REVALIDATIE­ In deze artikelenreeks worden diverse trainingsvormen uit-

TRAINING geschreven om duidelijk te maken hoe de Rehaboom in

de praktijk gebruikt kan worden. De reeks is een praktisch
vervolg op de acht artikelen over de Rehaboom methodiek
die eerder in Sportgericht verschenen (jaargangen 2003 /
2004). Dit artikel beschrijft de praktische invulling van het
loop-ABC tijdens de eerste fase van een revalidatietraject.

Dwars- en kruisverbanden binnen de

Rehaboom methodiek
Praktische loop-ABC trainingen

Michel Edelaar, Hans Bult &
Frank van Kouwen
Die eerste revalidatiefase is te vinden
in het onderste éénderde deel van de
Rehaboom (figuur 1). Naast een be-
schrijving van oefenvormen uit het
loop-ABC worden in dit artikel ook
verbanden met de andere verschij-
ningsvormen en trainingscombinaties
binnen een revalidatietraject bespro-
ken en worden sprongsgewijze toepas-
singen en combinatiemogelijkheden
van het loop-ABC binnen één en de-
zelfde revalidatietraining beschreven.
Deze dwars- en kruisverbanden zijn
binnen de (sport)revalidatie aan de
orde van de dag. Door de opbouw van
de verschillende grondmotorische ei-
genschappen aan elkaar te koppelen
en in oefenstof met elkaar te verenigen
ontstaat de praktische invulling van de
revalidatietraining.
Voorbeeldcasus:
Onderwijzer, voetbal 5e klas, vrien-
denelftal;
Post Voorste Kruis Band operatie
rechts, status na 4½ maand:
– geen ander letsel;
– rustige knie;
– volledige extensie beiderzijds
– flexiebeperking van 15 graden rechts.
Overzicht revalidatieproces in afgelopen
weken:
1e-3e week
– Axiale belasting knie;
– Belastbaarheidoefeningen knie gra-
dueel verhogen;
– Range of Motion knie vergroten,
nadruk op extensie;
– Propriocepsis trainen & pijncontin-
gente benadering.
4e-7e week
– Start krachtuithoudingsvermogen
onderste extremiteit (20-25 herhalin-
gen, 3 series);
– Verbeteren propriocepsis, coördina-
tie, stabiliteit en mobiliteit;
– Pijncontingente benadering.
8e-12e week
– Van symmetrische naar asymme­
trische belasting (1 been);
– Continueren stabiliteit en coördina-
tie (ondergrond);
– Start naar meer recruteren in kilo-
grammen (10-12 herhalingen).

