,...

KABUSNAME
.
llyasoglu Mercimek Ahmed
· 1 nci cilt

Tereliman 1001 TEMEL ESER

 Tereüman
1001 TEMEL ESER

• *

ｈ｡ｺｲｬｹｮ＠ ve ｳ｡､･ｬｴｩｲｮ＠ :
Atilla ÖZKIRIMLI

KEYKA VUS - ｍｅｒｃｋ＠ AHMET

,---.
K ABUSNAME
ｂｒｎｃ＠ ｃｌｔ＠
Tercüman gazetesinde ｨ｡ｺｲｬｮ＠
bU eser Kervan ｋｩｴ｡ｰ￧ｬｫ＠ · ａＮ＠
ofset tesislerinde ｢｡ｳｬｭｴｲ＠
 1001 Temel Eser'i
iftiharla sunuyoruz
Tarihimize mana, milli ｢･ｮｬｩｭｺ＠ güç ka-
tan kütüphaneler dolusu birbirinden ｳ･￧ｾ＠ eser-
Iere sahip bulunuyoruz. Edebiyat, tarih, sosyo-
loji, felsefe, folklor gibi milli ruhu ｧ･ｬｩｴｲｮＬｯ｡＠
yön veren konularda "Gerçek eserler" elimizin
｡ｬｴｮ､ｲＮ＠ Ne var ki, elimizin ｡ｬｴｮ､ｫｩ＠ bu
eserlerden ￧ｯｵｮｬｫ｡＠ istifade edemeyiz. Çünkü
devirler ､･ｩｭｬｲ＠ yol ｡￧ｭＬ＠ dil ､･ｩｭＬ＠
ｹ｡ｺ＠ ､･ｩｭｴｲＮ＠
 Gözden ve gönülden uzak ｫ｡ｬｭ＠ unutut-
maya yüz ｴｵｭ＠ -Ama ､･ｲｩｮ＠ hiçbir ･ｹ＠
ｫ｡ｹ｢･ｴｭｩＬ＠ ￧ｯｵｮｬ＠ daha da önem kazan-
ｭＭ binlerce cilt eser, bir süre daha el ｡ｴｬｭｺｳＬ＠
tarihin derinliklerinde kaybolup gideceklerdir.
Çünkü ｯｮｬ｡ｲ＠ derleyip topadayacak ve
günümüzün türkçesi ile ｢｡ｳｫｹ＠ ｨ｡ｺｲｬｹ｣ｫ＠
､･ｲｫｩ＠ kalemler, gün geçtikçe ｡ｺｬｭｫｴ､ｲＮ＠

Bin ｹｬｫ＠ tarihimizin içinden süzülüp gelen

ve bizi biz yapan, kültürüroüzde Ｂｋ￶･ｴ｡＠
vazifesi gören bu eserleri, tozlu raflardan kurta-
ｲｰＬ＠ nesillere ｵｬ｡ｴｲｭｹ＠ ｰｬ｡ｮ､ｫＮ＠

Sevinçle ｫ｡ｲｬｹｰＬ＠ ümitle ｡ｬｫ､ｭｺ＠

"1 000 Temel Eser" serisi, Milli ｅｩｴｭ＠ ｂ｡ｫｮｬﾭ
ｮ｣｡＠ durdurulunca, bugüne kadar ｹ｡ｮｬ＠
66 esere yüzlerce ek ｹ｡ｰｭ＠ ､ｮｫ＠ ve
"Tercüman 1001 Temel Eser" dizisini ｹ｡ｮｬﾭ
maya karar verdik. "1000 Temel Eser" serisini
ｨ｡ｺｲｬｹｮ＠ çok ､･ｲｬｩ＠ bilginler heyetini, yeni
üyelerle ｧ･ｮｩｬｴｫＮ＠ ａｹｲ｣｡＠ 200 ilim ｡､ｭｺﾭ
dan ｹ｡ｲ､ｭ＠ vaadi ｡ｬ､ｫＮ＠ ｔ･ｲ｣ｭ｡ｮＧ＠ ｹ｡ｮ＠
ｨ｡ｹｴｮ､ｫｩ＠ ｧ･ｮｩ＠ ｩｭｫ｡ｮｬｲ＠ 1001 Temel Eser
için daha da güçlendirdik. ａｲｴｫ＠ ｫ｡ｲｮｺ＠ gu-
rurla, cesaretle ￧ｫｭ｡ｺＬ＠ eserlerimizi gözlere
ve gönüllere sergilememiz ｺ｡ｭｮ＠ ｧ･ｬｭｩ＠ bulu-
nuyor. Milli ､･ｲ＠ ve manada her kitap ve her
yazar bu serimizde yerini bulacak, hiç bir art
､ｮ｣･＠ ile ､･ｲｬｩ＠ｳｺＬ ､･ｲｳｩｺ＠ de ､･ｲｬｩ＠
gibi ortaya ｫｯｮｭ｡ｹ｣ｴｲＮ＠ Çünkü esas gaye bin
ｹｬｫ＠ tarihimizin temelini, ｭ｡ｹｳｮ＠ gözler
 önüne sermek, ｯｮｬ｡ｲ＠ ｬ｡ｹｫ＠ ｯｬ､ｵｫ｡ｲ＠ yere oturt-
ｭ｡ｫｴｲＮ＠

Bu ｢｡ｫｭ､ｮ＠ 1001 Temel Eser'den maddi

hiç bir kar beklemiyoruz. ｋ｡ｲｭｺ＠ sadece gu-
tur, iftihar, hizmet zevki ｯｬ｡｣ｫｴｲＮ＠

KEMAL ILICAK

Tercüman Gazetesi Sahibi

 ÖN SÖZ

Mercimek Ahmet'in Farsça'dan dilimize ￧･ｶｩｲ､＠

Kabusname, Emir Unsurü'l-Maali Keykavus b. ｳｫ･ｮﾷ＠
der b. Kabus b. ｖ･ｲｭｧｩ＠ b. Ziyar ｴ｡ｲｦｮ､＠ ｹ｡ｺｬｭﾭ
ｴｲＮ＠ Yazar ｫｩｴ｡｢ｮＬ＠ «Peygamber hicrPtinin dört yüz
ｹ･ｴｭｩＮ＠ ｢･ｩｮ｣＠ ｹｬｮ､｡ﾻ＠ (M. 1082) Hi ･ｮｬ､ｩ＠ söyle-
mektedir. Bu sebeple kimi kaynaklarda g'eçen (Düvel-i
ｳｬ｡ｭｩｹ･Ｉ＠ ve ｵｺｾｮ＠ süre H. 462 olarak bilinen ölüm ta·
rihinin ｹ｡ｮｬ＠ ｯｬ､ｵ＠ ｡￧ｫｴｲＮ＠ Nitekim ｫｩｴ｡｢ｮ＠ ｢ｩｴ＠ ta-
rihi olarak gösterilen H. 475 bütün Farsça nüshalarda
mevcuttur (1). Ama ｹ｡ｺｲｮ＠ ｨ｡ｹｴ＠ ｨ｡ｫｮ､Ｌ＠ kendi-
sinin kitapta ｶ･ｲ､ｩ＠ kimi bilgilerden ｢｡ｫ＠ bir ･ｹ＠
bilmiyoruz.
Ziyari ya da AH Ziyar ailesi X. ve XI. ｹｺｬ｡ｲ､＠
Gürgan, Gilan, Deylemistan, Taberistan, Rey ve Cibal'-
de hüküm ｳｲｭｴＮ＠ Bu egemenlik Gürgan bölgesinin
ｓ･ｬ￧ｵｫ｡ｲｮ＠ eline geçmesiyle son bulur. ａｮｬ｡､＠
göre Keykavus ｰ｡､ｩｨ＠ ｯｬ｡ｭｴｲＮ＠ Daha ､ｯｲｵｳ＠
ｓ･ｬ￧ｵｫ｡ｲｮ＠ bu bölgeyi ｰ｡ｹｬｭｾｲ＠ sonucu ｳｫ･ｮﾭ
der, Keykavus ve ｯｬｵ＠ Gilan ｡ｨ＠ ｰ｡､ｩｨｫ＠ yapama.

(1) Said Nefisi, ｋｩｴ｡｢Ｍ＠ Nasihatname Ma'rof bi: Kabü.c:-

name. Azer 1342 ･ｭｳｩ＠ (1963) Tahran. ｋｩｴ｡｢ｮ＠ Farsça as-
ｬｹ｡＠ ilgili bilgiler Said Netisi'nin önsözünden ￖﾷｺ･ｴｬｮｭｩﾭ
tir.
10

ｭｬ｡ｲ､Ｎ＠ Nitekim kendisi de ｫｩｴ｡｢ｮ､＠ bunu belirt-

mekte, kimi bölümlerde hizmetinde ｢ｵｬｮ､＠ padi·
｡ｨｬｲ＠ ｳ｡ｹｭｫｴ､ｲＮ＠ Söz gelimi 42. bölümde, «... Me-
sut ibn Sultan Mahmut, Gazne'de ｰ｡､ｩｨ＠ olunca, o
devirde ben de Gazne'de idim. (. .. ) ｫ｡ｴｮ､＠ bir zaman
durdum, kulluk ettim, beni denedi, gördli ki sohbeti-
ne ｬ｡ｹｭＬ＠ beni has nedim edindi>> demekte, bir ｢｡ﾷ＠
ka bölümde (7. Bölüm) Ebu'I-Esvar ｡ｰｵｲ＠ b. el-Fazi
｡､ｬ＠ Gence melikinin ｹ｡ｮ､＠ uzun süre ｫ｡ｬ､ｮＬ＠
onunla birlikte Rum seferine ｧｩｴｮ＠ ｡ｮｬｴｭｫ､ｲＮ＠
Bütün bunlar, bir ｰ｡､ｩｨｮ＠ nedimlik ｹ｡ｰｭ｣＠
ve ｢｡ｫｬｲ＠ ｡､ｮ＠ ｳ｡ｶｭｹ｣＠ ､ｮｬｲｳ･Ｌ＠ Key-
kavus'un saltanat ｳｲｭ･､ｩｮ＠ gösterir. ｙ｡ｬｮｺ＠ bence
üzerinde ､ｵｲｬｭ｡ｳ＠ gereken bir nokta var. Said Nefi-
si'nin ｹ｡ｮｬ､＠ metinin 42 .bölümünde (s. 172) d ör.
düncü hikaye, ＼ｇ･￧ｭｩ＠ emir babam -rahmetul-
lah-... » diye ｢｡ｬｭｫｴ､ｲＮ＠ Mercimek Ahmet ise bu-
nu «Benden önce saltanat ｴ｡ｨｮ＠ hükmeden, rahme-
te ｵｬ｡ｮ＠ babamdan ... >> diye ￧･ｶｩｲｭｴＮ＠ ｇ￶ｲｬ､＠
gibi, Keykavus ｹ｡ｬｮｺ｣＠ ｢｡ｳｮ＠ ｰ｡､ｩｨ＠ ｯｬ､ｵｮ＠
belirtmekte, oysa Mercimek Ahmet'in çevirisinde ken.
disinin de ｰ｡､ｩｨｬｫ＠ ｹ｡ｰｴ＠ ｡ｮｬｭ＠ ￧ｫｭ｡ｴ､ｲＮ＠ Bu-
rada akla gelebilecek ilk ihtimal, nüsha ｦ｡ｲｫ､＠ ve
Mercimek'in çeviriyi bir ｢｡ｫ＠ nüshadan ｹ｡ｰｴ＠ dü-
ｮｬ･｢ｩｲＮ＠ Ama yine Mercimek, «Söze ｇｩｲﾻ＠ bölü·
münde ﾫ￶ｹｬ･＠ rivayet ederler ki, halifeler devrinde,
Kilhistan mülkünde bir ｰ｡､ｩｨ＠ ｶ｡ｲ､＠ ( ... )» demekte-
dir. ｴ･＠ ｢ｵｲ｡ｳ＠ ｫ｡ｲｮｬ＠ kalmakta, Mercimek'in kita-
｢ｮ＠ içindeki kimi ｡￧ｫｬｭｲ＠ görmezden gelerek,
böylesi bir ￧･ｬｩｫｹ＠ ､ｭ･ｳｩ＠ ｡ｮｬｭｫￜＮ､ｲ＠
Üstelik Keykavus'un ｰ｡､ｩｨｬｫ＠ ｰ･ｩｮ､＠ ｯｬ､ｵｮ＠
gösteren hiç bir belirtiye rastlanmaz kitapta. O yüz-
 ＠

ｹｬ｡ｲＬ＠ ｓ･ｬ￧ｵｫ｡ｲＧｮ＠ ｲ｡ｮＧ＠ korkuya ｳ｡ｬ､ｫｲ＠ bir

￧｡､ｲ＠ ve ｲ｡ｮ＠ ｫ｡ｲｴＮ＠ Böyle bir dönemin ｩｮｳ｡＠ ol-
､ｵ＠ için üç nitelik göze parçar Keykavus'ta: Asker-
dir, bilgindir ve ariftir. Zaten Ziyari ｨ｡ｮ･､＠ fa-
zileti ve ｢ｹｫｬ＠ hiç bir ｲ｡ｮ＠ hanedan ailesinde
ｧ￶ｲｬｭ･ｩｴＮ＠ Ama Keykavus ｨ｡ｹｴ＠ ｨ｡ｫｮ､＠ fazla
bilgi vermez. Bu nitelikleri de, onun ｫｩｴ｡｢ｮ､Ｌ＠ bü-
tün konularda bilgi sahibi ｯｬｭ｡ｳｮ､＠ ve hemen her
konuda bilgi vermesinden ｡ｮｬｭｫｴ､ｲＮ＠
Ama Ziyari yahut AH Ziyar hanedan ailesi konu-
sunda, çoJcça bilgi vermektedir. Bölümlerde ｡ｮｬｴ＠
hikayelerin ￧ｯｵ＠ bu ｨ｡ｮ･､＠ ｫｩｬ･ｲｹ＠ ilgilidir.
Nitekim «SÖze ｇｩｲﾻｴ･＠ ｨ｡ｮ･､＠ ｡ｴｬｲｮ＠ ｳ｡ｹｰ＠ dök-
mekte, ｳｯｹｬ｡ｲｮ＠ ünlü ｎｵｩｲ･ｶ｡ｮＧ＠ (ölm. 579) kadar
ｵｺ｡ｮ､＠ belirtmektedir. Dedesi ･ｭｳＧｬＭｍ｡ｩｮＬ＠
｡ｭ｣ｳ＠ Felekü'l-Maali ｴ｡ｲｦｮ､＠ ｮ｡ｳｬ＠ tahttan indiril-
､ｩｮＬ＠ ｳｲｬ､ｮ＠ ve ￶ｬ､ｲｮ＠ (20. Böl.); ken-
disinin ｢｡ｳ＠ ｴ｡ｲｦｮ､＠ ｮ｡ｳｬ＠ ･ｩｴｬ､ｮ＠ (27. Böl.);
dedesinin ･ｭｮｩｳ＠ ｯｬｵ＠ Fahrü'd-devle ve onun ｫ｡ｲﾭ
ｳｮＬ＠ ｫｯ｣｡ｳｮ＠ ölümünden sonra hüküm sürmesi ｳﾭ
ｲ｡ｳｮ､＠ ol<:n biteni (29. Böl.); Gilan ｡ｨＧｮ＠ dedesi
Sultan Mahmut (kendi ｫ｡ｮｳ＠ ｢｡ｳＩ＠ ile Halife
El-Kaim Bi-Emri'I-lah ｡ｲｳｮ､ｫｩ＠ bir ｯｬ｡ｹ＠ (39. Böl.)
ve kendi dedesi Emir ｖ･ｭｧｩｲ＠ b. Ziyar ile ｡ｭ｣ｳｮ＠
oQ;lu Emir ･ｭｳＧｬＮｍ｡ｩｮ＠ avda öldüklerini (18. Bö-
lüm) ｡ｮｬｴｭｫ､ｲＮ＠

ｋｩｴ｡｢ｮ＠ Am
Keykavus'un ｫｩｴ｡｢＠ eskiden beri bu adla ｡ｮｬｭｫﾭ
ｴ｡､ｲＮ＠Ama bu ｡､ｮ＠ niçin ｫｯｮｵｬ､＠ belli ､･ｩｬｲＮ＠ Çün-
kii kitap Gilfm ｡ｨＧ＠ hitaben ｹ｡ｺｬｭｴｲ＠ ve Kabus
 12

dedesinin ｡､ｲＮ＠ ａｹｲ｣｡＠ o ￧｡､Ｌ＠ ｫｩｴ｡ｰｬｲｮ＠ genellik-

le ｹ｡ｺｲｮ＠ ｡､ｹｬ＠ ｡ｮｬ､＠ ､ｮｬｲｳ･Ｌ＠ Keykavusname
de olabilir. Nitekim Muhammed Üfi (Avfi), Cevamiü'l·
Hikayet ve Levamiü'l Rivayat ｡､ｬ＠ eserinde ｫｩｴ｡｢ｮ＠
｡､ｮ＠ söz etmez. ｙ｡ｬｮｺ｣Ｌ＠ Keykavus'un ｯｬｵｮ｡＠ ver-
､ｩ＠ ￶ｴｬ･ｲＬ＠ diye belirtir. Kendisi de Önsözünde kita-
｢ｮ＠ bir ￶ｴｬ･ｲ＠ ｫｩｴ｡｢＠ ｯｬ､ｵｮ＠ söylemektedir. Ama
nedense kitap, belki Kavus ｡､ｮ＠ ｢ｯｺｵｬｭ｡ｳ＠ sonucu
belki de dedesi Kabus'un ünlü bir ｫｩ＠ ｯｬｭ｡ｳ＠ sebe·
biyle Kahusname diye ｡ｮｬｧ･ｭｩｴｲＮ＠

ｲ｡ｮ＠ Edeblyatmdaki Yeri

Ünlü bir ｫｩｴ｡ｰｲ＠ ve ｲ｡ｮ＠ ･､｢ｩｹ｡ｴｮ＠ oldukça

önemli bir yeri ｶ｡ｲ､Ｎ＠ Senai-i Gaznevi, ｹ｡ｺｬｮ､＠
ｫｲ＠ dokuz ｹｬ＠ sonra, Hadikatü'l-Hakika (M. 1131) ad.
ｬ＠ eserinde Keykavus'un ｡ｮｬｴ＠ bir---.iki hikayeyi
ｩｲｬ･ｴｭＮ＠ ａｹｲ｣｡＠ Ahmet Gaffari Tarih-i Nigaris·
tan'da, «Genceli Nizami, Rusrev ü ｩｲｮＧ､･［＠ Feri-
düddin Attar, Esrarname ve ｍ｡ｮｴｫｵＧﾷｹｲ､［＠ Af-
dalüddin Ebu Hamid Ahmed b. Hamid Kermani, ｫＮ＠
dü'l-Ula fi ｍ･ｶｫｩｦＧｬﾷａ｡ｳｮ､［＠ ｢ｮ＠ ｳｦ･ｮ､ｩｹ｡ｲＬ＠ Taberis-
tan Tarihi'nde; Sa'deddin Kafi, Kasidesi'nde; Rus-
rev-i Dehlevi, Matlaü'l·Envar Mesnevisi'nde; Cami, Sil-
siletü'z-Zeheb Manzumesi'nde; Mecdüddin Muham-
med Hüseyin Mecdi, Zinetü'l·Mecalis'inde ve Muham·
med ｂ｡ｫｲＬ＠ ｒ｡ｶｺｴＧｬＭｅｮｲ､＠ kimi ｫｩｴ｡｢ｮ＠ ｡､ｮ＠
｡￧ｫ＠ söyleyerek kimi de ｩ｡ｲ･ｴ＠ etmeden, bu eserden
hikayeler ve bahisler ｡ｬｭｲ､Ｎﾻ＠ (1)

(1) Orhan ｡ｩｫ＠ Gökyay, K.dbusname, 1966 istanbul, ön-

siJzden.
 13

Bu etkide, ｫｩｴ｡｢ｮ＠ o ￧｡､＠ geçerli olan dünya gö-

ｲＬ＠ ahlak, sanat, ilim gibi konularda, gerçekten
önemli bilgiler vermesinin, ｹ｡ｫｮ＠ bir ｡ｮｬｴｭ＠ ｯｬｭ｡ｳﾭ
ｮ＠ büyük rolü ｯｬｭｵｴｲ＠ denilebilir. Üstelik bu etki
ｹ｡ｬｮｺ＠ ｲ｡ｮ＠ ･､｢ｩｹ｡ｴ＠ çevresinde ｫ｡ｬｭＬ＠ ｲ｡ｮＧ＠ ｳﾭ
ｮｲｬ｡＠ da ｡ｭｴｲＮ＠ Eser yedi kere ｲ｡ｮＧ､＠ (2) bir
kere de Hindistan'da ｢｡ｳｬｭｴｲＮ＠ Türkçe'ye de ｢･＠
Çevirisinin ｯｬ､ｵ＠ ､ｮｬｲｳ･＠ oldukça ünlü bir ki-
tap ｯｬ､ｵ＠ söylenebilir.
ｩｭ､＠ sözü burada kesrnek ve ｡ｳｬ＠ bizi ｩｌｧｬ･ｮ､ｾ＠
ren bir alana geçmek gerekiyor. Mercimek'in çevirisi
listünde dururken ｫｩｴ｡｢ｮ＠ önemine yeniden ､･ｩｮﾭ
｣･ｩｺＮ＠ Önce bu çevirinin ｹ｡ｰｬ､＠ ￧｡＠ kadar olan bi·
tenleri ｳｲ｡ｬｭｺ＠ ve ｏｳｭ｡ｮｬ＠ devletinin özellikleJi.
ni belirlememiz gerekir.

(2) Said Netisi'nin ｹ｡ｮｬ､＠ Kabusname'nin 1963'te

ilcinci ｢｡ｳｫｮ＠ ｹ｡ｰｬ､＠ gözönünde bulundurulursa bu
ｳ｡ｹ＠ sekiz ｯｬｭ｡ｫｴ､ｲＮ＠ ａｹｲ｣｡＠ Said ｎＶｻＧＡｩ＠ bu ｢｡ｳｫｮ＠ ön-
söz'ünde, Kabusndme'nin, kendisinin ｹ｡ｮｬ､＠ da--
ha eski bir ｮｳｨ｡＠ ｢ｵｬｮ､Ｌ＠ üzerinde ￧｡ｬ､ﾭ
ｮＬ＠ ama göremedi(jini belirtmektedir.
 n
OSMANLlLARA KADAR

<<Türk toplumu, tarihte iki büyük ￧｡＠ ｧ･￧ｩｲｭＮ＠

tir:
1 - Türklerin kavim halinme ｹ｡､ｫｬｲ＠ ￧｡＠ ki,
tarih sahnesinde göründükleri andan, ｳｬ｡ｭ＠ dinini ka-
bul ettikleri zamana kadar sürer. Bu ￧｡､＠ Türkler,
ｹ｡｢ｮ｣＠ etkilerden uzak ｫ｡ｬｭｲＬ＠ kendi ｨ｡ｹｴｬｲ＠
içinde benliklerini ｫｯｲｵｭｬ｡､Ｎ＠ Bu ￧｡＠ boyunca
kabul ettikleri ￧･ｩｴｬ＠ dinler, manevi ｶ｡ｲｬｫ＠ üzerin·
de bir iz ｢ｲ｡ｫｭＬ＠ ｫｯｭｵｬ｡ｲｹ＠ ｳｫ＠ ve sürekli ｩｬﾭ
kileri de gelenek ve göreneklerine ｢｡ｬ＠ engel ola-
ｭ｡ｴｲＮ＠

2 - Ümmet ￧｡＠ ki, ｳｬ｡ｭ＠ dinini kabul ettikleri

tarihlerden, XIX. ｹｺｬｮ＠ sonuna kadar ｡＠ ｹｵｫ｡ｲ＠
900 ｹｬ＠ sürer. Bu ￧｡､＠ Türkler ｳｬ｡ｭ＠ dininin ｴｯｰｬ｡ｹ｣＠
ve ｢ｩｲｬ･ｴ｣＠ etkisi ｡ｬｴｮ､＠ yeni ･ｳ｡ｬｲ＠ ｢･ｮｩｭｳﾷ＠
ler, kendi yasa ve törelerini ｢ｲ｡ｫＬ＠ bu ･ｳ｡ｬｲｮ＠
￧ｩｺ､＠ çerçeve içinde bütün islam alemini kucakla·
yan ｢ｩｬ･ｫ＠ hayata ｵｹｭｬ｡ｲＬ＠ yeni bir ruhla tarih sah-
nesine ￧ｫｭｬ｡ｲ､Ｎﾻ＠ (1)

(1) Agah ｓｲ＠ Levent, Ümmet ￇ｡＠ Türk ｅ､･｢ｩｹ｡ｴＮ＠ Ank.

1962.
 16

Bu bölümlerneye ｫ｡ｴｬｹｯｲｵｺＬ＠ ancak bir ｮｯｫｴ｡＠

｡￧ｬｭｳｮ､＠ ve ､･ｩｬｭｳｮ＠ yarar var. Hz. Muham-
med, Mekke'de ｰ･ｹｧ｡ｭ｢ｲｬｩｮ＠ ilan edip· de ｳｬ｡ｭ＠
dininin ･ｳ｡ｬｲｮ＠ ｢ｩｬ､ｲｮ･Ｌ＠ ｹ｡ｲ＠ göçebe ve tica-
retle ｵｲ｡ｮ＠ ａｲ｡ｰｬＬ＠ dine ､｡ｹｬ＠ bir hukuk siste-
miyle, teokratik ｧ￶ｲｮｴ･＠ bir toplum düzenine sok-
ｭｵ＠ oluyordu. Önceki ｡ｲｴｬ＠ ､ｮｬｲｳ･＠ bu bir dev-
rimdi. Hz. Muhammed, ａｲ｡｢＠ hak dinine ￧｡ｮｲｫ･＠
｡ｹｮ＠ zamandr. daha ileri bir toplum düzenini kurma-
ya da ￧｡ｲｹｯ､ｵＮ＠ Nitekim kendisinin hem peygam-
ber, hem devletin ｢｡＠ ｯｬｭ｡ｳＬ＠ halifeterin de kendin-
den sonra yönetime hakim ｯｬｮ｡ｲ＠ Emeviler devrine
kadar ｳｲｭｴＮ＠

Türk devletlerinin toplum ｹ｡ｰｳ＠ da göçebelik di-

ｹ･｢ｩｬ｣ｭｺ＠ bir toplum düzeniydi. ｋｳｲ＠ topraklar ve
stepler üzerinde geçirilen bu göçebe hayat, ｴ｡ｲｭ＠ eko-
nomisine ｧ･￧ｩｮ＠ mümkün ｯｬｭ｡ｳ＠ yüzünden, hay-
ｶ｡ｮ｣ｬｫ＠ ve ｡ｶ｣ｬ＠ bir geçim ｫ｡ｹｮ＠ haline getiri-
yordu. Bu ise sürekli ､ｯｬ｡ｭｫＬ＠ verimli otlaklar ve
sulak yerler aramak ｺｯｲｵｮｬ＠ ､ｯｵｲｹＬ＠ oldukça
zengin bir göçebe kültürünün ｹ｡ｲｴｬｭｳ＠ ｹ｡ｮ､Ｌ＠
askeri ve merkezi otoriteye ｢｡ｬ＠ bir ￧･ｩｴ＠ devlet yö-
netiminin de ｴ･ｫｩｈｨｮｭ｡ｳ＠ gerektiriyordu.
Gerçekten eldeki bilgiler bu ､ｮ｣･ｹｩ＠ ､ｯｲｵｬ｡＠
niteliktedir. Bütün göçebe toplumlarda ｯｬ､ｵ＠ gibi
. Türklerde de at kültürü önemlj bir yer tutmakta ve
yine Türklerin tarih boyunca sürekli olarak giiçlü dev-
letler ｫｵｲ､ｬ｡＠ görülmektedir. Divanü Lügati-'t-
Türk'te ｹ｡ｬｮｺ｣＠ atla ilgili lSO.'ye ｹ｡ｫｮ＠ kelime ｶ｡ｲ､＠
ve en az bunun bir misli kelimenin ｡￧ｫｬｮｭｳ､＠
da at sözü geçmektedir.
 17
Bir yandan Türklerin, verimli otlaklar arama so.
nucu sürekli olarak ｂ｡ｴＧｹ＠ sarkan, öte yandan Eme-
lv\iler'lle ｹ｡ｬｭ＠ työnelen ｾｬ｡ｭ＠ ｭｰ｡ｲｴｯｬｵＧｮ＠
ilk öncüleri, Maveraünnehir'de ｫ｡ｰｭｬｲ､Ｎ＠ «Arap.
ｬ｡ｲｮ＠ Horasan valisi Kuteybe ibn Müslim, ｢｡ｴ＠ Türk·
lerinin On-OK devletine ｳ｡ｬ､ｲｭＬ＠ Maveraünnehir'e
(Transoxiana) kadar ｳｯｫｵｬｭＬ＠ sonra Araplar 751'de
Talas ｳ｡ｶｮ､＠ Çiniileri yenilgiye ｵｲ｡ｴｭＬ＠ 776'da
ｬｩ＠ ve Çu ｲｭ｡ｫｬｮ＠ vadilerine ｧｩｲｭＬ＠ 792'de ve 806
da ｋ｡ｲｨｮｬ＠ ￧｡ｲｰｭＬ＠ 960 ｳｲ｡ｬｮ､＠ da Türk.
lerden ilk olarak Karluklara ｳｬ｡ｭ＠ kabul ･ｴｩｲｭﾭ
tir.» (1)
Böylece Türkler, bu tarihten sonra kimi ｡ｭｮ＠
､｡ｮｫ＠ gruplar halinde ｳｬ｡ｭｩｹ･ｴ＠ kabul ettiler, hali-
fe ｯｲ､ｵｬ｡ｮ＠ görev ｡ｬ､ｲＮ＠ ｙ｡ｬｮｺ＠ bu kabul ･､ｩｮ＠
daha IX. ｹｺｬｮ＠ ｯｲｴ｡ｬｮ､＠ ｢｡ｬ､ｮ＠ söylemeli·
yiz. Çünkü Türklerin Halife ｍｵＧｴ｡ｳｭ＠ ｺ｡ｭｮ､＠ ｂ｡Ｎ＠
dad ｹ｡ｫｮｬｲ､＠ kurulan Samerra ･ｨｲｩｮ＠ ｹ･ｲｬｴｩﾭ
diklerini, ｳ｡ｶ￧＠ nitelikleri ､ｯｬ｡ｹｳ＠ önemli askeri
rütbeler elde ettiklerini ｢ｩｬｹｯｾｺＮ＠ Ama ｡ｳｬ＠ ￧･ｩｴｬ＠
Türk kavimlerinin toplu olarak · ｭｳｬ｡ｮ＠ kabul
･､ｩ＠ X. ｹｺｬ､｡ｲＮ＠
Bu olay, ilk anda, bir devlet gücüne boyun ･ｭ＠
gibi ｧ￶ｲｹｯｳ｡＠ da Türklerin ｭｳｬ｡ｮ＠ kabul
･､ｩｮ＠ tek önemli etkiyi, güçlü bir devletin zoru
olarak görmemek gerekir. Durum böyle olsa, devlet
gücü ortadan ｫ｡ｬｮ｣Ｌ＠ kabul ettirmeye ￧｡ｬｴ＠ di-
nin ｵｹｧ｡ｲｬｮ＠ ･ｧｭｮｬｩ＠ ｺ｡ｹｦｬｲ＠ ya da tarihte birçok

(1) A. DiUiçar, KutadgU Bili.g incelemesi, Ank. 1972.

F:2
 18

benzeri ｧ￶ｲｬ､＠
bir biçim ｡ｬｲＬ＠ gibi,
nitelik ba. ｢｡ｫ＠
ｫｲｮ､｡＠ ､･ｩｭｬｲ＠
Ama Türkler için du· ｵｲ｡Ｎ＠
rum tam tersinedir. Bunun için ｳｨＱｭｮ＠ kabulünde
en önemli etkiyi devlet gücünde ､･ｩｬＬ＠ belki ｳｬ｡Ｎｭｩｹ･ﾭ
tin özünde ve ｮｩｴ･ｬ､＠ aramak gerekir.
Çünkü ｳｬ｡ｭｩｹ･ｴＬ＠ ｹ｡ｬｮｺ＠ gönüllere egemen olan bir
din ､･ｩｬＬ＠ toplum ｨ｡ｹｴｮ＠ da düzenleyen, yönetimi et·
kileyen, ｴ｡ｲｭ＠ ､｡ｹｬ＠ bir ekonominin hukuk sistemi-
ni ｯｬｵｴｲ｡ｮ＠ bir dindir. Hz. Muhammed sadece ｔ｡ｮｲ＠
｢ｵｹｲｮ＠ insanlara ileten bir peygamber ､･ｩｬＬ＠ in-
ｳ｡ｮｬｲ＠ bir ､ｮ｣･＠ çevresinde toplayan ve ｴ･ｫｩｬ｡ｮﾭ
､ｲ｡ｮ＠ bir devlet ｡､ｭｲＮ＠ ｬｫ＠ ｴ･ｫｩｬ｡ｮｹ＠ da ｫｳｭ･ｮ＠
ｴ｡ｲｭｬＬ＠ ｫｳｭ･ｮ＠ de ｨ｡ｹｶｮ｣ｬｫ＠ ｵｲ｡ｮ＠ Arap kabilele.
rinin ｢ｵｬｮ､＠ Medine'de ｧ･ｲ￧ｫｬｴｩｭＮ＠ Bu se.
beple ｳｬ｡ｭｩｹ･ｴＬ＠ XI. ｹｺｬ､｡ｮ＠ ｢｡ｬｹｲｫ＠ Türkleri
gerek devlet ｴ･ｫｩｬ｡＠ gerekse toplum ｨ｡ｹｴ＠ ｡￧ｳｮ､＠
･ｴｫｩｬｭＬ＠ dine ｢｡ｬ＠ bir kültürün de ｯｬｵｭ｡ｳｮ＠ yol
｡￧ｭｴｲＮ＠

ａｲｴｫ＠ bir kültürü kabul ･､ｩｮ＠ bu ｫｳ｡＠ özetinden

sonra Selçuklular yoluyla Anadolu ｓ･ｬ￧ｵｫ｡ｲｮ＠ ora-
dan da ｏｳｭ｡ｮｬｲ＠ geçebiliriz.
26 Haziran 1243 Cuma günü, Selçuk ordusu Köse-
､｡Ｇｮ＠ korkunç bir bozguna ｵｲ｡ｭＬ＠ imparatorlu·
ｵｮ＠ temelleri ｳ｡ｲｬｭｴＮ＠ ｍｯｬ｡ｲ＠ Sivas'a ｹｲｭＮ＠
ler, ｋ｡､Ｇｮ＠ ･ｦ｡ｴｩｹｬ＠ halka ､ｯｫｵｮｭｬ｡ｲＬ＠ fakat
･ｨｲｩ＠ üç gün ｹ｡ｭ＠ ･ｴｭｩｬｲ､＠ (1). Bu ｡ｫｮｬｲ＠ süre-
cektir. Il. ｇｹ｡ｳ･､ｩｮ＠ Keyhüsrev'in ölümi.i üzerine ￧Ｍ

(1) Abdülbaki ｇ￶ｬｰｮ｡ｲＬ＠ Yunus Emre ve Tasavvut ｳｴＮ＠

1961.
 lY

kan ｫ｡ｲｧｬ＠ ve beylerin egemenlik ｳ･ｶ､｡ｹｬ＠

birbirleriyle ｳ｡ｶｭｬｲＬ＠ merkezi otoritenin neredey-
se ｳｦｲ｡＠ ､ｭ＠ ｯｬｭ｡ｳＬ＠ o ￧｡ｮ＠ Anadolusona bir ce-
hennem ｧ￶ｲｮ＠ verecektir. ｍｯｬ＠ Baycu'nun Ana-
doluya ｹ｡ｰｴ＠ yeni ｡ｫｮＬ＠ Selçuk ordusunu 1256'da
Konya ｹ｡ｫｮｬｲ､＠ bir kere daha bozguna ｵｲ｡ｴ｣ｫ＠
ｍｯｬ｡ｲ＠ giderken yine Anadolu'yu ｹ｡ｫｰ＠ ｹｫ｡｣ｬｲ＠ ve
Anadolu bir ｫ｡ｲ､･＠ ｫ｡ｶｧｳｮ＠ ｯｲｴ｡ｳｮ＠ yuvarlanacak-
ｴｲＮ＠

durumu, iç ｳ｡ｶｬｲＬ＠
Anadolu'nun bu Mo· ｫ｡ｲ＠
ｯｬ＠ ｡ｫｮｬｲＬ＠
Selçuk ｨｫｭ､｡ｲｬＬ＠ entrikalar- ､･ｩｮ＠
la altüst bir durumda sürüp gidecek, beylikler türeye-
cek, tarikatlar ｡ｬ｢ｩ､ｮ･＠ ｧ･ｬｩ｣ｫｴｲＮ＠ (2)
Sonuçta Sel-çuk ｭｰ｡ｲｴｯｬｵｮ＠ ｹｫｬｮ｡ｳ＠ üze-
rine Anadolu'da küçük--büyük beylikler ya tek bir ･ﾷ＠
hirde ya da bir bölgede hüküm sürmeye ｢｡ｬｭｲﾭ
､Ｎ＠ ａｹ､ｮｯｵｬ｡ｲＬ＠ ｓ｡ｲｵｨｮｯｬＺＬ＠ ｇ･ｲｭｩｹ｡ｮｯｵｬ＠
gibi beylikler ｓ･ｬＭ￧ｵｫ｡ｲｮ＠ son ｹｬ｡ｲｮ､Ｌ＠ merkezi
otoritenin ｺ｡ｹｦｬｭｳ＠ sonucu ｹ｡ｲＮ＠ ｢｡ｭｳｺ､Ｌｊｲ＠ za-
ten, ama ｩｭ､＠ tam ｢｡ｭｳｺ＠ da olsalar ｹ｡ｬｭｫ＠ iste-
yecekler ve birbirleriyle ｴｵ｡｣ｫｬｲ､Ｎ＠ Bu beylikle·
rin en ｢ｹ＠ Konya ve çevresine ｶ･ｲｬｦＡｩｾ＠ olan Ka-
ｲ｡ｭｮｯｵｬ＠ ｢｣ｹｬｩ､Ｎ＠ XV. ｹｺｬ｡Ｌ＠ ayni Fatih'e
kadar ｏｳｭ｡ｮｯｵｬｲ＠ ･＠ çok direnen beylik olacak
ｴＮ＠

ｓ￶ｴＧ･＠ ｹ･ｲｬｭｩ＠ olan ｏｳｭ｡ｮｬｲ＠ ｫｳ｡＠ sürede

｢･ｹｬｩｮ＠ ｳｮｲｬ｡＠ ｰＺ･ｮｩｬｴｲＮ＠ t289'da ｅｳｫｩ･ｨｲＬ＠

r 2) Fuat Köprülü, ｬｫ＠ ｍｵｴ｡ｳｶｦｨｲＮ＠ 2. bask. An k. 1966.

20

)1292'de ｓ｡ｫｲｹｾｮ＠ güneyi·, 1298'de Bilecik, 1289'da

lnegöl ｡ｬｮｭＬ＠ 130l'de ｺｮｩｫ＠ ｫｵ｡ｴｬｭＬ＠ 1323'de Ak-
ｹ｡ｺＬ＠ 1326'da Bursa ｺ｡ｰｴ･､ｩｬｭ＠ ve ｩｭｰ｡ｲｴｯｬｵ＠ gi·
den ｢･ｹｬｩｮ＠ merkezi ｯｬｭｵｴＮ＠

OSMANLI ｄｅｖｌｔ＠

ｏｳｭ｡ｮｬｲＬ＠ ｏｵｺ＠ Türklerinin ｋ｡ｹ＠ ａｩｲ･ｴＧｮ､＠

ｯｬ､ｵ＠ bilinmektedir. ｏｳｭ｡ｮｬ＠ Devleti'nin ｫｵｲｬ＠ ｹＮ＠
ｬ＠ olarak tarihler 1299 ｹｬ＠ üzerinde ｢ｩｲｬ･ｭ､Ｎ＠
ｋｵｫｳｺ＠ ｏｳｭ｡ｮｬｲ＠ ｓ￶ｴＧ･＠ ｹ･ｲｬｭｩ＠ ve bir
beylik olarak hüküm sürmeye ｢｡ｬｭｲ＠ bu tarih·
ten öncedir. Ｍｂ｡｢ｳ＠ ｅｲｴｵｬ＠ Bey'in ölümü üzerine,
Osman Bey'in Ol}Un yerine ｧ･￧ｩ＠ 1281 ｹｬｮ､｡ｲＮ＠ Bu
yüzden ｅｲｴｵｬ＠ Bey'le gelen ｋ｡ｹＧｬｲ＠ ve sonra bu
｢･ｹｬｩｮ＠ ･ｧｭｮｬｩ＠ ｡ｬｴｮ＠ giren öteki ｭｩｬ･ｴｲｾ＠ Os·
ｭ｡ｮｬＬ＠ ｫｵｲ､ｬ｡＠ devlete de ｏｳｭ｡ｮｬ＠ Devleti ｡､＠ ve·
rildi. Klasik tarihi bülümlemeye göre, 1299'dan 1453 ｹﾭ
ｬｮ｡＠ kadar olan döneme, ｋｵｲｬ＠ Dönemi, denir. ｴ･＠
bizi ｡ｳｬ＠ ilgilendiren bu dönemdir. Dönemin ｰ｡､ｩｨﾭ
ｬ｡ｲ＠ ise Osman Gazi, Orhan Gazi, Murad- Hüdavendi-
gar (I.), ｙｬ､ｲｭ＠ Bayezid (I.), Mehmed Çelebi (1), II.
Murad ve Fatih'tir.
II. Mehmed (Fatih) ￶ｬ､ｮ･＠ ｏｳｭ｡ｮｬ＠ Devleti'·
nin ｳｮｲｬ｡＠ bir yandan Macaristan'a, öte yandan Er.
zurum'a ､｡ｹｮｭ＠ bulunuyordu. Eflak ｂ･ｹｬｩ＠ ve ｋﾭ
ｲｭ＠ ｈ｡ｮｬ＠ ｹ｡ｲ＠ ｢｡ｭｬｹ､Ｎ＠ Bu ｧ･ｬｩｭｮ＠ temelinde
yatan ｏｳｭ｡ｮｬ＠ min toprak sistemine geçmeden önce,
Mercimek Ahmet'e Kabusname'yi çevirmesini buyu-
ｲ｡＠ II. ｍｵｲ｡､Ｇｮ＠ dönemine bir göz ｡ｴｬｭ＠ ve ｯｬ｡ｹｲｮ＠
bi.r kronolijisini verelim.
 21

II. Sultan Murad, Çelebi Mehmed'in, ｄｵｬｫ｡､ｩｲｯＮ＠

lu Süli Bey'in ｫｺ＠ olan ｫ｡ｲｳ＠ Emine Hatun'dan ､ｯＮ＠
ｭ｡､ｲＮ＠ ｫｩ＠ kere saltanat ｳｲｭｴＮ＠ ｬｫｩ＠ 1421-1444,
ikincisi 1446--1451 ｹｬ｡ｲ＠ ｡ｲｳｮ､Ｎ＠ ｐ｡､ｩｨｬｮ＠
ilk ｹｬ｡ｲＬ＠ tarihte Düzmece Mustafa diye ｡ｮｬＬ＠ ｙｬ､ﾷ＠
ｲｭ＠ Bayezid ｯｬｵ＠ Mustafa Çelebi'yle ｵｲ｡ｭｫｬ＠ geç-
ti. 1423'te Düzmece Mustafa'ya ｹ｡ｲ､ｭ＠ eden Bizans'-
tan ｨｮ￧＠ almak ｡ｭ｣ｹｬ＠ ｳｴ｡ｮ｢ｵｬ＠ ｫｵ｡ｴｬ､ｹｳ＠ da bir
sonuç elde edilemedi. Bu ｳｲ｡､＠ ､ｩ･ｲ＠ Anadolu Beyle.
rinin de ｫｲｴｬ｡Ｌ＠ ｫ｡ｲ､･ｩ＠ Mustafa Çelebi'yle sa·
ｶ｡ｭｫ＠ zorunda ｫ｡ｬ､Ｎ＠ Karaman ｂ･ｹｬｩ＠ ､ｮ｡＠ bü-
tün beylikleri ･ｧｭｮｬｩ＠ ｡ｬｴｮ＠ ｡ｬ､Ｎ＠ Denilebilir ki,
Anadolu'da ikinci olarak Türk ｢ｩｲｬ＠ ｳ｡ｬｮｭ＠ olu-
yordu.
Anadolu'dan sonra Rumeli'ye döndü. Belki de,
böylece Bizans iyice ＮｫｳｴｲＺｬｭ＠ ｯｬ｡｣ｫｴＮ＠ ｓｲｨｩｳｴ｡ｮ＠
｡ｬｮ､Ｌ＠ Macar seferlerinden istenilen -sonuç elde edile-
medi. II. Murad, ｳ｡ｬｴｮ＠ 12 ｹ｡ｮ､ｫｩ＠ ｯｬｵ＠ II. Meh-
med'e (Fatih) 1444'de devretti, Manisa'ya ｹ･ｲｬｴｩＮ＠
·-. .
Ama çok ｫ｡ｬｲｮ､＠ orada. ｐ｡ｰＧｮ＠ da ｫｲｴｭ｡ﾷ＠
ｳ＠ sonucu düzenlenen bir ｈ｡￧ｬ＠ ordusu ｖ｡ｲｮＧｹ＠ ｳ｡ｲｮﾭ
ca, daha ｳ｡ｬｴｮ＠ ｢ｲ｡ｫｬ＠ on ay olan II. Murad, yeni-
den ordunun ｢｡ｮ＠ geçti ve Hunyadi'nin ｫｯｭｵｴ｡ｳｮﾭ
daki ｈ｡￧ｬ＠ ordusu bozguna ｵｲ｡ｴｬ､Ｎ＠ II. Murad bu
､￶ｮ･＠ ｳ｡ｬｴｮ＠ ｡ｬｭＬ＠ Fatih ｰ｡､ｩｨ｜＠ de-
vam ･ｴｭｩＬ＠ o yine Manisa'ya ￧･ｫｩｬｭｴＮ＠ Ama yeniçeri-
Ie-rin ｩｳｹ｡ｮ＠ üzerine 1446'da ｰ｡､ｩｨｬ＠ dönmek zo·
runda ｫ｡ｬ､Ｎ＠
Hunyadi'nin ｴｯｰｬ｡ｮｹ＠ ｢｡ｲ､＠ ikinci ｈ｡￧ｬ＠ or-
dusunu da Kosova'da 1448'de ､｡ｴｫｮ＠ sonra, Edir-
ne'ye ､￶ｮ･＠ ｯｬｵｮ＠ evlendirdi ve 1451 ｹｬｮ､｡＠ ö1-
22

dü. Tarihler, bilginleri, ｳ｡ｮｴ￧ｬｲ＠ ｳ･ｶ､ｩｮ＠ ve koru·

､ｵｮ＠ yazarlar. Edirne ve Bursa'da camileri ｶ｡ｲ､Ｎ＠
Tarihi ｯｬ｡ｹｲｮ＠ bu ｳｲ｡ｬｮ､＠ sonra, ｏｳｭ｡ｬ＠
ｭｰ｡ｲｴｯｬｵｮ＠ ekonomisine yön veren toprak dü-
zeni üzerinde ､ｵｲｭ｡ｺ＠ gerekiyor.
ｏｳｭ｡ｮｬ＠ Devleti'nin ､｡ｹｮ＠ miri toprak ､ｺ･ｮｾ＠
ｓ･ｬ￧ｵｫ｡ｲｮ＠ ikta sisteminden ｡ｬｮｭＬ＠ kimi ､･ｩｫＧ＠
liklerle ￧｡ｮ＠ en ileri üretim düzeni olarak belir
ｭｩｴｲＮ＠ ｅｲｴｵｬ＠ Bey ve Osman Gazi, ｋ｡ｲ｣､＠ ve
ｓ￶ｴＧ＠ nadolu Selçuklu sultanlanndan tirnar olarah
｡ｬｭｲ＠ (1), sonra beylik ｹ｡ｬ､ｫ￧Ｌ＠ ｧ･ｬｮ＠ uyarak,
Osman Gazi ele geçirilen yerleri ｹ｡ｫｮ＠ silah ｡ｲｫ､ﾭ
ｬ｡ｲｮ＠ ｶ･ｲｭｩｴＺ＠ «Karahisar ｓ｡ｮ｣＠ kim ona ｮ￶ｩ＠
derler, ｯｬｵ＠ Orhan Bege verdi. Ve ｳｵ｢｡ｨｮ＠ ｫ｡ｲ､＠
Gündüz'e verdi. Yar ｈｩｳ｡ｲＧ＠ Hasan Alp'a verdi, ｮ･ﾭ
göl'i Durgut Alp'a verdi ｋ｡ｹｭｴｳ＠ Ede ｂ｡ｬＧｹ＠ Bile-
cik ｨ｡ｳｬｮ＠ tirnar verdi.» (2)
Bu ｫｵｲｬ＠ döneminde hiç bir ･ｹ＠ tesadüf sonu.
cu ｢ｵｬｮｭＧ＠ ､･ｩｬｲＮ＠ ｏｳｭ｡ｮｯｵｬｲＬ＠ Osman Gazi'-
den ｢｡ｬｹｲｫ＠ uzun bir tarihin gelenek yoluyla gelen
ｭｩｲ｡ｳｮ＠ ､･ｲｬ｣ｮｩｭＬ＠ içinde ｢ｵｬｮ､ｫ｡ｲ＠ güne
ve ｡ｲｴｬ＠ uygun bir toplum düzeni ｯｬｵｴｲｭ｡ﾭ
､ｲＮ＠ ｵ＠ ｦｫｲ｡＠ bu ｡￧､ｮ＠ ilgiye ､･ｲＺ＠ ﾫｏｳｭ｡ｮｨｬｲ＠
istiklallerini ilfm ettikleri ilk günlerde ｇ･ｲｮｹ｡＠ Vi-
layctinden bir adam Osman Gazi'ye gelip: ｰ｡ｺｲｮ＠
｢｡｣ｮ＠ bana ｳ｡ｴｮＬ＠ dedi. Osmzn Gazi sordu:
- Bac nedir ki?

ｲ＠ J ｳｭ｡ｩｬ＠
ｈ｡ｫ＠ ｕｺｵｮｲ｡ｬＮ＠ ｏｳｭ｡ｮｬ＠ Tarihi, c. I.
(2 J ｫｰ｡＠ａ ｯｬｵＮ＠ Teviirih-i Al-i Osman (Türk Tarihleri.
I). Türkiye Yay.
 23

·- Pazara her kim yük getirirse ondan akçe al.

mak ｴｲＮ＠
- Sebep nedir ki, bunlardan akçe ｡ｬｳｮＮ＠
- Adettir. Bu bac mülkün ｰ｡､ｩｨ＠ için ｡ｬｮｲ＠ ve
bunu tahsil eden de içinden hisse ｡ｬｲＮ＠
- Bu, ｔ｡ｮｲ＠ ｢ｵｹｲ＠ mudur, yoksa bunu her ye·
rin ｰ｡､ｩｨ＠ ｭ＠ ihdas ･ｴｭｩｲＮ＠
- Sultan töresldir.
Osman Gazi ｫｺｭｴＬ＠ adama:
- Defol, burada durma ki, sana bir ｺｩｹ｡ｮｭ＠ do-
kunmaya. Bir ｫｩ＠ ki, ｭ｡ｬｮ＠ kendi eliyle ｫ｡ｺｮｭＬ＠
bana ne borcu ola, diye ｢｡ｲ､Ｎ＠
Ama Osman ｇ｡ｺｩｾｉｬＡｮ＠ ｹ｡ｮ､ｫｩｬ･ｲ＠ izahat verdi-
ler ve bu ｰ｡ｲｮ＠ devlet için ｬ｡ｺｭ＠ ｯｬ､ｵｮ｡＠ onu ikna
ettiler. Neticede ilk ｏｳｭ｡ｮｬ＠ kanunu ￧ｫｴＮ＠ O kanu-
nun birinci bendi ｵ＠ idi: Her ｫｩ＠ ki bir yükü sata iki
akçe versün, ･ｲ＠ satmaya, hiç nesne vermesün.» (1)
Sözün ｫｳ｡Ｌ＠ ｏｳｭ｡ｮｬ＠ toprak rejimi, ｳｬ｡ｭ＠ huku-
kuna dayanan Selçuklu ikta ｳｩｴ･ｭ［ｊｮ＠ ｧ･ｬｩｴｲｭＬ＠ ki-
mi ｦ｡ｲｫｬ＠ gösteren bir ･ｫｬｩ､ｲ＠ ve son biçimini
Fatih döneminde ｡ｬｭｴｲＮ＠ XVI. ｹｺｬ､｡＠ bozulma be-
lirtileri ｧ￶ｳｴ･ｲｭｩＬ＠ XVII. ｹｺｬ､｡ｮ＠ sonra ｢｡ｫｬﾭ
maya, düzenin içindeki kimi ￧･ｬｩｫｲ＠ yüzünden çök-
meye ｢｡ｬｭｴｲＮ＠ Zaten klasik tarihi bölümlernede de
Duraklama Devri 1579'dan ｢｡ｬｲＬ＠ 1683'de de Gerile-
me Devrine girilir. ｩｭ､＠ bu miri toprak sisteminin
ne ｯｬ､ｵ＠ üzerinde ､ｵｲ｡ｬｭ＠ (2).

(1) Resimli Tarih ｍ･｣ｭｵ｡ｳＬ＠ s. 1, 195, ｳｴＮ＠

(2) Bu özette geçen terimler yoluyla bilgi için bk. ｳｬ｡ｭ＠
Ansiklopedisi.
 24

ｏｳｭ｡ｬ＠ miri toprak ･ｊｭ＠ｲ ｳｬ｡ｭ＠ hukukuna da.

ｹ｡ｮｭｫｴ､ｲＮ＠ Topraklar, ｲｩｹ･Ｌ＠ￖ Haraciye ve ａｲｺＭ＠
Miri olmak üzere üçe ｡ｽｔｬｭｴｲＮ＠ ￖｲｩｹ･Ｌ＠ fethedilme-
den önce ｭｳｬ｡ｮｲ＠ olan ya da sonradan müslü-
ｭ｡ｮｬｲ＠ ｹ･ｲｬｴｩ､＠ topraklara verilen ｡､ｲＮ＠
￶ｺ･ｬｩｾＬ＠ ｭｬｫｩｹ･ｴｮ＠ veritene ait ｯｬｭ｡ｳＬ＠ ｳｨｬｭｩｹ･ｴｮ＠
miras konusunda ｫｯｹ､ｵ＠ kurallar uyannca ｰ｡ｹｬﾭ
labilmesi, ｳ｡ｴｬ｢ｩｭ･､ｲＮ＠ Bu topraklara sahip olan
müslüman halk, miri topraklarda ｯｬ､ｵ＠ gibi çift ver-
gisi ile ￶ｲ＠ ödemektedir.
Haraciye, zaptedildikten sonra yerli ｨ｡ｬｫｮ＠ mülki-
yetinde ｢ｲ｡ｫｬｮ＠ ｴｯｰｲ｡ｫｬ､Ｎ＠ ￖｺ･ｬｩ＠ ｩｬ･ｹｮｲＬ＠
müslüman ｯｬｭ｡ｳ＠ ve yine ｴｯｰｲ｡ｬｮ＠ mülkiyetine,
tasarrufuna sahip ｯｬｭ｡ｳ､ｲＮ＠
Miri ｴｯｰｲ｡ｫｬｮ＠ mülkiyeti devlete aittir ve Os.
ｭ｡ｮｬ＠ toplum düzeninde ￶ｲｩｹ･Ｌ＠ haraciye ｡､ｮ＠ alan
topraklar oldukça ｡ｺ､ｲＮ＠ Üstelik ｋｵｲｬ＠ Döneminde
ｏｳｭ｡ｮｬ＠ ｐ｡､ｩｨｬｲ＠ ｧ･￧ｭｩｴｮ＠ kalan, gerek ｶ｡ｫｦＬ＠ ge-
rekse bir ailenin mülkiyetine ｢ｲ｡ｫｬｮ＠ ｴｯｰｲ｡ｫｬＬ＠
tirnar ･ｳ｡ｮ＠ ｢｡ｬｭｹ＠ ￧｡ｬｭｲＬ＠ bunun için ｵﾭ
ｲ｡ｭｬ､＠ (1). Rumeli'nde fetbedilen yerlerde, ön·
eeleri bir ￧･ｩｴ＠ ｨｯｧ￶ｲｹｬ･＠ ､｡ｶｲｮｬｭＬ＠ ama sonradan
｢ｵｮｬ｡ｲ＠ ￧･ｩｴｬ＠ yollarla tirnar sistemi içinde eritilme-
sine ￧｡ｬｭＬ＠ yerli otorite, gerek din ｡､ｭｬｲＬ＠ gerek
senyörler ｫｯｲｵｮｭＬ＠ ､｡ｨｳ＠ onlara kimi tirnarlar ba-
ｬ｡ｮｭｴｲＮ＠ Ama bu yerli senyörler ya da yerli oto-
rite, merkezi otoriteye mutlak bir biçimde ｢｡ｬｮｭﾭ
ｴｲ＠

(1) Ömer Lütfi Barkan, 14. ve 15 ｡ｳｲｬ､＠ ｏｳｭ｡ｮｬ＠ im.

ｰ｡ｲｴｯｬｵｮ､＠ Zirai Ekonominin Hukuki ve Mali Esasla-
ｲ＠ ｳｴＮ＠ ün. Edb. Fak. ｙ｡ｹｮｬｲＬ＠ 1945.
 25

Miri ｴｯｰｲ｡ｫｬｮ＠ hukuki temeli ｵ､ｲＺ＠ Zaptedilen

yerler hemen ölçülüp kaydedilmektq, ･ｹ｡ｬｾｴＬ＠ sancak
gibi idari birimlere ｡ｹｲｬｭｫｴ､Ｎ＠ Sonra topraklar
gelirlerine göre, has, zeamet ve tirnar diye üçe bölün.
mektedir. ｙｬｫ＠ geliri 100.000 akçeden fazla olan has'-
lar Vezirlere, Beylerbeylerine, Sancak Beylerine; ｹｬﾭ
ｬｫ＠ geliri 20.000 ile 100.000 akçe olan Zeametler alay.
heylerine, merkezde görevli yüksek memurlara; ｹｬﾭ
ｬｫ＠ geliri 20.000 akçeden az olan tirnarlar ise ｳｰ｡ｨｩｬ･ｲ＠
ve ｳ｡ｶｴ＠ ｹ｡ｲｬｫ＠ gösteren askerlere verilmektedir.
Bu üç ￧･ｩｴ＠ ｴｯｰｲ｡ｮ＠ gelirini alan ｫｩＬ＠ görevi kanun-
larla ｢･ｬｩｲｮｭ＠ bir devlet memuru ｳ｡ｹｬｲＬ＠ devfet ｡､ｮ＠
｢｡ｺ＠ vergileri ｴｯｰｬ｡ｲ､Ｎ＠ Bu vel'gi ､ｯｲｵ｡ｮ＠ ､ｯｲｵｹ｡＠
devlete gitmez, vergiyi alanlara kimi görevler yükler-
di. ｈ｡ｳｬｲｮ＠ vergisi devleÜndi, ama zeamet ve tirnar
sahipleri, bu parayla belli ｳ｡ｹ､＠ askeri ｳ｡ｶ＠ için ha-
ｺｲｬ｡Ｌ＠ ｰ｡､ｩｨ＠ ｢ｵｹｲ＠ gelince ｳ｡ｶ＠ ｫｯ｡ｲｬ､Ｎ＠

ｬ･ｮ＠ ｴｯｰｲ｡ｮＬ＠ ｩｬ･ｹｮ＠ ￧ｯ｣ｵｫｬ｡ｲｮ＠ miras

olarak kalabilmesi ｢ｩｲｴ｡ｫｭ＠ ｡ｲｴｬ＠ ｢｡ｬｹ､Ｎ＠ Has'lar
özel bir ｩｬ･ｭ＠ görür, zeamet ve timar ise izne ｢｡ｾｨ＠
olarak ve oldukça ｰ｡ｲ￧ｬｮｭ＠ bir ･ｫｩｬ､＠ geride kala-
na ｢ｲ｡ｫｬ､Ｎ＠ ｔｩｭ｡ｲｬ＠ ｳｰ｡ｨｩｬｫ＠ irsi bir kurum ､･ｩｌ＠
di belki, ama sipah; olabilmek oldukça zordu. Önce-
leri ｶ･ｲ､ｩｭｺ＠ bir örnekte de ｧ￶ｲｬ､＠ gibi, Tirnar
beyleri, daha ｰ｡､ｩｨ＠ ｮｶ｡＠ ｡ｬｭ＠ ｏｳｭ｡ｮｬ＠ bey-
lerinin ｡ｲｫ､ｬｹＮ＠ Ama sonra? ... Bilinen, ｳｰ｡ﾭ
hilerin güçlenip bir zümre yahut bir ｳｮｦ＠ ｯｬ｡ｭｹﾭ
ｉ｡ｲ､Ｎ＠
Bu ｧ￧ｬ･ｮｭｹｩＬ＠ biraz da sistemin özünden gelen
bir durumdur. Çünkü sistemin aksamadan ￧｡ｬｭｳ＠
merkezi otoritenin güçlü ｯｬｭ｡ｳｹ＠ mümkündür. Bu
26

yüzden ｏｳｭ｡ｮｬ＠ ｰ｡､ｩｨｬｲＬ＠ bir devlet memuru nite-

ｬｩｮ､･＠ olan sipahilerin ｧ￧ｬ･ｮｳｩ＠ önlemek için ya
ｳｫ＠ ｳｫ＠ yerlerini ､･ｩｴｲｭｬ＠ ya da kanun ､＠ en
küçük bir hareketlerinde ｴｩｭ｡ｲ＠ ellerinden ｡ｬｭｲﾭ
､ｲＮ＠

ｔｯｰｲ｡＠ ｩｬ･ｹｮ＠ köylüye ise reaya denirdi. Reaya

tabi olan zümreydi. ｒ･｡ｹｮ＠ sözlük ｡ｮｬｭＬ＠ güdülen,
idare edilen ｫｩｬ･ｲ､Ｎ＠ Kelimenin tekili raiyyettir.
Raiyyet ｴｯｰｲ｡ｮ＠ ｩｬ･ｴｭ＠ ｨ｡ｫｮ＠ sahipti. Ama bu sa-
hiplik, mülkiyet olarak ､･ｩｬＬ＠ ｫｩｲ｡｣＠ olarak biçimle-
nen bir sahiplikti. Köylü bu kiralama ｩｬ･ｭ＠ ｳｲ｡ｮﾭ
da resm-i muaccele denen tapu ｶ･ｧｩｳｮ＠ ödedikten
sonra örfi bir vergi olan ve devlet ｴ｡ｲｦｮ､＠ belirle-
nen ､･ｩｭｺ＠ bir çift akçesi öderdi. ￖｲ＠ denilen ve
kelime ｡ｮｬｭ＠ onda bir olan ürüne ｢｡ｬ＠ bir vergiyi
de ödemek ｺｯｲｵｮ､｡ｹＮ＠ ￖｲｮ＠ ｭｩｫｴ｡ｲ＠ onda birden
ｹ｡ｲ＠ kadar da olabilirdi.

Raiyyetin ｹｬｮ＠ belli günlerinde ￧｡ｬｭｫＬ＠ kendine

｢Ｑｲ｡ｫｬｮ＠ yerde oturmak, ￶､･ｩ＠ vergilerden ｢｡ｫ＠
devletin ｯｬ｡ｮｳｴ＠ durumlarda ｫｯｹ､ｵ＠ ｡ｶｲｺ＠ vergi-
lerini ödemek zorunda ｯｬ､ｵ＠ gibi ｴｯｰｲ｡ｮ＠ da terke-
demezdi. ｔｯｰｲ｡ｮ＠ terkeden köylü sipahiler ｴ｡ｲｦｮﾭ
dan ｹ｡ｫｬｮ､＠ ｣･ｺ｡ｬｮ､ｲ｢ｩＬ＠ kensinden se-
bep ｯｬ､ｵ＠ zarar için çift bozan resmi ｡ｬｮｲ､Ｎ＠

Buna ｫ｡ｲｬ＠ köylünün ｨ｡ｹｴ＠ güvenlik ｡ｬｴｮ､ｹﾭ

､Ｎ＠ Önce de ｢･ｬｩｲｴ､＠ gibi sipahinin konulan ｳｮｲｬ｡＠
､ｮ｡＠ .￧ｫｭ｡ｳ＠ kendisi için kötü sonuçlar ､ｯｵｲＮ＠
Devlet, kendisini ayakta tutan üreticiyi kollamak ve
korumak ｺｯｲｵｮ､｡ｹＬ＠ (Kabusname'de bunun örnekle-
rini ｧ￶ｲ･｣ｩｺＩＮ＠
 27

ｙｵｫ｡ｲ､＠ ana ｨ｡ｴｬｲｹ＠ ￧ｩｺ､ｭ＠ bu ekonomik

düzenin, ｳｬ｡ｭ＠ hukukuna ､｡ｹｮ＠ ｳ￶ｹｬ･ｭｩｴｫＮ＠
Gerçekten ｏｳｭ｡ｮｬ＠ toplumunu biçimlendiren, düzen·
leyen ｳｬ｡ｭ＠ ､ｮ｣･ｳｩｲＮ＠ Hele devlete yön veren ｳﾭ
ｬ｡ｭｮ＠ ilkele: idir. Bunun sebebi, önce de belirtildi-
ｩ＠ gibi, ｳｬ｡ｭｩｹ･ｴ＠ dini ｬｩ､･ｲｮ＠ ve devlet ｢｡ｫｮｬﾷ＠
ｮ＠ tek ｫｩ､･＠ ｴｯｰｬ｡ｮｭ＠ ｯｬｭ｡ｳ､ｲＮ＠ ｋｵｲｬ＠ döne-
minde ｏｳｭ｡ｮｬ＠ Devleti, ｳｬ｡ｭｩｹ･ｴｮ＠ hükümleri ﾷ＠
ｮ､｡＠ ｯｬｵｭＬ＠ hukukun ilkeleri ｦｫｨｴ｡ｮ＠ ￧ｫ｡ｲｬｭｴＮ＠

ａｳｬｮ､｡＠ ｳｬ｡ｭｩｹ･ｴｮ＠ ilkeleri, kötüye ｫｵｬ｡ｮｭ､＠

sürece, ｩｮｳ｡ｬｲ＠ daha adaletli bir düzende ｹ｡ｭﾭ
ｬ｡ｲｮ＠ yol ｡￧ｭｴｲＮ＠ Kur'an'da üstünde durulan en
önemli konu adalettir: ﾫｰｨ･＠ yok ki Allah size ema-
netleri ehline vermenizi, .insanlar ｡ｲｳｮ､＠ hükmetti·
ｩｮｺ＠ zaman adaletle hükmetmenizi emreder.» <<Ey in-
sanlar adaleti titizlikle ayakta tutun.>> <<Hiç o Ｈｨ｡ｹｲ＠
getirmiyen kimse) adaletle emreden ve kendisi dos-
､ｯｲｵ＠ bir yol üzerinde bulunan ｫｩ＠ ile bir olur mu?»
Hz. Muhammed de, <<Adil ｳｵｬｴ｡ｮＮ＠ adaletle geçen bir
günlük ömrü, 60 ｹｬｫ＠ ､･ｶ｡ｭｬ＠ nafile ibadetten daha
faziletlidir.» ve <<Allah'a en ｹ｡ｫｮ＠ olan ve onun en çok
dostu bulunan kimse adil önder olan kimsedir» de·
ｭｩｴｲ＠ (1). ｴ･＠ bu temel ilke toplumsal ｹ｡ｷ＠ dü-
zenli ｩｬ･ｭｳｮ｣Ｌ＠ 17. ｶｺｹｬ｡＠ k<, dar ana etken olm us-
tur. Ama ｢ｵｮｬ｡ｲ＠ hepsinin üstündeki temel ilke ｵＮ＠
dur: Topraklar ａｬ｡ｨＧｮ､ｲＬ＠ Allah ｡､ｮ＠ da ｰ｡､ｩｨｮＮ＠
Böylece Islamiyet, ｦｫｨ＠ yoluyla ｏｳｭ｡ｮｬ＠ toplum
ｹ｡ｭ＠ yön ｶ･ｲｭｩｴＮＡﾷ＠ ﾫｆｫｨＬ＠ ･ｲｩ｡ｴ＠ hükümlerine

ｲ＠ J ｢ｲ｡ｨｭ＠ Agah Çubukçu. Makaleler, 1967.

28

uygun olarak, dünya ｩｬｾｲｮ､･＠ tutulacak ｹｯｬ｡ｲ＠ göste·

rir. Toplum ｨ｡ｹｴ＠ içinde ｫｩｹ･＠ ､･ｮ＠ görevler, dine,
devlete, ｨｾｵｭ･ｴ＠ ve topluma ｫ｡ｲ＠ gözönünde tutu-
lacak ｢｡ｬ｣＠ ilkeler, devlet ile ｫｩ＠ ｡ｲｳｮ､＠ ｫ｡ｲｬ＠
hak ve ödevler, ｫｩｬ･ｲｮ＠ birbiriyle olan ｩｬｫ･ｲＬ＠ siya-
sal ve toplumsal düzen. yönetim, adalet ve ticaret ｩＮ＠
leri, miras hukuku, ceza yöntemi, ｦｫｨｮ＠ çerçevesi
içine girer. ｂｵｮｬ｡ｲ＠ her biri, sonradan ｡ｹｲ＠ yasalara
konu ｯｬｭｵ＠ ve hepsi birden ｳｬ｡ｭ＠ hukukunu meyda-
na ｧ･ｴｩｲｭＮﾻ＠ (1)
ｆｫｨｮ＠ ｹ｡ｮ､＠ kelam, eski Yunan ､ｮ｣･ｳｩｹｬ＠
de beslenerek düzenin dünya ｧ￶ｲｮ＠ ｯｬｵｴｲ＠
ｬｮＭｩ＠ ｫ･ｬ｡ｭｮＬ＠ günümüzdeki deyimiyle ｳｬ｡ｭ＠ felsefe-
sinin ｵｲ｡ｴ＠ meseleler ｡ｲｳｮ､Ｌ＠ ｶ｡ｲｬｫＭｹｯｵＬ＠ ilk
kuvvet gibi ilk ￧｡＠ Yunan felsefesinin ｵｲ｡ｴ＠ konu-
lar ｶ｡ｲ､Ｎ＠ Zaten VIII. ve IX. ｹｺｬ｡ｲ､＠ Aristo'nun,
Yeni ｅｦｬ｡ｴｵｮ｣ｲＬ＠ Galen'in (Calinus) eserlerinin
büyük bir ｫｳｭ＠ Arapçaya ￧･ｶｲｩｬｭｴ＠ (2).
Bunlara bir de yine VIII. ve IX. ｹｺｬ､｡＠ ortaya
￧ｫ｡ｮ＠ ve ｹ｡ｬｭ＠ ｢｡ｬｹｮ＠ tasavvufu eklemeliyiz.
Tasavvuf içinde, kimi tasavvufi ､ｮ｣･ｬｲ＠ tepki
olarak ､ｯ｡ｮ＠ ｭ･ｬ｡ｴｩ＠ de hesaba katarsak, üstün.
de ､ｵｲｭｺ＠ dönemin kültiir çizgileri ￧ｫ｡ｲ＠ ｳ｡ｮｹｯﾭ
rum.
Bu toplumsal ｹ｡ｰ＠ ve ､ｮ｣･＠ ､ｮｹ｡ｳＬ＠ kendi gö-
ｲｮ･＠ uygun kültür ve sanat ｹ｡ｲｴｭｬｮ＠ ortaya

(1) Agah ｓｲ＠ Levend. ｳｬ｡ｭｩ＠ ｅ､･｢ｩｹ｡ｴｮ＠ ｅｳ｡ｬｲ＠ ve

ｋ｡ｹｮｫｬｲＬ＠ BeZleten 1971. T .D.K. ｙ｡ｹｮｬｲＮ＠
(2) De Lacy O'Leary. ｳｬｴｩｭ＠ ｄｮ｣･ｳｩ＠ ve Tarihteki Yeri.
Ilahiyat Fak. Yay. 1971, Ankara.
 29

￧ｫｭ｡ｳｮ＠ ｡￧｣ｫｴＮ＠
yol ａ￧ｴ＠ da. Her toplum düzeninin
ve ｵｹｧ｡ｲｬｮ＠ ilk ￧｡ｬｲｮ､Ｌ＠ sanat ｡ｬｮ＠ sokamaya·
｣｡ｭｺ＠ kimi eserler görülür. Bunlar, temelierindeki
özü, egemen olan dinden ve felsefeden alan ､ｮ｣･＠
eserleridir. ｂ｡ｴ､＠ ｯｬ､ｵ＠ gibi ｄｯｵＧ､｡＠ da bu tür eser-
lerin iki ｡､＠ ｶ｡ｲ､Ｚ＠ Siyasetnameler ve ahlak ｫｩｴ｡ｰｬｲＮ＠
ｴ･＠ Kabusname'yi bu yere ｹ･ｲｬｴｩ｢ｭｺＬ＠ bu
türler üzerinde de ､ｵｲｭ｡ｺ＠ gerektiriyor.

iSLAMi ｅｄｂｙａｔ＠ ｓｙ＠ ASETNAMELER

VE AHLAK KiTAPLARI

«Siyaset-name, siyasette, devlet yönetimiyle ilgili

eser demektir. Bu arada, siyaset kelimesinin, suçluyu
･ｲｩ｡ｴ＠ hükümlerine göre ｣･ｺ｡ｬｮ､ｲｭｫＬ＠ ｡ｮｬｭｹ･＠ il-
gili olarak, suçluya uygulanacak cezalardan bahseden
eserler de, siyaset-name ｡､ｮ＠ ｴ｡ｲＮﾻ＠ (1)
Bu tür eserler tarihin her döneminde ｯｬ｡ｧ･ｭｩﾷ＠
tir. Ortak özellikleri ise, ｹ｡ｺｬ､ｫｩﾷ＠ ￧｡ｮ＠ ､ｮ｣･＠
､ｮｹ｡ｳ＠ ürünü ｯｬｭ｡ｲ､Ｎ＠ Denilebilir ki, toplum-
ｬ｡ｲｮ＠ ilk ｴ･ｫｩｬ｡ｮｭｹ＠ ｢｡ｬ､ｫｲ＠ ve ｩｮｳ｡ｬｲ＠
yönetenlerle yönetilenler olarak ikiye ｡ｹｲｬ､ｫ＠ gün-
den bu yana siyasetnameler ｯｬ｡ｧ･ｭｩｴｲ＠ .. ｄ･ｩｮＬ＠ bu
eserlerin ､ｮ｣･＠ örgüsünü ｯｬｵｴｲ｡ｮ＠ dünya ｧ￶ｲ＠
ile ｡ｮｬｴｭ＠ biçimidir. Eflatun'un Devlet'i bir siyaset-
nameydt, Rousseau'nun Toplum ｓ￶ｺｬ･ｭｳｩ＠ de. Ça-
ｭｺ､｡＠ demokrasi üzerine ｹ｡ｰｬｮ＠ ｡ｲｴｭｬ＠ da

(1) Agah · ｓｲ＠ Levend, Siyaset-nameler, Belleten, 1962,

T .D.K., 1962
 30

bir siyasetnamedir. ａｲ｡ｬｮ､ｫｩ＠ fark, hepsinin, han-

gi ￧｡＠ aitseler, o ￧｡ｮ＠ ､ｮ｣･ｳｩ＠ ｹ｡ｮｳｴｭ､ｲＮ＠
Ümmet ￧｡ｮ､＠ ｹ｡ｺｬｮ＠ siyasetnamelerde de elbet-
te ｳｬ｡ｭｩｹ･ｴｮ＠ ilkeleri ｡ｲ＠ ｢｡ｳ｣ｫｴｲＮ＠ ｙ｡ｬｮｺ＠ burada
ｳｬ｡ｭ＠ ､ｮ｣･ｳｩ＠ Eflatun'un ve Aristo'nun ､ｮﾭ
celeriyle temas ｫｵｲ､ｮ＠ belirtmeliyiz.
ｬｫ＠ ｳｬ｡ｭ＠ ､ｮｲｬ･ｩＬ＠ bu filozofun yolunu izle-
ｭｩｬ･ｲ､Ｎ＠ ｳｬ｡ｭ＠ ｹ｡ｺｲｬＬ＠ ､ｯｲｵ｡ｮ＠ ､ｯｲｵｹ｡＠ Yunan-
ca metinlere dayananlara, felsefeyi ￶ｲ･ｮｭｫ＠ isteyen-
lere el-feylesof yahut ￧ｯｵｬ＠ olarak el-felasife diyorlar-
､Ｎ＠ Bu felasife ｧｲｵｰｬ｡＠ IX. ｙｺｹｬ､｡＠ Yeni Eflatuncu-
ｬ｡ｲｮ＠ ｶ｡ｲ､ｫｬ＠ sonuçlarla, Yunanca metinler üzerin·
de ￧｡ｬｲｫＬ＠ Süryanilerden ｳｈ｜ｭｬ｡ｲ｣＠ ｡ｬｮｲ＠ kar-
ｬ｡ｴｲｰ＠ Aristo ｧ･ｬｮｩ＠ ｳｲ､ｭ＠ ve ｧ･ｬｩｴｲｭＮ＠
lerdir. Bu grubun ilk temsilcisi Yakub b. ｳｨ｡ｫ＠ el-
Kindi'dir (ölm. 873). ｄｩ･ｲ＠ bir feylesof da Türk ｡ｳｬ＠
Muhammed b. Tarhan Ebu Nasr el-Farabi'dir (ölm.
950). (1)
ｴ･＠ ahlak ｫｩｴ｡ｰｬｲ＠ ve siyasetnameler bu ､ｮﾭ
ce temelleri üzerinde ｹ｡ｲｴｬｭ､Ｎ＠ Bir ｢｡ｫｭ＠ si-
yasetnameleri de ahlak ｫｩｴ｡ｰｬｲ＠ ｡ｲｳｮ､＠ ｳ｡ｹｭｺ＠
gerekecektir. Çünkü siyasetnameler devlet yönetimi-
nin ･ｳ｡ｬｲｮ＠ hükümdara anlatan ve yol gösteren
eserler ｯｬ､ｵｫ｡ｲ＠ için özlerini dinin ilkeleri ｯｬｵｴｲﾭ
makta, din ise ｫ｡ｲｭｺ＠ büyük ölçüde ahlaki bir ku-
rum olarak ￧ｫｭ｡ｴ､ｲＮ＠
Çünkü din, ｩｹｬｮ＠ ve ｫ￶ｴｬｮ＠ ne ｯｬ､ｵｮＬ＠ kö-
tülükten ｫｵｲｴｬｭ｡ｮ＠ ｹｯｬ｡ｲｮ＠ gösterir. ｳｬ｡ｭｩｹ･ｴ＠

( 1) De Lday O'Leary a.g.e

 31

göre bir irade-i külliye, bir de irade-i cüz'iyye ｶ｡ｲ､Ｎ＠

ｹｩｬｫ＠ de kötülük de ａｬ｡ｨＧｴｮ､ｲＬ＠ her ･ｹｩｮ＠ ilk sebebi
ｔ｡ｮｲＧ､Ｎ＠ Ama insan kendisine verilen irade-i cüz'iy-
ye ile kötülükten ｫ｡￧ｮｭｬＬ＠ ｩｹｬ･＠ yönelmelidir. ｄｯﾷ＠
ruluk, ｹｵｭ｡ｫｬＬ＠ al·çak gönüllülük, cömertlik, gönül
ｴ･ｭｩｺｬＬ＠ ｳ｡｢ｲＬ＠ bütün bunlar iyi ｨｵｹｬ｡ｲ､Ｎ＠ Kötü huy-
lar ise, ｹ｡ｬｮ｣ｫＬ＠ burnu büyüklük, öfkelenmektir.
ｩｹｬ･＠ ｵｬ｡｢ｩｭ･ｮ＠ yolu, Kur'an'dan ve hadisler-
dtm ￧ｫ｡ｲｬｭｴ､Ｎ＠ ､｡ｹｮ＠ ･ｲｩ｡ｴｮ＠
hükümler, iyi
｡ｨｬｫ＠ olabilmenin de hükümleridir. ｋｩ＠ ｔ｡ｮｲＧ＠
ve ｰ｡､ｩｨｮ＠ ｢ｵｹｲｮ｡＠ boyun ･ｭｬｩＮ＠ dinin kendisi-
ne ｹｫｬ･､ｩ＠ ｦ｡ｲｺｬ＠ yerine getirmelidir, gerçek müs-
ｬｭ｡ｮｫ＠ budur.
Ahlak ｫｩｴ｡ｰｬｲ＠ ｵｮｬ｡ｲ､Ｚ＠ ｙｵｫ｡ｲ､＠ ｳ｡ｹ､ｭｺ＠
ｹ＠ ｨｵｹｬ｡ｲｮ＠ ne ｯｬ､ｵｮ＠ ve bunlara ｵｬ｡ｭｮ＠ yol·
lan, ana ve babaya, ｫｯｭｵｹ｡Ｌ＠ büyüklere ｫ｡ｲ＠ görev-
ler, ｢｡ｮ＠ ￧ｯ｣ｵｮ＠ ｹ･ｴｩｲｭｳＬ＠ evlilik, kula ｫ｡ｲ＠
olan ､｡ｶｲｮｬＬ＠ yurt, askerlik, ￧･ｩｴｬ＠ sanatlarla ｵﾭ
ｲ｡ｭ＠ ve bunlarda benimsenmesi ,_gereken yollar, ･ﾭ
ref, namm, sözünde durmak, hainlik etmemek, ｢｡ﾭ
lama, ｢｡ｫ＠ diniere ｳ｡ｹｧ＠ v.b. (1).
Siyasetnarnelerin ｫｯｮｵｬ｡ｲ＠ ise ｵｮｬ｡ｲ､＠ (2): Hii-
kümdarlar ｔ｡ｮｲ＠ sevgili ｫｵｬ｡ｲ､Ｎ＠ halk ｔ｡ｮｲＧ＠
emanetidir. ｳ｡ｬｴｮ＠ temeli adalettir. hükümdar ada.
letli ｯｬｭ｡､ｲＬ＠ ｨｫｭ､｡ｲｬ＠ ｡ｲｴｬＬ＠ hükümdarlarda

( 1 J Agah ｓｲ＠ Levend. Ümmet ￇ｡ｮ､＠ Ahlak ｋ［ｴ｡ｰｬｲﾭ

ｭｺＬ＠ Belleten 1963, T.D.K. ｙ｡ｹｮｬｲＮ＠
(2) Bu bölüm A.S. Ievend'in Siyasetnameler ｡､ｬ＠ maka-
lesinden ￶＿･ｴｬｮｭｩｲＮ＠
 32

｢ｵｬｮｭ｡ｳ＠ gereken erdemler, dinin ve ｡ｨｩｫｮ＠ buyruk-

ｬ｡ｲＬ＠ ｫ｡￧ｮｬｭｳ＠ gereken haller, ｨｫｭ､｡ｲｯ＠ ｹ｡ｫｮｬ＠
ｲＬ＠ devlet ｩｬ･ｲｮ＠ ehil olanlara verilmesi, taoea ve
ｲ･｡ｹｮ＠ hali, tirnar ve zeamet ･ｲ｢｡ｮ＠ durumu, hü·
ｫｭ､｡ｲｮ＠ ｨ｡ｬｫｮ＠ ｩｫ｡ｹ･ｴｬｲｮ＠ dinlemesi, ｭ･ｵｲｬ｡ｮ＠
görev ｡ｲｴｬＬ＠ ･ｲｩ｡ｴｮ＠ ｧ･ｲｫｴｩ､＠ cezalar, memleket
yönetiminin ､｡ｹｮ＠ esaslar, v.b.
ｇ￶ｲｬ､＠ gibi, siyasetnameler, ｫｯｮｵｬ｡ｲ＠ ｡￧ｳｮ､＠
ahlak ｫｩｴ｡ｰｬｲ＠ içine giriyorlar. Ama ahlak ｧ･ｮｩ＠ bir
ｫ｡ｶｲｭ､＠ ve o ￧｡､＠ ｡ｨｬｫ＠ dinin ilkelerinden ｡ｹｲﾭ
ｭ｡ｹ｣ｺ＠ göre, bir eseri kesin olarak bu türe so-
kup ｳｯｫ｡ｹｭ｣ｺ＠ kestirrnek güçtür. Bu yüz-
den Kabusname'nin, bu türler gözönüne ｡ｬｮ､Ｌ＠
yerini belirlemek de oldukça güçtür.

