In deze artikelenreeks (er verschenen al 13 eerdere ­artikelen

REVALIDATIE­
TRAINING over de Rehaboom in Sportgericht) worden diverse trainings­
vormen uit de Rehaboom beschreven om duidelijk te maken
hoe deze methodiek in de praktijk gebruikt kan worden. In
dit artikel komen trainingsvormen voor (het vergroten van) de
anaerobe alactische capaciteit aan bod.

Dwars- en kruisverbanden binnen de

Rehaboom methodiek Anaerobe alactische
capaciteit

Michel Edelaar, Peter Kruft, De Rehaboom is een methodiek bij (sport)specifieke revalidatie van
Hans Bult & Jorrit Rehorst waarin een trainingsopbouw wordt geblesseerde sporters. Keuzes kunnen
geschetst langs de drie lijnen snelheid, dan wel fundamenteel afwijken van de
kracht en uithoudingsvermogen. On­ ogenschijnlijk logische stappen in deze
danks het abstracte onderscheid tus­ methodiek.
sen deze eigenschappen zijn ze in de
praktijk vaak met elkaar verweven, net Middelste fase
als met de twee andere grondmotori­ Dit artikel beschrijft de praktische
sche basiseigenschappen: lenigheid en invulling van één begrip uit het mid­
coördinatie. Hoewel deze twee laatste delste 1/3 deel van de Rehaboom
eigenschappen niet direct in de Reha­ (figuur 1). In deze middelste fase van
boom zijn terug te vinden, verdienen de Rehaboom gaat het vooral om de
ze wel expliciete aandacht, afhankelijk dwars- en kruisverbanden tussen de
van de aard van revalidatie. Door de alactische trainingsvormen: sprong- en
methodiek te koppelen aan een gede­ werp ABC, maximale kracht tot aan
gen klini­ krachtimitatie, alactische capaciteit en
Trainingsparameters voor spelsporters / sprinters – lopend sche redena­ a-cyclische snelheid. Door de metho­
Series 1–3 tie en kennis dische trainingsopbouw en oefenstof
Seriepauze (min) 3-5 over o.a. aan elkaar te koppelen en te verenigen
Herhalingen 3-10 bindweefsel­ ontstaat de praktische invulling van de
Herhalingspauze (sec) 90-120 herstel kan (sport)revalidatietraining.
Intensiteit 90%- 95% het systeem Bij sporten waarbij snelheid en explosi­
Omvang maximaal 1200 meter ook hand­ viteit van belang zijn, is de fosfaatpool
Trainingsfrequentie 2 maal per week
zaam zijn (het alactische energiesysteem) van
Richttijd > 90% maximale snelheid (PB)
doorslaggevende aard. De trainings­
Belastingsduur (sec) 10-17
Tabel 1. Varia­ vorm alactische capaciteit is een vorm
Parcours Van rechte banen tot gevarieerde banen
belen alactische van snelheidstraining: er wordt via
Lang = 80–100 meter
capaciteit, een maximale intensiteit een maximaal
Afstand Midden = 40 meter
zogenaamde
Kort = < 20 meter fosfaatpooltrai­ beroep gedaan op de fosfaatpool. Ca­
Supercompensatietijd 48 uur ning. paciteit vormt de basis om lang genoeg