10 S p o r t g e r i c h t n r. 6 / 2 0 0 8 – j a a r g a n g 6 2
13e-17e week van de totale looptechniek
– Stabiliteits-, cardio- en verstaan. Aandacht besteden
krachttraining intensiveren, aan looptechniek heeft twee
o.a. op voetbalveld; belangrijke effecten: 1) een
– Krachttraining (8-10 herha- betere coördinatie en precie-
lingen). zere timing, waardoor een
betere loopefficiëntie ontstaat
Tijdens het revalidatieproces en 2) verbetering van fysieke
zal nadrukkelijk rekening voorwaarden (beenkracht en
moeten worden gehouden met rompspier­spanning), die de
aspecten als pijn, hydropsvor- prestaties verbeteren en de
ming, afwijkende functie en kans op blessures doen af­
overige reactiviteitsverschijn- nemen.
selen. Kennis van herstel- en Tijdens het loop-ABC worden
ziekteleer is onontbeerlijk. specifieke fasen uit de loop-
beweging getraind (tabel 2).
Warming-up loop-ABC Loop-ABC kan men aanwen-
Techniektraining verhoogt de den als coördinatietraining
looptechnische vaardigheden (IMI), stabiliteitstraining,
en uiteindelijk de loopefficiën- krachttraining (KUV) en trai-
tie. Voordat gestart wordt met ning van zowel het aërobe ver-
de looptechniektraining zal mogen als de aërobe capaciteit.
een warming-up plaatsvinden. Voorbeelden van stabiliteits-
Deze warming-up zal variëren Figuur 1. Rehaboom, stroomschema sport­ training bij loop-ABC worden
per sport. Een (duur)atleet zal diverse revalidatie (maart 2003). De stippellijn geeft de later beschreven in tabel 8.
dwarsverbanden en combinatiemogelijkheden
rondjes op de atletiekbaan lopen met van het loop-ABC naar andere trainings- en ver­ In eerste instantie traint men de basis-
een rustige tonus-opbouw, terwijl bij schijningsvormen weer. oefeningen en vervolgens variaties op
teamsporten, die vaak meer explosi- de basisoefeningen. Iedere oefening
viteit vergen, vaak een gezamenlijke bilspieren, heupspieren voorzijde, kent bepaalde criteria (tabel 3). Het sta-
warming-up wordt gedaan met meer heupspieren buitenzijde, bovenbeen dium van de revalidatie cq. de plaats
accent op tonisering, korte afstanden binnenzijde. in de Rehaboom bepaalt de invul-
en een opbouw naar explosiviteit ling van de verschillende belastings­
­(tabel 1). Loop-ABC: basis en speciale variabelen; zie tabellen 4 t/m 6.
Na algemene rompoefeningen om de oefeningen
spierspanning in het lichaam te ver- Onder loop-ABC worden coördina- Loopvormen beschreven
hogen wordt over het algemeen een tieve loopvormen als hakken/billen, & uitgewerkt
korte stretch-sessie gehouden om te skippings en triplings ter verbetering Er zijn diverse deelbewegingen uit
zorgen voor het lopen die
voldoende Inlopen voor explosieve spelsporten als hockey, basketbal, korfbal, voetbal en handbal specifiek ge-
– Afstand = breedte van het speelveld.
Range of Mo- traind worden.
– Alle sporters op één lijn naast elkaar.
tion (ROM). Er – Eerste try-out: rustige looppas naar de overkant, tijd opnemen. De volgende
zal gebruik ge- – Vervolgens bijvoorbeeld iedere 2 banen 1 seconde sneller (afstand en tijd zijn afhankelijk van het sportniveau basis oefen-
van de groep).
maakt worden – De sportfysiotherapeut staat op een plaats met overzicht en coacht de tempo’s. vormen wor-
van de rustige – De intensiteit kan worden gecontroleerd aan de hand van de hartslag. den het meest
– Na het inlopen kort stretchen, gevolgd door toniserende oefeningen.
en licht dyna- gebruikt bij
mische stretch­ Tabel 1. Warming-up. loop-ABC trai-
techniek. Spiergroepen Tabel 2. Vier fasen model loop-ABC. ningen: triplings, hak-
die worden gestretcht Fase van het lopen Accent Oefenstof Gevolg / effect ken/billen, skippings,
zijn meestal de kuiten, Achterste zwaaifase Slingerverkorting Hakken / billen Frequentie kaatssprongen, pen-
Voorste zwaaifase Knie-inzet Skipping Paslengte
bovenbeen voorzijde, Voorste steunfase Contacttijd Pendelhuppel / Triplings Snelheid
delloop, loopsprong,
bovenbeen achterzijde, Achterste steunfase Afzetkracht Loopsprongen Snelheid kruispas, zijwaartse