ｋａｂｕｓｎｍｅＧ＠ BU TÜRDEKI ｙｅｒ＠

Bu ｧ￧ｬｮＬ＠ ｢｡ｫ＠ ürünler içinde söz konusu ol-

､ｵｮ＠ belirten Agah ｓｲ＠ Levend, ahlak ｫｩｴ｡ｰｬｲｮ＠
ｫｯｮｵｬ｡ｲ＠ göre on ikiye ｡ｹｲｯ＠ ve Kabusname. çe-
virilerini bu on ikiden biri olarak gösteriyor. Bunlar-
dan kimisi ｡ｲｳｮ､ｫｩ＠ ｢･ｮｺｲｬｩ＠ de dikkati çektikten
sonra, «Kabus-name'nin ｢｡ｬｩｳ･ｲ＠ ｡ｲｳｮ､Ｌ＠ fütüvvet
önemle yer ｡ｬｲﾻ＠ diyor.
Gerçekten Kabusname, ｫｯｮｵｬ｡ｲ＠ ｡￧ｳｮ､Ｌ＠ konu-
ｬ｡ｲｮ＠ ve ｡ｭ￧ｬｲｮ＠ göre ｹ｡ｰｬｭ＠ böyle bir ｳｮｲｬ｡ﾭ
､ｲｭ｡＠ kendisi için ｡ｹｲ＠ bir madde ｡￧ｬｭｳ＠ gerek-
tirmektedir. Geriel bir ｡､ｬｮｲｭｹ＠ ahlak ｫｩｴ｡｢､ｲＬ＠
ama ｫｯｮｵｬ｡ｲ＠ bir göz ｡ｴｬ､ｮ＠ ahlak ｫｩｴ｡ｰｬｲ＠
｡ｲｳｮ､ｫｩ＠ yerini belirtmek güçtür.
Bir kere, kitap ｹ｡ｺｬ､＠ günden bu yana nasihat-
nz,me olarak ｡ｮｬ＠ ｧ･ｬｭｩｴｲ＠ ve ｹ｡ｺｲ＠ da ona bu ｡､＠
 33
vermektedir. ａｮ｡＠ bir siyasetname ￶ｺ･ｬｩ＠ de ｴ｡ｭｫﾷ＠
ｴ｡､ｲＮ＠ Keykavus, ｰ｡､ｩｨｮ＠ ｮ｡ｳｬ＠ ｯｬｭ｡ｳ＠ ｧ･ｲｫｴｩｮＬ＠
ｶ･ｺｩｲｬｮ＠ halini, ｮ･､ｩｭｬＬ＠ ｹ｡ｺ｣ｬＬ＠ ￧･ｲｩ｢｡ｬ＠ an-
ｬ｡ｴｭｫ､ｲＮ＠

Bununla da kalmamakta, ￧･ｩｴｬ＠ ｳ｡ｮｴｬｲ＠ ve bunlarla

ｵｲ｡ｮｬ＠ halini, ｴ｡｢ｩｰｬＬ＠ ｹｬ､ｺ＠ ilmini, bezirgan-
ｬＬ＠ kul ve cariye ｡ｬｰ＠ ｳ｡ｴｭｹＬ＠ mal edinmeyi, mülk
ｳ｡ｴｮ＠ ｡ｬｭｹＬ＠ ｫｳ｡｣＠ toplum ｹ｡ｬ＠ ilgili kimi ku-
ｲ｡ｬ＠ da ｳ｡ｹｰ＠ dökmektedir.
Baba ve ana, ｫｯｭｵ＠ ｨ｡ｫＬ＠ evlat ｹ･ｴｩｲｭＬ＠ ko-
nuk ｡ｲｬｭＬ＠ sözü iyi söyleme, ｡ｲｰ＠ içme, hamama
girme gibi genel ahlak ｫｯｮｵｬ｡ｲ＠ üzerinde de durmak-
ta, ｡ｩｲｬ･Ｌ＠ ￧｡ｬｧｲ＠ gibi ｳ｡ｮｴ￧ｬｲ＠ da ￶ｴｬ･ｲ＠ ver-
mektedir. Sözün ｫｳ｡＠ ihtiva ･ｴｩ＠ konular ｡￧ｳｮ､＠
çok yönlü bir ｫｩｴ｡ｰｲＮ＠
ａｹｲ｣｡＠ fakihlik, müderrislik, ｫ｡､ｬＬ＠ tabiplik ve
müneccimlik ｫｯｮｵｬ｡ｲ､＠ ￧｡ｮ＠ bilim ve felsefe gö-
ｲｬ･ｩｮ＠ de ｹ｡ｮｳｴｭｫ､ｲＮ＠
Keykavus'un, bütün konulardaki ､ｮ｣･ｬｲｩ＠
ve ｧ￶ｲｬ･ｩｮ＠ daha önce sözünü Ｌ｟･ｴｩｭｺ＠ ､ｮ｣･＠
sistemlerinin bir sonucu ｯｬ､ｵｮ＠ belirtmek gerekir.
Kabusname'nin önemi de buradan gelmektedir.

ｋａｂｕｓｎｍｅＧ＠ ｎｔｅｌｇ＠ VE ÇAGI

AÇlSINDAN ￖｎｅｍ＠

Kabusname, önce ｳｬ｡ｭｩ＠ ､ｮ＠ bir ürünü-

dür. ｬ｡ｭ＠ｳ ｩｮ｡｣＠ göre ｔ｡ｮｲ＠ birdir ve müslümanh.
ｮ＠ ilk ｡ｲｴ＠ tevhid, yani ｔ｡ｮｲＧｹ＠ bir bilmek, ona or
tak ｫｯｭ｡ｴｲＮ＠ O kendi ｶ｡ｲｬｮ＠ ve kudretinin ke-
F:3
 34

malini bilmek için, bütün ･ｹ｡＠ yoktan var ･ｴｭｩｲＮ＠

ｮｳ｡ｬｲ＠ O'nun ancak ｳｦ｡ｴｩｲｮ＠ ､ｮ･｢ｩｬｲ＠ ve bu
yolla O'nu ｴ｡ｮｹ｢ｩｬｲ･Ｎ＠ O'nun öncesi yoktur Ｈｫ､･ｭＩＬ＠
ezelidir; ｳｯｮｲ｡＠ yoktur (baka), ebedidir.
Keykavus da ｫｩｴ｡｢ｮ＠ ｳｬ｡ｭｩ＠ ､ｮ＠ bu temel
ilkeleriyle giriyor: «Ama kendinin ｺ｡ｴ＠ münezzehtir
｡ｫｬｮ＠ tasavur ･ｴｩｮ､Ｎﾻ＠ ﾫｔ｡ｮｲＬ＠ kudretiyle ｹｺﾭ
nün ｫ｡ｮ､ｩ＠ ｮ｡ｫ＠ kemalini ｩｮｳ｡＠ vücudunda
ｮ｡ｫ･ｴｩＬ＠ ta ki insan her an o ｮ｡ｫ＠ görsün ve ｮ｡ｫ＠
tilsin.» ＼ｔ｡ｮｲＧ＠ ｳｦ｡ｴｮ＠ ､ｮ＠ ｺ｡ｴｮ＠ ､ｮｭ･ﾭ
yin.» <<Tevhidin ｧ･ｲ￧ｩ＠ odur ki senin için mümkünsüz
olan ne varsa onun ｫ｡ｴｮ､＠ gerçektir. Mesela ölümsüz-
lük senin için ｩｭｫ｡ｮｳｺ､ｲＮ＠ Onun ｫ｡ｴｮ､＠ gerçektir.»
v.b. (1. Bölüm).
ｳｬ｡ｭｩ＠ ､ｮＬ＠ ｹ｡ｬｮｺ＠ böyle ｹ｡ｺｲｮ＠ kendi anla-
ｴｭｹｬ｡＠ iletilmemekte, ､ｮ｣･ｬｲＬ＠ ayet veya hadisler
le veya din bilginlerinin sözleriyle ｰ･ｫｩｴｲｬｭ､Ｎ＠
ｙ｡ｺｲｮ＠ ilk ｫ｡ｲ＠ ￧ｫｴ＠ ､ｮ･＠ ise, Dehri'lerin zama-
ｮ＠ ｹ｡ｲｴ｣＠ güç olarak öne sürmeleridir. Gerçekten
o ￧｡ｮ＠ ateistleri ､ｩｹ･｢ｬ｣ｭｺ＠ Dehriler, ｳｬ｡ｭｩ＠
inanç ｡￧ｳｮ､＠ ｺｮ､ｫ＠ ｳ｡ｹｬｯｲ､Ｎ＠
ａｹｲ｣｡＠ Keykavus'un, Aristo'nun felsefesini benim-
ｳ･､ｩｮ＠ belirtmek gerekiyor. Nitekim Aristo'nun ｯｬｵ＠
(kevn) üzerine ｳｲ､＠ ｵ＠ ､ｮ｣･ｬｲＬ＠ 44. bölümdeki
､ｮ｣･ｬｲ＠ ｫ｡ｲｬｴｳ＠ bu ｡ｰ￧ｫ＠ belirmektedir:
ｅｹ｡＠ ､･ｩｭｫｴｲＬ＠ ｡ｬｧｹ｢ｩ､ｭｺ＠ her ･ｹ＠ ､･ｩﾭ
yor. Kimi zaman ｵ＠ nitelikleri ｡ｬｹｯｲＬ＠ kimi zaman bir
｢｡ｫｳｮＮ＠ Öyleyse bu ｯｬｵ＠ ｡￧ｫｬｲ･ｮ＠ ､･ｩｫｬ＠
｡ｮ､＠ baki kalan ama ￧･ｩｴｬ＠ nitelikleri alabilen bir
･ｹ＠ ｯｬｭ｡ｳ＠ gerekiyor. Aristo bu ･ｹ＠ heyula ｡､ｮ＠ ve-
riyor. Bu ilk maddedir, ama elle tutulabilen bir mad-
de ､･ｩｬｲ＠ sabittir, vok olma7., ￧･ｩｴｬ＠ ｧ￶ｲｮｬ･＠ bü-
 35

rünebilir. Suretsiz madde yoktur, öyleyse madde, ni-

telik ve suret hep birlikte mevcuttur. ｄ･ｩｭｹ＠ ｡￧ｫﾭ
lamak için, ｫ｡ｬ｣Ｌ＠ ama ､･ｩ｢ｬｮＬ＠ heyula ｡､ｮ＠ verdi-
ｩｭｺ＠ madde ile ､･ｩｭｹｮＬ＠ ama ￧･ｩｴｬ＠ görünümle·
riyle çevremizdeki her an ､･ｩｮ＠ alemi meydana ge.
tiren sureti kabul etmek ｺｯｲｵｮ､｡ｹＮ＠ (1) (2)

Sonra yine 44. bölümde Aristo'nun, ･ｬｭ｡ｮｲ＠ ｯｬｵ＠

muyla ilgili olarak, Empedokles'in dört ana unsurun-
dan yola ￧ｫｰ＠ ｯｬｵｴｲ､＠ ､ｮ｣･＠ sistemiyle ｫ｡ｲﾭ
ｬ｡ｹｯｲｵｺＮ＠ Aristo ･ｬｭ｡ｮｲ＠ ｯｬｵｭ＠ yolu için dört
ana unsurdan Ｈ｡ｴ･Ｌ＠ su, hava, toprak) ｢｡ｫ＠ dört ｡ｹｲ＠
ｶ｡ｳｦ＠ kabul ediyordu: ｓ｣｡ｫｬＬ＠ ｳｯｵｫｬＬ＠ ｹ｡ｬｫＬ＠ kuru·
luk. ｴ･＠ bu dört ｮｩｴ･ｬ＠ etkisiyle madde suretini bu.
Jabilirdi.
Keykavus ｴｰ＠ ilminden s<:h ･ｴｩ＠ bölümde ise, ｯﾭ
luna bütün ｡ｮｬｴｫｲ＠ ｡ｹｲｮｴｬ＠ olarak ｢ｵｬ｡ｨｩ･｣＠
ｫｩｴ｡ｰｬｲｮ＠ Calinus'un ｫｩｴ｡ｰｬｲ＠ ｯｬ､ｵｮ＠ söylemekte·
dir. ｖ･ｲ､ｩ＠ ikinci ad ise ｂｵｫｲ｡ｴＧＮ＠
Bukrat ｢ｩｬｮ､＠ gibi, M.Ö. V..ｹｺｬ､｡＠ ｹ｡ｮ＠
ve ｴ｢ｮ＠ ｢｡ｳ＠ olarak ｡､ｬｮｲ＠ Hippokrates'tir.
Calinus ise (M. 129-199) ｂ･ｲｧ｡ｭＧｬ＠ Galenos'tur.
Kabusname'nin ､｡ｹｮ＠ ｫ｡ｹｮｬｾｲＮ＠ ｡ｲｴﾭ
ken bir nokta üzerinde daha ､ｵｲｭ｡ｺ＠ gerekiyor.
Önsözünde, soyunun ｎｵｩｲ･ｶ｡ｮＧ＠ kadar ｵｺ｡ｮ､＠

(1) Adnan ａ､ｶ｡ｲＬ＠ Tarih Boyunca ｬｩｭ＠ ve Din. 1969.

(2) ｵ＠ ｳ｡ｴｲｬ＠ okurken de Sokrates'i ｨ｡ｾｲｬｭｫ＠ el-
de ､･ｩｬＺ＠ «Bilgin ve hünerin ne kadar artarsa ｡ｲｴｳｮＬ＠ sen
bilgisizlikten dem vur, çünkü hüner sahibine, bilmiyorum,
demekten daha ulu ｬｮ･ｲ＠ yoktur.» (6. Bölüm)
 36

belirten Keykavus, 8. Bölümü ｎｵｩｲ･ｶ｡ｮＧ＠ sözlerine

｡ｹｲｭｫｴ＠ ve ｯｬｵｮ｡Ｌ＠ o adil ｰ｡､ｩｨｮ＠ sözlerini can
ｫｵｬ｡ｹ＠ dinlemesini, o sözlerle ｩ＠ görmesini ve ömür
sürmesini ￶ｴｬ･ｭｫ､ｩｲＮ＠ ｩｭ､＠ ｵ＠ cümlelere bir göz
｡ｴｬｭＮ＠ «Nesturi ｯｫｵｬ｡ｲｮ＠ en eski ve en ｢ｹ＠ Ni·
sibis'te olan okuldur. Ancak M. 550'de Nesturi patri-
ｩ＠ olan ｺ･ｲ､ｴｩｬｫｮ＠ dönme Mar Ahba, Seleucia'da
Nisibis modelinde bir okul daha tesis etti. Biraz son-
ra ｮ＠ ｋｲ｡ｬ＠ Husrev ａｮｵｩｲｶ｡＠ Ｈｎｵｩｲ･ｶ｡ｮＬ＠ 531-578),
Suriye ile olan harp ･ｳｮ｡､＠ temas ･ｴｭｩ＠ ｯｬ､ｵ＠ he-
knistik kültürün son derece tesirinde ｫ｡ｬｭＬ＠ Justi-
nian, Atina'daki ｯｫｵｬ｡ｲ＠ ｫ｡ｰ､＠ zaman ｫｯｶｵｬｭ＠
olan Yunan ｦｩｬｯｺ｡ｲｮ＠ misafirperverlik ｧ￶ｳｴ･ｲｭｩ＠
ve Huzistan'da ｃｵｮ､ｩ｡ｰｲＧ＠ bir ｺ･ｲ､ｴｩ＠ okulu tesis
･ｴｭｩＮ＠ Burada ｹ｡ｬｮｺ＠ Yunanca ve Süryanice eserler
､･ｩｬＬ＠ fakat ｡ｹｮ＠ zamanda Hindistan'dan ｧ･ｴｩｲｬｭ＠
olan felsefi n: ilmi ｹ｡ｺｬｲ＠ Pehlevi yahut eski Farsçaya
tercüme ･､ｩｬｭｴＮ＠ Burada Yunan ve Hindli doktorlar
ｴ｡ｲｦｮ､＠ ｹ｡ｰｬｮ＠ ｴｰ＠ ｡ｲｴｭｬＬ＠ ｨｲｩｳｴｹ｡ｮ＠ oku].
ｬ｡ｲｮ＠ tcoloiistik atmosferinde ｯｬ､ｵｮ｡＠ daha faz-
la ｧ･ｬｩｭｴＮﾻ＠ (1)

ｴ･＠ Kabusname, temelinde ｳｬ｡ｭ＠ ､ｮ｣･ｳｩ＠

ｯｬ､ｵＬ＠ ｢｡ｲｬ＠ bir ｢ｩｬ･ｭｮ＠ ｧ･ｲﾷ￧ｫｬｴｩ､Ｌ＠ ilim ve
ｳ｡ｮｴ＠ ､ｯｲｵｮ｡＠ ｢ｵｬｮ､＠ bir ￧｡ｮ＠ ürünüdür. Ya-
ｺ｡ｲｮＬ＠ ￧｡ｮ＠ ､ｮ｣･＠ sistemini çok iyi ｢ｩｬ､Ｌ＠ üslü.
bunun ｹ｡ｬｮ､Ｌ＠ meseleyi basit olarak ortaya koy·
ｭ｡ｳｮ､＠ bellidir. Kendisinin de ｢･ｬｩｲｴ＠ gibi az ve
öz ｳ￶ｹｬ･ｭｩＬ＠ ama ￧｡ｮ＠ toplum ｹ｡ｰｳＬ＠ ilim, sanat ｡￧Ｎ＠
ｳｮ､｡＠ bütünüyle ｹ｡ｮｳｴ｢ｩｬｭｲＮ＠

(1) De Lacy O'Leary, a.g.e.

 37

Okuyucu, eserin bütününü ｯｫｵｹ｡｣＠ için, ;,·azann

､ｮ｣･ｬｲｩ＠ uzun boylu Ｚｫｴ｡ｲｮ＠ yolunun gereksiz-
ｬｩｮ＠ ､ｮｭ＠ ve ｹ｡ｬｮｺＬ＠ temel bir iki özelliQ,ini be·
Jirtcrck, ､｡ｹｲ＠ ､ｾｩＮｮ｣･＠ birikiminin ｫ｡ｹｮｬｲ＠
elikkati çck tim. Eserin, toplumumuz ｡￧｣ｮ､＠ dc[;erlen.
dirilmesi ise bundan ＧｩｯｮｲＺｫ＠ bölümde, Türkçe çcvi·
riler üzerinde durulurken ｹ｡ｰｬ｣ｫｴｲＮ＠

ＺＭＮ｣ａｂｕｓｎｍｅＧ＠ TÜRKÇE ﾷￇｅｖｈｬｊＲｒ＠ VE

1'\ii:m:. ｋￜｕｈｎｄｅ＠ ｙｅｒ＠

Kübusname XIV. ｹｺｬ､｡ｮ＠ ｢｡ｬｹ［Ｌｮ＾ｫ＠ ;·s kere

Türkçeye ￧･ｶｲｩｬｭｴＮ＠ Sonuncusu :'c1en:im...:lç .'. hmet
çevirisinin gözelen geçirilmesi ve ｺ｡ｭｮ＠ diline uygu.
ｉ｡ｭｳ､ｲＮ＠ Bunlard;:m ilki, ｫｩｴ｡ｰ￧＠ _Raif Ydkcnci'de
bulunan yazma ｮｩＮｳｨ｡､ｲＬ＠ ve tektir.

Agah ｲ＠ｓ Levend, bu ｮｳｨ｡＠ diline, ､･ｹｩｾＡｮＮ＠

ｫ｡､ｮ＠ ve ｹ｡ｺｳｮ＠ ｢｡ｫｬｲｳ＠ Kabusname çevirileri-
nin en eskisi ｯｬ､ｵｮ＠ bclirtmcktcd_ir (l). Sadettin
Buluç da, <<Eski Anadolu Türkçesi\·]c ｜Ｇ｡ｰｬｭ＠ nlan
bu üç çeviri ､ｮ｡Ｌ＠ ｴ｡ｮｭｫ＠ ｩｳｴ･､ｬｭｺ＠ K;\bu•;-nüme
tercümesi, eskilik ｢｡ｫｭｮ､Ｌ＠ Gcrmiyan ｯＬｬ＠
man ｡ｨ＠ ｡､ｮ＠ ｹ｡ｰｬｭ＠ olan r;cviriden, gere;, imdi.
karakteri, gerekse svs ve ･ｫｩｬ＠ yönlerinden '.'C ｮｨ｡ｹ･ｴ＠
kelime h<<zinesi ｢｡ｫｭｮ､Ｌ＠ biraz dahcl C']{j ｧ￶ｲ｜ｩ［ﾭ
mektcdir. Ancak hangi tarihte, kimin ｴ｡ｲＬｦｮ｣ｨ＠ r,·c•.
ｲｩｬ､ｮ･＠ dair hir ｫ｡ｶｴ＠ yoktur. Gcrmiyan ｯｩｵ＠
man ｡ｨ＠ ｡､ｮ＠ ｹ｡ｰｬｮ＠ çcvirivi, ｩｮ･､ｭｺ＠ ＩＧｴＮＺｦ［Ｌ＠
ｫ｡ｲ｢ｴｮ｣Ｌ＠ birincisinin, ci.imk ｹ｡ｰｳ＠ ｨ｡ｫｮﾷｩ＠ "·

(1) A.S. Levend. Om med ￇ｡ｮ､＠ AhWk ｋｩｴ｡ｰｬｲｭｺＮ＠

 3K

yer yer bozuk denecek kadar, ｆ｡ｲｳ￧Ｇｮ＠ etkisi ｡ｬｴｮﾭ

aa ｫ｡ｬ､ｮＬ＠ ikincisinin ise, Türkçe yönünden daha ba-
｡ｲｬ＠ bir tercüme ｯｬ､ｵｮ＠ gördük» demektedir (1.)
ｇ･ｲｭｩｹ｡ｮｯｵｬ､＠ Süleyman ｡ｨ＠ (1368-1388)
｡､ｮ＠ ｹ｡ｰｬｮ＠ çevirinin ise, son ｹｬ｡ｲ＠ kadar, Sadred·
din ｡､ｬ＠ biri ｴ｡ｲｦｮ､＠ ￧･ｶｲｩｬ､＠ biliniyor, ama Sad.
reddin'in ｫｩｭｬ＠ bilinmiyordu. Zeynep Korkmaz bir
incelemesiyle, yine Kabusname gibi ahlak ｫｩｴ｡｢＠ olan
. ve hayvan hikayelerine dayanan Marzuban-name'nin
de, ･ｹｨｯｬｵ＠ ｴ｡ｲｦｮ､＠ ￧･ｶｲｩｬ､ｮ＠ ortaya ｫｯｹｭｵﾭ
tur. (2)
Kahire Kral· ｋｩｴ｡ｰｬＧｮ､Ｌ＠ bu çevirinin tam bir
ｮｳｨ｡＠ ｢ｵｬｮ､＠ bildiren Zeynep Korkmaz,
bu sonuca, ｡､＠ geçen ｮｳｨ｡ｹ＠ inceleyerek ｶ｡ｲｭｴＮ＠
Bu nüshada ･ｹｨｯｬｵＬ＠ Kabus-name'yi de Süleyman
｡ｨ＠ ｡､ｮ＠ ￧･ｶｩｲ､ｮ＠ ｵ＠ ｳ｡ｴｲｬ＠ ile belirtmektedir:
«Çün (ne zamanki) Marzuban·name tercümesinden
ｦ｡ｲｩ＠ olduk, ｢･ｬｲ＠ beyi, cömertlik ｫ｡ｮＬ＠ kerem made-
ni. adi ￧･ｲ｡Ｌ＠ ihsan ｢｡ｾＮ＠ yoksul ｹｲ･ｩ＠ ｹ｡＠ Germiyan-
lar ｓｵｬｴ｡ｮＬ＠ melikler ham al-müeyyed min indi'r-Rah·
m<>n Muhammed Bey ｯｬｵ＠ Süleyman -harresallahü
memleketehu an nevazili'l-hadesan- ￶ｶｬ･＠ ｩ｡ｲ･ｴ＠ ｫｬﾭ
､＠ ki, Kabusname dahi tercüme oluna. ta onun iyi ｡､＠
cihan yüzünde taze ola. Ümittir ki Hak Teala kenez
!kolay) ve müyesser ｫｬ｡Ｌ＠ ｬ｡ｺｭ＠ ､･ｩｬｲ＠ ki bir bir lafz
tercüme oluna, belki ondaki ｨｯ＠ söyleveler.» (3)

(1) Sadettin Buluç, E'ski Anadolu Türkçesiyle Bir Kabus-

name Çevirisi, BeZleten 1969, T .D.K. ｙ｡ｹｮｬｲ＠
(2} Zeynep ｋｯｲｫｭ｡Ｎｾ＠ Kabus-name ve Marzuban name Çe-
virileri Kimindir? Belleten. 1966, T.D.K. ｙ｡ｹｮｬｲＮ＠
(3) Daha önce Orhan ｡ｩｫ＠ ｇ￶ｫｹ｡Ｇｮ＠ da ｢･ｬｩｲｴ＠ bu par-
ça?Jt. günümüzün ｩｭｬ､ｳｹ｡＠ ｡ｫｴｲ､ｭ＠ ben, ｢｡ｬｮＮ＠
 39

ａｹｲ｣｡＠ bu ｮｳｨ｡＠ sonuna ･ｫｩ､＠ ve kendi ｩﾷ＠

ｮ＠ olan manzum parçada ｡､ｮ＠ söylemektedir. Zey-
nep ｋｯｲｫｭ｡ｺＧｮ＠ bütününü ｶ･ｲ､ｩ＠ bu ｰ｡ｲ￧ｮ＠ ｹ｡ｬｮｺ＠
ilgili beyitlerini ｡ｬｹｯｲｵｭＺ＠

Yp. 97a-14-ld ･ｹｬｯｵ＠ acep söz söyleyübdür

111 ｳｮ＠ sihr-i mutlak eyleyübdür

*
••
Yp. ＹＷｾ＠ kim hilyal ｩｭ＠ bu ii1em
telnam it Sadr'üd-din vallahu a'lem

Üçüncü çeviri ａｫ｡､ｺ･ＧｮｩｲＮ＠ ｙｬ､ｲｭ＠ Baye·

zid'in ｯｬｵ＠ Emir ｓｬ･ｹｭ｡ｮＧ＠ (1403-1410) ｨ｡ｳｬｲｮﾭ
dan Hamza Bey'in ｢ｵｹｲｬ｡＠ ￧･ｶｲｩｬｭｴＮ＠ Elde bulu·
nan ｮｳｨ｡＠ ｩｳｴｮ｡ｨ＠ 1668'de Hasan b. Ali ｴ｡ｲｦｮ､＠
ｹ｡ｰｬｭｴｲＮ＠ Orhan ｡ｩｫＧｮ＠ ｶ･ｲ､ｩ＠ bilgiye göre bu çe-
viri, ötekilere göre ｡ｳｬｮ＠ daha uygundur (1).
Dördüncü çeviri Mercimek Ahmet'indir. Merci·
rnek Ahmet, önsözünde ｵｮｬ｡ｲ＠ söylemektedir: «... bir
gün Filibe yolunda ｰ｡､ｩｨｮ＠ hizmetine ｶ｡ｲ､ｭＬ＠ bak-
ｴｭ＠ ki, ｣ｩｨ｡ｮ＠ ｳｵｬｴ｡ｮＬ＠ ｺ｡ｭｮ＠ galibi, sultan soyundan
Sultan Murad Han, elinde bir kitap tutar. Bu hakir
hasta gönüllü, o aticenap ｰ｡､ｩｨ｜＠ «Bu, ne ｫｩｴ｡｢､ｲ＿ﾻ＠
diye sordum, o ｴ｡ｬ＠ sözüyle «Kabusname'dir» diye

(1) Bu ｹ｡ｲｧ＠ ､ｯｲｵＮ＠ Agah ｓｲ＠ Levend'in ｢ｩｬ､ｲ＠ ve

Sadettin Buluç'un örnek parçalar ｹ｡ｮｬ､＠ ilk çeviriyle,
ａｫ｡､ｺ･Ｇｮｩ＠ çevirisini, Said Netisi'nin ｹ｡ｮｬ､＠ me-
tinle ｫ｡ｲｬｴ､ｭｺ＠ biz de bu sonuca ｶ｡ｲ､ｫＮ＠
.::evap verdi \'C dedi ki, ﾫｈｯ＠ ｫｩｴ｡ｰｲＬ＠ içinde çok yarar·
ｬ＠ ･ｹｬｲ＠ ve ￶ｴｬ･ｲ＠ ｶ｡ｲ､Ｌ＠ ama Fars dilincedir, bir ki-
ｩ＠ Türkçeye ￧･ｶｩｲｭＬ＠ ama ｡ｮｬｲ＠ ､･ｩｬＬ＠ ｡￧ｫ＠ söyle·
ｭ｣ｮｩＬ＠ bundan ､ｯｬ｡ｹ＠ hikayelerden tat ｢ｵｬｭ｡ｹｺＮ＠ Ama
bir kimse olsa, bu ｫｩｴ｡｢＠ ｡￧ｫ＠ ve ｡ｮｬｲ＠ bir biçimde
￧｣ｶｩｲｳＮｾ＠ ta ki ｡ｮｬｭ､＠ gönüller haz alsa.» Bunun
üzerine Mercimek Ahmet, II. ｍｵｲ｡､Ｇｮ＠ ｢ｵｹｲｬ｡＠
çeviriyc ｢｡ｬｲＮ＠ Yine kendisinin ｳ￶ｹｬ･､ｩｮ＠ göre hic-
r! ＸＳＵＧ｣ｌｾ＠ (!431-1432) çeviriyi bitirir.
Sor' olarak N ｡ｺｮｩ､･＠ Murtaza, !li eri 1 ll 7'de
'105) HL Ahmed devrinde, ｂ｡､＠
valisi vczir ｈ｡ｳｲ＠
ｲ｡Ｚ［｣＠ ｮ＠ ｢ｵｹｲｬ｡Ｌ＠ Mercimek Ahmet'in ￧｣ｶｮｳ＠
ｺ｡ｮｾｭＺ＠ diline ve ｡ｮｬｴｭ＠ uydurarak yeniden kale·
nL? ｡ｬｲＮ＠

ＯＮＧＬｔ｣［＠ Said Ndi:;;\, Mercimek Ahmet çevirisinin

Abdülku:·un ｩｮﾷ｡ｲ＠ ｶ｡ｳｴｹｬ＠ hicri 1298 (1880) ｹＭ
ｬｮ､｡＠ ｉｾｮ｡Ｇ､＠ ｢｡ｳｬｭ＠ oldul!unu söylemektedir.

ａｧｦｬ＠ ｓｲ＠ Lcvend ise, ｋ｡ｺｲＧ､＠ 1898'dc ｹ｡ｰｬｮ＠

bir Abdülkayyum çevirisinelen söz etmektedir.

ｙｵｫ｡ｲ､＠ ｳ｡ｬ､ｭｺ＠ çeviriler, Kabusnamc'nin

Türkçedc oldukça ｲ｡｢ｾＺｴ＠ ｫ｡ｺｮ､＠ [!Ö'>tnmcktcdir.
Bu ｲ｡｢･ｴｩｮ＠ sebebi, daha önce üzerinde ､ｵｲｭｺ＠
ve bir görünümünü çizmeye ￧｡ｬｴｭｺ＠ tarihi dönem-
Ic ilgilidir.
Türk ､ｮ｣Ｇ＠ ､ｮｹ｡ｳＬ＠ iki büyük kültür çev-
n·sinin, Arapça ve Fars kültürünün etkisinde ｫ｡ｬ､＠
bilinmektedir.
Sebcp!cTi üzerinde ､｡ｴ＠ önce durduk. ｋｵｫｳｺ＠
f\rapç;a. ibadet dili olarak önceleri daha çok etkide
ｨｵｩｲ｡｣ｫｴＮ＠
 41

Arap egemenliginin gücünü yitirmesi Fars edebi·

ｹ｡ｴｮ＠ ｧ･ｬｩｭｹ＠ ｢｡ｬｭｳ＠ sonucunu ､ｯｵｲ｡｣ｫｴＮ＠
Çünkü Araplar, ｡ｬ､ｫｲ＠ yerlerde ａｲ｡ｰ￧ｹ＠ devlet di.
li olarak kabul ･ｴｩｲｹｯｬ｡､Ｌ＠ ama Abbasilerin merke-
zi otoritesinin ｺ｡ｹｦｬｭｳＬ＠ merkeze ｢｡ｬ＠ valilerin güç-
lenmesini, giderek merkezden ｫｯｰｭ｡ｬｲｮ＠ ｳ｡ｬｹ｣ｫＮ＠
ｴｲＮ＠ ｲ｡ｮＧ､ｫｩ＠ ilk hareket de Horasan valisi Hüseyin
ｯｬｵ＠ Tahir'in, bu bölgede hükumet ｫｵｲｭ｡ｳｹｬ＠ ｢｡ｬｲＮ＠
Bunu Saffftri1er ve Maveraünnehir"de ｓ｡ｭｮｯｵｬ＠
izler, (IX., X. ｹｺｬ｡ｲＩＮ＠ Kabusname'de de ｡､＠ geçen
,Ebü'HMüeyyed-i Belhi'nin (Söze ｇｩｲ＠ Bölümü) Sa-
ｭ｡ｮｯｵｬｲ＠ döneminde ｹ･ｴｩｮ＠ belirtelim (1).
Yine de Fars ･､｢ｩｹ｡ｴｮ＠ ｧ･ｬｩｭｳｮ､＠ ｡ｳｬ＠ rol
Türklerindir. Fars ｡ｩｲ＠ ve ｹ｡ｺｲｬ＠ Karahanhlardan
destek gördükleri gibi, bütün ｲ｡ｮＧ＠ ･ｧｭｮｬｩ＠ ｡ｬｴﾭ
na alan Gazneli Sultan Mahmut da ilim ve sanat adam-
ｬ｡ｲｮ＠ ｫｯｲｵｭｴＮ＠ Gazne ･ｨｲｩｮＬ＠ o ￧｡ｮ＠ ilim, kül-
tür ve sanat merkezi ｯｬ､ｵｮ＠ söylemek ｹ｡ｮｬ＠ ol-
maz (2). Bu büyük devletin merkeztnde, Hindistan,
ｲ｡ｮＬ＠ Arap ve Türk ､ｮ｣･ｳｩ＠ bir ｢ｩｬ･ｭ＠ ｶ｡ｲｹｯ､ｵＮ＠
Ama özellikle ｲ｡ｮ＠ ･､｢ｩｹ｡ｴｮＬ＠ bu dönemde ｧ･ｬｩｴﾭ
ｩｮ＠ belirtmek gerekir. Konuyu daha fazla ､｡ｴｭｮ＠
ｵｮ＠ söyleyelim. Bu dönemde Türkçe ｡､ｮ＠ direnme·
ler ｹ｡ｬｮｺ＠ dil ｡ﾷ￧ｳｮ､＠ ｯｬｭｵｴｲＬ＠ önce de ｡ｮ､ｭ＠ gi-
bi, ｳｬ｡ｭ＠ felsefesi bütün ｫ｡ｹｮｬｲ＠ ｹ･ｲｬｭｩｴ＠ ve
edebiyata da Fars mitolojisi egemendi.
Anadolu için de ﾷ｡ｹｮ＠ etki söz konusudur. XII.
ｹｺｬｮ＠ sonuna kadar etkisini sürdüren ａｲ｡ｰ￧ｮ＠ yeri-

(1) A.S. Levend. Türk Dilinde ｇ･ｬｩｭ＠ ve ｓ｡､･ｬｭ＠ Ev-

releri.
(2) Nihat Sami ｂ｡ｮｲｬＬ＠ Resimli Türk ｅ､･｢ｩｹ｡ｴ＠ Tarihi.
 42

ni Farsça ｡ｬｲＮ＠ Anadolu Selçuklu Devletinin parçalanma

ｳ＠ sonucu kurulan Anadolu Beylikleri dönemi ise,
yine egemen kültür dilinin Farsça ve Arapça ｯｬ､ｵ＠
çeviri faaliyetlerinin ｡ｬ｢ｩ､ｮ･＠ ｹｯｵｮｬ｡ｴ＠ bir dÖ-
nemdir. Bunun sebebini anlamak o kadar güç ､･ｩｬﾭ
dir. Merkezi otoritenin ､｡ｬｭｳ＠ üzerine, kendi güç-
lerini ｳ｡ｬｭｫ＠ isteyen beylerin ｳｬ｡ｭ＠ ､ｮ｣･ｳｩ＠
｢ｩｲｬ･ｴ｣ｮ､＠ faydalanmak için Arapça ve Fars-
Ç<• ｹ｡ｺｬｭ＠ ürünlerini çevirtmek istemeleri tabiiydi.
Çünkü ｡ｳｬ＠ büyük güç olan ve toplumsal ｴ･ｫｩｬ｡ｮｭ＠
ｮ＠ kendisine ､｡ｹｮ＠ halk, yukardan beri ｳｲ｡ｬﾭ
. ､ｭｺ＠ kültür ｫ｡ｲｧｬｮ＠ ､ｮ｡ｹＮ＠ O yine Türk-
çe ｫｯｮｵｹｲＬ＠ Türkçe söylüyordu. Bu ￧｡､Ｌ＠ beyler
çevresinde ｯｬｵ｡ｮ＠ ･､｢ｩｹ｡ｴｮＬ＠ Fars mitolojisinin kah-
ｲ｡ｭｮｬ＠ ｩｬ･ｭｳｮ＠ ｫ｡ｲｬＬ＠ halk ･､｢ｩｹ｡ｴｮ＠
ürünü olan Dede Korkut hikayelerinin ｳｬ｡ｭｩ＠ unsur-
lar ｴ｡ｭｫｬ＠ birlikte, Türk kültüründen ｯｬｵｴｮ＠
söylemek yeter ｳ｡ｮｲｭＮ＠ Zaten, konumuz ｧ･ｲｩ＠ ｡ｳｬ＠
dikkati ·çekmek ｩｳｴ･､ｭ＠ nokta, Kabusname çevirile-
rinin ya beylerin, ya vezirlerin ya da ｰ｡､ｩｨｬｲｮ＠
｢ｵｹｲｬ｡＠ ｹ｡ｰｬｭ＠ ｯｬｭ｡ｳ､ｲ＠ (1).

Merkezi Kütahya olan ｇ･ｲｭｩｹ｡ｮｯｵｬ＠ ｂ･ｹｬｩ＠

de (1300-1428) Konya'dan sonra, Anadolu'nun kültür
merkezlerinden birisidir. ･ｹｨｯｬｵＬ＠ Ahmedi, ･ｹｨｩ＠ gi.
bi ｡ｩｲｬ･＠ Germiyan ｳ｡ｲｹｮ＠ mensupturlar. ｵｮ＠ da
ｨ｡ｴｲｩｭｫ＠ yarar var: ･ｹｨｯｬｵＬ＠ Hoca Mes'ud'un
￶ｲ･ｮ｣ｩｳ､＠ ve Kenz'ül-Kübera ｡､ｬ＠ eseri ile Kabusna-

( 1) Bu ￧｡､ｫｩ＠
çeviri faaliyetleri için ｵ＠ kitaba ｢｡ｶｵﾭ
＿Ｂｕｬｭ｡､ｲＺ＠ Fuat Köprülü, Türk Dili ve ｅ､･｢ｩｹ｡ｴｮ＠ Te-
kô.mülüne Umumi Bir ｂ｡ｫＬ＠ Yeni Türk ｍ･｣ｭｵ｡ｳＮ＠ s. 1.
 43

me'de, Hoca Mes'ud'un Süheyl ü Nevbahar ile Fer-

henkname-i Sa'di çevirisinden ｡ｬｮｴｲ＠ ｹ｡ｰｭｴｲ＠ (1).
Kenz'ül-Kübera da siyasi karakterde bir ahlak ｫｩｴ｡｢ﾭ
､ｲ＠ ve düz ｹ｡ｺ､ｲＮ＠ (2)
Bu ｫｳ｡＠ ｡￧ｫｬｭ､ｮ＠ sonra, ｡ｳｬ＠ konumuza, Mer-
cimek Ahmet'in çevirisine geçebiliriz.
ｏｳｭ｡ｮｬ＠ Devleti' nin ｫｵｲｬ＠ dönemi ve toplum
düzeni üzerine gerekli bilgi ｶ･ｲｩｬｭｴＮ＠ Konuya ｢｡ﾭ
lanmak ｡￧ｳｮ､＠ ｵｮ＠ ekieyebiliriz ki, Osman Bey,
kendi uç ｢･ｹｬｩｮ＠ ｧ･ｮｩｬｴｭｫ＠ için, ｂｩｺ｡ｮｳＧ＠ egemen
ｯｬ､ｵ＠ topraklara ､ｯｲｵ＠ bir fetih faaliyetine ｧｩｲｭＮ＠
ti. Elbette, bir uç beyinin, ｴｩｭ｡ｲｬ＠ ｳｰ｡ｨｩｬ･ｲ､ｮ＠ ｯｬｵ｡ｮ＠
｡ｴｬ＠ güçlerinin, ｧ･ｮｩｬｭ＠ ｧ･ｲ￧ｫｬ｢ｩｭｳ＠ ￧ｮ＠
ｴ･ｫｩｬ｡ｮｭ＠ bir fetih ordusu haline gelmesi gerekir·
di. Daha önce üzerinde ､ｵｲｭｺ＠ miri toprak düze-
ninin ise böyle ｴ･ｫｩｬ｡ｮｭ＠ ve güçlü bir orduyla ｩｬＮ＠
kisi ｡￧ｫｴｲＮ＠ Bu sebeple, ｫｵｲｬ＠ döneminde ｳｬ｡ｭｩ＠ ･Ｎ＠
riat ｫｵｲ｡ｬｮＬ＠ toplumun yönetim ｭ･ｫ｡ｮｩｺｳ＠
yön vermesi de ｫ｡￧ｮｬｭｺ＠ ｯｬ｡｣ｫｴＬ＠ Nitekim devlet
ｴ･ｫｩｬ｡Ｌ＠ yürütme organlan ve vergiler, ･ｲＧｩ＠ ve örfi
olmak üzere iki ｫ｡ｹｮ＠ ､｡ｹｮｯｲｵＮ＠ Tabii olarak,
siyasi ｴ･ｫｩｬ｡ｮｭＬ＠ Hz. Muhammed döneminin ｡ｹｮ＠
ｯｬ｡ｭｺ､Ｎ＠ Geçen süre içinde, ｡ｹｮ＠ dini benimseyen de-
ｩｫ＠ milletler büyük devletler ｫｵｲｭｩＮｬ｡､Ｌ＠ zamana
göre yeni uygulama biçimleri ｹ｡ｲｴ｣ｫｬ､Ｎ＠ ｆｫｨｴ｡＠

(1) Zeynep Korkmaz, a. g. Y.

(2) ａｭ｡｣ｺ＠ Türk Dili ve ｅ､･｢ｩｹ｡ｴｮ＠ ｧ･ｬｩｭｮ＠ anlat-
mak ､･ｩｬｲＮ＠ Bu sebeple kaynaklara temas edip geçiyo-
ruz. ｂＮ＠ dönemde bilimin ｧ･ｬｩｭ＠ için A. Adnan ａ､ｴ｡ｲＧｮ＠
ｏｳｭ｡ｮｬ＠ ｔｲｫｬ･ｩｮ､ｾ＠ ｬｩｭ＠ ｡､ｬ＠ ｫｩｴ｡｢ｮ＠ ｢｡ｶｵｲｬｩＮ＠
bile, ･ｲｩ｡ｴ＠ hükümleri, uygulamada ortaya ￧ｫ｡ｴ＠ yeni
durumlan çözmeye yetmeyince ｫｳ｡＠ kabul ･､ｩｬｭ＠
miydi? Ama temelde ｳｬ｡ｭｩ＠ öz egemendi. Kanunlar
nereden Ｍ￧ｫ｡ｲｬｳ＠ ￧ｫ｡ｲｬｳｮＬ＠ ｯｮｬ｡ｲ＠ koyan ｰ｡､ｩｨｮ＠
kendisiydi, ｴ｣ｲｩ＠ yetki ｰ｡､ｩｨｴ＠ ｴｯｰｬ｡ｮｭ＠ (1). Pa-
､ｩ｡ｨ＠ ise Mercimek'in ｳ￶ｹｬ･､ｩ＠ gibi, ﾫｰ｡､ｩｨＭ＠ ｳﾭ
lam ve ｇｹ｡ｳＧ､Ｍ｣ｬｮ＠ ve'd-dindir Ｈｳｬ｡ｭｮ＠ ｰ｡､ｩｨＬ＠
elinin ve ､ｮｹ｡＠ ｹ｡ｮｬｲ｣ｳ､ＩﾻＮ＠

II. Murad devrinin ise, ｹ｡ｮｬ＠ tarih dönemi ｡￧ﾷ＠

ｳｲ､ｭ＠ özel bir durumu ｶ｡ｲ､Ｎ＠ II. Murad, bilim ve sa·
natla ｵｲ｡ｮ＠ bir ｰ｡､ｩｨｴＮ＠ M.ercimck Ahmet'c vcrdi-
ｾｩ＠ buyruk ､ｾｩｮｬｲｳ｣Ｌ＠ onun, ￧｡ｮ＠ ilim ve ｳ｡ｮｴｹﾭ
la ｵｲｬ＠ olarak ｩＡｧｫｮ､ｪ＠ öne sürülebilir. Çelebi
ｍ､ｮ｣ＧｩＬ＠ Anadolu'da bozulan ｢ｩｲｬ＠ yeniden kur-
mak için ｹ｡ｰｴｌｬ＠ ￧｡ｬｾ［ｲｮＬ＠ ｯｬｵ＠ ｴ｡ｲｦｮ､＠ ｴｭｲ｡ｮ＠
ｬ｡ｭｮ＠ sö_vlemcl; tk· ｹ｡ｮｬ＠ olmaz.
$._;,,;;.;
ￇｩＮｲｫｬ＠ bir wrnanbr, ｍｯｬ＠ ｩｳｴｬ｡Ｌ＠ ｮ｡ｳｬ＠ merkezi
ｯｴｲｩ｣＠ gücünü ｫｲ｡Ｌ＠ Anadolu'nun beylikler ha-
linde ｰ｡ｲ￧ｬｮｭｳ＠ ve ｫ｡ｮｬｲ＠ sebep ｯｬｭｵｳ｡Ｌ＠
ｔｩｮｵＢＧ＠ 1402'dc ｙｬ､ｮｲＧ＠ yenmesi ve Anadolu'yu
ｩｳｴｬｦ＠ etmesi ek. ｏｳｭ｡ｲｬ｣＠ sindirilen bcylerin ye.
niden ｢｡ｭｳｺｬｫ＠ pqindc ｯｭ｡ｬｮＬ＠ｫ ･ｨｺ｡､｣ｬｲｩｮ＠
taht ｫ｡ｶｧｳｮ＠ ｢｣［､｡ｮｬｲ＠ ve Anado!u'nun, vani
ｨ［Ｎｬｫｮ＠ benzeri bir ｫ｡ｲｧＺｾ＠ içine ｹｵｶ｡ｲｬｮｳＭ yol
＼￧ｴＮ＠ Çelebi ｍ､ｭＮＺﾷ＠ on iki ni slircn bu saltanat kav
ｧ｡ｳｲ｣ｬｮ＠ galip olarak ￧ｫｴＨｾｮ､｡Ｌ＠ tek bir merkezi otori-
tcn· ｨ｡Ｚｬ＠ ｯｬ､ｵ＠ sürece aksamadan ｩｬ･ｶ｢｣ｫ＠ olan

ＨＩ＠ Mustafa ａｫ､｡Ｌ＠ ｏｳｭ｡ｮｬ＠ ｭｰ｡ｲｴｯｬｵＧｮ＠ Yi.ikse-

ｬｩ＠ Devrinde Esas ｄｩｬｺ･ｲＬ＠ Tarih ａＮｲ｡ｴＭｭｬ＠ Dergisi, c.
1ll, s. 4-5.
 4S

toplum düzeninin ｺ･ｮ｢ｲｩ＠ yine ｫｲｬｭｮＮ＠ ･ｹｨ＠ 'Bnd-

rettin ｡ｹｫｬｮｭｳ＠ bu döneme rastlar.
Önce bu otoritenin yeniden ｫｵｲｬｭ｡ｳ＠ gerekiyor-
du. Çelebi bunu ｹ｡ｰｴＬ＠ ｴ･ｫｩｬｨ｡ｮｭｹ＠ ise II. Murad
ｳ｡ｬｹ｣ｫＬ＠ ｯｬｵ＠ Fatih tamamlayacak {1). ｬｫ＠ ｩ＠ elbet-
te askeri gücü ｳ｡ｬｹｮ＠ ve fetih ekonomisinin temeli
olan toprak rejiminin yeniden ｴ･ｫｩｬ｡ｮｭｳｹＧＡＬＮ＠ Daha
önce de ｡￧ｫｬｮ､＠ gibi miri toprak sisteminin bir
ürünü olan ｴｩｭ｡ｲｬ＠ sipahiler ordunun askeri güciinü
ｯｬｵｴｲｹ｡､Ｎ＠
Kendisi de ｡ｩｲ＠ olan Il. Murad toplum düzenini
ｴ･ｫｩｬ｡ｮ､ｲ｢Ａｭ＠ için, ilk ｳ｡ｶｮ＠ gönüllerde ka-
falarda ｫ｡ｺｮｬｭｳ＠ önemini, toplumun ｹ｡ｰｳｮ＠
uygun ､･｣ｫ＠ ahlak, sanat gibi üst ｹ｡ｰ＠ ｫｵｲｭｬ｡ﾭ
ｮ＠ ｯｬｵｴｲｭ｡ｳ＠ ｧ･ｲｫｴｩｮ＠ biliyordu. Ekonomik
düzen, toplum ｹ｡ｰｳ＠ ve insan ｢ｴｮｬ｣ｭ･ｩｹ､＠ ki ba-
｡ｲｹ＠ ｵｬ｡｢ｩｳｮＮ＠ ｴ･＠ onun, Mercimek'e Kabusname'-
yi ｡￧ｫ＠ ve ｡ｮｬｲ＠ bir dille çevirmesini ｢ｵｹｲｭ｡ｳＬ＠
bu ￶ｮｧｲ＠ sonucudur. ｩｭ､＠ bu ｡￧､ｮ＠ Kabusua-
meye bir göz ｡ｴｬｭ＠ (42. Bölüm). ··
« ｐ｡､ｩｨＬ＠ sipahi ve raiyyet ｡ｲｳｮ､ｫｩ＠ fark odur
ki, ｰ｡､ｩｨ＠ hakimdir ve onlar mahkum, hakim ｲｮｾｨﾭ
küma hükmünü geçirernezse arada ､ｩｺ･ｲ＠ bozulur ve
hürmet kalmaz.» ﾫ＠ md i bir ｰ｡､ｩｨｮ＠ hükmü ilinde
geçerli ､･ｩｬｳＬ＠ o, ｰ｡､ｩｨｬ＠ ｬｦｩｹｫ＠ ､･ｩｬｲＮ＠ Çi.inkli

( 1) II. ｍｵｭ､ＧｮＬ＠
ｋｦｬｭｳＭｮ｡･Ｇｵ＠ ｢･ｮｺｵ＠ bir eseri ol-
､ｵｮＬ＠ Keykavus'uu ｯｬｵ＠ ｴｰｫ＠ Gilfm ｡ｨＧ＠ ￶ｴｬ･ｲｩ＠ gibi,
Fatih'e ￶ｴ＠ vermek için ｹ｡ｺｬ､ＨｮＬ＠ ｡､ｮ＠ ｎ｡ｳｩｨｴＭ＠ Sul-
tan Murad ｯｬ､ｵｮ＠ önemle l1elirtelim. (A..S_ Levend, Si..
yasetnameler.) ｔｯｰｫ｡＠ ｋｩｴ｡ｰｬＧｮ､＠ ｢ｵｬｮ｡ｲ＠ bu ･ｳｲ［＠
｝Ｈｊ｢ｵｳｮ｡ｭ･＠ ile ｫ｡ｲｬｴｭｳ＠ ilginç ｯｬ｡｣ｫｴＮｲ＠ ..
 46

ｮ｡ｳｬ＠ kendisyle kalan halk ｡ｲｳｮ､＠ fark varsa, kendi

hükmüyle ｢｡ｫｬｲｮ＠ hükmü ｡ｲｳｮ､＠ da fark ge-
rektir, çünkü alemin düzeni, hükmünün geçmesi ile-
dir.»
ｙ｡ｬｮｺＬ＠ ｹ｡ｮｬ＠ ｡ｮｬｳ＠ önlemek için, bir nok-
ｴ｡ｮ＠ ｡￧ｫｬｮｭｳ＠ gerekiyor. ｏｳｭ｡ｮｬ＠ ｰ｡､ｩｨｬｲＬ＠
Selçuklu ｳｵｬｴ｡ｮｲ＠ tersi bir devlet ｧ￶ｲｮ･＠ sahip.
tirler. ｙｫｳ･ｬｩｴｮ＠ sonra etkisini yitiren bu ｧ￶ｲ･＠
göre, kendilerini devletin (mülkün) sahibi ､･ｩｬＬ＠ ｢｡＠
ｳ｡ｹｯｲｬ､Ｎ＠ «Kendisini, bu ･ｫｩｬ､Ｌ＠ devletin ｢｡ｮ､＠
vazifeli olarak telakki eden ｰ｡､ｩｨＬ＠ halk kitlelerinin
idaresine ait ｧ￶ｲｮ＠ de, kritik zamanlarda ￧ｫ｡ｮ＠
adalet ｦ･ｲｭ｡ｮｬ､Ｌ＠ ｳｫ＠ ｳｫ＠ ｴ･ｫｲ｡ｬ､＠ ｵ＠ cümle
ile ifade ediyordu: «Reaya, ｔ｡ｮｲＧ＠ hükümdara bir
ｶ･､ｩ｡ｳｲＮﾻ＠ ｐ｡､ｩｨ＠ bu suretle, ｨ｡ｬｫ＠ adalet ve ･ｦｫ｡ｴ＠
ile idare etmenin kendisine bir vazife olarak veril-
ｭｩ＠ ｢ｵｬｮ､＠ ｫ｡｢ｵｬ･ｮｭｩ＠ olmakta idi. (1)» Ka.
busname'ye gelince (42. Bölüm):
«Sonra sipahi raiyyet üzerine havale ｫｬｭ｡Ｌ＠ yani
güç etmeye ｢ｲ｡ｫｭＬ＠ ta ki memleketin mamur, ilin
･ｮ＠ olsun. Çerinin ｩｾｮ＠ ｮ｡ｳｬ＠ gözlersen, raivvetin ｮ＠
de öyle gözlernek gereksin. Gerçi raiyyete çeriyle bo-
yun ･､ｩｲｬＬ＠ ama çeri de raiyyet kaimdir, çünkü raiy-
yetten ｴ｡ｨｬ＠ elde edilir, sihapi (onu) harcar. ｒｾｩｹ･ｴｮ＠
･ｮｬｩ＠ ise yerinde adaletten olur. imdi adalet ､＠
olan ､ｮ｣･ｩ＠ gönlüne girmesine yol verme ve ulu
ｔ｡ｮｲＧ＠ ｫｵｬ｡Ｌｲ＠ zulüm derdine ｵｲ｡ｹｰ＠ sana ｹ｡ｲ､ｭ＠
isteyerek gelseler ｳ｡｢ｲｬｫ＠ gösterme, tez adaletle-
(dertleriniJ iyi ct, ｯｮｬ｡ｲ＠ sabra görümlil ･ｴｭＮｾ＠
 47

ｇ￶ｲｬ､＠ gibi bu ｳ｡ｴｲｬ､Ｌ＠ ｫｳ｡＠ bir özetini ver.

､ｩｭ＠ ｏｳｭ｡ｮｬ＠ düzeninin felsefesi ｹ｡ｴｭｫ､ｲＮ＠ «Pa-
､ｩ｡ｨ＠ bütün halktan uludur» ve ｵ＠ özellikleri ｴ｡ｭﾭ
ｳ＠ gerekmektedir: «Önce adalet, ikincisi kerem, yani
vermek, üçüncüsü heybet göstermek, dördüncüsü ｭ･ﾭ
ru olmayan ｩｬ･ｲ､ｮ＠ ｳ｡ｫｮｭＬ＠ ｢･ｩｮ｣＠ ｡｣･ｬｩ＠ ter-
ketmek ve her ｩｮ＠ ｦｲｳ｡ｴｮ＠ kollamak, ｡ｬｴｮ｣ｳ＠ ise
gerçek söylemek.»
Bunlar, ｡ｹｮ＠ zamanda bütün ｫｵｬ｡ｲｮ＠ da niteli-
ｩ＠ ｯｬｭ｡､ｲＮ＠ Herkes kendinden ｫ￧ｮ･＠ ｡ｹｮ＠ biçim-
de ､｡ｶｲｮｭｬＮ＠ Beyin ｢･ｹｬｩ＠ kul iledir, zenginin
ｺ･ｮｧｩｬ＠ de yoksul iledir. Çünkü ｔ｡ｮｲ＠ ｫｵｬ｡ｲｮ＠
iki bölük ･ｹｬｭｩｴｲＬ＠ nafaka verici ve nafaka ｡ｬ｣Ｌ＠ ya-
ni biri zengin biri yoksul, biri bey biri kul. ｴ･＠ in-
sanlar bunu bilmeli, ｔ｡ｮｲＧ＠ ｢ｵｹｲｮ｡＠ ｵｹｭ｡ｬＬ＠ ver
､ｩ＠ nzk için ｫｲ･ｴｭｬｩ､Ｎ＠ O, bu ､ｮｹ｡＠ hikme.
tinden ｹ｡ｲｴｭＬ＠ ama kudreti hikmetinden ziyade.
dir, hangisi iyiyse onu ｹ｡ｲｴｭＬ＠ öyleyse ｳｬ｡ｭ＠ di-
ninden devletli din, ｳｬ｡ｭ＠ ｨｫｭｮ､ｾ＠ ｹ･＠ hüküm yok-
tur. -
ｳｬ｡ｭｩｹ･ｴｮ＠ ilkelerini temel olarak alan Kabusna-
me'nin ｫｯｮｵｬ｡ｲＬ＠ bu öz çevresinde ｧ･ｬｩｭｴｲＮ＠ Yara-
､ｬｴ｡ｮＬ＠ bilimden, sanattan, günlük ｹ｡＠ kadar
(meslekler, ticaret, yemek yemek, ｡ｲｰ＠ içmek, cin-
sel münasebet, ｡ｫｬ＠ gibi) her ￧･ｩｴ＠ konudan söz edi-
lir ve ￶ｴｬ･ｲ＠ verilir. Konuya iki yönden ｹ｡ｮｬｭｫﾭ
ｴ｡､ｲＺ＠ Önce ｳｬ｡ｭｩ＠ ､ｮ･＠ uygun olarak bilgi veril·
mekte, ayetler, hadisler veya din ｵｬ｡ｲｮ＠ sözleriyle
bu ､ｮ｣･ｬｲ＠ ｰ･ｫｩｴｲｬｭＬ＠ sonra buna ｢｡ｬ＠ ola-
rak küçük hikayelerle, bu hikayelerden ￧ｫ｡ｲｬｮ＠ so.
nuçlarla yahut ｡ｮｬ＠ ayetlere, hadislere, ｵｬ｡ｲｮ＠
sözlerine dayanan ￶ｴｬ･ｲＬ＠ ｮ｡ｳｬ＠ ､｡ｶｲｮｬｭｳ＠ gerek-
48

ｴｩ＠
söylenmektedir. Amaç, belli bir insan tipini yarat-
ｭ｡ｫｴｲＮ＠ Bu ｩｮｳ｡＠ nitelikleri, kitapta yer alan 44 bö·
lüme ｳ･ｲｰｩｴｬｭＮ＠ Nitekim ｡ｹｮ＠ ilkeler, bu defa
ｩｲｬ･ｴｭ＠ olarak Divan ｅ､･｢ｩｹ｡ｴｮ＠ özünü ｯｬｵﾭ
tururlar. Bunlara bir göz atmakta yarar var.
Alem bir hikmetler ｫｩｴ｡｢､ｲＬ＠ kul bu alemin ha.
kikatini bilemez. ﾫｔ｡ｮｲ＠ bilir ama siz bilmezsiniz.,.
(Ayet)

Bu alem bir ｫｩｴ｡｢Ｍ＠ ｨｬｫｭ･ｴｮ､ｺＭ＠ ｨ｡ｫｹｴｲＮ＠

Mealin her kim istihrac iderse aferin ｢｡､ｩｬ＠ (Nabl)
ｔ｡ｮｲＬ＠ birbirine ｺｴ＠ olan ･ｹｬｲ＠ onu ､ｯｬｵｲｭﾷ＠
tur, ondan ｢｡ｫ＠ ｨ･ｲｹ＠ ·çifttir, ondan ｢｡ｫｳ＠ hep iki-
･ｲ､ｩＮ＠

Hal-i alem ezeli böyle ｰ･ｲｩ｡ｮ＠ ancak

Kimi handan khnl giryan kimi nalan ancak (Baki)

*
ｋｾｭｩｳ＠ renc ile daim Iniider
Kimisin derdine derman Hüdaya (Sadrl)

*
ｈ｡ｬｫ＠ ｣ｩｨ｡ｮＭ＠ aleme ｫｬ､ｴ｡＠ tecelli
Her ｡ｨｳ＠ bir hal lle ｫｬｭ＠ müteselli
Ｈｂｵｲｳ｡ｬ＠ Cenanl)

ｔ｡ｮｲ＠ kerimdir, ｬｴｵｦ＠herkese mik-｢｡ｬｹ｣､ｲＬ＠

ｴ｡ｲｮ｣＠ ｶ･ｲｭｩｴＮ＠ ｈ･ｲｹｩｮ＠
sebebi odur, yerin tane
｢ｩｴｲ､ｮ･＠ haberi yoktur. «Çünkü ｲｺｫ＠ Tannca bö-
ｬｴｲｭＬ＠ ezelde ｫｳｭ･ｴ＠ olan ･ｲｩｭ､ｫ￧＠ ol-
maz.,, (Kab.)
 49
Teveccüh eyle ｭｵｲ｡､ｮ＠ ne ise Mevlaya
ｅ･ｲ＠ mukadder ise ol kadar amel ｹ･ｴｩｲ＠ (Nabi)

ｇ､｡ｳｮ＠ herkesin ｡ｹｮ＠ *

üzre ･ｹｬｭｩ＠ ta'yin
Kimin ｩｴｭ＠ ｰ･ｬ｡ｳＭ＠ ･ｬ＠ ｭｳｴ｡ｲｫ＠ kimin dana
(Nebi)

Gelecek nesne gelür çare yoktur *

Gerek sen ｹ｡＠ yerine ｡ｬｧ＠ kan (Ahmet Faldh)

Bu cümle ｭ｡ｬｵｫｴｮ＠ ｮｺｫ＠ senden *

ｫｬｵｲｳｮ＠ daima ihsan Hüdaya (Sadrl)

Yok sende kanaat gözün aç ｯｬ､ｵ＠

* oldur
ｒｺｫｮ＠ ｬｲ＠ yoksa ･ｲ＠ subh-u ･ｲ＠ ｡ｭ＠ (Ruhi)
ｮｳ｡＠ elindekiyle yetinmelidir, ｨ｡ｫ＠ olandan faz-
ｬ｡ｳｮ＠ istememlidir, açgözlülük kulu yok eder, kul
kullukla ｭ･ｧｵｬ＠ ｯｬｭ｡､ｲＮ＠ ｋｳｭ･ｴ＠ neyse odur.
«Hem Araplar da der ki, bi'l-ciddi la bi'l-keddi. Yani
ｫｩ＠ talihiyle artar, ille ･ｭｩｹｬ＠ ve ￧｡ｬｮｫ＠ artmaz.
O halde gereken odur ki ulu ｔ｡ｮｲ＠ ..ｳ｡ｩ＠ ne kaderlediy.
se oua ｫｲ･､ｩ｣＠ ｯｬ｡ｳｮＮ＠ (Kab.)
Tevekküldür fakirin ｫ｢ｬ･ｧ｡ｨ＠
Kanaat hod hemen ｡ｬｴｮ＠ oluktur
Ｈ･ｹｨｬｩｳ｡ｭ＠ Yahya)

Nan ü ｢ｵｫ＠
*
ile kana'at gibi bir nl'met ml var
Künc-i ｩｳｴｮ｡＠ gibi bir ｫｵ･Ｍｩ＠ rahat ｭ＠ var
Ｈ･ｹｨｬｩｳ｡ｭ＠ Yahya)

Çare yok ｩｶ･Ｍ＠ takdire nzadan * ｧ｡ｹｲ＠

Fehmolunmaz hikem·i ｳｲＭ＠ ｨ｡ｦｹＭＱ＠ Bari (Sami)
*
F:4
50

Fakirüz gerçi amma ･ｹｬｲ＠ ｧ･ｮｬｴｩ｡＠ ｬ｡ｴｮ＠

Bu ｬｳｴｩｮ｡ｲ＠ ey Ruhi tevekkül c:inlbindendtr
(Ruhi)

*
Tiz olma, teemmül ｫｬＬ＠ her hale tahammül ｫｬ＠
Allah'a gönül ktl, · tedbirl bozar takdir
Ｈｋ･ｭ｡ｬｰｺｩ､Ｉ＠

Alemin hall budur etme ｩｫ｡ｹ･ｴ＠ ol bamu,

Gab nasibi ｡ｹ＠ olur ｨ｡ｬｫＭ＠ ｣ｩ｢｡ｮ＠ gih nÜf
Geçme teslim ü ｲｺ｡､ｮ＠ varise ｢｡ｮ､＠ INf
Haline ｫｲ･ｴ＠ Cenanl'den bu peudl eyle gQf
Vuslata handan olup hicran içün çekme elem
Böyledir ahval-1 alem gah ｣ｬ､ｩ＠ gclh gam
(Bunah Cenani)

Kim olur ｅｵｲ＠ ile maksuduna ｲ･ｨﾷｹ｡｢Ｍ＠ zafer

Gelür elbette zuhura ne ise bükm-i kader
Hakka tefviz-1 umur et ne elem çek ne keder
ｋｬ＠ sözüm arif isen ｧｩｬＮ＠ kabUle gevher
Mihnetl kendüye zevketmedir alemde hüner
Gam ü ｡､ｩＭ＠ felek böyle gelür böyle gider
(Fuzuli) ( 1)

Bu örnekleri, elbette sadece Kabusname'nin Türk

･､｢ｩＺｶ｡ｴｮｫ＠ etkisini göstermek için ､･ｩｬＬ＠ fsHimi

ＨＩ＠ Divan ､･｢ｩｹ｡ｴｮｫ＠ bu ･ｩｴ＠￧ örneklerle ilgili olarak

Agah ｲ＠ｓ Levend'in. «Divan ｅ､･｢ｩｹ｡ｴ＠ ve «Ümmet ￇ｡ｹ＠
Türk ｅ､･｢ｩｹ｡ｴＬ＠ ｡､ｬ＠ ｩｴ｡ｰｬｲ＠ｫ ile, ｡､＠ geçen ､ｳｬｭｩ＠ Ede-
ｹ｡ｴｮ＠ ｅｳ｡ｬｲ＠ ve ｋ｡ｹｮｫｬｲＬ＠ makalesine ｢｡ｶｵｲｬｩＮ＠
 ｳ＠

､ｮ＠ ｏｳｭ｡ｮｬ＠ ･､｢ｩｹ｡ｴｮ＠ ｮ｡ｳｬ＠ ･ｴｫｩｬ､ｮ＠ gös·

terrnek için de verdik. (1)
Kabusname'nin önemi ise, ｢｡ｴｮ･ｲｩ＠ anlatmaya
￧｡ｬｴｭｺ＠ bir ｧ･ｬｩｭｮ＠ öncüleri ｡ｲｳｮ､＠ ｯｬｭ｡ｳｮﾭ
dan ｧ･ｬｲｦｫｴ､ｩＮ＠ Bu öncü, gerek ､ｮ｣･＠ gerek uygu.
lama ｡ｬｮ､＠ ､ｯｲｵｮ｡＠ ￧ｫｭ＠ ｳｬ｡ｭ＠ felsefesinin bir
ürünü ve ￧｡ｮ＠ göre çok ileri bir üretim düzeyinde
bulunan ｏｳｭ｡ｮｬ＠ toplumunun kültürünü ｨ｡ｺｲｬｭＮ＠
ｴｲＮ＠ Onda, ｴｯｰｬｵｭ｡ｲ＠ ｹｺｬ｡ｲ｣＠ ｹ￶ｮ･ｴｭｩ＠ olan bir
､ｮ＠ sisteminin, akla gelebilecek her alanda öne
ｴ［ｲ､＠ çözümleri, ｡￧ｫｬｭｲ＠ bulmak mümkün-
dür. Üstelik de ｹ｡ｺｲｮ＠ deyimiyle az ve öz, Merci·
rnek'in deyimiyle ｡￧ｫ＠ ve ｡ｮｬｲ＠ olarak.

ｍｅｒｃｋ＠ AHMET VE KABUSNAME

Kabusname'nin ｩｹ｡ｳ＠ ve ahlaki bir eser ｯｬ､ｵｮ＠

daha önce ｢･ｬｩｲｴｭｫＮ＠ II. ｍｵｲ｡､Ｇｮ＠ ｢ｵｹｲ＠ üzerine
bu ｹ｡ｰｴ＠ çeviren Mercimek Ahmet b. ｬｹ｡ｳＬ＠ çeviride
ｴｵ＠ yolu ￶ｹｬ･＠ ｡￧ｫｬｭｴ､ｲＺＮ＠ ,, ｴ･＠ ben hak ir de
￧｡ｬｴｭＬ＠ gerçi bu kadar gücüm yoktu, ama onun him-

(1) Yine de insan, ･ｹｨｬｩｳ￴Ｎｭ＠ ｙ｡ｨｹＧｮ＠ ccKanaat hod

hemen ｡ｬｴｮ＠ ｯｬｵｫｴｲ＠ ｭｳｲ｡ｹｬＬ＠ <<Elinde olanla yetin ki ka-
naat ikinci zenginliktir.» (21. Bölüm) cümlesini ｫ｡ｲｬﾭ
ｴｲｭ｡ｫｬＬ＠ etkinin derecesini gösterebiliyor. ａｹｲ｣｡＠ ｵ＠ sa·
ｴｲｬ｡＠ ｵ＠ beyti de ｫ｡ｲｬｴｭ＠ ､ｯｲｵ＠ ｯｬ｡｣ｫｴｲＺ＠
ccBir de ey ｣ｩ･ｲｫ￶ｭＮ＠ sabahleyin ｫ｡ｴｮ､＠ senden
ｹｵｫ｡ｲｬ＠ ｢｡ｫｰ＠ üzülmemeye ￧｡ｬＬ＠ senden ｡ｬｲ＠ bak
sevin.» (5. Böl.)
Senden ･､ｮ￴Ｎｹ＠ görüp ｫｲ＠ ile demsô.z olmak
Senden a'lalara ｲ･ｫ＠ eylemenin merhemidir. (Nabi!
 52

ｮ･ｴｩ＠ bcreketiyle Kabusname'yi Türkçeye çevir.

dim, ￶ｹｬ･＠ ki bir sözü ｡ｲｬｹｰ＠ geçmedim, ｡ｫｬｭｮ＠ er-
､ｩｮ｣･＠ kimi ｡ｮｬｭｳ＠ güç sözleri de basit olarak
｡￧ｫｬ､ｭＬ＠ ta ki ､ｮ･ｲｫ＠ okuyanlar ｡ｮｬｭ､＠ haz
｡ｬｳｮｲ＠ ve bu güçsüzü ｨ｡ｹｲ＠ dua ile ｡ｮｳｬｲＮﾻ＠ (1) ,
ｩｮ､＠ bu tutumu belirten bir iki örnek üzerinde
､ｵｲ｡ｬｭＮ＠
Farsça metin, (32. Bölümden):
<<Misafir Ｈ｢｣ｺｩｲｧ｡ｮＩ＠ hangisi ｯｬ､ｵｮ＠ ｳ￶ｹｬ･ｭｩﾷ＠
tim. Her iki durumda da bezirgan ｹｩｴ＠ ｯｬｭ｡＠ ve ｭ｡ｬ＠
konusunda korkusuz ｯｬｭ｡Ｎﾻ＠
Mercimek'in çevirisi:
«Geldik... misafir bezirgan ＠ bekleyen tehlikenin
ne ｯｬ､ｵｮ＠ yukarda bildirdimdi, imdi bu iki türlü
｢｣ｺｩｲｧ｡ｮ＠ da ｹｩｴ＠ ｯｬｭ｡ｳ＠ gerek, ｫｯｲｮ｡ｭｬＬ＠ ｢｡ｮ＠
ve ｭ｡ｬｮ＠ önemsememeli. Çünkü, ｫｯｲ｡ｬ＠ yüzünden
gerçi zarar etmez, ama kar da etmez. Nitekim ulular
､･ｮｩｬ｣ｲＬ＠ korkak bezirkan ne kar eder en ziyaQ.
(Buna) uygun Türkçe ｩｲ［＠

Tacir ki mal ve ｢｡＠ ele ala revan ola

ｋｯｲｫ｡ｬ＠ etse ｡ｳ＠ ｣ｩｮｬ･＠ ziyan ola
Korkak ne ｡ｳ＠ ve ne ziyan ede dediler
ｂ｡＠ ｳ￶ｺｩｲ､ｴｾ＠ ｡ｮｬｲ＠ kim yalan ola.
ｇ￶ｲｬ､ｩ＠ gibi Mercimek, Kcykavus'un sözlerini
yorumlamakla kalrnamakta, bir atasözii ve bir dört·

( 1) Ne ｹ｡ｺｫ＠ ki. ｡､ｮ＠ bile bu çevirisi ､ｯｬ｡ｹｳ［＠ öç/rendi.

(}'miz i'Vlcrcimek Ahmet'in ｨ｡ｹｴ＠ ｨ｡ｫｮ､＠ hiçbir bilgimiz
yok Sadece ｢｡ｳｮ＠ ｡､ｮ＠ ｬｹｲｳ＠ olduöunu, ｫｩｴ｡｢ｭ＠
1431 !32'de ｢ｩｬｲ､ｮ･＠ göre. XV. ｹｺｬｮ＠ ilk ｹ｡ｲｳｮ､＠ ya.
ｳ｡､ｭ＠ biliyoruz.
 .'i3

lükle ｡ｮｬｴｭ＠ daha çekici ｫｬｭ｡ｴ､ｲＮ＠ Bu yorumlama

ve kimi atasözleri veya ､･ｹｩｬｲ＠ ｡ｮｬｴｭ＠ ｣｡ｮｬｫ＠ ve
içtenlik ｫ｡ｺｮ､ｲｭ＠ bütün çeviri boyunca görülmek-
tedir. Nitekim, ﾫｄ｡ｮｫ￧＠ bulamazsan börkünle da-
ｮﾻ＠ sözünü de Mercimek ･ｫｬｭｩｴｲＮ＠

ｋｯｮｵｭ｡＠ dilinin ｩ￧ｴ･ｮｬ＠ ｴ｡ｹｮ＠ ｵ＠ sözler de

onundur: «Ko, ne bela ｩｭ＠ o sabah içkisi dedikleri,
ｩｫｲ＠ ki va ki ｯｬｭ｡､＠ Mercimek'e.» (l 1. Bölüm)

Sonra Mercimek Ahmct'in, ￧｡ｮ＠ ､ｮ｣･＠ ve

bilim ､ｮｹ｡ｳ＠ haberli ｢ｵｬｮ､Ｌ＠ hatta bu konu·
larda oldukça bilgi sahibi ｯｬ､ｵ＠ gör}lmektcdir. ｳｬ｡ｭ＠
felsefesinin, ilm-i ｫ｣ｬ｡ｭｮ＠ ve ilm-i ｦｫｨｮ＠ ana davala-
ｲｮ＠ Türkçeye ｡ｫｴｲ･ｮＬ＠ oldukça rahat bir ｡ｮｬｴｭ＠
ｴｵｲｭＮ＠ Daha da önemlisi, Keykavus'un 33. Bö-
lümde ｴｰ＠ ilminden söz ederken ｳ｡ｹ､＠ kitaplara, Ki-
tabü'l-Bcvle ve Hiletü'l-Bür ｡､ｬ＠ iki ｴｰ＠ ｫｩｴ｡｢ｮ＠ ekle·
mesidir ki, onun, Orhan ｺ｡ｭｮ､＠ kurulan ｺｮｩｫ＠
Medresesi'nin ￧｡ｬｭｲｮ､＠ ve. o ￧｡､Ｌ＠ özellikle
çeviride ｴｰ＠ ｡ｬｮ､＠ ｹｯｵｮｬ｡＠ ｡ｲｴｭｬ､ｮ＠
haberli ｯｬ､ｵ＠ ｡ｮｬｭｫｴ､ｲ＠ (1). 31. bölümde ise
ilim ve mesleklerin ｳｮｦｬ｡､ｲｭＬ＠ Keykavus'un
ｫｳ｡｣＠ ｹ｡ｰｴ＠ bir ｳｮｦｬ｡ｭｹ＠ ｡￧ｫｬｭ＠ ｡ｭ｣ｹｬ＠
söze ｫ｡ｲＺ＠ ﾫｭ､ｩ＠ ｫｩｴ｡｢＠ çeviren ｍ･ｲ｣ｩＺＭｾ＠ ' 'ten
bir soru geleli. O soru ｵ､ｲＺ＠ Tabiplik ve onun Jnzer-
leri meslek olur da ｮ｡ｬ｢ｴｫ＠ ve benzerleri ｮ｡ｳｬ＠ ilim
olur, (bunun) sebebi nedir?» demekte ve kendince
｡￧ｫｬｭｴ､ｲＮ＠ ｓｲ｡ｳ＠ ｧ･ｬｭｩｫｮＬ＠ onun daha önce

--------------------------
( 1) A. Adnan ａ､ｶ｡ｲＮ＠ ｏｳｭ｡ｮｬ＠ 'l'ü,rklerinde ｬ＠ im.
34

Keykavus'un ｳｮｦｬ｡ｭ＠ ｧ･ｮｩｬｴ＠ ve ilim le

ilgili meslekleri kendisinin ｳ｡ｹ､ｭ＠ da belirtelim. (1)
ｂ｡ｬｮｧ￧＠ bölümünde II. Murad için ｹ｡ｺ､＠ övgü,
Mercimek'in ｡ｩｲ＠ ｯｬ､ｵｮ＠ da göstermektedir. ｙｵｫ｡ｲﾭ
da ｡ｬ､ｭｺ＠ dörtlük de onundur ve metinde geçen
öteki ｩｲｬ･＠ de, yine Mercimek sade bir Türkçeyle ｩﾷ＠
ir olarak çevirmektedir. Yine 35. Bölümde ｡ｩｲｴ･ｮ＠
terbiyesinden söz ederken, Keykavus'un gazel, mersi-
ye, hiciv ve medih için söylediklerini yorumlayarak,
üstelik örnekler vererek ｡￧ｫｬｭｴ､ｲＮ＠ ｫｩ＠ metin
｡ｲｳｮ､ｫｩ＠ ｦ｡ｲｫ＠ göstermek için, ｯｬ､ｵ＠ gibi aktar.
makta yarar var:
Farsça metin,
ﾫｄｯｳｴｬ｡ｲｮ＠ ve büyüklerio için mersiye söylemek
vaciptir. Ama gazel ve mersiyeyi bir yoldan söyle, hi·
civ ile medhi de bir yoldan. ｅ･ｲ＠ hiciv söylemek isti·
yorsan ve bilmiyorsan, medihte ｮ｡ｳｬ＠ birini övüyorsan
o medhin tersini söyle ki medhin ｺｴ＠ neyse o hiciv-
dir. Gazel ve mersiye de böyledir.»
Mercimek Ahmet çevirisi;
＼ｄｯｳｴｬ｡ｲｮ＠ ve ｡ｲｫ､ｬｮ＠ ölümünde mersiye
söylemeyi kendine boyun borcu bil, ￶ｹｬ･＠ ki halk se.
nin ､ｯｳｴｬｵｮ｡＠ ｲ｡｢･ｴ＠ etsin. Hem gazel ve mersiye
söylersen bir yolda söyle, hiciv ve medih bir yolda,
yani gazel ve mersiye, hiciv ve medih birbirlerinin

(1) Biz, Said Netisi'nin ｹ｡ｮｬ､＠ Farsça metine daya-

narak bu sonuçlara ｶ｡ｲｹｯｵｺＮ＠ Mercimek. çeviriyi bir ｢｡Ｎ＠
ka nüshadan ｹ｡ｰｭ＠ olabilir. Ama- yine de iki nüsha ara-
ｳｮ､｡ｫｩ＠ tarih ｦ｡ｲｫ＠ ､ｮｬｲｳ･＠ (H. 750-835) böylesine
önemli ｦ｡ｲｫｬ＠ oldu{;u öne sürülemez.
 55

tersidir, ･ｲ＠ ｮ｡ｳｬ＠ ｳ￶ｹｬ･ｮｩ＠ ｧ･ｲｫｦｩｮ＠ bilmiyors:an:

Ｈ｡￧ｫｬｹｭＩＬ＠ medihte birisini ￶ｭ･ｫ＠ gerek, hicivde
yerrnek gerek; mesela medihte iyi huylu dedin, hivicde
kötü huylu de, ｩｴ･＠ medhin ｫ｡ｲｴ＠ oldu. Gazel ve ｭ･＠ si-
ye de ￶ｹｬ･Ｌ＠ Birinin ｳ｡ｬｮ､＠ ｯｬｧｵｮ＠ ｧｺ･ｬｩｮ＠
￶ｲ･ｮ､ｩ＠ ve ｡ｮｬｴｲ､Ｌ＠ öldükten sonra ･ｫｳｩｬｮ＠ an-
mak o olgun ｫｩｮ＠ mersiyesi olur. ｋ｡ｬｮ＠ bununla
ｫｹ｡ｳ＠ et.»
ｵ＠ bir iki örnelç.,, Mercimek'in çevirisinin neden
bunca ｲ｡｢･ｴ＠ ｫ｡ｺｮ､＠ göstermeye yetiyor. Ona ge-
linceye kadar, Kabusname ｢｡ｫｬｮ｣＠ yeniden çevri-
lirken, ondan sonra onun çevirisinin dil ｡￧ｳｮ､＠ el-
den geçirilmesiyle ｹ･ｴｩｮｬｭｲＮ＠ Çünkü Mercimek,
ｹ｡ｬｮｺ＠ ·çeviricilikle ｫ｡ｬｭＬ＠ ｩ･＠ kendi bilgisini de
ｫ｡ｴｭＬ＠ yoruma ｧｩｴｭＬ＠ ｡￧ｫｬｭＬ＠ ･ｫｬｭｩＬ＠ sözün ｫｳ｡＠
neredeyse telif ｳ｡ｹ｢ｩｬ･｣ｭｺ＠ bir eser ｫｯｹｭｵｴｲ＠ or-
taya. Atasözleri ve deyimlerle ｡￧ｫ＠ bir ｡ｮｬｴｭ＠ ｹ･ｾｬﾭ
ｭｩＬ＠ herkesin ｡ｮｬｹ｢ｩ･｣＠ bir dille içinde ｹ｡､＠
￧｡ｮ＠ ､ｮ｣･ｳｩ＠ ｹ｡ｮｳｴｭｲＮ＠ Zaten üstünde durul-
ｭ｡ｳ＠ gereken bir konu da Mercimek'in dili, ｢｡ｫ＠ bir
､･ｹｩｬ＠ dil tutumudur.
XIV. ve XV. ｹｺｬ｡ｲ､＠ Türk nesir dili, Farsça.
ｮ＠ etkisiyle bozulmaya ｢｡ｬｭｴＮ＠ ilim dilinin Arap-
ça ｯｬｭ｡ｳＬ＠ yazarlar ｫ｡ｲｬｮ＠ vermeye ￧｡ｬｳｲ＠
da, bu tür eserler Arapça terimleri ｫ｡￧ｮｬｭｺ＠ ｫｬｹｯｲﾭ
du. Yine de bu ｹｺｬ｡ｲ､＠ çeviricilerin Arapça ｴ･ｲｩｮﾭ
lere ｫ｡ｲｬ＠ bulma ￧｡｢ｬｲ＠ övgüye ､･ｲＮ＠ Çünkü son.
ｲ｡ｬＬ＠ bu ｫ｡ｲｬ＠ da Türkçeden ｡ｴｬｭＬ＠ yerine
ａｲ｡ｰ￧ｬ＠ ｫｯｮｵｬｭｴｲＮ＠ ａｹｲ｣｡＠ Hasan ｐ｡ＧｮＬ＠ Naz·
mizade'ye, Mercimek'in çevirisini zamana ｵｹ､ｲｭ｡ｳｮ＠
｢ｵｹｲｭ＼ｳ＠ bu ｧｩ､ｮ＠ sonucudur. Orhan ｡ｩｫＧｮ＠ hu dü-
zeltmeden ｡ｬ､＠ ｵ＠ parça bu ｢｡ｫｭ､ｮ＠ dikkate de-
 56

･ｲＺ＠ «Hak. Sübnanehu ve Taala'dan reca ederim ki bu

fakire ve bu ｫｩｴ｡｢Ｎ｟＠ tahrir edene ve okuyana ve bir kez
görene ve ｢｡ｺ＠ ｩ｢ｴ｜ｮ＠ ｳｬ｡ｨ＠ edene ve herkesin fehmi.
ne göre zemane lugat ve istimaline göre suret--i cedit
verene ... » (1)
Gerçi Mercimek Ahmet'in çevirisinde de kimi Fars.
ça edatlar bol bol ｫｵｬ｡ｮｭｴｲＬ＠ Arapça terimierin bir
ｫｳｭｮ｡＠ ｫ｡ｲｬ＠ verilse de büyük bir ｫｳｭ＠ ｯｬ､ｵ＠
gibi ｢ｲ｡ｫｬｭｴＬ＠ ama Farsça ｴ｡ｭｬｲｮ＠ ｳ｡ｹ＠
üçü ｢･ｩ＠ ｧ･￧ｭ､ｩ＠ gibi, ｫｯｮｵｭ｡＠ dilinin ｡ｫ｣ｨＬ＠ ｫＮ＠
sa cümleye dayanma ￶ｺ･ｬｩ＠ ｫｯｲｵｮｭｴＮ＠ Mercimek'·
in dilinin ￶ｺ･ｬｩ＠ ｡ｮｬｴｭ､ｲＮ＠
ｬｫ＠ çeviri:
«Ey ｯｬ｡ｮｭＬ＠ geleçi bilici ve geleçi söyleyici çuk-
tur. Zinhar sen gerçek söyleyici ｯｬｧ＠ ve gendüzüni
halk içinde gerçekçilerden eyle. ｅ･ｲ＠ bir zaruret vak-
ｴｮ､｡＠ yalan söyleyesi olur-isen, ｧ･ｲ￧＠ geçüreler. Ve
dahi yalana benzer ｧ･ｲ￧ｩ＠ söyleme kim kabul ｯｬｵｮｭ＠
yalan, ｹ･ｲｫ､＠ kabul ohnmaduk muhal gerçekten;
yani muhal söz kim ｩｮ｡ｬ｣ｫ＠ degüld;ir, söyleme." (2)
Mercimek Ahmet'ten:
«Dükeli halka vaciptür ki sözi eyü söyleyeler ve
hem ｹ｡ｨｩ＠ anlayalar. imdi iy ｯｵｬＬ＠ sen dahi sözün yah-
ｩｳｮ＠ söyle. illa yalan söyleme, ｹ｡ｬｮ｣＠ olma; cehdeyle
ki sözi ｧｩｲ￧･ｫｬｹ＠ maruf ve ｭ･ｨｵｲ＠ bilinsin. ￶ｹｬ･＠
ki ･ｲ＠ zaruret olup bir gez yalan söylersen ｧ･ｲ￧＠

(1) Orhan ｡ｩｫ＠ Gökyay, a.g. e.

