . . 39

5. Kontrol-lana burutzeko metodoa. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 49

9. Presioaren erregulazioa . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 123

1. Hidraulikaren oinarri fisikoak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 135

2. Presiodun fluidoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 187

3. Sistema hidraulikoaren errepresentazioak. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 199

4. Energia hornitzeko ekipamenduaren osagaiak . . . . . . . . . . . . . . . . . . 205

6. Presioa mugatu eta erregulatzeko balbulak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 253

7. Zenbait bidetako balbulak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 267

8. Ixteko balbulak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 287

9. Kontrolerako eta emaria erregulatzeko balbulak . . . . . . . . . . . . . . . 299

10. Zilindro hidraulikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 313

11. Motor hidraulikoak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 335

12. Akzesorioak . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 341

13. Eranskina . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 363

C: A ataleko adibideen ebazpenak

Eskuliburu honen sorrerari buruzko argibideak

Eskuliburu hau Festo Didactic K.G. enpresak bere aginte-teknikak irakasteko

Ikastaro honetako A atalean, ikasleak sistema hidraulikoen aplikazioak eta

B atalean eduki teorikozko informazio orokorrak eskaintzen dira.

Eskuliburuaren bukaeran kontzeptuen aurkibidea dator, kontzeptu teknikoen

Ikastaroak burutzeko, ikasleentzako ariketa-bilduma eta irakaslearentzako liburuki

Hidraulika Fabrikazio- eta produkzio-zentru modernoetan, sistema hidraulikoak erabiltzen

Presiopean dauden fluidoez baliatuz indarrak eta higidurak sortzea da

Eskuliburu honek hidraulikari eta bere aplikazioei buruzko ezaguera sakontzea

Automatizazio-teknika modernoetan hidraulikak duen garrantzia dela eta,

Aplikazioak bi motakoak izan daitezke:

Aplikazio higikorretan higidurak sortzen dira, gurpilen edo kateen bidez.

Aipatzekoak dira hidraulikak ontzigintzan, hegazkingintzan eta meagintzan

Hidraulika egonkorraren aplikazio-eremuak hauek dira: 1.1 Hidraulika egonkorra

Aplikazio guzti hauetan makina-erremintetako erabilera nagusitzen da

Zenbakizko kontrola du-

Depositoa gainean duen prentsa

1.2 Hidraulika higikorra Hidraulika higikorraren aplikazio-eremuak hauek dira:

Eraikuntzarako makineriaren industrian hidraulikaren aplikazioak ugari dira.

Hidraulikaz gain, badaude indarrak, higidurak eta aginte-sistemetan seinaleak

Teknologia bakoitzak bere aplikazio-eremuak ditu. Hurrengo orrialdean

Hirurak alderatuz, hidraulikak ondorengo abantailak dituela antzeman daiteke:

Hala ere, beste teknologiekin alderatuz hidraulikak zenbait desabantaila ditu:

Sistema elektronikoak Sistema hidraulikoak Sistema pneumatikoak

Inguruaren Eztanda-arriskua Tenperatura-aldaketekiko Ez du eztanda-arriskurik

Energia-metaketa Zaila. Kantitate txikiak Gasak erabiliz, nahikoa Erraza

Energiaren Mugatua, energiaren 100 m bitartean, 1000 m bitartean,

Lan-abiadura v = 0,5 m/s v = 1,5 m/s

Kontsumituriko Baxuak Altuak Oso altuak

Biraketa- Erraza eta Erraza Erraza

Zurruntasuna Konexio mekanikoak Ona, olioa apenas Txarra; airea konprimitu

Indarrak Gainkargak ez ditu Gainkargak jasaten Gainkargak jasaten ditu.

Atal honetan moduluei eta ekipamenduei buruzko argibide zehatzagoak

Energia hornitzeko unitatearen osagai nagusia ponpa hidraulikoa da.

Energia hornitzeko unitatea sarritan presiodun jariakina garbitzeko sistema

Era berean, beroketa- ta hozketa-sistemak instalatzen dira olioa prestatzeko.