S p o r t g e r i c h t n r. 6 / 2 0 0 8 – j a a r g a n g 6 2 11
 Triplings Skippings Hakken/billen Tabel 3. Aandachtspunten bij loop-ABC vormen.
Romp rechtop / licht naar voren Romp rechtop / licht naar voren Romp licht naar voren
Knie blijft laag Bovenbeen komt horizontaal Heupen gestrekt houden
Hoge frequentie voeten Lichaam / stuwbeen uitstrekken Armen ritmisch meebewegen of via afwisseling van loopintensitei-
Lichaam uitstrekken Dorsaalflexie voet zwaaibeen Schouders & nek ontspannen ten zoals herstelduurloop (H), rustige
Snelle afwikkeling voeten Schouders & nek ontspannen Hoofd naar voren gericht
Hoofd naar voren gericht Hoofd naar voren gericht Hak richting bil duurloop (D1), pittige duurloop (D2)
Geen rotatie om lengteas Geen rotatie om lengteas Geen rotatie om lengteas in combinatie met loopscholingsele-
menten. Indien de intensiteit van de
– Tweebenig (accent op buitenkant, binnenkant)
3 x 15 m
– Alleen linkerbeen / rechterbeen looptechniekoefeningen wordt ver-
3 x 20 m in parcoursvorm – 5 meter linkerbeen, 5 meter rechterbeen etc. Bovenstaande items in mixvormen achter elkaar aanbieden. hoogd kan ook het aëroob vermogen
– Arm frequentie verhogen en in 90 graden/wisselen in bewegingstempo
– Gelijktijdig rondjes draaien met de armen (alleen links, alleen rechts, beide armen) getraind worden: zwaardere duurloop
– Overgaan in een andere ABC loopvorm
Varianten – Overgaan in versnelling
(D3) en tempoduur afgewisseld met
– Terug dribbelen (aërobe component toevoegen)
– Wisseling in hoogte en snelheid/frequentie
looptechniek van hoge intensiteit (ta-
– Circuitvorm met afwisselend verschillende loopvormen/sportspecifieke opdrachten bel 4, 5 en 6). Kortom, door parameters
– Parcours van 60 meter maken met om de 12 meter een pylon voor afwisselende opdrachten; beide benen
triplings, linkerbeen, rechterbeen, om de 3 keer wisselen, met arm-opdracht. zoals afstand, tijd, pauze, intensiteit en
Voorbeeld parcours
– Verschillende stations maken bij een grote groep, iedere groep begint bij een ander onderdeel voor een
bepaalde tijdseenheid. Daarna wordt er snel gewisseld van een station. Bijvoorbeeld 2 series van 4-8 minuten.
range of motion tijdens de oefening te
veranderen kan er gewisseld worden
Tabel 4. Voorbeeld loop-ABC: triplings.
in trainings-/verschijningsvormen en
­coördinatie en stabiliteit worden aan- intensiteit.
en achterwaartse pas. gesproken. Bij een training voor de Afhankelijk van de gekozen intensiteit
Belangrijke beoordelingscriteria zijn: aërobe capaciteit kunnen heel goed wordt er stabiliteit getraind of een on-
knie-inzet, heup-inzet, dorsaalflexie/ diverse oefeningen uit het loop-ABC derdeel van de complexmethode. Deze
plantairflexie voet, zwaaiacties, armin- worden gebruikt; in een parcoursvorm laatste trainingsvorm zal worden be-
zet, rompbewegingen/compensaties,
schouderbewegingen, doorstrekken, – Beide benen (hoog, midden, laag)
reactiviteit, souplesse, coördinatie, – Linker been / rechter been
– Ritme 2 links – 2 rechts, 3 links – 3 rechts, 2 links – 1 rechts, 2 rechts – 1 links etc.
contacttijd en tijdsduur. Belastings­ 3 x 15 m
– Zijwaarts
– Zijwaarts met oefenmateriaal (over stokken, speedladder)
variabelen zijn: intensiteit, hoogte (van – Zijwaarts met oefenmateriaal met starten
– Achterwaarts
sprongen e.d.), frequentie, duur, con- – Met wisseling in hoogte, snelheid / frequentie, richting
tacttijden en afstand. Wanneer deze be- 3 x 25 m – 5 meter linker been, 5 meter rechter been etc. (hoog, midden, laag). Bovenstaande items in mixvormen
lastingsvariabelen worden veranderd in parcoursvorm achter elkaar aanbieden.
– Armfrequentie verhogen en in 90 graden / wisselen in bewegingstempo
zal ook de verschijningsvorm van de – Gelijktijdig rondjes draaien met de armen (alleen links, alleen rechts, beide armen)
training veranderen en daarmee de Varianten
– Overgaan in een andere ABC loopvorm
– Overgaan in versnelling
positionering in een sportrevalidatie- – Terug dribbelen (aërobe component toevoegen)
– Circuitvorm met afwisselend verschillende loopvormen / sport-specifieke opdrachten
traject en/of de elementen uit de Reha-
– Parcours van 60 meter maken met om de 12 meter een pylon voor afwisselende opdrachten; beide
boom methodiek. In tabel 3 t/m 6 wor- benen skippings, linkerbeen, rechterbeen, om de 3 keer wisselen, met arm opdracht
Voorbeeld parcours – Bovenstaande oefeningen werken goed bij het formeren van twee- of drietallen. De sportfysiotherapeut
den enkele loopvormen beschreven en kan dan alles nog goed overzien om aanwijzingen te geven en de sporters blijven dan zoveel mogelijk in
beweging. Het werken in groepjes werkt stimulerend.
uitgewerkt.
De oefenstof uit het loop-ABC kan in Tabel 5. Voorbeeld loop-ABC: skippings.
verschillende verschijningsvormen Tabel 6. Voorbeeld loop-ABC: hakken/billen.
worden aangeboden in het onderste – Tweebenig (hoog, midden, laag)
– Linkerbeen, rechterbeen (hoog, midden, laag)
éénderde deel van de Rehaboom. Tech- – Ritme 2 links – 2 rechts , 3 links – 3 rechts, 2 links – 1 rechts, 2 rechts – 1 links etc.
nische oefenstof op lage intensiteit 3 x 15 m – Zijwaarts
– Zijwaarts met oefenmateriaal (over stokken, speedladder)
kan gebruikt worden voor imitatie- – Zijwaarts met oefenmateriaal met starten
– Achterwaarts
oefeningen. Het coördinatieve aspect is – 5 meter linker been, 5 meter rechterbeen etc. (hoog, midden, laag). Bovenstaande items in mixvormen
3 x 30 m in parcoursvorm
belangrijk bij deze training. achter elkaar aanbieden.
– Armfrequentie verhogen en in 90 graden / wisselen in bewegingstempo
– Gelijktijdig rondjes draaien met de armen (alleen links, alleen rechts, beide armen)
Variatie in verschijningsvormen Varianten
– Overgaan in een andere ABC loopvorm
– Overgaan in versnelling
en uitvoering – Terug dribbelen (aërobe component toevoegen)
– Hakken / billen met wisseling in hoogte, snelheid / frequentie, richting
Indien gebruik wordt gemaakt van – Circuitvorm met afwisselend verschillende loopvormen / sport-specifieke opdrachten