(2) Sadettin Buluç'un ccEski Anadolu Türkçesiyle Bir
Kabus-name Çevirisi>> ｡､ｬ＠ ｹ｡ｺｳｮ､＠ ｡ｬ､ｭｺ＠ bu parça-
ｮ＠ ｹ｡ｬｮｺ＠ vokal özelliklerini koruduk.
 57

geçe. Pes ne söylersen ､ｯｲｵ＠ söyle, yalan soylemc.

Ve ｯｬ＠ ｧ･￧ｩ＠ dahi söyleme ki yalana benzer ola. Zira
bir gerçek ki yalana benzer ola, ol, hernan yalan ol-
ｭ＠ olur. Eyle olsa ｧ･ｲ￧＠ benzer ｹ｡ｬｮ＠ söylemek
ｹ･､ｲ＠ yalana benzer gerçekten ise. Zira ｧ･ｲ￧＠ ben-
zerse yalan makbul olur. Veli ol gerçek ki yalana ben-
zeye makbul olmaz; pes bunun gibi ｧ･ｲ￧ｩＬ＠ yani ki ya-
lana benzer ola, söyleme; gey ｳ｡ｫｮＮﾻ＠
ｙｵｫ｡ｲ､ｩ＠ ｳ｡ｴｲｬ､＠ ｫｯｮｵｭ｡＠ dilinin bir ｢｡ｫ＠
￶ｺ･ｬｩｮＬ＠ tekrara da ｲ｡ｳｴｬｭｹｺＮ＠
Bu ￶ｺ･ｬｩｮ＠ ｹ｡ｮ､Ｌ＠ Mercimek Ahmet'in çevi.
risi, Eski Anadolu Türkçesinin bütün özelliklerini ta·
ｭ｡ｫｴ､ｲＮ＠ Bu ￧｡ｬｭｮ＠ ｡ｭ｣＠ bir dil incelemesi
､･ｩｬｲＮ＠ Üstelik metin, günümüzün Türkçesiyle yeril-
ｭｩｴｲＮ＠ Ama biz yine de kimi özelliklere ､･ｩｮｬｭＮ＠
1 - Eski Anadolu Türkçesinde ekle kök ｡ｲｳｮﾭ
daki ünlü ｵｹｭｳｺｬ＠ benzer ￶ｺ･ｬｩｮ＠ sürdürmekte.
dir. ｩｮＬ＠ devletsüzligün, kendüzüni, ｹｩｴＬ＠ clinleyenün
gibi.
2 - ｇ･ｮｩ＠ ｺ｡ｭｮ＠ birinci ｡ｨｳ＠ olumsuzu, bil-
mezem, biçimindedir.
3 - Sana melul oltuptur, cümlesinde ｧ￶ｲｬ､＠
gibi -up gerundiumu, Ｍｭｵ＠ yerine ｫｵｬ｡ｮｭｴ､ｲＮ＠
- Yine sana kelimesinin sonundaki -a (yöne!·
me eki) sebep bilclirmektedir (senin için).
5 - -de (bulunma) eki -c (yönelme) eki yerine
ｫｵｬ｡ｮ｢ｩｭ･ｴ､ｲ＠ (önüne kodum).
6 - Üçüncü ｡ｨｳ＠ iyelik ekinden sonra akkuzatif
(yükleme) eki -n'dir Ｈｫ｡ｮｳＩＮ＠
7 - Emir kipinin ikinci teklik ｡ｨｳ＠ için seyrek
olarak ＭｧｬＬ＠ -gil ｫｵｬ｡ｮｭｴ､ｲ＠ ＨｯｬｧＮ＠ olgil).
 58

8 - Gelecek zaman eki Ｍｳ｡ｲＬ＠ -iser'dir Ｈｯｬｭ｡ｹﾭ

ser),
9 - -e, -a eki dilek kipi olarak ｫｵｬ｡ｭ､＠ gi-
bi, emir ve ｩｭ､ｫ＠ zaman (seyrek olarak) için de
ｫｵｬ｡ｮｭｴ､ｲＮ＠
10 - Gereklilik kipi ＨＭｭ｡ｬＬ＠ -meli) gerek kelime-
siyle ｹ｡ｰｬｭｫｴ､ｲＮ＠
＠ ＠ - -i cek, Ｍ｣｡ｫＬ＠ gerindi um eki Ｍｮ｣｡Ｌ＠ -ince
yerine, -ince, Ｍｮ｣｡＠ ise -dikçe, Ｍ､ｫ￧｡＠ ya da -e
kadar ｡ｮｬｭ､＠ ｫｵｬ｡ｮｭｴ､ｲ＠ (gehneyicek, geç-
ｴｩｮ｣･ＩＮ＠
12 - ｩ｡ｲ･ｴ＠ ｳｦ｡ｴ＠ olan o, ol biçimindedir.
13 - -rak, -rek ｫ｡ｲｬｴｭ＠ eki özellikle bir
iki sözcükte ｹ｡ｧｮ､ｲ＠ (yigrek, ｹ｡ｲｫＩＮ＠
14 - Söylemek yerine, eydür, eyitti kutlaculmalc-
ｴ｡､ｲＮ＠
Mercimek Ahmet'in Kabusname çevirisi ｨ｡ｫｮ､＠
biri ｹ｡ｮＬ＠ üç ￧｡ｬｭ＠ ｶ｡ｲ､＠ (1): ｓｲ｡ｳｹｬＬ＠ Ahmet
Cevat Emre'nin «Ondördüncü ａｳｲ＠ Yazmalanndan
Nümuneler» ｢｡ｬ＠ ｡ｬｴｮ､＠ bir dizi ｹ｡ｮｬ＠ ￧｡ｬﾭ
malanndan «Kabusname"den» ｡､ｬ＠ seçmeleri, Orhan
｡ｩｫ＠ ｇ￶ｫｹ｡Ｇｮ＠ yeniden gözden geçirerek ｹ｡ｭｬ､＠
.Mere i rnek Ahmet Çevirisi ve Tipi ａｫ￧｡ｬＧｮｭ＠ Ｈｉｫ＠
özlü) ｳｴＮ＠ Üni. Edb. Fak. Türkoloji Bölümü mezuniyet
tezi..
Mercimek Ahmet çevirisini yeni harflerle Türk
okuruna ｫ｡ｺｮ､ｲｭ＠ ･ｲｦｩ＠ Orhan ｡ｩｫ＠ ｇ￶ｫｹ｡Ｇｮ､ｲＮ＠

( 1) Mercimek Ahmet'in çevirisinin ya da öteki Kiibusna-

me çevirilerinin sözünün ･､ｩｬ＠ ｫ｡ｹｮｬｲ＠ biblqograf.
ｹ｡ｳ＠ ｡ｹｲ｣＠ verilecektir.
 59

Gökyay bir önsöz de ｹ｡ｺ､＠

bu ￧｡ｬｭｳｮ､Ｌ＠ dört
ｮｳｨ｡ｹ＠ ｫ｡ｲｬｴｭＬ＠ eserin diline ､ｯｫｵｮｭ｡＠
ｹ｡ｬｮｺ＠ kelimelerin ｳ￶ｹｬ･ｮｩｲ､Ｌ＠ günümüzdeki söy-
ｬ･ｹｩ＠ biçimini esas ｡ｬｭｴｲＮ＠ ａｹｲ｣｡＠ ｫｩｴ｡｢ｮ＠ sonuna ol-
dukça ｧ･ｮｩ＠ bir sözlük ･ｫｬｭｩＬ＠ bununla da yetinme-
yerek metinde geçen kimi terimleri, ｫ｡ｶｲｭｬ［＠ gü.
nümüzdc ｫｵｬ｡ｮｭｹ＠ kimi ifade biçimlerini ｡￧ｫｬﾷ＠
mak için ｡ｹｲｮｴｬ＠ bir «Notlar» bölümü ･ｫｬｭｩｴｲＮ＠
Tipi Akçah Ｈｬｫ￶ｺＩ＠ ｡､＠ geçen mezuniyet tezin-
de, Mercimek Ahmet'in çevirisinin edisyon ｫｲｩｴｮ＠
ｹ｡ｰｭｴｲＮ＠ ｂ･＠ ｮｳｨ｡ｹ＠ ｫ｡ｲｬｴＬ＠ nüsha ｦ｡ｲｫｬﾷ＠
ｮ＠ ｧ￶ｳｴ･ｲｭｩＬ＠ ｡ｹｲ｣＠ ｵ＠ bölümleri içine alan bir önsöz
ｹ｡ｺｭｴｲＺ＠ ｳｬ｡ｭ＠ ｅ､･｢ｩｹ｡ｴｮ＠ «Ahlak ve Siyaset» tü-
rü, Kabusname'nin Bu Türde Yeri, Türkçe Çeviriler,
Mercimek Ahmet Çevirisi ve ｎｳｨ｡ｬｲＬ＠ ｭｬ｡＠ Özellik·
leri ve Dili. (1)
Ahmet Cevat Emre ise 7-8-9-10-11-12-14
-20 ve 21. bölümleri. kimi kelimelerin ｡ｮｬｭ＠ vere
rek ya da kimi ｳ￶ｹｬ･ｩ＠ biçimleriri-i ｡￧ｫｬｹｲ＠ (Türk
Dili, Belleten, Seri Il, ｳ｡ｹ＠ 5-6, ｳｯｮｴ･ｲｩ＠ 1940) ｹ｡ｮﾭ
ｬ｡ｭｴｲＮ＠

･＠ ｧｩｲｴｭｺ､･＠ hiç de kolay olmayan bir ￧｡ｬﾷ＠

may\a ｫ｡ｲＱ＠ ｫ｡ｲＱｹ＠ ｯｬ､ｵｭｺ＠ gördük. Amaç, bugü-
nün okuruna iletmekti, bu yüzden de ｩｭｺ＠ eski bir
metini okumaktan öte bir ￧｡ｬｭｹ＠ gerektiriyordu.
Nüsha ｦ｡ｲｫｬｮ＠ ｧ￶ｳｴ･ｲｮｭｩｺ＠ gerek yoktu, ama ､ｯﾷ＠
ru anlam verebilmek için hiç ､･ｩｬｳＬ＠ metinle ｡､＠ ge-

(1) ｋ｡ｲｬｴｭ､＠ metin olarak ｹ｡ｲｬｮ､ｭｺ＠ belirte-

lim.
＼＠ O

çen ￧｡ｬｭｲ＠ ｡ｲｳｮ､＠ bir ｫ｡ｲｬｴｭｹ＠ ｧｩｲｭ･ﾷ＠

liydik.
Sonra bugüni.in diline aktarma da bir güçlükle
ｫ｡ｲｬｴＮ＠ Serbest bir ｡ｮｬｴｭ＠ ｭ＠ ｹ･ｬｭｩ､ｫ＠ yok-
sa, Mercimek'in ｡ｮｬｴｲｭ＠ ｢｡ｬ＠ ｭ＠ ｫ｡ｬｭｹ､Ｎ＠ Bu
konuda ､ｮ｣･ｳｩ＠ ｳｯｲ､ｵｭｺ＠ ｫｩｬ･ｲ＠ ikinci yolu
seçmemizi önerdiler.
Ｎｴ･＠ bu ￧｡ｬｭ＠ bütün ｹｵｫ｡ｲ､＠ ｳｲ｡ｬ､ｫｭｺｮ＠
bir sonucudur. Denilebilir ki hepsinin ｴｯｰｬ｡ｭ､ｲ＠ (1).
Bir metin esas ｡ｬｮｭＬ＠ sonra ｫ｡ｲｬｴｭｹ＠ ｧｩ､ｬｭＮ＠
tir.
Üslôbda elden ｧ･ｬ､ｩｮ｣＠ Mercimek Ahmet'in cda-
ｳ＠ korunmaya ￧｡ｬｭｴｲＮ＠ Güntimüzün cümle ｹ｡ｰｳﾭ
na ｡ｹｫｲ＠ olan, ､ｫ＠ yahut bozuk izlemini veren cüm-
lelere ｲ｡ｳｴｬｮ､Ｌ＠ bunun, sözünü ･ｴｩｭｺ＠ ｫ｡ｹｧﾷ＠
dan ileri ｧ･ｬ､ｩ＠ bilinmelidir. ｕｺｭ｡ｮｬ＠ gerektiren
ｴｰＬ＠ nücum ilmi gibi konularda anlam ön planda tu-
ｴｵｬｭｲＮ＠ Kimi cümlelerin daha iyi ｡ｮｬｭｳ＠ için
de parantez ｡￧ｬｲｫ＠ ya kelime ･ｫｬｮｭｩ＠ ya da ･＠ an-
ｬ｡ｭ＠ bir kelime ｫｯｮｵｬｭｴｲＮ＠
ａｹｲ｣｡＠ ｫｩｴ｡｢ｮ＠ sonuna metinde geçen kimi ｴ･ｲｩｮﾭ
lerin, ｫ｡ｶｲｭｬｮ＠ daha iyi ｡ｮｬｭｳ＠ için alfabetik
bir ｡￧ｫｬｭ＠ bölümü ･ｫｬｮｭｩｴｲＮ＠ Tabiplik bölümün·
de geçen kitaplar ｨ｡ｫｮ､ｩ＠ ｡￧ｫｬｭｲ＠ Said Nefisi'-
den aynen ￧･ｶｲｩｬｭＬ＠ ｹｬ､ｺ＠ ilmiyle ilgili bölümde ise
Orhan ｡ｩｫＧｮ＠ ｡￧ｫｬｭｲｮ､＠ ｹ｡ｲｬｭｴ＠ (2).

( 1) Sait Nefisi'nin ｹ｡ｭｚ､＠ metni ise bir ｡ｮｳ＠ eseri

elde ettik. Böylece ｡ｳｬ＠ kaynak da 9ize yol gösterdi.
(2) ａｹｲ｣｡＠ ｳｬ｡ｭ＠ Ansikl. Ali Nihat Tarlan, Abdülbaki Göl-
ｰｮ｡ｲｬＬ＠ Agah ｓｲ＠ Levend, M. Nihat Özön. Ferit ｄ･ｶｬｩｯﾭ
lu'ndan da ｹ｡ｲｬｮ､ｫＮ＠
 61

Metinde geçen ayctlerin, ｋｵｲＧ｡ｮ＠ hangi suresinin

hangi ayeti ｯｬ､ｵ＠ sayfa ｡ｬｴｮ､＠ ｧ￶ｳｴ･ｲｩｬｭＬ＠ bunun
için Orhan ｡ｩｫＧｮ＠ notlanyla, Said Netisi'nin notlan
ｫ｡ｲｬｴｭＮ＠ Metinde geçen ve ｡￧ｫｬｮｭｳ＠ ge·
reken noktalar için de, çok az olmakla birlikte yine say-
fa ｡ｬｴｮ､＠ ｹ｡ｲｬｮｭｴＮ＠
Özel adlar. Farsça tamlama biçiminde olanlar ha-
riç, bir ikisi ､ｮ｡＠ Türkçede ｳ￶ｹｬ･ｮ､ｩ＠ gibi ｹ｡ｺｬﾭ
ｭｴｲＮ＠ Abdü'l-Cebbar: Abdülcebbar gibi.
Kimi cümlelerin bitiminde nokta ｫｵｬ｡ｮｭＬ＠
Mercimek Ahmt>t'in ｹ｡ｰｴ＠ gibi virgülle ｹｵｲｮｭﾭ
tür. ｐ｡ｲｧｦｬｮ､ｭ＠ ise Orhan ｡ｩｫＧｮ＠ ｹ｡ｭ＠ göz
önünde ｴｵｬｭＬ＠ ama büyük ölçüde, anlama dayana-
rak paragraf ｡￧ｬｭｴｲＮ＠
Eski Anadolu Türkçesinin bir döneminde çok
ｫｵｬ｡ｮ＠ <<Eyle olsa» cümle ｢｡＠ ･､｡ｴ＠ günümüzdeki
｡ｮｬｭｹ＠ ｫ｡ｲｬｮｭＬ＠ «Pes ve dahi» gibi edatlara ise
ｧ･ｲｫｴｩｮ､＠ anlam ｶ･ｲｩｬｭＬ＠ kimi zaman ise hiç ｡ｬｮﾭ
ｭ｡ｴｲＮ＠

Metinde geçen ayetlerin Arapçalan ･ｲ＠ Mercimek

Türkçesini ｶ･ｲｭｩｳ＠ ｡ｬｮｭＬ＠ ｹ｡ｬｮｺ＠ ｺｩｫｲ･ｴｭｳ＠ ｡ｬｮﾭ
ｭ｡Ｌ＠ Türkçeleri ｶ･ｲｩｬｭｴＮ＠ ｩｲｬ･ｮ＠ ise Farsça
｡ｳｬｲｮ＠ ､･ｩｬＬ＠ Türkçe çevirilerine yer ｶ･ｲｩｬｭｴＮ＠ (1)
Son olarak belirtilmesi gereken ｵ､ｲＺ＠ Bu ￧｡ｬｭ＠
eksiksiz, hele ｹ｡ｮｬｳｺ＠ ｯｬ､ｵ＠ ｩ､｡ｳｮ＠ ､･ｩｬｲＮ＠ Ya!-

(1) ｴｋ｡｢ｵｳｮｭ･＠ ｂｩ｢ｬｹｯｧｲ｡ｦｳＩｭ､Ｌ＠ sadece. Kabusna-

me ile uzaktan ｹ｡ｫｮ､＠ ilgisi olan kitaplar veya ｹ｡ｺｬｲ＠
ｶ･ｲｩｬｭｴＮ＠ Nüshalar, çeviriyi ｹ｡ｰｮＮ＠ ｡､ｹｬ＠ ｢･ｬ［ｲｴｩｭＬ＠
ｳｲ｡ｬｭ､＠ ｹ｡ｺｲｬｮ＠ ilk ｡､＠ göz önünde ｴｵｬｭｲＮ＠ Bi-
zim ｹ｡ｲｬｮ､ｦｪｭｺ＠ kitaplar ise, Önsöz'de dipnot olarak
ｧ￶ｳｴ･ｲｩｬ､＠ için, bu bibliyografyaya ｡ｬｮｭｲ､Ｎ＠
 b2

ｮｺ＠ elden ｧ･ｬ､ｩｮ｣＠

eksiksiz ve ｹ｡ｮｨｳｺ＠ ｯｬｭ｡ｳｮ＠ ça-
ｬｭｴｲ｟＠ Gözden kaçan kimi noktalar ｯｬ､ｵ＠ gibi,
ｹ｡ｮｬ＠ yorumlanan ya da ｹ｡ｮｬ＠ ｡ｮｬ＠ yerler olabi-
lir. Okuyucunun ve ｩｮ＠ ｵｳｴ｡ｬｲｮ＠ bizi ｢｡ｬｹ｣ﾷ＠
ｮ＠ ｵｭ｡ｲｺＮ＠

Sözü burada keserken kendisi için ｡ｹｲ｣＠ bir pa-

ragraf ｡￧ｬｭｳ＠ gereken dostum Yusuf Azmun'a, kar-
ｬ｡ｴｭ＠ bütün güçlüklerde ｹ｡ｲ､ｭ｣＠ ｯｬ､ｵＬ＠ Kabus-
name'nin Facsça ｡ｳｬｮ＠ bana ｶ･ｲ､ｩＬ＠ benimle oturarak
ｳ｡ｴｲ＠ ｳ｡ｴｲ＠ ｫ｡ｲｬｴ､Ｌ＠ çevirileri ｹ｡ｰｴ＠ için min·
net ､ｵｹｧｬ｡ｲｭ＠ belirtmeliyim.
 KABUSNAME ｂｦｌｙｏｇｉｕｆａｓ＠

Ahdülkayyum çevirisi,
Kazan 1898.
Agah Sun Levend,
Ümmet ￇ｡ｮ､＠ Ahlak ｋｩｴ｡ｰｬｲｭＬ＠ Belleten 1963 T.
D.K. ｙ｡ｹｮｬｲＮ＠
Ahmet Cevat Emre,
Kabusname'den, Türk Dili, Belleten, Seri Il, S. 5-6
ｳｯｮｴ･ｲｩ＠ n 1940.
ａ｡､ｺ･＠ çevirlai,
Ank. Genel Ktp., No. 303 (üstünde ｹ｡ｮｬ＠ olarak Mer.
cimek Ahmet ｹ｡ｺｬＩＮ＠
ａｫ｡､ｺ･＠ çevirisi,
ｳｴ｡ｮ｢ｵｬ＠ Belediye Ktp. M. Cevdet Kitaplan No. 187
Ak ｋ｡､＠ ｏｬｵ＠ Çevirisi,
Ank. Maarif Ktp., J. 3/3 (Orhan ｡ｩｫ＠ ｮｫｈｩｰ＠ Müzesi'n-
deki nüsha ile bunun ｡ｹｮ＠ ｯｬ､ｵ＠ ｫ｡ｮｳ､ＩＮ＠
Ak ｋ｡､＠ ｏｬｵ Çevirisi,
British Museum, Or 7320.
A. Tevhid.
Kütahya'da Germiyan Beyleri, Tarih-i Osmani Encü·
mtni Mecm. S. 8, S. 508.
A. ()uerry,
Le Cabous Name, 1886, Paris.
British Museum'daki nüsha,
Or. 1181 (41 ｨ｡ｰｬｫ＠ anonim bir Kabus-name. Orhan ｡Ｍ
 64

ik bunun Süleyman ｡ｨ＠ ｡､ｮ＠ ｹ｡ｰｬｭ＠ çevirinin bir

ｫｯｰｹ｡ｳ＠ ｯｬ｡｢ｩ･｣ｮ＠ söylüyor. Zeynep Korkmaz ise
Kahire ｮｳｨ｡＠ ile ｫｾｲｬ｡ｴ､ｮＬ＠
iki ｮｳｨ｡＠ ｡ｹｮ＠
｡ｳｬ＠ bir esere ｢｡ｬｮｭｹ｣＠ belirtiyor).
ｄｵｲｳ｡ｬ＠ Tahir Bey,
ｏｳｭ｡ｮｬ＠ Müellifleri, c. III, S. 152 (Kayyum ｎ｡ｳｲｩＧｮ＠
ｏｳｭ｡ｮｬ｣､＠ ｫｳ｡ｬｴｲ＠ Kazan lehçesine. Gülnar
ｈ｡ｮｭＧ＠ (Madam Delebedev) da Rusça'ya ﾷ￧･ｶｩｲ､ｮ＠
｢･ｬｩｲｴｭＩＮ＠
ￇ｡ｴｹ｣＠ Çeviri,
British Museum, Or. 9661.
Edward G. Browne,
A Literary Historiy of Persia , c. If
E.J.W.Gibb,
A. History of Ottoman Poetry, Vol. III, London 1904,
p. 334.
Fuat KöprüJü,
Enzyklopaclic des ｳｬ｡ｭＬ＠ IV: Die Osmanisch-Türkcshe
Literatür, S. 1013; ｮｧｩｬｺ｣･ｳＬ＠ p. 941
Fuat Köprülü,
Milli Edebiyat ｃ･ｲｹ｡ｮ＠ ｬｫ＠ ｍ｢･ｩｲｬ＠
Fuat Köprülü,
Türk Dili ve ｅ､･｢ｩｹ｡ｴ＠ ｈ｡ｫｮ､＠ ａｲ｡ｴｭｬＮ＠ S. 180.
Fuat Köprülü,
Türk Dili ve ｅ､･｢ｩｹ｡ｴｮ＠ Tekilmülüne Umumi Bir
ｂ｡ｫＬ＠ Yeni Türk ｍ･｣ｭｵ｡ｳＬ＠ S. 1.
H.F. von Diez,
Buch des Kabus, 1811, Berlin.
ｈｦｺ＠ Tevfik, Hasan Ali, Hamamizade ｨｳ｡ｮＬ＠
Türk ｅ､･｢ｩｹ｡ｴ＠ Nümuneleri.
 65
ｨｳ｡ｮ＠ Sungu,
Türk Ziraat Tarihine Bir ｂ｡ｫＬ＠ 1938.
Mercimek Ahmet çevirisi,
Ank. Genel Ktp., J. 5/37
Mercimek Ahmet çevirisi,
Bibliothegue ｎ｡ｴｯｮｬ･Ｌ＠ Paris, ｓｵｰｬｾｭ･ｮｴ＠ Turc. 530,
Catalogue Manuscripts Turks, Il, s. 102 (H. 954/M.
1547'de ｹ｡ｺｬｭｴｲＩＮ＠
Mercimek Ahmet çevirisi,
Brisith Mus. Or. 3219 (H. 990'da istinsah ･､ｩｬｭＩＮ＠
Mercimek Ahmet çevirisi,
British Mus. Or. 4130.
Mercimek Ahmet çevirisi,
Bodleian Ktp. Oksford, H. Etne, Catalogue of Persian,
Türkish, Hindustan and Rushti Manusoripts of Bod-
leian Library, I, s. 310.
Mercimek Ahmet çevirisi,
Faik ｒ･ｩｴ＠ Unat'taki nüsha (1586'da istinsah ･､ｩｬｭＩＮ＠
Mercimek Ahmet çevirisi,
ｳｴ｡ｮ｢ｵｬ＠ Belediye Ktp. M. Cevdet ｬ［Ｎｩｴ｡ｰｲＬ＠ No 87
(Harakeli, sonu eksik).
Mercimek Ahmet çevirisi,
Kazan, 1880. Ｈｂ｡ｳｴｲｮ＠ Abdülkurun ｩｲｶ｡ｮＩＮ＠
Mercimek Ahmet çevirisi,
Nuruosmaniye Ktp., No. 4096.
fc{ercimek Ahmet çevirisi,
Milli Kütp., H-941.
Mercimek Ahmet çevirisi,
ｔｯｰｫ｡＠ Ktp. nr. 2815, 2816
Mloritz,
Deutsch-Türkishe Chrestomethie 1863, Wien.
F:S
66

M. Owens,
Temporary Handlist of Turkish Mss. in the British
Museum (1888-1958), Or. 7320, Or. 11281.
Nazmizade Murtaza çevirisi,
ｳｴＮ＠ Üni. Ktp., ＠ - Halet Ef. No. 2739; 2 - ｒｺ｡＠ ｐ｡Ｚ＠
2314.
Orhan ｡ｬｫ＠ Gökyay,
Keykavus, Kabusname, çeviren: Mercimek Ahmet, M.
E. B. 1966.
Raif Yelkencl'dekl nüsha,
ＨＩＺＧ｡ｺｲ＠ bilinmiyor.)
Reut>en Levy,
Kfüka'us ｢ｮ＠ ｳｫ･ｮ､ｲＬ＠ A mirror for Prince, Trans.
b. 1951 London.
Reuben Levy,
ｋ｡ｩｫＧｦｳ＠ ibn ｳｫ･ｮ､ｲ＠ - The Nasihatname !Cnown as
ｋ｡｢ｦｳｮｭ･Ｌ＠ Ed. By. 1951, London.
Rteu,
Catalogue of the Turkish Mss. in tht> British Museum,
London 1888, or. 3219.
Sadettin Buluç,
Eski Anadolu Türkçesiyle Bir Kabus-name Çevirisi,
Belleten 1969, T.D.K. ｙ｡ｹｮｬｲＮ＠
Said Nefisi,
ｋｩｴ｡｢ＭＬ＠ Nasihatname Ma'ruf bi: ｋ｡｢ｦｳｮｭ･Ｌ＠ ａＮ･ｲ＠
1342 ･ｭｳｩＬ＠ Tahran.
･ｹｨｯｬｵ＠ Sadrettin (Sadrüddln),
Kahire Kral ｋｩｴ｡ｰｬＮ＠ (Raif Yelkenci'de ve Türk Ta·
rih Kurumu'nda fotokopisi var.)
Tipi ａｫ￧｡ｬ＠ Ｈｬｫ￶ｺＩ＠
 67

ｳｴＮ＠ Üni. Edb. Fak. Türkoloji Bölümü Mezuniyet Tezi.

Türkiyat Enstitüsü.
Wickerhauser,
Wegweizer zum Verstandniss der Türkisher Sprahe,
1853 Ｈｙ｡ｬｮｺ＠ 35. Bölümün metni ve çevirisi.)
Zeynep Korkmaz,
Kabus-name ve Marzuban-Name Çevirileri Kimindir?
Belleten 1966, T.D.K. ｙ｡ｹｮｬｲＮ＠
KAB US NAME
 ｂａｌｎｇｬￇ＠

Esirgeyen ve ｂ｡ｬｹｮ＠ ｔ｡ｮｲＧ＠ ａ､ｹｬ｡＠ '

ａｬｾｭ･ｲｩｮ＠ ｹ｡ｲｴ｣ｳ＠ olan ｔ｡ｮｲＧｹ＠ ｫｲｬ･＠ olsun,

saU'tt ve selam ｹ｡ｲｴｫｬｮ＠ en ulusu Muhammed'e,
soyuna ve ｡ｲｫ､ｬｮ＠ olsun.
￶ｹｬ･＠ bilmek gerekir ki, insanlar ｡ｲｳｮ､＠ ｔ｡ｮｲＧﾭ
ｮ＠ ｹ｡ｲｴｫｬｮ＠ en güçsüzü olan ben Mercimek Ah-
med ibn ｬｹ｡ｳ＠ - ｔ｡ｮｲ＠ o ikisini ｢｡ｬｳｮＭ bir gün
Filibe yolunda ｰ｡､ｩｨｮ＠ hizmetine ｶ｡ｲ､ｭＬ＠ ｢｡ｫｴｭ＠
ki ｣ｩｨ｡ｮ＠ ｳｵｬｴ｡ｮＬ＠ ｺ｡ｭｮ＠ galibi, sultan soyundan Sul-
tan Murad Han Ｍｔ｡ｮｲＬ＠ mülkünü daim, devletini ebe.
di etsin- elinde bir kitap tutar. Bu hakir hasta gönül-
lü, o alicenap ｰ｡､ｩｨＬ＠ <<Bu, ne ｫｩｴ｡｢､ｲ＿＾＠ diye sor-
dum, o ｴ｡ｬ＠ sözüyle «Kabusname'dir>> diye cevap ver-
di ve dedi ki, ﾫｈｯ＠ ｫｩｴ｡ｰｲＬ＠ içinde çok ｹ｡ｲｬ＠ ･ｹｬｲ＠
ve ￶ｴｬ･ｲ＠ ｶ｡ｲ､Ｌ＠ ama Fars dilincedir, bir ｫｩ＠ Türk-
çeye ￧･ｶｩｲｭＬ＠ ama ｡ｮｬｲ＠ ､･ｩｬＬ＠ ｡￧ｫ＠ ｳ￶ｹｬ･ｭｩＬ＠
bundan ､ｯｬ｡ｹ＠ ｨｩｫ｡ｹ･ｳｮ､ｾ＠ tat ｢ｵｬ｡ｭｹｺＮ＠ Ama bir
kimse olsa, bu ｫｩｴ｡｢＠ ｡￧ｫ＠ ve ｡ｮｬｲ＠ bir biçimde çe-
virse, ta ki ｡Ａｊｬｭｮ､＠ gönüller haz alsa.>> ｴ･＠ bu
hakir gayret gösterdim, ﾫｂｵｹｲｳ｡ｮｺ＠ ben çevireyim>>
deyince, o temiz ｧ￶ｲＧｬ＠ ｰ｡､ｩｨＬ＠ «Senin ne haddine>>
demedi, «Hemen çev ir>> diye buyurdu.
ｴ･＠ ben hakir de ￧｡ｬｴｭＬ＠ gerçi bu kadar gücüm
yoktu, ama onun ｢ｩｲｮ･ｴ＠ bereketiyle Kabusna·
 me'yi Türkçeye çevirdim, ￶ｹｬ･＠ ki bir sözü ｡ｲｬｹｰ＠
geçmedim, ｡ｫｬｭｮ＠ ･ｲ､ｩｮ｣＠ kimi ｡ｮｬｭｳ＠ güç söz-
leri de basit olarak ｡￧ｫｬ､ｭＬ＠ ta ki ､ｮ･ｲｫ＠ oku-
yanlar ｡ｮｬｭ､＠ haz ｡ｬｳｮｲ＠ ve bu güçsüzü ｨ｡ｹｲ＠
dua ile ｡ｮｳｬｲＮ＠
Geldik imdi, gerçi bu kitap güzel yüzlü bir deli-
ｫ｡ｮｬ､ｲＬ＠ arna süsü yoktur, ｲｹ｡ｮ､Ｌ＠ yani ￧ｰｬ｡ｫｴｲＬ＠
öyleyse onu ､ｯｮ｡ｴｰ＠ bezemek gerektir, ne ile bu cihan
ｰ｡､ｩｨｮ＠ överek ve ululayarak, çünkü onun özü ale-
min ölü cismine ruhtur, sözü ｹ｡ｲｬ＠ ｹｲ･ｩｮ＠ merhemi-
dir, vücudu ise ftlem ｨ｡ｬｫｮ＠ fetihlerin hazinesidir.
ｳｬ｡ｭｮ＠ ｐ｡､ｩｨＬ＠ Dinin ve ｄｮｹ｡＠ ｙ｡ｲ､ｭ｣ｾ＠
Sultan Soyundan Sultan Murad ibni Muhammed
Han.
Ｈｔ｡ｮｲ＠ mülkünü daim etsin)
￧ｩｮ＠ Övgü

ｎ｡ｫ｢･ｮ､Ｍｩ＠ ezel ｮｵｫ＠ izhar

Etti bi-renk ü resm ü bi·perdar
Eeclin ｮ｡ｫ￧ｳ＠ ｮ｡ｫｬｲ＠ gösterdi
renksiz ve pergelsi·T. resimler
ｰｴｩ､｡＠ ｮ｡ｫＭｩ＠ suret-i insan
ｂ｡ｬ､＠ ta biline ｮ｡ｫ＠ ü nigar
Önce insan suretinin Ｇｬ｡ｫｳｮ＠
｢｡ｬ､Ｌ＠ ta bilinsin ｮ｡ｫ＠ ｶｾ＠ nigar
Alemi etti resm ü adem renlr
ｳｴ･＠ etti bi-külli ｡ｨｲＭｩ＠ kar
Alemi etti resim ve ｩｮｳ｡＠ ona renk
ｙｫ｡､＠ (yok etti) hepsini ｩｮ＠ sonunda
Ta ki revnak bula ｮｵｫﾷｩ＠ zemin
Nitekim devr-j ･ｨｲｩｹ｡Ｍ＠ diyar
 73

Ta ki ｰ｡ｲｬｳｮ＠ yeryuzunun ｮ｡ｫｳｬｲ＠

ｐ｡､ｩｨｮ＠ devrinde ｯｬ､ｵ＠ gibi
･ｨ＠ Murad Han ibn Osman kim
Adi ü bezl oldu ana ｩ｡ｲ＠ ü disar
Osman ｯｬｵ＠ Murad Han ki
adalet ve ihsan oldu ｯｮＱ＠ ｮｩ｡＠ ve kaftan
Özü vü sözü cümle sertaser
ｍ･ｮ｢｡＠ lutf ü mahzen-i esrar
Özü ve sözü hepsi ｢｡ｴｮ＠
ｬｦｴｵ＠ ｫ｡ｹｮ＠ ve ｳｲｬ｡ｮ＠ ｭ｡ｨ･ｮｩ＠

Gül görüp hüsnünün taravetini

Döktü yüzünden ｡｢Ｍ＠ ｲｦｹＭｶ･ｫ｡＠

Gül görüp ｧｺ･ｬｩｮ＠ ｴ｡ｺ･ｬｩｮ＠

dötü yüzünden ｶ｡ｫｲｮ＠ yüz suyunu
i.ebi ｡｢Ｍ＠ hayata ｫｯｭ｡､＠ ｲｺ＠
Arzededen ･ｫｲ＠ gibi. güftiir
ｄｵ､｡＠ ｡｢＠ hayata ｢ｲ｡ｫｭ､＠ ｲｺ＠
ｳｵｮ｡ｬ＠ veri ･ｫｲ＠ gibi ｳｾｺ＠
Sevr kaddine benzedi lakin
ｂｵｬｭ｡､＠ itidiH ile reftar
Servi, boyuna benzedi lakin
｢ｵｬ｡ｭ､＠ mutedil bir ｹｲ＠
･ｨｬｲ＠ içinde bir hünerperver
Leyse fi'd-dari gayruhü deyyar
ｐ｡､ｩｨｬｲ＠ içinde hünerpervcr
yok ondan ｢｡ｫｳ＠ dünyada
ｅ｢ｲｶ･＠ ､￶ｫｴｮ｣･＠ keffi kerem
ｇ｡ｹｳｮ＠ gavtalar olur dü bar
Bulutlarm ､￶ｫｴ＠ kadar ｡ｶｵ￧ｬｲ＠ iyilik
ｹ｡ｭｵｲｮ＠ dökünce dalgalar olur inci
ｴ｡ｹ｣＠
74

ömr ｵｺｮｬ｡＠ dal dedl

Adi ü bezl ile bilmini ahyir
Ömür ｵｺｮｬ｡＠ ｴ｡ｮｫｲ＠ dediler
adalet ve ihsanla, ｹｵｭ｡ｫｬｮ＠ iyi
ｫｩｬ･ｲ＠
ｅｩｮ･＠ gelen garip delil
Ger ere ｢･ｹｬｩ＠ garib-I dlyAr
ｅｩｮ･＠ gelen garip ､･ｩｬ＠
｢･ｹｬｩ＠ ｵｬ｡ｭｫ＠ için Ｈｧ･ｬｭｩｳＩ＠ bir
ｹ｡｢ｮ｣＠
Maksat edinse ｫ｡ｰｳｮ＠ ･ｫｳｩｺ＠
Ere maksuduna k.lbar ü slgaar
ｋｵｫｳｺ＠ maksat edinse ｫ｡ｰｳｮ＠
erer ｡ｭ｣ｮ＠ büyük ve küçük
Himmetinde türab Ahmed'e ｾｫｲ＠
Baht oldu karin ü devlet yar
ｫｲ＠ ki toprak gibi (hakir olan)
Ahnied'e
himmetiyle talih ｡ｲｫ､Ｌ＠ devlet dost
oldu
Dehr ･ｬｨＺ､ｮ＠ ki saht ｳ｡ｲｨｯｴｵｭ＠
Etti lutfu tablb ｨｯ＠ tlmar
Zaman elinden ki çok kötüydüm
｢｡ｫｴ＠ lutfu tabip gibi iyice
ｄｵｲ､ｮ｣｡＠ zemin-i plr-l hamul
ｄ￶ｮ､｣･＠ ｡｣ｵｺＭ＠ çarh-medar
Yüklü, ihtiyar yeryüzü durdukça
bu devreden dünya döndükçe
ya ilahi ｡ｭｮ＠ içinde
Sakla bu ｮ･ｶ｣｡＠ leyl ü nehAr
Ya ilahi ｧｶ･ｮｬｩ＠ ｡ｬｴｮ､＠
sakla bu ｮ･ｶ｣ｨﾷ｡＠ gece ve giindüz
 SÖZE ｇｒ＠

￶ｹｬ･＠ rivayet ederler ki, halifeler devrinde, Kil-

histan mülkünde bir ｰ｡､ｩｨ＠ ｶ｡ｲ､Ｌ＠ ｡､＠ Keykavus ibn
hkender ibn Kavus ibn ｖ･ｭｧｩｲ＠ idi, ｳｬ｡ｭ＠ ｰ｡､ｩｨｬﾭ
ｲｮ､｡Ｎ＠ Bu melik ｹ｡ｬｮｭｴＬ＠ ama genç bir ｯｬｵ＠ var.
､Ｌ＠ ｡､Ｎｮ＠ Gilan ｡ｨ＠ derlerdi, yetenekli, ｡ｫｬ＠ bir gençti.
Bir gün ｰ｡､ｩｨ＠ ｯｬｵｮ＠ yüzüne ｢｡ｫｴ＠ ve ｡ｮｬｹ＠ ha-
lini gözledi, her ne kadar onda ｡ｫｬ＠ ve devlet olgunlu-
ｵ＠ gördüyse de ｹｩｴｬｫ＠ gururunu ve gaflet uykusunu
da birlikte gördü.
ｐ｡､ｩｨ＠ ､ｮ＠ ki ･ｲ＠ ｯｬｵｮＮ＠ kendi terbiye
eder ve mutluluk sahiplerinin yoluna ｫｬ｡ｶｵｺｲｳ＠ ola
ki buna ömrü yetmez, çünkü uzak ｧ￶ｲｬ＠ ｫｩｬ･ｲ＠ eec-
li kendilerine pek ｹ｡ｫｮ･＠ bilirler. ｅ･ｲ＠ kendi terbi·
ye etmezse kendi cevherini ｢｡ｬ￧＠ ｡ｴｭ＠ olur. ｴ･＠
￶ｹｬ･＠ uygun buldu ki ｯｬｵｮ｡＠ ölümsüz olan bir yol gös-
terici bulsun, bunun üzerine ona ､ｯｲｵ＠ yolu göster-
mek için bu ｫｩｴ｡｢＠ ｹ｡ｺ､Ｌ＠ sonra ｯｬｵｮ＠ ｫ｡ｴｮ＠ ￧｡ｲ､＠
ve dedi ki, <<Ey ｯｵｬ＠ ｢ｩｬｭ＠ ol ki ben ｫｯ｣｡､ｭＬ＠ ｩｴ･＠
ｺ｡ｹｦ＠ ve ｡ｺｫｳ＠ yol ｡ｺｮ＠ geldim, çünkü ölüm name·
sini elime sundular. O name ｳ｡ｫｬｮ＠ ｡ｲｭｳ､Ｎ＠ Ada.
ｮ＠ ｳ｡ｫｬ＠ ｡ｲｳ＠ ｔ｡ｮｲＧ､＠ yana bir ses gelir: Ey
kulum, ｨ｡ｺｲｬｮ＠ bu ､ｮｹ｡ｾﾷ＠ ｢ｲ｡ｫｰ＠ öbür dünyaya var-
maya.
76

ｩｭ､＠ ey ｣ｩ･ｲｫ￶ｭＬ＠ bu ma'zullük (l) gelince

ｳ｡ｶｭｮ＠ çaresi yoktur, çünkü ben kendimi ma'zuller
dairesinde gördüm. ａｫｬ＠ bana ｵ＠ yolu gösterdi ki, öl·
meden seni iyilik yoluna ve devlettilerin izine ｫｬ｡ｶｵｺﾭ
layacak, ｺ｡ｭｮ＠ tecrübelerinin ､ｯｵｲ＠ birkaç
￶､＠ sana yadigar diye ｢ｲ｡ｫｹｭＬ＠ bunlarla ｩ＠ gö-
rürsen, her ｩｮ､･＠ murada erersin ve iyi ad ｫ｡ｺｮｲﾭ
ｳｮＬ＠ ｺ｡ｭｮ＠ elinden sille yemezsin, çünkü baba, ･ｦﾭ
katinin ￧ｯｫｬｵｮ､｡＠ ｯｬｵｮ＠ zaman elinden azar ye-
mesini istemezdi. Öyleyse sen de gönlünün ｫｵｬ｡ｮ＠ bu
￶ｴｬ･ｲ＠ için ｡￧ｫ＠ tut, sonra ｰｩｭ｡ｮ＠ ｯｬｭ｡ｹｳｮＮ＠
ｅ･ｲ＠ sen gençlik gururu yüzünden bu ￶､＠ ka·
bul etmezsen, hele ben ｢｡ｬｫ＠ ･ｦｫ｡ｴｩｮ＠ yerine getir-
ｭ･ｩ＠ ｯｬ｡ｹｭＮ＠ ｔｵｴ｡ｬｭ＠ ki sen ｴｵｭ｡ｹｳｮＬ＠ ｫｩ＠ olur
ki tutar. Gerçi ｺ｡ｭｮ､＠ her ｯｵｬｮ＠ ｢｡ｳｮ＠ sö-
zünü ｴｵｭ｡ｳ＠ adettir, ama ben senin kabul edip
etmemene ｢｡ｫｭｲＮｮＬ＠ ｹ｡ｬｮｺ＠ kabul ･､｣ｩｮ＠ ｵｭ｡ｲＬ＠
Ｎｩｮ｡ｬｨｴ＠

ａｹｲ｣｡＠ ol ey ｯｵｬＬ＠ ｹｩｴｬ･ｲ＠｢ｩｬｭ＠ gaflet yüzünden

￶ｹｬ･＠ ､ｮｲｬ･＠
ki kendilerinin bilgisi ｹ｡ｬｲｮ＠ bil·
gisinden ｹ･､ｩｲＬ＠ bu ､ｮ｣･ｩ＠ ｹ｡ｮｬ＠ ｯｬ､ｵｮ＠ bildi-
ｩｭ＠ halde, sana yol göstermek için susarsam ､ｯｲｵ＠
olmaz.
imdi o ki kendi ｴ｡｢ｩｮ＠ ｨ｡ｳｬ､ｲＬ＠ her yönden
bu kitapta ｡ｮ､ｭＬ＠ ve ｹ｡ｺ､ｭＬ＠ ama az ve öz ｹ｡ｺ､ｭＬ＠
çünkü her ･ｹｩｮ＠ ｡ｺ＠ ve özü daha iyidir.
Sonra ｢ｩｬｭ＠ ol ey ｯｵｬＬ＠ ｩｮｳ｡ｬｲ＠ bir adeti var-
､ｲＬ＠ ､･ｲｬｩ＠ bir nesnesi olursa onu saklar, ､･ｲｬｩ＠ bir
kimsesine vermek için. ｴ･＠ bu dünyadan elde ettikle-

(1) ＠ ｴ･ｮ＠ ￧ｫ｡ｲＡ＠ ma. azledilme.

 77

ｲｭｮ＠ en ､･ｲｩｳ＠ bu ￶ｴｬ･ｲ､ｩ＠ ve en ､･ｲｬｩ＠ kimsem

sensin, imdi son günlerirnde bu ､･ｲｬｩ＠ ￶ｴｬ･ｲｩ＠ sana
veriyorum, umuttur ki sana ｹ｡ｲ＠ dokunsun, ｩｮ｡ｬﾭ
hütaala, sen de kabul edesin ve bunlarla ｩ＠ görürsen
kendini ｢･ｮｭｩ＠ ｯｬｭ｡ｹｳｮＮ＠
Sonra ey ｯｵｬＬ＠ cihanda ömür sürersen kendi asim
gibi temiz sür, çünkü senin soyun ulu bir soydur, ci·
ｨ｡ｮ＠ ｰ｡､ｩｨｬｲＮ＠ Deden ･ｭｳｩｬＭｍ｡＠ Kabus ibn
ｖ･ｭｧｩｲ＠ ibn ａｵｳＧｴｲＬ＠ ｨ･ｲ､｡ｮ＠ ｇｩｬ｡ｮＧ＠ beyleriydiler,
Ebu'I- Müeyyed·i Belhi senin dedelerinin ｺ｡ｭｮ､＠
ｯｬ｡ｮｲ＠ (anlatmak için) bir ･ｨｮ｡ｭ＠ ､ｺｭｴｲＬ＠ ｩｭﾭ
di Gilan'da o hikayeler yadigar ｫ｡ｬｭｴｲＮ＠ Gayret et
ki senin de ｡､ｮ＠ tarihlerde yadigar ｫ｡ｬｳｮＮ＠
ａｹｲ｣｡＠ benim babam -senin dedendir- on üçün-
cü göbekte Keykavus ibn Kubad'a ｵｬ｡ｲＬ＠ o da ｎｵｩｲ･ﾭ
ｶ｡ｮＭ＠ Adil'in ｫ｡ｲ､･ｩＮ＠ Senin anan gazi ｰ｡､ｩｨ＠ Sul·
tan ibn Mahmud ｎ｡ｳｲ､ｩｮＧ＠ ｫｺ､ｲＮ＠ Benim baba-
nan ｡ｮｳＬ＠ Deylem meliki Emir Hasan ｆｩｲｵｺ｡ｮＧ＠ ｫｺﾭ
､ｲＮ＠ Öyleyse ey ｯｵｬＬ＠ ｡ｫｬ＠ ol ve kendi soyunun hürme-
tini iyi gözet, ta ki ･ｲｦｳｩｺｬ､ｮ＠ ｯｬｭ｡ｹｳｮＮ＠ Gerçi yü.
züne ne denli baksam ｡ｫｬ＠ ve hüner görürüm, ama ￶ｴ＠
｡ｫｬｮ＠ süsüdür, benim ｹ｡ｰ｣ｭ＠ onu sana hediye ver.
mektir, sen saklamazsan ziyankar ofursun.
Sonra ｢ｩｬｭ＠ ol ki, benim ölümüm ｶ｡ｫｮ､ｲＬ＠ benim
｡ｲ､ｮ｣＠ senin de gelmen ｹ｡ｫｮ､ｲＬ＠ öyle ￧｡ｬ＠ ki bu
dünyada bir ｡ｺｫ＠ ｨ｡ｺｲｬｹｳｮＬ＠ o yola da ｹ｡ｲ＠ olsun,
çünkü bu dünya öteki ､ｮｹ｡＠ ･ｫｩｮｬ､ｲＮ＠ Öyle ken-
dini ver ki senin yerine ｢｡ｫ＠ biri ekmesin, çünkü
｢｡ｫｳｮ＠ ･ｫｴｩｮ､＠ senin ｹ｡ｲｮ＠ olmayacak.
Bu ölümlü ､ｮｹ｡ｶ＠ o ölümsüz diinyaya ､･ｩｲｮｫ＠
｡ｲ､ｮ｣＠ ol, bu dünyada iki ｫｩｬ･ｲ＠ aslan gibidir, kötü
ｫｩｬ･ｲ＠ ite benzer, çünkü it ne aviarsa ｡ｶｬ､＠ yerde
yer, arslan ｡ｶｮ＠ kendi yerine götürür, sonra yer. Bu·
nun ｡ｮｬｭ＠ budur ki it nefsinin ｴｵｳ｡ｧ､ｲＬ＠ ne aviarsa
burada yer ve arslan ｡ｫｬ＠ sahibidir, burada ne aviarsa
o aleme tutar götürür.
ｭ､ｩ＠ ey ｯｵｬ＠ gayret et ki, senin ｡ｶｮ＠ iyilik olsun,
o cihanda gerek olur. ｹｩｬｫｴ･ｮ＠ murad, ｔ｡ｮｲＧ＠ iba-
detidir, kul için ibadetten daha iyi av yoktur. Çünkü
ｩ｢ｾ､･ｴ＠ yoluna gidenlerin misali, ｡ｴ･＠ benzer, ｡ｴ･ｩ＠
ne denli alçak yerde yaksalar alevi ve himmeti yücel-
rnek ｹｯｬｵｮ､｡ｲＮ＠ ibadet yoluna ｶ｡ｲｭｹｮｬ＠ misali,
suya benzer, suyu ne denli ｹｵｫ｡ｲ＠ ｫ｡ｬ､ｲｳｮ＠ ｫ｡ｬ､ｲＬ＠
o ｡＠ ､･ｲＮ＠ imdi ey ｯｵｬ＠ ibadeti üzerine boyun
borcu bil, ta ki alevin daima yücelmekte olsun.»
 · Birinci Bölüm

·ULU TANRIYI ｂｌｍｅｋ＠ BEYANlNDANDIR

Melik Keykavus ｯｬｵ＠ Gilan ｡ｨＧ＠ der ki: Ey ￔｵｬＬ＠

｢ｩｬｭ＠ ol ki ulu ｔ｡ｮｲＧ＠ ｢ｩｲｬｮ＠ bilmek için birkaç
sözü ｫｩｴ｡｢ｮ＠ ｢｡ｮ＠ ｡ｬ､ｭＬ＠ ta ki ｩｴｫ｡､ｮ＠ yoliJ ｳ｡ｬｭ＠
olsun, çünkü birçok ｫｩ＠ onu bilmektc yoldan ￧ｫｴﾷ＠
lar, ･ｲ＠ onlar ince ve uzak ｧ￶ｲｬ＠ olurlarsa ulu
ｔ｡ｮｲＧｹ＠ bilmektc hata elde etmezler.
ｭ､ｩ＠ ey ｯｵｬＬ＠ ￶ｹｬ･＠ ｢ｩｬｭ＠ ol ki, ｔ｡ｮｲ＠ -onu her
türlü kusur ve eksiklikten tenzih ederim- ne ｹ｡ｲｴﾭ
sa, ｡￧ｫ＠ ve gizli, yani yerde ve ｧ￶ｫｴｾＬ＠ bu dünyada ve
öteki dünyada, hepsi ｡ｫｬ＠ ､ｮ｣･＠ .,sahiplerince bilin-
mektedir. Ama kendinin ｺ｡ｴ＠ münezzehtir ｡ｫｬｮ＠ tasav-
vur ･ｴｩｮ､Ｎ＠
Ama ･ｲ＠ ｔ｡ｮｲＧｹ＠ bilmeyi dilersen, ｨｯ､ｩｮ｡ｳ＠ ol, .
yani kendini bil, çünkü her kim kendini bildi, ｔ｡ｮｲＧﾷ＠
ｹ＠ bildi. Bu sözle ｡ｮｩｴｬｭｫ＠ istenen ｵ､ｲ＠ ki, sen bi-
linensin, o biJicidir, yani sen ｮ｡ｫｳ＠ o ｮ｡ｫｴｲＮ＠
ｭ､ｩ＠ sen gayret et, kendi ｮ｡ｫ＠ yoluyla ､ｮ＠ O'nu
bilmek için, O'nun ｮ｡ｫｬ＠ yoluyla ､ｮｭ･Ｌ＠ ｵﾷ＠
nu da ｢ｩｬｭ＠ ol ey ｯｵｬＬ＠ ｮ｡ｫ＠ kendi ｮ｡ｫ＠ kema·
!ini, çizmeye ･ｬｶｲｩ＠ olmayan yere çizmez, bu, mum-
la ｴ｡＠ ￶ｲｮ･ｩ＠ benzer, ｴ｡＠ ･ｬｶｲｩ＠ ｯｬｭ｡､＠ için kim-
se ona mühür basmaz, mum ･ｬｶｲｩ､Ｌ＠ yüzük.te ne
türlü ｮ｡ｫ＠ varsa ｯｬ､ｵ＠ gibi mumun üzerine o ｮ｡ｫ＠
80

çizerler. Bu sebeple bir sultan ｹｺｬ･＠ bir parça

mumun üzerine mühür bassa, ona ｳｵｬｴ｡ｮ＠ ｹｺ､ｲ＠
demezler, ama bu ｳｵｬｴ｡ｮ＠ mührüdür derler.
imdi ey ｯｵｬ＠ ｢ｩｬｭ＠ ol ki insan ile hayvan ben-
ｺ･ｲｬｩ＠ mumla ｴ｡＠ gibidir, ｔ｡ｮｲ＠ -O'nu her türlü ku-
sur ve eksiklikten tenzih ederim- kudretiyle ｹｺﾭ
nün ｫ｡ｮ､ｩ＠ ｮ｡ｫ＠ kemalini ｩｮｳ｡＠ vücudunda
ｮ｡ｫ･ｴｩＬ＠ ta ki insan her an o ｮ｡ｫ＠ görsün ve ｮ｡ｫ＠
bilsin. ａｲｴｫ＠ ｫｵｹ＠ ｢ｲ｡ｫｭ＠ gerek, yani bu ｮ｡ｫ＠
ｮ｡ｳｬ＠ bir ｮ｡ｫｴｲＬ＠ de, ama o ｮ｡ｫ＠ ｮ｡ｳｬ＠ bir ｮ｡ｫﾷ＠
ｴｲ＠ deme, ｹ｡ｲｴｮ＠ gör ve ｹ｡ｲｴｮ＠ bil, yoldan sap-
ｭｬ｡ｲｮＬ＠ ｩｮ｡｣＠ yolunu eli'nden ｫ｡ｰｭｬｲｮ､ｩ＠
çok ｳ｡ｫｮＬ＠ yani seni dehri Ｈｺｮ､ｫＩ＠ ｹ｡ｰｭｳｮｬｲＬ＠ çün-
kü onlar zamandan bilirler, sen bu ､ｮ｣･ｳｩ＠ dehri·
lerin, ｹ｡ｮｬ＠ kabul et. Çünkü zaman, bir gelir geçer
nesnedir, bir ｺ｡ｭｮ＠ öncesi gelmek, ｳｯｮｲ｡＠ geçmek
olursa, ￶ｮｧｲｬ＠ ｫｩｬ･ｲ＠ ona ｮ｡ｳｬ＠ olup da fail diye.
bilirler.
imdi ey ｯｵｬＬ＠ zaman ｩｮｳ｡＠ ayak ｢｡､ｲ＠ ｹ｡､＠
sürece, öyleyse gafil olma, bu ｢｡＠ ｢｡ｬ＠ kalmayacak.
Ulu ｔ｡ｮｲＧ＠ ｹ｡ｲｴｮ＠ ｮｩｴ･ｬ＠ ､ｮｲｳ･Ｌ＠ ､ｯﾭ
rudur, ama kendinin ｺ｡ｴｮ＠ ､ｮｭ･ｫ＠ ｹ｡ｮｬｴｲＬ＠ çün-
kü yol ｵｲ｡ｭｺ＠ (geçmez) yerde yol gözlernek ｡ｺｧｮｬｫ＠
ｮｩ｡､ｲＬ＠ bu ｡ｺｧｮ｢ｫｴ＠ ｫｯｲｴｵ＠ için Peygamber
ümmetine ￶ｴ＠ olarak hadis ｢ｵｹｲｭｴ＠ ki ｔ｡ｮｲＧ＠
ｳｦ｡ｴｮ＠ Ｍ､ｮ＠ ｺ｡ｴｮ＠ ､ｮｭ･ｹｩＮ＠
ａｹｲ｣｡＠ ｢ｩｬｭ＠ ol ey ｯｵｬＬ＠ ･ｲ＠ bizim ｹ｡ｲｴｮｭｺＬ＠
･ｲｩ｡ｴ＠ ｵｬ｡ｲｮ＠ diliyle ｫｵｬ｡ｲｮ＠ kendini külfetsiz ola-
rak bildirmekte bir ￧｡ｲ｣ｫ＠ göstermeseydi, onun ｳﾭ
ｦ｡ｴｮ＠ bilmekten dahi dem vurmak cesaretini kimse
gösteremezdi. Öyleyse ulu ｔ｡ｮｲＧ＠ ｳｦ｡ｴｬｲｮ､＠ olan
her ｡､＠ ｳ￶ｹｬ･､ｩｮ＠ O'nun ｮｩｴ･ｬ＠ kendi ｡｣ｩｺｬｮ＠
 81

ve ￧｡ｲ･ｳｩｺｬｮ＠ kadar bil, ｔ｡ｮｲＧｹ＠ kendi ｢ｹｫｬｮ＠

ｧ･ｲｫｴｩ､＠ kadar bilme, yani kendi ｡｣ｩｺｬｭ＠ ölçüsün-
ce bildim de, onun ｵｬ＠ ｭｩｫｴ｡ｲｮ｣＠ bildim deme,
çünkü sen ulu ｔ｡ｮｲＧｹ＠ asla ｧ･ｲｫｴｩ､＠ gibi ￶･ｭｺﾭ
sin, öyleyse bilmekte onu ｮ｡ｳｬ＠ bilebilirsin.
Ama sen tevhid ｧ･ｲ￧ｩｬ＠ (bilmek) istersen, tevhi-
din ｧ･ｲ￧ｩ＠ odur ki senin için mümkünsüz olan ne
varsa onun ｫ｡ｴｮ､＠ gerçektir, mesela ölümsüzlük se-
nin için ｩｭｫ｡ｮｳｺ､ｲ＠ O'nun ｫ｡ｴｮ､＠ gerçektir, ｫ｡ｬｮ＠
da buna g?re ｫｹ｡ｳ＠ et. Sonra senin bu aleme gelme-
nin sebebi O'nu bir bilmektir. Nitekim birisi birisini
hakikat bilse, kftfirlikten beri olur, ｩｴ･＠ hakikat ｫｵﾭ
kusuz ｹ｡ｬｮｺ＠ ulu ｔ｡ｮｲＧ､Ｌ＠ ｢｡ｫｳ＠ hep çifttir, yani
｢｡ｫｳ＠ ｩｫ･ｲ､＠ ve bu iki birbirine ､ｭ｡ｮｲＬ＠ nite-
kim cism ve can, ､｡ｬｭｫ＠ ve derilmek, suret ve ｳｦ｡ｴＬ＠
｡ｫｬ＠ ve nefis, kök ve dal, zaman ve mekan, zan ve ni-
｡ｮＬ＠ ｫｵ＠ ve kesin bilgi gibi, ｢ｵｮｬ｡ｲ＠ hepsi ikilik
alametidir, bunlara bir demek olmaz, birdir demek
ulu ｔ｡ｮｲＧｹ＠ ｹ｡ｲＮ＠ Ama ｡ｳｬ＠ tevhid odur ki, ulu
ｔ｡ｮｲＧｹ＠ görünce neye benzetirsen., O, ｢･ｮｺｴｩ､＠
münezzehtir, ｹ｡ｬｮｺ＠ gönlünden ｧ･￧ｩｲ､ｮ＠ nesnenin
ｹ｡ｲｴ｣ｳ､Ｌ＠ ikilikten ve ｫｵ､｡ｮ＠ ｵｺ｡ｫｴｲＬ＠ ululu!!u
ve ｢ｹｫｬ＠ sonsuzdur ve ondan ｢ｾｫ｡＠ tapacak yok.
tur.

F fi
 ｫｩｮ･ｴ＠ Bölüm

PEYGAMBERLERiN YARATlLMASlNIN
ｅｒｄｍｎ＠ VE ÖVGÜSÜNÜ BiLDiRiR

ｂｩｬｭ＠ ol ey ｯｵｬＬ＠ ulu ｔ｡ｮｲ＠ bu alemi kendi arzu-

su için ｹ｡ｲｴｭ､Ｎ＠ Sebepsiz yere de ｹ｡ｲｴｭ､Ｌ＠ kendi-
nin adaletini ve ｦ｡ｺｬｭ＠ bildirmek için, hikmetinin ge-
ｲ･ｩｮ｣＠ ｹ｡ｲｴＮ＠ Çünkü ulu ｔ｡ｮｲ＠ bilir ki, ｶ｡ｲｬｫ＠ yok-
luktan, ｯｬｵ＠ ｢ｯｺｵｬｴ｡ｮＬ＠ ｡ｲｴｫｬ＠ eksiklikten ve güzellik
çirkinlikten ｹ･､ｩｲＮ＠ Gerçi bunlar birbirine göre küçük-
lü büyüklüdür, ama ulu ｔ｡ｮｲ＠ ikisinde de kadirdir ve
ｯｮｬ｡ｲ＠ zamirierinden haberlidir, hangisi daha iyiyse
onu yapar. O, kendinin bilgisine ｡ｹｫｲ＠ ､｡ｶｲｮｭＮ＠
Mesela ｹ｡ｰｴｮＬ＠ adaletinin ｧ･ｲｫｴｩ､＠ biçimde ol-
､ｵｮ＠ ｮｩ｡＠ budur ki, insana insan ｳｦ｡ｴｮ＠ verdi,
hayvana hayvan ｳｦ｡ｴｮ＠ verdi, ｢ｵｮｬ｡ｲ＠ tabiatma koy-
､ｵｮ＠ hikmetle koydu, her bir vücuda ･ｹ｡､ｮ＠ bir
hasiyet (özlük) koydu, ta ki o hasiyetle ｡､ｬｮｲｳ＠
ve bu nitelikten onun hikmeti ｡ｮｬｳＮ＠
Ama kudreti hikmetinden daha ziyadedir, mesela
￶ｹｬ･＠ kadirdir ki, ｧｮ･ｳｩｺ＠ ｡ｹ､ｮｬｫ＠ verir, bulutsuz
ｹ｡ｭｵｲ＠ ｹ｡､ｲ＠ ve öyle bir terkip ｹ｡ｲｴ＠ ki onun ta.
｢ｩ｡ｴｮ＠ hiç kimse bilemez. ｙｬ､ｺ｡ｲｮ＠ etkisi olmadan,
alemde iyilik ve kötülük gösterir, ama mademki orta.
da hikmet ｮ｡ｺｲ＠ var, ｩｴ･＠ arada ｶ｡ｳｴＬ＠ sebep gerek
oldu. Nitekim bulut bir ｶ｡ｳｴ､ｲ＠ ｹ｡ｭｵｲ＠ için, Ｚｶｬ､ＷＭ
ｬ｡ｲｮ＠ ｡ｬ｣ｮ､･＠ ｩｹｬｮ＠
etkisi ｶ｡ｳｴ､ｲ＠ ve ｫ￶ｴｬｮ＠ ol-
ｭ｡ｳ＠ için, ｯｬｵＬ＠
bozulma için ｶ｡ｳｴ＠ ve sebeptir. Ara-
dan ｶ｡ｳｴ＠ ｫ｡ｬ､ｲｮ｣＠ tertip bozulur, tertip bozulun-
ca alemde düzen kalmaz, çünkü bu vasrtadan bir ｩ＠ or-
taya ￧ｫ｡ｲ＠ ki, alemin düzeni onunla kaimdir, O, bu
sebeple araya biri ｫ｡ｬｲ･､ｩ｣＠ ve biri ｫ｡ｨｲ＠ götürücü
olan iki ｶ｡ｳｴ＠ koydu, yani biri yük götürücü olsun,
öbürü yükletki ve biri ｲｺｫ＠ verici olsun, öbürü ｲｺｫ＠
yiyici, ama ikisi de ulu ｔ｡ｮｲＧ＠ ｢ｩｲｬｮ･＠ ｴ｡ｮｫｲＮ＠

ｭ､ｩ＠ ey ｯｵｬＬ＠ ｳ｡ｫｮ＠ sen ｶ｡ｳｴｹ＠ bakma, ama va-

ｳｴ｡ｮ＠ ｡ｭ｣＠ neyse onu gözet, yani yer ｶ｡ｳｴ､ｲ＠ tane
Ｈ｢ｵ､｡ｹ＠ v.b.) bitmesi için, ･ｲ＠ eksen ve bitmezse onu
yerden bilme, ･ｲ＠ talibin yaver gitmezse, onu da ｹｬﾭ
､ｺ｡ｮ＠ bilme, çünkü etki bunlardan gelmektedir, ama
｢ｵｮｬ｡ｲ＠ o eserden haberleri yoktur, ne ｹｬ､ｺｮ＠ etki-
ｬ･､ｩｮＬ＠ ne de yerin tane ｢ｩｴｲ､ｮ･＠ haberi var.
Mademki yerin tiryak eksen ｡＠ bitirmeye haddi yok-
tur, ｹｬ､ｺｮ＠ da onun gibi kendi ｵｲｬｹｫ･ｮ＠ ｵｲｳｺ＠
etkide bulunmak elinden gelmez.
ｴ･＠ mademki bu cihan hikmet ile araste oldu,
yani düzüldü, bu düzgüne elbette bezek gerektir, bak
cihana, ta ki süsünü göresin, bitkiden, hayvandan, ye-
mekten, giymekten, güzelden ve çirkinden, ｢ｵｮｬ｡ｲ＠
hepsi ｣ｩｨ｡ｮ＠ süsüdür, ulu ｔ｡ｮｲＧ＠ hikmetinin gö-
rünür ｯｬｭ｡ｳ＠ için. Nitekim ulu ｔ｡ｮｲ＠ buyurur ki_. ｹｾｲｩ＠
ve gökleri, ikisinin ｡ｲｳｮ､ｫｩ＠ oyuncak olsun diye
ｹ｡ｲｴｭ､＠ k, ｯｮｬ｡ｲ＠ ancak ｨ｡ｫｩｴ＠ göstermek için ya.
ｲ｡ｴｫＮ＠ (1)

( 1) Dühan Süresi, ayet 38, 39.

 85

Öyleyse ulu Ｚｲ｡ｮＧ＠ bu ｣ｩｨ｡ｮ＠ oyuncak olsun di·

ye ｹ｡ｲｴｭ､ｮＬ＠ bir maksat için ｹ｡ｲｴｮ＠ bildin,
ｭ｡ｫｳ､＠ ｯ､ｲ＠ ki, ｲｺｫ＠ ｹ｡ｲｴｮ｣＠ bu ｲｺｫ｡＠ bir yiyici
ｹ｡ｲｴｭ＠ diledi, ･ｲ＠ yiyici olmazsa o ｲｺｫ＠ adaletsiz-
lik olurdu ve ￶ｨｲ･ｴ＠ ｫ｡ｺｮｭ､Ｎ＠ ｴ･＠ ulu ｔ｡ｮｲ＠ ｩｮｳ｡＠
ｹ｡ｲｴ＠ ve o nimeti insanla ｴ｡ｭｬ､Ｎ＠ Mademki ni.
metin ｴ｡ｭｬ＠ insanla oldu, ｩｮｳ｡＠ ｴ｡ｭｬ＠ da
siyaset iledir, yani ölümledir, ･ｲ＠ ölüm olmazsa in-
san da adaletsiz ｫ｡ｬｲ､Ｌ＠ yani bu ｲｺｫ＠ verip kendini
yaratandan habersiz olurdu .imdi siyaseti tertipledi,
ama bu siyaset tertibi de ｫｬ｡ｶｵｺｳ＠ olursa o da ada-
letsizlik ｮｩ｡＠ olurdu, yani ｩｮｳ｡＠ kaim etse, birden·
bire yok et'ie insan gafil ｫ｡ｬｲ､＠ maksattan. Bundan
､ｯｬ｡ｹ＠ ｩｮｳ｡＠ önce ölenini, sonra ｫ｡ｬｮ＠ ｫｬ｡ｶｵｺ＠
verdi, Hi ki nimetinin ｫｲｮ＠ bilsin, ･ｲ＠ bu tertip
böyle olmasa insan ·nankör olurdu, ulu ｔ｡ｮｲＧ＠ ni-
metlerinden habersiz olurdu. Bu, ｡ｹｰ＠ olurdu yarata.
na, ｲｺｫｮ＠ bilgisiz ve nankörlere ｹ･､ｩｲ＠ için, ma-
demki ulu ｔ｡ｮｲ＠ ｡ｹｰｴｮ＠ m.ünezzehtir, öyleyse kulla-
ｲｮ＠ bilgi yoluna ｫｬ｡ｶｵｺ､Ｌ＠ ｵ＠ Ｎｾｹ･ｴｩｮ＠ ｭ｡ｮｳ､＠ ol-
､ｵ＠ gibi: Ben cinleri ve ｩｮｳ｡ｬｲ＠ ｹ｡ｬｮｺ＠ ｴ｡ｰｳｮｬｲ＠
diye ｹ｡ｲｴｭＮ＠ (l)

Bunu ｹ｡ｰｴｫｮ＠ sonra ｫｵｬ｡ｲｮ＠ ｡ｲｳｮ＠ peygam-

berler gönderdi, ta ki adalet, bilgi, ｫｲ＠ ve minnet
yolunu göstersin, ulu ｔ｡ｮｲＧ＠ ｫｵｬ｡ｲｮ＠ ｶ･ｲ､ｩ＠ bu
nimetierin ｫｲｮ＠ ｡ｲｴｬｮ＠ ｮ｡ｳｬ＠ yerine getirmek
gerek bildirsinler. Çünkü bu cihan bir düzendir, bu
düzenin ｴ｡ｭｬ＠ hikmetledir, hikmet nimetin ese.
ridir ve yiyici ｯｬｭ｡､ｫ￧＠ nimet de tamam olmazsa, bu

(1 J Ez-Zariyat Silresi. ayet 56.

ＸＨ＠

nimeti yiyenlerin ｴ｡ｭｬ＠ ise peygamberler iledir

ki, ｔ｡ｮｲＧ､＠ yana yol göstersinler.
ｭ､ｩ＠ bu düzen üzerine bakmak gerek, ulu ｔ｡ｮｲ＠
eksik hiç bir ･ｹ＠ ｹ｡ｲｴｭ､＠ ve ｧ･ｲ￧ｩ＠ ￶ｹｬ･＠ bilmek
gerek ki, ｲｺｫ＠ ｔ｡ｮｲ＠ ｴ｡ｲｦｮ､＠ ｶ･ｲｩｬｭ＠ bir fazilettir
insr,na ve hayvana. Ama ｩｮｳ｡＠ fazileti, ne yolda ｲｺｫＮ＠
tan ve ｲｺｫ＠ yiyen hayvanlardan fazla ise ､ｯｲｵ＠ yolu
gösteren peygamberlerin de fazileti öteki insanlardan
öyle ｦ｡ｺｬ､ｲＬ＠ Öyleyse gerektir ki ｫｩ＠ kendi yol göste-
ricisinin ｨＦｫｮ＠ bilsin, kendine ｲｺｫ＠ verenin rninnc
tini ｣｡ｮ､＠ ｳ｡ｫｬｮ＠ ve bütün peygamberleri hak
bilsin. ￶ｹｬ･＠ ki Adem'den Muhammed Mustafa'ya ｫＺＮ＠
dar hiçbirini peygamberlikte Ｚｹｲｭ｡ｳＬ＠ böylece ｫｩＮ＠
nin dini bütün olur, ulu ｔ｡ｮｾＧ＠ ｩｪｫｲｮ＠ yerine ge.
tirir ve alemde iyi ad elde eder, ｩｮ､ｬ｡ｨｴＮ＠
 Üçüncü Bölüm

ULU TANRI'YA ｍｎｅｔ＠ AR OLMAYI ·

BEYAN EDER

￶ｹｬ･＠ ｢ｩｬｭ＠ ol ey ｯｵｬ［＠ alemde kimin nimeti bol-

sa, bütün ｨ｡ｬｫｮ＠ ona ｫｲ･ｴｭｳｩ＠ gerek, ferman gere-
ｩｮ｣･＠ ､･ｩｬＮ＠ Çünkü sen hakikat ölçüsünce ｫｲ･､ｳｮ＠
bedeninin bir ｰ｡ｲ￧ｳｮ＠ bin edersin de o binden bil
ｰ｡ｲ￧ｮ＠ ｫｲｮ＠ edemezsin. Ama ferman ölçüsünce,
yani ulu ｔ｡ｮｲＧ＠ ｢ｵｹｲ＠ ｧ･ｲｩｮ｣＠ ｫｲ･､ｳｮ＠ se-
nin az olan ｫｲｮ＠ çok yerine geçer. Nitekim ｔ｡ｮｲＬ＠
din içinde ｢･＠ türlü ibadet buyurdu, ･ｲ＠ gece gün-
düz ￧｡ｨｳｮＬ＠ acizlikten ｢｡ｫ＠ bir ･ｹ＠ elde edemezdin,
ama o ölçüyle ｢･＠ türlü ibadet buyurdu, onun da iki-
sini seçkin ｶ｡ｲｬｫＬ＠ yani zenginlere, ｫ｡ｬｮ＠ da
cümle halka verdi.
Bunlardan biri ulp ｔ｡ｮｲＧ＠ ｢ｩｲｬｮ＠ ve Muham-
med ｍｵｳｴ｡ｦＧｮ＠ ｰ･ｹｧ｡ｭ｢ｲｬｩｮ＠ söylemektir dil ile
ve ｩｮ｡ｭｫｴｲ＠ gönülle, öteki ｮ｡ｭｺ､ｲ＠ ｢･＠ vakitte,
öbürü de ｹｬ､｡＠ otuz gün oruç ｴｵｭ｡ｫ､ｲＮ＠
｡ｨ､･ｴ＠ sözü, ｔ｡ｮｲＧｹ＠ ｳｮｭ｡ｫｴｲ＠ ｢｡ｴｬ＠ nesneler-
den, namaz o ｫ｡｢ｵｬ･ｮｩ＠ gerçekleyip ｫｵｬｮ､｡＠ kaim
ｯｬｭ｡ｫｴｲＬ＠ oruç tutmak da, o ｫ｡｢ｵｬ･ｮｩ＠ ve ｫｵｬｮ＠
ｧ･ｲ￧ｫｬｩｮ＠ ulu ｔ｡ｮｲＧｹ＠ bildirmektir. Çünkü madem-
ki sen, ben kulunum, dedin öyleyse o kullukta ｳ｡ﾭ
lam durmak gerek ki senin kulun varsa o da senin
ｫｵｬｮ､｡＠ ｳ｡ｬｭ＠ dursun, sen ulu ｔ｡ｮｲＧ＠ buyru-
ｵｮ｡＠ ｵｹｭ｡､ｫ￧＠ kulundan da senin ｢ｵｹｲｮ｡＠ uyma-
 88

ｳｮ＠ bekleme, çünkü sen kuluna ulu ｔ｡ｮｲＧ＠ sana

･ｴｩｮ｣＠ iyilik edecek ､･ｩｬｳｮＮ＠ Öyleyse ｔ｡ｮｲＧ＠ buy-
ｲｵｮ､｡＠ kaçma ki kulun da senin ｢ｵｹｲｮ､｡＠ kaç-
ｭ｡ｳｮＬ＠ yanr ｫｵｬｮ､｡＠ yüz çevirmesin, çünkü bir
kul, kullukla ｭ･ｧｵｬ＠ olmazsa, ｵｬ｡＠ tamah ･ｴｭｩ＠
olur, bu ､ｯｹｭ｡ｺｬｫ＠ böyle kulu çabuk yok eder. Fars-
ça ｩｲＺ＠
(Türkçe çevirisi)
ｂｯ｡ｺｩ＠ aman vermegil o kulu
Ki ｢･ｹｬｩ＠ sunmak isterse kolu
Sonra ｢ｩｬｭ＠ ol ki, namaz ｫｬｭ｡＠ ve oruç tutmak,
yani namaz ve oruç ｔ｡ｮｲＧ＠ has nimetidir, ｯｮｬ｡ｲ＠
has ｫｵｬ｡ｲｮ＠ nasip ｫｬｭｴｲＬ＠ ikisini de yerine getir.
mekte kusur etme, ･ｲ＠ bu ikisinde kusur edersen
· avamdan olursun, seçkinlerden ｯｬｭ｡ｺｳｮＮ＠ Çünkü ･ﾭ
riat beyi Muhammed Mustafa ｮ｡ｭｺ＠ dinle ｢･､ｯｲ＠
ｴｵｭｲＬ＠ bir ｫｩ＠ elini namazdan çekse, tamam
dinden elini ﾷ￧･ｫｭｩ＠ olur, öyleyse o ｫｩ＠ dinsizdir i'
dürrnek gerek, dünyada kötü ｡､ｬｫ＠ eziyet çekmeyi
hak ･ｴｭｩｲＮ＠
Ey ｯｵｬＬ＠ ｳ｡ｫｮ＠ bu söyledikler;m üzerine gönlün.
den kötü ､ｮ｣･ｬｲ＠ geçmesin, yani namaz ｫｬｭ｡ｴ＠
eksiklik Ｎｲ･ｶ｡､Ｌ＠ deme, din ｡￧ｳｮ､＠ gözetmezsen
bari ｡ｫｬ＠ yoluyla bak, ne denli ｹ｡ｲｬ＠ ｯｬ､ｵｮ＠ gör.
Önce namaz ｫｬ｡ｮ＠ b e d e n i ve elbisesi daima
｡ｮ､ｲＬ＠ ｡ｲｬｫ＠ ｭｵｲ､｡ｬｫｴｮ＠ ｹ･､ｩｲＬ＠ . biri bu,
biri de bu ki, namaz ｫｬ｡ｮ＠ ｫｩ､･＠ büyüklen-
me olmaz, çünkü ｮ｡ｭｺ＠ ｡ｳｬ＠ alçakgönüllülüktür,
sen ｴ｡｢ｩｮ＠ ｡ｬ￧ｫｧ￶ｮ･＠ ｡ｬｴｲｳｮＬ＠ bedenin de
tabiatma uyar, ｡ｬ￧ｾｧ￶ｮｫ＠ ｫ｡ｺｮｲＬ＠ sen bu ･ｫｩｬ､＠
alcak ｧ￶ｮｬｩＮ＠ gözetince, ulu ｔ｡ｮｲ＠ ｭ｡ｫｮ＠ yü-
celtir.
 89

ａｹｲ｣｡＠ ｢ｩｬｭ＠ ol ey ｯｵｬＬ＠ bir ｫｩ＠ bir ｴ｡ｹｦｮ＠ hu-

yunu huylanmak isterse, o kavim ile ｡ｲｫ､＠ olur,
ｯｮｬ｡ｲ＠ huyunu ｨｵｹｬ｡ｮｲＬ＠ yani bir ｫｩ＠ bedbaht olmak
istiyorsa, bedbahtlarla ､ｰ＠ ｫ｡ｬｳｮＬ＠ hemen bedbaht
olur, ama o ｫｩ＠ iyi talihli ve devletli olmak istiyorsa,
devletlilerle ve iyi" talihlilerle ､ｰ＠ ｫ｡ｬｳｮＬ＠ devletli
ve iyi talihli olur. Bütün marifet sahiplerinin ｫ｡ｴｮ､＠
ｳｬ｡ｭ＠ dininden devletli din, ｳｬ｡ｭ＠ hükmünden ｹ･＠
hüküm yoktur. imdi ･ｲ＠ daima devletli ｯｬｭ｡ｹ＠ diler-
sen dinin devletlileri ile sohbet et ve din ｵｬ｡ｲｮ＠
ｫ｡ｲ＠ ￧ｫｭ｡Ｌ＠ ta ki ｔ｡ｮｲＧｹ＠ ｢｡＠ ｫ｡ｬ､ｲｮ＠ olmaya-
sm. ａｹｲ｣｡＠ ey ｯｵｬＬ＠ ｳ｡ｫｮ＠ namazda yeyincek olma, rü-
ｫｬ､｡＠ ve ｳｩ｣ｬ､｡＠ ｮ｡ｭｺ＠ ｭ｡ｳｫｲｬ＠ alma, yani rü-
ｫｬｹｵ＠ ve sücüdu ￧｡｢ｵｫｬｴｲｰ＠ birbirine ｫ｡ｲｴｭＬ＠
ta ki ｔ｡ｮｲＧｹ＠ ｢｡＠ ｫ｡ｬ､ｲｮ＠ ｯｬｭ｡ｹｳｮＬ＠ dini ve
､ｮｹ｡＠ harap ｫｬｭ｡ｹｳｮＮ＠
ｆ｡ｳｬＮ＠ ｵｮ＠ da ｢ｩｬｭ＠ ol ki oruç tutmak ｹｬ､｡＠ bir
ay olan bir ibadettir, ｹｬ､｡＠ bir ay olan ｫｵｬ＠ dahi
eksiklikle geçiren gayet namert olur, ｡ｫｬ＠ olan na-
mert ｯｬｭ｡ｹ＠ kendine reva görmez,,_
Sonra oruç tutmakta ｢｡ｮｺ＠ olma, vani ･ｨｲｩｮ＠
ｫ｡､ｳＬ＠ hatibi ve bütün güvenilir ｫｩｬ･ｲ＠ ne zaman
oruç tutariarsa sen de o zaman tut. ne zaman onlar
yerlcrse sen de ye, cahillcrc uyma. ｂｩｬｭ＠ ol ki, ulu
ｔ｡ｮｲ＠ ganidir, senin ｡￧ｬｮ､Ｌ＠ ｴｯｫｬｵｮ､｡Ｎ＠ Ama
orucun ｡ｭ｣Ｌ＠ ｔ｡ｮｲＧ＠ kulun ｡ｺｮ＠ ｭｨｲｫｮ｣ｳｩﾭ
dir, bu mührü bütün bedenine ｶｵｲｭ｡ｬｳｮＮ＠ ｙ｡ｬｮｺ＠
bu mühür senin ｫ｡ｴｮ､＠ zulme ｵｪ＿Ｚｲ｡ｭｳｮＬ＠ vani ｡ｺﾷ＠
na mühür vurunca, diline, gözüne. ｡ｶｑＭｮＬ＠ ete ｩ＠ ne
de ｶｵｲｭ｡ｬｳｮ＠ ki oruç senden ｲ｡ｺ＠ olsun.
Sonra ｢ｩｬｭ＠ ol, oruc; ｴｵｭ｡ｮ＠ varan odur ki,
sabahievin ｶｩ･｣ｮ＠ bir yoksula \'Crt:sin, ta ki ｡￧ｬｫ＠
zahmetini çcknwnin sana ｶ｡ｲ＠ clokunsun.
90

ｭ､ｩ＠ avama ｢ｵｹｮｬｭ＠ olan bu üç ibadette

eksiklik göstermekten ｳ｡ｫｮＬ＠ çünkü ｮ｡ｭｺＬ＠ orucun
ve ｔ｡ｮｲＧｹ＠ bir bilmenin hiç özrü yoktur. Ama zengin.
!ere ｨｵｹｲｬｭ＠ olan iki ibadet için, zekat ve hac gibi
özre imkan var, yani ｭ｡ｬｮ＠ yoktu, gücüm yoktu, gü-
cüm yetmedi dersen özrün var demektir. Bu konuda
söz çoktur, ama ｫｳ｡＠ olarak ｳ･￧ｩｬｭｮ＠ söyledim, val-
lahüalem bissevab.
 Dördüncü Bölüm

GÜCÜ ｙｅｔｎｃ＠ YAPILAN ｂａｄｅｔｎ＠

SEVABININ ÇOKLUGUNU ｂｌｄｒ＠

Ey ｯｵｬ＠ ｢ｩｬｭ＠ ol ki, ulu ｔ｡ｮｲ＠ iki farz buyurdu

müminlere, yani zenginlerden seçkin ｫｵｬ｡ｲｮＬ＠ ｳｬ｡ｭ＠
zenginlerine. Bu iki farzm biri ｨ｡｣ｴｲＬ＠ biri ｺ･ｫ｡ｴｲＮ＠
Her kimin o yola yarar ｨ｡ｺｲｬ＠ varsa, ulu ｔ｡ｮｲ＠ ona,
ｶ｡ｲｰ＠ Kabe'yi ziyaret etmesini ｢ｵｹｲｭｴＬ＠ o yola
yarar ｨ｡ｺｲｬ＠ olmayanlara ulu ｔ｡ｮｲ＠ güçlük buyur-
ｭ｡､Ｎ＠ imdi gücü yeten varmak gerek gücü yetmeyen
varmamak gerek. Görmez misin, dünya ｰ｡､ｩｨｬｲﾭ
na da ｳｩｬ｡ｨｺ＠ olan sipahi hizmet edemez, hele bu kul-
ｬｵｮ＠ yerine gelmesi için sefer gerek, sefere de ｨ｡ｺｲﾭ
ｬｫｳｺ＠ ￧ｫｭ｡＠ tehlikelidir. Ama ｫｩ＠ gücü ｹ･ｴｩ＠ halde
sefere ￧ｫｭｹｯｲｳ｡Ｌ＠ dünya nimetlerinden tat alamaz,
çünkü ､ｮｹ｡＠ bütün lezzeti seferde bulunur, ｫｩﾭ
nin ｧ￶ｲｭ･､ｩｮ＠ görmesi bir nimettir, ｹ･ｭ､ｩｮ＠ ･ﾭ
mek, ｩｴｭ･､ｮ＠ ｩｴｭ･ｫ＠ ve buna benzer ne varsa,
hepsi nimettir. Bir ｫｩ＠ ki gücü yetsin ve sefere ﾷ￧ｫﾭ
｡ｳｮＬ＠ o ｫｩ＠ bu tutlardan mahrum olur, ｡ｹｲ｣＠ seter
ehli ､ｮｹ｡＠ gezip ｧ￶ｲｭＬ＠ görgülü, yanj dünyadaki
iyi ve kötü tecrübelerden baberli olur. Öyleyse giicü
yeten biri Hicaz seferine ￧ｫｳ｡＠ hem ｔ｡ｮｲ＠ ｢ｵｹｲｮ＠
tutanlardan, hem de ､ｮｶ｡ｹ＠ gezip ｧ￶ｲｭｬ･､ｮ＠ olur.
Seferin bir ｹ｡ｲ＠ da budur ki, ､ｩｮｾ｡＠ nereyi
görmiisse, ｯｲ｡ｮ＠ ｶ｡ｲｬｮ＠ ｫｵｹ｡＠ ､ｭ･｣ｩ＾ｮ＠ bilir,
92

ama onu görmeyen acaba ｮ｡ｳｬ＠ bir nesnedir dive ｫｵﾭ

kudan kurtulamaz, görmek ｨ｡ｹｲｬ､＠ ｩｴｭ･ｫｮＬ＠
nitekim Arap der ki, leyse'l-haberü ke'l muayene. ya.
ni ｫｵｬ｡ｹ＠ ｩｴｭ･ｫ＠ gözüyle görmeye benzemez. Acem
｡ｩｲｬ･＠ de bir ｢･ｹｴ＠ ､･ｭｩｬｲ＠ ki,
(Türkçe çevirisi)
Cihant gezip gören ve görmeyen .
ｄ･ｩｬ､ｲ＠ beraber dediler eren
Bundan ､ｯｬ｡ｹ＠ ulu ｔ｡ｮｲ＠ seferi gerekli ｫｬ､＠ zen-
!;)n ｫｵｬ｡ｲｮＬ＠ ta ki maldan Jarar görsünler, ｔ｡ｮｲ＠
｢ｵｹｲｮ＠ yerine getirsinler, onun evini (Kabe'yi) zi-
yaret etsinler. Ama bunu yolsul ｫｵｬ｡ｲｮ＠ ｢ｵｹｲｭ｡､Ｌ＠
çünkü o yola yarayacak ｨ｡ｺｲｬｫ＠ yoktur, öyleyse
ulu ｔ｡ｮｲ＠ yoksul ｫｵｬ｡ｲｮ＠ esirger, onlara güçlerinin
ｹ･ｴｭ｣Ｎｩ＠ ｫｵｬ＠ buyurmaz. Ama Hacca varan
yoksul kendini tehlikeye ｡ｴｭ＠ olur, biri bu, bir de bu
ki ､･ｲ＠ bilmezlik ･ｴｭｩＬ＠ kendi ｹｯｫｳｵｬ｡＠ yetin-
meyip zenginlere ￶ｹｫｮｭｴｲＮ＠ Zenginlere öykünen
yoksul, ｳ｡ｬｭ＠ ｩｮｳ｡ｬｲ＠ ｩｬ･､＠ gibi kuvvet gerekti-
ren ｩ＠ ｩｬ･ｭｹ＠ ｫ｡ｬｮ＠ hastaya benzer. imdi bu, bi-
ri zengin öteki yoksul iki ｨ｡｣ｮ＠ hikayesine benzer,
ikisi de çölde ｧｩ､ｹｯｲｬ｡Ｌ＠ zengin mahfede, rahat için-
de, yoksul yayan ve ｳｫｮｴ＠ içinde, ikisinin birlikte gi·
derierken ｳ￶ｹｬ･ｴｩｫｲ＠ gibi,

Hikaye: ￶ｹｬ･＠ rivayet ederler ki, Buhara'da bir re-

is ｶ｡ｲ､Ｌ＠ gayet mal sahibi bir ｫｩｹ､Ｌ＠ ulu ｔ｡ｮｲ＠ hacca
gitmeyi bu reisin gönlüne ､ｲＮ＠ Reis yüz deve ha-
ｺｲｬ｡ｴＬ＠ iki devenin ｡ｲｳｮ＠ bir mahfe koydurdu, su ve
yiyecek bol, kendisi ｹ･ｲｬｴｩ＠ mahfcye, çölde rahat, dinç
gidiyordu ki, ｳ｡ｮｲＬ＠ hala kendi evinde ｯｴｵｮｲＮ＠
 93

Reis bu bolluk ve ululukla giderken, Arafat'a yak-

ｬ｡ｴ＠ ｳｲ｡､Ｌ＠ Hicaz'a ､ｯｲｵ＠ yola ￧ｫｭ＠ bir yoksul gör-
dü, yayan yürümekten ｡ｹ＠ ｫ｡｢ｲｭＬ＠ o ｳ｣｡ｫ＠ günde
susuzluktan ｢｡ｲ＠ ｰｩｭＮ＠ Bu yoksul gayet yorgun ve
biçare yürürken, ｡ｮｳｺ＠ gözü, bu bolluk ve ululukla
dinç ve rahat giden reise ｲ｡ｳｴｬ､Ｌ＠ yüzünü .ona çevirdi
ve sordu, «Ya hoca,' sana bir sorum var, ｔ｡ｮｲ＠ ｡ｫｮ＠
cevap ver» dedi. Reis, «Sor ･ｲ＠ biliyorsam ､ｯｲｵ＠ ce·
vap veririm» dedi. Yoksul dedi ki, ﾫｫｩｭｺ＠ de ｔ｡ｮｲＧ＠
evine gideriz, ziyaret etmeye, sen böyle rahat, ｳ｡ｮｲﾭ
sm ki hiç evinden ｡ｹｲｬｭ､ｮＬ＠ öyle dinç gidersin. Ben
böyle yayan ve ￧ｰｬ｡ｫＬ＠ ｹ｡ｬｮ＠ ayak ac ve susuz yürü-
rüm, ｩｭ､＠ ulu ｔ｡ｮｲ＠ ikimizin de ｳ･ｶ｡｢ｮ＠ ｡ｹｮ＠ ｭ＠
ｹ｡ｺ､ｲ＿ﾻ＠ Re is, ＼ｔ｡ｮｲ＠ ｡､ｮ＠ böyle ､･ｩｬＬ＾＠ dedi, <<be-
nim ｳ･ｶ｡ｨｭ＠ senin ｳ･ｶ｡｢ｮｬ＠ bir olmaz. ｅ･ｲ＠ bilsey-
dim benim ｳ･ｶ｡ｨｭ＠ senin ｳ･ｶ｡｢ｮｬ＠ birdir, hiç hacca
gelmezdim>>. Yoksul, <<Neden böyle söylersin?>> diye
sordu. Reis, <<Ulu ｔ｡ｮｲ＠ beni ｢ｵｹｲｮ＠ tutanlardan
etti, sen ｢ｵｹｲｮ＠ ｴｵｭ｡ｹｮｬｲ､ｳ＾＠ diye cevap
verdi. Yoksul, <<Neden?>> diye yenicU;n sordu. Reis ce-
ｶ｡ｰｬ､Ｌ＠ ＼￶ｹｬ･＠ ki, ulu ｔ｡ｮｲＬ＠ gücü yetenlere: Yol i·çin
ｨ｡ｺｲｬ＠ olanlara ｔ｡ｮｲ＠ yoluna haccetmek gerektir,
dedi (1), ve .gücü yetmeyen yoksullara: Kendinizi ken-
di elinizle tehlikeye ｡ｴｭｹｮＬ＠ (2) diye buyurdu. Bu se-
beple ben O'nun evini ziyaret ederim. ｂｵｹｲｮ＠ tut-
ｭｵ＠ olurum, sen kendini tehlikeye ｡ｴｮＮ＠ O'nun buy-
ｲｵｮ＠ ｴｵｭ｡＠ oldun.>> Yoksul, <<Tehlike diye can
için korkulu olan yere derler, hacca gelenlere can için

(1) Al-i imran Suresi. ayet 91. Farsça m ttinde yok.