40 S p o r t g e r i c h t n r. 3 / 2 0 1 0 – j a a r g a n g 6 4

Figuur 1. Rehaboom, stroomschema sportrevali­
datie (maart 2003).
vermogen te kunnen blijven leveren.
Capaciteitstraining is een intervalach­
tige training met ruime omvang, uit­
putten en onmiddellijk
herstellen. Hierdoor
verbetert het energie­
systeem. Het vergroten
van de alactische capa­
citeit zou mogelijk ook
kunnen zorgen voor
uitstel van verzuring,
door een verminderde
aanspraak op het lac­
tische vermogen. Het
is een trainingsvorm
die vanaf het mid­
den van de revalidatie
een belangrijke plaats
kan innemen, uiter­
Tabel 2. Praktijkprotocol
alactische capaciteit / fos­
faatpoolttraining.
aard afhankelijk van
de sportanalyse van
de betreffende sport.
In dit artikel worden
toepassingen en com­
binatiemogelijkheden
van het trainen van
alactische capaciteit
beschreven, zoals die
mogelijk gebruikt kun­
nen worden binnen
een revalidatietraject.
Uitputting en
­herstel
Zoals gezegd heeft
training van het
anaerobe alactische
energiesysteem inter­
valachtige kenmerken.
De intensiteit bedraagt
minimaal 90%-95%
van het personal best
(PB). Doel is steeds
het uitputten van het
systeem. Door het
systeem daarna onmiddellijk te laten
herstellen, verbetert het.
De uitputting wordt vaak als zwaarder
ervaren dan vermogenstraining. Coör­
dinatieverlies ligt op de loer, wat ne­
Protocol fosfaatpooltraining – hardlopen
Naam:
Datum:
Opmerking:
Afstand 60-150 meter (alactisch uithoudingsvermogen)
Parameters 90-95% int. 1-3 series
Programma 2 x 6 x 80 meter
Voorbeeld praktijkprotocol alactische capaciteit
Instructies:
Stel: 100%-test (Personal best) over 80 meter: 11.0 seconden
Dan is een acceptabel verlies maximaal 10%: 1.1 seconde . Er mag dus 10% door vermoeidheid verloren gaan.
Aanpassingen in herhalingen is mogelijk.
Onderbreek de serie als de criteria niet worden gehaald.
De seriepauze die tweemaal zo lang duurt, geeft enig herstel van het neuromusculaire systeem.
Herhalingen Serie 1 Serie 2
1 11.4 seconden 11.3 seconden
2 11.3 seconden 11.6 seconden
3 11.8 seconden 11.9 seconden
4 12.0 seconden 12.1 seconden
5 12.5 seconden 13.6 seconden
6 Test/training Afgebroken
S p o r t g e r i c h t n r. 3 / 2 0 1 0 – j a a r g a n g 6 4 41
gatieve gevolgen kan hebben voor een
veilige uitvoering van de oefenstof en
het risico op (recidivering van) blessu­
res met zich meebrengt. Een maximaal
tolerabel verlies van 10% in snelheid
of tijd wordt als praktisch bruikbare
grens voor de vereiste kwaliteit van
de belasting aangehouden en is mede
bepalend voor de omvang (het aantal
series en herhalingen).
Afhankelijk van het moment van
toepassing en de aard van de doorge­
maakte blessure zal bij spelsporters
eerst zonder keerpunten worden ge­
traind (rechtlijnig). Als dat goed gaat
kan men met toenemende intensiteit
gaan wenden en keren, afrondend
met sportspecifieke acties. In eerste
instantie worden de oefeningen dus
cyclisch of rechtuit uitgevoerd, later
a-cyclisch en in alle richtingen. Atleten
op de baan blijven uiteraard rechtuit
werken.
De fosfaatpool heeft een snelle ‘op­
laadfase’; een herhalingspauze van
2 minuten is vrijwel (90-100%) lonend,
afhankelijk van de mate van getraind­
heid. Het is dan ook de neuromus­
culaire vermoeidheid, al dan niet
verbonden met het letsel, die vaak de
beperkende factor is.
3-6 herh. HP 1-2 m. SP 3-5 m.
Opmerkingen
 Variabelen Midden Reha – alactische capaciteit Meer voorbeelden
Sport Atletiek Voetbal In tabel 3, 4 en 5 zijn
Geslacht Vrouw Man voorbeelden van alacti­
Leeftijd 30 jaar 30 jaar sche capaciteitstrainingen
Trainingsleeftijd 10 jaar (<) 10 jaar (>) beschreven.
Niveau 400 meter in 58 seconden breedtesport Breedtesport
Wanneer de loopsnelheid
Tijdsdruk Geen Geen
(intensiteit) en het aantal
Periode VPII (voorbereiding) WP (wedstrijden)