hulpmaterialen (bijv. sleepgewicht, Voorbeeld parcours

– Parcours van 60 meter maken met om de 12 meter een pylon voor afwisselende opdrachten; beide
benen hakken / billen, linkerbeen, rechterbeen, om de 3 keer wisselen, met arm-opdracht
parachute) kunnen de algemene

12 S p o r t g e r i c h t n r. 6 / 2 0 0 8 – j a a r g a n g 6 2
 – Met externe materialen (bijv. sleepgewicht, parachute, gewichtsvestje, zandmanchet, andere het sprong-ABC worden gebruikt. Te
Stabiliteit ondergrond etc.)
– Met corrigerende aspecten (houding romp en armen)
denken valt bijvoorbeeld aan schaats-
– Bewegingen op de plaats bewegingen die uit te breiden zijn met
Imitatie – Gebruik van externe oefenmaterialen (speedladder, pylonen, stokken)
– Lage intensiteit en underloaded aangeboden allerlei stabiliserende, concentrische,
Krachtuithoudings-
– Algemene verhoging & verbetering belastbaarheid
excentrische of zelfs plyometrische
vermogen
– In parcours vorm
­accenten. Maar dat geldt uiteraard nog
Aërobe capaciteit – Vaartspel met verschillende loop-ABC vormen niet in deze fase van VKB-revalidatie.
– Gebruik van externe oefenmaterialen (speedlader, pylonen, stokken)
Deze loop-ABC vormen lenen zich ook
– In warming-up vorm en/of parcours vorm
Aeroob vermogen – Fartlek / tempoduur met verschillende loop-ABC vormen prima voor allerlei verschijningsvor-
– Gebruik van externe oefenmaterialen (speedladder, pylonen, stokken)
men elders in de Rehaboom methodiek
Tabel 7 Verschijningsvormen onderste 1/3 deel Rehaboom met loop-ABC. (eind van de revalidatie). Indien er
sprake is van voorvermoeidheid kun-
Voorkomen rotatie
– Met gefixeerde armen; handen in de nek, armen strekken voor de borst, handen op de rug nen oefeningen gebruikt worden bij de
– Vanuit skipping – hielaanslag versnellen met kort grondcontact
agility trainingen, bijv. hoge skippings.
– Kaatsen (éénbenig en tweebenig), voet na kaats zo snel mogelijk optrekken
Stabiliteit enkel – Skipping met dubbel grondcontact
– Eénbenig reactief skippen met valhoogte (bijv. langs binnenrand atletiekbaan)
Met dank aan Peter Kruft, Toine van de
– Skipping met lage frequentie en kort grondcontact
Goolberg, Harald Bant en Jorrit Rehorst.
Tonisering lichaam – Gestrekte benenloop (knie gestrekt, lichaam aanspannen)
– Skipping met hoge frequentie, gebogen beginnen en tot rechtop komen