(2) Bakara Suresi, ayet 1.91.
94

korkulu yer var ｭ､ｲ＿ﾻ＠ dedi. Reis, ﾫａｺ＠ yoksa, bu

yolda ｡￧ｬｫｴｮ＠ ölebilir, biniti yoksa yorulup yolda ka-
ｬｰ＠ çölde ölebilir, ｫｳ｡｣＠ ｫ｡ｬｮ＠ buna göre ｫｹ｡ｳ＠ et»
deyince, yoksul, ｔ｡ｮｲ＠ «kendinizi zahrnete ｳｯｫｭ｡､ﾭ
ça oraya ･ｲｭｺｳｩｮＮ＠ (3) diye buyurdu, o halde bu hac
｡ｭ｣ｮ＠ ancak nefs i zahmete sokmakla ｵｬ｡ｲ＠ (4) bu-
na ne cevap verirsin?» dedi. Reis dedi ki, ﾫｫＧｮ＠ ve
nefs'in ｭ｡ｮｬｲ＠ ｩｫ･ｲ､Ｌ＠ ｫ＠ demenin bir ｭ｡ｮｳ＠
ｹ｡ｲｭＬ＠ nirne demektir, bir ｭ｡ｮｳ＠ da zahmet. Nefsin
de bir ｭ｡ｮｳ＠ budur ki nefs'tir, biri de ten, yani in-
ｳ｡ｮ＠ ｢｡ｴｮ＠ ｡ｹ＠ kadar bedenine nefsün-vahid der-
ler. Geldik imdi bu sözün ｡￧ｫｬｮｭｳＬ＠ zaten ma-
ｬｦｭ､ｵｲ＠ ki, illa ｢ｩｫＧｬＭ･ｮｦｳＬ＠ yani nefis zahrneti ol-
mazsa bu seferin ｡ｲｮ｣＠ yerine gelmez. Ama ･ｹｨｬｲｩｮ＠
gözünde ｫＧｴ｡ｮ＠ murat budur ki nefis bir tertiptir,
iki bölükten ｯｬｵｭｴｲＬ＠ bir ｢￶ｬ＠ ruhani (içle ilgi-
li), bir ｢￶ｬ＠ nefsani Ｈ､ｬ｡＠ ilgili). O ki ruhanidir,
｡ｫｬＬ＠ ilim, ｹｵｭ｡ｫ＠ huyluluk, ､ｯｲｵｬｫＬ＠ alçak gönül-
lülük ve günahtan ｳ｡ｫｮｲ､Ｎ＠ O ki nefsanidir, deli-
lik, bilgisizlik, sertlik, yalan, bozgunculuk ve burnu
büyüklUktür. Öyleyse hacca gidenler nefis ｢￶ｬｮ＠
kendilerinden ｡ｹｲｭｫｬ＠ ｨ｡｣ｮ＠ ｳ･ｶ｡ｨｭ＠ bulamazlar.
Sözün ｫｳＺ＠ ｔ｡ｮｲＬ＠ bu yolda ｡ｲｮ｣ｺ＠ zahmet çek-
mekle ｢ｵｬ｡ｳｮｺＬ＠ yoksa vok olmakla demedi.>> Yoksul
bunun üzerine sordu, <<Öyleyse zahmet neye derler?»
Reis cevap verdi, «Zahmet odur ki bedeni incitsin,

(3) Nahl ｓｩｲ･ｳＬ＠ ayef 7. Farsça metinde yok.

( 4) ｣ｬｩ＠ ｩｫＧｬＭ･ｮｦｳＬ＠｢ sözünü ayetten ｡ｬｰ＠ kelime oyu-
nu ｹ｡ｰｯｲＮ＠ Bu ayet Farsça metinde ｯｬｭ｡､＠ gibi hikaye
de böyle uzun ､･ｩｬｲＮ＠ Mercimek ｫ･､ｩ｣＠ hikô.yeyi yü1·ü.
tiiyor.
 95

ama yok etmesin.» Yoksul, «Sen ne zahmet gorursün

bu yolda» deyince, reis <<Salt göçrnek ve konmak Ｚ｡ｨﾭ
mettir, bundan ｦ｡ｺｬｳ＠ yok ｯｬｭ｡ｫｴｲＮﾻ＠ dedi. Yoksul,
Reis, <<Bu sercümlesini bir yana ｢ｲ｡ｫｬｭＬ＠ bir ｫｩ＠ bi-
risini ｡ｲｬｭｫ＠ istese, evine davet etse, bir ｢｡ｫｳ＠
da ￧｡ｲｬｮ､＠ asalak olarak gitse ev sahibi hangisi.
ni daha çok ｡ｲｬ＿ﾻ＠ _diye sorunca, yoksul, ﾫￇ｡ｲｬｮ＠
daha çok ｡ｲｬｮ＾＠ diye cevap verdi. Bunun üzerine
reis, dedi ki, <<Ü halde ￧｡ｲｬｮ＠ konuk benim, ulu Tan-
ｲ＠ beni kendi lutfuyla evine davet etti, gel diye. Sen
ise haddini bilmezlikle asalak olarak O'nun evine gi.
diyorsun, ｩｭ､＠ benim ｳ･ｶ｡ｨｭ＠ ｮ｡ｳＮｬ＠ seninkiyle bir
ｯｬｵｲ＿＠ Yoksul ｫｯｮｵｰ＠ ｫｯｮｵｭ｡ｹ｣＠ ｰｩｭ｡ｮ＠ oldu.
ｭ､ｩ＠ ey ｣ｩ･ｲｫ￶ｭＬ＠ ･ｲ＠ hacca gitmeye gücün
yeterse, kusur etme, git, ･ｲ＠ gücün yetmezse o yola
yeltenip kendini tehlikeye atma. Çünkü o yol için ｢･＠
nesne gerek ki tehlike ｯｬｭ｡ｳｮＬ＠ bu ｢･＠ nesnenin biri
ｭ｡ｬ､ｲＬ＠ yeterince, ikincisi kuvvettir ki o yola dayana-
bilsin, üçüncüsü yol ｧｶ･ｮｬｩ､ｲＬ＠ dördüncüsü beden-
sel dilekleri ｢ｲ｡ｫｭ＠ ve ｢･ｩｮ｣ｳ＠ ｨ｡｣ｮ＠ hürmetini
saklamak. Ne zaman ki ｢･＠ ｡ｲｴ＠ yerine getirdin, hac.
cm bütün ｴ｡ｬｮ＠ buldun, vesselam.
ｆ｡ｳｬＺ＠ Geldik zekata, ｢ｩｬｭ＠ ol ey ｣ｩ･ｲｫ￶ｭﾷＬ＠ far-
ｺｮ＠ biri de ｺ･ｫ｡ｴｲＬ＠ ama bu farz daha önemli oldu.
hacdan, niçin, ｵｮ＠ için ki, ｫｩ＠ gücüm yettikten son-
ra hacca ｧｩ､ｾｹｭ＠ dese ama o ｹｬ＠ kolay olmasa, gelecek
ｹｬ＠ dese, bu özrünün kabul ･､ｩｬｾ＠ bir ｦ｡ｲｺ､＠ hac.
·Ama zekat böyle ､･ｩｬｲＬ＠ çünkü hac ömürde birdir,
zekat ise her ｹｬ､｡＠ birdir, gücünün ｹ･ｴｩ＠ ｹｬ＠ ｭ｡ｬｮ＠
ｺ･ｫ｡ｴｮ＠ vermeyen günahkar olur, nimete küfreden·
lerden ｳ｡ｹｬｲＮ＠ Çünkü ulu ｔ｡ｮｲＬ＠ zekat verenleri kendi
 96

ｹ｡ｫｮｬｲ､＠ ｳ｡ｹｭｴｲＬ＠ ｯｮｬ｡ｲ＠ bir beye benzetmiHir

raiyyet içinde, yani bir ｰ｡､ｩｨ＠ ｢･ｮｺｴｭｩｲ＠ ｫｵｬ｡ｲ＠
(1) içinde, zenginleri de ulu ｔ｡ｮｲ＠ ｰ｡､ｩｨ＠ ｫｬｭｴｲ＠
yoksullar içinde. Nitekim beyin ｢･ｹｬｩＮ＠ kul iledir,
zenginin ｺ･ｮｧｩｬ＠ de yoksul iledir. ｐ｡､ｩｨ＠ kuluna
elbiselik vermeyince, kul gider bey ｹ｡ｬｮｺ＠ ｫ｡ｬｲＬ＠ bun-
dan ､ｯｬ｡ｹ＠ bey de bütün zenginlerden birisi olur, bey.
lik gider. Zenginler de yoksula nafaka vermezlerse,
bütün yoksullardan birisi olurlar, zenginlik ｡､ｬｲ＠ gi-
der.
ｭ､ｩ＠ ｢ｩｬｭ＠ ol ki ulu ｔ｡ｮｲＧ＠ ｫｵｬ｡ｲｮ＠ iki bölük
eylemesinin sebebi budur ki bir ｢￶ｬ＠ nafaka verici
olsun, Bir ｢￶ｬ＠ nafaka ｡ｬ｣Ｌ＠ yani biri zengin biri
yoksul, biri bey biri kul. Kul, ｰ｡､ｩｨｮ＠ ｵｬ＠ belli
olsun diyedir, yoksul da, zenginlerin ･ｲｦｩ＠ onlarla ar-
ｴｫ＠ olsun diyedir, onlar, ulu ｔ｡ｮｲＧ＠ beylere ve zen-
ginlere ne mertebe ｶ･ｲ､ｩｮ＠ bilsinler. Ama ne zaman
ki bir bey kuluna elbiselik vermezse, bir kulu çok pa·
､ｩ｡ｨｮ＠ korkusundan emin olmaz, ｺ･ｮｾｩｬｲ＠ de yoksu.
la zekat vermezlerse, ulu ｔ｡ｮｲＧ＠ korkusundan uzak
olmazlar.
ｭ､ｩ＠ ey ｣ｩ･ｲｫ￶ｭＬ＠ ｹｬ､｡＠ bir zekat vermek gerek.
Gerçi farz ､･ｩｬｲＬ＠ ama ne kadar gerekiyorsa o ka-
dar sadaka da ver, bu ｣ｩｶ｡ｮｭ･ｲｴｬ＠ ve ｣￶ｭ･ｲｴｬｩ＠
｢｡ｬ､ｲＬ＠ ne kadar çok sadaka verirsen o kadar iy\dir,

(1)
Mercimek Ahmet nöker (nökör) kelimesini kullan·
ｭＮ＠ Nökör, ücretle ｴｵｬｭ＠ askerlere denirdi. ya da sul-
ｴ｡ｮ＠ ､ｫ｡ｰ＠ ｨ｡ｬｫｮ＠ bu ad verilirdi. Ben, daha önce ge.
çen raiyyetle anlam ｢｡＠ olsun diye ((kul'' kelimesini kul-
ｬ｡ｮ､ｭＮ＠
 97

çünkü sadaka veren insan ulu ｔ｡ｮｲＧ＠ güveni ｡ｬｴｮ､＠

olur, mademki sadaka veren insan ulu ｔ｡ｮｲＧ＠ ko-
ｲｵｹ｣ｬｾ＠ ｡ｬｴｮ､＠ oluyor, öyleyse gücü yetene ve
elinden gelene bundan daha iyi ganimet olabilir mi?
ｭ､ｩ＠ belli oldu ki, ｫｩ＠ ｳ｡､ｫｹ＠ çok verirse cömertli-
ｩｮ＠ ￧ｯｫｬｵ＠ belli olur.
Ondan sonra ey ｣ｩ･ｲｫ￶ｭＬ＠ zekattan ve hactan
ötürü, sakin gönlüne ｫｵ＠ ､ｭ･ｳｩｮ＠ ve ｫｵｬ＠ ol-
ｭ｡ｹｳｮＬ＠ yani ､ｾｊｬ･ｹｳｩｮ＠ ki ｫｩ＠ hacca niçin ｹ｡ｬｮｫ＠
gitsin ve ｫｯｳｵｮＬ＠ niçin yolda ｴｲｮ｡ｾ＠ kesmesin ve sa.
￧ｮ＠ kestirmesin? Ya da zekatta niçin yirmi ｡ｬｴｮ､＠
ｹ｡ｲｭ＠ ｡ｬｴｮ＠ ｡ｹｲｳｮｬ＿＠ Öküzle ve koyunla ne ｩ＠ var
ulu ｔ｡ｮｲＧ＠ ki kurban kesmeyi buyurur deme. Bu
ｫｵｬ｡ｮ＠ gönlünde ､ｯｬ｡ｮｭｳ＠ ￧｡ｬＬ＠ ｔ｡ｮｲＧ＠
ｩｮ･＠ ｫｵ＠ ､ｲｭ･Ｌ＠ çünkü bunu, ulu ｔ｡ｮｲ＠ bilir, biz
bilmeyiz. Nitekim Kur'an'da buyurur ki, ｔ｡ｮｲ＠ bilir
ama siz bilmezsiniz· (1), öyleyse ulu ｔ｡ｮｲＧ＠ buyru-
ｵｮ､｡＠ olmaktan ｢｡ｫ＠ bir ･ｹ＠ gözetme öyle böyle de-
mekte senin hiç ｩｮ＠ yoktur.
Öyleyse mademki bu ｨ｡ｫ＠ boynuna borç bildin,
gerektir ki ana ve baba ｨ｡ｫｮ＠ da ｳ｡ｫｬｹｮＬ＠ çünkü .
ana ve baba ｊ［｡ｫｮ＠ gözlernek de ulu ｔ｡ｮｲＧ＠ buy·
ｲｵ､Ｌ＠ vesselam.

( 1)Kur'an'da ｳｫ＠ ｳｦ｣＠ geçen bu 4yet. Farsça metinde yok.

F:7
 ｂ･ｩｮ｣＠ Bölüm

BABA VE ANA HAKKlNI ｙｅｒｎ＠

ｇｅｔｒｍｙ＠ BEYAN EDER

ｭ､ｩ＠ ｢ｩｬｭ＠ ol ey ｯｵｬＬ＠ ulu ｔ｡ｮｲ＠ diledi ki dünya·

ｹ＠ ･ｮｬｴＬ＠ nesle sebep ｯｬｭ｡ｳ＠ için ･ｨｶｴ＠ ｹ｡ｲｴ＠ ve
onu Adem'in beline kodu, ta ki dünyada Adem'in dö.
lü üremeye sebep olsun. Öyleyse baba ve ana ｨ｡ｫﾭ
ｮ＠ birbiriyle ￧ｩｦｴｬ･ｲｳｮ＠ sebebi ｯｵｬ＠ ve ｫｺ＠ vücu-
da gel_mesi içindir. Bundan ､ｯｬＬ｡ｹ＠ ｯｵｬｮ＠ da boynun un
borcudur ki, ｢｡ｳｮ＠ ve ｡ｮｳ＠ ｨ｡ｫｮＬ＠ ｳ｡ｹｧｮ＠
ｳ｡ｫｬｮ＠ ve ｡ｳｬｮ＠ ｵｬ｡ｳｮＬ＠ çünkü ｡ｳｬｮ＠ ululayan ken-
disini ｵｬ｡ｭ＠ olur ve uluzade olur. ｩｭ､＠ ｯｵｬ｡＠ ￶ｹﾭ
le ant gerek: Kendi soyunun ｳ｡ｹｧｾｮ＠ ｳｫ｣｡＠ ｳ｡ｫｬｮＮ＠
Çünkü ｡ｫｬ＠ ｯｵｬ＠ o dur ki, kendisini hor ､ｲｭ･ｹＬ＠
yani ｢｡ｳｮ＠ ve ｡ｮｳｭ＠ horlamaya, ta ki kendi de hor
olmaya.
Ondan sonra, ｳ｡ｫｮ＠ ey ｯｵｬＬ＠ deme ki ｢｡ｭｮ＠ ve
｡ｮ＠ ｡ｭ｣＠ beni ､ｯｵｲｭ｡ｫ＠ ､･ｩｬＬ＠ belki kendile-
rinin ｡ｲｺｵｴｮ＠ yerine getirmekti, ｳ｡ｫｮ＠ benim üze-
rimde ne ｨ｡ｫｬｲ＠ var da demeyesin. Çünkü baba ve
｡ｮ＠ ｯｵｬ＠ üzerinde pek ednaca, yani çok ｡ｺ｣ｫ＠
ｨ｡ｫ＠ ｶ｡ｲ､Ｌ＠ bu da senin dünyaya gelmene sebep ol-
ｭ｡ｬｲ､Ｎ＠ Baba ve ana olmasa, ｯｵｬ＠ dünyaya gelmez-
di. O halde bu sebep, seninle seni yaratan ｡ｲｳｮ＠ ､ﾭ
ｭｴｲＬ＠ bir bu. Bir de, baba ve ana senin için ölmeye
 100

ｲ｡ｺ＠ olurlar, ta ki sana bir elem ､･ｩｮｳ＠ diye. ｭ､ｩ＠

ｮ｡ｳｬ＠ ulu ｔ｡ｮｲ＠ seni baba ve ana ｫ｡ｴｮ､＠ sevgili, hür-
metli ｫｬ､ｹｳ｡Ｌ＠ ki kendileri ölmeye ｲ｡ｺ＠ olurlar tek sa-
na elem gelmesin, senin de kendini, ｮ｡ｳｬ＠ sever ve hür-
metlersen, seni yaratan ｔ｡ｮｲＧｹ＠ da sevmen ve sayman
gerekir. ｎ｡ｳｬ＠ ki, ulu ｔ｡ｮｲＧｹ＠ seversin ve hürmetler
sin, ｢｡ｮ＠ ve ｡ｮ＠ da öyle sevesin ve hjirmetleyesin.
Çünkü ＨｫｩＩ＠ böyle etmeyince ulu Ｇｉｾｲｹｬ｡＠ kendisi
｡ｲｳｮ､ｫｩ＠ ｨ｡ｫ＠ ｢ｩｬｭ･＠ olur. Öyleyse ｡ｫｬｮ＠ ｹｯｬ､｡Ｌ＠
ｹ･ｴｲｬｩｮ＠ ｫｬ｡ｶｵｺ＠ ｯｬ､ｵ＠ hangi ﾷｯｵｬＬ＠ baba ve ana sev-
gisinin, ｳ｡ｹｧｮ＠ ｨ｡ｫｮ＠ yerine getirmekten uzak
olur. Nitekim Ｎｬｵ＠ ｔ｡ｮｲ＠ buyurur ki, ｔ｡ｮｲＧｹＬ＠ O'nun
elçisini ve kendi büyüklerinizi ｳ｡ｹｮｺ＠ (1). Bu ayetin
yorumunu türlü türlü yaparlar ama bir tefsirde ￶ｹｬ･＠
okudum: ile'l-emr (2) ､･ｩ＠ baba ve ｡ｮ､ｲＮ＠ Çünkü
«Size ｢ｵｹｲ＠ geçene» ､･ｩｮ＠ de iki türlü anlam
var. Biri bu ki güç ile hükmünü geçirir, biri de bu
ki lutf ile. Yani ､ｩｬ･＠ ve ､ｩｬ･ｭ＠ hükmünü geçi-
rir. O halde ｯｵｬ＠ da baba ve ana hükmünde böyledir:
(Onlar) dilerlerse iyilikle terbiye ederler, dilerlerse
kötülükle.
. Imdi ey ｯｵｬＬ＠ ｢｡ｮ＠ ve ｡ｮ＠ hor görmekten çok
ｳ｡ｫｮＬ＠ ulu ｔ｡ｮｲ＠ ｢｡ｳｮ＠ ve ｡ｮｳ＠ incitenlere senet
· tutmak için, (yani) ben size ￶ｲ･ｴｭ､ｩ＠ mi demek
içih Kur'an'da buyurur: Onlara üf deme, ｯｮｬ｡ｲＮ＠ azar-
Iama ve hep iyi, güzel söyle. (3)
Rivayet ederler ki, emirülmüminin (halife) Ali'ye
ｳｯｲｭｵｬ｡Ｚ＠ ｏｵｬ＠ üzerinde ｢｡ｮ＠ ve ｡ｮ＠ ｨ｡ｫ＠

(1) Ntsa ｓｴｲ･ｳｩＬ＠ 6:yet 62.

(2) Ayette geçen ile'l-emre minküm, sözü kastediliyor.
(3) Imi S1lresi, ayet 24.
 101

kaç türlüdür? Cevap ｶ･ｲｭｩ＠ ki, ulu ｔ｡ｮｲ＠ bu edebi,

yani baba ve ana ｨ｡ｫｮ＠ ne ｯｬ､ｵｮ＠ Peygamberin
｢｡ｳｮ＠ ve ｡ｮｳ＠ peygamberlik gelmeden ￶ｬｭ＠
ｯｬｭ｡ｲｹ＠ bildirir. Yani ･ｲ＠ onlar peygamberlik za-
ｭ｡ｮ＠ erselerdi, peygambere ｯｮｬ｡ｲ＠ kendinden ulu
görmek, ｾｵｬｫ＠ tevazuunu göstermek vacip olurdu.
Öyle olunca da hadis ｺ｡ｹｦ＠ olurdu: Ben ｡､･ｭｯｵｬｲﾭ
ｮ＠ efendisiyim, ama ￶ｮｭ･Ｎ＠ Bundan ｫｹ｡ｳ＠ et ki,
ｔ｡ｮｲ＠ Peygamberi kendisini ｵｬ｡ｭｺ､Ｌ＠ ･ｾｲ＠ ｢｡ｳ＠
ve ｡ｮｳ＠ ｹ｡ｳＮ＠ ｩｭ､＠ Ｈｯｮｬ｡ｲＩ＠ öbür ｨ｡ｫｬｲｮ＠ da bu.
na göre ｫｹ｡ｳ＠ etmek gerek. Öyleyse bilmek gerek ki,
｢｡ｮ＠ ve ｡ｮ＠ ｨｫ ulu mertebededir.
Baba ve ana ｨ｡ｫｮＬ＠ ･ｲ＠ din yüzünden gözetmez-
sen, hiç ､･ｩｬｳ＠ ｡ｫｬ＠ ve 1bilgi ｡￧ｳｮ､＠ gözet. Baban
ve anan senin meydana gelmene, ｢｡ｫｭｮＬ＠ büyümene
sebep oldular, bu ･ｫｩｬ､＠ onlar, senin bunca iyilikle-
rine sebep oldular, ･ｲ＠ sen ｯｮｬ｡ｲ＠ ｨ｡ｫｮ＠ gözetme-
de kusur edersen öyle görünür ki hiç ｩｹｬ･＠ yarar
adam ､･ｩｬｳｮＮ＠ Çünkü bir ｫｩ＠ soyunun ｨ｡ｫｮ＠ bil-
mez, uçtan bucaktan ｯｬ｡ｮ＠ ｨ｡ｫｲｩ＠ zaten hiç bilmez,
böyle olana nankör derler. Öyleyse nanköre iyilik
eden ｡ｨｭｫｴｲＮ＠ ｭ､ｩ＠ sen nankörlerden olmamaya ça.
ｨＬ＠ ta ki iyiliklerden yoksun ｯｬｭ｡ｹｳｮＮ＠ Sen ｯｬｵｮ､｡＠
ｮ｡ｳｬ＠ ｳ｡ｹｧ＠ umarsan, baban anan da senden öyle umar,
imdi ･ｲ＠ sen ｯｮｬ｡ｲ＠ ｩｹｬｮ＠ ｨ｡ｫｮ＠ yerine getirir-
sen, ｯｬｵｮ＠ da senin ｩｹｬｮ＠ ｨ｡ｫｮ＠ yerine getirir,
çünkü ｯｵｬ＠ ｢｡ｳｮ､Ｌ＠ ｡ｮｳ､＠ ｧ￶ｲ､ｮ＠ ｩｬ･ｲＮ＠
Çünkü ｯｵｬ＠ ｹ･ｭｩｴｲＬ＠ baba ve ana ｡￧ｴｲＮ＠ ｙ･ｭｩ＠
｡｣＠ ne denli çok bakarsan, ｹ･ｭｩ＠ hem bol olur,
hem ｴ｡ｬＮ＠ (Bu sözden) amaç, babana ve anana ne den-
li çok hizmet edersen, ｯｮｬ｡ｲ＠ ｨ｡ｹｲ＠ ､ｵ｡ｳ＠ da çok olur
 102

ve hem de kabul edilmeye ｹ｡ｫｮ＠ olur. Böyle olunca

ulu ｔ｡ｮｲＧ＠ ｨｯｮｵｴｬ｡＠ da ｹ｡ｫｮ＠ olursun.
Ondan sonra ey ￧ｩ･ｲｫ￶ｭＬ＠ ｳ｡ｫｮ＠ mirastan ötü-
rü, yani ｭ｡ｬｮ､＠ bana ｫ｡ｬｳｮ＠ diye- ｢｡ｮ＠ ve ｡ｮ＠
ölümünü isteme. Çünkü (mal) baba ve ana ölmeden
de, bu ki mukadderdir, sana ｹ･ｴｩｲＮ＠ Çünkü ｲｫｺＬ＠ Tan-
nca ｢￶ｬｴｲｭＬ＠ ezelde ｫｳｭ･ｴ＠ olan ･ｲｩｭ､ｫﾭ
çe olmaz. Öyleyse ｢｡ｮ＠ ve ｡ｮ＠ ölümünü iste-
mekte, kendini incitrne. Çünkü ｫｩｮ＠ kendi ､ｩｬ･ｹＮ＠
le ｲｺｫ＠ ｨ｡ｳｬ＠ olmaz. Nitekim ｡ｩｲ＠ der:
(Türkçe çevirisi)
ｒｺｫ＠ ｡ｲｴｮｹ＠ degil çare
Bin hüner ￶ｲ･ｮｩｳ＠ yare (1)
Hem Arap da der ki, bi'l-ciddi la bi'l-keddi, yani
ｫｩ＠ talihiyle artar, ille ･ｭｩｹｬ＠ ve ￧｡ｬｭｫＡｾ＠ artmaz.
O halde gereken odur ki ulu ｔ｡ｮｲ＠ sana ne kaderlediy.
se ona ｫｲ･､ｩ｣＠ ｯｬ｡ｳｮＮ＠

Bir de ey ｣ｩ･ｲｫ￶ｭＬ＠ sabahleyin ｫ｡ｬｴｮ､＠ sen-

den ｹｵｫ｡ｲｬ＠ ｢｡ｫｰ＠üzülmerneye ￧｡ｬＬ＠ senden ｡ﾭ
ｬ｡ｲ＠ bak sevin. Ta ki ｫｲ･､ｩ｣ｬｮ＠ ｯｬ｡ｳｮＮ＠ Ve de
￧｡ｬ＠ ki mal ｢｡ｫｲｮ､＠ yoksulsan, ｡ｫｬ＠ ve bilginde
zengin ｯｬ｡ｳｮＬ＠ çünkü ｡ｫｬ＠ ve bilgi, mal ve servetten
ｹ･､ｩｲＬ＠ ｵｮ＠ için ki, ｡ｫｬ＠ ve bilgiyle mal elde edilir.
ama ni:tl ile, ｡ｫｬ＠ ve bilgi elde edilmez.
Bir de bu ki, mal cahilden gidebilir, ama ｡ｫｬ＠ ve
bilgi ｫｩ､･ｮ＠ gitmez. ａｹｲ｣｡＠ mala ｨｲｳｺ､｡ｮＬ＠ harami-

(1) ｉＭＧ｡ｲｳ￧＠ da verilen bu ｩｲＬ＠ Keykô.vus'un metninde

yoktur.
 103

den, od'a yanmaktan ve bunlara benzer ･ｹｬｲ､ｮ＠ za-

rar ｶ｡ｲ､＠ Ｈ･ｲｩＩＮ＠ Ama ｡ｫｬ＠ ve bilgiye hiç (bir ･ｹＮ＠
den) zarar yoktur.
imdi ey ｣ｩ･ｲｫ￶ｭＬ＠ ･ｲ＠ ｡ｫｬｮ＠ ve bilgin varsa hü-
ner ￶ｲ･ｮＮ＠ Çünkü ｡ｫｬ＠ ve bilgi olsa da hüner olmasa,
o bir tene benzer ki ￧ｰｬ｡ｫ＠ olur ve bir surete benzer
ki ｣｡ｮ＠ olmaz. ｋｳ｡｣Ｌ＠ ne zaman ki ｡ｫｬｮＬ＠ bilgin ve hü-
nerin oldu, ｳ｡ｫｮ＠ edebi de elden koma. Nitekim Arap
der: EI-edebü suretü'l-akl, yani edep, ｡ｫｬｮ＠ görünen
ｧｺ･ｬｩ､ｲＮ＠
 ａｬｴｮ｣＠ Bölüm

HÜNER ARTfiRMANIN CEVHER

ARTTlRMAKTAN ｙｅｾ＠ ｏｌｄｕｾｎ＠ BEYAN EDER

Ey ｯｵｬ＠ ｢ｩｬｭ＠ ol ki, hüner cevh-.:rden (1) ｹ･､ｩｲＮ＠

Öyleyse cehver ｡ｲｴｭＬ＠ hüner ｡ｲｴｭｹ＠ ￧｡ｬＮ＠ Çün-
kü hünersiz ｫｩｮ＠ hiç kimseye ｹ｡ｲ＠ dokunmaz, bel-
ki kendisine de ｹ｡ｲ＠ dokunmaz, deve dikeni gibi,
gölgesi yoktur, ne kendine ｹ｡ｲ＠ var, ne de gölgesin-
de ｢｡ｫｳｮ＠ rahat var. Hünersiz ｫｩ＠ de onun gibidir.
ｭ､ｩ＠ elbette ｫｩｹ･＠ hüner gerek, hüneri yoksa bari
cevher gerektir, yani ｡ｳｬｺ､･＠ ｯｬｭ｡Ｎ＠ Çünkü hüneri
olmasa da, soyu sopu ｯｬ､ｵ＠ için, halk ｡ｲｳｮ､＠ ｳ｡ｹｧ＠
görür. Zor olan odur ki, ne soylu olur ＨｫｩＩＬ＠ ne de hü-
neri olur, onun gibi ｫｩｹ･＠ ha var; ha yok derler.
ｭ､ｩ＠ ey ｯｵｬＬ＠ ￧｡ｬ＠ ki, ･ｲ＠ soydan gelme cevherin
yoksa, sonradan elde ･､ｩｬｭ＠ hünerin olsun. Çünkü
hüner, ten cevheridir. Ten cevheri de soy cevherinden
iyidir. Nitekim ､･ｭｩｬｲＺ＠ ｅＭ･ｲｦ＠ bi'l.:akli ve'l-
edeb la ｢ｩｬＭ｡ｳ＠ ve'n-neseb, yani ｫｩｮ＠ ｵｬ＠ ｡ｫｬ＠ ve
edepledir, soyla sopla ､･ｩｬｲＮ＠

(1) Cevher kelimesinin iki ｡ｮｬｭ､Ｌ＠ yani ﾫ｡ｳｬＮ＠ öz»

ve «elmas, de(jerli ｴ｡ﾻ＠ ｡ｮｬｭｲ､＠ ｹ｡ｲｬｮｭＮ＠ Cüm-
lelerden ｡ｮｬｹｯｲ＠ bu.
 106

Ondan sonra ey ｯｵｬＬ＠ ￧｡ｬ＠ ki ｢｡ｮ＠ ｡ｮ＠ ka-

ｺ｡ｮ､＠ ad ile ｫｩｬ･ｮｭｹｳＬ＠ kendi ｫ｡ｺｮ､＠ ad ile
￶ｮ･ｳｩＮ＠ Çünkü baban anan senin için bir ad ｫ｡ｺｮ､Ｌ＠
ya Ahmet ya Mahmut; ya filan ya da falan. Oysa senin
ｫ｡ｺｮ､＠ ad, ya bilgin ya bilge ya üstat ya ￶ｲ･ｴｩ｣＠
ya da beceri k li ｯｬ｡｣ｫｾｲＮ＠ · Böyle olunca, öteki ｡､ｮＬ＠
｢｡ｮ＠ ｶｾ＠ ｡ｮ＠ ｫ｡ｴｮ､＠ makbul ｯｬ､ｵｮ＠ delili
ve ｮｩ｡､ｲＬ＠ bu sonraki adlar da halk ｡ｲｳｮ､＠ mak-
bul ｯｬ､ｵｮ＠ ｮｩ｡､ｲＮ＠ O ｨ｡ｬ､ｾ＠ cümle halk ｫ｡ｴｮ､＠
makbul olmak ｹ･､ｩｲＬ＠ ｹ｡ｬｮｺ＠ baba ve ana ｫ｡ｴｮ､＠
makbul olmaktan. ｋｳ｡｣Ｌ＠ hiç ､･ｩｬｳ＠ cevherden ya
da hünerden, yani soyla ilgili cevherden ya da sonra·
dan ｫ｡ｺｮｬｭ＠ hünerden elbette birisi gerektir ki sen-
den olsun. Çünkü bir ｫｩ､･＠ soyla ilgili cevher olma-
ｳｮＬ＠ sonradan ｫ｡ｺｮｬｭ＠ hüneri ｯｬｭ｡ｳｮＬ＠ o ｫｩ＠ hiç
kimseye yaramaz, onun gibi ｫｩ､･ｮ＠ sen de ｵｺ｡ｫｬ＠ ki
sana da ･ｫｳｩｬ＠ ｢ｵｬ｡ｭｳｮＮ＠ Ama bir ｫｩ＠ ki hem
｡ｳｬｺ､･＠ olsun hem de hünerli olsun, onun gibil}in
･ｴｩｮ＠ ｳｫ＠ ｹ｡ｰＬ＠ elden koma, çünkü o, sana ve cüm-
le halka yarar kimsedir, ｹ｡ｲｮ､Ｂ＠ yoksun kalmaz-
sm.
Geldik imdi, hünerleriR hal}gisi en iyisidir? ￶ｹｬ･＠
｢ｩｬｭ＠ ol ey ｯｵｬＬ＠ bütün hünerler içinde söz söyle-
mekten daha iyi hüner yoktur. Çünkü ｔ｡ｮｲＭｏＧｵ＠ her
türlü eksikliklerden tenzih ederim-, ｩｮｳ｡＠ bütün ･ﾭ
ｹ｡＠ ｹ｡ｲｴｮ､＠ daha iyi ｹ｡ｲｴＬ＠ onu bütün hayvan-
ｬ｡ｲｮ＠ üzerinde seçkin (bir ｹ｡ｲｴｫＩ＠ ｫｬ､Ｎ＠ On nesne se-
bebiyle ki ｢ｵｮｬ｡［＠ ｩｮｳ｡＠ tenindedir. Bu onun ｢･ｩ＠
Ｈｩｮｳ｡Ｉ＠ içindedir ve ｢･ｩ＠ ､ｮ｡ｲＮ＠ ￧ｩｮ､･ｫ＠ özel-
liklerden biri fikirdir, ikincisi ￶ｲ･ｮｭｫ＠ ve ￶ｲ･ｮ､ｩﾭ
ｩｮ＠ ｡ｫｬ､＠ tutmak, üçüncüsü hayal etmek, dördüncü
sü gönülde iyiyi ve kötüyü ｡ｹｲ､･ｴｭｫＬ＠ ｢･ｩｮ｣ｳ＠ gö-
 107

nülde sözü, hemen ､ｯｲｵ＠ ｢ｩｲｬ･ｴｰ＠ söylemek. ｄｴ｡ﾭ

ki ｢･＠ özellik te ｵｮｬ｡ｲ､Ｚ＠ ｩｴｭ･ｫＬ＠ .görmek, kokla-
mak, elle dokunup nesnenin sertini ve ｹｵｭ｡＠
bilmek ve tatmak. Gerçi ｢ｵｮｬ｡ｲ＠ ｢｡ｺｳ＠ hayvanda da
ｶ｡ｲ､Ｌ＠ ama insandaki gibi ､･ｩｬｲＮ＠ Öyleyse bu se-
beple insan, bütün ｣｡ｮｬｲ＠ üzerine ulu ｰ｡､ｩｨ＠ oldu.
Ama bu on ￶ｺ･ｬｩｮ＠ özü sözdür. Çünkü öbürleri
de söz için alettir, nitekim ｡ｮｬｹＬ＠ sözün ｮｩｴ･ｬ＠
ermeye alettir, ｡ｫｬＬ＠ sözü saklamaya alettir, hayal, sö-
zün iyisini kötüsünü ｡ｹｲ､･ｴｭ＠ alettir. ｋ｡ｬｮ＠ da
böyle ｫｹ｡ｳ＠ etmek gerek.
ｭ､ｩ＠ ey ｯｵｬＬ＠ mademki ￶ｲ･ｮ､ｩ＠ insanda sözden
ｹ･＠ hüner yoktur, o halde ￧｡ｬ＠ ki, dilini söz hüneri
'Ve uzdillilik cevheriyle bezeyesin, halka ｴ｡ｬ＠ dille
söylemeyi ｡ｬｫｮ＠ edinesin. Nitekim ､･ｭｩｬｲＺ＠ Her
kimin dili ｴ｡ｬ＠ olursa dostlan da çok olur. bu hadis·
de ｧ･ｬｭｩｴｲ＠ ki, ｔ｡ｮｲＧ＠ elçisi ､ｯｲｵ＠ söyledi.
Ondan sonra, nice ｴ｡ｬ＠ sözlüysen de sözün yeri-
ni bilmedikçe söyleme. Çünkü her ·söz ki yerinde söy-
lenmesin, ｴ｡ｬ＠ ve güzel olsa da ｡｣＠ ve çirkin görünür.
Bir de, zahmetini ｡ｲｴ｣ｫ＠ olan sözü söyleme. Onun
gibi sözden, ki zahmet ｡ｲｴ＠ ｹ｡ｲ＠ olmaz, susmak
daha iyidir. Çünkü bilgeler sözü ｡ｲ｢＠ ｢･ｮｺｴｭｩｬｲﾭ
dir. ｎ｡ｳｬ＠ ki, ｡ｲｰ＠ hem ｢｡＠ ｡ｲｳ＠ verir hem de ｢｡＠
｡ｲｳ＠ giderir.
Sonra senden söz ｩｳｴ･ｮ､＠ söyleme, yani sen-
den bir nesneyi sormadan, sen hemen onunla ilgili
bir sözü ortaya getirme, bu gibi ･ｹ＠ ｢ｯｵｮ｡､ｲＬ＠ ｢ｯｵｮ｡＠
olandan çok ｳ｡ｫｮＮ＠ Ondan sonra ey ｣ｩ･ｲｫ￶ｭＬ＠ bir
ｫｩ＠ senden ￶ｴ＠ istemedikçe sen ona ￶ｴ＠ verme. He-
le bir ｫｩｹ･＠ verme ki sen ona ￶ｴ＠ \'erirsin o seni ｩｴＭ
108

mez, böylesini zamana ｢ｲ｡ｫ＠ ki, o her ､ｮ･＠ ister

istemez ￶ｴｬ･ｮｳｩＮ＠
Bundan ｢｡ｫＬ＠ ｫ｡ｬ｢＠ ｡ｴｳｮ､＠ kimseyi ￶ｴＮ＠
leme. Çünkü halk içinde bir ｫｩｹ･＠ ￶ｴ＠ vermek, onun
bütün ｡ｹ｢ｮ＠ ｢｡ｮ＠ ｫ｡ｭ＠ gibi oldu. Ama ｫｩｭｳｾ＠ yok-
ken olursa zaran yoktur. Nitekim ､･ｭｩｬｲＺ＠ En-
nushü ｢･ｹｮＧｬＭｭｾＮｵ＠ takri'u, yani halk ｡ｲｳｮ､＠ ￶ｴ＠
vermek ｢｡＠ ｫ｡ｭ￧ｹｬ＠ ｶｵＺｲｭ｡ｫｴＮ＠

Sonra bir ｫｩ＠ görürsün ki ･ｲｩ､Ｌ＠ sen onu ､ｯＮ＠

rultmaya ￧｡ｬｭＬ＠ ｢｡ｲｭｺｳｮＮ＠ Çünkü bir ｡￧＠ ･ｲｩ＠
bitti ve ｫ｡ｬｮｴＬ＠ yine o da ､ｯｲｵｬｭ｡ｺＬ＠ onu kesip ke·
serle ｹｯｮｴｭ｡､ｫ￧Ｎ＠
Ondan sonra sözün yerini ｢ｩｬ､ｮ･＠ cimrilik et-
me, özellikle onun gibi zamanda söylemek güzeldir.
ｅ･ｲ＠ elinden gelirse ｭ｡ｬｮ＠ da cimrilik etme, çünkü
halk maldan ve ｴ｡ｬ＠ sözden ｢｡ｫ＠ nesneye aldanmaz.
Ama mala sözden çok ｡ｬ､ｮｲＮ＠
Aynca töhmetli yerde oturma ve yaramaz yere
ｫｬ｡ｶｵｺ＠ olan ｫｩｹ･＠ ｫｯｬ､｡＠ olma ki sana kötülük ￶Ｎ＠
retmesin. Onun gibiden gayet ｲ｡ｫ＠ kaç.
Sonra ｳ｡ｫｮ＠ kendini kaybetme, bir yerde ko, sen
seni ki ｩｳｴ･､ｮ＠ zaman seni (kendini) ｢ｵｬ｡ｳｮＬ＠ yani ya.
ｲ｡､ｬｩｮ＠ iyiyken, ｹ｡ｲｭＺｬＧｮ＠ ｹ｡ｲ､Ｌｨ［ｮ＠ girme,
böyle olunca özünü ｫ｡ｹ｢･ｴｭｩ＠ olursun. Önceden sen
seni nerede gösterdiuse yine oradan görün, yani yine
seni o ｧ￶ｲｮｴ･＠ görsünler, ta ki ｵｴ｡ｮｭｹｳＮ＠ Ken-
dini nerede korsan yine orada iste, ta ki özünü bula-
ｳｮＮ＠

Bundan ｢｡ｫ＠ kimsenin ｫ｡ｹｧｳｮ＠ sevinme, böy-

lece kimse de senin ｫ｡ｹｧｮ＠ sevinmez. Senden ｡＠
 109

olanlara zulmetme, adalet göstel), böylece sen de, sen-

den ulu olanlardan zulüm görmezsin, adalet bulursun.
Hem halka güzel sözler söyle ki güzel cevaplar ｩｴ･ﾷ＠
sin.

ａｹｲ｣｡＠ çorak yere tohum ekmeyesin ve ｡￧＠ dik-

meyesin, çünkü ürün vermez, yani nankor ｫｩｹ･＠ ｾｩﾭ
lik etme, çorak yerde_ tÇ>hum ｮ｡ｳｬ＠ ｢ｯ｡＠ giderse, ｮｾﾭ
kör ｫｩ､･＠ de iyilik öyle ｢ｯ｡＠ gider. Ama ｩｹｬＬ＠ ｬ｡ｹｫ＠
olanqan ｳ｡ｫｮｭＮ＠ ｅ･ｲ＠ iyilik etmek büsbütün elinden
gelmezse, bari ｨ｡ｬｫ＠ ｩｹｬ･＠ ｫｬ｡ｶｵｺＬ＠ ､･ｭｩｬｲ＠ ki,
ed-dallü ale'I-hayri ke-failihi, yani bir ｫｩ＠ bir ｫｩｹ＠
hayra ｫｬ｡ｶｵｺｲｳＬ＠ o hayreden gibidir ｫｬ｡ｶｵｺｹｮ＠
da. ￶ｹｬ･＠ ｢ｩｬｭ＠ ol ki iyilik eden ve ｩｹｬ･＠ ｫｬ｡ｶｵｺﾭ
yan iki ｫ｡ｲ､･＠ gibidir, zamane ehli ｢ｵｮｬ｡ｲ＠ ｫ｡ｲ､･ｬｩ＠
｡ｮ､＠ bozamaz, ｩｴ･＠ iyilik edenle ｫｬ｡ｶｵｺｹｮ＠ iyi-
ｬｩ＠ de böyle ｳ｡ｬｭ､ｲＮ＠

Ondan sonra ｹ｡ｰｴｮ＠ iyilik ￧ｮ＠ ｰｩｭ｡ｮ＠ olma ve

kötülükten çok ｳ｡ｫｮＬ＠ çünkü ｩｹｬｮ＠ ve ｫ￶ｴｬｮ＠ ce-
ｺ｡ｳＬ＠ yani ｫ｡ｲｬＬ＠ bu cihanda, sen henüz yerini ､･ｩﾭ
tirmeden (ölmeden) ･ｲｩＮ＠ biri de bu ki, iyilik ･ｴｩｮ＠
ｫｩｮ＠ gönlü .ne denli rahat olursa, senin de o kadar
rahat erer gönlüne. Ama ･ｲ＠ bir ｫｩｹ･＠ kötülük eder.
sen, o ｫｩｮ＠ ｧ￶ｮｬ･＠ ne denli zahmet ererse, senin
de gönlüne o kadar zahmet erer, belki ｴ｡ｳ＠ ve ｡ｲﾭ
ｬ＠ sende daha çok olur. ｭ､ｩ＠ birisine ｫ￶ｴｬｮ＠ do-
kunmaz, ta sen de ､｡ｲｬｮｭｫ￧＠ ve sen iyi yürekli
ｯｬｭ｡､ｫ￧＠ birisine ｩｹｬｮ＠ dokunmaz. ｄｯｲｵｳ＠ budur
ki, iyi ve kötü ne yaparsan ｣･ｺ｡ｳｮ＠ hemen bu dünya·
da görürsün, bu sözü hiç kimse inkar etmez. Bir ｫｩ＠
ki ömrü boyunca iyilik ｹ｡ｰｭ＠ olsun, kötülük gerçe-
ｩｮ＠ görsün ve ona fikir ･ｲｩｴ｢ｬｳｮ＠ ki sözüm ger-
ｯ＠

çektir. Öyleyse gücünün ｹ･ｴｩｮ｣＠ iyilik yap, ta ki bir

gün iyilik tohumunun ürününe erersin. ｔｰｫ＠ ｂ｡､Ｇﾭ
da ｂ｡ｭｫ￧＠ Ｈ｡ｹｫ｢｣Ｉ＠ Muhammed ｈ｡ｳｮＧ＠ ･ｲ､ｩ＠
gibi, ｩｹｬ＠ yüzünden.

Hikaye: ｩｴｭＬ＠ ￶ｹｬ･＠ rivayet ettiler ki, ｂ｡､＠

Ｎ･ｨｲｩｮ､＠ halife emirülmüminin Mütevekkil'di, ｔ｡ｮｲ＠
ondan ｲ｡ｺ＠ olsun, bir kulu ｶ｡ｲ､Ｌ＠ ､ｩｬ･ｮ＠ ｫ｡ｶｵｭ＠
ve çok talihli, devlet ehlinin edep ｢｡ｮ､＠ ne hüneri
varsa hepsini ￶ｲ･ｮｭｩｴＬ＠ ｡､ｮ＠ Fetih derlerdi. Halife-
ye edebini ve ｫｵｬｮ＠ o kadar ｢･ｮ､ｩｲｭｴ＠ ki,
halife Mütevekkil, onu ｯｵｬ＠ ･､ｩｮｭｴ＠ ve belki de ｯﾭ
lundan sevgili ｴｵ｡ｲ､Ｎ＠ Takdir ￶ｹｬ･＠ ､ｴ＠ ki Fetih
､･ｩｭｺ＠ bu kul yüzmeye heves etti. Halife bundan
haberdar olunca, buyurdu, gemiciler geldiler, Fetih'e
yüzme ￶ｲ･ｴｭｹ＠ ｢｡ｬ､ｲＮ＠ ｋｳ｡＠ bir sürede ￶ｲ･ｮ､ｩＬ＠
ama henüz küçük bir çocuktu, iyi yüzemiyordu ama
ｯｬ｡ｮｫ＠ ｹ｡ｲ､ｬｮ＠ kuvvetiice yüzerim ｳ｡ｮｹｯｲ､ｵＮ＠
Bir gün kendi ｢｡ｮＬ＠ ｵｳｴ｡ｺＬ＠ su ｫ･ｮ｡ｲ＠ geldi. so-
yundu, ｡ｴ＠ ｲｮ｡＠ girdi. Su sert ｡ｫｹｯｲ､ｵＮ＠ Fetih
￧｡｢ｬｹｰ＠ durdu ki kenara ￧ｫ｡Ｌ＠ ｢｡ｲｭ､Ｎ＠ Gördü
ki su sert akar diretmek olmaz, çaresiz suyun ｡ｫｲｮﾭ
ca kendini ｢ｲ｡ｫｴＬ＠ dik ｡＠ revan oldu. Su, bunu ･ﾷ＠
birden oldukça ｡ｹＬ＠ ｫｹ｡＠ götürdü, bir ｬｧｮ＠ ｡Ｎ＠
｣ｮ｡＠ ｹ｡ｰｴＬ＠ durdu, ancak ｯｲ｡ｳ＠ yar idi, ｹｵｫ｡ｲ＠ ￧ｫ｡ﾭ
ｭ｡､Ｎ＠ Hem o yer insan g:elecek yer ､･ｩｬＬ＠ sersemle.
ｭｩｫ･ｮ＠ ｢｡ｫｴＬ＠ yarda bir delik gördü, su ｯｹｭｵｴＬ＠ d
､･ｬｩｮ＠ içine girdi oturdu, ､ｮ＠ ki, sonu ne ola-
｣｡ｫｴｲ＿＠ Hele ｩｭ､＠ can korkusundan kurtuldum, de-
di, orada ｫｬ､Ｎ＠

Beri yanda su kenannda duran kimseler, Fetih'i

oynar ｳ｡ｮｹｯｲｬ､Ｎ＠ Ne zaman gördüler ki g:özden kay.
 ＠ ＠ ＠

boldu, ｳ･ｩｲｴｬ＠ su kenannca çok ｡ｲ､ｬＮ＠ Ne oldu-

ｵｮ＠ bilemediler. Hemen ｢ｯｬ､ｵ＠ diyerek geri dön-
düler. Halife Mütevekkil'e haber verdiler, Fetih suda
｢ｯｵｬ､Ｌ＠ siz çok ｹ｡ｮＬ＠ dediler.
Halife bunu ｩｴ＠ anda, ah eyledi, ｴ｡ｨｮ､＠ ｡ﾷ＠
＠ indi, kendini ｴｯｰｲ｡＠ vurdu, çok ｡ｬ､Ｌ＠ yas tuttu.
Yedi güne ､･ｩｮ＠ ｡ｬ､Ｎ＠ Sonra istedi ki onun ölüsünü
buldura, ｧ￶ｲ､＠ zaman ｡ｴ･ｩ＠ biraz sakin ola. Gemici·
ler ve ､｡ｬｧ￧ｲ＠ getirtti ve dedi ki:·
- Her kim Fetih'in ölüsünü bulup getirirse ｯｮｾ＠
bin ｡ｬｴｮ＠ veririm.
Hemen gemiciler gemilerine bindiler, suyun ｡Ｎ＠
ｳｮ｡＠ ､ｯｲｵ＠ aramaya ｢｡ｬ､ｲＬ＠ ｡ｮｳｺ＠ bunlardan biri-
si o yara ｹ｡ｫｬｴＬ＠ gördü ki Fetih bir delikte ｳ｡＠ ve
esen oturur. Bunu kimseye söylemeden gemisini çe.
virdi suyun ｹｵｫ｡ｲｳｮＬ＠ halifeye geldi ve dedi;
- Ya emirülmüminin, Fetih'in ölüsünü bulana
bin ｡ｬｴｮ＠ ｡､ｮｺＮ＠ diri ｯｬ､ｵｮ＠ ｭｵｴｬ｡ｹｮ＠ ne ve-
rirsiniz?
Halife dedi,
- ｂ･＠ bin ｡ｬｴｮ＠ veririm.
Der demez hemen gitti, Fetih'i getirdi. Halife Fe·
tih'j ｳ｡＠ Vf' eser gördü, ·çok sevindi. ｫｲ･ｴｩ＠ ve ､･ｩＮ＠
ni hemen verdi gemiciye.
Ondan sonra vezirine buyurdu halife ki:
- Var hazine ｫ｡ｰｳｮ＠ aç, ne ki ｶ｡ｲ､Ｌ＠ ikiye böl,
ｹ｡ｲｳｮ＠ sadaka olarak ｬ･ｴｩｲＬ＠ sonra yiyecek getirin,
Fetih'im yedi gündür yiyecek ｹ･ｭｩｴｲＬ＠ dedi.
Fetih,
- Ya emirülmüminin, dedi ben aç ､･ｩｬｭＮ＠
Halife,
 112

- Öyleyse Diclt; ｲｭ｡ｾｮｐ＠ suyunu yedin.

Fetih,
- Yok yl emirülmüminin, dedi, ama benim o
ｹｾｲ､｡＠ oturduAuru bu yedi gün, her gün bir sofra için-
de yirmi kadar ｴ｡ｮ､ｲ＠ ･ｫｭｾｩ＠ gelirdi. önümden geçer-
､ｾＬ＠ ben (o ｳｯｦｲ｡ｹＩ＠ ｫ｡ｶｲｹｰ＠ tutar, ｴ｡ｾ､ｲ＠ ekmeklerin-
den_ birini, ikisini ｡ｬｲ､ｭＬ＠ bu yedi gün içinde geçimim
ｯｮ､｡Ｎ＠
Halife:
- Acaba kim ｢ｲ｡ｫ＠ o ･ｫｭｩ＠ suya? diye sordu.
Fetih: ··
- Kimin ｢ｲ｡ｫｴｾｮＬ＠ bilmiyorum diye cevap ver-
di. ｙ｡ｬｮｺ＠ her bir ｴ｡ｮ､ｲ＠ ･ｫｭｩｮ＠ üzerinde, Muham.
med ibn el-Hasan ･ｬＭｳｫ｡ｦ＠ diye ｹ｡ｺｬ､Ｎ＠
Halife dedi:
- Tez tellal ￧｡ｾｲｴｮ＠ ･ｨｩｲ､Ｌ＠ her kim ise gelsin.
Tellal ￧｡ｲｴｬＬ＠ o ｫｩ＠ geldi ve dedi:
- Tabak ile ･ｫｭｩ＠ su ｡＠ ｳ｡ｬｶ･ｲｮ＠ benim
ａ､ｭ＠ ｡ｹｫ｢｣＠ Hasan Muhammed'dir.
Halife Mütevekkil sordu:
- ｎｩ｡ｮ＠ nedir?
Ayakkab ｣Ｌ＠
- Her bir ｴ｡ｮ､ｲ＠ ･ｫｭｩｮ､＠ benim ｡､ｭ＠ ｹ｡ｺｬＮ＠
､ｲ＠ dedi."
Halife,
- Malum oldu ki o ･ｫｭｩ＠ suya atan ｳ･ｮｭｩＮ＠
Ama sen bu ･ｫｭｩ＠ ne zamandan beri suya ｡ｴｹｯｲｳｵｮＬ＠
dedi.
Muhammed b. Hasan,
- ｂｲ＠ ｹｬ＠ var, diye cevap verdi.
 113
Halife,
- Senin bu ｩｴ･ｮ＠ ｡ｭ｣ｮ＠ neydi?
O ｫｩ＠ dedi,
- Ya emirülmüminin, ben bir kez ｩｴｭ＠ birisin-
den, ﾫｹｩｬ＠ yap, suya ｢ｲ｡ｫＬ＠ bir gün sana ｫ｡ｲ＠ gelir»
derdi. Ben onun ｳ￶ｹｬ･､ｩｮ＠ denemek için ｹ｡ｰｴｭ＠ bu
ｩＬ＠ ｢｡ｫｬｭ＠ suya ･ｴｩｾｭ＠ iyilikten bana da nesne ge-
lir mi, dedtm.
Halife,
- O sudan sana ｨｯ＠ iyilik ｫ｡ｲｬ＠ oldu, ､･ｲｶｩＬ＠
dedi. Hemen ｂＮ｡､Ｇｮ＠ ｫ｡ｰｳｮ＠ önünde, ｢･＠ parça
köyü ona ｭｬｫ･＠ verdiler. ｂ･ｲ｡ｴｮ＠ ｡ｬ､Ｌ＠ eviyle o
köylere ｶ｡ｲ､Ｌ＠ ｹ･ｲｬｴｩＮ＠ ｹｩｬ＠ yüzünden yoksulluktan
kurtuldu, ｶ｡ｲｬｫ＠ oldu. Henüz onun ｂ｡､＠ ･ｨｲｩｮ､＠
ｯｬｵ＠ ve çocuklan ｶ｡ｲ､Ｎ＠
Ey ｯｵｬＬ＠ ben halife El-Kaaim Billah ｺ｡ｭｮ､＠
hacca giderken ｂ｡､Ｇ＠ ｵｬ｡ｴｭ､＠ bu hikayeyi
ｹ｡ｬｲ､ｮ＠ ｩｴｭＮ＠ Hem de o ｡ｹｫ｢｣＠ Mub,ammed
b. ｈ｡ｳｮＧ＠ ｯｬｵｮ＠ ve ￧ｯ｣ｵｫｬ｡ｲｮ＠ g"österdiler, gör-
düm.
ｭ､ｩ＠ ey ｣ｩ･ｲｫ￶ｭＬ＠ gücünün ｹ･ｴｩｮ｣＠ iyilikten
yana ne denli zahmet çekersen çek, ｺ｡ｲ＠ yok, çünkü
sonu ｲ｡ｨｴＮ＠ Öyleyse iyilik yapmakta ve ｫ｡ｲｬｮ＠
beklemekte dinlenmernek gerek, ｡ｭ｣＠ elde edinceye
kadar.
Sonra, kendini halka iyi göstermeye ￧｡ｬＬ＠ çünkü
bir ｫｩ＠ halka iyi gözükürse ｔ｡ｮｲＧｹ＠ da iyi gözükür,
böyle olunca, dünyada halk ｫ｡ｴｮ､＠ makbul olursun
ve öteki dünyada ｔ｡ｮｲ＠ ｫ｡ｴｮ､Ｎ＠ Ama ｳ｡ｫｮ＠ yuzunu
､･ｩｴＮｲｭｹｳｮＬ＠ yani sen seni halka iyi ｧ￶ｳｴ･ｲｭｩｫｮＬ＠
yaramaz da görmesinler, kendümnüma ve ｣･ｶｦｲｵ＠
F:8
114

olma, yani ｢ｵ､｡ｹ＠ gösterip arpa satma, yani halka

kendini ｡￧ｫ｣＠ iyi gösterip gizlice yaramaz ｩｬ･ｲ＠ ｩｬ･ﾷ＠
me ki bunun gibilik iki yüzlülük ｮｩ｡､ｲＮ＠ ｭ､ｩ＠ iki
yüzlülük ｮｩ｡＠ vurunmamak için bütün gayretini
göster.
ａｹｲ｣｡＠ her ｩ･＠ ki el ｡ｴｳｮ＠ ､ｯｲｵｬｫ｡＠ el at, zulüm
ile el atma, yani bir ｫｩ＠ iyi bir ｩ＠ ｩｬ･ｲｳ＠ ､ｯｲｵｬｫ＠ et-
ｭｩ＠ olur kendine ve yavuz bir ｩ＠ ｩｬ･ｲｳ＠ ｺｵｬｭ･ｴｩ＠
olur kendisine. Kendisine ､ｯｲｵｬｫ＠ ･､ｮｬｾ＠ ulu ｔ｡ｮｲＧﾭ
ｮ＠ rahmeti bol olur.
Ondan sonra, ey ｯｵｬＬ＠ ｩｮｳ｡＠ iki hali ｶ｡ｲ､Ｌ＠ hiç
bir zaman bu iki halden birinden uzak ､･ｩｬｲＺ＠ Biri
sevinçlilik ve öteki ｫ｡ｹｧｬＮ＠ ｓ｡ｫｮＬ＠ ister ｫ｡ｹｧｬ＠ ister
sevinçli ol, ｫ｡ｹｧｮ＠ ve sevincini öyle bir ｫｩｹ･＠ söyle ki
ｫ｡ｹｧｬｮ､＠ zaman o da seninle birlikte ｫ｡ｹｧｬｮＬ＠
ｳ･ｶｩｮ､＠ zaman o da seninle birlikte sevine. Ama
en iyisi odur ki, ｫ｡ｹｧｮ＠ ve sevincinin belirtisini hal-
ka bildirmeyesin, her biri bir türlü söyleyp seni (için-
de ｢ｵｬｮ､Ｉ＠ durumdan ｡ｹｲｭｳｮｬＮ＠
Sonra, ｩｹｬ･＠ ve ｫ￶ｴｬ･＠ tezcek sevinme ve üzül-
me, bu ￧ｯ｣ｵｫｬ｡ｲｮ＠ ｩ､ｲＮ＠ Hem ￧｡ｬ＠ ki, olmayacak
･ｹｬ＠ kendinden geçmeyesin, yani olur olmaz ･ｹ＠ için
kendini güçleme, durumunu ､･ｩｴｲｭＬ＠ çünkü ｡ｫｬ＠
ｫｩｬ･ｲＬ＠ hep bir olur olmaz ･ｹ＠ için kendilerinden geç-
mezler ve ､･ｭ＠ yel ile deprenmezler. Söz gelimi sa·
na bir üzüntü geldi, sen sevinçliydin, hemen ｡ｹｲｬ､ｮ＠
sevinçlilikten, üzüldün. ａｫｬ＠ ｫｩｬ･ｲ＠ bu hali ｨｯ＠ gör-
mezler, çünkü her sevinç ki sana gelsin, ona sevinme
ve onu sevince sayma, elbette onun ｫ｡ｹｧｳ＠ ｶ｡ｲ､Ｌ＠
her üzüntü ki gelsin, sevin, onu üzüntüye sayma, so-
nunda sevinci ｶ｡ｲ､Ｎ＠
 115

ｕｭ｡､ｮ＠ bir yerden ne gelebilir diye umudu-

nu kesme ve qir nesne ｵｭ､ｮ＠ yerden de ｳ｡ｫｮ＠
umutlu olma. Çünkü ｫｩｹ･＠ ne ｨ｡ｳｬ＠ olursa ￧ｯｵｮ＠ uro-
ｭ｡､ｮ＠ ｨ｡ｳｬ＠ olur, ｵｭ､ｮ｡＠ ､･ｩｬＮ＠ Mademki
ｫｩｮ＠ umudu ｵｭ｡､ｮ＠ ｢｡ｬ､ｲＬ＠ öyleyse umudunu
daha çok ｵｭ｡､ｮ＠ yerden bekle. Ondan sonra sen
seni öyle bil ki illernde tamam ne ｭｵｲ｡､ｮ＠ varsa elde
ettin ve gördün say.
Ömrünce hakka münkir olma, yani bir nesne ki
birisi onun için iyi desin ve o ､･ｩ＠ ･ｹ＠ gerçekten
iyidir, sen ona kötüdür deme, kötüdür derlerse, sen
dt! kötü ｯｬ､ｵｮ＠ biliyorsan, ona iyidir deme, mün-
kirlik böyle olur, ama iyiye iyi, kötüye kötü dersen
hak ｴ｡ｮｲ＠ olursun. O halde hak ｴ｡ｮｲ＠ olmak ｹ･､ｩｲＬ＠
hakka münkir olmaktan ise.
Bir de, öfkdenenlerden olma. ｅ･ｲ＠ bir kimse sa-
na öfkelenip söylerse sen ona ｹ｡ｶｬｫ＠ cevap ver.
Ama ｡ｬｭｫｲ＠ cevap verme, susmaktan ｢｡ｫＮ＠ Nite-
kim derler: Cevabü'l-ahmaki es-sükut, yani ahmak ki-
ｩｹ･＠ verilecek cevap ｳｵｭ｡ｫｴｲＮ＠

Ondan sonra senin üzerinde ･ｭｩ＠ olan bir ｫｩｮ＠

･ｭｩｮ＠ elden ﾷ￧ｫ｡ｲｭＮ＠ ｅ･ｲ＠ o ･ｭｩｮ＠ ｫ｡ｲｬｮ＠ öde-
miyorsan bari nankör de olma. Hele senin için emek
çeken yine senin ｨ｡ｳｮ＠ olsa. imdi ne denli elinden
gelirse o denli ｨ｡ｳｭｩｲｮ＠ iyilik eyle.

ａｹｲ｣｡Ｌ＠ bir ｯ｢｡ｮＬ＠ bir köyün ya da bir ･ｨｲｩｮ＠ için-

de ､ｵｲｳｾｮＮ＠ o ､ｵｲｮ＠ yerin ｹ｡ｬｩｮ＠ ｳ｡ｹｧ＠ gös.
ter. Hele o ｹ｡ｬｲ＠ kendi kr,bilenden olursa. Çünkü
her kabilede ｹ｡ｬｲ＠ muazzezdir Ｈ､･ｲｬｩＩＮ＠ Nitekim
ｔ｡ｮｲＧ＠ elçisi buyurur: ｅﾷ｣ｶｨ＠ fi kavmehi ke'n ne-
 116

biyyi fi ümmetihi, yani peygamber kendi ümmeti

içinde ne ise, bir ｹ｡ｬ＠ da kabilesi içinde öyledir. Yani
bir ümmed ｡ｲｳｮ､＠ bir peygamber olsa, (o ümmetin)
ｵｭｲＭ＠ dünyeviden ve hem uhreviden, yani dünyadan
ve ahiretten ne güçlükleri varsa, o peygamberin ｫ｡ｴｮﾭ
da hallolur, bir ｹ｡ｬ＠ da bir kabilede öyle güçlükleri
çözücüdür. O halde ｹ｡ｬｲ＠ hor görüp ｯｮｬ｡ｲ＠ erdem-
Ierinden yoksun olma, onlarda kusur görsen bile o
kusura bakma, onun hünerini gözle. Çünkü ｹ｡ｬ＠ ｫｩ＠
ne türlü ｹ｡ｬｮｭ＠ bunak olsa da yüzüne hikmet na-
ｺ｡ｲｹｬ＠ ｢｡ｫｮ｣＠ ibret ｨ｡ｳｬ＠ olur, böyle olunca sana ya-
ran ､ｯｫｵｮｭ＠ olur. ｭ､ｩ＠ onun gibi ｹ｡ｬ＠ ｫｩｬ･ｲ＠ gö.
rünce onlara ｫ｡ｲ＠ küstah olma, ta ki yarardan hali
ｯｬｭ｡ｹｳｮＮ＠

Ondan sonra ey ｣ｩ･ｲｫ￶ｭＬ＠ ｹ｡｢ｮ｣＠ bir kimseyle

｡ｲｫ､＠ olsan da gönlün ondan ürkse, tez ayni, ta ki
emniyette olursun, çünkü gönül ｫｵｹ｡＠ ､ｳ･Ｌ＠ zah-
metli olur. Söz gelimi bir ｫｩ＠ sana yiyecek ya da içe-
cek bir nesne verdi, sen ｫｵｬ｡ｮ､Ｌ＠ bunda ｡ｵ＠ ola.
bilir, diye. Böyle olursa içme, çünkü ｫｵｬ＠ (bir hal-
de) ｡ｵ＠ içmek ｡ｫｬ＠ ｫｩｬ･ｲｮ＠ ｩ＠ ､･ｩｬｲＮ＠

Ondan sonra, ｨ｡ｬｫｮ＠ ｡､ｮＬ＠ ｳ｡ｮＬ＠ ｭ｡ｬｮ＠ ve mül-

künü gözleme, bilgisini ve hünerini gözle. Çok ｫｩ＠
ｶ｡ｲ､＠ ki hem ｡､＠ var hem· ｳ｡ｮ＠ ama ne bilgisi ｶ｡ｲ､＠
ne hüneri. ｲｩ､＠ sen de bilgisizlik ve hünersizlikle ad
ve ekmek ｫ｡ｺｮｲｳＬ＠ bununla ￶ｮｭ･ｫ＠ olmaz. ￖｮ￧＠
odur ki ｡､＠ ve ･ｫｭｩ＠ hünerle ｫ｡ｺｮｳＮ＠ Öyleyse aç-
hkla gün geçirmeye ｲ｡ｺ＠ ol, çünkü ｡￧ｬｫ＠ günler ge-
çirmek ｔ｡ｮｲＧ＠ elçisinindir ve onun ｡ｲ､ｮ＠ giden-
lerin; bilgisizlikle gün geçirmek Ebucehl'indir ve onun
｡ｲ､ｮ＠ gidenlerin. o halde bilgisiz ve hünersiz ol-
 117

mamaya ￧｡ｬＮ＠ Bundan ·bana ne yarar olabilir deyip

bilgisiz ve hünersiz kalma, ･ｲ＠ alçak bir ｫｩ､･＠ hüner
görürsen ￶ｲ･ｮｭｫ＠ ｡ｲ､ｮ｣＠ ol, bunun gibi alçak ｫｩﾷ＠
den bir ･ｹ＠ mi ￶ｲ･ｮ｢ｩｬｭ＠ diye utanma.Senin için o
zaman utanç olur ki onun gibi göze hor görünen ki·
ｩ＠ bilgide ve hünerde ｹ･＠ ola senden. Görmezmisin ki,
hazine viranelerde olur ve inci sedefte. ｭ､ｩ＠ sen se.
defi gözleme, incisini alagör. Bu alçak, ama hüner ve
bilgi sahibi ｫｩ､･ｮ＠ hüner ve bilgi ￶ｲ･ｮｭｫｴ＠ utan-
ma, ta ki hünerli ama ｧ￶ｲｮ＠ borca olan ｫｩｮ＠
Ｈｹ｡ｮ､Ｉ＠ hünersizlik ｵｴ｡ｮ｣､＠ ｫｵｲｴｬ｡ｳｮＮ＠

ａｹｲ｣｡＠ ｡ｹｰ＠ ve hüner halka nereden gelir, gözle.

Bilgisinin ｡ｲｴｭｳ＠ ve eksilmesi nedendir? ｙ｡ｲｮ＠ ve
ｺ｡ｲｮ＠ sonucu nereye kadar erer. ｴ･＠ sen ｹ｡ｲ＠ göz-
lernek ｡ｲ､ｮ｣＠ ol. Çünkü o nesne ki, halka ｹ｡ｲ＠ var·
､ｲＬ＠ onu iste, sana da ｹ｡ｲ＠ dokunur; o nesne ki hal·
ka ｺ｡ｲ＠ eser, sana da dokunur, ermeyince olmaz;
onun gibiden kaç, ta zarara ､ｫｮ＠ ｯｬｭ｡ｹｳｮＮ＠ Tenini
￶ｴｬ･Ｌ＠ yani bütün ｴ･ｲｩ｢｡ｮ＠ al, ta ki hüner ￶ｲ･ｮｭｹ＠
ｨ｡ｺｲ＠ tutar? ·Birisi ｢Ｎｩ､ｵｲ＠ ki, bir hi.ineri ￶ｲ･ｮｭｩｳ＠
ve bilirsin, ｨ｡ｲ｣ｹｳｮ＠ (yeni) ￶ｲ･ｮ｣ｩ＠ hünere. Bi.
ri de odur ki bu ￶ｲ･ｮ｣ｩ＠ hüneri ezgi edinip ￶ｲ･ﾭ
nesin, yani gece ve gündüz, vakitli vakitsiz demeyesin,
￧｡ｬｳｮＬ＠ o hüneri elde etmedikçe ､ｵｲｭ｡ｹｳｮＮ＠ Çünkü
hüner ￶ｲ･ｮｭｩ＠ belli bir ｺ｡ｭｮ＠ olmaz, vakitli va-
kitsiz ￶ｲ･ｮｭｹ＠ ￧｡ｬＬ＠ hiç bir ｡ｮ｟＠ ｢ｯ＠ geçirme, ille
bir hüner ￶ｲ･ｮｭｫｬ＠ (geçir). ｅ･ｲﾷ＠ o ｳｲ｡､＠ hünerli
birini bulamayacak olursan bir hünersizden ￶ｲ･ｮＬ＠
çünkü hüneri hünersizlerden ve bilgiyi bilgisizlerden
￶ｲ･ｮｭｫ＠ de olur. ￶ｹｬ･＠ ki, gönül gözüyle görüp akil
ve feraset gözüyle bakarsan, hünersiz ｫｩｮ＠ ｩｬ･､＠
bir ｩ＠ sana ｨｯ＠ gelmez, sen iyisini ｩｬｾｲｳｮＮ＠ Böyle olun-
118

ca bir hünersizin yaramaz ｩｮ＠ gorup de iyisini ｩｬ･ﾭ

mekle hünerli olursun. Nitekim Ali el-Murtaza'ya ｳｯｲｾ＠
ｭｵｬ｡ｲＺ＠ Edebi kimden ￶ｲ･ｮ､ｩ＿＠ Edepsizden, ､･ｭｩＮ＠
ｋ｡ｬｮ＠ buna göre ｫｹ｡ｳ＠ etmek gerek.

imdi ｫｩ＠ olana gerektir ki, ululuk ve ｫｩｬ＠ göz-

lemeye, hüner ｡ｲｴｵｾｭｹ＠ gözleye. Çünkü ｫｩ＠ kendi
ｭｩｫｴ｡ｲｮ｣＠ olan, yani kendi gibi Ｈ､･ｲｩｮＩ＠ ｫｩｬ･ｲｮ＠
üzerine ulu olmaz, hünerle ve erdemle ｯｬｭ｡､ｫ￧Ｎ＠
Öyleyse, ne zaman kendinde senin ｹｯｬ､｡ｲｮ＠ ol.
mayan bir hüner görürsen, daima sen seni ｯｮｬ｡ｲ＠ na·
ｺ｡ｲｮ､＠ ulu göresin. Halk da birkaç ｫｩｮ＠ ｡ｲｳｮ､＠
sende erdem ve hüner ｯｬ､ｵｮ＠ görür, seni o ｢｡､Ｎ＠
ｬ｡ｲｮ､＠ Ｈ｡ｫｲｮｬ､Ｉ＠ ulu v;e ｳ｡ｹｧ､･ｲ＠ bulur.
imdi ｡ｫｬ＠ ve bilgisi olan, halk içinde hünerle ｳ｡ｹｧ＠
ve ululuk ｢ｵｬ､ｮ＠ görür, o halde ￧｡ｬｭｫ＠ gerek,
hünerini ｡ｲｴｭｹＬ＠ daha hünerli olmaya. ｋｩ＠ böyle
hüner ｡ｲｴｭｫ＠ ｡ｲ､ｮ｣＠ oldukça ｫｳ｡＠ bir süre sonra
kendi ｹ｡ｮ､ｫｩ＠ ｩｮｳ｡ｬｲ＠ ulusu olur, ｩｭ､＠ belli ol-
du ki ｫｩｮ＠ dünyada ｩｳｴ･､＠ bir çok ･ｹ＠ ｶ｡ｲ､Ｌ＠ ama
hiç biri erdem ve hüner isternekten ｹ･＠ ､･ｩｬｲＬ＠ çün-
kü ｫｩ＠ hüner ｡ｲｴｭｫ＠ istiyorsa, bu kendi ｢｡､ｬﾭ
ｲｮ､｡＠ ｹ･＠ ｯｬ｡ｹｭ＠ demektir. ｋｩ＠ erdem ve hüner ￶ﾷ＠
renrnekten el çekerse, ｡｣ｩｺｬ･Ｌ＠ ｨｯｲｬｵ｡＠ ｲ｡ｺ＠ ｯｬｭｵｴｲＬ＠
bu himmetsizlik ｮｩ｡､ｲＬ＠ himmetsiz ｫｩ＠ asla ulu-
ｬｵ｡＠ eremeyecektir.