Voorbeeld herhalingen (omvang)
Trainingsmethode Fosfaatpool lang Fosfaatpool kort worden gehaald kan de
Oefeningen Sprint Sprint oefenstof voor alactische
Duur Lang Kort (5-16 meter) alle richtingen capaciteit worden afge­
80 meter (m) 8 x 5 m , 8 x 10 m, 6 x 15 m, sloten. Het is een belang­
Parcours 90 meter 5 x 20 m, 4 x 25 m, 3 x 30 m,
100 meter 2 x 40 m, 2 x 50 m, 1 x 100 m rijke voorwaarde om
Series 1-3 1-3 binnen de Rehaboom de
Herhalingen 4-6 4-6 overgang naar de laatste
Intensiteit 90%-95% personal best 90%-95% personal best twee stappen in de lijn
Herhalingspauze 2 minuten 1 minuut uithoudingsvermogen te
Seriepauze 4 minuten 4 minuten
maken. Daarna kan men
Trainingsfrequentie 2 x per week 2 x per week
het a-lactische en lactische
Tabel 3. Voorbeeld 1: trainingsprotocol en belastingsvariabelen alactische capaciteit baan- en veldsport. vermogen gaan trainen.
Simpel gezegd: men moet in staat zijn
Oefenstof oefeningen te combineren kan steeds om de maximale snelheid te bereiken
In het middelste deel van de Rehaboom functioneler getraind worden, gekop­ voordat de laatste stap (lactisch ver­
methodiek wordt alactische oefenstof peld aan de (sport)hulpvraag. mogen) zijn intrede mag doen. Vanuit
gebruikt in de lijnen snelheid en kracht. het perspectief van de blessure kan
Alactische capaciteit is te trainen door: Bandbreedte hier eventueel, op basis van klinisch
alle startoefeningen en het versnel­ In tabel 2 wordt een voorbeeld gege­ redeneren, van afgeweken worden. In
lingsdeel, weerstandslopen (elastiek, ven van een zogeheten fosfaatpooltrai­ de revalidatie na een spierblessure zal
heuvelop), korte- en lange sprongen, ning. Er wordt steeds 80 meter gelo­ deze keuze bijvoorbeeld anders kun­
pen. In de nen zijn dan tijdens de revalidatie na
Stappenplan opbouw alactische capaciteit / loopconditie eerste loop een botbreuk.
Serie x herhaling x training wordt als
Handbal Tennis Korfbal test voluit Verminderde meeropbrengst
2 x 5 x (3 x 15 m) 2 x 5 x (8 x 5 m) 3 x 5 x (4 x 10m) gelopen. De methodische opbouw van alac­
3-6 series 3-6 series 3 series
Met /zonder bal Met / zonder racket 5 herhalingen De test­ tische capaciteit luistert naar de wet
Kort = 5 meter / Kort = 5 meter / 10-15‘ tijd is elf van de verminderde meeropbrengst.
omvang 12-16 keer omvang 12-16 keer (vier banen over 10m) seconden. Indien een trainingsprikkel niet langer
Midden = 10 meter / Midden 8 meter /
omvang 6-8 keer omvang 6-8 keer Seriepauze 3-5’ De band­ het evenwicht verstoort zal het trai­
Lang = 20 meter / Lang = 15 meter / Herhalingspauze 1-2’ breedte ningseffect afnemen en uiteindelijk
omvang 3-4 keer omvang 3-4 keer 90%-95% PB waarin alle overgaan in hooguit prestatiebehoud.
Tabel 4. Voorbeeld 2: alactische training voor herhalin­ In de revalidatie worden dus telkens
spelsporters. gen moeten plaatsvinden, is daardoor nieuwe trainingsdoelen gesteld, totdat
tussen 11 seconden en 12.1 seconden het eindniveau – dat tenminste het
halteroefeningen middels het recru­ (maximaal 10% verval). Zolang de oude niveau is van voor het letsel – is
teren in tijd, dieptesprongen, sprong gelopen tijden hiertussen blijven, bereikt.
ABC, werp ABC, cyclische en a-cycli­ vinden er geen aanpassingen plaats Om tot een gepaste keuze te komen
sche training. Sprongsgewijze toepas­ binnen het programma. Zodra de 12.1 dient men continu rekening te houden
singen en combinatie mogelijkheden seconden wordt overschreden, wordt met de aard van de blessure of het let­
van alactische capaciteitstrainingen de serie afgebroken of wordt de herha­ sel dat is doorgemaakt. En dient men
binnen één en dezelfde revalidatietrai­ lingspauze verlengd. te werken vanuit een sportanalyse van
ning zijn mogelijk. Door verschillende de specifieke sport en de acties daarin.