– Kaatsen met variatie in hoogte Geraadpleegde literatuur

Verticale verplaatsing
– Lopen met lage hindernissen 1. Goolberg AAM van de, De Rehaboom, een
– Kaatsen met zigzag beweging methodische aanpak in de sportrevalidatie.
– Teen streksprong Maarsen, Elsevier, 2005.
– Skipping met handen boven het hoofd, snelheid opvoeren 2. Bosch F & Klomp R, Hardlopen, biomechani-
Inzet buikspieren
– Skipping met handen boven het hoofd, met romp draaien van links naar rechts ca en inspanningsfysiologie praktisch toegepast.
Maarssen, Elsevier, 2001.
Tabel 8 Corrigerende oefeningen uit loop-ABC.

– Skipping of hakken / billen, overgaand in snelheid en vervolgens in een sportspecifieke oefening (bijv. afwerken op
doel bij voetbal). Afwisselen links en rechts
– Stokkenloop (middelhoge skipping) voorwaarts / zijwaarts met start en / of sprint, met eventueel aansluitend een
sportspecifieke oefening.
– Stokkenloop / speedladder met richtingsveranderingen met een loop-ABC vorm.

Tabel 9. Gecombineerde oefening voor latere fase in de revalidatie VKB.

schreven in een later artikel. Stabiliteit
is een belangrijke factor bij het loop-
ABC en mag niet worden verwaar-
loosd (tabel 8).
Bovenstaande oefeningen uit het
loop-ABC kunnen als verschillende
verschijningsvormen worden aange-
boden in het onderste éénderde deel
van de Rehaboom. De stippellijnen in
figuur 1 geven de dwarsverbanden en
combinatiemogelijkheden weer. Uiter-
aard geldt dat het loop-ABC elders in
het stroomschema nog gebruikt kan
worden. Bij het bespreken van de an-
dere verschijnings­vormen wordt daar
nog op terug gekomen. Naar aanlei-
ding van de bovenstaande casus zal
er bij iedere oefening constant reke-
ning moeten worden gehouden met
de lokale en algemene belastbaarheid
van de patiënt. Bij iedere oefening zal
specifiek bekeken moeten worden
of de patiënt er aan toe is. Aspecten
waar rekening mee dient te worden
gehouden zijn: pijn, hydropsvorming,
afwijkende functie en overige reacti-
viteitsverschijnselen. Bij oefeningen
kan onder andere worden gevarieerd
in intensiteit, range of motion, afstand,
hoogte, frequentie, herhalingen, herha-
lingspauze, seriepauze, weerstanden
en bewegingsrichtingen.
Combinatie-oefeningen
Tijdens trainingsvormen van het loop-
ABC kunnen al diverse oefeningen uit
Over de auteurs
Michel Edelaar is sportfysiotherapeut
en bewegingswetenschapper bij
­revalidatiecentrum Heliomare te Wijk
aan Zee.
Hans Bult is fysiotherapeut, cursus­
leider bij het Nederlands Paramedisch
Instituut (NPi) en opleidingcoördinator
van de Professional Master Opleiding
Sportfysiotherapie (MOS).
Frank van Kouwen is fysiotherapeut en
werkzaam bij Fysio Sport & Training
te Zeist.

S p o r t g e r i c h t n r. 6 / 2 0 0 8 – j a a r g a n g 6 2 13