Ondan sonra ￧｡ｬ＠ ki vücudunu ｴ･ｮ｢ｬｩ＠ ｡ｨｴｲﾭ

ｭ｡ｹｳｮＮ＠ Çünkü teni örselemek ve hüner yolunda
｡ｲｴｭ＠ (yapmak) gayet ｹ｡ｲｬ､Ｎ＠ ｅ･ｲ＠ vücudun
tenbellik ederse sen onu kendi kendine ｢ｲ｡ｫｭＬ＠ ör-
sele, ｩ＠ ｹ｡ｰｴｲＬ＠ dinlendirme, çünkü (vücut) dinç olunca
｡ｴｫ＠ ｢ｵｹｲｮ＠ tutmaz olur. Çünkü vücudun harekc-
 119

ti kendi iradesiyle ､･ｩｬｲＬ＠ o senin ｢ｵｹｲｯｬ｡＠ hareket

eder, söz senin elindedir, ulu ｔ｡ｮｲ＠ onu senin buyru-
ｵｮ｡＠ verdi, bundan ､ｯｬ｡ｹ＠ sen (tene) hareket etmesi-
ni söylemedikçe o hareket etmez. imdi tenini buyru-
ｵｮ＠ ｡ｬｴｮ＠ almaya ￧｡ｬＬ＠ ･ｲ＠ (onu) ｴ･ｮ｢ｬｩ＠ ｢ｲ｡ｫﾭ
san, sen tene boyun ･ｲｳｩｮＬ＠ ten sana boyun ･ｭｺＮ＠
O halde bir ｫｩ＠ kendi tenine boyun ･､ｩｲｭｹｯｳ｡Ｌ＠
｢｡ｫｳｮ＠ tenine ｮ｡ｳｬ＠ boyun ･､ｩｲ｢ｬ＿＠ ｅ･ｲ＠ sen
türlü zahmetle ｶ｣ｵ､ｮ＠ kendi ｢ｵｹｲｮ＠ ｡ｬｴｮ＠ ｡ｬｲﾭ
san, ｢｡ｫｬｲｮ＠ da vücudunu ｢ｵｹｲｮ＠ ｡ｬｴｮ＠
｡ｬｲｳｮＮ＠ ｭ､ｩ＠ ne zaman ki vücuduna buyurdun, hüner
￶ｲ･ｴｩｮ＠ öyle bil ki iki cihanda ｫｵｲｴｬｮ＠ elde et-
tin. Öyleyse hüner ￶ｲ･ｮｭｹｩ＠ ve vücudu iraden ｡ｬｴﾭ
na ｡ｬｭｹ＠ iki cihanda ganimet bil.
Sonra ey ｣ｩ･ｲｫ￶ｭＬ＠ birkaç iyi ｩ＠ ｶ｡ｲ､Ｌ＠ ｫｩ＠ on-
ｬ｡ｲ＠ huy edinip sürdürürse hem ｩｮｳ｡ｬｲ＠ ｫ｡ｴｮ､Ｌ＠
hem de ｔ｡ｮｲ＠ ｫ｡ｴｮ､＠ itibar görür: ｬｩｭＬ＠ edep, alçak-
gönüllülük, zahitlik, ､ｯｲｵｬｫＬ＠ sözde ve fiilde dini ｡ｲ＠
tutma, etek ｡ｲｬＬ＠ yani namusululuk, ｨ｡ｬｫ＠ incitme-
mek, ｨ｡ｬｫｮ＠ ｧ￧ｬｮ＠ götürmek. ［ｂｵｮｬ｡ｲ＠ hepsinin
sermayesi ｨ｡ｹ､ｲＮ＠ Nitekim ｔ｡ｮｲＧｩ＠ elçisi buyurur:
el-hayaü mine'l-iman, ne zaman haya varsa iman da
var. Ne zaman iman var, o iyi ｩｬ･ｲｮ＠ hepsi de olur.
Ama zaman ｡､ｭ＠ olmak gerek, yani ｺ｡ｭｮ＠ gözle-
rnek gerek, ￶ｹｬ･＠ ki, ･ｲ＠ ｨ｡ｹｦ､ｮ＠ sana yarar ｯｬ､ｵﾭ
nu görürsen utanmak vaciptir; yok ･ｲ＠ ｺ｡ｲｮ＠
､ｯｫｵ｡｣ｮ＠ görürsen, utanma. Öyleyse ｳ｡ｫｮ＠ utan-
gan olma, kendi ｩｮ､･＠ kusur edersin, ･ｮ､ｩ＠ ve ｫ｡ｲﾭ
ｫｬ＠ elde edersin, ｹ｡ｲｬ＠ (olan) ｩｮ＠ zarara döndür
ｭ＠ olursun, böyle olunca da geçiminin temeli bozu-
lur. O halde çok yer olur ki orada ｨ｡ｹｳｺｬｫ＠ etmek
gerek, ta ki ｡ｭ｣ｮ＠ ｵｬ｡ｳｮＬ＠ çünkü ｵｴ｡ｮｲｳ＠ ｫｩ＠
120

yaramaz ･ｹｬｲ､ｮ＠ utanmak gerek. ｂｯ＠ }aftan, cimri-

likten, ｨｹ｡ｮ･ｴｬｩｫＬ＠ ｹ｡ｬｮ｣ｫｴ＠ ve bunlara benzer
ne varsa hepsinden utanmak gerek. Ama kendi ｩｹｬﾭ
ne yarayan ･ｹｬｲ､ｮ＠ utanmak iyi ､･ｩｬｲＬ＠ utanma.
Çünkü ｫｩｮ＠ ｵｴ｡ｮｭｳ［＠ yüzünden nice amaçlandan
geri ｫｾｬ､＠ çok olur. Nitekim ､･ｭｩｬｲＺ＠
(Türkçe çevirisi)
Utanmal lle eUm hiç ｩ･＠ ･ｲｬｭｺ＠
ｎＧｯｬ｡ｹ､＠ olmasa ｫｩｬ＠ bana bu haya (1)
ｅ･ｲ＠ sorarlarsa, haya olmasa ｩｭ｡ｮ＠ hali nice
olur?. Cevap budur ki bu ｩｫ｡ｹ･ｴ＠ dine olan ｢｡ｬｫｴｮ＠
ötürü ､･ｩｬＬ＠ dünya ｩｬ･ｲｮ＠ iyi gitmesi içindir. Ｈｋｩﾷ＠
de) haya olup da ｵｴ｡ｮｲｳ＠ dünya ｩｬ･ｲｮ､＠ ne ｩｳｴ･＠
varsa elde edemez, nasipsiz ｫ｡ｬｲＬ＠ çünkü imandan haya
ve ｨ｡ｹｦ､ｮ＠ nasipsizlik ､ｯ｡ｲ＠ ki, utanma ｫｩｮ＠ ｲｺｫﾭ
ｮ＠ engeller. ｭ､ｩ＠ utanma ｲｺｫ＠ ･ｮｧｬｹｩｾＬ＠ utanacak
xeri ve utanmayacak yeri bilmek gerek, ki ｳ･ｶ｡ｰｴｲ＠ ve
yarar ｶ｡ｲ､Ｌ＠ onu üstün tutmak gerek, ta ki ｡ｫｬ｣＠
､｡ｶｲｮｭ＠ ｯｬ｡ｳｮＮ＠

Sonra ey ｣ｩ･ｲｫ￶ｭＬ＠ bilgisiz ｫｩ＠ ki marifeti ol-

ｭ｡ｳｮＬ＠ sen onu insan yerine sayma, bilgisiz ve mari-
fetsiz ｫｩｹｬ･＠ ｡ｲｫ､＠ olup birlikte oturma, hele ken·
dini alim sayan bilgisiz cahil ile. Bilgisizlikle ve cahil-
le ｨｯｮｵｴ＠ olma, ･ｲ＠ sohbet edersen iyi ｫｩｬ･ｲ＠ soh-
bet et, çünkü iyilerin sohbeti yüzünden senin de ｡､ｮ＠
iyi olur .Görmez misin ki ｲｩ｡ｮ＠ bir ｹ｡､ｲＬ＠ ｡ｳｬ＠ su.
ｳ｡ｭ､ｲＬ＠ ne zaman gülle hemsohbet olur, ｡ｲｴｫ＠ ona su-

( 1) Bu beytin ｆ｡ｲｳ￧Ｌ＠ Keykavus'un metninde yok.

 121

sam ｹ｡＠ ya da ｲｩ｡ｮ＠

demezler, gül ｹ｡＠ derler,
･ｲ＠ ｭ･ｮｫｹｬ＠ hemsohbet olursa ｭ･ｮｫ＠ ｹ｡､ｲ＠
derler. ｭ､ｩ＠ o iyi ｡､ｬｲｮ＠ sohbetlerinin bereketi yü-
zünden, ｫ＠ gün onlarla ､ｰ＠ ｫ｡ｬｮ｣Ｌ＠ susam ve ｲﾭ
ｉ｡ｮ＠ ｡､＠ unutuldu, gül ve ｭ･ｮｫ＠ ｡､＠ ｡ｮｬ､Ｎ＠ Onun
için ｔ｡ｮｲＧ＠ Elçisi buyurur: Min asbaha kavmen er-
baine sahahen fe-sara minhüm, yani, her, kim bir tay-
fayla ｫｲ＠ gün ､ｰ＠ kalkarsa onlardan olur.
ｭ､ｩ＠ iyilerin ｩｮ＠ inkar edici olma ve Ｈｯｮｬ｡ｲＩ＠
ｩｹｬｮ＠ unutma. Senden bir ･ｹ＠ umana sitem edip
benden bir ･ｹｬｲ＠ umuyorsun diyerek ｢｡ｮ＠ kakma,
çünkü senden umudu olana sitem etmek ben de umu-
cuyum demek olur, böylesi himmetsizlik olur.
Ondan sonra iyi huyu ve (iyi) ｫｩｬ＠ meslek edin,
yaramaz huylardan ｲ｡ｫ＠ ol. Kimseye ｺ｡ｲｮ＠ ve ｡ｺｲｮ＠
､･ｭｳｩｮＬ＠ zarar verici olmak iyi ､･ｩｬｲＬ＠ çünkü zarar-
dan eksiklik ､ｯ｡ｲ＠ ve eksiklikten ･ｲｦｳｩｺｬｫＮ＠ Öyley-
se halk içinde ･ｲｦｳｩｺ＠ olmak iyi ､･ｩｬｲＮ＠

Sonra ￧｡ｬ＠ ki seni ｡ｫｬ＠ ｫｩｬ･ｲ＠ ￶ｳｮＬ＠ cahil kisi·

ler ￶ｭ･ｳｩｮＬ＠ çünkü ｡ｫｬｲ＠ ileri gelenlerdir,
cahiller ayak t a k ＠ m ＠ d ＠ r. Bu iki tayfa bir-
birinin ｺｴ､ｲＮ＠ ａｫｬｮ＠ hilgilice ｩｮ＠ cahil ｢･ｮﾭ
mese gerek, cahilin bilgisizce ｩｮ＠ ｡ｫｬ＠ zaten hiç be-
･ｮｭｺ［＠ çünkü ｡ｫｬ＠ olan kendi tabiatma ｬ｡ｹｫ＠ bilgi·
lice ｩ＠ görür, seni onun için ｢･ｮｩｲＬ＠ cahil de kendi
tabiatma ｬ｡ｹｫ＠ ve uygun ｩ＠ görür, seni onun için ￶･ｲＮ＠
ｭ､ｩ＠ cahilin ￶､＠ ｩｴ･ｮ＠ ｳ｡ｫｮｭ＠ gerek, ta kim ｡ｫｬﾭ
ｬ｡ｲｮ＠ ･ｬｮ｣ｳｩ＠ ｯｬｭ｡ｹｳｮＬ＠ çünkü ｳｲ｡､ｮ＠ ｫｩｬ･ｲｮ＠
ｫ｡ｴｮ､＠ ￶ｬ･ｮ＠ ileri gelenlere maskara olur. Bu sözün
､ｯｲｵｬｮ＠ bildirmek için bir hikaye ｶ｡ｲ､Ｎ＠
 !22

Hikaye: ￶ｹｬ･＠ ｧ･ｴｩｲｭｬ､＠ ki, Yunan bilginle.

rinden biri (1), ｢ｩｧｮ＠ ｯ､｡ｳｮ＠ otururken ･ｨｩｲ＠ hal.
ｫｮ､｡＠ bir ｫｩ＠ bunu ｳ･ｬ｡ｭｹｲｫ＠ geldi, sohbet ede·
rek, ｳ￶ｹｬ･ｲｫ＠ dedi ki,
- Ey bilgelerin ｨｯ｣｡ｳＬ＠ filan ｫｩ＠ seni ｢･ｮｭｩ＠
nerede oturursa seni ￶･ｲ＠ ve ｩｹｬｮ＠ söyler.
.ｍ･ｲ＠ o Ｈ￶･ｮＩ＠ ｫｩ＠ ayak ｴ｡ｫｭｮ､Ｎ＠ Bilge bu
sözü ｩｴ＠ an üzüldü, ｡ｬ､Ｎ＠ Bunu (söyleyen) ｫｩ＠ ｡ﾭ
ｲ､＠ ve sordu,
- Ey hoca, ben sana ne yaramaz söz söyledim
ki sen üzüldün ve ｡ｬｹｯｲｳｵｮＮ＠ ｅ･ｲ＠ bizim zahmetimiz
､･ｩｹｳＬ＠ özürünü dileyelim.
Bilge,
- Senden bana zahmet ve elem hiç ･ｲｩｭ､Ｎ＠ Be-
ni bir cahil ｫｩ＠ ￶ｹｯｲＮ＠ Bana bundan beter horluk
ne olabilir? Ben bir ｩ＠ ｩｬ･ｭ＠ ｯｬ｡ｹｭ＠ ki cahil bir ｫｩ＠
｢･ｮｭｩ＠ olsun. O cahilin ｢･ｮ､ｩ＠ nice bilgisizce ｩ＠
ｩｬ･､ｭ＠ bileydim, tövbe ederdim, ｡ｲｴｫ＠ onun gibi ｩ＠
ｩｬ･ｭｺ､Ｎ＠ ｭ､ｩ＠ malum oldu ki ben henüz cahilmi·
ｩｭＬ＠ cahillerin ｢･ｮ｣ｩ＠ ｩ＠ ｩｬ･､ｭＬ＠ çünkü cahili yi-
ne cahil ￶･ｲＮ＠
ａｹｮ＠ anlamda bir hikaye daha Ｈ｡ｫｬｭＩ＠ geldi.
Hikaye: Bu da ￶ｹｬ･､ｩｲ＠ ki, ulu ｡､ｬ＠ bilgelerin biri-
si Muhammed Zekeriya Razi'dir, yani Raz ･ｨｲｩｮ､＠
￧ｫｭｴｲＮ＠ Bir gün bu Muhammed Zekeriya bir bölük
￶ｲ･ｮ｣ｩｳｹｬ＠ mahalle ｡ｲｳｮ､＠ yürüyordu, ｡ｮｳｺ＠ kar-
ｬ｡ｲｮ､＠ delice bir ｫｩ＠ ￧ｫ｡＠ geldi, bu topluluktaki
kimseyle ilgilenmedi ama Muhammed ｚ･ｫｲｩｹ｡Ｇｮ＠

(1) Keyklivus'un metninde, «Yunan lrllgelerinden biri"

diye ､･ｩｬＬ＠ Efllitun olar11k geçmektedir.
 123

yüzüne ｢｡ｫｴ＠ ve güldü. Muhammed Zekeriya çabucak

döndü evine geldi, matbuh etfimun ｫ｡ｹｮｴ＠ ve içti,
￶ｲ･ｮ｣ｩｬ＠ sordular:
- Ey bilge, niçin matbuh ｫ｡ｹｮｴＬ＠ içtin?
- O deli yüzüme ｢｡ｫｰ＠ ｧｬ､＠ için, ､･ｾＮ＠ ｅ･ｲ＠
kendi ､･ｬｩｮ＠ bende nesne görmese, gülmezdi.
Nitekim ､･ｭｩｬｲＺ＠ Küllü tairin yatirü maa ･ｫｬｩｨＬ＠
yani her bir türlü uçan ｫｵｬ｡ｲ＠ ｶ｡ｲ､Ｌ＠ ｵ￧ｭ｡ＮｬｲＬ＠ ille
kendi cinsleriyle uçarlar. ｋ｡ｬｮ＠ da bununla ｫｹ｡ｳﾭ
lamak gerek.
Ondan sonra ｴ･ｺｬｩ＠ adet edinme, daima halim ol,
yani ｹｵｭ｡ｫ＠ ol, ｹ｡ｶ＠ ol, ama ölçüyle. Pek ｹｵｭ｡ｫ＠
olma ki (seni) sömürmesinler, pek de ｫ｡ｴ＠ olma ki
halk seni ｰｩｲ＠ halletmesin. Öyleyse ikisinin ｡ｲｳＬ＠
ｬｭ＠ ol, bu iki ｢￶ｬ･＠ de ｹ｡ｲｳｮＬ＠ yani dosta da ､ﾭ
mana da ｹ｡ｲｳｮＮ＠ Ne zaman uygun oldun ｹ｡ｲ､ｮＬ＠
ne ｩｨｴｹ｡｣ｮ＠ olsa dost ve ､ｭ｡ｮ＠ ｫ｡ｴｮ､＠ kabul olu-
nur, ne ｭｵｲ｡､ｮＬ＠ yani ne ､ｩｬ･ｾｮ＠ varsa ｨ｡ｳｬ＠ olur.
Sonra kimseyi kötü ￶ｲ･ｴｭＬ＠ y,ani kötü ｩ･＠ ｫｬ｡ﾭ
vuzlama, çünkü sen ｫｬ｡ｶｵｺｲｳｮＬ＠ o ｩｬ･ｲＬ＠ öyleyse, ger
çekte o ｩｮ＠ temelini sen ｡ｴｭ＠ olursun. ｭ､ｩ＠ bu gibi
(bir durumdan) ｲ｡ｫ＠ ol. ａｹｰｬ＠ söze kulak verme ve
｡ｹｰｨ＠ söz söyleme. Çünkü ｡ｹｰｬ＠ söz ｩｴｭ･ｫ｣＠ de bir
günah ｨ｡ｳｬ＠ olur, söylemekle günah ｨ｡ｳｬ＠ ｯｬ､ｵｾ＠ gibi
Bir de ey ｯｾｬＮ＠ çaban o olsun ki kimseyi incitme-
yesin. ｅ･ｲ＠ bir ｫｩ＠ seni ｢ｯ＠ yere incitse de sen onu
incitme, ｣ｩｶ｡ｮｭ･ｲｴｬ＠ ve ｢ｹｫｬｮ＠ ｡ｳｬ＠ ｮｩ｡＠
budur. ａｹｮ＠ zamanda gönül ineitmeyen ｫｩｬ･ｲｮ＠ evi
ademiler mahallesinde olur, bu, yeri ｫｩｬ＠ adamlar
｡ｲｳｮ､＠ olur demektir. Hem ｫｩｬｮ＠ de ｡ｳｬ＠ odur ki
kimseyi ｡ｺｲｬｹ｣＠ olmaya.
124

Sonra, ｳｮ｡ｭＬ＠ ･ｦｫ｡ｴｬｩ＠ ､ｯｳｴｬ｡ｲｮ＠ sana ￶ｴ＠ ve-

rirlerse, kabul edici ol, her zaman, ￶ｴ＠ veren böylesi
dostlarm ｹ｡ｮ＠ ｹ｡ｬｮｺ＠ olarak git ve ￶ｴｬ･ｲｩｮ､＠ n
sibini al. Çünkü ｹ｡ｲｬ＠ olan ￶ｴ＠ odur ki yalmzken ve-
rirler, halk arasmda ￶ｴ＠ ｫｵｬ｡＠ girmez olur ·ve hem de
sitem gibi olur. O halde ､ｯｳｴｬ｡ｲｮ＠ yanma ￶ｴ＠ al-
mak için ｹ｡ｬｮｺ＠ git, ta ki ｩｳｴ･､ｮ＠ ￶､ｮ＠ sana yara-
ｲ＠ olsun.

ｂｵｮｬ｡ｲ＠ hepsi tamam olduktan, bütün erdemle-

ri ve hünerleri ￶ｲ･ｮ､ｩｫｴ＠ sonra, -bu ｳ￶ｹｬ･､ｩｭ＠
sözleri okuyup ｡ｫｬｮ､＠ tutasm diye sana ｨ｡ｴｲｬｭﾭ
hünerinle ｭ｡ｲｵ＠ olmayasm, yani alemde' olan bütün
hünerleri ￶ｲ･ｮ､ｩｭ＠ deme, böyle demek ｢ｩｬｧｳｺｮ＠
ta kendisidir. ｭ､ｩ＠ ･ｲ＠ bilgisizlik ｡ｹ｢ｮ､Ｎ＠ ｲ｡ｫ＠ ola·
ｹｭ＠ dersen, bilgin ve hünerin ne kadar artarsa ｡ｲｴｳｮ＠
sen bilgisizlikten dem vur, çünkü hüner sahibine
«bilmiyorum» demekten daha ulu hüner yoktur. Öy-
leyse sen de kendine bilgisizler mertebesinden bakar-
san o vakit hüner sahibi olursun. ￶ｹｬ･＠ bir hikaye ge-
tirirler, ｎｵｩｲ･ｶ｡ｮ＠ ｺ｡ｭｮ､＠ Büzürcmihr'den:

HikAye: ￶ｹｬ･＠ ｩｴｭ＠ ki ｎｵｩｲ･ｶ｡ｮ＠ zamanmda

Büzürcmihr'in ｶ･ｺｩｲｬ＠ ｳｲ｡ｮ､＠ Rum'dan bir elçi gel-
di. ｎｵｩｲ･ｶ｡ｮＧ＠ arzeylediler, izin verildi, elçi içeri gir-
di. Adet ｮ｡ｳｬＬ＠ öyle ｡ｲｬ､Ｌ＠ Acem beyleri töresin-
ce. Ta ki gönderecek Ｈｵｲｬ｡ｹ｣ｫＩ＠ zaman geldi, Nu-
ｩｲ･ｶ｡ｮ＠ elçiyi katma ￧｡ｲｴＬ＠ cevap mektubunu verdi
ve (mektupla) ek olarak bir ･ｹ＠ daha göndermeyi di-
ledi, yani ｎｵｩｲ･ｶ｡ｮ＠ mektupda Ｈｹ｡ｬｮｺＩ＠ kendi ｡ｬｶｩﾭ
ni ｹ｡ｺ､＠ ve hoca Büzürcmihr'in (ahvalini) eklemek is.
tedi, ｹ｡ｮｾ＠ Rum melikinin elçisinin yanmda ｨｯ｣｡ｮ＠
ilmini, hünerini ve ｡ｫｬｮ＠ bildirirse elçi oraya va-
 125

ｲｮ｣｡＠ bunu melikine haber verir. ｭ､ｩ＠ ｎｵｩｲ･ｶ｡ｮ＠ elçi·

nin ｹ｡ｮ､＠ hocaya,
- Ey hoca, alemde ne varsa, sen bilir misin, dedi.
ｕｭ｡ｲ､＠ ki hoca, evet bilirim, diyeydi. Ama hoca çok
｡ｫｬ＠ ｯｬ､ｵｾ＠ için,
- Yok (bilmem) alemin ｰ｡､ｩｨＬ＠ dedi.
(Hocadan) ｎｵｩｲ･ｶ｡ｮＧ＠ ｵｭ､ｾ＠ cevap gelmedi,
Ｈｎｴｩｲ･ｶ｡ｮＩ＠ ｵｴ｡ｮｬ｣ｫ＠ bir duruma ､ｴＮ＠ ｋｺ､Ｌ＠ öfke-
lenerek,
- Ya kim bilir her ･ｹｩ＠ alemde, dedi.
Hoca,
- Bütün alem gibi olan bir ｫｩ＠ bilir, imdi bütün
alem gibi olan insan henüz ｡ｮｳ､＠ ､ｯｭ｡Ｌ＠ dedi.
ｎｵｩｲ･ｶ｡ｮＬ＠ ｨｯ｣｡ｮ＠ bu sözü, çok ｡ｫｬ＠ ｯｬ､ｵｾ＠ için
ｳ￶ｹｬ･､ｩｾｮ＠ ｡ｮｬ､Ｎ＠ Hem elçi de ｨｯ｣｡ｮ＠ sözünü gayet
｢･ｾｮ､ｩＮ＠

ｭ､ｩ＠ ey ｯｾｵｬＬ＠ kendini bilgisizler mertchesinde say

cümle halk ｡ｲｳｮ､＠ kendinden bilgisiz var sanma.
Ne zaman sen seni bilgisiz nadan bilirsen, hemen
alim ｯｬｭｵ＠ olursun, çünkü gürbüz alimin kendisini
bilgisiz bilmesi gerektir. Nitekim Bilge Sokrat o üs.
tadhk ve ululukla « ｅｾ･ｲ＠ benden sonra gelecek ulula-
ｲｮ＠ ve alimierin beni ｡ｹｰｬ｣ｫｲｮ､＠ korkmasay·
､ｭ＠ -Sokr"t ulu dava etti derler diye- ben hiç bir
･ｹ＠ bilmem, derdim ve acizim derdim, ancak ne yapa-
ｹｭ＠ ki diyemem. Çünkü bu benim gibi ｫｩｮ＠ söyle-,
ｹ･｣ｩ＠ söz ､･ｩｬｲＬ＠ ulu ､｡ｶｲＮ＠ Alimlerden bu ulu
davayla bir ｫｩ＠ ￶ｾｮｭｴｲ＠ ancak, ona Ebu ･ｫｵｲＬ＠
yani ｫｲ＠ ｡ｴｳ＠ Selman b. Sait derler. Ama ｮ｡ｺｭ＠ ile
söyledi.
126

(Türkçe çevirisi)
Yani ki Said ibn-i Selman
ilmtyle doludur Horasan
Dedi, ｵｮ｡＠ erdi ilmin ｡ｨｲ＠ (sonunda)
Ki gördüm özüm ￶ｹｬ･＠ nadan
ｭ､ｩ＠ ey ｯｵｬＬ＠ her ne kadar bilmektc eksiksiz olsan
da bilginle gururlanma. Ne zaman sana bir ｩ＠ ､ｳ･Ｌ＠
iyice bilsen ki sen o ｩ＠ ｢｡ｲｩｬｳｮＬ＠ buna güven-
me, bir ｡ｫｬ＠ ｫｩｹ･＠ ､｡ｮｭｫ￧＠ ｩｬ･ｭＬ＠ kendi reyi-
ni ｢･ｮｬｲ､＠ olma, ﾫ､｡ｮｫ￧＠ bulamazsan börkü-
ne ､｡ｮﾻＬ＠ dediklerini ｩｴｭ･､ｮ＠ mi? O halde ､｡ｮﾭ
ｮ｡ｹ＠ ｡ｹｰ＠ sanma, rey benim reyimdir, ｢｡ｫｳ＠ bana
･ｬｶｲｩ＠ ｯｬ｡ｮ＠ ne bilir, deme, kendi ｢ｩｬ､ｮ･＠ gitme.
Çünkü kendi reyinle ｩ＠ tutan her ｫｩ＠ sonra ｰｩｭ｡ｮ＠
olur. Öyleyse ｡ｫｬ＠ ｹ｡ｬ､＠ ve ･ｦｫ｡ｴｬｩ＠ olanlarla da-
ｮｫ＠ eyle, sonra bir ｩ･＠ el at. Çünkü görmez misin ki
nübüvvet hikmet ile ve peygamberlik nusret Ｈｹ｡ｲ､ｭＩ＠
ile. Muhammed ｍｵｳｴ｡ｦＧｮ＠ bütün ｩｮ＠ Haktaala ba-
｡ｲｫ･ｮＬ＠ yine Allahutaala ｢ｹｫｬ･＠ buyurur ki ve
｡ｶｩｲｨｭ＠ fi'l-emri (1). yani ya Muhammed bir ｩｮ＠
olsa bitirmek istesen ｡ｳｨ｢ｮｬ＠ ＦＮｮＬ＠ sonra ｩｬ･Ｎ＠ Ger·
çi ulu ｔ｡ｮｲ＠ Resulün ｩｮ＠ rastgetirdi, ama ümmetine
sünnet ve uyarma ｯｬｭ｡ｳ＠ için buyurdu ki, ya sevgili
kulum yarenlerinle ､｡ｮｲｫ＠ ｩ＠ görmek sizin üzerini-
ze olsun ve o ｩｮｺ＠ ｢｡ｲｰ＠ kolaylayarak ｹ･ｩｮ＠ etmek
benim üzerime, çünkü ben ｔ｡ｮｲＧｹｭＮ＠
imdi ｢ｩｬｭ＠ ol ey ｯｵｬＬ＠ iki ｫｩｮ＠ reyi bir ｫｩｮ＠
reyi gibi ､･ｩｬｲＬ＠ ｮ｡ｳｬ＠ bir gözle görmek iki gözle gör-

(1) Al-i imran Suresi, ayet 153.

 127

rnek gibi olmazsa. Görmez ｭｳｮ＠ ki bir doktor sayru-

lansa kendisini te.davi edemez. Ne zaman ｨ｡ｳｴｬｮ＠
｡ｲｴｮ＠ görürse, o zaman bir doktordan ｹ｡ｲ､ｭ＠ ister
ki, ta ki kendisini tedavi etsin. Bu hasta yatan hekimin
tedavi edenden ilmi ve hi ｫｮ･ｴｩ＠ · fazla olsa da ne fayda
çünkü o ｳｲ｡､＠ ｾ･ｮ､ｩｳ＠ ｹ｡ｲ＠ dokunmaz.
ｅ･ｲ＠ hemcinslerinden birinin senin ｫ｡ｴｮ､＠ hace-
ti ya da bir ｩ＠ olsa onun için ￧｡ｬＬ＠ çabala, teninin
･ｭｩｮ､＠ ve ｭ｡ｬｮ＠ ｨ｡ｲ｣ｮ､＠ esirgerne, ･ｮｲＮ＠
Bu herncinsin, ､ｭ｡ｮ＠ ve (seni) çekerneyen (biri) ol-
sa da, sen ･ｭｩｮ＠ ｳ｡ｫｮｭＮ＠ ｄｭ｡ｮ＠ ne denli iyilik
bilmese de, o ｳｫｮｴｬ＠ ｺ｡ｭｮ､＠ onun ｦ･ｲｹ｡､ｮ＠ ･ｲｩﾭ
rnen, (bu ･ｲｩｭｮＩ＠ mihnetinden daha sarp olur,
böyle olunca imkan var ki o ､ｭ｡ｮｬｫ＠ ､ｯｳｴｬｵ｡＠ dÖ-
ｮ･Ｎ＠
Ondan sonra ey ｯｵｬＬ＠ ne zaman iyi ｫｯｮｵ｡＠ ve söz
anlar ｫｩｬ･ｲ＠ sana selarn vererek gelseler onlara çok
hürmet et, iyilikler ｵｬ｡ｴｲＮ＠ Çünkü ｯｮｬ｡ｲ＠ seni ｳ･ｬｦｭﾭ
ｬ｡ｭｹｾ＠ ｧ･ｬｭｾｲｩ＠ seni ｡ｲｬ､ｫ＠ içindir. Sen de on-
ｬ｡ｲ＠ ｡ｲｬｳｮＬ＠ bu kez seni seJ.amlayarak gelmeye da-
ha istekli olurlar. Ama gayet nakes ｫｩＬ＠ yani ｫｩｬﾭ
siz adam odur ki hiç kimse onu selamlamaya gelmez.
Sonra marifetin ne denli çok olsa da söz ebiinin
ｹ｡ｮ､＠ küstah olma. Çünkü bilgisiz olan ｫｩｮ＠ küs-
tah ｯｬｭ｡ｳ＠ iyi ､･ｩｬｲＮ＠ ￶ｹｬ･＠ ki bir ｫｩｮ＠ dilinden
gelenin hepsi hikmet sözü olsa da, ne zaman küstah
olur, hikmeti de kalmaz ve sözünün de ｳ｡ｦ＠ olmaz.
ｭ､ｩ＠ küstah ｯｬｭ｡ｹ＠ diyorsan söz söylemenin ｡ｲﾭ
ｴｮ＠ saklamak gerek \'e bilmek gerek.
 Yedinci Bölüm

SÖZÜ ｙ＠ ｓￖｙｌｅｍｎ＠ ｅｒｄｍｎ＠ BiLDiRiR

Bütün halka vaciptir ki sozu iyi söyleyeler ve

hem de ｹ｡ｨｩ＠ anlayalar. imdi ey ｯｵｬＬ＠ sen de sözün
ｹ｡ｨｩｳｮ＠ söyle, ｳ｡ｫｮ＠ yalan söyleme, ｹ｡ｬｮ｣＠ olma.
Sözünün ､ｯｲｵｬｹ｡＠ ｴ｡ｮｭ＠ ve ünlü biri (olarak)
bilinmeye ￧｡ｬＮ＠ ￶ｹｬ･＠ ki ･ｲ＠ zorunlu olarak bir kez
yalan söylesen de ｧ･ｲ￧＠ geçsin. O halde ne söylersen
､ｯｲｵ＠ söyle, yalan söyleme ve yalana benzeyen ｧ･ｲ￧ｩ＠
de söyleme. Çünkü bir gerçek ki yalana benzer, o anda
yalan ｯｬｭｵ＠ olur. Öyleyse ｧ･ｲ￧＠ benzeyen ｹ｡ｬｮ＠
söylemek ｹ･､ｩｲＬ＠ yalana benzeyen gerçekten ise. Çün-
kü yalan ｧ･ｲ￧＠ benzerse makbul olur, ama o gerçek
ki yalana benzer, makbul olmaz. Bünun gibi ｧ･ｲ￧ｩＬ＠
yani yalana benzer, söyleme, çok ｳ｡ｫＮｮ＠ Ta ki sen de
o nesneye ｵｲ｡ｭｹｳｮＬ＠ çünkü benim ｢｡ｭ＠ geldi,
Ebulesvar Emir ｡ｰｵｲ＠ b. ･ｬＭｆ｡ｺ＠ ｫ｡ｴｮ､Ｌ＠ ｔ｡ｮｲＧ＠
rahmeti üzerine olsun.
･ｨｺ｡､＠ Gilan ｡ｨ＠ dedi:
- Nicedir baba, o ､･ｳｴ｡ｮ＠ söyle, ｩｴ･ｬｭＮ＠
Keykfwus ｡ｮｬｴＺ＠
Hikaye: Ey ｣ｩ･ｲｫ￶ｭＬ＠ hacdan ｢｡ｫ＠ ulu ｔ｡ｮｲＧＮ＠
ｮ＠ ｺ･ｲｩｮ｣ｫ＠ ｦ｡ｲｺｬｮ＠ ￶､｣ｭｩｴＮ＠ Ulu ｔ｡ｮｲ＠ nasip
etti, onu da ödedim. Ne zaman ki Hicaz'dan döndüm
mülküme geldim, yine din ｵｲｮ｡＠ ｳ｡ｶｭｹ＠ istedim.
Hindistan ｴ｡ｲｦｮ＠ çok ｳ｡ｶ＠ ｧｩｴｭＬ＠ ama Rum
F: 9
 ｧＡｺ｡ｳｮ＠ ｧｴｭ｣ｮｩｾＮ＠ istedim ki Rum'cl"n ｶ｡ｲ＠ sa-
｜ﾷ｡ｾ＠ ｧｩ､｣ｹｮＮ＠ ｈ｡ｺｲｬｫ＠ ｹ｡ｰｴｭＬ＠ Kuhistan'dan ｒｵｮＧ｡＠
､ｯｲｵ＠ yola ￧ｫｴｮＮ＠ O ｺ｡ｮ｜［ｈ＠ Rum'un ｳｮｲ＠ Gencc
idi. Gcncc'dc bir bev ｜ﾷ｡ｲ｣ｬＬ＠ ｡､ｭｾ＠ Ebulcsvar ｡ｰｵｲ＠ b.
d.Fazl derkrdi (R.A.). Bu Gcnce ｮ｣ｩｫ＠ Ebulesvar ulu
ｰ＼Ａ､ｩ｡ｨｴＬ＠ ｡ｫｬＬ＠ ｢｡ｨ､ｲＬ＠ ､ｯｲｵ＠ ve iyi ｫｯｮｵ｡Ｌ＠ dini
dürüst, ｬｴｩｫ｡､＠ bütün ve ｡ｫｬｮ＠ iyi ｫｵｬＬ｡ｮｲ＠ bir ｫｩｹ､［＠
ｰ｡､ｩｨｬｲｮ＠ töresince ｣ｩＮｮｬ･＠ ･ｲｫ｡ｮ＠ yerli yerince idi,
､ｵｲ＠ yerde hünerli. ｢ｯ＠ ､･ｩｬＮ＠ Ben mclikin ｫ｡ｴﾭ
na ｶｾﾷＮｲ､ｮＬ＠ beni görünce gayet hürmet etti, Ｎｬｵ｡､Ｌ＠
ho::; gördü, ｡ｲｬ､Ｌ＠ ｾ｣ｮｩｬ･＠ ｧ￶ｲｴＬ＠ söze ｢｡ｬ､Ｌ＠
her konudan ｫ｡ｰ＠ ｡￧ｴＮ＠ Benden bir ･ｹ＠ soruyordu, ben
de ona ｫ｡ｲｬ＠ cevap vcrivordum. ￶ｹｬ･＠ ki benim söz-
lerimi ｢｣ｮｩｲ､Ｌ＠ her sözümü, her himi ｢･ｮ､ｩｫ￧｣＠
bana :;ok ｢｡ｦＮ［ｬｲ､＠ bulundu. Bu lutfile bir süre ora.
da ｫ｡ｬ､ｭＬ＠ birçok kez gazaya girdim ve ￧ｫｴｮＮ＠ Sonra
yine ｭｬｫｮ･＠ gitmek için destur dilcdim, beni gitme.
ye ｫｯｮ｡､Ｌ＠ ben de onun bunca ｩｹｬｮ＠ ｧ￶ｲ､ｭ＠ için
desturunu almadan gitmeyi uygun ｢ｵｬｭ｡､Ｌ＠ bir nice
ｶｬ＠ onun ｫ｡ｴｮ､＠ ･ｬｮｩｭＮ＠ Beni gavet üstün ve ､･｣ｲﾭ
li görürdü. Yemekte ｖｌｾ＠ içmektc meclisinde ｨ｡ｺｲ､ｭＮ＠
Sözü \'C sohbeti her dem benimlcvdi. Alemin halinden,
ｰ｡｣ｬｩｨｲｮ＠ hikayesinden ve ｧ･￧ｭｩ＠ tarihlerden so-
ｲ｡､＠ ve ben ｫ｡ｲｬ＠ olarak bildiklerimi ｡ｮｬｴｲ､Ｌ＠
ta ｵ＠ (olaya) kadar. Bir gün bizim ülkemiz Kuhistan
mülkü, Gürgan ve Tabcristan ｴ｡ｲｦ＠ ve her mülkün
acavip Ｈｶ｡ｮｴｲＩ＠ ｡ｮｬ､Ｎ＠ DümiLi Ebuks\·ar bana,

- Sizin l'lde de acavip Ｈｃ｜ＧＩ＠ var ｭ､ｲＬ＠ dedi.

E nt. ｜｡ｲ､Ｌ＠ dedim.

Nicc•dir, ｡ＨＺｫｬ＠ ｩＮｾｴｬＧＬ＠ dedi .

 ＠ ｾ＠

Ben ＨｵｮＩ＠ ｡ｮｬｴｭＺ＠ Gürgan ｲｵｳｴ｡ｬｮ､Ｌ＠ yani

ｴ｡ｲ＠ elinde bir köy ｶ｡ｲ､＠ ve o köyün bir ｰｮ｡ｲ＠ var,
köyden uzakça. Avratlar ne zaman desti götürüp ｾｔ＠
ya varsaln_r -bu avratlar destiyi su ile ｢｡ｬｲｮ､＠ t".
ｲｬ｡Ｍ ｹ｡ｮｬｲ＠ bir avrat daha ｵｹ､ｲｬ｡Ｎ＠ Köye ge-
lirken -o, ｹ｡ｮｬｲ＠ ｡ｬ､ｫｲ＠ destisiz avrat- bunla-
ｲｮ＠ ｹ｡ｮ｣＠ yürürdü. ｙ･ｩｬ｣＠ bir ｫｴｲ｣｡ｺ＠ olur orada.
(0 avrat) o ｫｵｲｴ｣｡ｺ＠ nerede bulsa ｡ｬｲＬ＠ yolun ｫ･ｮ｡ｲ＠
atar, ta ki ötekiler o ｫｵｲｴ｣｡ｺ＠ ｢｡ｳｭｮｬｲＮ＠ ｅ･ｲ＠ des·
tiyi götürenlerden birisi o ｫｵｲｴ｣｡ｺ＠ görmeyip de ba-
sacak olursa, kurt ｡ｹ＠ ｡ｬｴｮ､＠ ezilir ve o anda ba.
ｮ､｡ｫｩ＠ su kokar, murdar olur, o suyu dökerler ve
destiyi yurlar, ｴｾｺ･＠ su ｡ｬｲＬ＠ yine geri dönerler. ｅ･ｲ＠
gelirken yine o ｫｵｲｴ｣｡ｺ＠ basacak olursa, destideki
su yine koksa gerek, yine o suyu dökseler gerek, de-
dim.
Vaktaki mclik Ebulesvar benden bu sözü ｩｴＬ＠
yüzünü çevirdi, bir süre benimle ｫｯｮｵｭ｡､Ｌ＠ küstü.
Ama ben küsüp ｫｯｮｵｭ｡ｳ＠ sebebinin ne oldu-
ｵｮ＠ bilmezdim. Sonunda bir gün ＮＬ｟ｅ｢ｵｬ･ｳｶ｡ｲＧｮ＠ bir
vcziri ｶ｡ｲ､Ｌ＠ ｡､ｭ＠ Piruzan Deylemi derlerdi- benim
ｹ｡ｮｭ＠ geldi, ona sordum:
- Ya vezir, ｲ･ｬｩｫ＠ benimle niçim ｫｯｮｵｭ｡ｺ＿＠
Vezir dedi ki,
- Sana ｧ｣･ｮｭｩｴｲ＠ ve «Onun gibi kamil bir ｫｩＬ＠
benim ｫ｡ｴｭ､Ｌ＠ niçin ｯｬ｡ｮ｣ｫｲ＠ ｫＧＢｴｮ､｡＠ S-Öylenecek
bir söz söyler, ben ｯｬ｡ｮ｣ｫ＠ ､･ｩｬｭＮ＠ Ya da onun gibi
bir ｫｩ＠ benim gibi bir ｫｩｮ＠ ｫ｡ｴｮ､＠ niçin yalan söy-
ler» diye ｺｬｭｴｲ＠ dedi. Ne zaman ki ben bu sözü
ｩｴｭＬ＠ ､ｯｲｵｬｭ＠ ｫ｡ｮｴｬｭ＠ için hemen Gürgan'a
bir elçi gönderdim. Namevle haber ｧ￶ｮ､･ｲｭｩｴ＠ Gür-
 132

ｧ｡ｮＧ＠ ｵｬ｡ｲｮＺ＠ Bana bir mahzar ｹ｡ｺｮＬ＠ o mülkün rei-

si, ｫ｡｣｜ｳＬ＠ hatibi ve bütün ｵｬ｡ｲｮ＠ ｴ｡ｮｫｬ＠ ve
､ｯｲｵｬ｡ｭｳｮ＠ da ekleyin, <<O köy ve o ｹ･ｩｬ｣＠ kurtca·
ｺｬ｡ｲ＠ benim ､･ｩｭ＠ gibi midir, yoksa ､･ｩｬ＠ mi? diye
Tamam dört ayda ｹ｡ｺ､ｫｬｲ＠ mazhar bana ｵｬ｡ｴＮ＠ Al-
､ｭ＠ o ｭ｡ｺｨｲ＠ Ebutesvar ｫ｡ｴｮ＠ ilettim ve önüne koy-
dum. ｍ｡ｺｨｲ＠ ｡ｬ､Ｌ＠ okudu, güldü ve,
_,.... Ben bilirim ki senin gibi ｡､ｬ＠ bir ｫｩ＠ benim ka-
ｴｭ､｡＠ yalan söylemez. Ama bir gerçektir ki onun ger-
￧･ｫｬｩ＠ bunca ｴ｡ｮｫｬ､＠ ve ､ｯｲｵｬ｡ｭ＠ dört ayda
ｫ｡ｮｴｬｳＬ＠ onu söylemeye ne hacet. Ya da dört ayda
kabul olunan bir ｧ･ｲ￧ｩ＠ niçin söylesinler.

Ondan sonra ￶ｹｬ･＠ ｢ｩｬｭ＠ ol ey ｯｵｬＬ＠ söz dört ｫﾭ

ｳｭ､ｲＮ＠
Bir ｫｳｭ＠ o sözdür ki, onu bilsinler ama söy-
lemesinler; ikinci ｫｳｭ＠ o sözdür ki, ne bilsinler ne
söylesinler, üçüncü ｫｳｭ＠ o sözdür ki, hem bilsinler
hem söylesinler ve dördüncü ｫｳｭ＠ o sözdür ki, söyle·
sinler ama bilmesinler.
Geldik imdi ｢ｵｮｬ｡ｲ＠ ｡￧ｫｬｮｭｳＺ＠ Bir ｫｳｭ＠ söz
-bilsinler ve söylemesinler- odur ki, birisinin ｡ｹ｢ﾭ
ｮ＠ bilsin ama söylemesin, çünkü onun gibi sözün ｨ｡ｳＮ＠
ｬ＠ ｫ｡ｶｧ､ｲＬ＠ bir nesne ki ｨ｡ｳｬ＠ ｫ｡ｶｧ､ｲＬ＠ ｡ｫｬ＠ olan ｫｩ＠
bunun gibi sözü bilse de söylemesin.
Geldik o söze ki ne bilsinler ve ne söylesinler.
Odur ki yalan olur, dinine ve ､ｮｹ｡ｳ＠ ｫｩｮ＠ zarar
verir, öyleyse o gibi sözün bilinmesinden, söylemesin-
den ｳ｡ｫｮｭ＠ gerek.
Ama o söz ki hem bilsinler hem söylesinler, ger-
çek olan sözdür, hem dinine yarar ｫｩｮ＠ ve hem dün.
,·asma, iiyleyse ｹ｡ｲｬ＠ siiz budur.
 l.B

Ama o söz ki söylesinler ve bilmesinler, ｵ､ｲＺ＠

Ulu ｔ｡ｮｲＬ＠ Kur'an'da da ayetler ｧ￶ｮ､･ｲｭｩｴＬ＠ ayetle.
rin ｭ｡ｮｬｲ＠ söylesinler ve bilmesinler. Çünkü ma.
ｮ｡ｬｲ＠ ｢｡ｫＬ＠ sözleri benzerdir. ￶ｹｬ･＠ ki ulema bile
ｯｮｬ｡ｲ＠ tefsirinde birbiriyle ｵｹ｡ｭｰ＠ ihtilafa ､Ｎ＠
ｭｴｲＬ＠ ama ｭ｡ｮｳ＠ yorumunu ulu ｔ｡ｮｲＧ､＠ gay.
ｲ＠ kimse bilmez. Öyleyse bunun gibi birbirine benze·
yen ayetleri söylesen ve ｭ｡ｮｳ＠ bilmesen ｺ｡ｲ＿＠ yok.
tur. Ama bu dördünün en iyisi odur ki hem söylemeye
hem bilmeye yarar olsun.
Ondan sonra ey ｣ｩ･ｲｫ￶ｭＬ＠ ｳ￶ｹｬ･､ｩｭ＠ bu dört
sözün her birinin iki yüzü ｶ｡ｲ､Ｌ＠ yani iki ibareyle
söylenir: Birisi güzel ve birisi çirkin. Ne zaman halka
söz arzetsen, güzel yüzüyle arzeyle, güzel ibareyle gös-
ter, ta ki sözün makbul olsun, halk senin sözde ne
mertebede, ne derecede ｯｬ､ｵｮ＠ bilsin, çünkü ulular
｡ｫｬ＠ ｫｩｬ･ｲ＠ sözünden anlarlar. Ancak bu demek de-
ｩｬ＠ ki, söz insandan bilinir, yani bir ｫｩ＠ makbul ､･ｮ＠
bir söz söyledi. bildiler ki o söyleyen ｩｮｳ｡､ｲ［＠ ama
bir ｫｩ＠ ucu ｢ｵ｣｡＠ belirmeyen bir söz söyledi. o halde
bilirler ki o söyleyeri ｩｮｳ｡､ｲＮ＠ ｙ｡ｬｮｺ＠ bu sözün ﾷｮ｡ｳｬ＠
bir söz ｯｬ､ｵ＠ bilinmez Ｈ｡ｮｬｭｺＩＮ＠ Ｈｴ･Ｉ＠ onun için
söz insanda gizli ､･ｩｬＬ＠ insan sözde gizlidir. Nitekim
müminlerin emiri Ali buvurur ki, elmer'ü ｭ｡ｨ｢ｦｮ＠
tahte lisanihi, yani ｫｩ＠ dili ｡ｬｴｮ､＠ gizlidir. ｭ､ｩ＠ dili
｡ｬｴｮ､＠ demesinden murat söz ｡ｬｴｮ､＠ gizlidir demek.
tir, yoksa dili olmayan hiç bir ｣｡ｮｬ＠ yoktur. Ama hay.
van ｫｯｮｵｭ｡､＠ için bilinir ki ｨ｡ｹｶｮ､ｲＬ＠ ancak in-
san ｫｯｮｵｭ｡ｳ＠ bilinmez ki ｩｮｳ｡､ｲＮ＠ Çünkü söz insa.
na perdedir, ne zaman ｫｯｮｵｲｳ｡＠ perde ｹｲｴｬＬ＠ içinde-
ki ｡ｩｫｲ＠ olur: ｋｩ＠ midir, yoksa ､･ｩｬ＠ mi?
134

imdi ey ｯｵｬ＠ sozu yerine uygun olarak söyle, uy·

gunsuz (söz) söyleme, çünkü ｢･ｮｩｬ＠ sözün hem söy-
leyene ｹ｡ｲ＠ var hem de ｩｴ･ｮ＠ ｣｡ｮ＠ can ｢｡ｬｲＮ＠
Uygunsuz söz ise söyleyene zarar verir, ｩｴ･ｮ＠ de gön-
lüne ｨｯ＠ gelmez. Buna uygun olarak,
Hikaye: ｈ｡ｲｵｮ･ｩ､＠ halife idi ｂ｡､＠ ･ｨｲｩｮ､Ｎ＠
ｍ･ｲ＠ bir gece ､ｮ･＠ ｡ｺｮ､ｫｩ＠ ､ｩｬ･ｲｮ＠ hep dökül-
ｭ＠ olarak görür, sabah olur olmaz buyurur, ､＠ yo-
ran birini getirirler. Halife sordu (ona),
- Bu ､ｮ＠ tabiri nedir?
ｄ＠ yoran ｫｩＬ＠
- Halifenin ömrü uzun olsun, ne kadar ｨｳｭｮｺ＠
varsa sizden önce ölecektir, dedi.
ｈ｡ｲｵｮ･ｩ､＠ onun bu çirkin ｳ￶ｹｬ･ｩｮ＠ ｫｺ､Ｌ＠
buyurdu, ｡ｲｫｳｮ＠ yüz ､･ｮｫ＠ vurdular.
- Gidiler gidisi sen kim olursun da benim yüzü-
me ｫ｡ｲ＠ bunun_ gibi söz söylersin? Benim ｨｳｭｬ｡ｲ＠
benden önce ölürse benim halim nice olur?
Çabucak onu kovdular, ｢｡ｫ＠ bir yorumcu getir-
diler. Ona da ､ｮ＠ arzetti. ｄ＠ yoran,
- Müminlerin emirinin ｧ￶ｲ､＠ bu ､＠ delildir
ki, halife bütün ｨｳｭｬ｡ｲｮ､＠ çok ｹ｡｣ｫｴｲ＠ ve on-
ｬ｡ｲｮ＠ ömründen sizin ömrünüz uzun ｯｬ｡｣ｫｴｲＬ＠ dedi.
Halife bunun sözünü ｢･ｮ､ｩ＠ ve,
- Tarikü'l·akli vahidün (1), yani ｡ｫｬ＠ yolu birdir, -
tabir birdir ama ｳ￶ｹｬ･ｩ＠ muhteliftir. ｄ＠ yorana yüz
altun (vermelerini) buyurdu.

(1) Said Netisi'nin ｹ｡ｭｚ､＠ nüshada, delilü'l-akli va-

hidün.
 HS

Gör imdi önceki ､＠ ｹ｡ｲｮ＠ da ｳ￶ｹｬ･､ｩ＠ söz an-

lamda bununla birdi, ama çirkin bir biçimde söyledi,
yüz ､･ｮｫ＠ yedi. Sonraki iyi bir biçimde söyledi yüz
altun ｡ｬ､Ｎ＠ Öyleyse ｳ￶ｹｬ･ｩ＠ biçiminden ｳ￶ｹｬ･ｩ＠ biçi-
mine fark böyle olur.
O halde ey ｯｵｬＬ＠ sözünün önünü ｡ｲ､ｮ＠ gözle, ne
söylersen yüzü ile söyle ｡ｲ､＠ ile söyleme, ta ki sözü
bilerek söyleyenlerden ｯｬ｡ｳｮＮ＠ Çünkü sözünü bilmeden
söyleyen bir ｫｩＬ＠ insan gibi ｡￧ｫ＠ ve ｡ｮｬｲ＠ ｫｯｮｵ｡＠
dudu ｫｵｮ｡＠ benzer. Ancak o ｳ￶ｹｬ･､ｩ＠ sözden haber-
sizdir, bunun gibi olana söz söyler derler, ama söz
bilir demezler. Öyleyse söz söyleyen ve söz bilen odur
ki, ｫｯｮｵｴ＠ zaman kim olursa olsun onun süzünden
bir ･ｹ＠ ｡ｮｬｳＬ＠ ･ｲ＠ böyle olmazsa onun gibi ｫｩｹ･＠
insan demezler, çünkü ｨ｡ｹｶｮ､ｲＬ＠ insan suretinde.
imdi ｢ｩｬｭ＠ ol ey ｯｵｬＬ＠ söz ulu nesncdir, sen de
sözü ulu bil, çünkü söz gökten ｧ･ｬｭｩ＠ nesnedir, onun
için azizdir. imdi bu aziz sözün yerini bulunca bildi-
ｩｮ､･＠ ｳ｡ｫｮｭＮ＠ Ve o yerde ki, ｳ￶ｾ＠ yeri ､･ｩｬｲＬ＠ sö-
zünü harcama, ta ki sözün ｺ｡ｹｦ＠ ｯｬｭ｡ｳｮＬ＠ ｫｬｮ｡＠ \'e bil·
gine zarar gelmesin.
Ama ne söylersen ､ｯｲｵ＠ söyle. Yok yere, ｡ｮｬｭｳｺ＠
iddiada bulunma. Çünkü bir ｡ｮｬｭ＠ olan iddiada bile
yarar ｡ｺ､ｲＬ＠ ｡ｮｬｭｳｺ＠ bir iddiada ne olabilir. Sonra bir
ilimden habersizsen, o ilirole ilgili iddiada bulunma
ve o ilimden ekmek isteme. ｄｩｬ･､ｮ＠ o ｢ｩｬｭ･､ｮ＠
ilirole elde edemezsin, ama ｢ｩｬ､ｮ＠ ilirole ne gerekse
elde edersin.
Hikaye: ￶ｹｬ･＠ derler ki bir avrat Büzürcmihr'in
ｫ｡ｴｮ＠ ｧ･ｬｭｩ＠ ondan bir mesele ｳｯｲｭｵＮ＠ ｒ｡ｳｴｬｮ＠ bu
ya, hoca o ｳｲ｡､＠ üzüntülü ｩｭＮ＠ Dcr ki,
 - Hatun bu ｳｯｲ､ｵｮ＠ ben bilmem. Avrat,
- Bu denli nesneyi bilmez misin, ya ｰ｡､ｩｨｮ＠
bunca nimetini ｮ｡ｳｬ＠ yersin, dedi. Hoca,
- Bana ｹ･､ｩｭ＠ ｢ｩｬ､ｲ｣＾＠ Verirler. ｂｩｬｭ･､＠
･ｹ＠ için bana nesne vermezler 'kdi.
ｭ､ｩ＠ üzüntülü ｯｬ､ｵ＠ ｳｲ｡､＠ bir kimseye soru
sorma, ･ｲ＠ üzg:ün ｯｬ､ｵｮ＠ ｳｲ｡､＠ sana soru sorsalar
｣･ｶ｡｢ｮ＠ yerinde \"cr.
Ondan sonra her ulu ｩｬ･ｲ＠ ｩｴ･＠
ｧ￶ｺ･ｴｭＺＭＬ＠ ulu ｩｬ･ｲｮ＠
･ｲｩ＠ ￧ｯｵｮｬｫ｡＠ ｵｲｳｺ＠
olur. Ne ｩ･＠ ｹ｡ｰｲｳｮＬ＠ orta-
ｳｮ＠ tut, çünkü ･ｲｩ｡ｴ＠ beyi Muhammed Mustafa buyu-
rur ki, hayrü'l umurü cvsatuha, yani her ･ｹｩｮ＠ en iyisi
ｯｲｴ｡ｳ､Ｎ＠ imdi orta ｩｬ･ｲ＠ ｨ｡ｹｲｬ＠ olunca, ulu ｩｬ･ｲ＠ neye
yarar? Tmdi ｩｬ･ｲｮ＠ ｯｲｴ｡ｳｮ＠ seç.
Ondan sonra bir ｩ＠ bitirmckte ya da söz söyle·
mekte ycyincek olma, ｡ｲ｢ｬ＠ ve ｹ｡ｶｬ＠ adet
edin. ａｲ｢｡ｬｫ＠ ve ｹ｡ｶｬｫ＠ bunca vakütir o ＠
bitirmez deyip ｫｮ｡ｭｬ［＠ ｹ｣ｾ､ｩｲＬ＠ aldatarak tez bitir-
di deyip ￶､ｫｬ･ｲｩｮ｣Ｎ＠
Sonra gizli bir ｳｲ＠ olsa ki, onu bilnwnin sana ne
ｹ｡ｲ＠ var ne ｺ｡ｲＬ＠ o ｳｲ＠ ￶ｲ･ｮｭｹ＠ hcveslenme ve
kendi ｳｲｮ＠ kimseye söyleme. Bir ｣･ｮｩｹｴＬ＠ yani
birkaç ｫｩ＠ bir ｾ･ｲ＠ ｴｯｰｬ｡ｮ＠ otursa, o sohbet içinde
biriyle ｦｳｬ､｡ｰ＠ ｳ￶ｹｬ･ｭＬ＠ iyi dr,hi söylesen halk kö-
tüye yorar, <<Kim bilir ･＠ ｢ｯ＠ söz ki ｦｳｬｴｹ｡＠ söylüyor>>
eler. Çünkü ｨ｡ｬｫｮ＠ birbirine olan ｫｵｳ＠ ya-vuzdur,
öyleyse· si>zü ｡￧ｫ＠ sövlc, ama ne sövlesen miktar ilc
sövle, yani ne söylersen hncli ､･ｲｩｮ｣＠ sövlc, kendin-
den büyük ｳ￶ｶｬ｣ｮ･Ｎ＠ Hlr ne söylersen ￶ｹｬ･＠ söyle: Sö-
ziin kendi haline gerçek ｴ｡ｮｫ＠ olsun. valan ｯｬｭ｡ｳｮＮ＠
 137

Ondan sonra, halk içinde ､ｯｲｵｬｫ｡＠ ｴ｡ｮ､＠

takdirde, ･ｲ＠ kendini zorla ｡ｹｰｬ＠ etmeyi dilemiyorsan
olur olmaz (yere) ｴ｡ｮｫ＠ olma. ｅ･ｲ＠ bir vakit ｡ｮｳｺ＠
ｴ｡ｮｫ＠ olursan, ｴ｡ｮｫｬ＠ ｳ｡ｫｮ＠ yan tutarak yapma. Biri-
sinden ｩｴｮ＠ her sözü dinle, ama o sözle tezcek ha-
reket etme. Sen de ne söylersen önce ､ｮ＠ ve ･ｮ､ｩ＠
et, sonra söyle, sözüne ､ｮｭ･＠ ｫｬ｡ｶｵｺ＠ olsun, ta ki
o sözünden sonra ｰｩｭ｡ｮ＠ ｯｬｭ｡ｹｳｮＬ＠ çünkü derhal
söylemenin bir kifayeti var: Ya yarar ya zarar. Ama
､ｮｰ＠ söylemek iki kifayetlidir, bir kifayet budur
ki o sözün ｺ｡ｲｬｹｳ＠ ､ｮｭ･ｫｬ＠ ｡ｮｬｲｳＬ＠ o ｺ｡ｲｬ＠
ｩｴ･ｮ＠ ｳ｡ｫｮｲ［＠ bir kifayet ele budur ki ｹ｡ｲｬｳｮ＠
､ｯｲｵ｣｡＠ bilirsin, ｳ｡ｫｮ､ｲ＠ o ｹ｡ｲｬ＠ nesneyi elde
etmek ｡ｲ､ｮ｣＠ olursun.

Ondan sonra her türlü söz ｩｴｲｳ･ｮ＠ melul olma,

yani gönül ､｡ｲｬ＠ ile dinleme. O söz, senin ｩｮ･＠ ister
ｹ｡ｲｳｮ＠ ister ｹ｡ｲｭｳｮＬ＠ sen o sözü can ｫｵｬ｡ｹ＠ din-
le. Çünkü söz bir sedef gibidir, dil onu ､｡ｬｧ￧＠ gibi gö-
nül ､･ｲｹ｡ｳｮ＠ ￧ｫ｡ｲＮ＠ Gerçi her sedef'te inci ol-
maz, ama hepsini aramak gerek, o sedef ki ｢ｯｴｵｲＬ＠ ya-
bana atmak gerek, dolusunun cevherini almak gerek.
imdi ｫｩ＠ söz ｫ｡ｰｳｮ＠ ｡￧ｮｺｳ＠ o sözün ｹ｡ｲｮ＠ bula·
maz.

Bir ele ey ｯｵｬＬ＠ bir ｩｴ･＠ gayet kamil isen, ne zaman

o ｩ＠ bilen bir ｫｩｹ･＠ ｮｳｴｬ｡ｲＬ＠ sen seni bilmeze vur,
･ｲ＠ hüner ￶ｲ･ｮｭｩ＠ ｫ｡ｰｳ＠ üzerine ｡￧ｬｳｮ＠ diliyor-
san. Çünkü bir hünerliye ｲ｡ｳｴｬｹｮ｣Ｌ＠ senin ｢ｩｬ･ｮ＠ o
hüneri ben ele bilirim dersen üç türlü yarardan ｲ｡ｫ＠
olursun, önce ｹ｡ｲ＠ budur ki sen bilmem deyince o hü-
ner sahibi senden ｳ｡ｫｮ､ｲ＠ senin ｢ｩｬ･ｮ＠ hüncri ｩﾭ
kr, ･ｲ＠ senin ｨｩｬ･ｮ＠ gibi ｩｬ･ｲｳＬ＠ ｫｲ･｣ｬｳｩｮＬ＠ hen de
 138

bunun gibi ｢ｩｬｲｭ＠dersin. ｫｩｮ｣＠ ｹ｡ｲＬ＠ ･ｲ＠ senin

｢ｩｬ､ｮ･＠ daha iyi ｩｬ･ｲｳ＠ senin ｡ｹ｢ｮ＠ örtülür ve o
hüneri gizlice ondan bir tamam ￶ｲ･ｮｩｳＮ＠ Üçüncü ya-
rar odur, ･ｲ＠ o hüneri senden eksik ｩｬ･ｲｳＬ＠ bu, senin
ondan hünerli ｯｬ､ｵｮ＠ ｩｳ｢ｮｴ､ｲＮ＠ Öyleyse bu yarar-
ｬ｡ｲ＠ yerinde gözle.

Ondan sonra ｩｴｮ＠ bir sözü uluorta reddedip

yere depme ve tezcek ￶ｰ＠ ｡ｲ＠ ￧ｫ｡ｲｭＬ＠ ta ki önce
｡ｹ｢ｮ＠ ve hijnerini ｡ｲｴｳｮＬ＠ sonra ｡ｹ｢ｮ＠ göre
yeresin ve hünerine göre ￶･ｳｩｮＮ＠
ａｹｲ｣｡Ｌ＠ ileri gelenlerin ve ｳｲ｡､ｮ＠
ｩｮｳ｡ｬｲ＠ ka-
ｴｮ､｡＠ sözünün bir ｯｬｭ｡ｳｮ＠ ￧｡ｬＬ＠ta ki hikmet ｳｮｲﾷ＠
dan ､｡ｲ＠ ￧ｫ｡ｮｬｲ､＠ ｯｬｭ｡ｹｳｮＮ＠ Sözünü de halk di-
line göre söyleme, ta ki dinleyenlere de vebal ｯｬｭ｡ｳｮＮ＠
ｅ･ｲ＠ bir topluluk içinde olursan ki sen sözüne ne ka-
dar belge ve ｴ｡ｮｫ＠ getirsen de ｩＮｴｭ･ｺｬｲＬ＠ öyleyse sen
de sözü ｯｮｬ｡ｲ＠ ､ｩｬ･ｮ｣＠ söylemelisin, ta ki ｣｡ｮ＠ on-
ｬ｡ｲｮ＠ ｡ｲｳｮ､＠ esenlikle ｫｵｲｴ｡ｳｮＮ＠
Ne denlü söz ehli olsan da kendini, o ｢ｩｬ､ｮ＠
miktardan daha ｡＠ göster, ta ki sözün muteber oL
sun; Kendini sözünden ulu gösterme ki sözün hor ol-
ｭ｡ｳｮＮ＠ ｋｳ｡｣＠ ｨ｡ｬｫｮ＠ kendi ｳｩｭ｡ｲ､Ｌ＠ sen seni ne
denli ｭｩｫｴ｡ｲｮ､＠ ｡Ｎ＠ gösterirsen ｢ｯｴｵｲＬ＠ ama yuka-
ｲ＠ gösterirsen haddini bilirler. Nitekim ､･ｲｩ＠ bin ak-
çe olan bir nesne olsa, onu mezatta ｹ｡ｲ＠ ｰ｡ｨｳｮ＠ gez-
dirirler, halk ｡ｲｴ＠ ｡ｲｴｮ＠ onu haddine (gerçek de·
･ｲｩｮＩ＠ ｵｬ｡ｴｲＮ＠ ｅ･ｲ＠ ､･ｲｩ＠ ｢･＠ akçe olan bir nesne
olsa da onu bin ;:,kçcden mezata ￧ｫ｡ｲｳｬＬ＠ halk bilir
ki ､･ｭｺＬ＠ onu ｡ｹ＠ ｢ｲ｡ｫｬＬ＠ rc\·açtan ､･ｲＬ＠ ｲ｡Ｎ＠
beti kalmaz. imdi sen seni öyle göster ki umudun Ｚｴｮﾭ
clan inip vavan ｫ｡ｬｮ｜ﾷ｟［Ｌ＠
 139

Ondan sonra, her nerede olursan çok bilgili ve az

sözlü ol. ｄ･ｭｩｬｲ､＠ ki, susmak ikinci ｳ｡ｬｫｴｲＬ＠ çün·
kü çok ｫｩ＠ ｳ｡＠ yürürken sözü yüzünden hasta olur.
ｭ､ｩ＠ az söylemek ve öz söylemek ｡ｫｬ＠ ｮｩ｡､ｲＬ＠ çok
söylemek bilgisizlik ｮｩ｡､ｲＮ＠ Çünkü bir ｫｩ＠ ne kadar
｡ｫｬ＠ ve kamil olsa da, ne zaman çok sözlü olursa
-sözleri hep yerinde olsa bile- ayak ｴ｡ｫｭ＠ ｡ｲｳｮ､＠
｡､＠ beyinsiz olur. ｅ･ｲ＠ cahil ve ｳｲ｡､ｮ＠ biri de olsa, ne
zaman ｳｵｭｴｲ＠ ve ｫｯｮｵｭ｡ｺＬ＠ ｳｲ｡､ｮ＠ ｫｩｬ･ｲ＠ onu
｡ｫｬ＠ ve hünerli ｫｩｬ･ｲ､ｮ＠ sayarlar.

Bir de ne denli temiz \'C ｡ｲ＠ gönüllü, ne denli ｡ｲ＠

dirlikli isen de kendini ￶｣ｩ＠ olma, ｫｩ＠ kendine iyiyim

diye ｴ｡ｮｫｬ＠ verse ｴ｡ｮｫｬ＠ geçmez. Çünkü ｴ｡ｮｫｬ＠
öz nefsin için verirsen onu dinlemezler, ￧｡ｬ＠ ki seni
｢｡ｫｬｲ＠ ￶ｳｩｮｬ｣ｲＬ＠ sen seni ￶ｲ･ｹ｣ｳｩｮＮ＠

Ne denli çok bilsen de hep ｢ｩｬ､ｮ＠ söyleme; ｩＮ＠

ne yarayan sözü söyle, ta ki ｩｴ･ｮｬｲ＠ bu ｳ￶ｹｬ･､ｩ＠ sö-
zün yeridir desinler, laf vurur, ￧ｵｬｨ｡､ｲ＠ (bez dokuyan)
dcmesinler. Çünkü laf vurona bafende derler, yani
çulHa demektir, nitekim çulha ｩｰｬ＠ birbirine ｵｬ｡ｴﾷ＠
nr, gcvczc ｫｩ＠ de sözü birbirine ｵｬ｡ｴｲＮ＠ ［｜ｭ＠ o ip.
ｅｩ＠ bez eyler, bu ise sözü birbirine ｵｬ｡ｴｲｭｫ＠ çii-
ｩｴｲＮ＠ Öyleyse bunun gibi (olanlara) beyhuck söz!ii
derler ki ｢｣ｶｬｵ､＠ ｫｯｮｵ｡＠ delilere ･＠ \'e ｫ｡ｲ･ｬ＠ olur.
imdi söz söylemek istersen önce gör ki o ｳ￶ｹｬ･､ｩｮ＠
sözün ｭｴ･ｲｩｳ＠ var ｭ､ｲＬ＠ yoksa yok mu? Egcr gö·
riirscn ki ､ｩｲｫｹ･ｮ＠ ｫｩ＠ söz.i.lnü ｡ｬ｣､ｲＬ＠ ｦｲｳ｡ｴ＠ sözü.
nü sa ta güt; ＺＨｾ･ｲ＠ görürsen ki o ｳ￶ｹｬ｣ｩｪＡＮｲ＠ söziin ｡ｬﾭ
｣ｳ＠ yoktur, o sözü kes, dinieyenin ､ｩｬ･ｮ＠ ｫ｡ｰ＠ aç,
ｴｦ＠ ki !;i.i;-linü Ｚｬ｣Ｎ＠ ｯｬｳｮＮ＠
1-10

Ondan sonra, insan ile insan ol, ｫｩ＠ ilc ｫｩＮ＠ Çün-
kü insan ｢｡ｫ､ｲ＠ ｫｩ＠ ｡ｫＬ＠｢ insan çoktur ama ｋＮｩ＠
az bulunur.
imdi her ｫｩ＠ ki gaflet uykusundan ｵｹ｡ｮｭｴｲＬ＠
halkla benim ､･ｩｭ＠ biçimde geçinsin.

imdi ey ｣ｩ･ｲｫ￶ｭＬ＠ gücün ｹ･ｴｩｮ｣＠ söz dinle-

mekten ürkmemeye ￧｡ｬＬ＠ çünkü halk söz dinlemek-
ten, söz ehli olur. Bu söze delil odur ki bir ￧ｯ｣ｵ＠ do-
ｵｮ｣｡＠ yer ｡ｬｴｮ､＠ bir kubbede besleseler, süt emzirse-
ler ve ｡ｮｳｹｬ＠ ､｡ｳｮ＠ ｹ｡ｮ､＠ hiç ｫｯｮｵｭ｡ｳｬｲＬ＠ o
çocuk ｢ｹ､＠ zaman dilsiz ve ｳ｡ｲ＠ olur, çünkü dil-
siz olan ｳ｡ｲ＠ ｯｬｭ｡ｹｮ｣＠ olmaz. Ama iki çocuk olsa ve
hiç söz ｩｴｭ･ｳｬｲＬ＠ ikisi birbiriyle ｳ￶ｹｬ･ｭｫｴｮ＠ bir
dil ｯｬｵｴｲ｡＠ ki o dili ikisi bilir ancak, ｢｡ｫｬｲ＠
bilmez. Öyleyse ｨ｡ｬｫｮ＠ sözünü ｩｴ＠ ve kabul et. Özel-
likle ｧ･￧ｭｩ＠ beylerin ve bilgelerin sözlerini can kula-
ｹｬ｡＠ dinlemek gerek w itimat etmek gerek.

Bunun gibi birkaç nükte ve iyi söz bu ｳｲ｡､＠ ｡ｫｬﾭ

ma geldi. ｎｵｩｲ･ｶ｡ｮ＠ Adil'in sözlerinden (bir ｢￶ｬﾷ＠
nü) bu kitapta ｡ｮ､ｭＬ＠ ta ki sen de ｯｫｵｹ｡ｳｮＬ＠ bilesin
ve ｡ｫｬｮ､＠ ｴｵ｡ｳｮＮ＠ ｢｡ｮ＠ ｳｫｮ｣｡＠ bunlarla amel ede-
sin. Çünkü bize o adil ｰ｡､ｩｨｮ＠ sözleriyle ｩ＠ görmek
boyun borcudur, biz onun tohumundan vücuda gel-
dik. o ｭ｣ｬｩｮ＠ ｳｯｹｵｮ､｡ｺＮ＠

Bir de ey ｯｵｬ＠
ＨｵｮＩ＠ ｢ｩｬｭ＠ ol, ben eski kitaplar-
da ｯｫｵｭＺ＠ Bulefa ｺ｡ｭｮ､＠ Memun Halife, me-
･ｲ＠ ｎｵｩｲ･ｶ｡ｮＧ＠ türbesini görmek istedi, ｡ｴｬｮ､Ｌ＠ Nu-
ｩｲ･ｶ｡ｮＧ＠ türbesinin ｹ｡ｮ＠ geldi, içeri girdi. Gördü
ki onun bütün vücudu toprak ｯｬｭｵ＠ yatar taht üstün-
de, o ｴ｡ｨｮ＠ üst ｹ｡ｮ､＠ du\'arda bir hat gördü ｹ｡ｺｬＬ＠
 141

pchlevice dilinde. Memun buyurdu, pehlevihan ｹ｡ｺ｣ﾭ

ｬ｡ｲ＠ ￧｡ｲ､ｬＬ＠ sonunda o ｨ｡ｴ＠ okudular ve ｡ｮｬｭ＠
çevirdiler Arapçaya, Arapça'dan Farsça'ya ve Farsça-
dan Türkçeye çevirisi budur ki, «Ey ｺ｡ｭｮ＠ meliki,
｢ｩｬｭ＠ ol ki senden önceki ｰ｡､ｩｨ＠ bendim. Hayattay-
ken ben ｰ｡､ｩｨｬｫ＠ ederdim. ｔ｡ｮｲＧ＠ bütün kulla-
ｲｮ｡＠ benim adaletimin ｹ｡ｲ＠ dokunurdu, hiç kimse
benim ｫ｡ｴｭ＠ gelip de ･ｦｫ｡ｴ＠ ｮ｡ｺｲｭ､＠ yoksun ol-
ｭ｡ｴｲＮ＠ imdi ecel elinde benim de ｡｣ｩｺｬｭｮ＠ vakti
geldi,- ben öldükten sonra ｮ｡ｳｬ＠ ｹ｡ｰｭ＠ da cihan hal·
ｫｮ｡＠ her zaman ｩｹｬｭ＠ dokunsun deyip ne kadar dü-
ｮ､ｹｳ･ｭ＠ de bundan ｢｡ｫ＠ çare ｢ｵｬ｡ｭ､Ｌ＠ bu bir-
kaç ￶､＠ duvara ｹ｡ｺ､ｲｭＮ＠ Benden sonra bir melik
buradaki ￶ｴｬ･ｲ＠ ｲ｡ｳｴｬｹｰ＠ okutup bunlarla ｩ＠ gö-
rürse, bizim. ｩｹｬｭｺ､･ｮ＠ nasip ｡ｬｭ＠ olur. Nitekim
､ｩｲｬｭｺ･＠ ｫ｡ｴｭｺ＠ gelen cevahirden n1ahrum git.
mezdi, ｩｭ､＠ ziyaretimize gelen de ￶､ｭｺｮ＠ ceva-
hirinden mahrum ｯｬｭ｡ｳｮＬ＠ ayak zahmete ｫ｡ｴｬｮ､＠
için bu ￶ｴｬ･ｲ＠ ｡ｹｮ＠ ｫｩｲ｡ｳ＠ olsun. Mutluluk onun
ki ￶ｴ＠ verenlerden olsun.»
imdi ｎｵｩｲ･ｶ｡ｮＧ＠ ￶ｴｬ･ｲｩｮ＠ b'eyan edeyim, kuv·
vetim yettikçe, ｩｮ｡ｬｨＮ＠
 ｓ･ｫｩｬｮ｣＠ Bölüm

ｎｕｒｅｖａＧｉ＠ ｓￖｚｌｅｒｎ＠ BEYAN EDER

ｎｵｩｲ･ｶ｡ｮ＠ dcr:
Gece ve gündüzün bir_birinin ｡ｲ､ｮ｣＠ gelici ve gi-
dici ｯｬ､ｵｮ＠ görürsün, öyleyse gerektir ki insan olan
da halden hale dönmesine üzülmesin, yani sevinç gi-
dip ｫ｡ｹｧ＠ gelirse, ｫ｡ｹｧ＠ gidip sevinç gelirse önem ver·
mesinler.
Hünersiz ｫｩｹ＠ dost ｴｵｮｭ｡ｳｬｲＬ＠ hüoersiz ｫｩ＠
ne ､ｯｳｴｬｵ｡＠ yarar ne ､ｭ｡ｮｬＮ＠
Bir de insan ｯｬ｡ｲＬ＠ bir ｩ＠ bir kez ｩｬ･ｹｰ＠ sonra ｰｩﾭ
man ｯｬｭｵｳ｡＠ biz kez daha o ｩ＠ ｩｬ･ｭｳｮＮ＠

Bir ｫｩ＠ ｰ｡､ｩｨｬ＠ ｢ｩｬ＠ ise ｧ･ｲｾ＠ ki emin yatma-

sm.
Bir h;i ki ｨ｡ｹｴ＠ kendi ､ｩｬ･ｮ｣＠ ｯｬｭ｡ｳｮＬ＠ o ｫｩ＠
ozunu ｮ￧＠ diri ｳ｡ｲｮＮ＠
Niçin ､ｭ｡ｮ＠ bilmesinler o ｫｩｹ＠ ki l'n büyük ba·
ｾ＠ ｨ｡ｬｫ＠ azarlamak olsun.
ｄｯｳｴｬ＼ｲ｡＠ ､ｭ｡ｮ＠ olan birisine niçin dost diyesin.
ｋＬﾷｮ､ｩ＠
bilge ｳ｡ｮｲ＠ bilgisizden ｳ｡ｫｮＮ＠
Kendi ndsine ｨ｡ｫｳｺｬ＠ etme, giiç eyleme, yani
nefsine elinden gelmeyecek ｩｬ･ｲ＠ buyurma, ｴｦ＠ ki ulu
ｔ｡ｮｲＧ＠ rahmetinden gani ｯｬ｡ｳｮＮ＠
Gcn;i ､ｯｲｵ＠ ｾｩ｜Ｇｬ｣［ｫ＠ ｾ｣､ｲ＠ ama sen ､ｯｲｵ＠ siiv-
le.
 144

ｅ･ｲ＠ ､ｭ｡ｮ＠ ｳｲｮ＠ bilmesini istemiyorsan,

dostuna da ｳｲｮ＠ söyleme.
Ululara küçük ｮ｡ｺｲｹｬ＠ bak ma, çünkü ｵｬ｡ｲ＠
küçük görmek ulu ziyan getirir.
Bir de ､･ｲｳｩｺ＠ ｫｩｬ･ｲ＠ ￶ｬｭ＠ bil, ｯｮｬ｡ｲ＠ diriye say-
ma.
ｅ･ｲ＠ ilençsiz zengin ｯｬｭ｡ｹ＠ diliyorsan, ｩｬ･､ｮ＠
ｩ＠ sahibine ｢･ｮ､ｩｲｭｹ＠ ￧｡ｬＮ＠

ｅ･ｲ＠ Ｌｫ｡ｹｧｳｺ＠ ｯｬｭ｡ｹ＠ diliyorsan, ｰ｡ｺｲｮ､＠ gü·

zafe nesne alma ki güzafe ｳ｡ｴｭｹｮＬ＠ yani önce yara-
ｲｮ＠ gijzleyip al, ta ki sonra ziyana ｳ｡ｴｮ＿＠ Ｑ｡ｳｮＮ＠

Kendi ｨ･ｭｲｩｬｮ､Ｌ＠ yani beraberindeki ｫｩＮ＠

lerden nesne ummaktansa ölümü ｹ･＠ gör.
Aç ölmek daha iyidir, himmetsiz ｫｩｮ＠ ･ｫｭｩﾭ
ni yemektense.
Bir de ｳｮ｡ｭ＠ ｫｩｹ･＠ güvenme, ｫｵｮ＠ yo·
lunu yüz yerden ｢｡ｬｹ｣ｫ＠ olsa da.
Kendinden ｡＠ Ｎｨｳｭｬ｡ｲｮ＠ muhtaç olmaktan
ulu dert yoktur.
Tevazu ehli olan ve ､ｮｹ｡＠ seven bir ｳ｡ｰｫｮＬ＠ bur-
nu büyük olan ve ､ｮｹ｡＠ sevmeyen bir dindardan
ｹ･､ｩｲＮ＠
Biri, bir ｫｩｹ＠ küçük mertebede ｧ￶ｲｭｳ･Ｌ＠ onu
ululukta görünce yine o nazarla bakarsa ondan huda-
ｉ｡ｳ＠ olmaz.
ｋｩｮＬ＠ ｢ｩｬｭ･､＠ ･ｹｩ＠ iddia edip ｢｡ｲｭｳｮﾭ
dan ve ｹ｡ｬｮ｣＠ ｯｬｭ｡ｳｮ､＠ ulu ｡ｹｰ＠ yoktur.
Ondan daha ｡ｬ､ｮｭ＠ ｫｩ＠ olmaz ki elindeki ｨ｡ｺｲ＠
ｲｺｫｮ＠ gaipten gelecek olana verir, o gelmez ve elin-
deki ｨ｡ｺｲ＠ olan da !!ider, ｡ｬＭｶ･ｲｩｴ＠ ｡ｬ､ｮｲＮ＠
 14S
Cihanda ondan daha cimri kimse ｯｬｮ｡ＱＮ＠ ki ondan
bir hacet dilescler onun elinden (o ｩＩ＠ bitirmek gelse
ve bitirmese.
Bir ｫｩ＠ senin ｡ｲ､ｮ｣＠ bir yaramaz söz söylese ve
birisi de dostum diye o sözü sana ｹ･ｴｩｲｳＬ＠ sen bu
(dostunu) ondan beter ､ｭ｡ｮ＠ bil, çünkü o ､ｭ｡ｮ＠
ｹ｡ｲｭｺｬ＠ ｡ｲ､ｮ｣＠ söyler ve bu yüzüne ｫ｡ｲ＠ söyler.
ｋｩｹ･＠ ｹ｡ｲｳｺ＠ yerlere göz kulak tutmaktan ulu
dert olmaz.
Zarara ｵｲ｡ｭ＠ bir ｫｩｹ･＠ kendi ｺ｡ｲｮ＠ gülmek.
ten ulu zarar olmaz.
Bir ｫｩｮ＠ bilgisi ne denli çok olsa ve ｹ･ｴｮｩ＠
olmasa, o bilgiden ona vebal ｨ｡ｳｬ＠ olur.
Her kim ki zaman ｵｳｬ｡ｮ､ｲｭＬ＠ hiç kimse onu
ｵｳｬ｡ｮ､ｲｭｹ＠ ￧｡ｬｭｳｮＬ＠ ta ki ･ｭｩ＠ ｢ｯ｡＠ gitmesin.
Yani her kime ki ｧ￶ｮ＠ ､￶ｮ＠ ve ｺ｡ｭｮ＠ hareketi
bir ･ｹ＠ ￶ｲ･ｴｭｳｩｮＬ＠ her kim ona ben ￶ｲ｣ｴ･ｹｩｭ＠ derse
･ｭｩ＠ ｢ｯ｡＠ gider.
ｋｩ＠ her ･ｹｩ＠ bilgisizlerin ･ｲｩｯ､ｮ＠ saklayabilir,
ama bilgisini yine de kendi ･ｲｩｮ､＠ saklayamaz.
ｈ｡ｬｫｮ＠ senin ｩｹｬｮ＠ ｳ￶ｹｬ･ｭｾｩｮ＠ diliyorsan, sen
kimsenin ｹ｡ｶｵｺｬｮ＠ söyleme.
ｄｯｳｴｬ｡ｲｮＬ＠ yarenierinin çokken az ｯｬｭ｡ｳｮ＠ di-
Iemiyorsan kindar olma.
Dünyada zahmet çekmemeyi, ｫｯｬ｡ｹ＠ ömür sür.
meyi diliyorsan, yönün kendi ｩｮ､･＠ yana olsun, ｢｡ﾭ
ｫ｡ｳｮ＠ ｩｮ･＠ bakma.
ｅｭ･ｩｮ＠ yele gitmemesini diliyorsan, ｢ｩｾ＠ ｩ＠ ki
ileri ｶ｡ｲ｣ｫｩ＠ ､･ｩｬｲＬ＠ onu ileri götürmek ｡ｲ､ｮ｣＠
ｯｊｭ｣Ｎ＠

Seni delilerden ｳ｡ｹｭｬｲｮ＠ istiyorsan ele gir.

mC'yecek bir nesnevi isteme
F:lO
 146

Daima yuzunun suyu ile olmak (namuslu) istiyor-

san, ｵｴ｡ｮｭｹ＠ ｩ＠ edin.
ｅ･ｲ＠ dilersen ki ｡ｬ､ｮｭｹｳＬ＠ ｳｮ｡ｭ＠ ｩｬ･ｲ＠ ｢ﾭ
ｲ｡ｫｰ＠ ｳｮ｡ｭ＠ ｹ｡ｰｭＮ＠

ｅ･ｲ＠ dilersen ki mahçup ｯｬｭ｡ｹｳｮＬ＠ ｫｯｲｵ｡､ｮ＠ yer.

den nesne götürme.
ｅ･ｲ＠ dilersen ki perden ｹｲｴｬｭ｡＠ (lekelenmeye.
sin), kimsenin perdesini ｹｲｴｭ｡Ｎ＠
ａｲ､ｮ｡＠ gülünmesini istemiyorsan elinin ｡ｬｴｮ､ﾭ
kileri anca besle.
ｐｩｭ｡ｮｬｫｴ＠ uzak ｯｬｭ｡ｹ＠ diliyorsan gönül arzu.
sunu ｩ＠ edinme.
Zeki ｫｩｬ･ｲ､ｮ＠ ｯｬｭ｡ｹ＠ istiyorsan yüzünü ｢｡ｫ＠
birinin ｡ｹｮｳ､＠ gör, yani bir ｫｩｮ＠ ｹ｡ｭｳｮ＠ bak,
gör ki Ｈｹ｡ｰｴＩ＠ ｩ＠ iyi ｩ＠ midir, yoksa yaramaz ｩ＠ midir?
ｅ･ｲ＠ ondaki gibi sende de yaramaz bir ｩ＠ varsa bilir-
sin ki bu ｩｬ･､ｮ＠ ｩ＠ ｹｮｲ｡ｭｺ＠ ve iyi ｩ＠ de kendin.
de görürsün. Öyleyse ｩｮ＠ iyisini kötüsünü göstermek
için o ｫｩ＠ sana ayna ｯｬｭｵ＠ olur.
Korkusuz ｯｬｭ｡ｹ＠ diliyorsan, halkla kavga etme.
ｯｮｬ｡ｲ＠ ineiticilerden olma.
Sana hürmet etmelerini istiyorsan ｢｡ｫｬｲｮ＠
hürmetini gözet.
ｅ･ｲ＠ ｨ｡ｬｫｮ＠ senin sözi.inle ｩ＠ görmesini isti\'or-
san, önce sen kendi sözi.inle ｩ＠ gör.
ｅ･ｲ＠ kamillerelen ｯｬｭ｡Ｚｶ＠ dilivorsan, o ki)ikrdcn
ki kemal ｾﾷｩＮｺ＠ ｧ￶ｺｩＮｫｭ＠ olsur. ｳｲｮ＠ sak b. ｡￧ｫ＠ L't.
me.
ｅ･ｲ＠ halk içinde herkesten ulu ｯｬｭ｡ｹ＠ diLvursan
nimetini bol eylc, yani ｴｵｺｮ＠ ＮＺｫｮ｣ｩ＠ ｨ｡ｫ＠ i<.;in.
divenkri ｬｾｏｫ＠ edin.
 147

dilersen ki ｣ｩｶ｡ｮ･ｲｴ＠ ｯｬ｡ｳｮＬ＠ｅ･ｲ＠ vefadar ol.