42 S p o r t g e r i c h t n r. 3 / 2 0 1 0 – j a a r g a n g 6 4
 Variabelen Praktijkprotocol alactische capaciteit / fosfaatpoolttraining Tabel 5. Voorbeeld 3:
trainingsprotocol baan en
Sportaard Hockey Atleet
veldsport.
Geslacht Vrouw Man
Leeftijd 28 jaar 20 jaar
Trainingsleeftijd 14 jaar 8 jaar
Niveau Breedtesport Breedtesport
Tijdsdruk Geen Geen
Periode Wedstrijdperiode WP (wedstrijden)
Situatie midden Reha Eind Reha

Trainingmethode Fosfaatpool lang Fosfaatpool kort

Oefeningen Sprint, kort (5-15 meter), alle richtingen Sprint, lang, rechtuit
Trainingsparameters series, herhalingen, SP, HP en intensiteit zie tabel 3
Veld training: Baantraining:
5 minuten inlopen 8 minuten inlopen
5 minuten loop-ABC (banen van 20 meter) 5 minuten loop-ABC
Dynamisch stretchen Dynamisch stretchen
Voorbeeld training 5 minuten sprong-ABC Alactische capaciteit met belastingsva-
Alactische capaciteit, 5 x 15 seconden acyclisch, met riabelen: 4 x 120 meter, 90% van het
afwerken op het doel, seriepauze: 60 seconden maximum, richttijd: < 15 seconden,
10 minuten uitlopen seriepauze: 90 seconden
detoniserend stretchen 10 minuten uitlopen
Integratie van de hockeystick en bal is zeer gewenst. detoniserend stretchen

Het tempo waarin de revalidatie groter de kans op recidiverende letsels nen: het enigszins underloaded aan­
wordt doorlopen wordt dus bepaald (vooral spierblessures). bieden van specifieke oefenvormen.
door de snelheid waarmee stabilisatie Naast de richttijd (90%-95% PB) is de
van de protocollen optreedt. We spre­ totale trainingsomvang een bijbeho­ Met dank aan Gerard van der Poel.

ken van stabilisatie wanneer tweemaal rende belastingseis. De totale omvang

achtereen (denk aan de benodigde
supercompensatietijd!) een volledig
protocol correct is uitgevoerd en reac­
ties op stoornisniveau (zwelling, pijn,
temperatuursverhoging, gestoorde
weefselfunctie) in relatie tot het sport­
letsel uitblijven. Hoe langer de afstan­
den, des te hoger de eindsnelheid en
bijbehorende vermoeidheid, dus des te
Tabel 6. Voorbeeld 4: trainingsprotocol veldsport
versus zaalsport.
Alactische capaciteit training
Afstand
Intensiteit
Pauze
Omvang
Met/ zonder bal uitvoerbaar
zegt iets over de specifieke belastbaar­ Literatuur
1. Goolberg AAM van de, De Rehaboom, een
heid van de geblesseerde structuren methodische aanpak in de sportrevalidatie.
en de conditionele toestand van de Maarsen, Elsevier, 2005.
sporter: kan hij/zij het aan? Pas wan­ 2. Sip, W. Kracht en stabilisatietraining,
www.kenstraining.nl
neer de omvang en de intensiteit met
bijbehorende trainingsfrequentie per
week worden gehaald, zou mogelijk
de volgende stap in de Rehaboom Over de auteurs
kunnen worden gezet: explosieve Michel Edelaar is sportfysiotherapeut
en bewegingswetenschapper bij reva-
kracht met voorbereidend werk naar
lidatiecentrum Heliomare te Wijk aan
a-cyclische snelheid en alactisch ver­ Zee.
mogen. Voorbereidend kan beteke­ Peter Kruft is sportfysiotherapeut en
mede-eigenaar van Fysio Sport & Trai-
ning te Zeist, Maarsen en Amersfoort.
Veldsport Zaalsport Hans Bult is (sport)fysiotherapeut i.o.,
10m – kort 5m – kort cursusleider bij het Nederlands Para-
25m – midden 10m – midden medisch Instituut (NPi) en opleidings-
50m – lang 20m – lang coördinator van de Masteropleiding
Physical Therapy in Sports (MPTS) van
90-95% 90-95% Avans+ en het NPi.
Jorrit Rehorst is sportfysiotherapeut en
1-2 minuten 1-2 minuten master orthopedisch manueelthera-
6-8 x kort 12-16 x kort peut binnen de fysiotherapiepraktijk.
3-4 x midden 6-8 x midden Hij is inspanningsfysioloog, bewegings-
1-2 x lang 3-4 x lang wetenschapper en opleidingscoördina-
tor van de Master Sportfysiotherapie
ja ja aan de Hogeschool Utrecht.

S p o r t g e r i c h t n r. 3 / 2 0 1 0 – j a a r g a n g 6 4 43