ｅ･ｲ＠
dilersen ki azadelerden ｯｬ｡ｳｮＬ＠ yani kimseye
efendi .demeycsin, ｡￧ｧ￶ｺｬ＠ ｢ｲ｡ｫ＠ ve gönlünden
ｧｩ､ｾｲＮ＠
ｅ･ｲ＠ adillerelen ｳ｡ｹｬｭ＠ diyorsan elinin ｡ｬｴｮ､ﾭ
hikri ｨｯｾ＠ tut.
ｅ･ｲ＠ <H ｡ｮ＠ k ｮ｡ｭｳ､＠ uzak ｯｬｭ｡ｹ＠ diliyor-
san ｯｮＡ｡ｬ＼＠ ｧ￶ｲ｣･ｩｮ＠ her fiil belirtisini övcrsin.
ｅ･ｲ＠ bütün gönüllerele yerinin ｯｬｭ｡ｳｮ＠ istiyorsan
ｾ［ＨｩｺＮＧｮ＠ bütün ｧ￶ｲｬｫｮ｟ﾷ＠ uyacak biçimde söyle.
E['L'r L!m ｕ｜ｮｩｬｫｲ､｣＠ olmak isityorsan, sen sana
ｬ＿ｶｴ＠ ｰｩｲｮ｣ﾷ､Ｈ＼＠ bir ｩ＠ ｢｡ｫｳｮ＠ da ｬ｡ｹｫ＠ görme.
E('c:) ｹｩｱﾷ￧Ａ｣＠ ｮｷｲｨ｣Ａ･＠ ｩｹｬ｣ｾｴｲｭ･ｳ＠ mümkün
olmayan bir ve. ｮｬ｡ｳ＠ ｩｳｴ｣ｭｹｯｲ｡Ｌ＠ cahillerlc
et· del ct nH.:, ｶ｡＠ i •, ｫＮ＾｣＠
E!!cr ｢｡ｬｫｮ＠ ｩｶｾ＠ ｯｬｮＺ｜ｹ＠ ､ｩｬｹｯｲｳ｡＠ ｶ｡ｮ＠ halktan
｣ｳｩｲＺｾｴｭ･Ｎ＠
Ve c[!c:r dilersen ki :t<:.tar senelen uzak yerlere
ｵｴＮ｡ｳｮＬ＠ elini ｫＺ｡＠ tut.
\'al!ahü alem, budm ｎｵｾｩｲ｣ＱﾷＭｮ＠ Adil'in ￶ｴｬ･ｲｩ＠
\'C sö;:lt:t i ki ｡ｲｺｴｩｪｮ＠ ｬ＠ ＠ ral. Ｌ［ｴｲＮ＠
imdi c\' ｣ｩｦＺｴｲｫ［Ｌ＠ bu Ａｴｬ｣ｲｩ＠￶ hor !JÖnllt', bu
siizlcrdcn ｦＬﾷｲ＠ hibnct, ｬ｣ｭ＠ saltanat kokusu g:l'iir.
(tin!;ü ｬｵ＠ sözler lwm ｰＺＭ､ｩ［ｨｬ｡ｲ＠ sözüdür hem de
ｌｩｬｴＺ､｣ｲ＠ si)t.i.icliir. Ü\'lcvsc ｾＧ｡ｬ｛ｩｮ､Ｚ＠ bir i::; \'aki
(dur·: .. • ＺＬｌＭ＠ ［｣ｫＮﾷｮＬｬＺ＠ ｩ｣ＮＬﾷ＠ ｬｵ＠ viüitlik ＼Ｎ［｡Ｚ＾ｮｬ＠ iip.
ｮ＠ ｨＺＮ＠ •;;':!I·.Ti. ｃ｜ｩｫ＠ ｶＺｊ［ｉＡ｡ｲ＠ çok ｶ｡ＺＬ［｣ｬｫｲ＠ i(;in ':ok
ｴ｣ｔｨＮ＠ <'k<.•,' ﾷｴｫｲＮ＠ ｳｫｮｬ＠ ｣ｮｬ＼ｷ､｡＠ hu ｬ､Ｇｲ＠ ｯｬｲＮ＠
 Dokuzuncu Bölüm

ｇｅｎￇｌｋ＠ VE KOCALIK ｈａｌｎ＠ BEY AN EDER

Ey ｯｵｬ＠ gerçi gençsin, ama kocalar gibi ｡ｫｬ＠ ve

temkinli ol, ama demem ki birdenbire ｧ･ｮ￧ｬｩ＠ ｢ｲ｡ｫＮ＠
O ulu gibi tembel gençlerden olma, ｮ･ｬｩ＠ ol, çünkü
gençler ｮ･ｬｩ＠ olursa ｨｯ＠ olur. Nitekim Aristctalis der
ki, ･Ｍ｢｡＠ nev'un mine'l·cünun, yani delilik türlü
türlü olur, bir türlüsü de gençliktir. Ama cahil genç-
Ierden olma, bela dedikleri cahillerden kopar. Ömrü-
r.ün lezzc'.ini de gençlik ￧｡ｮ､＠ ala gör, ｹ｡ｬｫｴ＠ bu
Iezzeti ｢ｵｬ｡ｭｺｳｮＬ＠ bulsan da ｹ｡ｲ＠ olmaz.
Ey ｯｵｬＬ＠ gençlikte, ne olursa olsun, ｔ｡ｮｲＧｹ＠ unut.
ma ve ölümden emin olma, çünkü·. ölüm gelince genç
ya da koca demez. Nitekim ｡ｩｲ＠ de,
Türkçe ｩｲ＠

ｙｩ､＠ ü pir eceldedir yeksan

Pir ölicek ｫ｡ｬｲ＠ ｭ＠ yani cevan
Öyleyse ｢ｩｬｭ＠ ol, her kim ki ､ｯｵＬ＠ ölecektir ve
her kim ki cihana geldi, gidecektir.
Hikaye: ￶ｹｬ･＠ rivayet ederler ki ｂ｡､Ｇ＠ bir
bir terzi ｶ｡ｲ､Ｌ＠ ｍ･ｨｴｬ｣ｲＧ＠ ｡￧ｬｮ＠ ｫ｡ｰ､＠ bir ､ｫｦｮ＠
ｴｵｭＬ＠ bir ｢｡ｲ､＠ da ､ｫ｡ｮｩ＠ bir ｭｨ｡＠ asa
ｫｯｭｵｴＬ＠ ne zaman bir ölü geçsc verden bir ｴ｡＠ ｡ｬｲ＠
 150

o ｢｡ｲ､＠ ｢ｲ｡ｫ､Ｎ＠ Ayda bir de ｢｡ｲ､＠ ｢ｯ｡ｬｴｲＬ＠ ｴ｡ﾷ＠

ｬ｡ｲ＠ ｳ｡ｹｲ､Ｎ＠ Bilirdi ki o ay ｂ｡､Ｇｮ＠ ne kadar ölü
￧ｫｭｴｲＮ＠ ｂ｡ｲ､＠ ｢ｯ｡ｬ､ｫ￧＠ yine ｡ｳｲ､Ｌ＠ bir aya ka-
Lh.r he:r bir ölü geçtikçe bir ｴ｡＠ ｢ｲ｡ｫ､＠ ve ay ｢｡ｮＮ＠
da yine ｢｡ｲ､＠ ｢ｯ｡ｬｴｲ､Ｌ＠ o ay da kaç ölü ￧ｫｴｮ＠
yine bilirdi. Bu terzi bunu sürekli olarak sanat edin·
ｭｩｴＮ＠ Ta ki bir !!Ün bu terzinin de eceli geldi, öldi,i, bi-
rinin bu tcrziye ｩ＠ ､ｴｩＮＬ＠ geldi ki ｩｮ＠ bitirsin. ｂ｡ｫｴ＠
ki terzinin ､ｫ｡ｮ＠ ｫ｡ｰｮｭＮ＠ Terzinin nereye ｧｩｴﾭ
ni ｫｯｮｷ［ｵ､｡＠ sordu. ｋｯｭｵｳ＠ dedi ki.
---- Terzi de ｢｡ｲ､＠ girdi, yani her ölü geçtikçe
｢Ｚｾｲ､｡ｪＲ＠ bir ｴＺｾ＠ ｢ｲ｡ｫｮｬＬ＠ zaman onun da ｴ｡ｮ＠ har-
ｴｬ｡ｾＺ＠ ｢ｲ［ｫｴＮ＠

ｩｮ､＠ ey o[:ul, gafil ｬｭＺ＠ｯ \'C ｧ｣ｮＬｾｬｩｭﾷ＠ gü\'enrnc,

ne halde olursan ol, ulu ｔ｡ｮｲ｜＠ unutma, yani ibadet.
tc ek olsan giinahta da olsan ulu ｔ｡ｮｲＧｹ＠ ana dur,
çünkü ibadcttc ｔ｡ｮｲＧｹ＠ anarsan ibarlcttc daha güçlü
c•lursun, ･ｲ＠ günahta ｡ｮＭｳ＠ umuttur ki ｔ｡ｮｲＧｹ＠ an-
､ｮ＠ ｩ￧＠ o günahtan ｢｡ｬｮｳＮ＠ Öyleyse her an
ｔ｡ｮｲＧｹ＠ ana dur ve ｢｡Ｚｬｮｭｾﾷ＠ dileye dur.

Sonm her an ｣･ｬｩ＠ ｹ｡ｫｮ＠ bilip ölümden korka

dur, Hi ki ｡ｾ＾ｲ＠ ｧｮ｡ｬ＠ yükler boynundayken ｳ･ｲ＠ de
terzi gibi gvJillil:lc ecd ｢｡ｲ､ｮ＠ ､ｭ･ｹｳｩｲＮ＠

Ondan sonra, ｌｬｫｮ｡ｲ＠ ｵｮｰ＠

d:üma gc·nç·lcrlc ol-
ｭ｡ｳｮＬ＠ ｹ｡ｩｬＭ｢＠
oturmak gerek, ｹｮｲｩ＠ ､［Ｚ＠
bir sohbette,
［｟｜ｲｫ｡､ｬｮ＠ daima ｛Ａ｣￧ｬｲ＠ ｯｬｭ｡ｳｮＬ＠ çok ｹ｡ｬ＠ pirler
de birlikte otursunlar; çiinkii gençlikte ｫｩ＠ salt içki-
siz. ｳ｡ｲｨｯｴｵＮ＠ Ne ｺ｡ｲｮｾＮ＠ ki bir sohlwtle ｾﾷ｡ｬｲ＠ da
olsa, f!Cnçlcr ｦｲ｣￧ｬｩｫ＠ ｳ｡ｲｨｯｬｵｹ＠ bir muhal SÖZ, ya.
ni ｡ｫｬ､ｮ＠ ｵｺＺｫ＠ bir söz siivleseler. ｶ｡ｳｬｲ＠ ｵｶ｡ｮｲｬＺ＠
 ＱＮｾ＠ ＠

ya da gençler kendilerinin ｡ｹｰ＠ ｳ｡ｮｭ､ｫｬｲ＠ ｡ｹｰｬ＠

bir ｩ＠ ｩｬ･ｳｲＬ＠ ｹ｡ｬｲ＠ bilirler ki ｡ｹｰｴｲＬ＠ yapmaya ko·
mazlar; çünkü gençler ne kadar ･ｹ＠ bilirlerse ｹ｡ｬｲ＠
daha ￧ｯｵｮ＠ bilirler. Gençlerde kendilerinin bilgisini
ｹ｡ｬｲｮ＠ bilgisinden ｹ･＠ sayma ｡ｬｫｮｲ＠ ｶ｡ｲ､Ｎ＠
Onlar her an ｹ｡ｬｮ＠ ｡ｫｹ＠ getirip ｯｮｬ｡ｲ＠ sözlerini
alaya ｡ｬｲＮ＠ Çünkü gençler kendi bilgilerini herkesin
bilgisinden üstün ｳ｡ｮｲｬＮ＠ ｭ､ｩ＠ ｳ｡ｫｮ＠ ey ｯｵｬＬ＠ sen,
kendini böyle sanan gençlerden olma, ｹ｡ｬｲ＠ çok
hürmet et ve onlarla ｫｯｮｵｲ･＠ ｢｡ｯ＠ sözler söyle-
me, yani ｫｯｬ｡ｹｮ＠ ｮ｡ｳｬ＠ gelirse öyle ｫｯｮｵｭ｡Ｌ＠ ｹ｡ｬｲ＠
bir söz söylerlerse hemen cevap verme, ne denli dü-
ｮｩｲｳ･＠ ｯｮｬ｡ｲ＠ sözüne bundan iyi cevap olmaz. Bun-
dan iyisi yoktur ki ｣･ｶ｡｢ｮ＠ yine siz buyurun (söyle-
yin) diyesin ve ｳｵ｡ｮＬ＠ çünkü ｹ｡ｬｲｮ＠ sözünün ce-
ｶ｡｢＠ ｯｮｬ｡ｲ＠ dinleyip ｳｵｭ｡ｫｴｲＮ＠ Yoksa Ｈｯｮｬ｡ｲ＠ verece·
ｩＩ＠ cevaptan ｵｴ｡ｮｬ｣ｫ＠ bir duruma ､･ｲｳｩｮＮ＠ Nitekim
meselde ｧ･ｬｭｩｴｲＺ＠
Hikaye: ￶ｹｩ･＠ rivayet ederler ki bir ･ｨｩｲ､＠ bir
pir ｶ｡ｲ､Ｌ＠ yüz ｹ｡ｮ､＠ idi, boynu bir tarafa ･ｩｬｭｴ＠
n' beli ｢ｫｬｭｩｴＮ＠ Bir gün bu egri ｢ｩＮｲ＠ ｫｯ｣｡＠
bükiilüp gidadi. Bir genç latife olarak bu kocaya de-
di ki,
Baba, bu ｴ｡ｾ､ｮ＠ ｾﾷ｡ｶ＠ kaça ｡ｬ､ｮＬ＠ haber \'cr,
h:n de ｡ｬｶｲｮＮ＠
Yani belinin ｢ｫｩｬＺＮｮ＠ ima Yoluyla ｡ｮｬｴｲＮ＠
Pir hemen ｣ｮﾷ｡ｰｬ､Ｎ＠
- Ey ｙｩｴＬ＠ ･ｲ＠ ömri.in uzun olursa zaman bu ya·
ｾﾷ＠ sana bed;:wa \·erir, hernekadar bu vay sana ｬ｡ｹｫ＠
ｵｬｭ｡ｾ＠ da.
O 12enç ｵｴ｡ｮ､＠ \'C bu siiz Yadi!!tlr ｫ｡ｬ､Ｎ＠
 1.12

imdi bdmek gerek ki ｹ｡ｬｲｮ＠ marileti ｫｵｳｺ＠

gençlerin marifetinden ｦ｡ｺｬ､ｲＮ＠ Ama bu ､･ｩｭ＠ o
ｹＺｬ｡ｲ､＠ ki ｳ｡ｫｬｲｮ＠ ulular sohbetinde ｡ｲｴｭ＠
ｯｬｳｵｮＺｲＬ＠ ｫｯｬ｡ｹ＠ ｢ｹｴｭ＠ ｯｬｭ｡ｳｮｲＬ＠ çünkü geli·
ｩｧｺ･ｬ＠ ｹ･ｴｩｭ＠ ｹ｡ｬ､ｮＬ＠ ulular sohbetini ､ｩｮｬ･ｭ＠ toy
ｯｬ｡ｮ｣＠ marifeti ｹ･､ｩｲＮ＠
imdi ey ｯｵｬ＠ ｧ･ｮ￧ｬｩ＠ ｧ･ｬｩｺ＠ geçirme, ta ki
ｹ｡ｬｫｴ＠ bilgisiz ｫ｡ｬｭｹｳｮＬ＠ çünkü marifetli gençler
pir ｳｦ｡ｴｬ､ｲＬ＠ marifetsiz kocalar çocuk ｳｦ｡ｴｬ､ｲＮ＠ Öy.
leyse pir ｳｦ｡ｴｬ＠ gençler çocuk ｳｦ｡ｴｬ＠ kocalardan ｹ･＠
olur. O halde gençlikte ｹ｡ｬｲ＠ öykün, ta ki ｹ｡ｬｫﾭ
ta gençlerden ｵｴ｡ｮｭｹｳＮ＠
Ondan sonra ey ｯｵｬＬ＠ ne nmr.n ki gençlik ￧｡＠ ge·
çip ｫｯ｣｡ｬ＠ ￧｡＠ gelse ｡ｲｴｫ＠ gençlikteki ､ｩｮ￧ｬ＠ gözle-
me, yani ｧ･ｮ￧ｬｩ､＠ ｯｬ､ｵ＠ gibi terütaze yürüyüp
zevk ve ･ｨｶｴ＠ gözleme. Çünkü ｹ｡ｬｲ＠ ｹｩｴｬ･ｮｰ＠ te-
rütaze yürüyüp zevk ve ･ｨｶｴ＠ gözleyince halk ｡ｲｳｮﾷ＠
da tez rezil olurlar. Öyleyse ｫｩＬ＠ gerek ki ｹ･ｲｮ＠ göz.
!eye. Yani gençlikte genç olsun, ｫｯ｣｡ｬｴ＠ gençlik men-
zilinden göçsün, yoksa hali geminin üstüne saray va·
pan o adama benzcyecektir.
Hikaye: ￶ｹｬ･＠ ｧ･ｴｩｲｭｬ､＠ ki bir yoksul göçebe
Türkün iki ｯｬｵ＠ ｶ｡ｲ､Ｌ＠ ｡ｴｬｲ＠ ｡ｮｬｲ＠ öldü, bu iki ｯＮ＠
lan öksüz ｫ｡ｬ､ｲＬ＠ Türkiliktc (göçcbelikte) ､ｵｲｭ｡ﾭ
lar, ･ｨｩｲ＠ indiler. Bir gün ･ｨｩｲ､＠ gezerken bir vira·
nede mal buldular, ｬ｣ｴｩ･ｲＮ＠ O ･ｨｩｲＬ＠ deniz ｫｹｳｮ､｡＠
idi. ｂｹ＠ deniz ticaretine heves etti, bir gemi düz.
dii, scfere ￧ｫｴＮ＠ Seferden ､￶ｮ･＠ ｫ｡ｲ､･ｩｮ＠ gör-
mq!e geldi. Gördü ki küçük ｫ｡ｲ､･ｩ＠ de bir büyük be-
zirgan ｯｬｭｵＬ＠ ･ｨｩｲ､＠ güzel saraylar ｹ｡ｰｴｲｭＮ＠ Biiyük
olan kendi kendine sövlcndi, dedi ki,
 - ｋ｡ｲ､･ｩｭ＠ iyi evler ｹ｡ｰｴｲｭｾＮ＠ ancak seferc ￧ｫﾭ
sa ｶ｡ｲ､＠ yerde bunun gibi ｳ｡ｲｹ＠ ｯｬ､ｵｮ＠ kim bile-
bilir? Ben geminin üstüne bundan daha iyisini ｹ｡ｰｴﾷ＠
ｮｾｹｭ＠ ki nereye varsam böyle bir ｳ｡ｲｹｭ＠ ｯｬ､ｵｮ＠
görsünler, dedi.
Geminin üstüne bir saray ｹ｡ｰｭｬｲｮ＠ buyurdu.
Ama bilmez ki gemi bunun gibi yükü ｴ｡ｭｺＮ＠ ｙ｡ｰｴｲﾭ
､＠ ve hemen denize ｡￧ｬ､Ｌ＠ ｡ｺ｣ｫ＠ yer gitmeden gemi
｢｡ｴＬ＠ içindekiyle birlikte. ｭ､ｩ＠ koca, ｹｩｴｬｫ･＠ zev-
ki gözlerse melanetlik denizinde tez batar.
ｲｮ､ｩ＠ gcnçkcn gençtin, ne zaman ki ｹ｡ｬｮ､＠ ｹ｡ﾷ＠
ｊｹ｡＠ ｹ｡ｫｲ＠ biçimde ömür sür. ｩｲＺ＠
Bir pir ｭ･ｲ＠ ki bir cevane
ｃ｡ｮ＠ içinde mihrihane
Dedi ｹ｡ｮｭ＠ gel ey dil-ararn
Ta can tuta vashn ile aram

Dedi koca ölüme yavuksun

Yok ｳｬｮ＠ ｩ･ｮ＠ sovuksun
ｙｩｴ＠ ｹｩｴ＠ ile bir olurlar ,
Cinsin gözetir çü pir olurlar
ｭ､ｩ＠ ｮ｡ｳｬ＠ ki gençlik ￧｡ｮ､＠ ｹ｡ｬｫ＠ gözlenmez-
sc, ｹ｡ｬｫ＠ ￧｡ｮ､＠ da gerek ki gençlik gözlenmesin,
çünkü gençlik gözleyen koca ､ｭ｡ｮ＠ ｡ｲ､ｮ＠ kovalar·
ken sanki hiç ､ｭ｡ｮ＠ kaçan biri ､･ｩｬｭ＠ gibi gi.
den ｫ｡￧＠ benzer. hiç ｡ｫｬ＠ olan biivk vapar ｭ＿＠
ｩｲＺ＠

Kendüzünü ｹｩｴ＠ billcek salhurde pir

Benzer ana ki kaçarken ￧｡ｬ､ｲ＠ nefir
imdi ｳ｡ｫｮ＠ ｹ｡ｬｫｴ＠ mundar huylu olma, çünkü
özensiz ｶ｡ｬ､ｮ＠ gcçimsiz a\Tat Ｌｲ｣￧､ｩＮ＠ E\' ｯｵｬＬ＠ çok
 ｳｾ＠

ｳ｡ｫｮ＠ özensiz ｹ｡ｬ＠ pirlerden ve ｹ｡ｬｫｴ＠ ulu

ｔ｡ｮｲＧｹ＠ daha çok ｴ｡ｮ＠ gençliktekinden; çünkü ｹｩｴﾭ
liktc umudu var ｫｩｮ＠ ki ｹ｡ｬ＠ olur, ama pirin umu·
du öli.imdür. Çünkü ｴ｡ｨｬ＠ ｹ･ｲｩｮ｣＠ umuttur ki olgun-
ｬ｡ｲＬ＠ ｯｬｧｵｮ｡｣＠ da ･ｲ＠ biçmezlerse kendi kendine
dökülür; ｹ･ｭｩ＠ de ｯｬｧｵｮ｡｣＠ ･ｲ＠ toplamaziarsa
güzün ne ｹ･ｭｩ＠ ｫ｡ｬｲ＠ ne ｹ｡ｰｲＮ＠ ｭ､ｩ＠ ey ｯｵｬ＠ ulu
ｔ｡ｮｲＧ､＠ dilerim ki benim gençlikten ve ｫｯ｣｡ｬｴｮ＠
･ｴｩｭ＠ bu ｩｫ｡ｹ･ｴ＠ sen de erkek ￧ｯ｣ｵｫｬ｡ｲｮ＠ edesin.
Be);it:
ａｹｰｬ｡ｲｮ＠ beni ger pirlikten ｡ｬｲｳｭ＠
ｂ･ｬ｡､ｲ＠ ｫｯ｣｡ｬ＠ pes beladan ｡ｬｲｳｭ＠
Ondan sonra ey ｯｵｬＬ＠ ｹ｡ｬｮ､＠ bir yerde ycr-
ｬ･ｭｹ＠ ￧｡ｬＬ＠ çünkü pirlikte sefer etmek ｡ｫｬｲｮ＠ ｩ＠
､･ｩｬｲＬ＠ hele yoksul olursa. Çünkü ｫｯ｣｡ｬ＠ bir ､ﾭ
man, yoksulluk bir ､ｭ｡ｮＬ＠ bu iki ､ｭ｡ｮｬ＠ yola ￧ｫﾭ
mak ｡ｫｬ｣＠ bir ｩ＠ ､･ｩｬｲ＠ Ama· ･ｲ＠ zorunlu olarak
yola' ￧ｫｭ｡＠ gerekirse, çaresiz olunca ￧ｫＬ＠ ･ｲ＠ ulu
ｔ｡ｮｲ＠ o seferde sana ｹ｡ｲ､ｭ＠ ederse ve nimet eline gi-
rerse, evine dönmeyi arzu etme ki bir evden ötürü yi·
ne yolculuk zahmetini çekmeyesin. Çünkü ｫｩｮ＠ ge-
çimine sebep nerede iyiyse evi orada ｹ｡ｲ＠ her ne-
rede ki ｨｯｬｵ＠ ｦ｡ｺｬ､ｲＬ＠ ｫｩｮ＠ ､ｵｲ｡＠ orada en iyisi·
dir. Orada ､ｯｵｭＬ＠ orada ｹ｡ｬｮ､ｭ＠ demek olmaz,
gerçi vatan ikinci ｡ｮ､ｲＬ＠ derler, çünkü ｡ｮｳ＠ sev-
mek ｮ｡ｳｬ＠ imandan ;se ｶ｡ｴｮ＠ sevmek de öyledir,
ama sen onunla ｲ｡ｭ＠ çünkü ｶ｡ｴｮ＠ sevmek iman-
､｡ｮｲ＠ dediler, içinde aç müflis oturmak ｩｭ｡ｮ､ｲ＠
demediler. Öyleyse ｩｮ＠ nerede ｾ･ｬｩｭｳ＠ ｯｲ｡ｹ＠ ;atan
edin. Çünkü ､･ｭｩｬｲ＠ ki, ｫ｡ｺｯＺ＠ nerede ise o yerde
olmak ｨ｡ｴｬｫ＠ ｮｩ｡､ｲＬ＠ ｢｡ｨｴｳｺＱｲ＠ ｮｩ｡＠ da odur ki
 ＠ ss
aç ve dinç otursun, ｫｴｬ＠ çeksin, bu ｶ｡ｴｮｭ､ｲＬ＠ ter·
ketmem desin. Bu eblehliktir. Görmez misin Resul
Hazret-i aleyhisselam Mekke'de ､ｯｵＬ＠ ｩ＠ Medine'de
düzene ｧｩｲ､＠ için ｡ｲｴｫ＠ Medine'den ｡ｹｲｬｭ､Ｎ＠ ｩｭ､＠
sen de ｹ｡ｲｬ＠ bir yer bulunca oradan ｡ｹｲｬｭ＠
￧｡ｬＬ＠ orada ayak direyesin, ｳ｡ｫｮ＠ filan yerde yarar
daha çoktur deyip ｢｡ｯ＠ ｶ｡ｲｭｹｳｮＬ＠ burada olan
ｺ｡ｲ＠ orada kötü ｫｬ｡ｲｳｮ＠ ve orada daha ｺ｡ｲｬ＠ olur.
sun. Çünkü ､･ｭｩｬｲ＠ ki, bir iyi yeri ｢ｲ｡ｫｰ＠ daha
iyisini ｢ｵｬ｡ｹｭ＠ deme, bu hayal ile onu ｢ｵｬ｡ｭｺｳｮ＠ ve
ｯｬ｡ｮ＠ da elden ￧ｫ｡ｲｳｮＮ＠
ｭ､ｩ＠ ey ｣ｩ･ｲｫ￶ｭＬ＠ örnrün ki geçer, düzensiz
geçmesin, ･ｲ＠ dosta ve ､ｭ｡ｮ＠ iyi görünmek istiyor-
san. Ama ･ｲ＠ ömrünü ｢ｯ＠ yere geçirirsen, avamdan
ｳ｡ｶｬｲｮＮ＠ Öyleyse kendi ｩｮ＠ düzenini iyi koru.
 Onuncu ｂ￶ｬ｡＠

YEMEK ｔｅｒｂｙｓｎＬ＠ ｔￖｒｅｎ＠ VE

ERKANINI BiLDiRiR

ｂｩｬｭ＠ ol ey ｯｵｬＬ＠ alem ｨ｡ｬｫ＠ iki cinstir: Biri seç-

kinler ve biri avam. Ama bütün külfetler seçkinler
üzerindedir, çünkü ｡ｶｮ＠ ｩｬ･ｲｮ､＠ hiç terbiye, yani
düzen yoktur, ￶ｹｬ･＠ ki bir ｩ＠ olsa o ｩｮ＠ ｩｬ･ｲｮｫ＠ için
belli bir ｺ｡ｭｮ＠ yoktur. Ama ｳ･￧ｫｩｮｲ＠ ｡ｫｬ＠ olanlar-
､ｲＬ＠ gece ve gündüz ki yirmi dört saattir, ｢￶ｬｭ･ｲﾭ
dir, her saatte ne ｩｬ･ｹ｣ｫｲｮ＠ bilirler, Ｈｹ｡ｰ｣ｫｬｲＩ＠
iki ｩ＠ midir, yoksa bir midir, birbirinden ｦ｡ｲｫｬ＠ olur,
her bir ｩ＠ ｡ｹｲ＠ ｡ｹｲ＠ seçilir, birbirine ｫ｡ｲｭｺＮ＠ ｋｵｬ｡ｲ＠
da bunlara ne zaman ne türlü kulluk edeceklerini bi-
lirler, böylece ｯｮｬ｡ｲ＠ da ne ｩ＠ ｹ｣ｰ｡ｫｬｲ＠ ｢･ｬｩｲｭ＠
olur.
ａｲ｡＠ bütün ｩｬ･ｲｮ＠ ｳ｡ｦ＠ yemekledir. imdi ye-
mek yemekte de ulular bir düzen ｫｯｹｭｵｬ｡ｲ､Ｌ＠ ￶ｹﾭ
le ki: Seçkinler ve avam üç ｫｳｭ､ｲＮ＠ Bir ｫｳｭ＠ pazar
chli, ｡ｬ｣＠ ve ｳ｡ｴ｣Ｌ＠ rençber (olan) kavimdir, ｢ｵｮｬ｡ｲ＠
￧ｯｵｮｬｫ｡＠ adetleri ｵ､ｲ＠ ki, ｡ｫｭ､ｮ＠ sonra yerler.
Bunun gibi yemek ｺ｡ｲｬ､Ｌ＠ çünkü yerler, daha haz·
metmeden yatarlar.
Ondan sonrn bir ｫｳｭ＠ da sipahilerdir. ｂｵｮｬ｡ｲ＠
adetleri ｵ､ｲ＠ ki, ne zaman ellerine yemek geçerse o
zaman )'lrler, çünkü ＡＩｴＮｮｬ｡ｲ､＠ ｢｡ｫｬｮ＠ dinc gö·
rümlüdürler. Öyleyse o ｵｭ､ｫｬ｡ｲ＠ yerden ne zaman
ellerine geçerseo zaman yerler. B ö y 1 e olun.
ca, bu adet hnyvanlarr'\ adetidir, hayvan da ｡ｲｰｹ＠ ve
ｳ｡ｭｮ＠ ne vakit bulurset o vakit yer ve ｢ｵｬ｡ｭ､＠ va-
kit de ｫ｡ｴｬｮｲＮ＠
Ama seçkinler ｹ･ｭｩ＠ gecede ve gündüzde bir
kez yerler, çünkü kenuini ｳ｡ｫｮｬｲ＠ yolu budur,
ama böyle yemek de bedeni ｺ｡ｹｦｬｴｲ＠ ve kuvveti ek·
sil tir.
Ey ｯｵｬ＠
benim ｫ｡ｴｭ､＠ sevap odur ki sabayleyin
ｳ｡ｦｲ｢ｴｭｬｫ＠ biraz yemek yesinler, sonra kendi ｩﾭ
lcriyle ｵｲ｡ｳｮｬＬ＠ ￶ｬ･＠ ｹ｡ｫｬｮ｣＠ yine ne gerekiyorsa
yesinler, bu, ta ikindi geçineeye kadar hazmolur. On-
don sonra yiyecek yesinlt:r, ta ki yatacak zamana ka
dar sinsin. ａｫｬ＠ ve hikmet için bu daha iyidir.
Sonra ey ｯｵｬＬ＠ yemek vaktinde seninle birlikte
yiyecek ｫｩｬ･ｲ＠ ｨ｡ｺｲ＠ ｯｬｭ｡､ｫ￧＠ yemek getirme; senin
ｫ｡ｴｮ＠ yemek yemek için ｴｯｰｬ｡ｮ､ｫｲＬ＠ sana va.
ciptir, ｹ･ｭｩ＠ ｹ｡ｶ＠ ｹ｡ｶ＠ yiyesin, tez tez ycmeyesin.
Önüne bak, yemek yerken kimse ilc ｫｯｮｵｭ｡Ｌ＠ ｳｬ｡Ｎ＠
ｭｮ＠ ｡ｲｴ＠ budur. ｂ｡ｮ＠ da öne ･Ｌ＠ kimsenin yüzüne
bakma ve kimsenin ｬｯｫｭ｡ｳｮ＠ gözleme, çünkü lokma
gözetiemek çok ｡ｹｰｴｲＮ＠ Buna münasip,
Hikaye: ￶ｹｬ･＠ ｧ｣ｴｩｲｭｬ［＠ Sahip Kafi derler bir
bey ｶ｡ｲ､Ｌ＠ bir gün nedimleri ve ｹ｡ｺ｣ｬｲ＠ ｯｴｵｲｭ＠
yemek vivordu, hir ｫｩｮ＠ ｫ｡ｪＧＡｮ､＠ bir ｫｬ＠ gördi.i.
dedi ki,
- O ｫｬ＠ ｬｯｫｮ｡､＠ gider.
O ｫｩ＠ elindeki ｬｯｫｭ｡ｹ＠ ｢ｲ｡ｫｴ＠ \'l' ｫ｡ｬｰ＠ gitti.
Oturanlar ｡ｲ､ｬＬ＠ sahip o ｫｩｾｶ＠ !!eri ｾｬﾷｴｩｲＮ＠
 - Niçin ｫ｡ｬｰ＠ gittin? diye sordu. O ｫｩ＠ dedi ki,
- Ben lokmadaki ｫｬ＠ gören ｫｩｮ＠ ｹ･ｭｩｮ＠ ｮＭ
ｾＬ［ｮ＠ yiyeyim.
Bunun üzerine Sahib'in yüzü ｫｺ｡ｲ､Ｎ＠
imdi ey ｯｵｬＬ＠ yemekte kendinle ｭ･ｧｵｬ＠ ol, am
katma biri ｧ･ｬｭｩｳ＠ önce onunla ￶ｺｲｬ･Ｌ＠ sonra bu.
yur ki yemek gelsin. Ama ｹ･ｭｮ＠ ortaya ￧ｫ｡ｲｬｭﾭ
ｳｮ､｡＠ ｵｬ｡ｲｮ＠ iki adeti ｶ｡ｲ､Ｚ＠ Birisi budur ki önce
kendisinin ｡＠ gelsin, biri de budur ki ｫｩｮ＠ önce ge·
!en ｡ｮ＠ yemesi gerek. Bu adet ötekinden ｹ･､［ｲＬ＠
çünkü bu cömertlik ｧ￶ｲ･ｮｩ､Ｎ＠ ｋｳ｡｣＠ bir ￧･ｩｴ＠ ye-
mek önüne gelince, tezcek bu ｹ･ｭｩ＠ götürün ｢｡ｫﾭ
ｳｮ＠ getirin deme, hayli ･ｬｮｳｩ＠ o yemek önünde,
sonra bir ￧･ｩｴ＠ daha getirsinler. Çünkü herkesin ｩｴ｡ﾷ＠
ｨ＠ bir olmaz, olur ki ｫｩ＠ ｶ｡ｲ､＠ o sonra gelen ｹ･ｭｩ＠
sevmez, ｵ＠ halde ｩｳｴ･ｹｬ＠ olunca herkes nasibini aL
ｭ＠ olur. ａｹｲ｣｡＠ ｾｩ＠ ｶ｡ｲ､＠ tez yer, ｫｩ＠ ｶ｡ｲ､＠ keyfin-
ce yer, öyleyse ｹｩ･｣＠ ne denli geç ｫ｡ｬ､ｲｳ＠ o
denli iyidir, tez yiyen ve geç yiyen hep dovar.
Sonra senin önünde bir yemek olsa, ｡ｹｲ＠ oturan
toplulukta olmasa onlara da önündekinden nasip ver,
ta ki gözleri o yemekte ｯｬｭ｡ｳｮＮ＠
Yemek yenirken de yüzünü ･ｫｩｴｭＬ＠ ｳｯｦｲ｡｣ｹｬ＠ sa-
ｶ｡ｮＬ＠ o yemek iyi bu yemek kötü deme. Bu söz bir
bölümde daha gelecektir.
imdi, ne ｺ｡ｭ＼ｮ＠ ki vemck terbiyesini ￶ｲ･ｮ､ｩＬ＠
｡ｲｰ＠ içmek terhivesini de ￶ｲ･ｮｭｫ＠ gerek. Çünkü
ｬｵ｡ｲ＠ !';'arap içmek için de bir tiire ｫｯｹｭｵＡＧ［ｬ＼ｲ､ＭＮ＠
 On Birinci Bölüm

ａｒｐ＠ ￇｍｅｎ＠ ｔｅｒｂｩｙｓｎ＠ VE

YOLUNU ｂｌｄｒ＠

ｭ､ｩ＠ ｢ｩｬｭ＠ ol ey ｯｵｬＬ＠ ｡ｲｰ＠ konusunda ne iç di-

yebilirim ve ne içme diyebilirim. Çünkü gençler kim-
senin sözüyle ｩ＠ görmezler ve ｢｡ｫｳｮ＠ sözüyle yi·
ｩｴｬｫ＠ fiilinden vazge-çmezler. Çünkü bana da gençken
çok söylerlerdi, ben de kabul etmezdim. Elli ｹ｡ｭ､ｮ＠
sonra ulu ｔ｡ｮｲ＠ inayet eyledi, bana ｹ｡ｲ､ｭ＠ etti ve
tövbeyi ｬ｡ｹｫ＠ gördü.
Ama ･ｲ＠ içmezsen iki ｣ｩｨ｡ｮ＠ ｦ｡ｹ､ｳ＠ senin olur
ve ulu ｔ｡ｮｲ＠ da senden ｨｯｮｵｴ＠ olur., hem halk ｡ｲｳｮﾭ
da ｫｮ｡ｭｺｳＬ＠ ｡ｫｬｳｺｲｮ＠ ｹ｡ｰｴ＠ gibi olmayacak .
hareketlerde ｢ｵｬｮｭ｡ｺｳＬ＠ ｭ｡ｬｮ＠ da telef olmaz. Öy-
leyse bu mana ile, yani dediklerimden ötürü ･ｲ＠ iç
mezsen ､ｯｲｵ＠ olur, benim ｹ｡ｮｭ､＠ da çok sevgili
olursun.
Yelakin ey ｯｵｬＬ＠
bilirim ki gençsin ve bilirim ki
｡ｭｰ＠ ｹｯｬ､｡ｲ＠ ￧ｮ･ｭｹ＠ seni komazlar. Onun için
､･ｭｩｬｲ＠ ki, ｹ｡ｬｮｺｫ＠ ｹ･､ｩｲＬ＠ kötü ｩ･＠ ｫｬ｡ｶｵｺｹｮ＠
yoldantan ise. ｭ､ｩＬ＠ ･ｲ＠ içersen, hiç olmazsa tövbeyi
gönlünden giderme, her an ｧｮ｡ｨ＠ ｡ｮｰ＠ ulu ｔ｡ｮｲＧﾭ
dan tövbe ve ｹ｡ｲ､ｭ＠ isteye dur ve her an ｩｬ･､ｮ＠
günahlardan ｰｩｭ｡ｮ＠ ola dur. Çünkü sen ｢ｵｮｬ｡ｲ＠ gözle-
F: 11
 162

vince, ｫｵｳｺ＠ ulu ｔ｡ｮｲ＠ ｦ｡ｺｬｮ､＠ ve kereminden

sana tövbeyi ｬｩＮｶｫ＠ görür.
Ama ne zaman ki ｩ￧･ｲｾｮＬ＠ hiç olmazsa yemek ye·
dikten sonra tezcek ｡ｲｰ＠ içme, ta ki üç kez susuzlu.
ｵｮ＠ ｫ＼ＮＺｮｳＬ＠ ｶ｡ｩ＠ ｳｵｺｬ｡＠ bir kez sabn:yle, ne su iç
\'C ne ｡ｲｰＬ＠ sonuncia ｳｵｺｬｮ＠ gcçsin. Bir daha su-
ｳﾫｹ｡ｮＬ＠ ｾﾷｩｮ･＠ sabreyle, o susuzluk da ｧ｣￧ｾｩｮｹ･＠ kadar.
Üçüncü kez ｳｵ｡､ｾ＠ içerscn ｡ｲ｢＠ o vakit iç, ｾＬ［ﾷｮﾭ
kü Ｚﾷ｣､ｩｮ＠ yiyecek o vakit ｳｩｮ｣ｬｲｭｴＮ＠ ￖｹｫｳ･＠
yiyecek ｳｩｮ｣ｬｲｭｵ＠ ne su içmek gerek, ne de ･ｲ｢ｬ＠
ve ne ｡ｲｰＮ＠ ｅ･ｲ＠ ｳｵ｡､ｶ＼ＮＺｮＬ＠ hiç ､･ｩｬｳ＠ viyecekten
sonra iki saat gcçsin, sonra iç, ta ki ｴ｡｢ｩｮ＠ yiyecekten
bchrc ｡ｬｮ＠ olsun, van i ｹｩｶ｣･ｮ＠ kmYct i üicuda sin-
ｭｩ＠ olsun.
Ey ｣ｩ･ｲｫ￶ｾＮＺｭＬ＠ ｡ｲｾ＠ ｩ￧｣ｲｳ＠ ikindiden sonra iç,
sen ｳ｡ｲｨｯ＠ oluncaya k;.:dar ｡ｫ＠ ｯｬｭｵ＠ olur, halk
seni ｳ｡ｲｨｯ＠ olarak görmez. Üvkvse ｡ｫｭ＠ ｫ｡ｬ､ｮ＠
için ｡ｹ｢ｮ＠ ￶ｲｴｩＮｬｮＩ＠ olur.
Sonra ｡ｲｰ＠ içerken nukulcii olma, ｶ｡ｩ＠ çerez
yiyici olma, (,'Ünki.i ｾ｡ｲｰ＠ ｡ｲｳｮ､＠ Ｎ［ｯｫ＠ ÇLTL'Z ,,_,md·
ivi ､･ｩｬｲＬ＠ ulular bu ｩｾ＠ ｢｣ｭｺｬ･ｲＮ＠ ｨ｣＠ ､Ｚｮｩｫｲﾷ＠
dir ki. ｡ｲ［Ｎｰ＠ iÇLTkcn çu-ezi çok ｜ｬＧｮＮＺｫ＠ mideye ｡ｲｬｫﾭ
ｴｲＮ＠

Sonra ｡ｲ｢＠ sahr::larda H'\:1 ｢｡＿ｌ＠ Ｚｲ｡ｳｮ､＠ içme-

ve az git. ｅ･ｲ＠ buna ｢ｵｚｌｔ＠ vcrdc ｡ｲｰ＠ ｩｾＭｮ･ｶ＠ sever·
ｾ･ｮＬ＠ bari ｳ｡ｲｬｯ＠ ｯｬｵｾｶ｡＠ dek it;rnc, ｴｩ＠ ki ｣｜Ｇｩ･＠ ｧ･ｬｲＮ＠
ccye kadar rLzil ｯｬｮ｡｜ＧｳＮ＠ ［､ｩ＠ ｌＧｾｔ＠ sarhos ｯｬｵｲ｣｡ﾭ
｜ＺＭ＠ kadar ic.;ccckscn e1·imk it;, <;ünkü khi ne vaparsa
､｡ｭ＠ ｡ｬｴｮ､Ｌ＠ ｯｴ｡Ｎ＠ Ｚﾷｬｴｮ､｡＠ ｶ｡ｰｴＡｬ＠ ｷｾ［､ｩｲＮ＠ gü" Ｚｬｴｮ､［＠
yz,pmaktan isl·, vani ｮＺｩｬ＠ ｡￧＠ ｶ｡ｰｲＡｬｮ＠ ｡ｬｴｮ､＠ vap·
ｭ｡ｫｴｳｺＮ＠ Cünki.i c1 ＮＺ＼ｩｬｧｌＧｓ＠ ｩｮＭ［｡ＺＮ＠ ｳｴﾷｩｲｰｵＬ＠ vani
örtüdiir, agaç gövdesi ｩｮｳ｡＠ dört ｹ｡ｮ､＠ rezil eder.
Hem bir ｫｩ＠ dört ､ｵｶ｡ｲｬ＠ ･ｶ｣ｩｺｮ＠ içinde, bir padi.
｡ｨ＠ benzer mülkü içinde; ama ｶ｡ｺ､＠ bir ｫｩ＠ yurdun-
dan uzak ､ｭ＠ garibe benzer. ｋｩ＠ gurbette ne den·
li bolluk içinde zengin olsa da ｶ｡ｴｮ､ｫｩ＠ gibi olmaz
yani ｹ｡ｺ､ｫｩ＠ ｡ｲｰ＠ sohbeti namuslu ｫｩｬ･ｲ＠ için ev
içindeki gibi olmaz.
Sonra, meclisten yani ｡ｲｰ＠ sohbetinden ｫ｡ｬｮﾭ
ca öyle kalk ki iki üç kadeh daha içmeye mecalin ol-
sun, ､･ｩｬ＠ bir kadeh daha iç·meye mccalin ｯｬｭ｡ｳＮ＠
ｓ｡ｫｮ＠ tokluk ｬｯｫｭ｡ｳｮ､＠ ve ｳ｡ｲｨｯｬｵｫ＠ kadehinden.
Çünkü tokluk ve ｳ｡ｲｨｯｬｵｫ＠ yemekten ve ｡ｲｰｴｮ＠ cL·
ｩｬＬ＠ ama ｫｩ＠ normal bir ｩｴ｡ｨｮ＠ sonra bir iki ｬｯｫｮＺ＠
fazla yerse tok olur ve mide ｡ｲｬ＠ ve bir iki kadeli
fazla icerse ｳ｡ｲｨｯ＠ olur. Öyleyse sonraki ｬｯｫｭ｡ｹ＠ ye-
me, tok olup sonra ｡ｲｬｭｹｳｮ＠ ve ｡ｲｰ＠ içiyorsan
sonraki kadehi içme, ｳ｡ｲｨｯ＠ olup sonra ｫｮ｡ｭｹｳＬ＠
yani ne <,:ok tok ol ve ne çok ｳ｡ｲｨｯＬ＠ ta ki ikisinin de
zahmetinden uzak ｯｬ｡ｳｮＮ＠
Hele ｯｵｬＬ＠ hiç olmazsa ｳ｡ｲｨｯ＠ oluncaya ckk içme-
ｮ･ｹ＠ ￧｡ｬＬ＠ çünkü ｳ｡ｲｨｯ＠ oluncaya kadar içmenin iki
türlü sonucu ｶ｡ｲ､Ｚ＠ Birisi delilik \'C birisi ｳ｡ｹｲｬｫＮ＠
Çi.;nkü m<:demki ｳ｡ｲｨｯｴｵＬ＠ son derece delidir ki ｹ｡ｲ＠
deli; ne zaman ki ｮｵｨｭｲ､Ｌ＠ son derece ｳ｡ｹｮ､ｲ＠ ki
ｹ｡ｲ＠ ｳｲＮｹ＠ Öyleyse ｡ｫｬ＠ ｫｩ＠ niçin ｭ･ｧｵｬ＠ olsun bir
TlLSnevlc ki sonu delilik ola va da ｳ｡ｹｲｬｫＮ＠

Ev ｯｵｬＬ＠ hele ｳｯｲｨ＠ olunca.v<: kadar içcrscn, h'ç

olmazsa sabuhi etme, yani gece ｳ｡ｲｨｯ＠ olup ｹ｡ｴｰ＠ sa-
bahleyin daha ｡ｲｰ＠ ｢ｵｨ｡ｲ＠ ｢｡ｮ､＠ iken ｡ｲｰ＠ içme.
ｅ･ｲ＠ ｲ｡ｳｴｬｶｰ＠ da içcrscn bari arada bir iç, çünkti sa.
｢｡ｬ＠ ｩｾﾷｫ＠ içmek ｡ｫｬｲ＠ ｫ｡ｴｮ､＠ ｢･ｮｩｭ＠ bir ｩ＠ de-
 164

ｩｬ､ｲＮ＠ Her ･ｹ､ｮ＠ önce sabah içmenin kötülüklerin-

den birisi budur ki sabah ｮ｡ｭｺ＠ geçer, yani kazaya
ｫ｡ｬｲ［＠ biri de bu ki, geeeki ｳ｡ｲ｢ｯｬｵｮ＠ ｢ｵｨ｡ｲ＠ henüz
､ｩｭＺ｜ｮ｡＠ yok olmadan sabah ｩ￧ｴｮ＠ ｡ｲ｢ｮ＠ buha-
ｲｹｬ｡＠ ｫ｡ｲＮ＠ Öyleyse bu iki buhar ｢ｩｲｮ･＠ ｫ｡ｴｬｮ｣＠
ikisinden malihulya (melankoli) ､ｯ｡ｲＬ＠ o da Ｚｬ･ｩｮ＠
bir cinsidir. O halde bir bozucudan iki bozucunun fe.
ｳ｡､＠ daha ｦ｡ｺｬ､ｲＮ＠ lmdi bir ､ｩｭ｡＠ bir bozucu ｶ｡ｲ､Ｌ＠
yani geeeki buhar, ona bir bozucu daha ｵｬ｡ｴＬ＠ yani
sabah ｩ￧ｴｮ＠ ｡ｲ｢ｮ＠ ｢ｵｨ｡ｲＮ＠ Öyleyse bunun gibi iki
bozucu bir araya gelirse kavgadan ｢｡ｫ＠ bir sonucu
olur mu? Ko imdi bunu, ulu ｔ｡ｮｲ＠ geceyi rahat için
ｹ｡ｲｴＮ＠ Vakit ki ｢｡ｫｬｲ＠ rahat olup uyusun, sen ｡ﾭ
rap ｩ￧ｴｮ＠ için ｵｹ｡ｮｫ＠ ｯｬ｡ｳｮ［＠ ｢｡ｫｬｲｮ＠ ｵｹ｡ｮ､＠
vakitte de senin uyuman gerek idi, ｡ｲｰ＠ içtin, yine
uykunu ｡ｬｭ､ｮＬ＠ gerçekten bu kez zahmet üçe ￧ｫｴＮ＠
ｫｩｳ＠ ｡ｲｰ＠ ｳｯｲ｢ｬｵ＠ ve biri uyku ｭ｡ｨｵｲｬＬ＠ Neu-
zübillah, ertesi gün görürsün ki ｢｡＠ ｡ｲｬｭＬ＠ göz
ｫ｡ｰｬｲ＠ ｩｭＬ＠ gövde titrer, beyin zonk zonk eder,
hem deli oldu, hem hasta ve hem vorgun. Ko ne bela
ｩｭ＠ o· sabah ｩ￧ｫ＠ dedikleri, ｫｲ＠ ki vaki ｯｬｭ｡､＠
Mercimek'e. Ey ｯｵｬ＠ ｢ｩｬｭ＠ ol ki, sabah içmek az olur.
sa orada kavga ve gürültü· olmaz. Hele sonra ｰｩｭ｡ｮ＠
ｯｬ｡｣ｮ＠ bir kötü ｩ＠ ｯｬｭ｡ｹｮ｣＠ olmaz. Ama arada bir
özür için sabah ｡ｲ｢＠ içmek uygundur, velakin bunu
·adet edinmek ､ｯｲｵ＠ ､･ｩｬｲＮ＠
Ondan sonra ey ｯｵｬＬ＠ ･ｲ＠ bekri olursan, yani ｡ﾭ
rap ｩ￧ｭ･＠ ､ｫｮ＠ olursan, bari Cuma gecesi içmeme-
yi adet edin; gerçi öteki geceler de ｨ｡ｲｭ､Ｌ＠ ama
Cuma gecesi hürmetli gecedir, insanlarm bir araya top-
ｬ｡ｮ､ｫｲ＠ Cuma ｮ｡ｭｺ､＠ ötürü. Üstelik bunun gi-
bi ｴｯｰｬｵ｡＠ mahmur gitmek sana ｹ｡ｫｭｺＬ＠ yani Cu-
ma ｮ｡ｭｺ＠ daha ｡ｹｬｭ､ｮ＠ ｫｬｭ｡＠ ､ｯｲｵ＠ ､＼Ｎ＾ｩｬｲ＠
 ＱＶＮｾ＠

Sen o bir gecenin hürmetini ｳ｡ｫｬｹｰ＠ ｩ￧ｭ･､ｲ＠ ￧ｮ＠

öteki gecelerde ｩ￧ｴｮ＠ ｡ｹ｢＠ örtülür, ｨ｡ｬｫｮ＠ gönlüne
ｨｯ＠ gelir ve ｡ｶｮ＠ dili ｢｡ｬｮｲＮ＠ O aziz günün gece-
sine hürmet etmenin ｳ･ｶ｡｢＠ öteki dünyada sana kar-
＠ gelir, hem de o günde ve gecede ｡ｲ｢＠ ve meclis
ｭ｡ｳｲｦｮ＠ gidecek mal sana kar olarak ｫ｡ｬｲ［＠ çünkü
bir ｹｬ､｡＠ ｫｲｳ･ｩｺ＠ Cuma olur, ｫｲ＠ sekiz gecenin mas-
ｲ｡ｦ＠ ｹ｡ｮ＠ ｫ｡ｬｲＮ＠ Bir de bu ki, gözün, gönlün, ｡ｫｬｮＬ＠
tenin ve ｣｡ｮ＠ ｡ｬｴ＠ günlük içki zahmetinden rahat olur.
Çünkü bu ｳ｡ｹ､ｫｴｲｭ＠ ｡ｲｰ＠ ｢ｵｨ｡ｲｮ､＠ ötürü zah-
mette iken o gün ｩﾷ￧ｭ･､ｮ＠ için rahat olurlar. Öyleyse
bedende ｳ｡ｬｫ＠ ve malda bolluk, yani fayda; Çiteki
dünyada sevap bu dünyada iyi ad ve ｡ｶｮ＠ diÜnin
｢｡ｬｮｭｳ＠ bu bir gecede ｡ｲｰ＠ içmeyi ｢ｲ｡ｫｮｬ＠
elde edilir. Bir gece ki o gecede ｡ｲｰ＠ ￧ｮ･ｭｫｬ＠ bu
kadar yarar elde edilsin, onun gibi gecede ｡ｲｰ＠ içme-
meyi adet edinmek ｹ｡ｨｩ＠ adettir ve gayet ｢･ｮｩｬｭﾭ
tir. Umuttur ki bari Cuma gecesinde ｡ｲｰ＠ içmeyi
adet edinmeyesin, ｩｮ｡ｬｨ＠ taala.
 On ｫｩｮ｣＠ Bölüm

KONUK ｇｅｌｎｃ＠ NASIL AGIRLAMAK GEREK

YA DA KONUKLUGA VARMANIN ｅｄｂｎ＠
BEYAN EDER

Ey ｯｵｬ＠ ￶ｹｬ･＠ ｢ｩｬｭ＠ ol ki, ･ｲ＠ ｨ｡ｬｫ＠ konuklamak

istersen her gün konuklama, hele ｹ｡｢ｮ｣＠ ｫｩｬ･ｲＮ＠
Çünkü her gün ｫｯｮｵｬ｡ｹ｣＠ konukluk ｨ｡ｫｮ＠ yeri-
ne getiremezsin, halk çoktur, her gün ｫｯｭｬ｡＠ is-
tiyorsan, üç günde bir konukla. Çünkü iiç günde dö-
külecek ｹ･ｭｩ＠ bir günde dökersen, hem nimetin bol
görünür, hem de ｫｳ｡ｮ￧ｬｲ＠ bu nimetin ｢ｯｬｵｮ＠ gö-
rünce ｡ｹｰｬｭｫ＠ için sana dil ｵｺ｡ｴ［ｭｬｲＬ＠ konuk
｡ｲｬｮ＠ da son derece Ｈ･ｳｩｺＩ＠ görünür, ｡ｹｰｬｮ＠
diller ｢｡ｬｮｲＮ＠
Konuklar evine ｧ･ｬ､ｩｮ＠ her birinin önünce yü-
rü, her birine alçakgönüllülük göster, ｡ｲｬＮ＠ Her bi-
rine mertebesine göre yer göster, ｡ｲｬＬ＠ gönül al,
çünkü dil ｫｯｮｵｬ＠ ｹ･､ｩｲＬ＠ türiii türlü nimetten ise.
Nitekim Ehu ･ｫｴｲ＠ Bclhl der ki,
(Türkçe çevirisi)
ｋｯｮｵ＠ ､ｭ｡ｮ＠ gerçi
ola ya dost
Hele ･ｹｩｬｮ＠
eder derhost (derhast)
Çün konuktur, gerekturur naçar
Dil ü caniyle edesin tirnar
 168

imdi ne zrcman ki konuklar geçtiler oturdular,

･ｲ＠ ｹ･ｭｩ＠ ｺ｡ｭｮ＠ ise önlerine önce sucuk, ｹ･ｭｩ＠ ge-
tir, ta ki yesinler; sonra o ｹ･ｭｩ＠ halledilinceye kadar
ｯｮｬ｡ｲ＠ söze tut ve sonra ｹ･ｭｩｮ＠ dök önlerine yesin-
ler ama scn oturma, konuklar sana otur deyinceye ka·
dar. Ama bir kez demekle oturma, de ki «benimle il-
gilenmeyin, ｫｵｬｭ＠ ｶ｡ｲ､ﾻＮ＠ ｅ･ｲ＠ .ikinci kez yine
zorlariarsa sen de onlarla otur, yemek ｡ｲ､ｮ｣＠ ol.
ｙ｡ｬｮｺ＠ ｫｯｮｵ＠ çok büyük bir ｫｩ＠ olursa, senin otur-
man uygun ､･ｩｬｲＮ＠
Ondan sonra konuktan özür dileme, özür dilemek
pazar ｨ｡ｬｫｮ＠ ｩ､ｲＬ＠ yani ｫｯｮｵ｡＠ deme ki «ey filan
ｮ｡ｳｬ＠ yiyorsun (böyle), iyice ye, utanma, ｡ｬｨｫｮ＠
kerem eyleyin, gerçi size ｬ｡ｹｫ＠ hizmet eelernedik ama
bizim ｨ｡ｴｲｭｺ＠ için koman, hem biz de özür dileriz,
ｦｬ｡ｮＬ＠ filan». Bu özürlerin hepsi ｡ｹｰｴｲＬ＠ ｵｬ｡ｲｮ＠ sözü
､･ｩｬｲＬ＠ nimetini arzeylemektir. Ama özür dilemek
arada bir konuk ｡､ｹｮ＠ ｫｩｮ＠ ｩ､ｲＮ＠ ｮｳ｡＠ olan
bu gibi sözden, yani özürlü sözden ·çok ｵｴ｡ｮｲＬ＠ yiyecek
bile yiyemez olur, sofrandan ｹ｡ｲ＠ tok ｹ｡ｲ＠ a<,: kalkar,
madem ki ｫｯｮｵ＠ aç ｫ｡ｬｲ＠ öyleyse özre önem verme.
Ondan sonra ￶ｹｬ･＠ ｢ｩｬｭ＠ ol ey ｯｵｬＬ＠ bizim ülke·
mizde -Gilan mülküdür- bir ｨｯ＠ adet ｶ｡ｲ､Ｌ＠ gayet
ｨｯｴｵｲ＠ ve o adet budur ki, ne zaman konuk gelse önü.
ne yiyecek karlar, bir iki bardak suyu da ortaya ｢ﾭ
ｲ｡ｫｬＬ＠ kendileri giderler, görünmez olurlar. ｙ｡ｬｮｺ＠
birisi durur, ｫｯｮｵｬ｡ｲ＠ önündeki ￧ｾｭ｡ｫ＠ ｢ｯ｡ｬｲｳ＠ ge·
lip bir türlü.sünü daha koymak için. Belki bu bile uzak-
ça durur, yani sofra s:::hibinden konuklar ｵｴ｡ｮｭｳﾷ＠
lar, ｧ･ｲｩｮ｣＠ yesinler diye. Ne zaman ki yemek yenir,
konukluk sahibi gelir ve ｢ｵｮｬ｡ｲ＠ daha ne ･ｫｳｩ＠ var-
sa görür. Hem Arapta bir ｦ､｣ｴ＠ ele hudur ki yemekten
 169

sonra ellerini gü\ suyuyla ve kokusu güzel çiçek sula-

ｲｹｬ｡＠ ｹｫ｡ｲｬＮ＠ Ama gelen o ｫｯｮｵｨｲ＠ ｨｩｺｭ･ｴｫ｡ｲｬﾭ
ｮ＠ da ｹ｡ｬｩ＠ ｮｲｬ｡ｭｫ＠ gerektir, ta ki ･ｲｦｩｮ＠ yerinde
olsun.
ｅ･ｲ＠ bu konuklara ｡ｲｰ＠ meclisi kurarsan ｡ｲ｢＠
bol getir, parti parti getirme, çerezi ortaya çok dök,
güzel sesli ￧｡ｬｧ｣ｲ＠ da ｨ｡ｺｲ＠ olsunlar, çünkü ￧｡ｬｧ｣ﾭ
ｳｺ＠ ｡ｲｰ＠ sohbetinin ｳ｡ｦ＠ olmaz. Sonra ｡ｲ｢ｮ＠ iyisi-
ni getir ki ｡ｲｰ＠ kötü olunca ne denli yemek getirir-
sen getir, kötü ｡ｲｰ＠ yüzünden kötü görünür. Ama ｡Ｎ＠
rap iyi olunca, ｹ･ｭｩｮ＠ ne denli kötü olursa olsun,
｡ｲ｢ｮ＠ ｶ･ｲ､ｩ＠ ｫｺｭ｡､ｮ＠ iyi gözükür ve her ｡ｹ｢ｮ＠
örtülür, biri bu. Biri de bu ki ｡ｲｰ＠ içmek ｧｩｮ｡ｨｴｲＬ＠
mademki günaha giriyorsun bari iyisi yüzünelen gü-
naha gir, çünkü hem günaha giresin hem ele kötü ｡ﾭ
rap içesin, valiahi ｡ｮｬｭｳｺ＠ ｡ｮｬｭｳｺＮ＠ Mademki gü.
nah ｩｬ･ｲｳｮ＠ bari iyisiyle günahkar ol ki ｫｹ｡ｭ･ｴ＠ azap
gorursen, hiç olmazsa bu dünyada ｺ｡ｲｬ＠ ｯｬｭ｡ｺｳｮＮ＠
Yani ölü için ｡ｬｭＬ＠ ｡ｬｲｳｮ＠ ｧ￶ｺｹ｡ｮ＠ ･ｬｲ＠ olan
bir ölüye ｡ＺｬＮ＠ ｭ､ｩ＠ bütün bu söylediklerimden son-
ra, ｫｯｮｵｬ｡､＠ ｫｩｬ･ｲ＠ minnet yükleme, ama sen on-
lardan minnettar ol, ｵｮ､｡＠ ötürü ki ulu ｔ｡ｮｲ＠ ni-
metini birkaç ｫｩｮ＠ ｫｵｲｳ｡ｮ＠ ｬ｡ｹｫ＠ gördi.i.
Hikayet: ｴｩｭ＠Ｚ ki Haccac halife iken bir ｹ｡ｺ｣ｳ＠
ｶ｡ｲ､Ｌ＠ ｡､ｮ＠ Mualla ibni Mukle derlerdi, bu ibni Muk-
le ｂ｡ｳｲＧｹ＠ yerdi. Ama ｩ［ｮ｣ｬ･＠ ｨ｡ｳｬ＠ olan ｭ｡ｬ＠ Hac-
cac'a gönderirdi. Bir gün, Nasr ibn Mansuri't-Temirni
derkrdi Basra'da bir zengin ｶ｡ｲ､Ｌ＠ ibni Mukle'nin ka-
ｴｮ｡＠ geldi ve ｂ｡ｳｲＧｮ＠ ｡ｭ｣ｬ､ｲｮ＠ ｡ｬ､＠ ve yine Bas-
ra'va döndü. ｙｬ＠ tamam olunca ibn Mukle, ｎ｡ｳｲＧ＠
Basra'dan ￧ＺｲｴＬ＠ ｨ･ｳ｡｢ｮ＠ ｡ｬ､Ｎ＠ üzerine de bin ｡ｬｴｮ＠
ekledi. ｨｮｩ＠ Mukle dedi ki.
 170

Tez ver, halife ｭ｡ｬ､ｲＬ＠

- yoksa zindana gir. Nasr,
Akçam yok ､･ｩｬＬ＠
- ｶ･ｲｮｭ＠ de demiyorum, var-
ｬｭ＠ ｂ｡ｳｲＧ､Ｌ＠ bana bir ay mehil ver, getireyim,
dedi. ｮｩ＠｢ Mukle, .
- Seni koyuvermem, halifeden ｫｯｲ｡ｭＬ＠ ama
sana ｹ｡ｮｭ､＠ bir ev vereyim, bir ay bende konuk ol,
akçe gelinceye kadar, dedi. Nasr bunu yerinde buldu,
onun ｹ｡ｮ､＠ ｫ｡ｬ､Ｎ＠ ｒ｡ｳｴｬｮ＠ bu ya, ramazan ｡ｹｮ＠
öncesiydi. lbni Mukle dedi ki,
- Söyleyin .Nasr'a, gelsin, gece orucunu bizimle
｡￧ｳｮＮ＠

imdi Nasr her gece orucunu ibni Mukle ile açar-

､Ｌ＠ ta o güne kadar ki bayram oldu, birka·ç gün daha
geçti. Bir gün ibni .Mukle, Nasr'a adam gönderdi,
«daha ｡ｬｴｮ＠ vermez misin, vadesi bunca gün geçti,
mal halifeye ｵｬ｡ｭ､Ｌ＠ geç ｫ｡ｬ､ﾻ＠ diye. Nasr,
- Ben ｭ｡ｬ＠ ödedim, iki kez mi ｡ｬｲＬ＠ dedi. Gönderi-
lt:n ｫｩ＠ geldi, bu sözii ibni Mukle'ye söyledi. ｢ｮｩ＠ Muk-
le,
- O mal bana ｵｬ｡｣ｫｴＬ＠ ,. kime verdi. diye sor-
du. Nasr,
- Ben kendisine verdim, dedi. Geldi o ｫｩ＠ ibni
Mukle'ye, <<Size ｶ･ｲｭｩ＠ ｭ｡ｬﾻ＠ diye haber ｧ･ｴｩｲｾＮ＠ ｢ｮｩ＠
Mukle, ｎ｡ｳｲＧ＠ inkar ediyor ｳ｡ｮ､Ｌ＠ çok ｫｺ､Ｌ＠ tez onu ça-
ｲｴＮ＠ Gelince dedi ki,
- O ｭ･｢ｬ｡＠ verdim ､･ｭｩｳｮＬ＠ kime verdin? Nasr,
Size verdim, dedi. ｢ｮｩ＠ Mukle,
Ne zaman \·erdi n? dedi. Nasr,
ａｬｴｮ＠ Yermedim. ama tamam b:r ay ｫｯｮｵ＠
oldum n: ｮｩ･ｴｬ＠ ｫ｡ｲｮ＠ doyurdum, orucumu ek-
ｮ｣ｩｫ＠ ｡￧ｴｭＮ＠ ｮ･ｬｩ＠ konuk ｯｬ､ｵｲｮ＠ ｨ｡ｫ＠ hu mu.
 171'

dur ki daha benelen nesne istersin, ｹ･ｭｩｮ＠ bana be-

dava ｭ＠ yedirdin? ｄｩｭｮ＠ ｫｩｲ｡ｳ＠ hani? dedi.
｢ｮｩ＠ Mukle bu sözü ｩｴｮ｣･＠ güldü ve dedi ki,
- Al senedini ve ｳ｡ｬｫ＠ ･ｶ｣ｩｺｮ＠ git, ､ｩｮ＠
ｫｩｲ｡ｳｮ＠ ｳ｡ｹ､ｭＬ＠ o ｭ｡ｬ＠ halifeye ben ödeyim. O da
(yola) revan olup gitti. ｋｯｮｵｫｬ＠ hürmetine ta-
kazadan kurtuldu. imdi ey ｯｵｬ＠ konuktan sen min-
nettar ol. Ｈ｢ｮｩ＠ Mukle) bunca ｭ･｢ｬ｡＠ konuk ｯｬ､ｵ＠
için (onun) ､ｩｮ＠ ｫｩｲ｡ｳｮ＠ ｢｡ｬ､＠ ve ancak min-
nettar oldu.
Ondan sonra ｫｯｮｵ｡＠ ｫ｡ｲ＠ ｡￧ｫ＠ yüzlü ol ･ｫｩ＠ yüz-
lü olma. ｡ｲｰ＠ içerken de konuktan önce ｳ｡ｲｨｯ＠ ol.
ma, ｡ｲ｢＠ az iç ve ｫｯｮｵｬ｡ｲ＠ ｹ｡ｲ＠ ｳ｡ｲｨｯ＠ olduk-
ｬ｡ｲｮ＠ görünce, ｯｮｬ｡ｲ＠ ｨｯｮｵｴ＠ etmeye ￧｡ｬ＠ ve her bi-
rini lütuf ile an; dolular iç ve içir, gücün ｹ･ｴｩｮ｣＠
｢｡ｬｩ･ｲ＠ ver ve daima ｡￧ｫ＠ ｫ｡ｬ＠ ve gül eç, yüzlü ol.
Ama ｢ｯ＠ yere gülücü olma, yani yok yere gülme, yok
yere gülrnek deliliktendir ve edep ､･ｩｬｲ［＠ nitekim
az gülrneklik ｡ｫｬｴｮ､ｲ＠ ve edeptendir.
Sonra ｫｯｮｵ＠ ｳ｡ｲｨｯ＠ olsa, gitmek istese, bir iki
kez yalvar, iltifat et, gitmeye ｢ｲ｡ｫｮｩＮ＠ Üçüncüde git-
mek isterse hemen iyilikle onu gönder. gitsin ki iki
yönden hürmet yerine gelsin.
Bundan ｢｡ｫＬ＠ konuklar evdeyken ｨｩｺｭ･ｴｫｦｲｬ｡ｮ＠
kötü bir ｩ＠ Y?rarbrsa onlara ｫｺｮ｡Ｌ＠ ｫｯｮｵｬ｡ｲ＠ ya.
ｮ､｡＠ onlara ｫｺｰ＠ yüzünü ･ｫｩｴｮ｣Ｌ＠ öfkeli olma, ta ki
ｫｯｮｵｬ｡ｲ＠ gönlü sohbctinden mütcneffir ｯｬｭ｡ｳｮＮ＠
yani gönülleri ürkmesin. ｅ･ｲ＠ senin ｢･ｮｭｹ｣ｩ＠
bir ｩ＠ yaparlarsa. o ｩ＠ .ikici kez ｩｬ･ｶＺｮ＠ diye buyurma,
sa b ret.
Sonra, ･ｲ＠ ｫｯｮｵ＠ kötü bir hareket yaparsa ve
kiitii hir siiz siivlcrsc, onu ｜ＢｩＮｺｬ･ｮ｣＠ Onu ni.iktevle kar
 172

ｬ｡Ｌ＠ hürmetini sakla ve yücelt. Çünkü konuklara

Ｈｫ｡ｲＩ＠ çok hürmetli olmak ve Ｈｯｮｬ｡ｲＩ＠ muhterem
tutmak gerektir.
Hikaye: ｍｵｴ｡ｳｭ＠ halife iken ölümü ｨ｡ｫ･ｴｭｩ＠
bir suçluyu getirdiler onun ｫ｡ｴｮＮ＠ Halife, o suçluyu
öldürün diye buyurdu, hemen cellatlar suçluyu halife.
nin önünde çökertip boynunu vurmak i·çin öne ￧ｫｴＮ＠
lar. Bu miskin suçlu ｢｡ｲ､Ｌ＠ dedi ki,
- Ya ｔ｡ｮｲＧ＠ ｴ｟｡ｬｩｦ･ｳＬ＠ Allah ve Resul ｨ｡ｫ＠ için,
önce bana bir içimlik su getirsinler, içeyim. Sonra öl.
dürürlerse (öldürsünler) ferman senindir
Halife suçlunun ｶ･ｲ､ｩ＠ anddan ､ｯｬ｡ｹ＠ aciz ｫ｡ｬｰ＠
buyurdu, evinden bir bardak su getirdiler. Suçlu su-
yu içti ve döndü, Arap töresince dedi ki,

Ey müminlerin emiri ｔ｡ｮｲ＠

- senin ｨ｡ｹｮ＠ art.
ｴｲｳｮＬ＠ ｫｯｮｵｭ＠
beni bir içim suyla ｫｯｮｵｬ｡､Ｌ＠
imdi senin gibi mürninler beyinin ｫｯｮｵｭ＠ öldürme.
si reva ise buyur öldür, yoksa ｢｡ｬＬ＠ tövbe edeyim,
bunun gibi ｩ＠ ｹ｡ｰｭＮ＠

ｍｵｴ｡ｳｭ＠ bu sözü ｩｴｮ｣･Ｌ＠

- Konuk ｨ｡ｫ＠ ulu ｨ｡ｫｴｲ＠ ve ulu hürmelidir, o

hürmete seni azat ettim ve suçunu ｢｡ｬ､ｭＮ＠ Ama
sen de tövbe et, ｡ｲｴｫ＠ buna benzer kötü ｩ＠ ｩｬ･ｭＬ＠ de-
di.
ｭ､ｩ＠ ｫｯｮｵ＠ ｨ｡ｫｮ＠ bilmek ge- iyi ｫｯｲｵｭ｡ｹ＠
rek, ama her ｫｯｮｵ＠
Buna benzer ｡ｲｬｫ＠ ､･ｩｬＮ＠
｡ｲｬｮｭｹ＠ ､･ｲ＠ olan ｫｯｮｵ＠ ｡ｲｬｭｫ＠ gerek. Yok
öyle her bir ｡ｬｭ＠ evine iletesin ve ｡ｲｬｹｳｮ＠ ko.
nuktur diye, lanet onun gibi konuga, st>nin ･ｫｭ｣ｾｩｮ＠
 ｮ＠

yesin ve ｫ￶･＠ ｢ｵ｣｡ｮ＠ gözlesin. Ancak konuk olmak

ve konuk edinecek ｫｩ＠ ｮ｡ｳｬ､ｲ＠ söyleyivereyim, Hi ki
bilesin.
ｆ｡ｳｬＺ＠ ￶ｹｬ･＠ ｢ｩｬｭ＠ ol ey ｯｵｬＬ＠ ･ｲ＠ seni konuklu.
｡＠ ￧｡ｲｬｳ＠ olur olmaz ｫｩｮ＠ evine gitme, ulu-
ｬｵ｡＠ ve ｢｡ｭ･ｴ＠ ｺ｡ｲ､Ｎ＠ ｅ･ｲ＠ gidersen çok aç git-
me ve çok tok da gitme. Çünkü tok gidersen yiyecek
yiyemezsin, ev sahibinin gönlü incinir, ｹ･ｭｩ＠ be-
･ｮｭ､ｩ＠ diye: ･ｲ＠ aç gidersen çok yersin, bu da çir-
kindir, ｫｩｬｳｺ＠ biri görürse ｡￧ｬｫｴｮ＠ ｭ＠ ￧ｫｭＬ＠ der.
Öyleyse ｯｲｴ｡ｳ＠ ｨｯｴｵｲＮ＠
Sonra ｧｩｴｮ＠ yerde öyle bir yere otur ki sana la-
ｹｫ＠ olsun. Çünkü kalk burdan, oraya otur demek ki.
ｩ＠ olana ölümden beterdir.
Ondan sonra, yemekte ve içmektc olur olmaz ye.
re hükmetme, hele konuk sahibinin ｨｩｺｭ･ｴｫ｡ｲｬｮ＠
deme: «Ü ｹ･ｭｩ＠ burada ｢ｲ｡ｫ＠ ve o ￧｡ｮ＠ oraya ilet»
diye; çünkü bu, ben bu evdenim demek olur. Boyle
hir sev demek iyi ､･ｩｬｲＬ＠ bil ki fodulluktur. Yｾｲｮ･ｫﾭ
teki halka sen öteye uzan, sen beriye uzan deme. Ken-
di kuluna ｡ｲｴｫ＠ yemek götürme ｶｾ＠ yiyecek verme. de.
ｭｩｬ･ｲ､＠ ki, ez-zelletü zilletün, yani ｡ｲｴｫ＠ yemek gö.
türmek horluktur, yani evimde nesne yoktur, iletirim
ki yiyeyim, demek olur. Öyleyse ｡ｲｴｫ＠ yemek götürt-
mek ulular için çok kötüdür.
ｅ･ｲ＠ ｡ｲｰ＠ sohbetine oturursan mcst ve harap
oluncaya kadar oturma, öyle kalk ki evine giderken
yolda ｳ｡ｲｨｯｬｵｫ＠ eseri belirmesin. ｅ･ｲ＠ ｳ｡ｲｨｯ＠ olursan,
öyle ｳ｡ｲｨｯ＠ ol ki, yüzün ｩｮｳ｡ｬｫｴ＠ ￧ｫｭ｡ｳｮＮ＠ Çünkü
kimi ｫｩ＠ öyle ｳ｡ｲｨｯ＠ olur ki yüzü insan yüzünden
￧ｫ｡ｲＬ＠ domuz yüzünden beter olur. imdi bunun gibi
ｳ｡ｲｨｯｬｵｫｴｮ＠ ｳ｡ｫｮＮ＠
 174

ｅ･ｲ＠ bir kadeh ｡ｲｰ＠ ｩ￧ｭ＠ olsan da, hizmetkarla-

ｲｮ＠ yüz günah ｩ･ｳ｣ｬｲ＠ ｯｮｬ｡ｲ＠ edeplemek için bir Ｏｾ･ｹ＠
söyleme. ｄ￶ｭ｣ｹｩ＠ ve ｳ￶ｭ･ｹｩ＠ hak etse de ､￶ｭ｣＠ ve
ｳ￶ｭ･Ｎ＠ Çünkü öyle bir zamanda, ﾫｫｵｬ｡ｲ＠ kötülük ct-
ｭｩＬ＠ edcplj:r», demezler, ＼｡ｲｰ＠ ｩ￧ｭＬ＠ ｰ｡ｴｲ､＠ eder»
derler. ｭ､ｩ＠ her ne yaparsan, ｡ｲｰ＠ içmeden yap, ta
ki iyi eder, desinlcr, ｰ｡ｴｲ＠ eder derncsinler; ｡ｹｫ･ｮ＠
ne yaparsan kimse bir ･ｹ＠ demez ama iki kad.ch ｡ｲｰ＠
içince ne yaparsan ｰ｡ｴｲ､＠ ､･ｲｬﾷＮ＠ Çünkü içki çeki-
cinin her bir hareketine arbededir, derler. Nitekim de-
ｭｩｬ･ｲ､Ｌ＠ el-cünunu fünun, yani delilik türlü türlü olur.
ｓ｡ｲｨｯｬｵｫ＠ deliliktir ve arbcdesi de türlü türlü olur,
mesela ｳ｡ｲ｢ｯｬｵｫｴ＠ çok ｫｯｮｵｭ｡＠ arbededir; ､･ｶ｡ｭｬ＠
olarak birine çullanmak ve üstüne ､ｭ･ｫＬ＠ çimdikle-
mek, çok gülmek, çok ｡ｬｭｫＬ＠ hepsi arbededir. Bun-
lardan ｳ｡ｫｮｰ＠ yapmamak gerek, ta ki ｡､ｮ＠ arbcdeci
delidir, demesinler, çünkü bunun gibi hareketler daima
deliden ￧ｫ｡ｲＮ＠ Ama ｫｩｮ＠ ｳ･ｶ､ｩｮ＠ ne hareket ge-
lirse gelsin arbeele yerine ｳ｡ｶｬｭｺＬ＠ se\"giliden ｾ･ｬｮ＠
sevgilidir.
Sonra ･ｲ＠ ￧｡ｬｧ｣＠ dinlersen ､Ｚｩｭ｡＠ ･ｨｶ｡ｮｩ＠ dinle-
mc, vani ･ｨｶｴ＠ sebebivlc ､ｩｮｬ｣ｷＬ＠ tft ki ｡､ｮ＠ -:;ehn·tpe.
rest ｯｬｮ｡ｳＮ＠
 On Üçüncü Böli.im

ｌａｔｆｅ＠ ETMEYi, TAVLA VE SATRANÇ

OYNAMA YI BEY AN EDER

Ey ｯｵｬＬ＠ ｳ｡ｫｮ＠ kimscyil' ｡ｫｬ＼ｭｹｳｮＬ＠ ､･ｭｩｬｲﾭ

dir ki, cl-müzahü ｭｵｫ｡､･ｴｩＮＭ｣ｲＬ＠ yani ｡ｫ＠
etmek ･ｲｩｮ＠ ｫｬ｡ｶｵｺ､ｲＬ＠ ne ederse Ｚ､･ｲＬ＠ ｡ｶ＠ ｡ｫﾭ
kadan kopar. derler. Öyleyse ｮＺ＠ denli çaban varsa, bi.
risiyle ｡ｫｬｭｴｮ＠ ｳ｡ｫｮ［＠ ･ｲ＠ ｡ｫｬｲｳｮ＠ bari sar-
ｨｯｬ｡＠ ｡ｫ｢ｭＬ＠ ｳ｡ｲｨｯｵｮ＠ ｡ｫｳｮ＠ ｣ｲｩ＠ daha çok
olur, hele ki o ｡ｫ＠ ｡｣＠ ｡｣＠ ｳ￶ｭ･ｫＮ＠ kötü kötü sözler söy.
!emek ｯｬｵｲｳＺＮ＠ imdi ｳ｡ｲｨｯｬ＠ ve ｡ｹｫｬ＠ ｡｣＠ ｳ￶ｭ･ｫｴｮ＠ ｡Ｎ＠
kadan ve kötü sözden ｳ｡ｫｮＬ＠ hele tavla ｯｹｮ｡ｲｳ＠ ya
da satranç. Çünkü bu iki oyun ｳｲ｡ｮ､＠ insana gönül
､｡ｲｬ＠ çok gelir, özellikle tavlada :tar gelmt:zse ya da
satrançta açmaza ､ｭｳ･Ｎ＠ O ｳｲ｡､＠ ｭｩｺ｡ｬ＠ tehlikeli-
dir, ､･ｭ＠ ｫｩ＠ ｫ｡ｬ､ｲｭｺＬ＠ öyleyse ｡ｫ＠ etmemek gerek.
Sonra tavla ve ｳ｡ｴｲｮ｣＠ çok ｯｹｮ｡ｭ＠ adet edin-
me, ･ｲ＠ oynarsan arada bir oyna; onu da para ilc oy.
nama. Ama bir tavuk için, bir ･ｬｮ｣＠ için ya da buna
benzer bir ･ｹ＠ için oyna ki ｡ｨｮ･＠ bahane olur sohbcte
ｵｬＦｭ｡ｹＮ＠ Para ile ovnama, çünkü para ile ta\'la \'C
satranç ovnamak ｫｵｭ｡ｲ｣ＮｬＬ＠ ｫｵｭ｡ｲ｢ｺｬｴ＠ saklll ki
､ｳｫｩｮｬ｣ｲ＠ ｳ｡ｮｴ､ｲＮ＠ Ne ｣ｊＮＺｬｩ＠ iyi oyuncu ｯｬｳ｡＠ da
ｫｵｭ｡ｲｨｺｬ＠ ｩｬ｣ｮｭｳ＠ kisikrle Ｈ＾ｹｲ｡ｭＮ＠ para ile oy-
ｮ｡ｭｳ＠ bilL' seni kumarbaz samrlar. Övlcvse ｳ｡ｫｮＬ＠
yoksa "en de ｫｵｭ｡ｲ｢ｺｬ＠ ｩｮｬ｣ｲｳＮ＠
176

Ondan sonra senden ulu ｫｩ＠ ile tavla ya da sat-

ranç oynarsan edep odur ki zarlan önce o ｡ｴｳｮＬ＠ sat.
ranç ise önce o ｯｹｮ｡ｳＮ＠ Ama ey ｯｵｬ＠ esriklerle, ｫｩﾭ
lik . bilmez olanlarla, yüzsüzlerle ve ｡ｲ＠ ｣｡ｮｬ＠ herif-
lerle oynama. ta ki oyunu ｳ｡ｶ＠ ve kavgaya dön-
dürmeyesin, ortada ｣･ｮｾ＠ ve ｫ｡ｲｧｬ＠ ｫｯｰｭ｡ｳｮＮ＠
Sonra zar yüzünden ｫ｡ｲｮ､ｩｹｬ･＠ ｳ｡ｶｮＬ＠ zar için
and içme, sen filan zan ｡ｴｮ＠ diye. Gerçek olsa bile,
halk yalan ｭ＠ diye ｫｵｹ｡＠ rliiser. tavla ve zar nedir
ki onun için yalan ya da gerçek anrl içsinler, bundan
da gürültü kopsun.
Sonra ｳ｡ｫｮ＠ halk ile ｡ｫｬｭＬ＠ ･ｲ＠ ｡ｫｬｲｳｮ＠
kabaca ｡ｫ＠ etme, ne denli kötülük ve arbede varsa
çirkin ｡ｫ､ｮ＠ kopar. Ama iyi ｡ｫｬｲ＠ yaparsan yap,
iyi ｡ｫ＠ yapmak ne ｡ｹｰｴｲ＠ ve ne ｧｮ｡ｨｴｲＮ＠ Çünkü
Resul ｡ｫ＠ ｹ｡ｰｲ､＠ ve bütün ｡ｫｬｲｮ､＠ bir ünlü-
sü budur ki rivayetlerde ｧ･ｬｭｩｴｲＮ＠
ａｹｩ･＠ ｡ｨｭｺｮ＠ (R.A.) evinde bir ｫ｡ｲ｣＠ oturur-
du. Bir gün bu ｫ｡ｲ｣＠ dedi ki,

- Ya Resulallah, bu benim yüzüro cennet ehlinin

yüzü. müdür, yoksa cehennem ehlinin yüzü müdür?
Resul ..

ｮ･ＧｬＭ｡｣ｹｩｺ＠ la tcdhulü'l-cennete, yani ｫ｡ｲﾭ

lar ｵ￧ｭ｡＠ girmezler demek olur. Resul aleyhissel?lm
hem ｡ｫ＠ etti hem de ､ｯｲｵｹ＠ söyledi. ｚ｡ｶｬ＠ ｫ｡ｮ｣＠

çoz üzüldü ve ｡ｬ､Ｎ＠ Resul aleyhisseh1m gülümsedi

ve dedi ki, <<Ey ｫ｡ｲ｣＠ üzülme, beuim sözümde yalan
yoktur, ｹ｡ｬ＠ ve ihtiyar cennete girmez, çünkü ｫｹ｡ﾭ
met günü mezardan kopanlar hep genç koparlar ve
 177
cennete hep ｹｩｴ＠ suretinde girerler». O ｫ｡ｲ｣ｮ＠ (1)
gönlü ｨｯ＠ oldu.
ｭ､ｩＮ＠ ｡ｫ＠ yapmak ｲ･ｶ｡､Ｌ＠ ama saçma sapan ｡ﾭ
ka yapma, yaparsan da senden ｡＠ ｫｩｬ･ｲ＠ yapma,
ta ki hürmetin eksilmesin. ｅ･ｲ＠ ｡ｫｹ＠ terk edemiyor-
san bari seninle bir olanlarla ve ｫ｡ｦ､ｲｬｮ＠ yap,
ta ki ｯｮｬ｡ｲ＠ sözü sana ｡ｲ＠ gelmesin, yani o da sö-
･ｲｳ＠ ｡ｹｰ＠ ｯｬｭ｡ｳｮＮ＠ Ama ｢｡ｹ＠ ｡ｫｹ＠ yapmamak da-
ha iyidir, yaparsan temiz ｡ｫｬｲ､ｮ＠ yap, gerçi ｩｭﾭ
diki halk ｡ｲｳｮ､＠ ｡ｫ＠ herzesiz olmaz ama ｡ｫｹ＠ te-
miz yapmak için ￧｡ｬｭｫ＠ gerek. ｂ｡ｹ＠ ｡ｫ＠ ｩｮｳ｡＠
bütün hünerini hor eyler, çünkü ｫｩ＠ "ne denli ｢｡ﾭｲ＠
ｬ＠ ve hünerli olursa olsun, ｢｡ｹ＠ mizahla ｵｲ｡ｳＬ＠
hafif ve hürmetsiz olur. Çünku sen ne söylersen ister
istemez ｣･ｶ｡｢ｮ＠ ｩｴｲｳｮＬ＠ sen ｢｡ｫｳｮ＠ ne yükletir-
sen gözle dur ki sana da o denli yük gelecektir.
Ama ｡ｫｹ＠ ｳ｡ｶ＠ döndürmeyesin, çünkü ｳ｡ｶＮ＠
mak ｡ｫｬｲｮ＠ ｩ＠ ､･ｩｬｲＬ＠ ｡ｶｲｴｬｮ＠ ve ￧ｯ｣ｵｫｬ｡ｲｮ＠
ｩ､ｲＮ＠ Ama ･ｲ＠ ｲ｡ｳｴｬｮ＠ sonucu biri ile ｳ｡ｶｲｮ＠
gücün ye ｴｩｮ｣･＠ ｳ｡ｶｭ＠ ve diline. ne gelirse söyleme,
yani sonra ｢｡ｲｭｫ＠ için de ｹ･ｲ｣ｩｺ＠
ki utanma- ｢ｲ｡ｫ＠
ｹ｡ｳｮ＠ .Sonra, ｳ｡ｶｴｭ＠ ｫｩｹ＠ korkuttum diye kara
çalma ki, ｢｡ｲｴｫｮ＠ sonra boynuna ｨ｡ｫｳｺｬ＠ olarak
ｫ｡ｬｭｳｮＮ＠ ｓ｡ｶｴｮ＠ ｫｩｮ＠ o ｳｲ｡､＠ ｡ｹ｢ｮ＠ bul!lrsan
deme, ､ｯｲｵ＠ olsan da, «garezlidir, yalan söyler», der.
ler, inanmazlar. ｓ｡ｶｴ＠ ｳ｡ｫｮ＠ lecuc olma, yani sert
｢｡ｬ＠ ｳ･ｲｫ＠ olma, ｶｵｭ｡ｫ＠ ol ki ｩｮ｡ｴ￧ｬｫ＠ ･ｲｦｳｩｺｬＭ

( 1) ｋ｡ｲ｣ｫＬ＠ ｹ｡ｬＬ＠ ihtiyar ｫ｡､ｮ＠ ｡ｮｬｭ＠ geliyor.

F 12
 1711

rin ｩ､ｲＬ＠ ｢｡ｲｴｭｹ＠ gelince ｩｮＺｴ￧ｬｫ＠ eder, ･ｲｦﾭ

siz ｳ｡ｮｭｬｲ＠ diye. Ondan sonra ｳ｡ｶ＠ ｡ｲｳｮ､Ｌ＠
<<ey filan, hey filan» deme, ey ve hev demek crlik dcrc-
cesinden ｡＠ ､ｲ＠ ｩｮｳ｡＠
imdi ｡ｲｰ＠ içmek, ｡ｫ＠ yapmak ve ｡ｫｬＬ＠ hepsi
gençlik ｩ､ｲＬ＠ ama genç de bu ｩｬ･ｲ＠ ｳｮｲ＠ ve ölçü.
sünü korumakla ｢｡＠ iletebilir, yoksa tez rezil olur.
ｅ･ｲ＠ rezillikten uzak olmak istersen ｩｬ･､ｮ＠ her ｩ＠
＼Ｚｫｬ＠ ile ｩｬ･ｲｮｫ＠ gerek, ta ki selamet olursun.
ｭ､ｩ＠ içmektc ve ｡ｫ＠ ｢｡ｮ､＠ bu kadar söyledik,
bundan sonra ｡ｫ＠ yönünden de birkaç söz vasiyet
edelim, ama bilmem sen vasiyetimi yerine ge.tirir mi.
sin, ｹｯｫｾ｡＠ getirmez misin?
 On Dördüncü Bölüm

ａｬｋｌｒｎ＠ ｋｅｙｆｩｖｔｎ＠ BEY AN EDER

Ey ｯｵｬＬ＠ ｡ｫ＠ olmamaya ￧｡ｬＬ＠ ･ｲ＠ ｡ｮｳｺ＠ ｡ｫ＠

olursan bari gönlüne uyma, yani gönlün sana diyecek-
tir ki «Beni hayal ile gönder ｶ｡ｲｹｭ＠ sevgiliyi göre.
yim», sen ona. u:yma ve onu o yola gönderici olma.
Çünkü gönlü ｡ｫ＠ gönderince, ｫｩ＠ kendi de ona uy-
ｭｵ＠ olur. Gönül ･ｨｶｴｩｮ＠ uymak ｡ｫｬ＠ ｫｩｬ･ｲｮ＠ ｩ＠
､･ｩｬｲＮ＠ imdi ne çaban varsa göster, gönlü ｡ｫ＠ ｢｡Ｎ＠
lamaktan ｳ｡ｫｮＬ＠ ｫｬ＠ hiç bir belaya benzemeyen
｢･ｬ｡＠ bir ｩｴｲ［＠ mesela bir ｹｬｫ＠ ｫ｡ｶｵｭ＠ ｲ｡ｨｴ＠ bir
günlük ｡ｹｲｬｫ＠ ｳｺｮ＠ zahmetini ｫ｡ｲｬｭｺＮ＠ Hele
｡ｫｬｮ＠ ＼Ｎｹｲｊｴ＠ \'l' \'US)at ｢｡ｴｮ＠ dert ve mihnet-
tir.
Gerçi ｡ｫｮ＠ derdi
dcrttir, ama ivi olur dert ｨｯ￧｡＠
､･ｩｬｲＮ＠ isen zaten ｡ｺｰｴｳｮＬ＠
Çünkü ｡ｹｲｬｫｴ＠
vuslat-
ta ise ｡ｶｲｬｮ＠ korkusundan yine ｡ｺｰｴｳｮＮ＠ ｅ･ｲ＠ sev.
gili, bir huyu kötü, vani huysuz olursa ｔ｡ｮｲ＠ korusun,
onun gibinin ｡ｮｬｭｳｺ＠ ｮ｡ｺ＠ ve pis huyu yüzünden, vus-
lat lczzetimkn bile hiç haz \'c tat ｢ｵｬ｡ｭｺｳｮＬ＠ bir vus.
lat ki onun sonu ｡ｹｲｬ＠ scbcptir, onun gibi vuslat-
tan ｡ｹｲｬｫ＠ bin kat daha iyidir.
Hepsini ｢ｲ｡ｫｬｭＮ＠ ｳ｣｜ﾷ､ｩｮ＠ melek olsa da halk
｡ｲｳｮ､＠ ｫｮ｡ｭｴ＠ ｫｵｲｴｬ｡ｭｺｳｮＬ＠ ｡ｫ＠ ｯｬ､ｵｮ＠
duvunca daima kötiilli!!ün için ｵＺｲ｡ｬＮ＠ ｳ･ｶ､ｩｮ＠
 ｳｯ＠

ｨ｡ｫｮ､＠ kötü sözler söylerler, çünkü ｨ｡ｬｫｮ＠ acteti

budur. Öyleyse kendini koru ve ｡ｫｴｮ＠ ｳ｡ｫｮＮ＠ ａｫｬ＠
ve uslu ｫｩｬ･ｲ＠ ｡ｫｴｮ＠ ｳ｡ｫｮ｢ｩｬｲ･Ｌ＠ çünkü mümkün
､･ｩｬｲ＠ bir görmekle ｡ｫ＠ ｫｩｮ＠ ｢｡ｮ＠ gelsin. Çün-
kü insan bir görmekle ｡ｫ＠ olmaz, gönül birkaç kez
hayal ile gider görür, ondan sonra ｡ｫｬ＠ ｡ｴ･ｩ＠ kuv-
vetlenir, imdi gözün ｧ￶ｲ､ｮ･＠ gönül meylederse tabi-
at da meyl edici olur; gönül ｳｫｴｲ＠ ki yarin yüzünü
görsün, ･ｲ＠ sen de onun ｩｳｴ･ｮ＠ uyup gönüle izin
verirsen bir kere görmekle yetinmez, bir daha görmek
ister. ｫｩｮ｣＠ kez de gönüle uyup ｲ｡ｺ＠ olursan bu sefer
üçüncü kez görmek ister, bu kez de gönüle uyarsan
｡ｲｴｫ＠ gönlünü yenemezsin, müptela olursun. Hele gö-
nül, ｡ｲ｣ｬ＠ ｹ｡ｰｴｫｮ＠ sonra, sen araya girersin, gö.
zünle yüzünü görürsün ve ｫｵｬ｡ｮ＠ sözünü ｩｴｲｳｮＬ＠
daha ne ｫ｡ｬ､＠ (geriye)? ｒ｡ｨｴｬｫ＠ gitti ve zahmetler gel-
di, iyi pazar mübarek olsun. ｭ､ｩ＠ ilk ｧ￶ｲ､ｮ･＠
gönlüne engel olmaya ￧｡ｬＬ＠ bir daha göreyim ､･ｩ＠
zaman da önlersin. ｓ･ｶ､ｩｮ＠ ｡､ｮ＠ ｡ｮｹ＠ ｢ｲ｡ｫｭ＠
ve gönlünü bir ｢｡ｫ＠ ･ｹｬ＠ ｭ･ｧｵｬ＠ et, bedeninden
･ｨｶｴｩ＠ ｢ｯ､ｴｭ｡ｫ＠ ｡ｲ､ｮ｣＠ ol, yani çok cinsi münase.
bette bulun. Ta ki ｹｲ･ｩｮ＠ ｺ｡ｹｦｬｳｮＬ＠ ｢｡ｫ＠ ･ｨｶｴｮ＠
ge;:sin, gözünü ve gönlünü o yüzden ｢｡ｬ＠ ve ｢｡ｫ＠
yana aç.
Bu söylediklerimin hepsi gerçi zahmettir ama bir
ｨ｡ｦｴｬｫ＠ zahmettir; ･ｲ＠ bu bir hafta zahmeti çeker-
sen bunca ｹｬｫ＠ ｡ｹｲｬｫＬ＠ paylama ve naz ｡ｺ｢ｮ､＠
kurtulursun. Ama bu ｩ＠ ､･ｭ｣＠ ｫｩ＠ edebilemez ve ba-
｡ｲｭｺＬ＠ ｭ･ｲ＠ gayet ｡ｫｬ＠ ｫｩ＠ olsun. Yoksa kim ha
｡ｲ＠ ｳ･ｶ､ｩｮ＠ ｡ｹｲ＠ ､ｵｲｭ｡ｹ＿＠ Ya da bir ｢｡ｫ＠ ･ｹｩ＠

sevsin, nitekim ､｣ｭｩｬ･ｲＬ＠ ｡ｾｫ＠ ｡ｫ＠ g:iderir ｡ｮ｣ＺｫＮ＠

 181

Ama Muhammed ibn Zekeriya, ｔ｡ｫｳｩｮＭ＠ ｬ･Ｇ､＠

｡ｫ＠ için ､･ｭｩｬｲ＠ ki; ＼ａｫ＠ da bu ｡ｲｬ､ｮ＠ bir ｡ﾭ
ｮ､ｲ＠ ve onun ｩｬ｡｣＠ ｵ､ｲＺ＠ Doyuncaya kadar yemek
ve:rmesinler, güç ｩｬ･ｲ＠ ｹ｡ｰｴｲｳｮｬＬ＠ ｡ｲ＠ yük ｫ｡ｬ､ｲｴﾭ
ｳｮｬ｡ｲＬ＠ çok cima (l) ettirsinler ve ne ki bunlara ben-
zer zahmetli ｩｬ･ｲ＠ varsa ｯｮｬ｡ｲ＠ ｹ｡ｰｴｲｳｮｬＮ＠ Ta ki ca.
ｮ､｡＠ bezsin ve ｡ｫ＠ ondan ｵｺ｡ｫｬｳｮＮＧ＾＠
Ama her an sana iyilik edecek birisini dost edinir-
sen yerinde olur. Nitekim ･ｹｨ＠ Ebu Sa'id Ebu Hayr
(R.A.) der ki, ﾫｮｳ｡＠ olan dört ･ｹ､ｮ＠ kaçmasa 2erek:
Önce, ekmek elde etmeye sebep olan yerden, ikinci,
haya ve edep chli ｨ｡ｬｫｮ＠ ｡ｲｳｮ､Ｌ＠ üçüncü, ｮ｡ｲｩｦ･ｴ＠
ehli ｹ｡ｬｲｮ＠ ￶､ｮ･＠ ve dördüncü dostu ｣｡ｮ＠
sohbetincten.» Ama önceki üçünden dost ｹ･､ｩｲＮ＠ ｃ｡ｮ＠
ｯｬ｡ｮ＠ ･ｫｭｩ＠ ｯｬｭ｡ｳｮ＠ . çünkü her ｫｩｹ･＠ kendi ､･ﾭ
rince elbette bir dost gerektir, ister erkek olsun ister
avrat. Ama dost ｢｡ｫ､ｲ＠ ｡ｫ＠ ｢｡ｫＬ＠ bu ikisinin ara-
ｳｮ､｡ｫｩ＠ fark ｵ､ｲ＠ ki ｫｩｮ＠ vakti ｡ｫｬｴ＠ hiç ｨｯ＠
olmaz ama dostlukta ｩｮｳ｡＠ gönlü rahat olur. ａｫＮ＠
lar daima yanan bir ｡ｴ･ｩｮ＠ içindedir, gcr·çi bu ｨｯ￧｡＠
bir ｡ｴ･ｩｲＮ＠ Nitekim ｡ｩｲ＠ dcr.
(Türkçe çc,·iri)
ａｫｮ＠ odu cammda ne ｨｯ＠ durur ey ｭ･ｨｶ＠
Yanar odu kim gördil kim ola bu resme ｨｯ＠
Ama dostlukta ｫｩ＠ ｲ｡ｨｴ＠ ve ｡ｳｫｬｴ＠ zahmet
içindedir, hele ｶ｡ｬｫ＠ deminde. Çünkü ｫｩ＠ ｧ･ｮ￧ｬｩＮ＠
ele ｡ｾｫ＠ olursa halk onu mazur görür. gençlerin oyu-
nudur der, ｡ｹｰｬｮｺＮ＠ Ama ｶ｡ｬｨｲ＠ ｩＧｳｫ＠ olunca hic bir
surette mazur görülecek gihi ､･ｩｬｲＮ＠
imdi ey ｯｵｬＬ＠ ＩＧ｡ｬｫ＠ ＬＺ｡ｮ､＠ ｡ｫ＠ ｡ｬｮｭｹ＠ ça.
ｬｳＬ＠ özellikle ｰ｡､ｩｨｬｫｴＮ＠ Çünkü ｡｜Ｇｮ＠ ｡ｲｳｮ､＠ ister
( 1! Cinsi ｭｩｲ｡ｳ＾ｬ･ｴＮ＠
 182

genç ister ｹ｡ｬ＠ ｡ｫ＠ yüzünden ｡ｹｰｬｮｳＬ＠ bir mahallede

ya da bir ･ｨｩｲ､＠ ｡ｹｰｬｮｲ［＠ ama ｰ｡､ｩｨ＠ ｡ｫ＠ olursa
ｹ｡ｬｮｺ＠ kendi ülkesinde ､･ｩｬＬ＠ bir çok ｰ｡､ｩｨｮ＠ i.ilkP.-
ｾｩｮ､｣＠ bile ｡ｹｰｬｮｲＮ＠ imdi ｳ｡ｫｮ＠ kimseye gönül ｢｡ｬﾭ
ma, ｹ｡ｬ＠ ｰ｡､ｩｨｬｲ＠ ｡ｫ＠ oyunu çok güçtür. Buna
münasip hikaye ￶ｹｬ･､ｩｲＺ＠
Hikaye: Ey ｯｵｬＬ＠ benim dedcm ･ｭｳｬ｡ｩＧｹ＠
(R.A.) bir ｫｩ＠ ｧ･ｬｭｩ＠ ､･ｭｩ＠ ki,
- Ya emir, bir bezirgan kulu var, iki bin ｡ｬｴｮ＠ de-
･ｲ＠ biçerler.
･ｭｳｬ｡ｩ＠ bu sözü ｩｴｮ｣･＠ gönlü o kula meylct-
ti, diledi ki adam göndersin ve o kulu ｳ｡ｴｮ＠ ｡ｬｳｮＮ＠ O
anda, Sa'd Nahhas derlerdi, yani Sa'd ｡､ｬ＠ bir ｨ｡ｬｹ＠
ｶ｡ｲ､Ｌ＠ onu gönderdi. Sa'd bin iki yüz ｡ｬｴｮ＠ o kulu al-
､＠ ve Gürgan meliki ･ｭｳｬ｡ｩＧｮ＠ ｹ｡ｮ＠ getirdi.
･ｭｳｩＮｬ｡＠ ｯｮｬ｡ｲ＠ kabul etti ve o kula ｰ｣ｫｩｲｬ＠
verdi. Emir ne zaman elini yüziini.i ｹｫ｡ｳ＠ o kul eliyle
ｰ･ｫｩｲ＠ verirdi, bey elini ve yi.izünü silerdi. Bir gün
adet ｯｬ､ｵ＠ üz:cre ･ｭｳｬ｡ｩ＠ ｰ･ｫｩｲ＠ kulun elinden
ｾｬ､＠ ve yüzünü sildi. Elini silerken kulun yüzüne biraz
dikçc ｢｡ｫｴＬ＠ gönlü ｫ｡ｹ､Ｌ＠ gözüne ｳ｣｡ｫ＠ göründü. ･ｭＮ＠
sülmaali ｹ｡ｬ､Ｌ＠ ama ｡ｫｬｹ､Ｎ＠ Tez vezirini ￧｡ｲｴＬ＠
｡､ｮ＠ Ebi.ilabbas cl-Ganimi derlerdi. ｜Ｇｦｚｲ＠ geldi, ne
buyurdunuz deyince,
- Ya vezir. ｴ｡ｮｫ＠ ol ki ben bu kulu ｭ｡ｬ､ｮ＠
azat ettim. Tez bir devletli kb;inin ｫｺｮ＠ ｡ｬｶ･ｲｩｮＬ＠ cv-
lendirin, yeteri kadar da ｡ｶｬｫ＠ ｢｡ｬｹｮＬ＠ bir eve girsin
l•tursun, ｳ｡ｫｬ＠ bitmcdikçc o L'V(kn ､ｾ｡ｮ＠ ￧ｫｭ｡ｳｮＬ＠
dedi. Ehulabbas cl-Ganimi.
Bu ｩ＠ ｰ｡､ｩｨｮ＠ mlibard;. ｧ￶Ｎｾｩ｣＠ ｲ･､Ｈﾷｮ＠
dli-:;tii, ｨｩｫｬｮＬ＠ dedi.
 183

･ｭｳｬ｡ｩＬ＠ dedi ki,

- Bu ｯｬ｡ｮ＠ bugün gönlüme, gozume ｳ｣｡ｫ＠ görün-
dü, bir daha böyle görünürse ｩ＠ ｢｡ｫ､ｲＬ＠ ｡ｫ＠ galip
olur, rahat uyur ve kavga ｵｹ｡ｮｲＮ＠ imdi çok çirkin de-
ｩｬ＠ midir ki ｫｩ＠ ｹ･ｴｭｩ＠ ｹ｡ｮ､＠ olsun ｡ｫｬ＠ etsin,
sonra ｰ｡､ｩｨ＠ olsun, böyle bir zamanda vilayetin hali
nice olur. imdi bu ｹ･ｴｭｩ＠ ｹｬ､｡ｮ＠ sonra, kalan ömrü.
mü ulu ｔ｡ｮｲＧ＠ ｫｵｬ｡ｲｮ＠ halini gözlemeye harca-
marn gerek, raiyyetin ve ｳｰ｡ｨｩｮ＠ ｩｹｬｮ･＠ ｵｲ｡ｮｭ＠
gerek; o halde bu söylediklerimi ｢ｲ｡ｫｰ＠ ｡ｫ＠ gözfer-
sem ne ｔ｡ｮｲ＠ ｫ｡ｴｮ､＠ yerim olur özür dilemeye ne in-
san ｫ｡ｴｮ､Ｎ＠

Ancak gençler ne ki yaparlarsa mazurdurlar. Ama

gençlerin de ｡ｫ＠ ｡￧ｫ＠ ｹ｡ｰｭｬｲ＠ gerek, çünkü
halk ｡ｲｳｮ､＠ ･ｲｦｩｮ＠ ve hürmetine ｺ｡ｲｬ､Ｎ＠ Buna
münasip,

Hikaye: ￶ｹｬ･＠ ｩｴｭ＠ ki Sultan Mesut Gaznevi'-

nin un sevgili kulu ｶ｡ｲ､Ｌ＠ kendisinin has ･ｳｶ｡ｰ￧ｬｲｹﾭ
､Ｌ＠ bu on kulun ｡ｲｳｮ､＠ ｎｵｴ･ｫｩｮＧﾷ＠ ｡､ｬ＠ bir kul ｶ｡ｲ､Ｌ＠
sultan onu h':nsinden çok severdi. Ama ｰ｡､ｩｨｮ＠ bu
on kuldan hangisini daha fazla ｳ･ｶ､ｩｮ＠ kimse bil-
mezdi, çünkü ｰ｡､ｩｨ＠ ihsan ｺ｡ｭｮＬ＠ onuna da ･ｩｴ＠ ih-
san verirdi; bu sebeple sevgilisi hangisidir bilmezler.
di. Ötekileri de ･ｩｴ＠ olarak ｫｯｬ｡ｭｳｮ＠ sebebi ｎｵﾭ
te:kin idi ki ｡ｫｮ＠ onlar perde olsunlar. Sözün ｫｳ｡＠
｢･＠ ｹｬ＠ sonra bir gün ｎｵｴ･ｫｩｮ＠ ｰ｡､ｩｨｮ＠ meclisinde
sakilik ediyordu, Sultan Mesut ｳ｡ｲｨｯ＠ oldu, dedi ki,
- Ey beyler, benim ｹ｡ｴｭ､＠ Has Eyaz devlet hiz-
metinde ne idiyse onu ｎｵｴ･ｫｩｮＧ＠ ｢＼Ｎｬ｡､ｭ＠ Tez be-
ｲ｡ｴｮ＠ ｹ｡ｺｮＮ＠
 184

Beyler o an ｡ｮｬ､ｲ＠ ki Sultan ｎｵｴ･ｫｩｮＧ＠ sever-

ｭｩＮ＠
imdi ey ｯｵｬＬ＠
gerçi ben bu sözleri söyledim ama
･ｲ＠ ｲ｡ｳｴｬｮ＠
olup da ｡ｫ＠ olursan bu sözler senin ku-
ｬ｡ｮ＠ girmeyecek ve bilirim hiç kimsenin sözüyle ｩ＠
görmeyeceksin. Çünkü benim de ｢｡ｭ＠ geldi, bili-
rim. Hem ､･ｭｩｬｲ＠ ki, ｡ｫ＠ olmayan dilsiz hayvan-
dan beterdir. Nitekim ｡ｩｲ＠ der ki,
(Türkçe çevirisi)
Her kim ｣｡ｮｬ＠ ola ve nattk ola
ａｫＭ＠ Azra yolunda ｖ｡ｭｫ＠ ola
Kim ki ｡ｫ＠ ､･ｩｬｳ＠ ｨ｡ｹｶｮ､ｲ＠
Ademi oldurur ki ｡ｫ＠ ola
imdi, gerçi ben bu beyti okudum ama sen buna
kulak verme, ｡ｫ＠ olmamaya ￧｡ｬＮ＠ Ama gönlünü ye-
nemeyip ｡ｫ＠ olursan, bari bir yare ｡ｫ＠ ol ki sevdi-
ｩｮ･＠ ､･ｳｩｮ［＠ yani ｳ･ｶ､ｩｮ＠ Yusuf ｯｬｭ｡ｳｮＬ＠ ama Yusuf
gibi güzel olsun, ｧｺ･ｬｩ＠ olsun. ａｫｬ､｡＠ da Bilge Bat-
lamyus veya Lokman olmasa da, bari biraz marifeti
bulunsun. Çünkü ｡ｫ＠ bir ｡ｴ･ｩｲＬ＠ sevgilinin ｧｺ･ｬｩｮＮ＠
den ｨ｡ｳｬ＠ olur ve huy ｳｯｵｫＬ＠ duru bir sudur, ｡ｲｩｦ･ｴﾭ
ten ｨ｡ｳｬ＠ olur. imdi sevgiliye ｴｵｮ､｡＠ bu ikisi
de gerektir, ･ｲ＠ ｧｺ･ｬｩｮ＠ ｡ｴ･ｩ＠ seni kurutursa,
huyunun suyu tazelendirsin, biri bu. Biri de bu ki sevdi
ｩｮ､･＠ güzellik ve iyi huy olursa ｨ｡ｬｫｮ＠ dili ｢｡ｬｮｲ＠
ve özrün kabul olur, yani, ｩｮｳ｡＠ kökü mü kurudu
ki bunu sever. demezler. Ama, gör ｩｴ･Ｌ＠ bunun gibi
güzeli ｮ｡ｳｬ＠ sevmesin, derler ｡ｹｰｬｭｺｲＮ＠ Çünkü
halk birbirinin ｡ｹ｢ｮ＠ gözlernekten uzak durmaz. Ni-
tekim birine sordular, ＼､ｩｬＮ＠ Ｚ､Ｑｮ＠ \'ar ｭ､ｲ＿ﾻ＠ O ｫｩ＠
dedi ki, «Yoktur». Dediler, « ｈ｡ｾｩＭＮ［Ｌｮ､Ｚ＠ hiç ｡ｶｰ＠ gör.
 185

dün mü?» Dedi ki, «Çok». Dediler ki, ＼ａｹ｢＠ senden

çok olan ｫｩ＠ ｹｯｫｭｵﾻＮ＠
ｭ､ｩ＠ ｢ｩｬｭ＠ ｯｬ｡ｳｮ＠ ey ｯｵｬＬ＠ bu gibi ｫｩｬ･ｲ＠ çoktur,
｡ｹｰ＠ gözlerneyi ｡ｹｰ＠ bilmezler.
Sonra ey ｯｵｬＬ＠ zevk ｳｲ､ｮ＠ bir sevgili elde et-
ｴｩｮ､･Ｌ＠ seni bir yere ￧｡ｲｳｬＬ＠ sohbete ya da konuk-
ｬｵ｡Ｌ＠ git, ama seygilini. de birlikte götlirme. ｅ･ｲ＠ gö-
türürsen, ｹ｡｢ｮ｣＠ ｫｩｬ･ｲｮ＠ ｡ｲｳｮ､＠ onunla ilgilenme,
gönlünü ona ｢｡ｬｭＬ＠ yani ｫｳ｡ｮｭ＠ o topluluktan.
Çünkü ona kimse gizlice ya da ｡￧ｫ＠ senin ｢｡ｫｴｮ＠
gibi bakmaz. Hem senin gözüne güzel ｧ￶ｲｮ､＠ gibi
｢｡ｫｳｮ＠ gözüne de öyle görünür sanma. Nitekim
｡ｩｲ＠ der ki,
Vay bana ･ｾｲ＠ halktn gozune görünesin
￶ｹｬ･＠ ki kulun gözüne göründü efendi
ｭ､ｩ＠ ｧ･ｮｩ＠ gözüne ｳ･ｶ､ｩｮ＠ öyle gözükür ki dün-
yada ondan güzel yoktur, ama ｢｡ｫｳｮ＠ gözüne bel-
ki ondan ｺｩｴ･ｲＬ＠ yani daha çirkin olmaz. Öyleyse sen
onunla birlikte ｢ｵｬｮ､＠ bir sohbette onu kimse.
den ｫｳ｡ｮｭＮ＠ ｙ｡ｮ､＠ ｯｴｵｲｭ｡ｳｮ＠ ama uzakta oldu-
ｵ＠ halde ￧｡ｲｰ＠ ｹ｡ｮ＠ getirme; çerez, elma veya ｢｡Ｎ＠
ka nesneyi ona teklif edip sunma, her an ｹ｡ｮ＠ ￧｡ﾭ
ｲｰ＠ yok yere ｫｵｬ｡ｮ＠ ｦｳｬ､｡ｭＬ＠ yani halk benim ha.
!imden haberdar ､･ｩｬｲ＠ sanma. Halk bilir senin ne dü
ｳｮ､Ｌ＠ ｯｲｴ｡ｬｫ＠ melanetlik ｨ｡ｳｬ＠ olur. imdi bir
ｩｾ＠ ki melametlik getirsin, onun hiç ｭ｡ｮｳ＠ yoktur.
 On ｂｾｩｮ｣＠ Bölüm

ｃｎｓ＠ MÜNASEBETTE YARARLlS I VE

ZARARLI SI ｈａｎｇｓｄｒ＠ ONU BEY AN EDER

￶ｹｬ･＠ ｢ｩｬｭ＠ ol ey ｯｵｬＬ＠ cima (1) etmek ､ｮｹ｡＠

lezzetlerinden bir ulu lezzetir, ama onun lezzetine al-
､｡ｮｰ＠ kendini çok verme, ta ki vücudun güçten ､ﾭ
mesin. ｅ･ｲ＠ kendini yenemezsen bari ｳ･ｶ､ｩｮｫ＠ ci.
ma etme, ta ki sevgi ｹ｡ｰｳ＠ ￧｡ｴｬｭｳｮＮ＠ Çünkü sevgi
ｳ｣｡ｫ＠ bir nesnedir ve cima ｳｯｵｫ＠ bir han•kettir, ｫｵＮ＠
kusuz bu ｳｯｵｫｬ＠ o ｳ｣｡＠ bozar. ｋｳ｡｣＠ ･ｲ＠ sev.
､ｩｮｬ･＠ yatmakta da yenemezscn ｫ･ｮｪｩＬ＠ bari ｳ｡ｲｨｯＮ＠
ken cima etme, çünkü her cimada bir lezzet farkedi-
lir ､ｩｭ｡Ｌ＠ ama ､ｩｭ｡＠ ｡ｲ｢ｮ＠ etkisiyle dolu olursa,
ni! cima ･ｴｩｮ＠ bilir ｫｩ＠ ve ne ｣ｩｭ｡ｮ＠ Iezzetini.
Ama büsbütün çaresiz olunca, hiç ､･ｩｬｳ＠ mah-
murkcn cima etmek daha iyidir, ｳ｡ｦｮ､＠ haberdar
olursun; o da arada bir gerek. ｋｩ＠ buldukça buna.
mamak. gerek, yani ele geçtikçe ｩ＠ ｨｵｹｭ＠ dememek
gerek. Çünkü her ele geçtikçe cima etmek ｨ｡ｹｶｮｬｲ＠
ｩ､ｲＬ＠ hayvanlar \·akitli vakitsiz bilmezkr, ne vakit
eline geçt rse yapmaya ｢｡ｬｲＮ＠ Öyleyse insan olan

( 1) Cima ｩｮｳ｡ｬｲ＠ ￧ｩｦｴｬ･ｭｳ＠ için ｫｵｬ｡ｮ＠ Arapça

bir söz. Bugün cinsi miinasebet sözüyle ｫ｡ｲｬｹｯｵｺ＠ ci
ｭ｡ＬｹＮ＠ Ama biz, ｡ｮｬｴｭ＠ bozmamak ｫ｡ｹｧｳｬＮ＠ metinde
bu ｳ￶ｺ｣＠ koruduk.
188

vaktini gözlemeli, ta ki hayvanla onun ｡ｲｳｮ､＠ fark

olsun, bilinsin ki bu ｩｮｳ｡､ｲ＠ ve o ｨ｡ｹｶｮ､ｲＮ＠
Ondan sonra, ･ｩｬｭｮ＠ iki tarafa, yani kul ve cari-
ye olan ｨｩｺｭ･ｴｫ｡ｲｬｮ､＠ birine ｯｬｭ｡ｳｮＬ＠ ta ki iki.
sinden biri sana ､ｭ｡ｮ＠ olmaya. Üstelik ikisini ･ｩｴ＠
olarak gözetirsen, hem kulqn hem de cariyenin hiz.
metinden iki türlü safa ｫ｡ｺｮｲｳＮ＠
Çok cima etmenin ｺ｡ｲ＠ var, dedim, az etmenin
de ｺ｡ｲ＠ var. O halde her ･ｹｩｮ＠ ｯｲｴ｡ｳ＠ ｨｯｴｵｲＬ＠ o da ｩﾭ
tiha ile; yani ｡ｲ＠ istekle (olursa) ｨｯｴｵｲＮ＠ Ama ister
｡ｲ＠ ｩｳｴ･ｮ＠ olsun, ister ｯｬｭ｡ｳｮＬ＠ elbette ｳ｣｡ｫ＠ hamam-
da, ｳ｣｡ｫ＠ günde ve çok ｳｯｵｫｴ｡＠ cima etme, çok za-
ｲ｡ｬ､Ｌ＠ hde ｹ｡ｬｫ＠ deminde olursa. Oysa ilk bahar-
da gayet ｨｯｴｵｲ＠ cima etmek ve tabiata uygundur. Çün.
kü ilk ｢｡ｨｲｮ＠ ｴ｡ｨ＠ ｨｫｴｲＮ＠ Bahar ｨ｡ｶｳ＠ ｬｫ＠ olunca,
￧･ｭｬｲ､＠ ve ｰｮ｡ｲｬ､＠ su çok olur, alemde ｨｯｬｵｫ＠
ve ｲ｡ｨｴｬｫ＠ artar. Ne zaman ki evren böyle olur,
(alem-i kübrada) sular artarsa, bizim de vücudumuz-
da, ki tenimiz alem-i ｳｵｧｲ｡､Ｌ＠ kan artar ve kandan
･ｨｶｴ＠ 'artar, ｩｴ＾＠ ･ｨｶｴｩｮ＠ ｡ｲｴ＠ vakit cima ｳ｡ｦｬ＠
olur ve ｺ｡ｲｳ＠ olur. Görmez misin ki damarda kan
fazla olursa kan ｡ｬ､ｲｭｫ＠ ｹ｡ｲｬ､Ｌ＠ ama damar ｢ｯ＠
olursa ve ＨｫｩＩ＠ kan ｡ｬ､ｲｳ＠ ｺ｡ｲ＠ dokunur. Öyleyse
belde meni ｯｬｮ｡ｺｳ＠ ｣ｩｭ｡ｮ＠ ne ｹ｡ｲ＠ ｶ｡ｲ､＿＠
Sonra kan ｡ｬ､ｲｭｫ＠ istersen çok ｳ｣｡ｫｴ＠ ve çok
ｳｯｵｫｴ｡＠ kan ｡ｬ､ｲｭＮ＠ ｅ･ｲ＠ kan ￧ｯ｡ｬｰ＠ artarsa ｫ｡ｮ＠
durdurmak ｡ｲ､ｮ｣＠ ol, uygun Ｚｲ｡ｰｬ＠ ve yemeklcr-
le. ａｲｬ｡ｮ｣ｶ＠ kadar veme, vani ｵｳ｡ｮ｣ｹ＠ kadar
cima etme \'esselam.
 On ａｬｴｭ｣＠ Bölüm

HAMAMA NE ZAMAN GiRMEK GEREK

ONU BEYAN EDER

￶ｹｬ･＠ ｢ｩｬｭ＠ ol ey ｯｵｬＬ＠ ･ｲ＠ hamama gitmek is-

tersen tokken gitme, ｺ｡ｲ＠ dokunur. Harnarnda cima
etme, hele hamam çok ｳ｣｡ｫ＠ olursa. Muhammed Ze-
keriya der ki, «bir ｫｩ＠ tokken hamama eirerse veya
ｳ｣｡ｫ＠ harnarnda cim3 ederse, o ｫｩ＠ o an ｩ￧､･＠ ölmez-
sc ben buna ｡ｮｭ＠ ».

ｭ､ｩＬ＠ gerçi hamam ｨｯ＠ yerdir. Hekimler dünya.

da hamamdan daha ｹ｡ｲｬ＠ ve ｡ｬ｣ｫ＠ binalar yal?-
ｭ｡､ｬｲＮ＠ Hem ｮｳｦＧ､Ｍｹ｡＠ dedikleri budur ki dün-
ctaya ne denli ｲ｡ｨｴｬｫ＠ varsa ｹ｡ｲｳＧﾷｨｭ､Ｌ＠ yani
ｫｩ＠ hamama girince ､ｮｹ｡＠ bütün ｲ｡ｨｴｬ＠ kadar
rahat olur. Ama bunca lütufla böylesine ｨｯ＠ olan ｢Ｚ［Ｎ＠
mama her gün girmezler, haftada bir kez girerler,
yoksa zahmete döner, belki zarar daha fazla olur;
çünkü hamama ｳｫ＠ girince sinirler ｧ･ｶｲ＠ el ayak titrek
olur, mafsallar ｧ･ｶｲＮ＠ ａｹｲ｣｡＠ her gün hamama girin-
ce adet olur (bu), yani huy olur. ｵ＠ yaramaz huylar
gibi, mesela kil yemek gibi, ya da gündüz ve gece ｡ﾭ
raba ｡ｨｭ＠ bekriler gibi; kile ｡ｬｮ＠ kil ｹ･ｭ､ｩ＠
gün ｹｩＮｲ･＠ titrer, ｡ｲ｢＠ ｡ｬｾｮＬ＠ bir gün içmese bev.
ni ｢ｯ＠ gibi görünür. ｴ･＠ hamama girmeyi huv edinen
de bir gün girmesin o p.:iin hasta gibi olur, gö\'dcsi
 19(1

kurur, o gün hamam:1 girmedikçe rahat etmez. Öyley-

se her gün hamama girmt>'>inlcr. Haftada bir girmeye
ｫ｡ｴｬｮｾｭｺｳＬ＠ bari iki üç gündt' hir girsin, ta ki ha-
ｭ｡ｮ＠ ｹ｡ｲｮ､＠ geri ｫ｡ｬｭｳｮＬ＠ hem gövdesine Y<'
ran dokunsun hem de ｡､＠ ｲ｡ｮｬ＠ mensup ｯｬｭ｡ｳｮＬ＠
vani hu ｫｩ＠ ･ｨｶｴｰｲｳｭｩＬ＠ demesinler.
Sonra ey ｯｵｬＬ＠ ister yaz ister ｫ＠ ｯｬ［ｵｮＬ＠ hamama
ilk ｧｩｲ､Ｑｮ･＠ nasip almak için ｳｯｵｫｬｴ｡＠ oturmak,
gerek oradan ｳ｣｡ｫ＠ halvete git, biraz da orada otur,
ta ki oradan da nasibini al. Sonra ｬｫ＠ bir h:\lvetc gir,
yunmak ｡ｲ､ｮ｣＠ ol ve tezcek ￧ｫＮ＠ Hamamda çok ｯｴｲＮ＠
ma, çok ｳ｣｡ｫ＠ ve çok ｳｯｵｫ＠ suyu ｢｡ｮ＠ dökünme, ha-
mam suyunun ｬｫ＠ ve ｨｯ＠ ｯｬ｡ｮ＠ dökün.
Ondan sonra ｨ｡ｭｮ＠ kalaba ｬｮ｡＠ girmesinler,
halvet ｨ｡ｭｮ＠ ganimet bilsinlcr; çünkü hamam
tenha olunca ｫｩ＠ ､ｩｬ･ｮ｣＠ tezcek ｹｫ｡ｮｲ＠ ve ￧ｫ｡ｲＬ＠
ｨ｡ｭｮ＠ ｺ｡ｲ＠ dokunmaz.
Hamamdan ￧ｫｮ｣｡＠ iyi silin. ･ｲ＠ ｾ￧ｮ＠ varsa sa-
￧ｮ､｡＠ da ｳｬ｡ｫ＠ ｫ｡ｬｭｳｮＬ＠ çünkü ｳ｡￧ｮ＠ ｳｬ｡ｫｹ＠
yola ￧ｫｭ｡＠ cdcp ｮｩ｡＠ ､･ｩｬｲＬ＠ ulular ｫ｡ｴｮ､＠ ｡ｹｰﾭ
ｬ＠ ｩｴｲ［＠ ￧｡｢ｵｾﾷｫ＠ silin ｮｾ＠ ｳｯｲ｡＠ giyin. ｈ｡ｮｭ､＠ ｳｯｵｬＮ［＠
su, meyve ･ｲ｢ｴｩ＠ de içme. ｳ｡ｫｮＮ＠ çuk ｺ｡ｲｬ､Ｎ＠ ｳｩＮ＠
ka (1) ｡ｲｳｮ＠ ､ｯｵｲＮ＠ Ama çok mahmursan o vakit
｡ｺ｣ｫ＠ ｳｯｵｫ＠ su i;,Trscn verinde olur, ｳ｡ｲｨｯｾｴｵｫｮ＠
sonraki ｡ｲｹ＠ ｧｩ｣ｫｲｮ＠ ｩＱＮ［ｲ＠
imdi hamama girmenin ｶｾｲ｡ｬｳ＠ \'l' ｺ｡ｲ､ｳｮＬ＠

ｫｳ｡｣＠ bu denli ｳｶｫＮｩ＠

ｲ＠ i Viicuclull IJZr yerine SI/ tup/anrrl:'.\ll/(1 isfiska ｬｷｳｦﾷＮ＠

ｬ＠ denir.
 On ｙ･､ｩｮ｣＠ Bölüm

YATlP UYUMAK VAKTiNDE YARARLlSINI

VE ZARARLlSINI ｂｌｬｒ＠

￶ｹｬ･＠ ｢ｩｬｭ＠ ol ey ｯｵｬＬ＠ ｒｵｭｬ｡ｲｮ＠

bir adeti ｵ､ｲＺ＠
Hamamdan ￧ｫｮ｣｡＠ ｳｯｹｵｮ､ｫｬ｡ｲ＠ ｣｡ｭｬ＠
odada biraz
ｵｹｭ｡､ｫ￧＠ hamamdan ￧ｫｰ＠ gitmezler. Bu adet ｢｡Ｎ＠
ka hiç bir tayfada ｧ￶ｲｬｭ･ｩｴＬ＠ çünkü sonradan
ortaya ￧ｫｭ＠ bir adettir. ｅ･ｲ＠ herkeste bu ｾ､･ｴ＠ ol.
ｳ｡ｹ､Ｌ＠ ｨ｡ｭｮ＠ cami: ｯ､｡ｳ＠ bir ｨｯ＠ tembelhane olur.
du ve her ｫｩｹｾ＠ ｳｲ｡＠ gelmezdi, beklemekle günü ge.
çerdi gelen ｫｩｮＬ＠ bu uyuyan ne zaman uyanacak
diye; hem de ｨ｡ｭｮ＠ ｢ｯｬｵ＠ ｫ｡ｬｭｺ､Ｎ＠ Üstelik bil-
geler uyumaya küçük ölüm ､･ｭｩｬｾｲＮ＠ Çünkü uyku
ｳｲ｡ｮ､＠ vücut ｧ･ｶｲ＠ ve ｡ｫｬ＠ ｰ･ｲｩ｡ｮ＠ olur, nefiste
duygu ve hareket olarak ne varsa ｩｬ･ｭｺ＠ hale gelir
insan (ölü) benzeri bir nesne olur. Nitekim ölünün
dünyadan ve insandan haberi olmaz, uyuyan insan da
dünyadzn ve insandan haberli ､･ｩｬｲ［＠ öyleyse uyku
da ölümdür. Ama küçük ￶ｬｾｭ＠ demelerinin sebebi ｵＮ＠
dur: Ölümden Ｈ､ｯｬ｡ｹＩ＠ nefes ele kesilir, küçük ölümde
ise nefes kesilmez.
ｭ､ｩＬ＠
öyleyse çok uyumak iyi ､･ｩｬｲＮ＠ Çünkü
ｵｶｮ｡ｫ＠ bedenin halini bir halden bir hale döndürür.
Özellikle, hallerinden biri budur ki bedeni dirilikten
￶ｬｮ｣ｶ＠ döndürür. Bilgeler Ｈｾ￶ｹｬ･Ｉ＠ ､｣ｭｩｬ･ｲＺ＠ ｂ･ｾ＠
 192
nesne ｩｮｳ｡＠ halini ､･ｩｴｲＬ＠ yani bir suretten ﾷￇﾭ
ｫ｡ｲ＠ bir ｢｡ｫ＠ surete koyar. Birisi, ｡ｮｳｺ＠ çok sevin-
rnek! ikincisi, çok ｫｺｭ｡［＠ üçüncüsü, çok üzülmek;
d0rdüncüsü, uyku; ｢･ｩｮ｣ｳＬ＠ ｳ｡ｲｨｯｬｵｫＮ＠ ａｬｴｮ｣ｳ＠ da
bunlara ek olarak ｹ｡ｬｫ＠ ｯｬｭｵｴｲ＠ ki insan ｹ｡ｬｮﾭ
ca ｧ￶ｲｮ＠ ､･ｩｲＮ＠ Ama bunlar bir türlüdür, uyku
gibi ､･ｩｬｲ［＠ çünkü insan ｫｺｳｮＬ＠ üzülsün ya da ｳ｡ｲｨｯ＠
olsun gerçi hali ､･ｩｲＬ＠ ama insan dirilere ｢｡ｬ､ｲＮ＠
Oysa uyuyunca ölülere ｢｡ｬｮｭ＠ olur, mesela bir sar-
ｨｯｵ＠ uzaktan bile görseler, bilirler ki diridir, ama uyu-
yan ｡､ｭ＠ uzaktan görseler hemen ölü ｳ｡ｮｲｬＮ＠ Öyley-
se uyuyan insan diri hükmünde ､･ｩｬｲＬ＠ ölü hükmün-
dedir. Nitekim ölünün ｳｯｲｵｭｬ＠ yoktur, ｵｹ｡ｮ＠
da ｳｯｲｵｭｬ＠ yoktur.
Ondan sonra, ｮ｡ｳｬ＠ çok ｵｹｭ｡ｮ＠ ｺ｡ｲ＠ varsa,
az ｵｹｭ｡ｮ＠ da öyle ｺ｡ｲ＠ ｶ｡ｲ､Ｎ＠ ￶ｹｬ･＠ ki: Bir ｫｩ＠
ｹ･ｴｭｩ＠ iki saat uyumasa, yani üç gün, gece gündüz
uyumasa o ｫｩ＠ ölüme ｹ｡ｫｮ､ｲＮ＠ imdi her ･ｹ＠ ölçüyle
ｨｯｴｵｲＬ＠ uykunun da ölçüsü için bilgeler ￶ｹｬ･＠ ､･ｭｩﾭ
lerdir: Bir gece, gündüzle birlikte yirmi dört saattir,
bu yirmi dört saati üçe bölmek gerek. ｫｩ＠ bölümünü
ｵｹ｡ｮｫｨＬ＠ bir bölümünü de uykuya ｨ｡ｲ｣ｭｬＮ＠ Yani
sekiz saati ibadete ve kendi ｩｮ･＠ harca, sekiz saati
de ｹ･ｭＬ＠ zevke, ｧ･ｺｮｹ＠ ve bedensel ｳｴ･ｫｩｲ＠ har.
ca, geri kalan sekiz saati de uykuya harca; ta ki bu
on ｡ｬｴ＠ saatte zahmet çeken vücudun ｲ｡ｨｴｬｳｮＬ＠ din-
lensin. imdi bilgece ve ｡ｫｬ｣＠ ｹ｡ｭ＠ budur. Ama
cahiller böyle yapmazlar, hayvan gibi on iki saat
uyurlar ve on iki saat ｵｹ｡ｮｫ＠ ｫ｡ｬｲＬ＠ yani gündüz
sabahtan ｡ｫｭ＠ dek ｵｹ｡ｮｫｴｲｬ＠ ve gece ｡ｫｭ､ｮ＠
ertesi güne kadar uyurlar. Ama geceyi ve gündüzü üçe
hölüp iki ｢￶ｬｮ､･＠ uyuyan \'e hir ｨ￶ｬｮ､･＠ ｵｹ｡ｮｫ＠
 193
olan tembeller hayvandan beterdir, zahmet ｢ｵｮｬ｡ｲ＠
｢｡ｮ＠ çok gelir, bu sebeple ｨ｡ｴｲｬｭＮ＠
Sonra ￶ｹｬ･＠ ｢ｩｬｭ＠ ol, ulu ｔ｡ｮｲＧ＠ geceyi yarat-
ｭ＼Ａｳｮ＠ sebebi hayvanlar rahat ols!lnlar, uyusunlar,
yani bütün ｣｡ｮｬｲ＠ insan ve hayvan gündüz zahme-
tinden gece rahat olsunlar diyedir. O ｲ｡ｨｴｬｫ＠ uyku
ile ｳ｡ｬｮｲＮ＠ ｮｳ｡＠ ｡ｲｫｳ＠ üstü de yatsa, rahat olmaz
ｵｹｭ｡､ｫ￧Ｌ＠ çünkü ｹ｡ｭｫ＠ için sermaye ｯｬ｡ｮｲ＠
biri ｣｡ｮ､ｲ＠ ve biri tendir. Ama ten ｭ｡ｫ､ｲＬ＠ can
mukimdir, yani ten bir duracak yerdir, can ise onu
r!urak ･､ｩｮｭｴｲ［＠ can tene ulak oldu ve ten cana du-
rak oldu. ｔ｡ｮｲ＠ bu ikisine üçer özellik verdi. Önce,
｣｡ｮ＠ üç ￶ｺ･ｬｩ＠ budur ki diridir, hareketlidir ve ha-
fiftir; tenin üç ￶ｺ･ｬｩ＠ de budur ki, ölüdür, sakindir
yani deprenmez ve ｡ｲ､Ｎ＠ Delil budur ki can ､ｩｲｬＮ＠
dir teni diri gösteren, can ｧｩｴ＠ an tenin ölü ｯｬ､ｵ＠
beliriverir. Nitekim tenin hareketi de ｣｡ｮ＠ depren-
mesindendir, ｨ｡ｦｩｬ＠ de ｣｡ｮ､ｲＬ＠ çünkü can ten-
den gittikten sonra tenin ｨ｡ｲ･ｫｴｳｩｺｬ＠ ve ｡ｲｬ＠ or-
taya ￧ｫ｡ｲＮ＠ Öyleyse can tenle bir yerde ｡ｲｫ､ｴＬ＠
daima can teni kendi ￶ｺ･ｬｩｹ＠ korur. ￶ｹｬ･＠ ki can
tcni kah ｫｵｬ｡ｮｲＬ＠ ｩｬ･ｴｲＬ＠ kah dinlendirir, sakin eder.
Awa ｣｡ｮ＠ ￶ｺ･ｬｩｮ､＠ ｣ｮ＠ ｡ｲｫ､ｬ＠ da ｨｯ＠ ya-
｡ｲｬＬ＠ ｣｡ｮ＠ ｹｯｬ､｡ｲ＠ kimlerdir?_ ｩ＠ tmek, görmek,
ｫｯｮｵｭ｡Ｌ＠ dokunmak, zevk yani tatmak ve yoklamak
yani parmakla veya elle bir nesnenin içinde ne ｯｬ､ｵＮ＠
PU bilmek, ｢ｵｮｬ｡ｲ＠ hepsi ｣｡ｮ＠ ｹｯｬ､｡ｲＬ＠ ten için.
de birlikte bulunurlar. Ama ten kendi ￶ｺ･ｬｩｮ＠ gös-
ｴ･ｲ､ｩ＠ zaman, hemen ｡＠ çöker, içindekileri basar
｡＠ ｡ｬｲＮ＠ Çünkü ten bir eve benzer ve can evin sahi-
bine. Öteki duyular, yani ｩｴｭ･ｫＬ＠ görmek ｫｯｮｵｭ｡Ｌ＠
tatmak ve dokunmak da cv sahibinin ｹ｡ｫｭｬｲ＠ gibidir,
F: 13
 194

dam ｡＠
çökünce ev sahibini ve ailesini de birlikte
｡ｬｴｮ＠ ｴ･＠ ｡ｬｲＮ＠
｣｡ｮ＠ ve her bir duyunun ￶ｺ･ｬｩ＠ ｩｬ･Ｎ＠
ｭ･ｺｬｴｩＬ＠ yani can deprenirdi, deprenmez oldu. Ａｩｴﾭ
rnek, görmek, tatmak, dokunmak ve ｫｯｮｵｭ｡＠ hep
ｫ｡ｬ､Ｌ＠ ｢ｾｴｬ＠ oldu. ｴ･＠ ｣｡ｮ＠ iç ｫｵｬ｡ｲｮ＠ hali, can ile
böyle.

Ama iki ､＠ ｨｩｺｭ･ｴｫ｡ｲ＠ daha ｶ｡ｲ､＠ ｣｡ｮＬ＠ ten on-

ｬ｡ｲＬ＠ ￧￶ｫｴｮ､･＠ ｡＠ alamaz ve özelliklerini yok ede.
mez; o ikisinin biri ､ｮｭ･ｩｲ＠ ve biri ｨｦｺＬ＠ ｾ｡ｮｩ＠ in-
ｳ｡ｮ＠ ｡ｫｬ､ｲ＠ ｨｦｺ＠ demek. Bunlar ｩｮｳ｡＠ içinde ､･ｩｬﾭ
dirler, yoksa ｢ｵｮｬ｡ｲ＠ da fiili ｢｡ｴＡ＠ olurdu. Delil bu-
dur ､｡ｲ＠ ｯｬ､ｵｫ｡ｲｮＮ＠ ｄｮ｣･＠ yine ､｡ｲ＠ gezer,
acayip ve garip nesneler görür; ｨｦｺ＠ buna ｫ｡ｲｬ＠
onunla birlikte ｡ｫｬ､＠ tutar, ｨｦｺ･､ｲＬ＠ saklar, ta ki
ｵｹ｡ｮ｣＠ o ､ｴ｡＠ ｧ￶ｲ､ｮ＠ fikre deyiverir, fikir de
öteki duyulara bildirir. ｴ･＠ bunlar öteiçi duyular gibi
içte ｯｬｳ｡ｲ､＠ ne fikir görürdü ve ne ｨｦｺ＠ ｡ｫｬ､＠ tutar.
､Ｎ＠ Biri de bu ki ･ｲ＠ öteki duyular içeride olmasay-
､＠ insan uyurken de ｵｹ｡ｮｫ＠ olurdu, düs ｯｬｭ｡ｺ､［＠ çün-
kü uvku ｯｬｭ｡ｺ､Ｎ＠ Uyku olmazsa insan da hiç rahat bul.
ｭ｡ｺ､Ｌ＠ çünkü ｣｡ｮ＠ ｯｬ｡ｮ＠ ｲ｡ｨｴｬ＠ ｵｹｫ､｡ｲＬ＠ çünkü
ulu ｔ｡ｮｲ＠ hikmetsiz nesne ｹ｡ｲｴｭＮ＠ ｭ､ｩ＠ gör ki
uykuda bile ne hikmetler ｫｯｮｭｵｴｲＬ＠ ､ｮｹ｡＠ ve in-
ｳ｡ｮ＠ düzeni ｯｮｵｬ｡､ｲＮ＠
Ama gündüz uykusundan çok ｳ｡ｫｮｭ＠ gerekir.
Her yönden ｫｩｮ＠ gündi.iz uykusunu kendisinden
ｲ｡ｫ＠ etmesi gerek. ｅ･ｲ＠ gündüzün uyumaya gücü yet-
mezse, bari ｢ｩｲ｡ｺ｣ｫ＠ ｹ｡ｴｮｫ＠ gerek, çünkü uyku gece
olur. ｅ･ｲ＠ ｫｩ＠ gündüzün uyursa, gününü de geceye
｢･ｮｺｴｭｩ＠ olur, gününü gece gibi geçirmekse hikmete
ｬ｡ｹｫ＠ ､･ｾＡＺｩｬＮ＠ Ama zenginlerde bir adet ｶ｡ｲ､Ｚ＠ Yaz gü-
 195

nü ￶ｬ･＠ ｳ｣｡ｮ､＠ ｫ｡ｹｬｩ･＠ yani serin bir yere girer-

ler, ya yatarlar, uyurlar ya da otururlar, günün ｫｺﾭ
ｧｮｬ＠ geçineeye kadar sohbet ederler, gönülün sev-
､ｩ＠ dostlarla, ta ki gün dönünceye kadar, ikindi se.
ｲｩｮｬ＠ olunca da yine ､｡ｲ＠ ￧ｫ｡ｲｬＮ＠

Ama bu ､･ｩｭ＠ zenginlerin yoludur, ｳｲ｡､ｮ＠ ki-

ｩｮ＠ yolu ､･ｩｬｲＮ＠
ｋｩｮ＠ ömrünün ￧ｯｵｮ＠ ｵｹ｡ｮｫｬｴ＠ geçirmesi
için çaba göstermesi gerektir. ｄ･ｩｬ＠ gündüzün uyu-
mak gecenin ￧ｯｵｮ＠ da ｵｹ｡ｮｫｬｴ＠ geçirsin. ｾ＠ Çünkü
ilerimizde çok uyuyacak yer var, tek onun uykusun-
dan ｵｳ｡ｮｭｹｬＮ＠
ｕｹｵ､ｮ｡Ｌ＠ ister gece ister gündüz olsun, bari
ｹ｡ｬｮｺ＠ yatma, bir ｭｬ､｡ｹｮ＠ birlikte yat. ｙ｡ｬｮｺ＠ o
ｹ｡ｮ､＠ yatan öyle bir ,kimse olsun ki ｭｬ､｡ｳ＠ ca.
na can ｫ｡ｴｳｮＬ＠ hayata hayat ｢｡ｬｳｮ＠ ve ､ｩｲｬ＠ taze
tutsun. Niçin? ｵｮ＠ içindir ki, ｫｩ＠ ｵｹ､ｮ｡＠ ölü
gibi olur, o an uyuyanla ölünün ｢ｾｲ｡･ｬｩ＠ . budur,
ikisi de dünyadan habersiz yatarlar. Ama uyuyaula
ölü ｡ｲｳｮ､ｫｩ＠ fark budur ki, uyuyanda hayat ｶ｡ｲ､＠
ve ölüde yoktur, ölü çaresiz ｹ｡ｬｮｺ＠ yatar; çünkü bi-
risini daha getirmek ve ｹ｡ｮ＠ ｹ｡ｴｲ＠ koymak elinden
gelmez. ｴ･＠ ｵｹ｡ｮ＠ elinden gelir, öyleyse niçin ya-
ｮ｡＠ gönlünün ､ｩｬ･ｮ＠ ｹ｡ｴｲｭｳｮＬ＠ ｵｹ｡ｮ､＠ vakit
ｹｮ､｡＠ ｭｬ､｡＠ ｩｴｭ･ｫ＠ için. Ölü acizdir, aciz oldu.
ｵ＠ için ister istemez ｹ｡ｬｮｺ＠ yatar, elinden gelip de yal-
ｮｺ＠ yatan ölüden beter olsun. ｭ､ｩ＠ bir dilrüba, cana
can katan, ｧｬｹ｡ｮｫ＠ ve servi boylu (bir güzel) oldu-
j!unda ､￶･ｫ＠ gerektir. ki
196
(Türkçe ｩｲＩ＠

Dilinden ｡ｫ､＠ ｡｢Ｍ＠ ｨ｡ｹｴ＠

Lebinden göstere kand-i ｮ｡｢ｴ＠
Visali gününü ｡ｮ､ｲｭｹ￧＠
Unuttura dükell kalnat'l
Ama bu ｮ･､ｩｭ＠ gibi ｯｬｭ｡ｹｮ｣＠ dirilerin ｹ｡ｴ＠
ölülerin ｹ｡ｴｮ､＠ ｦ｡ｲｫｬ＠ olmaz. Ah, onun gibi uyku
nerede ele geçer ki ｹ｡ｮ､＠ ｭｬｴ＠ olsun. Hele o de.
､ｩｭ＠ ｶ｡ｳｦｴ＠ olursa, haramzade ｯｬ｡ｹｭＬ＠ ･ｲ＠ onun
gibi bir zamanda yerimden kalkmak istersem.
Sözümüze gelelim; sonra ey ｯｵｬＮ＠ gece uykusun.
dan erken uyanmaya ￧｡ｬ＠ ve erken ｵｹ｡ｮ＠ adet
edin, gün ､ｯｭ｡ｮ＠ ｫ｡ｬｭ＠ ol, ta ki ulu ｔ｡ｮｲＧ＠
ｦ｡ｲｺｮ＠ ￶､･ｭｩ＠ olursun. Hem gün ､ｯｵｫｴ｡ｮ＠ son uy.
kudan ｫ｡ｬｮ＠ ｲｺｫ＠ bol olmaz, ､･ｭｩｬｲ［＠ çünkü
gün ､ｯｵｫｴ｡ｮ＠ sonra ｫ｡ｬｮ｣＠ namaz vakti fevt olÜr,
yani geçer, namaz vaktinin geçmesinin ｫ￶ｴｬ＠ ･ｲｩＮ＠
medikçe olmaz. Öyleyse vaktiyle kalk ve ulu ｔ｡ｮｲＧ＠
ｦ｡ｲｺｮ＠ yerine getir, öde, yani ｮ｡ｭｺ＠ ｫｬＬ＠ ｩｮ＠ varsa
ｩｮｬ･＠ ondan sonra ｭ･ｧｵｬ＠ ol, ･ｲ＠ Ｍ｢｡ｫ＠ ｩｮ＠ yoksa
ava gitmek istersen git, uygundur.
 On Sekizinci Bölüm

AV AVLAMAK ｎｩｃｅｄｒ＠ ONU BEYAN EDER

￶ｹｬ･＠ ｢ｩｬｭ＠ ol ey ｯｵｬＬ＠ atlanmak, av avlamak,

top oyuatmak ｵｬ｡ｲｮ＠ ve beylerin ｩ､ｲＬ＠ özellikle
gençlik ￧｡ｮ､Ｎ＠ Ama ulular her ｩ･＠ bir ｳｮｲ＠ ve ölçü
ｫｯｹｭｵｬ｡ｲ､Ｌ＠ o ｩ＠ ｹ｡ｰ＠ vca ölçüyle yaparlar, ölçüsüz
olmazlar, mesela ｴｵ｡ｬｭＬ＠ o ｩｬ･ｲｮ＠ birisi ｡ｶｬｮｭｫｴｲＮ＠
Her gün sürekli olarak ava atlanma, çünkü her gün av
atianmak düzen ve ölçü ､ｲ［＠ ￶ｹｬ･＠ gerektir ki bir
hafta yedi gündür, iki gün avlan, üç gününde ｡ｲｰ＠
iç iki gününde de kendi ｩｮｬ･＠ ve ｨ｡ｬｫｮ＠ ｩｹｬ･＠ ilgilen.
Ama bu ､･ｩｭ＠ günleri birbirine ulamamak ge-
rek yani üç gün ｡ｲ､＠ ｡ｲ､ｮ｣＠ ｡ｲｰ＠ içmernek ya da
iki gün birbiri ｡ｲ､ｮ｣＠ ava gitmemek gerek, ｳ･ｲｰｩｴＮ＠
rnek gerek; bir gün av bir gün ｡ｲｰ＠ bir gün ｩＮ＠ ｴ･＠
bu yolda yapmak gerek ki zenginlik ve dirlik düzen.
lik budur.
ｭ､ｩ＠ geldik Ｈｵｮ｡ＩＬ＠ ava ｡ｴｬｮｲｳ＠ küçük ata aL
!anma. Çünkü ｫｩ＠ ne denli ｧ￶ｳｴ･ｲｩｬ＠ olsa da, küçü.
cük ata ｢ｩｮ､･＠ hor görünür; ne denli horca insan
olursa olsun, yüksek ata ｢ｩｮ､･＠ ｭｵｨｴ･＠ ve ｧｾ＠
ｴ･ｲｩ＠ görünür. Sonra seferden ｢｡ｫ＠ yerde ｲ｡ｨｶｾＮ＠ ＠
ata binme. Çünkü at rahvan olunca insan ｡ｴｮ＠ yürü.
mesiyle ｭ･ｧｵｬ＠ olur, at üstünde gerinip oturama.'.,
böyle olunca da ｨ｡ｬｫｮ＠ gözüne iyi binici olarak görün.
mez. ａｹｲ｣｡＠ ･ｨｩｲ＠ içinde erkek ata bin. Ata ｩｮ｡ｰ＠ ｾ｡Ｍ
 198

fil olma ve at üstünde ､ｯｲｵ＠ oturucu ol, ta ki ｡ｬＮｰ＠

hep ･ｲｩ＠ ｯｴｵｲｭ｡ｹｳｮＮ＠
Sonra av ｳｲ｡ｮ､＠ yok yere at ｫｯｴｵｲｭ｡Ｌ＠ hele
ｹｲｴ｣＠ hayvanlar ｡ｶｮ､Ｌ＠ çünkü ｹｲｴ｣＠ ｣｡ｮｶｲ＠ ar-
､ｮ｡＠ at ｫｯｴｵｲｭ｡＠ ､ｯｲｵ＠ olmaz ve tehlikeden ｢｡ﾭ
ka sonucu bulunmaz. Bizim soyumuzda iki ulu parli-
｡ｨ＠ ｹｲｴ｣＠ canavariann ｡ｶｮ､＠ helak ｯｬｭｵｴｲＮ＠ Biri-
si benim dedem Emir ｖ･ｭｧｩｲ＠ 1bn Ziyar, ötek;. em-
mimin ｯｬｵＬ＠ emir ･ｭｳＧｬＭｍ｡ｩＮ＠ Öyleyse bunun gibi
tehlikeli yerde sen harekete geçme, ｢ｲ｡ｫ＠ küçük yol-
lular at ｫｯｴｵｲｳｮｬ｡＠ ve canavar ｫｯｶ｡ｴｳｮｬｲ＠ her
biri ad kazanmaya ￧｡ｬｳｮｲＬ＠ sen uzak ol.
ｙ｡ｬｮｺ＠ ｳ･ｮ＠ de bir ulu ｰ｡､ｩｨ＠ önünde kendini 'Je-
lirtmek i·çin ve ad ￧ｫ｡ｲｴｭ＠ için at ｫｯｴｵｲｳ｡ｮＬ＠ ｹｲﾭ
ｴ｣＠ canavar kovalarsan, yerindedir.
ｭ､ｩ＠ ･ｲ＠ ｡ｶｩｮｹ＠ seviyorsan, bari ｡ｨｩｮＮ＠ hala-
han, ￧｡ｫｲ＠ ve atmaca avla, ya da eti yenir canavar av-
la it veya parsla; hem tehlike yoktur ve hem de etin-
den ｹ｡ｲｬｮｳＮ＠ Oysa ｹｲｴ｣＠ ｣｡ｮｶｲ＠ ne et2 ycnir
ve ne derisi giyilir, vesselam.
 On Dokuzuncu Bölüm

ÇEVGAN OYNAMANIN ｈａｌｎ＠ BEYAN EDER

Ey ｣ｩ･ｲｫ￶ｭＬ＠ ･ｲ＠ çevgan oynamaktan zevk ul-

mak istersen, arada bir oyna, daima adet edinme. Çün-
kü. çevgan oynamakta hiç ｲ｡ｨｴｬｫ＠ yoktur, çevgan oy-
namak ｢｡ｴｮ＠ ｡ｹ＠ ｢･ｬ｡､ｲ＠ ve ｫ｡ｺ､ｲＺ＠ Attan ､ﾭ
mek, çevgan dokunup incinmek, ｢｡＠ yanlmak, p.öz
￧ｫｭ｡＠ gibi. Buna münasip.
Hikiye: ￶ｹｬ･＠ ｩｴｭ＠ ki, Horasan'da bir bey var-
､Ｌ＠ ｡､ｮ＠ Mir Ömer derlerdi, tek gözlü idi. Bir gün
önünde çevgan ｯｹｮｵｲｬ｡､Ｌ＠ diledi ki kendi de girsin,
çevgan ｯｹｮ｡ｳＮ＠ Bir ｫｯｭｵｴ｡ｮ＠ ｶ｡ｲ､Ｌ＠ ｡､ｮ＠ Ezher-i Har
derlerdi, ｬ｡ｫ｢＠ ･ｫ＠ Ezherlikle ｭ･ｨｵｲ､Ｎ＠ Mir Ömer
çevgan oyununa girmek isteyince, ,Ezher-i Har ileri
￧ｫｴ＠ ve onun ｡ｴｮ＠ dizginini tuttu, ｢ｲ｡ｫｭ､＠ ki mey-
dana girsin. Emir Ömer dedi ki,
- Ya Ezher, beni çevgan oynamaya niçin ｢ｲ｡ｫﾭ
ｭ｡ｺｳｮ＿＠ Ezher-i Har,
- Senin girip çevgan oynarnan ､ｯｲｵ＠ ､･ｩｬｲＬ＠
dedi. Emir Ömer,
- Siz ｯｹｮ｡ｲｳｺ＠ · ､ｯｲｵ＠ da bana niçin ､ｯｲｵ＠
､･ｩｬｲＬ＠ diye sordu.
Ezher-i Har ￶ｹｬ･＠ cevap verdi,
- ｵｮ＠ içindir ki bizim iki gozumuz ｶ｡ｲ｣ｬＮ＠
･ｲ＠ birine bir bela gelirse ötekiyle geçiniriz; ama
200

senin bir gözün var, ･ｲ＠ o da giderse Horasan Beyli.

ｩｮ｣＠ veda edersin.
(Bu söz üzerine) Emir Ömer,
- Gerçi ･ｫｳｩｮ＠ ama ､ｯｲｵｳｮＮ＠ ￖ､ｮ＠ kabul
ettim ve ahdettim, ｡ｲｴｫ＠ ömrümde çevgan oynamam.
dedi.
ｭ､ｩ＠ ey ｯｵｬＬ＠ ･ｲ＠ ｹｬ､｡＠ bir kez, gezme için çev.
gan oynamaya ￧ｫ｡ｲｳｮ＠ ｺ｡ｲ＠ yoktur, ama çok ｡ｴｬ＠
ｯｬｭ｡ｳｮ＠ oynayan, ta ki birbirine dokunup sürçmesin-
ler; çevgan ｯｹｮ｡ｬｲ＠ hepsi sekiz ｡ｴｬ､ｮ＠ çok ol-
ｭ｡ｳｮＮ＠ ￶ｹｬ･＠ ki sen ｭ･ｹ､｡ｮ＠ bir ｢｡ｮ､＠ dur, öteki
｢｡ｮ､＠ da bir ｫｩ＠ dursun ve ｡ｬｴ＠ ｫｩ＠ de ortada; üçü
bu yana vursun topu, üçü de o yana. Ta ki top sana
ｧ･ｬ､ｩ＠ vakit onu ｹ｡ｬｮｺ＠ ｡ｶｬｲｳｮＬ＠ top ve çevgan vuru-
ｵｮ､｡＠ emin olursun. Top sana ｧ･ｬ､ｩｮ＠ geri dön-
dür ve ｧ･ｮｩ＠ yere ￧ｫ＠ araya girme, ta ki hepsinden ve
çevgan ｳ｡ｫｴｬｮ､＠ uzak olursun.
 Yirminmi Bölüm

ￇｅｒ＠ ｓａｖｬｎｄ＠ NE YAPMAK GEREK

ONU BEYAN EDER

Ey ｯｵｬＬ＠ ｳ｡ｶ＠ ｧｩｲ､ｮ･＠ ｧ･ｶｫ＠ davranma, çün-

kü ｳ｡ｶｴ＠ ｧ･ｶｫ＠ davranmak ｢｡ｨ､ｲｬｫ＠ ｡ｲｴ＠ ､･ｩｬﾭ
dir. Senin ｡ｫｭ＠ yenecek ￶ｮ＠ ､ｭ｡ｮ＠ yesin, sen
onun ｫｵｬ＠ ￶ｮ＠ ｹ･ｭｩ＠ ol. ｓ｡ｶ＠ girince ｫｬ￧＠
vurmakta kusur etme ve ｣｡ｮ＠ ｫ｡ｹｧｳｮ＠ çekme, çünkü
ｫｩ＠ ecelsiz ölmez, mezarda yatacak ｫｩ＠ evde yatmaz.
Nitekim ben söyledim Taberi clilince, (1) (Türkçe çe.
virisi).

ａｩｫ｡ｲ＠ ya nihan ､ｭ｡ｮ＠ ･ｲ￧ｩ＠ ｩｲ＠ ola

Söyleyecek ､ｭ｡ｮ＠ sözün gerek ･ｭｩｲ＠ ola
Zira evde çiftiyle yatmaz ol kimse kim
ｙ｡ｴｭ＠ içün ｹ｡ｬｮｺ｣＠ gôr ana yir ola

imdi mademki böyledir, ｳ｡ｶ＠ gününde ･ｲ＠ bir

｡､ｭ＠ ileri varmak elinde ise o ｡､ｭ＠ geriye atmama-
ya ￧｡ｬＬ＠ ､ｭ｡ｮ＠ seni araya ｡ｬｮ｣＠ ｡ｫ＠ ilc ｳ｡ｶＬ＠ çün-
kü onun gibi yerelen can ｫｵｲｴ｡ｭｺｳｮＬ＠ ancak sa,·a.
｡ｲｫ＠ (kurtulabilirsin), senin ivi ｳ｡ｶｴｮ＠ görünce

(1) Mercimek'in metninde, bu ､￶ｲｴｬｮ＠ Taberi dilinde

ｳ￶ｹｬ･ｮｭｩ＠ ｡ｳｬ＠ ve Farsça çevirisi de ｶ｡ｲ､Ｎ＠ Keykiivus'ta dc.
ｯｬ､ｵｮ＠ belirtelim.
202

senden çekinirler. Ölümden ｫ｡￧ｮｭ＠ ve kendini gev-

･ｫ＠ ve korkak gösterme, ｫｯｲｴｵｮ＠ hissederlerse
bin ｣｡ｮ＠ olsa da birini ｫｵｲｴ｡ｭｺｳｮＬ＠ çünkü., kork-
ｴｵｮ､｡Ｌ＠ daha kötüsü olmayan bir alçak ｫｩ＠ bile sa-
na musaHat olur, böyle olunca .da ya ölürsün ya da
tutulursun. lmdi ｫｯｲ｡ｬ＠ ölüm ya da tutulup kÖ-
tü ｡､ｬ＠ olmaktansa, erlikle ya da yüreklilikle ölmek
ya da tutulmaktan daha iyidir. Çünkü ｫｯｲ｡ｬ＠ ad
ｫ｡ｺｮｲｳ＠ halk içinde ve ｡ｲｫ､ｬｮ＠ ｡ｲｳｮ､＠ utan-
maktan ｢｡ｫ＠ ｨ｡ｳｬｮ＠ olmaz, hem yiyecek ･ｫｭｩ＠ de
｢ｵｬ｡ｭｺｳｮＬ＠ insan ･ｫｭｩ＠ ｡､ｮ＠ göre bulur. Gerçi
ulu ｔ｡ｮｲ＠ ｲｺｫ＠ eksik etmez ama ｫｯｲ｡ｬ＠ ｹ｡ｭｫﾭ
tansa ölmek ｹ･､ｩｲＬ＠ çünkü ｫｩ＠ erlikle ölürse iyilikle
￶･ｲｬＬ＠ onunla ￶ｮｲｬ･［＠ ｫｯｲ｡ｬ＠ ｹ｡ｲｳ＠ kötü-
lükle ｳ￶･ｲｬ＠ ve ondan ｵｴ｡ｮｲｬＮ＠ Öyleyse ￶ｬ･ｲｫ＠
ölmek ｹ･､ｩｲＬ＠ utanarak ｹ｡ｭｫｴｮｳＮ＠

Sonra ｨ｡ｫｳｺ＠ yere kan dökmeye ｫ｡ｬｭＬ＠ hiç

ｫｩＺｵＬ･ｮ＠ ｫ｡ｮ＠ helal bilme, ancak ｨｲｳｺｬ｡ｮ＠ veya ha-
ｲ｡ｾｬ･ｩｮ＠ ya da kefen ｳｯｹ｡ｮｬｲ＠ ｫ｡ｮ＠ helal bil; ｡ｹｲﾭ
ca ･ｲｩ｡ｴ＠ göre öldürülmeleri vacip olan ｬｩ･ｲｮ＠ de
ｫ｡ｮ＠ helaldir. Yoksa ｧｮ｡ｨｳｺ＠ öldürmek ｨ｡ｫｳｺ＠ yere
ｫ｡ｮ＠ girmektir. ｂｩｬｭ＠ ol ki, ｫｩｹ･＠ bela iki cihanda
da ｨ｡ｫｳｺ＠ yere kan dökmekten gelir; ｨ･ｲｹ､ｮ＠ önce
biri budur ki ｫｹ｡ｭ･ｴ＠ ｣･ｺ｡ｳｮ＠ çekersin ve bu dünya-
da kötü ｡､ｬ＠ olursun, senin elinin ｡ｬｴｮ､＠ olan senden
｡＠ kimseler sana güvenmezler, daima senden kor-
karlar halk senden nefret eder, ürker, seni gönlünde
､ｭ｡ｮ＠ olarak sayar.

Belki ｨ｡ｫｳｺ＠ yere kan dökmenin ｣･ｺ｡ｳｮ＠ öteki

dünyada ｧ￶ｲ､ｮ･＠ ｡ｹｲ＠ olarak bu dünyada da gÖ-
rürsün. Ben bunu kitaplarda okudum, ￶ｲ･ｮ､ｩｭ＠ hem
 203

tecrübe de ettim. ｋｩ＠ ｢ｯ＠ yere kan dökerse bu dün-

yada da ｣･ｺ｡ｳｮ＠ tez bulur. Zinhar ve zinhar ｨ｡ｫｳｺ＠
yere kan dökmekten ｳ｡ｫｮＬ＠ sen seni ve ￧ｯ｣ｵｫｬ｡ｲｮ＠
esirge; kötü ｩ＠ ｫｩｮ＠ kendine gelmezse ￧ｯ｣ｵｫｬ｡ｲｮ＠
gelir. Bu ､･ｩｭＬ＠ halk içinde ･ｴｩ＠ kendi ｢｡ｮ＠ gel-
meyen talihi iyi ｯｬ｡ｮｲ､Ｌ＠ ama ￧ｯ｣ｵｫｬ｡ｲｮ＠ ｢｡ｮ＠
gelir. Bir de ｫｩ＠ ｨ｡ｫｳｺ＠ yere kan dökerse, talihi de ol-
mazsa, hem bu dünyada bulur ｣･ｺ｡ｳｮＬ＠ hem öteki
dünyada. ｭ､ｩ＠ zinhar ｢ｯ＠ yere kan dökme.

Ama hem senin ｫｵｲｴｬｮＬ＠ hem de ｨ｡ｬｫｮ＠ kurtu-

ｬｵ＠ için ölmesi ｨ｡ｹｲｬ＠ olan ｫｩｮ＠ ｫ｡ｮ＠ dökmek
ｨ｡ｫｴｲＬ＠ onu öldürmektc kusur etme. ｅ･ｲ＠ onu öldür-
mezsen kendi düzenini bozup fesada ｶ･ｲｭｩ＠ olursun.
Nitekim benim dedem ･ｭｳｬ｡ｩＧ､ｮ＠ haber verdi-
ler.

Hl.kiye: Söyle ｢ｩｬｭ＠ ol ey ｯｵｬＬ＠ benim dedem

･ｭｳｬ｡ｩ＠ çok adam öldüren, kan dökücü bir ki-
ｩｹ､Ｎ＠ Hiç kimsenin suçunu ｢｡ｬｭｺ､Ｌ＠ kötü ｫｩｹﾭ
di. ｋ￶ｴｬ＠ ve ｡｣ｭｳｺｬ＠ yüzünden askerleri buna
kindar oldular. ｖ｡ｲ､ｬ＠ benim arncam Felekülmaali'-
ye haber gönderdiler, «Biz bunun kan dökmesinden
bezdik. Gelirsen gel ki bunu tutahm, seni beyimiz ya-
ｰ｡ｬｭＬ＠ yoksa bu ülkeye ｹ｡｢ｮ｣＠ bir ｫｩ＠ bey olur>>. Fe-
lekülmaali gördü ki ･ｲ＠ ｡ｴｳｮ＠ esir ederse olmaz, ama
etmezse asker ｨ｡ｹｮ＠ olur, ülkeyi ｢｡ｫｳｮ＠ verir. ｳﾭ
ter istemez gelip ｡ｴｳｮ＠ esir etti. Felekülmaali, ･ｭﾭ
sülmaali'yi tutunca onu zincire vurarak bir kafese
koydular ve deveye bindirdiler. Vekilieriyle Kale-i Ce-
ｮ｡･ｫ＠ derlerdl. oraya ｹｯｬ｡､ｲ＠ ki hapsetsinler. Bu
birlikte giden vekillerin ｡ｲｳｮ､＠ bir bellice ｫｩ＠ ｶ｡ｲ､Ｌ＠
｡､ｮ＠ Abdullah derlerdi. Bu Abdullah bir deveye bin-
 204
ｭｩ＠ ･ｭｳｬ｡ｩＧｮ＠ kafesi ｹ｡ｮ｣＠ giderdi. ･ｭｳｬﾭ
maali ona sordu, «Ya Abdullah, bu ｩ･＠ kimin sebep
ｯｬ､ｵｮ＠ biliyor musun? Kimin tedbiriyle bunun gibi
bir ulu ｩ＠ ortada oldu da ben du ｹｮ｡､ｭ＠ ?» Abdullah
cevap verdi, «Bu ｩ･＠ filan, filan ve filan sebep oldu>>
diye ｢･＠ ｫｩ＠ ｳ｡ｹ､＠ çeri ｢｡ｬｲｮ､Ｌ＠ «Bu ｢･＠ ｫｩｹﾭ
di askeri ｡ｬ､ｴｰ＠ ｢｡ｴｮ＠ ￧ｫ｡ｲｮＬ＠ sana ｨ｡ｹｮｬｫ＠ edip
ｯｬｵｮ＠ ￧｡ｲｮＮ＠ Ama arada gidip gelen bendim, halka
ant içiren. Bu ｩ＠ bu hale gelinceye kadar ben de bir.
likte ￧｡ｬｴｭＮ＠ Ama ya melik bu ｩ＠ ne onlardan bil ve
ne benden. Kendi kötü ｩｬ･ｲｮ､＠ bil. ｮｳ｡＠ ｫｹｰ＠ çok
insan ￶ｬ､ｲｮ･＠ bilmelisin.» ･ｭｳｬ｡ｩ＠ dedi ki,
«Ya Abdullah ｹ｡ｮｬ､Ｎ＠ Bu ｩ＠ benim ｢｡ｭ＠ insan öl-
dürmekten gelmedi, belki öldürmernekten geldi. Çün-
kü ben seni ve o ｢･＠ çeri ｢｡ｮ＠ öldürmü5 ｯｬｳ｡ｹ､ｭＬ＠
siz bu ｫ｡ｲｬ＠ cesaret edemezdiniz, ben de bu ha-
le ､ｭ･ｺｩＮ＠ ａｬｴ＠ kana girmeliydim ki, ben esenlikle
yürüyeydim.» Ama son ｰｩｭ｡ｮｬ＠ fayda vermedi.
imdi ey ｯｵｬ＠
bu hikayeyi ｵｮ＠ için ｡ｮｬｴｭＺ＠ Ya-
ｰ｡｣ｮ＠ ･ｹｩ＠
tezcek ｹ｡ｰｳｮＬ＠ ｳ｡ｶ｣ｫｬｭｹｮＮ＠ ｆｲｳ｡ｴ＠
her zaman ele geçmez. Ama onun gibi ｩｴ･ｮ＠ ki ｹ｡ｰ｢ﾭ
cak ｩ＠ ､･ｩｬｲＬ＠ kaç. Yani sana ve ülkeye ｹ｡ｲ＠ olma-
yan belki ｺ｡ｲ＠ olan ｩＮ＠ Bunun gibi ｩ＠ yapma.

Sonra ey ｯｵｬＬ＠ ｳ｡ｫｮ＠ kimseyi ｨ｡､ｭ＠ etmeyi adet

edinme. (Birini) ｨ｡､ｭ＠ etmek kan dökmeye ･ｩｴ＠ bir
ｧｮ｡ｨｴｲＬ＠ hiç kimse, gönlünün ､ｩｬ･＠ için bir müslü-
ｭ｡ｮ＠ nesiini kesmeni ､ｯｲｵ＠ bulmaz, öyleyse bundan
ulu zulüm yoktur. Ama ･ｲ＠ sana ｨ｡､ｭ＠ ｬ｡ｺｭ＠ olur>.a
｢｡ｫｳｮ＠ ｨ｡､ｭ＠ ･ｴｩｮ､＠ ne kadar gerekse o ka-
dar bulunur. hem de zulmünün zincirini o ｨ｡､ｭ＠ eden
götürür ve alan ｨ｡､ｭｮ＠ zevkini sürer. O halde bunun
ｾｩ｢＠ zulümden ｣｡ｮ＠ azat ct.
 205

ｓ｡ｶ＠ ｡ｮ､＠ da, ｣Ｚｭｮ＠ cömetlik edip ､ｭ｡ｮ＠

ｯｲｴ｡ｳｮ＠ atma, ta ﾷ＼ｩ＠ vücudur itlerin ｴｯｰｬ｡ｮ､＠ yer ol-
ｭ｡ｳｮＬ＠ yani ｩｴ･＠ ｯｲｴ｡､ｹｭＬ＠ gelin öldürün diyerek dur-
ma. Sen ､ｭ｡ｮ＠ öldürmeye ￧｡ｨＬ＠ ta ki arslanlar
｡､ｭ＠ ｫ｡ｺｮｳ＠ ve ekmek bulasm. Çünkü ad ve ekmek
çok ￧｡ｨｭｫｬ＠ ele geçer, ne zaman ki ￧｡ｬｴｮＬ＠ çabay-
la ad ｫ｡ｺｮ､＠ ve ekmek elde ettin, ｩｭ､＠ o elde etti-
ｩｮ＠ biriktir ve yerine harca, ta ki o ｢ｩｲｫｴ､ｮ･＠
haz ｡ｬｳｮＮ＠
 Yirmi Birinci Bölüm

MALI NASIL ｂｒｋｔｍｅｌ＠ VE NEYE

HARCAMALI ONU BEYAN EDER

Ey ｯｵｬＬ＠ mal elde etmekte gafil olma, nereden

toplarsan topla, ｹ｡ｬｮｺ＠ helfllden ｳ｡ｬｮｭ＠ olsun, teh-
likeli yerden elde etmemeye ￧｡ｬＬ＠ ne ｫ｡ｺｮｲｳ＠ ､ｯｲｵ＠
ve uygun yerden kazanmaya ￧｡ｬＬ＠ ta ki oradan kazan-
､ｮ＠ sana sinsin.
Sana kazanç ｧ･ｬ､ｩｮ＠ ｧ￶ｲ､ｮ･Ｌ＠ o ｫ｡ｺｮ｣＠ te-
lef etme, ､｡ｴｭＬ＠ yani olur olmaz yere harcama, ｭ｡ｬ＠
saklamak kazanmaktan daha güçtür. Çünkü akçeyi
çok ｫｩ＠ ｫ｡ｺｮｲｾＬ｣＠ ｳ｡ｫｬｭ､＠ için yine de cim-
rilikten kurtulmaz.
ｭ､ｩ＠ ey ｯｵｬＬ＠ ￧｡ｬ＠ ､ｮｹ｡ｬｫｴ＠ ｢ｩｦｫｴｲ､ｮ＠ olsun.
ｅ･ｲ＠ bir gün ｩｨｴｹ｡｣ｮ＠ olursa, ｴｯｰｬ｡ｹ＠ ｢ｩｲｫｴ､ｮｬ･＠
nesne ｳ｡ｴｮ＠ ｡ｬｲｳｮＮ＠ Sonra tez ￧｡ｬ＠ ki, o ｡ｬ､ｮ＠
kadar ｴｯｰｬ｡ｹｳｮ＠ ve yine yerine ｫｯｹ｡ｾｮＮ＠ ｅ･ｲ＠ salt ke-
seden ｡ｬｲｳｮＬ＠ ｡ｬ､ｮ｣＠ yerine koymazsan. Karun ma-
ｬ＠ olsa da tezcek heba olur. Nitekim ｡ｩｲ＠ der ki,
(Türkçe çevirisi)
Avuç avuç ｡ｬｭｾ＠ ile kuhsar
Yine katmazsan tez olur tarümar
Bu anlamda ｢ｮｩ＠ Mehdi de ｢ｵｹｲｭｴ＠ ki,
(Türkçe çevirisi)
Denizden ｫｬ＠ uelyle ｡ｬｮｳ＠ su
ｐｮ｡ｲ＠ ｡ｫｮｺｳ＠ ana olur lturu
 208

ｭ､ｩ＠ böyle olduktan sonra gönlünü bir nesneye

büsbütün ｢｡ｬｭＮ＠ ｅ･ｲ＠ o gönül ｢｡ｬ､ｮ＠ nesne an-
ｳｺｮ＠ elinden giderse üzülmezsin yani ｺ･ｮｧｩｬ＠ büs-
bütün bana ｫ｡ｬｳｮ＠ diye gönül ｢｡ｬｭ＠ ki ･ｲ＠ yoksul
luk ererse üzülüp gönlün ､｡ｲｬｭｳｮＮ＠ ｅ･ｲ＠ ｭ｡ｬｮ＠ çok
olursa, (bir gün) yoksul ｯｬ｡｣ｮ＠ an, o ｭ｡ｬ＠ ihtiyatla
ve takdirle, yani ､･ｲｩｮ｣＠ harca, ölçüyle nafaka edin.
ｍ｡ｬ＠ ölçülü olarak ve ､･ｲｩｮ｣＠ harcayan az ｫｩＬ＠ ｹ･ﾭ
dir ｭ｡ｬ＠ ､･ｲｩｮ＠ çok, ölçüsüz harcayan çok ｫｩﾭ
den. Çünkü ölçüyle ｨ｡ｲ｣ｹｮ＠ mal ne denli az olsa da
sonunda bir ･ｹ＠ ｫ｡ｬｲＬ＠ ama ölçüsüz ｨ｡ｲ｣ｹｮ＠ mal ne
denli çok olursa olsun sonunda hiç bir ･ｹ＠ kalmaz,
öldükten sonra çok nesnen ｫ｡ｬｭｳ＠ daha iyidir, ｹ｡ｲﾭ
ken az nesneye muhtaç olmaktansa. Çünkü ､･ｭｩｬｲﾭ
dir ki, ｫｩｮ｟＠ (ömrünün) sonunda çok ｮ･ｳｹ＠ ､ｭ｡ﾭ
na ｢ｲ｡ｫｭｳ＠ ｹ･､ｩｲＬ＠ ｹ｡ｲｫ･ｮ＠ dosttan ｡ｺ｣ｫ＠ nesne di-
lemesinden. Yine ､･ｭｩｬｲ＠ ki, zahmetlc saklamak
ｹ･､ｩｲＬ＠ zahmetle istemektcn, mesela ､･ｲｩ＠ az olan bir
･ｹ＠ eline geçti, ne olur bundan deme, onu saklamak
｡ｲ､ｮ｣＠ ol, çünkü ､･ｲｩ＠ az nesneyi saklamayan ､･ｲﾭ
Iiyi de saklayamaz.

Sonra, ￧｡ｬＬ＠
kendi ｩｮ＠ daha iyi gözetmclisin,
｢｡ｫｳｮ＠ ｩｮｴ［ｬ･ｳＬ＠
çünkü kendi ｩｮ＠ gözetirsen
kendine ｹ｡ｲｮ＠ dokunur, ｢｡ｫｳｮ＠ ｩｮ＠ gözetirsen
｢｡ｫｬｲｮ＠ ｡ｲｬ＠ｹ olsun. Övleyse kendi ｹ｡ｲｮ＠ gö-
zetmek daha iyidir.

Hangi ｩ＠ tutarsan tembelliklc tutma, tembellikten

çok utan, tembellik ｢｡ｨｴｳｺｬｮ＠ ve ､･ｶｬｴｳｩｺｮ＠ çö-
mezidir, her ｩｴ･＠ emek vermek ｡ｲ､ｮ｣＠ ol ki emekli
ｮ＠ sonucu daha çoktur tembelliktcn. Çünkü emek
vermekle elde eelilen ne kadar çok olursa, tembelliktt?
 209
de o kadar eksilir, ｹ｡ｺｫ＠ ､･ｩｬ＠ mi, bir ｡ｮｬｫ＠ emek yü-
zünden ｨ｡ｳｬ＠ olacak ･ｹｩ＠ tembellik yüzünden yitiresin.
Öyleyse kendini ｳ｡ｫｮｭ＠ ｡ｫｬ｣＠ (bir ｩＩ＠ ､･ｩｬｲ＠ ve
muhtaç olarak ｹ｡ｲｳｮＮ＠ imdi ｢ｩｬｭ＠ ol ki, muhtaç ol-
duktan sonra, ah ｮＧｯｬ｡ｹ､＠ emek çekseydim, tembellik
etmeseydim, ｩｭ､＠ ｬ｡ｺｭ＠ olan ･ｹｩ＠ elde etseydim de-
yip ｰｩｭ｡ｮ＠ ｯｬｭ｡ｮ＠ ｹ｡ｲ＠ ｯｬｭ｡ｹ｣ｫｴｲＮ＠

Geldik ｩｭ､Ｌ＠
emek çekip ｫ｡ｺｮ､Ｌ＠ ￧｡ｬ＠ ki eme-
ｩｮ＠ ｨ｡ｳｬｮ＠ yine sen yiyesin, ta ki ･ｭｩｮ＠ ｢ｯ｡＠ git-
mesin. Sonra sende ､･ｲｬｩ＠ nesne varsa ve bir:si o
ｳ･ｶ､ｩｮ＠ nesneyi senden isterse, ･ｲ＠ ｬ｡ｹｫｳ＠ (ona),
esirgeme, çünkü ne olursa olsun ｫｩ＠ ｭ･ｺ｡ｲｮ＠ nesne'
｡ｬｰ＠ gitmez. Ama ｡ｫｬｹｳｮ＠ ｭ｡ｳｲｦｮ＠ gelirine göre
yap, ta ki yoksulluk ｡ｴ･ｩ＠ sana yol ｢ｵｬ｡ｭｳｮＬ＠ elinde
olanla yetin ki kanaat ikinci zenginliktir, yani ｳ｡ｫｮ＠
açgözlü olma. Çünkü sana yük olacak nesne nerede ol-
sa ｹ･ｴｩｲＮ＠
Sonra sana ivilikle, ｴ｡ｬ＠ dille ･ｦ｡ｴ＠ edip bir ｩ＠ bu-
yururlarsa, bu ｨ｡ｹｲｬ＠ ｩｴｲＬ＠ ｩｬ･＠
derlerse, sen o ｩ＠ ｢｡ﾭ
ka türlü yapma, ｯｮｬ｡ｲ＠ ､･ｩ＠ gibi yap, ta ki ｡､ｮ＠
ｨ｡ｬｫｮ＠ içinde ｨ｡ｹｲｬ＠ ｫｩ､ｲ＠ diye ｡ＺｮｬｳＮ＠ Çünkü halk
｡ｲｳｮ､＠ ｨ｡ｹｲｳｺ＠ ｫｩｮ＠ ､･ｲｩ＠ yoktur. Görmezmisin
avam halk zenginlerden hiç fayda görmese de ｯｮｬ｡ｲ＠
sever, kimsedPn umusu ｯｬｭ｡､＠ için. Gerçi ｯｮｬ｡ｲ＠
halka ｺ｡ｲ＠ da dokunmaz, ama yoksulu hiç kimse sev-
mez, o kutsuz umusu yüzünden. Öyleyse yoksulluktan
beter hal yoktur, çünkü her hiineri için ｺ･ｮｧ＠ ogcr-
ler, methederler, bunun tersine yoksula ｳ￶･ｲｬＬ＠ onu
kötiilcrler. rresela zengine iyi derlerse yoksula kötü
derler, ona ｨ｡ｹｲｬ＠ buna ｨ｡ｹｲｳｺ＠ derler, zengine devlet-
li, yoksula devletsiz derler. ｋ｡ｬｮ＠ da buna göre ｫＮ＠
yasla.
F: 14
 210

Sonra ￶ｹｬ･＠ ｢ｩｬｭ＠ ol ki herkesin bir ｢･ｺｩ＠ var-

､ｲＬ＠zenginlerin ｢･ｺｩ＠ yoksullara nesne vermektir.
imdi her ｫｩｮ＠ ､･ｲｩｮ＠ ｢･ｺｩ＠ ölçüsünce gözet, yani
ｩｹｬＬ＠ ､･ｲｩｮ｣＠ (gücün ｹ･ｴｩ＠ kadar) yap ve ｢｡＠
ｳ｡ｫｮｭＮ＠ Ama israf etme ve israf ･ｴｭｩ＠ kötü bil, mü-
barek bilme. Çünkü ulu ｔ｡ｮｲＧ＠ ｳ･ｶｭ､ｩ＠ ･ｹ､ｩｲ＠
israf. ｔ｡ｮｲＧ＠ ｳ･ｶｭ､ｩ＠ ｩ＠ ｫｵｬ｡ｲ＠ için ｵｲｳｺ､Ｌ＠
mübarek ､･ｩｬｲＮ＠ Nitekim ulu ｔ｡ｮｲ＠ buyurur. ｳｲ｡ｦ＠
etmeyin, size buyruk buyuran ulu ｔ｡ｮｲＧｺ＠ da müsrifi
sevmez (1). Mademki ulu ｔ｡ｮｲ＠ müsrifi sevmiyor, va-
ciptir ki sen de ｩｳｲ｡ｦ＠ ve müsrifi sevmeyesin. Çünkü
her bir afet bir sebepten ､ｯｬ｡ｹ＠ gelir, yoksulluk da bir
afettir ve onun sebebi ｩｳｲ｡ｦｴＬ＠ ｭｳｲｩｦｬｮ＠ yoksulluk-
tan ｢｡ｫ＠ sonucu yoktur.
Geldik ｩｭ､＠ israfa ... ｋｩｮ＠ kendi ｩｨｴｹ｡￧ｬｲ＠
için ｨ｡ｲ｣､＠ ･ｹ＠ israf ､･ｩｬｲＮ＠ ｳｲ｡ｦ＠ odur ki, gerek-
siz yerlere ｨ｡ｲ｣ｮｳＬ＠ ne ､ｮｹ｡ｳ＠ ｹ｡ｲｳｮ＠ ｩｮｳ｡＠ ve
ne ahiretine.
Sonra i sraf ｹ｡ｬｮｺ＠ masrafla olmaz. Sözde, soh-
bet te, yemekte.. içmekte ve her bir ｩｴ･＠ israf iyi ､･ｩｌ＠
dir, çünkü israf, teni eritir, nefsi incitir, ｣｡ｮ＠ ､｡ｲｬｴ＠
ve diri ｩｮｳ｡＠ öldürür. Bu söze delil olarak, görmez
misin ki ￧･ｲ｡ｮ＠ ｹ｡ｭｳ＠ ｹ｡､ｮｲＬ＠ ölçüyle ｯｬ､ｵ＠
zaman. Ama israf ederlerse, yani ｹ｡＠ fitilin üstüne ￧ﾭ
kacak kadar koyarlarsa, alev hemen fitile ｢ｯｵｬｲ＠ ve
￧･ｲ｡＠ söner. ｙ｡＠ ölçülü olunca ￧･ｲ｡ｭ＠ ｨ｡ｹｴｮ＠ yani
ｹ｡ｮｭｳ＠ sebepti, israf edip ölçüsüz ｹ｡＠ yakmak çera-
ｮ＠ ölümüne yani sönmesine sebep oldu, öyleyse bun-

(1) En'am Sitresi, ayet 142.

 211

dan malumdur ki ￧･ｲ｡ｮ＠ ｨ｡ｹｴ＠ alevi ｹ｡､ｮ＠ ､･ｩｬｲＬ＠

itidaldendir, yani fitilin üstüne ￧ｫｭ｡ｹｮ＠ ｹ｡､ｮｲＮ＠
ｴ･＠ bunun için ulu ｔ｡ｮｲ＠ ｩｳｲ｡ｦ＠ ､ｭ｡ｮ＠ ･､ｩｮＬｭｴｲＮ＠
Hem bilginler ｩｳｲ｡ｦ＠ ｢･ｮｭｺｬｲＮ＠ Çünkü ｩｳｲ｡ｦｮ＠ sonu
ｺ｡ｲ､＠ ve yoksulluktur.
Ama sen durmadan israf diyerek ｹ｡ｭｮ＠ dar
edip ｡｣＠ ｨ｡ｹｴｬ＠ olma, ｲｺｫｮ＠ ｫ｡ｰｳｮ＠ üstüne kapa-
ma, kendini gücün ｹ･ｴｩｮ｣＠ ｨｯ＠ tut, kendi ｩｮ＠ için
gerekli harcamadan ｫ｡￧ｮｭＬ＠ kendini esirge, her nes-
ne senin için ne kadar aziz olsa da kendi ｣｡ｮｬ＠ da-
ha aziz ｯｬｭ｡ｳｮＮ＠ ｋｳ｡｣＠ bol bol elde ･ｴｩｮ＠ ölçüyle
harcamaya ￧｡ｬＮ＠
Sonra ey ｯｵｬＬ＠ ･ｲ＠ ｲｺｫｮ､｡＠ birine emanet ｢ｲ｡Ｎ＠
kacaksan cömert ｫｩｹ･＠ ｢ｲ｡ｫｭＬ＠ emanetini cimri ola-
na ｢ｲ｡ｫＬ＠ çünkü cimri olan ｫｩ＠ tutumlu olur, saklar.
Kumarbaza ve içkiciye ｩｮ＠ hiç güvenme. Kimi gö.
rürsen ｨｲｳｺ＠ san, ta ki ｭ｡ｬｮ＠ ｨｲｳｺ､｡ｮ＠ emin ｯｬｳｵｲＮ＠
Mal biriktirmekte kusur etme. Mal biriktirmede
kusur edenin zamandan haberi olmaz, uyku ｳ｡ｲｨｯｬｵﾭ
ｵｮ､｡＠ hiç_ ｡ｹｬｭｺＬ＠ neyi .ele geçirmek istiyorsa, mah-
rum olur.
Sonra ￶ｹｬ･＠ ｢ｩｬｭ＠ ol ey ｯｵｬＬ＠ dünyada iki nesne
ｶ｡ｲ､Ｎ＠ Halk birinden kaçar birini sever. Bu ､･ｩｭｮ＠
biri zahmettir ve biri ｲ｡ｨｴｬｫＮ＠ Ama ikisi de insana
gereklidir. Çünkü zahmet çeken rabata erer ve rahat
ｹ｡ｮ＠ zahmete ermedikçe olmaz. Nitekim bu ｫｩｴ｡｢ｮ＠
ｹ｡ｺｲ＠ ､･ｭｩｴｲ＠ ki,
ｚｩｮ､･ｧﾷＮ＠ ten asani ez rencest
Yani tenin zahmetsiz, kolay ｹ｡ｭｳ＠ önce emek
ｳｫｮｴ＠ çekmesindendir.
Ve renc ender ten asanli
212

Yani teQin zahmetten ineinmesi önce rahat ve

dinç ｹ｡ｭｳｮ､ｲＮ＠ ￶ｹｬ･＠ ki, ten zahmet çekerse
emek yerse, kazanç elde eder ve zenginlik ｲ｡ｨｴｮ＠
erer. ｅ･ｲ＠ ten zahmet çekmezse, emek yemezse, rahat
ｹ｡ｲｳＬ＠ ｫｵｳｺ＠ yoksulluk zahmetini çeker. Bugün.
kü zahmet ｹ｡ｲｮ＠ ｲ｡ｨｴ､Ｌ＠ ｹ｡ｲｮｫｩ＠ ｲ｡ｨｴｬｫ＠ da önce-
ki günün zahmetidir. Öyleyse vacip olan odur ki ne
elde edersen iki tanesini nafaka edin, harca ve iki ta-
nesini de sakla. Yani bir akçe dört daniktir, ｹ｡ｲｳｮ＠
harca ve ｹ｡ｲｳｮ＠ da sakla. Ne denli muhtaç olursan
ol bundan ｦ｡ｺｬｳｮ＠ harcama, o ｹ｡ｲｭ＠ akçe birikir, bir
zaruret ｡ｮ､＠ gerek olur. ｴ･＠ o her gün ｡ｲｴｮ＠ birik.
tir ve küçük bir ihtiyaç i·çin ona dokunma, unut onu,
bir mirasyedi harcasin, de, yani biriktirince böyle bi.
riktirmek gerekir. ｅ･ｲ＠ ｹ｡ｩｮｭ､＠ ölürsen devlet.
Ii ｫｩｹ､Ｌ＠ varise bu kadar nesne ｫ｡ｬ､＠ desinler, ｹ｡＠ ..
ｬ｡ｮｲｳ＠ zaten ｩｴ･ｮ＠ güçten ｫ｡ｬｲｳｮＬ＠ o zaman bu birik.
ｴｩｲ､ｮ＠ sana ｹ｡ｲ､ｭ＠ bulunur. ｫｩ＠ danikini harca.
ｹ｡｣ｮ＠ akç.enin yemekten ｡ｲｴｮ＠ harcayacaksan,
bari ölümlü olmayan bir nesneye ver, süslenmeye yara-
sm, çürümesin, eskidikçe ､･ｲｩｮ＠ ､ｭ･ｳｩｮ［＠ La!,
yakut, inci, ｡ｬｴｮＬ＠ ｧｭＬ＠ ｳ｡ｲＬ＠ pirinc, ｢｡ｫｲ＠ ･ｶ｡＠ ve
bunlara benzer ne varsa. Böyle ｹ｡ｰｴｫｮ＠ sonra çok
ｭ｡ｬｮ＠ olursa, onu ｴｯｰｲ｡＠ ｳｭ｡ｲｬＬ＠ vani vere göm
çünkü toprak emanetçidir, ｴｯｰｲ｡＠ ne verirlerse top-
rak onu ｹ｡ｨｩ＠ saklar, ｩｳｴ･､ｮ＠ zaman onu sana geri ve
rir ve sermaye daima yerinde olur.
ｩｭ､＠ geldik helal kazançtan süs ･ｹ｡ｳ＠ edinme-
ye ... Her bir ihtiyaç ｡ｮ､＠ evde duran bu ･ｹ｡ｬｲ､ｮ＠
hiç bir ･ｹ＠ satma; deme ki ｩｭ､＠ ｬ｡ｺｭ＠ oldu, bugün
ｳ｡ｴｹｭ＠ da ｹ｡ｲｮ＠ bundan daha iyisini ｡ｬｹｭＮ＠ Çünkü,
ｳ｡ｴｮ＠ ｹ｡ｲｮ＠ ｡ｬｮ＠ diye, uygun ､ｭ･ｩ＠ ｡ｬｭ､ｮＬ＠ bir
 213

daha ｳ｡ｴｮＬ＠ yine kolay ｯｬｭ｡､＠ almak, böylece bir bir

sata sata evde nesne kalmaz, çok vakit geçmeden, sen
büttin müflislerden daha müflis olursun. imdi ､･ｲｬｩ＠
･ｾｶ｡ｬｲ＠ ､｡ｴｰ＠ düzenini bozmamaya ￧｡ｬＮ＠
Sonra ey ｯｵｬＬ＠ ｢｡ｮ＠ bir hal gelse, zaruretle borç
edinme, bir seyini rehine koyma, faizle para alma.
Buna benzer ｩｬ･ｲ､ｮ＠ ､ｯｬ｡ｹ＠ hor ve hürmetsiz görü-
lürsün halk içinde. Öyleyse bu ｩｬ･ｲ＠ kendine ulu gü-
nah bilmelisin.
Sen de kimseye ödünç ｶ･ｲｮｭｹ＠ ￧｡ｬＮ＠ Özellikle
､ｯｳｴｬ｡ｲｮ＠ olursa, o ödünç ｶ･ｲ､ｩｮ＠ isternek vermedi-
ｩｮ､･＠ çoktur. Ödünç ｶ･ｲ､ｩｮ＠ ｡ｲｴｫ＠ ona ｭ｡ｬ､ｲ＠
deme, o akçeyi o dosta ｢｡ｩ､ｮ＠ farzet. O kendi dile-
ｩｮ｣･＠ vermedikçe de isteme, ta ki takaza sebebiyle
dostluk bozulup kesilmesin. Çünkü takaza etmek dos-
tu tez ､ｭ｡ｮ＠ etmek olur, ama ､ｭ｡ｮ＠ dost etmek
güçtür. ｄｭ｡ｮ＠ ve dostu bilmernek ￧ｯ｣ｵｫｬ｡ｲｮ＠ ｩ､ｲＮ＠
Dostu ､ｭ｡ｮ＠ ｡ｹｲｭｫ＠ ve ｡ｫｬ｣＠ davranmak ise
ｧｮ￶ｲｭ＠ ｹ｡ｬｲｮ＠ ｩ､ｲＮ＠
Sonra elinde olandan hak edenlere ｨ｡ｹｲ＠ etmeyi
ｳ｡ｫｮｭＮ＠ Sen de kimsenin ｭ｡ｬｮ＠ tamah etme, ta ki
bütün ｨ｡ｬｫｮ＠ ulusu olursun. Kendi ｭ｡ｬｮ＠ kendinin,
elin ｭ｡ｬｮ＠ elin bil. böylece emanete ｹ｡ｲｳｮ＠ ve e•nanct
çilikle maruf olursun, bilinirsin.
 Yirmi ｫｩｮ｣＠ Bölüm

EMANET SAKLAMAYI BEYAN EDER

￶ｹｬ･＠ ｢ｩｬｭ＠ ol ey ｯｵｬＬ＠ ･ｲ＠ biri sana bir ･ｹｩｮ＠

emanet ｢ｲ｡ｫｭ＠ isterse, emanetini almamaya ￧｡ｬ＠
ve ･ｭ｡ｴ＠ kabul etme, emanet kabul etmek bela
kabul etmektir. Çünkü emanet etmenin üç türlü
sonucu ｶ｡ｲ､Ｚ＠ ｹｩ＠ ｳ｡ｫｬｲｮ＠ ve ｩｳｴ･､＠ zaman sahibi-
ne geri verirsin veya zayi olur, yitirirsin, ya da sen ta-
ｭ｡ｬ＠ edersin. Üçünü de yerli yerince beyan edelim.
ｅ･ｲ＠ emaneti yine sahibine geri verdiysen, ulu
ｔ｡ｮｲＧ＠ ｢ｵｹｲｮ＠ yerine ｧ･ｴｩｲｭ＠ (olursun). Nite-
kim ulu ｔ｡ｮｲ＠ ｢ｵｹｲＭ ki, ｔ｡ｮｲ＠ emanetleri sahibinP
vermenizi emreder (1). Erlik ve civanmertlik yolu bu-
dur ki halktan emanet ｡ｬｭｹｳｮＬ＠ ｡ｬｰ＠ kabul edince
de o emaneti iyi saklamaya ￧｡ｬ＠ ve yine sahibine ｡ｬ､ﾭ
ｮ＠ gibi teslim et, emanete ｨｹ｡ｮ･ｴ＠ etme, çünkü ｨｲｳｺ＠
bile emanete ｨｹ｡ｮ･ｴ＠ etmez, ･ｲ＠ ｩｮｳ｡ｬｫｴ＠ nasibi
varsa. Buna münasip,
Hikaye: ￶ｹｬ･＠ derler ki, bir hoca hamama gitmek
için seher vakti evinden ￧ｫｴＮ＠ Yolda bir dostuna rast-
ｬ｡､Ｌ＠ ona dedi ki,
- Ey dost gel bana ｡ｲｫ､＠ ol, hamama birlikte
ｶ｡ｲｬｭＮ＠

(1) Nisa Silresi, ayet lil.

 216

O ｫｩ＠ de dedi ki,

-- Sana ｨ｡ｭｮ＠ ｹ｡ｫｮ＠ kadar ｹｯｬ､｡＠ ｯｬ｡ｹｭＬ＠
ama hamama girmem, çünkü önemli bir ｩｭ＠ var.
ﾫｈｯ＠ ola» diyerek önden yürüdü hoca, o ｫｩ＠ de
｡ｲ､ｮ｣Ｎ＠ Hamama ｹ｡ｫｬｮ｣＠ bu ｫｩ＠ kendi yoluna
ｳ｡ｰｴＬ＠ yürüyüvercli, tan ｫ｡ｲｮｬ＠ ｯｬ､ｵ＠ i·çin hoca onun
ｧｩｴｮ＠ görmedi. ｍ･ｲ＠ o ｳｲ｡､＠ bir ayyar ve dolan.
､ｲ｣＠ herif ｨｲｳｺｬ｡＠ ve ｨ｡ｲｭｩｬ･＠ ￧ｫｭＬ＠ ｡ｶｩｮｲｫ･＠
｡ｮｳｺ＠ ｨｯ｣｡ｮ＠ ｡ｲ､ｭ＠ ､ｶ･ｲｩ＠ ve ｨ｡ｭｮ＠ da ｹ｡ｮﾭ
na ｧ･ｬｭｩｲ､Ｎ＠ ｒ｡ｳｴｬｮ＠ bu ya, ｨｯ｣｡ｮ＠ yüz ｾＡｴｭ＠ var.
ｭ＠ ｹ｡ｮ､Ｌ＠ harnarnda ￧｡ｬｭｳｮｲ＠ diye ￧ｫ｡ｲ､Ｌ＠ dos.
tu sanarak ｨｲｳｺｮ＠ eline verdi, Ey dost ben harnam-
elan ￧ｫｮ｣｡ｹ＠ kadar bu yüz ｡ｬｴｮ＠ sana emanet dur-
sun» dedi. ｈｲｳｺ＠ da sesini ￧ｫ｡ｲｭ､Ｌ＠ ｡ｬ､＠ ve hemen
orada oturdu. Hoca hamama girdi, sonra evine git.
rnek için ￧ｫｴＮ＠ O ｳｲ｡､＠ hava ｡ｹ､ｮｬｫｴＮ＠ Hoca geldi,
ｨｲｳｺｮ＠ ｹ｡ｮ､＠ geçti, yüri.iyüvcrcli, ､ｯｬ｡ｮｲ｣＠ ses-
lendi,
- Ey hoca gel emancti al, sonra git. Ben bugün
senin emanetin yüzünden ｩｭ･ｬｮ＠ ｫ｡ｬ､ｭ＠ ve bir ･ｹ＠
､ｯｬ｡ｮｲ｣ｭＮ＠ Hoca,
- Hangi emanet, diye sordu. ｈｲｳｺＬ＠
- Bana ｡ｬｴｮ＠ emanet ettin, al. Ancak senin ema-
netini saklayabildim, ｣ｬｯ｡ｮ､ｲｫ＠ cdcmeclim.
Hoca hayran ｫ｡ｬ､＠ ve dedi ki,
- Mademki ､ｯｬ｡ｮｲ｣ｳＬ＠ peki niçin bu ｡ｬｴｮ＠
｡ｬｰ＠ gitmedin? Ben zaten seni ｴ｡ｮｭｹｯｲ､ｵＬ＠ dostuma
verdim ｳ｡ｮｹｯｲ｣ｬｵｭＬ＠ sen ｮ｡ｳｬ＠ oldu da ｡ｬｴｮ＠ gizleme.
din? ｄｯｬ｡ｮ､ｲ｣Ｌ＠
- ｅ･ｲ＠ kendi hünerirnle ｡ｬｳｹ､ｭＬ＠ bin ｡ｬｴｮ＠ bile
olsa vermezelim ve senden hiç ｫｯｲｭ｡ｺ､＠ ve ele önem
vcrmezclim. Ama bana ｡ｬｴｮ＠ emanet ettin, emanet
 217

toplayan emanet yiyici olmaz. Hem emanete ｨｹ｡ｮ･ｴ＠

etmek erlik \·e civanmertlik ､･ｩｬｲＬ＠ dedi.
Hoca bu sözleri ｩｴｮ｣･Ｌ＠ «Senin bu ｩｮｳ｡ｬ＠ için
o ｡ｬｴｮ＠ sana ｢｡Ｚｾｬ､ｭＬ＠ helal olsun>> dedi.
ｴ･＠ gör ki bir ｨｲｳｺ＠ ve haram yiyici emanete ha-
ｹｮｬｫ＠ etmedi. Sen ki helal yiyip geçinirsin emanete
ｨｹ｡ｮ･ｴ＠ etmeyi ｮ｡ｳｬ＠ ､ｯｲｵ＠ bulursun? ｋｳ｡｣Ｌ＠ ｩｴ･＠
o üç halden ､｡ｲ＠ ､･ｩｬｲ＠ ､･ｩｭｺ＠ bir hali budur ki
emaneti ｡ｬ､ｮＬ＠ sahibine. verdin, sevap elde ettin.
Emaneti ya sahibine verdin, ya yitirdin ya da ta-
mah yüzünden inkar ettin, bundan ｦ｡ｲｫｳｺ＠ ､･ｩｬＮ＠
imdi emaneti saklamak için gece gündüz emek
çektin ve ｳ｡ｫｬｹｰ＠ yine sahibine verdin, sana ･ｭｩｮ＠
ｫ｡ｬｲ＠ ancak, ｾ￶ｮＡ＠ borcuna bile geçmez o emanet sa-
hibinin ｫ｡ｴｮ､Ｎ＠ Çünkü <<Benim kendi ｭ｡ｬ､Ｌ＠ ona
｢ｲ｣ｫｭｴＬ＠ vine ｡ｬ､ｭﾻ＠ der ve gönlü rahat olur, hem
de ､ｯｲｵ＠ söyler, ｩｾｴ｣＠ bir kuru emek ｫ｡ｬ､＠ sana ancak.
Biri de bu ki. neuzübillah, ･ｲ＠ o emanet sendey-
ken zayi olup yitcrse, sr,hibi ｩｳｴ･､ｮ＠ kayboldu der-
sen hiç kimse inanmaz \'C sen ･ｲｩｬｫ＠ etmeden halk
içinde ｨ｡ｹｮ＠ olursun, kavga edersin ve bunca gürül-
tüyü çektikten sonra ödctmeleri bile mümkündür. ﾭ
te ｫ｡ｹ｢ｯｬｮ＠ da hali budur.
Geldik imdi ｡ｮｳｺ＠ emanete tamah ettin, iste-
dikleri zaman inkar ettin. ｫｩ＠ ihtimal var: Ya inkarla
sana ｫ｡ｬｲＬ＠ ya da kalmaz. ｅ･ｲ＠ inkar ettikten sonra
zorla senden o emancti ｡ｬｲｳ＠ hain olursun, emekle-
rin ｢ｯ｡＠ gider. Kendi benzerlerinin ｡ｲｳｮ､＠ da hür-
metin bozulur ve ｡ｲｴｫ＠ kimsenin sana ｩｴｭ｡､＠ kalmaz,
yani ｡ｲｴｫ＠ ｨ｡ｬｫｮ＠ sana ｩｮ｡｣＠ kalmaz. ｅ･ｲ＠ ｩｮｫ｡ｲ＠
vüzünden o emanet sona ｫ｡ｬｲｳ＠ bu dünyada ｨ｡ｫｳｺｬ＠
218

üzerinde ｫ｡ｬｲ＠ ve inkar ･ｴｩｮ＠ için ｭｵｲ｡､ｮ＠ eremez-

sin. Öteki dünyada da ulu ｔ｡ｮｲＧ＠ ｡ｺ｢ｮ＠ ve eziye-
tine ｵｲ｡ｳｮＮ＠ ｴ･＠ inkardan elde ･､｣ｩｮ＠ budur, v'al-
lahü a'lem.
FaS'll: ｅ･ｲ＠ sen birisine bir ･ｹ＠ ｢ｲ｡ｫｭ＠ istiyor-
san gizlice ｢ｲ｡ｫｭＮ＠ Kimse senin ｯｬ｡ｮ＠ elinden zorla
almaz. ｫｩ＠ iyi ｴ｡ｮ＠ ｯｬｭ｡､ｫ￧＠ kimseye emanet ｢ﾭ
rakma. Belki iki ｴ｡ｮｫ＠ ｢｡ｫ＠ senet dahi al, ta ki o
inkar ederse sen ｩｮ＠ ｢｡ｲｭ＠ olursun. ｔｵｴｮ＠ her
ｩ＠ ｢｡ｲｮ､＠ acizlik gösterme. ＠ ｢｡ｲｭｫｴ＠ acizlik
göstermek ｹ｡ｲｭｺｬｫ＠ ｮｩ｡､ｲＮ＠ Öyleyse ￧｡ｬ＠ ki ｩｮﾭ
de acizlik göstermeyesin, yaramaz insan ｯｬｭ｡ｹｳｮＮ＠
Sonra ｧ･ｲ￧＠ bile and içici olmamaya ￧｡ｬＮ＠ Halk
içinde and içmekle ünlenme. Ta ki zorunlu ｫ｡ｬｰ＠ da
and içersen ｡ｮ､＠ ｩｮ｡ｳｬｲＮ＠ Her ne kadar zengin
olsan da güvenilir, ､ｯｵｲ＠ sözlü ve iyi ｡､ｬ＠ olmazsan
kendini bütün yoksullar gibi bil ki yalan söyleyenie-
rin ve kötü ｡､ｬｲｮ＠ sonu yoksulluktur. Emanetçi
olmaya ￧｡ｬＬ＠ emanetçilik ｡ｬｴｮ＠ ｹ｡ｰ｣ｬ､ｲ＠ ､･ｭｩﾭ
Ierdir. Çünkü nice ｫｩｬ･ｲ＠ emanet yüzünden zengin ol-
ｭｵｬ｡ｲ､Ｎ＠ Güvenilir olursan ve ､ｯｲｵｬｫ｡＠ emanetc
yararsan, alem ｨ｡ｬｫｮ＠ ｭ｡ｬ＠ senin olur, yani halk gü-
venilirdir, diye emanetini sana ｢ｲ｡ｫＬ＠ ･ｲ＠ gelirse
｡ｬｲＬ＠ gelmezse sana ｫ｡ｬｲＬ＠ ｔ｡ｮｲＧｹｬ＠ sen bilirsin (bu-
nu). Alemin ｭ｡ｬ＠ güvenilir ｯｬ｡ｮｲ＠ ve ､ｯｲｵｬ｡ｮＮ＠
Scnra ey ｯｵｬＮ＠ kimseyi aldatmamaya ￧｡ｬ＠ ve ｳ｡ｫｮ＠
alcl.nma, hele ｡ｬ＠ ve ｶ･ｲｩｴＮ＠ Çünkü insan ｡ｬｴ＠ ve
ve )te tez ｡ｬ､ｮｲＬ＠ özellikle kul ve cariye almakta ve
na k ta.
 Yirmi Üçüncü Bölüm

KUL VE ｃａｒｙｅ＠ ALMAKTA VE SATMAKTA

ｙｓｎ＠ VE KÖTÜSÜNÜ BEYAN EDER

ｂｩｬｭ＠ ol ey ｯｵｬＬ＠
kul ve cariye ｳ｡ｴｮ＠ almak ister-
sen gayetle ｡ｫｬｮ＠ ｴｯｰｬ｡ｭｨｳｮＬ＠
kul ve cariye ｰ｡ｺｲ＠
｢｡ｫ＠ ｣｡ｮｬ＠ ｰ｡ｺｲｮ＠ benzemez. ｮｳ｡＠ ｳ｡ｴｮ＠ almak
kuvvetli ilimdir. Çünkü ｯｮｬ｡ｲ＠ içerdeki ｡ｹ｢＠ ､｡ｲＮ＠
ki ｡ｹ｢ｮ､＠ çok olur. Hem çok kul ｶ｡ｲ､＠ ki ｡ｬｲｫ･ｮ＠
bir ｢｡ｫｴ＠ güzel görünür, ama ferasetle bakarsan çir-
kin görünür.

Sonra Ｌｨ｡ｬｫｮ＠ ﾷ￧ｯｵ＠ öyle ｳ｡ｮｲ＠ ki kul ve ｫ｡ｲｶ＠

almak ､ｩ･ｲ＠ ｢･ｺｩｲｧ｡ｮｬｫ＠ gibidir. ｵｮ＠ bilmezler ki, kul
ve cariye ｰ｡ｺｲｮ､＠ aldanmamak için feylesof olmak
gerekir. Çünkü bir ｫｩ＠ bir mal alsa, ､･ｲｩｮ＠ ne ol-
､ｵｮ＠ bilmese, ｡ｬ､ｮｲＮ＠ Hele ｩｮｳ｡＠ ､･ｲｩｮ＠ bilmek-
ten daha önemli bilgi yoktur. Çünkü ､ｮ｡＠ ve içinde
｡ｹ｢＠ ve hüneri çoktur. ｅ･ｲ＠ ｧ￶ｲｮ､･＠ bir ｡ｹ｢＠ var.
sa içindeki hüneri ･ｲ､ｮ＠ bilinir, ･ｲ＠ hüneri ､ｮ｡＠
ｩｳ･＠ içindeki ｡ｹ｢＠ kim bilir, hele öyle bir ｡ｹｰ＠ olsa ki
yüz hüneri ｢｡ｳｴｲＮ＠ Öyleyse ｩｮｳ｡＠ ne ｯｬ､ｵｮ＠ her-
kes bilmez. Ancak ｡ｫｬ＠ gücüyle, ferasetle, ince gö.
ｲｬ･Ｌ＠ çok denemekle bilinir, yoksa ｢｡ｫ＠ ･ｹｬ＠ bilin-
mez. ｴ･＠ efraset ilminin kemali ､･ｭ＠ ｫｩｹ･＠ müyes-
 220
ser olmaz. Çünkü feraset ilmi peygamberlerin ilmidir.
Onun için feraset ilminin kemaline ､･ｭ＠ ｫｩ＠ ere-
mez. ｍ･ｲ＠ ki ｧ￶ｮ､･ｲｩｬｭ＠ peygamber olsun, feraset-
le ｩｮｳ｡＠ ｴ･ｨｩｳ＠ eder.
Ama tecrübe sahipleri kul ve cariye almakta bir-
kaç ｡ｲｴ＠ ｫｯｹｭｵｬ｡ｲ､Ｌ＠ yani bir çok ｮｩ｡＠ ｶ｡ｲ､Ｌ＠ de-
neyip dururlar kulda, iyisinde ve kötüsünde o ｮｩ｡ｬｲﾭ
dan. Onlar benim makbulümdür ve ｢｡ｫｬｲｮ＠ da
makbülüdür. Hem sana da ｡ｮｬｴｹｭＬ＠ böylece iyi ni-
｡ｭ＠ ｯｬ｡ｮ＠ ｡ｬｲｳｮ＠ ve kötü ｮｩ｡＠ olandan ｫ｡￧ｲｳｮＮ＠
￶ｹｬ･＠ ｢ｩｬｭ＠ ol ey ｯｵｬＬ＠ kul ｡ｬｭｮ＠ üç ｡ｲｴ＠ var-
､ｲＺ＠ Birisi odur ki ｡ｹ｢ｮ＠ ve hünerini dene, içinde ve
､ｮ｡＠ var ｭ､ｲＬ＠ ya da yok mudur, ince ｧ￶ｲｬｫﾭ
le anla; ikinci olarak, ｳ｡ｬ＠ ve ｳ｡ｹｲｬ＠ var ｭ､ｲＬ＠
yok mudur, ｡ｳｬ＠ neredendir, hangi cins iyidir ya da
kötüdür, bilmelisin.
Geldik imdi. ince ｧ￶ｲｬｮ＠ ｡ｲｴｮＮ＠ ａｬ､ｾ＠
kulu ne ｩ＠ için ｡ｬｹｯｲｳｮＬ＠ önce ｩｮ＠ ｨ｡ｺｲｬＬ＠ sonra kul
al. Böylece görenler, ＼ｹｩ､ｲＬ＠ ｫｵｬ｡＠ ｬ｡ｹｫｴｲﾻ＠ desinler
ve senin hasiret sahibi ｯｬ､ｵｮ＠ belli olsun.
ｩｭ､＠ alametlcrin, yani ｮｩ｡ｬｲ＠ yorumuyla ｵﾭ
ｲ｡ｬｭＮ＠ Mesela bir kulu birlikte bulunmak için, yani
＼ＮＱｲｫ｡､ｬ＠ için ｡ｬｹｯｲｳｮＬ＠ halvet sohbetinde oyun ＼Ｚｲﾭ
ｫｮ､ｬ｡＠ ve ｡ｨ｢ｰｬ＠ yarayacak gibi olsun. Gerek-
tir ki orta boylu olsun, semizlikte de orta olsun. Çok
semiz ve çok ｺ｡ｹｦ＠ ｯｬｭ｡ｳｮＬ＠ beli ｫ｡ｬｮ＠ ､･ｩｬ＠ ince ｯｳｵｮＮ＠
Boyu ｫｳ｡｣＠ ｯｬｭ｡ｳｮ＠ uzun olsun. San sert ､･ｩｬ＠ yu.
ｭｵ｡ｫ＠ olsun. Ama rengi ister kara olsun ister ｾ［＠ ｲＮ＠
önemi yoktur, tek ｹｵｭ｡ｫ＠ olsun. Elinin ｡ｹｳ＠ ､･ｩｲﾭ
mi ve ｹｵｭ｡ｫ＠ olsun. Eti gayet ｹｵｭ｡ｫＬ＠ derisi yuf-
ka, ｫ･ｭｩ＠ düz ve ､ｵ｡＠ ｡ｲｰ＠ rengi olsun. ｓ｡￧＠ kara,
gözü ela. ｫ｡＠ ve kirp:[!i kara olsun. Ama ￧｡ｴｫ＠ ､･ｩｬＬ＠
 221

｡￧ｫ＠
olsun. Çift ｧ･ｲ､｡ｮｬ＠ olsun. Çenesinin çevresi ｫﾭ
ｺｬ＠ ayva tüyü gibi olsun. ｄｩｬ･ｲ＠ ｡ｫｬＬ＠ ak ve düz olsun
ve geri kalan ￧ｺ｡ｳ＠ da bunlara ｬ｡ｹｫ＠ olsun. Her kulda
benim ､･ｩｭ＠ bu ｮｩ｡ｬｲ＠ varsa latif, yani ｨｯ＠ huylu,
vefadar, uygun ve uysal olur. ｴ･＠ zevkine ve sohbeti-
ne yarayacak ｯｬ｡ｮｲ＠ ｮｩ｡ｬｲＮ＠

Geldik imdi ｡ｫｬＬ＠ devletli ve talihi iyi olan kulun

ｮｩ｡ｬｲＮ＠ Boyu ､ｯｲｵ＠ olsun, boynu ､ｫ＠ ya da
kambur ｯｬｭ｡ｳｮＮ＠ ｩｭ｡ｮｬｫｴ＠ ve ｺ｡ｹｦｨｫｴ＠ orta olsun.
ｓ｡￧＠ da orta olsun, yani ne çok sert ne çok ｹｵｭ｡ｫ＠
olsun. Yüzünün renginin ｡ｫ＠ ak, ｫｺｬ＠ ｫｺｬ＠ olsun. Aya-
ｳ＠ ｹ｡ｳＬ＠ ｰ｡ｲｭｫｬｮ＠ ｡ｲｳ＠ ｡￧ｫ＠ ve gözleri ela olsun.
ａ￧ｫ＠ gönüllü, güleç yüzlü olsun. Bu ､･ｩｭ＠ ｮｩ｡ｬﾭ
ｲｮ＠ ｯｬ､ｵ＠ her kulu, ilim ￶ｲ･ｴｭｹＬ＠ ｹ｡ｺ｣ｬＬ＠ kahya-
ｬ｡Ｌ＠ ｨｳｺｩｮ･､｡ｲｬ＠ ve her ne ｩ･＠ koyarsan koy, gayet
ｩｮ｡ｬｲ＠ ve güvenilir olur.
Geldik ･ｬｮ｣ｹ＠ yarayan kulun ｮｩ｡ｬｲ＠ ... Ya-
ni ｡ｲｫ｣ｬＬ＠ ￧｡ｬｧ｣＠ ve buna ｢･Ｚｺｲ＠ ｩｬ･ｲ＠ ｹ｡ｲｳｮＮ＠
Onbnn ｮｩ｡＠ budur: Eti ｹｵｭ｡ｫＬ＠ gövdesi ne semiz
ne ｺ｡ｹｦ＠ ve beli etsiz olsun. Ama ｹ｡ｮ＠ ctli olan ｯＮ＠
landan ｳ｡ｫｮＬ＠ çünkü gayet ｡ｮｬｹｳｺ＠ olur, hiçbir ｾ･ｹ＠
￶ｲ･ｮｭｺＮ＠ Ama gerektir ki ｡ｹｳ＠ ｹｵｭ｡ｫ＠ olsun ve
ｰ｡ｲｭｫｬｮ＠ ｡ｲｳ＠ ｡￧ｫ＠ gerek. Yüzü de ｡￧ｫ＠ olsun,
･ｫｩ＠ ｯｬｭ｡ｳｮＮ＠ Yüzünün derisi yufka, ｳ｡￧＠ da orta ge-
rek. ｓ｡ｫｮ＠ ｳ｡ｲ＠ ｳ｡￧ｬ＠ ｯｬｭ｡ｳｮ＠ ve gözleri ela olsun. Ta-
｢｡ｮ＠ ｡ｬｴ＠ da düz olsun. Bir kulda bu ､･ｩｭ＠ ni-
｡ｮｬｲ＠ varsa, ￧｡ｬｧ｣Ｌ＠ ｡ｲｫ｣ｬ＠ ve ｲｮｫ｡ｳｬ＠ ya-
rar, hem de zeki olur her ･ｹｩ＠ tez ￶ｲ･ｮｩＮ＠
ｅ･ｲ＠ ｳ｡ｶ＠ yarar kul almak istiyorsan ｮｩ｡ｬｲ＠
budur: ｓ｡￧＠ sert olsa gerektir. Boyu ｫｳ＼＠ ｯｬｭ｡ｳｮＮ＠ ta-
 222

mam olsun. ｅｮ､｡ｭ＠ ､ｯｲｵ＠ olsun, ｢ｲ＠ ｯｬｭ｡ｳｮＮ＠ Vü-

cudu kuvvetli olsun, eti ｹｵｭ｡ｫ＠ ｯｬｭ｡ｳｮＬ＠ sert olsun.
Uzun kemikli ve teninin derisi ｳ｡ｲ＠ gibi ｢ｵｲｭＬ＠
ｭ｡ｦｳｬｲ＠ ｳ｡ｬｭ＠ olsun. ｄ｡ｮｲｬ＠ ￧･ｫｩｬｭ＠ olsun ve
deri ｡ｬｴｮ､＠ uzun uzun görünsün. ｐ｡ｲｭｫｬ＠ ｫ｡ｬｮ［＠
｡ｹｳＬ＠ ｧ￶ｳ＠ ve omuzu ｹ｡ｳ＠ olsun. Burnu ｫ｡ｬｮＬ＠ ｢｡ﾭ
ｮ＠ önü dazlak olsun. ｋ｡ｲｮ＠ da ｹ｡ｳ＠ olsun. Belinin
ｹ｡ｮ＠ ｢ｮｧｬ＠ olsun. Ne zaman yürüse, sinirleri ｹｵｫ｡ｲ＠
çekili çekili gelsin. Mavi gözlü olsun kara gözlü olma-
ｳｮＮ＠ Bu ､･ｩｭ＠ ｮｩ｡ｬｲ＠ hangi kulda varsa, ｢｡ｨ､ｲＬ＠
｢･ｮｩｬｲＬ＠ ｨ｡ｫｴｮｲ＠ olsa gerektir.
Geldik imdi ｨ｡､ｭ＠ etmek için ｡ｬ｣ｮ＠ kulun ni-
｡ｮｬｲ＠ ... Gayet kara ve ･ｫｩ＠ yüzlü ve yüzü ｢ｵｲ＠
｢ｵｲ＠ olsun. Gövdesi ｺ｡ｹｦ＠ derisi kuru, ｳ｡￧＠ ｹｵｦｫ｡｣Ｌ＠
､ｩｬ･ｲ＠ seyrek, sesi incecik ve ｢｡ｬ､ｲ＠ ince olsun. Du-
､｡＠ ｫ｡ｬｮＬ＠ burnu ｹ｡ｳＬ＠ ｰ｡ｲｭｫｬ＠ ｫｳ｡｣Ｌ＠ boyu ｢ﾭ
rü ve boynu ince olsun. Bu ､･ｩｭ＠ gibi olunca sa-
rayda ｨ｡､ｮ＠ olmaya yarar. ｋｳ｡｣＠ bu ､･ｩｭ＠ gibi
ya dev gerekir ｨ｡､ｭ＠ olmaya ya da devin ｫ｡ｲ､＠ ｯﾭ
lu. Ama sarayda ak ｨ｡､ｭ＠ ｯｬｭ｡ｳ＠ gerekmez. Hele Ki
benzi ｫｺｬ＠ olursa. Sonra gavet ｳ｡ｫｮ＠ ｳ｡ｲｮ＠ ｨ｡､ｭﾭ
dan, çok çekin bu cinsten. Hele ｳ｡￧＠ yoluk, gözü sula-
ｮｲＬ＠ ￧｡ｰｫｬ＠ ve ｹ｡ｲ＠ olursa. Derler ki kendi sever
｡ｶｲ､＠ ya da ｢｡ｫｳｮ＠ sevdirrnek icin pezevenklik
eder. ｈ｡ｳｬ＠ bunun gibiden ｨ｡ｹｲ＠ ｧ･ｬｭｺｩＮ＠

Gayet ｨ｡ｹｳｺ＠ ve edepsiz kul ､･ｶ｣ｩｬＬ＠ ･ｫ￧ｩｬﾭ

･＠ veya ｳ･ｫ｢｡ｮｬ＠ ｹ｡ｲｮ､Ｎ＠ ｎｩ｡ｮｬｲ＠ ｵ､ｲＺ＠ Patlak
gözlü, göz ｫ｡ｰｬｲ＠ ｫｳ｡｣Ｌ＠ gözünün ｢･ｩ＠ ｦｲｬ｡ｫ＠ ol-
sun. Çiçek ｢ｯｺｵ＠ yüzlü ve gök gözlü olsun. Gözünün
｡ｫｮ､＠ nunakkat, vani benek benek ｫｺｬ＠ noktalar ol-
 223

sun. uzun, ､ｩｬ･ｲ＠ ｄｵ､｡ｫｬｲ＠

seyrek ve uzun uzun, ｡ﾭ
ｺ＠ ｧ･ｮｩ＠
olsun. Bunun gibi ｮｩ｡ｬｲ＠ olan kul gayet
murdar, ｨ｡ｹｳｺＬ＠ edepsiz ve ｫ｡ｶｧ｣＠ olur. O ya sek-
ban ya deveci, ya ･ｫ￧ｩ＠ ya da at ｯｬ｡ｮ＠ olsa gerektir.
ｅ･ｲ＠ ｡￧ｨｫ＠
veya hizmetçilik için kul alacaksan
ｮｩ｡＠ ｵ､ｲＺ＠
Yüzü güzel, teni temiz, yüzü ､･ｩｲｭＬ＠
bilekleri ve ｢｡ｬ､ｲｮ＠ ince, gözü ela olsun. ｙ｡ｬｮｺ＠ bi-
raz ｭ｡ｶｩｬ･＠ ･ｩｬｭ＠ olsun, yani gözünün ｫ｡ｲｳ＠ biraz
mavimsi görünsün. Boyu tamam olsun. ｙ｡ｶ＠ olsun,
tezce ｯｬｭ｡ｳｮＮ＠ ｓ｡￧＠ yaprak gibi ve ｳ｡ｲ＠ olsun. Ne za-
man ki bu ､･ｩｭ＠ ｮｩ｡ｬｲ＠ varsa o kul ｡￧ｬ＠ ve
ｨｩｺｭ･ｴ￧ｬ＠ yarar.

Ama bu ､･ｩｭ＠ ｮｩ｡ｬｲ＠ kulun ｡ｳｬ＠ iyi olursa,

kötü ｡ｳｬ＠ olmazsa ､ｯｲｵＮ＠ Çünkü kullar tayfa tay-
ｦ｡､ｲＮ＠ Her ｴ｡ｹｦｮ＠ ｡ｹ｢ｮ＠ ve hünerini bilmek gerek.
Çünkü her ｴ｡ｹｦｮ＠ ｡ｳｬｮ＠ özünün birbirinden ｡ｹｲ＠
hüneri ｶ｡ｲ､Ｎ＠ Ama kul ｴ｡ｹｦｳｮ､＠ hepsinden soysuz,
ｭ｡ｹｳ＠ bozuk ve kötü huylu olan ｋｰ￧｡ｫＧｴｲ＠ ve Guzi'-
lerdir. Hepsinden ｨｯ＠ huylu, iyi geÇimli, ｩｮ＠ gözleyen
ve tutucu olan ｈ｡ｬｨｩＬ＠ Huteni ve Berberi (1) lerdir.
ｂｵｮｬ｡ｲ＠ hepsinden yürekli olanlar Türkler'dir. Cüm-
le cinslerden belaya ｫＺｴｬ｡ｮ｣Ｌ＠ dertli efendisinin her
haline uyanlar ｓｨｴ｡ｫｬｩＧ､ｲＬ＠ yani Gürcü'lerdir. Hepsin-
den ｧ･ｶｫ＠ ve tembel olan ￇｩｬ＠ cinsidir. ｋｳ｡｣＠ Ta.
ｴ｡ｲＧｮ＠ ｢｡＠ mankafa, yiizü ｶ｡ｳＬ＠ gözleri küçük, burnu

( 1) Mercimek ･ｫｩｭ＠ olsa gerek. Bizim elimizdeki Fars-

ça metinde. ｔｩ｢･ｴﾻＮ＠ ａｹｲ｣｡Ｎ＠ yukarda geçen Guzi de. ｏｵｺＮ＠
demek.
 224

etli, dudak ve ､ｩｬ･ｲ＠ çirkin olur. Her uzvuna ｡ｹｲ＠ ay-

ｲ＠ bakarsan, güzel görünmez. Ama tümüne ve bir kez
tenine bakarsan Türkmen suretinde gözükür. Ama
Tatar'da bir ｧ￶ｲ＠ ve safa ｶ｡ｲ､＠ ki ､ｩ･ｲｬｮ＠ o
yoktur. Naziklikte ve zarafette Tatar'dan daha iyisi
yoktur. ｋｵｫｳｺ＠ Türk de güzel olursa gayet güzd,
çirkin olursa gayet ·çirkin olur.
Geldik imdi... ａｮ､ｭｺ＠ ve ｡ｮｭ､ｺ＠ bu cins-
lerin her birinin ｡ｹｲ＠ ｡ｹｲ＠ yerinde olan ｡ｹ｢＠ ve hüneri
nedir beyan edeyim. ｋｳ｡｣＠ bilinsin ki Türk'ten, hangi
tayfa içinde olursa olsun, ｧｺ･ｬｩｮ＠ anlatmaya ､･ｲ＠
güzeller ￧ｫ｡ｲＮ＠ Çirkinler de ￧ｫ｡ｲ＠ Türk'tcn, ￧ｩｲｫｮｬﾭ
nin ｶ｡ｳｦｮ＠ nnlatmaya ､･ｭｺＮ＠ Ama ｈｩｮ､ｦｬ｡ｲ＠ bu de-
､ｩｭｮ＠ tersidir. yani ｈｩｮ､ｦｬ｡ｲ＠ hepsi çirkin olur,
hiç güzeli olmaz. Türk'e göre ｂｩｮ､ｵｬ｡ｲ＠ ｢｡＠ büyük,
yüzü ｹＮＲｳＬ＠ gözü yufka olur, yani ｫ｡ｰｬ＠ ､･ｩｬｲＮ＠ Bur-
nu ｹ｡ｳ､ｲＬ＠ ､ｩＬ＠ ､ｵ｡＠ kötüdür. ｳｴ･ｲ＠ her uzvuna
｡ｹｲ＠ ｡ｹｲ＠ bak, ister bütün ･ｮ､｡ｭ＠ bir kez bak, çir-
kin göri)nür, Türk'ün ｧ￶ｲｮ＠ gibi görünmez. Çünkü
Türk'ün ｧｲｮ＠ ve yüzü tazelik ve güzelliktc cüm-
le cinslerden üstün ､ｵｲｭ｡Ｎ＠ ｋｵｫｳｺ＠ Türk'ten
!!Üzel ￧ｫ｡＠ çok güzel olur ve çirkin olunca çok çir-
kin olur.
Geldik imdi ｡ｹ｢ｮ＠ ... Türk cinsinden olan kulun
｡ｹ｢＠ odur ki ￧ｯｵｮ＠ ｹ｡ｲ､ｬ＠ kündtür, yani bir ･ｹｩ＠
￶ｲＨｮｩｰ＠ ｡ｫｬｮ､＠ iyice tutamaz, bilgisizdir. Kibirli, hev
betli, ｫｩｬｳｺＬ＠ ｡｣＠ dilli ve ｳ｡ｲｨｯ＠ olurlar. Bahanesiz
ｳ｡ｶｮ､ｲｬＮ＠ Gece çok korkak ve hem de yüreksiz
olurlar, gündüzleri ｹ｡ｰｴｫｬｲ＠ ｹｩｴｬ＠ gece yapamaz.
lar. ｴ･＠ Türk'ün ｡ｶｨ＠ ｢ｵｮｬ｡ｲ､Ｎ＠
 Geldik hünerine ... ｏｮｬ｡ｲ＠ hüneri budur ki baba-
､ｲ＠ olurlar. ｙ｡ｬｮｳｺ＠ dostluk ederler. Gizlice ､ｭ｡ｮﾭ
ｬｫ＠ etmez ya ｡￧ｫ｣＠ ､ｭ｡ｮ＠ ya da ｹ｡ｲ､ｭ｣＠ olurlar.
Ne ｩ＠ ｳｭ｡ｲｬｮ＠ ｢｡ｲｬＮ＠ ｲ･ｴ＠ ｺ｡ｭｮ＠ tenleri yu-
ｵ｡ｫ＠ｭ olur. Öyleyse süs için· Türk'ten ｹ･＠ cins yoktur.

Geldik Saklap, Rus ve Alan cinsine ... Bunlar da

Türk tabiatma ｹ｡ｫｮ､ｲＮ＠ Hem Türk gibi temiz tayfa-
､ｲｬ｡Ｌ＠ ama Türk'ten ､｡ｹｮｫｬ＠ olurlar, hem de gecele-
yin Alan'lar Türk'ten yüreklidirler. ｈｯ｣｡ｬｲｮ＠ Türk'-
ten daha çok severler. Bunlar da Türk gibi görkemli
olurlar. Ama birçok ｡ｹｰｬｲ＠ ｶ｡ｲ､Ｎ＠ Önce ｨｲｳｺ＠ ve
ｵｲｳｺ＠ olurlar. Efendisinin ｭ｡ｬｮ＠ gizlice ､ｩ＠ ｶｲｵ｣＠
(yiyici) olurlar. Kötü ｩｬ､ｲ･Ｎ＠ ｙ｡ｲ､ｬｩ＠ · tembel
ve ｫ｡ﾷ￧ｮｴｲＮ＠ Ama hünerleri de budur ki tenleri yu-
ｭｵ｡ｫｴｲ＠ ve ｡ｮｬｹ､ｲＮ＠ ｹｩ＠ ｩ＠ ｩｬ･ｲＮ＠ Kaba sözlü,
｢｡ｨ､ｲ＠ ve ｡ｫｬ＠ olurlar.

Rum cinsinin ｡ｹ｢＠ budur ki dili ｡￧ｫ＠ ve. ｡ｮｬｲ＠

､･ｩｬｲＬ＠ yani dili künd olur, yüreksizdir. ｙ｡ｲ､ｬ＠
ｧ･ｶｫＬ＠ tembel ve tez ｫｺ｣､ｲ＠ (sin.Jrli). Dünya sevgi-
sine ､ｫｮ＠ olurlar. Ama hünerleri ｵ､ｲ＠ ki, kendi
özünü sevici ve ｨｯ＠ kokulu olurlar. ａｲ｢｡ｬＬ＠ evcildir-
ler ve ne olursa olsun dillerini tutarlar. ＠ ｧｩ￧＠ tut-
makta kusur göstermezler, makbuldi.irler.

Bu kez geldik Ermeni cinsinin ｡ｹ｢ｮ＠ ... Kötü ｩｬＬ＠

｡ｲ＠ ｣｡ｮｬ＠ ve kokar tenlidirler. ｈｲｳｺ＠ ve yüzsüz, kaçak
ve ｩｮ｡ｴ￧＠ olurlar. Hain ve ｹ｡ｬｲ｣､Ｎ＠ Küfür.dost,
yani daima küfür içinde ｯｬｭ｡ｹ＠ severler. Yi..ireksiz ve
kuvvetsizdirler ve efendilerini sevmezler. Ama hüner-
lcri odur ki ｴ｡ｬ＠ dilli olurlar, yani dili çalmaz, düzgün
F : ｳ＠
ｫｯｷＮ［ｵｲｊＬ＠ ｋ［｜ｔ､＠ ｾｬＭｴｲ＠ ｵＮ､ｩｲＬ＠ ｜［ｲｩ＠ hi ＠ )C\ i·,ihckr
ya da gi)p,ekr. onun ｩｫｬＺＧ＠ le'/. kanarlar. i tik-
krini ve ［Ａｩｊｮｌｫｲ＠ icz ｩｦＲＮｲﾷｾｫ＠ ｅ､Ｌ｟ｌｮﾫ＠ ve
ｬ｡ｲ｣ｫｩ､＠ (;ok kucl ｡ｬｲＮ＠ :rani ne ｹ｡ｰＺｲｬｾＮ＠
ｫｵ､ｩｮ｣＠ ho' gdir. iqc· ak ｫｴｬ｢ｮｲ＠ ｶｩｾ［ｮ､ｌﾷ＠ hir
ｊＮＭ［ｮ＠ ｢｣ｾ｜｡ｬ＠ ettim.

lrndi gddik ｫ｡ｲｾｬｩＺ＠ ｣ｩｮｾｶ＠

dur: ａ｣＠ di:li \C ｢ｵｺｾﾷｋ＠ uiurlar. ｹｫ＠ ki c\·dcki ca.
rivelcr ona ｴＺｩｮｾﾷｲｬｷｺＮ＠ ｂｌﾷ＠ Ltyfalanbn ｭｵｬ｡ｩｦｴｲＬ＠
bunlar. \<\!li ｫ｣､ｩｬｲ＠ Ａｴ［＠ l:ir ｣ｩｮﾷ［＠
ｩ｜ﾷｊ｣＠ ki !LT cirh ｢ｩｲＺ｣ﾷ＠ ｫ［ｭﾷｾｲＬ＠ ｢ｩｲｨｴｾ＠ [•ider t'<'-
lir. ﾷ｜Ｎｲ［｟ｬ＠ ｨｾｲ［ＮｩＱ｣｜ﾷｬＧＬ＠ doku\·ucu Ｌｵｫｹ＠ ..:uLtn:;,,la ｾＺ･＠
h;.:t s:.,na! \·h!i Ｎｬｵ［ＭﾷｾＺ＠ ｊｬｾＩｵｮＬ＠ Ｈ［ｩｾＮＺｫ＠ ＮＺｬｮｾ｜｣ﾷｲ＠ ､ｾＧ＠ birbirine
ｫ｡ｮｾｩＡｴＬ＠ hiriikk \Cl' ｪＬ［ｶ＠ \(' ｫ［ｬ｡ｲ＠ ｯｵｲＮ＠ ［｜ｮ｣￧ｫ＠ !Jin-
ｦＡｴＧｬｻｲｌＨＬ＠ ａｌＡＮ｟ﾷｾ＠ ｰｾﾷ｟ＺＬＮ＠ ｾＺＮＬｲｬＩ｟Ｍ ＯＨｬＭ｡ｮｴｾＬＮ＠ ｢ｴ｟ＡｬｩｮｾＮﾷ＠ ｫｾｴＨｬＡｉＬ＠
｡ｶｲ＠ ｳＺｮ＼ｩ＠ ､ｩｬＮﾷ＠ iKi ＠ . i:_,,i bir ｜Ｇ｣Ｚｫ＠ ｬＮｵｲＺｭｴ＠

ｏｶｳ［ｫｩ＠ ｨ｡ｫＺＮｩＬ＠ ｫ｡ｳｾＺｰＮ＠ ｣Ｚｫ＼ＬﾷｩＮ＠ dül;.'\'1' \ '-' ＬＺｰ｡ｨｩ､ｵ＠

｢ｾｫ｡＠ ｳ｡Ｚ｜ｴ＠ ､Ａｩｭｫ＠ iki ｫｩ［ｮ＠ ｌＺｩ＠ ｡ｲｹＺ＠ l!dtw::i
ｮｩＮｭｫｲ＠ ckf•ildir ｴ｜Ｚ＠ bu Ａｬｩ､ＧＮｮ｢＠ ｢ｩｵ＠ ｴＺｶｌ＠

n;cz. ｩｮ､＠ Ａｶｲ＠ bir ｣ｩｮｾＡ＠ ::\ ｫ＠ ｾｮ＠ Ｎ＠ ＠ ｮＮ＠ ﾷ｜ｮ＠ Ｚ＠

ｈｩ､ＧｬＺｲ＠ ､ＺＫＮ＠ ivi. d Ｌｩ＠ .. t j Ｂ＠ ､［Ｑｨｾｊ＠
ｮ｡ｫｨｵＡ＠ ｌＺｨＮ｟＠ ｢ｾＱｬ［､＠ \t' ､ｾ［ＮＺ＠ ｾｬｻｲ＠ ｨｾＺ［Ａ＠ ｯｬＺｮ＠ BL·hrv
ｮ｣Ｌ＠ H.',\'111 ,, , ｋｴＭＬｲｾｮ＠ ｾ＠ ｩＱｾ｜､ｲ＠ ｂ｣ｨｲＨＺＮＧ＠ ｨｵｬＺｴｌ､ｲ＠

ｊＡｩ､｝Ｇ｡ｲＺｴＬ＠
den :t'.ljb!Z ｯｬ｡［＠ hir

｢ｩｬ､ｲＮ＠
 227

Imdi geldik kui ､｡ｫｬ＠［ dikkat cdikcd;: ＬﾷｩＮｲ｣＠

0arta ｂｵ､ｲ＠ ki ｢ｩｬｮ｣ｾＧ＠ bu kul ｬ｡ｱ＠ ｮ､ｲ＠ veya
ｬ｣＼Ｇ＾ｩｌｲ｡Ｚｫ＠ ｭ､［ﾷＬ＠ bugün :-a da ｶ｡ｲｮＭＺ＠ ｎｩｾ［Ｚｭｲ＠ var-
､ｲ＠ ｨｩｬｲ｣ｫ＠ i!<'lTh, ｾﾷｩｫ＠ o ｾＬ［ｬ｡ｲ＠ ｴｬＩ｡ｮ｢＠ giiriince
bilinir ki o kulun ｩ＼［､･＠ ｊ｡ＮＬｴ［ｬｫ＠ \ar ､Ｌ＠ \Ok ｭＮ＠
,lur va d Ｚ＠ \al, ｮ｣ｩ＼｜＠ hasta olacak ｮ､＿＠ i ｲ､ｩ＠ o ｨ｡Ａｩ｢＠
ｲ＠ ､｣ｮＬ［･ｫ＠ ｾＮｩ｜ｬｵＡ＠ Kulu ｡ｬ｣ＧＺｮ＠ \akit ;•.;dil ulma
\c bir kez dc·nurwkk ｡ｬ［ｶ＠ ｌ＠ ｲ［ｮ＠ . ｃｩｫ＠ bir
lx:kL;;ta :•iizt'l ｯｬ､ｴＩＡ＠ haldv (.'irk;n ｾＭ［ｮｩｷｨｬ＠ \C-

va (;uk \irl<:in old haltk ilk ｨＺｫｾｌｴ＠ l:iiz,_·l ＺｩｮＮｲ＠

bi i hu. Biri ek ｨ＠ ki ｩｲｨ｡ｮ＠ Ｌﾷｊ｣ｪ＠ ､｡ｩ［＠ hir Jq
r.Tch ｫｺＺｬｭ［Ｎ＠ ｴＬＧｩＡ､＠ bir ［Ｚ＠ olur ki ［ｩｲＡＺｮ＠
:tn olnr ki J_-).Ü/.t'i rt.lri":nür ｓＨｊｮｲＮＺ＠ hlitiin ｴＧｉｈＮｌｕｲＱｮｬ＠ Oc-

lH'lnl'k ｧＺｮＮ＠ k ir, bö\ !eec ｬ＠ i\· bir Ｚｶ｢＠ ＱＭＺ｡ｬｲｺＬ＠ ｊｮＮ＠
kü hcmiz ｢｣ｬｩｲｮｷｾ＠ ｯＡ｡＠ (:ok ｨ｡ｳｴｬｫ＠ ｯｬ｡ｨｩ＠ ａｮ｣［ｫ＠
bdirsc ｛Ｇｃ｣ｫＬ＠ n ｮ､Ｚ＠ o ｬ｡ｳｾ＠ bilrnek ()
ｮｩ｡ｬｲ＠ Ｉｴｬ｡ｲ､Ｎ＠

Ne zaman ｡ｬ､Ｑ［ｮ＠ kulun ｬｷｲｺｩｮ＠ ｳ［ｲ＠ ｾﾷ｡＠ da ｩ｣＠

ｾﾷｩｬ＠ hunbc_va1 ､ｵＺ［ｮ＠ ｫｮｵＺＬＧﾷｦＡｩｺｲ＠ ｫｺ｡ｔＮｾＬ＠
\'(' ＼ＬｫＮｲｬ｡ｾｭ［＠ ｵＮｩｲｳ｣ｮＬ＠ delildir ki u ｫｩ､｡＠ ｨＺｳｵｲ＠
,z ｫ｡ｰｊ［Ａ＠ ｣｢ｩｐＺ＠ ｾＺｩ［ｫ＠ ｩｲｮﾷﾭ
Ctizlcri ｫｮｨ｡Ｌ＠ ［､ｮｭ＠ ､｡ｮｲｌｩ＠

ｨｬｶﾷ＾Ｚ＠ ｡ｬｩＮｨ［＠ Ｈｮ｣ｬ｡ｫｯｩＩ＠ ｩ｡､ｲＮ＠ Burnu ｭ＠ n

dirci>i c(•ri olsa, Ｇ＼ｮﾷ＠ ｜ｴｮ＠ :ciiriinSL' dvlildir ki bur
ｨ［Ｍｾｮ＠ Ｚ＼［ｮ｣ｴ＠ ｾＮＬＺﾷＨｊｮ＠ rvn
ｫＺＮｲｬＨＡ＠ HT \tT e! lLl i Ｍ［Ｌ＠ lL'
Ｇ､ｲＮ＠ FG:cr lJcn ＼＾ｬｮ｡｜Ｚｌﾷｾ［＠

ｴｲ＠ ｄ＠
 228

lildir. Ondan- ｳｯｲ｡＠ ｫｵｬ｡ｲｮ＠ de ki, kulu ｡ｬｮ｣＠ ya ｴｲﾭ

ｳｮｬ｡ｲ＠ ve ｢￶ｲｮ＠ ucuna ya da karnma ve ｫ｡ｳｮ＠
elleriyle ｢｡ｳｴｲｮｬＬ＠ ･ｲ＠ çekinirse ya da bir yeri ｡ﾭ
nrsa ｭ｡ｬＢ､ｵｲ＠ ki ya ｹｲ･ｩ＠ ya ､｡ｬ＠ ｶ｡ｲ､Ｎ＠

Gizli illetlerini denedikten sonra belli olan ｡ｹｰﾭ

ｬ｡ｲｮ＠ da aramak gerekir. Mesela görmelidir, ｡ｺ＠ ko-
kuyor mu, burnu koku ｡ｬｲ＠ ｭ＿＠ ｎ｡ｳｲｬｮｭ＠ sivilcesi
var ｭ､ｲ＠ ｢ｵｲｮ､｡＿＠ ｋｵｬ｡＠ ｩｴｲ＠ mi, yoksa ｳ｡ｲ＠ ｭﾭ
､ｲ＿＠ ｇ･ｶｫ＠ mi yoksa sert mi ｫｯｮｵｲ＿＠ Çabuk çabuk
mu ｫｯｮｵｲＬ＠ yoksa kekeç midir? Dili peltck midir,
yoksa ｡ｫ｣＠ ｭ､ｲ＿＠ Yürürken aksak ｭ､ｲＬ＠ ya da ､･ｩｬ＠
midir? ｍ｡ｦｳｬｲｮ､＠ ｩＬ＠ uru var ｭ､ｲ＠ ya da yok
mudur? ｄｩｬ･ｲｮ＠ dibi ｳ｡ｬｮ＠ ｭ､ｲＬ＠ yoksa ｧ･ｶｫ＠
midir. Bu ､･ｩｭ＠ ｮｩ｡ｬｲ＠ hep dene, sonra al. Ta
ki, «pazar ｢ｩｬｲｭＡﾻ＠ deyip seni yermcsinler.

O hajde ｡ｬ｣ｮ＠ kul ya da cariyenin bu ｮｩ｡ｬｲﾭ

ｮ＠ bildin ve gördün ki ｳ｡ｬｭ､ｲＬ＠ al. Ama iyi halli olan
ｫｩ､･ｮ＠ al, bozguncudan alma. Çünkü ､ｯｲｵ＠ ｩｮｳ｡＠
･ｫｭｩｮ＠ yiyen iyi, bozguncunun ･ｫｭｩｮ＠ yiyen boz-
guncu olur. Öylevsc iyi kisidcn al kulu, böylece evinde
iyi olsun ve iyi kulluk etsin. Kötü ｫｩ､･ｮ＠ alma, ta ki
evinde kötülük ｹ｡ｰｭｳｮＮ＠ Sonra ･ｲ＠ acemi kul almak
mümkünse onu almaya ￧｡ｬＮ＠ Dil ￶ｲ･ｮｭｩ＠ alma,
acemi kula kendi huyunu ￶ｲ･ｴｭｫ＠ daha ｫｯｬ｡ｹ､ｲＬ＠ dil
￶ｲ･ｮｭｩ＠ ten.

Sonra ･ｨｶｴ＠ yeniJip sevgili ｡ｲｺｵｬ､ｮ＠ zaman,

･ｨｶｴｩ＠ kendinden ｵｺ｡ｫｬｴｲｮ､￧＠ kul ya da cariye
ｳ｡ｴｮ＠ ｡ｬｮＮ＠ ･ｨｶｴ＠ arzunu ｧｩ､･ｲｮ｣ｫ￧＠ kul ve cariye
 ｳ｡ｴ＠ alma ki )eh\'Cl ｹｩｺｮ｣ｬｵ＠ o anda 1;irkin dahi !2-li-
ｺＮＺｬ＠ gürünür. ･ｬｷｴｩ＠ ｹ｡ｴｲＮ＠ "onra kul ve cariyc al.
malda ilgikn, böylece güzel midir, çirkin midir seçer.
sin.
ｏ､｡ｮ＠ ｳｯｲ｡＠ daha önce naz ik ｢｣ｳｫｲｩ＠ kul alma.
Çünkü ｳｵ＠ tk onu ｢ｩ＠ naz ilc ｢･ｳｫｾ［ｮＬ＠ sana hiç min-
ｷｴｩ＠ olmaz. Ｚｲｺｩｮｾ＠ ｢｡ｫ＠ yerele de ｧｩｲｮｴＮ＠ Ener
hor tutup ｨ｡ｦｩｳ｣ｲｴｾ＠ ya kaçar ya da sat beni dcr ve-
_ya seni gönülden ､ｩｭ｡ｮ＠ edinir. Kulu Öyle bir evden
al ki zahmctle, ｳｫｮｴｹｬ｡Ｌ＠ ecfayla ｢･ｳｬｭｩ＠ olsunlal'.
Sende ｡ｺ｣ｫ＠ rahat görürse, ｨｯｮｴ＠ olsun \'C seni ｓｉｾｖﾭ
sin. Arada ｳｲ｡､＠ ｫｵｬ｡ｲｮＬ＠ azdan çoktan, akçecik ha.
ｬ｡＠ ve daima muhtaç olarak ｹ｡ｮｬｲｭ＠ reva giir-
mc. Çünkü muhtaç ｯｬ､ｵｫ｡ｲ＠ zaman, çaresiz akçecik
isterneye yüz tutarlar. ｙ［Ｚ＠ ｳ｡ｰｫｬ＠ ederler ya ｨｲｳｺｬｫ＠
ya da orospuluk. Onlar böyle ｶ｡ｰｮ｣＠ ｫｹ［ｳ＠ et, efen-
disinin ｡､＠ ne olur.
ｅ･ｲ＠ güclin ycterse kulun ｫｹｲ､ｬｩｳｮ＠ al, her nes-
nenin ､･ｲｩ＠ ｣ｶｨｲｩ･＠ göredir. Ce\'lwri temiz olan, la!
ｴｵ＠ gibi ､･ｲｬｩ＠ olur. ｃ｣｜Ｇｬ＠ ri tnniz olmayan çay ｴ｡＠
gibi ､･ｲｳｩｺ＠ olur. ￖｹｬ｣ｾﾷｳ＠ kulun ､｣ｲｬｩｳＬ＠ yani ccv-
hcrinin ｴ｣ｮｩｾＺ＠ al. Sonra ｫ｡ｰ､ｮ＠ ｫ｡ｰｹ＠ ｳ｡ｴｬｰ＠ çok
dendi gören kulu alma. Uluh:r iki ｾ［｣ｹｩ＠ ｢｣･ｮｲＷＭ
Icrdir: Bir. çok kocaya ｜Ｇ｡ｲｭ＠ ｡ｶｲ､Ｌ＠ bir de çok efen-
di ｧ￶ｲｭ＠ kulu. ａｬｲｳ｡ｮ＠ kulun ｫ｡ｰｬｲ＠ ｬ｣ｺｭｩｮ＠ al,
yüzü giizü ｡￧ｬｮＺ［Ｎ＠ tazesini al.
Ne zaman bir kulun ｳ｡ｴｬｭｫ＠ isterse. sertlenip
satmarn deme, ｨ･ｮ＠ onu satmak ｡ｲ､ｮ｣＠ ol. Çünkü
bir ;<vr<:t gerçekten ｢ｯ｡ｮｭｫ＠ istc<>in, bir kul da ｳ｡ｴｬﾭ
mak, ikisinin de ｫ｡ｬｭｳｮ､＠ kimse mutlu olmaz ve
f!Öniil ｦ｣ｲ｡ｨｬ＠ bulmaz.
 Sonra ｶ｡ｲｳｺ＠ kulu n: ｨｩｺｮ｣ｴ￧ｹ＠ ｫ｡ｴ＠ toplama.
Çünkü ｹ｡ｲｳｺ＠ olan ｫｵｬ＠ n: ｨｩｺ｣ｴ￧ｲｮ＠ ｡ｺｬ＠ ikin-
ci zenginliktir ､･ｭｩｬ｣ｲＮ＠ Övkvo,e ｩｮ＠ ｧ･ｲｫｴｩ､＠
kadar kul \'<:' hizmetçi bcsle. Yani ｩＮ［＠ azsa o kadar
hizmetkar besleme ki ｮｺｫ＠ ｢ｯｾ｡＠ gitsin \'c sen ｳｫｮｴ＠
<;ekcsin. ｅ･ｲ＠ ｩｮ＠ çoksa az hizmetkar tutma, ｡＠ ki on-
lar ｩ＠ görmenin ｡ｲｬ＠ vi.izünden ｫ｡￧ｭｳｮｬｲＮ＠
Sonra ｨｩｺｭ｣ｴｫＧｲｬ｡ｮ＠ hal!i hafinn: \'C gücün yet-
ｴｩｮ｣･＠ ｨｯｾ＠ tut, ta ki s,·nden .;;ikayetçi ｯｬｭ｡ｳｮｲＮ＠ Çün-
kü hizmetçi aç ｫ｡ｬｲｳＬ＠ ｡ｳｮ＠ ｩｫ｣Ｇｹｴｬ･＠ kötü ｡､ｬ＠ ｫﾭ
lar. ｫｩ＠ hizmetçin olup da aç ｴｵ｡｣ｮＬ＠ ｮｲ＠ olsun,
'tek tok ｯ｢ｵｲＮ＠ Bir tok ola·; ｨｩｺｮ｣ｲ￧＠ ､ｾｨ｡＠ ivi kulluk
･｣ｫｾﾷＬ＠ iki aç ｨｩｺｮ･ｴ￧､｣Ｎ＠
Kulunu ve cariyeni ｳ｡ｲｶ､［ｾ＠ birbiriylç ｫ｡ｲ､･＠
ｯｬｲｮ［Ｚｹ｡＠ ｢ｲ｡ｫｭＮ＠ (ünkii ｫ Ｑ ｬ｡ｮ＠ ｨｩＭ｢ｲｹｬ･＠ ｫ｡ｲ､･＠ ol.
sal«r ｹｾ＠ da carivckrin ｫｺ＠ ｫ｡ｲ､｣ｾＮ＠ ivi dc?ilclir, birbiri-
nin ｳｲ､｡＠ olurlar \T ｡ｲｾＺ｢､＠ ulu hlcr kopar
Sonra kuluna vcva ｨｩｺ｣ｴｾＺｮ＠ övlc ｩｾ＠ ｨｵｶｲ＠ ki o
ｩ＠ bitirmek vllerinden ｧｬＧｳｩｲＮ＠ ｒ｡ｲｮ､ｫｬ＠ için
｢ｵｹｲｮ＠ ｴｵ｡ｶ｣ｫｬｮ＠ i<;;i ｢ｵｶｲｮ｡Ｎ＠ Her bir nes.
ｮ･ｩｲ＠ volunu ｹｯｲ､｡ｮ＠ hilmekk ｨ｡ｺｲｬｫ＠ ol. T::l ki
senin ､ｺ｜Ｚｩｮ＠ bütün ｩ＠ ｶｯＡｵ､ｾＺ＠ ｯｬ｡ｮｲ＠ düzeninden
ｹ･＠ olsun. ａ｜ｲ｣｡＠ kulun ｮ｡ｫｨｵ［＠ odur ki baba, ｡＠ ve
ｫＺＮｮｬ｣［＠ ｵｬＺＮｲＭ＠ ､｣Ｚｩｳｮ＠ bilsin.
Sonra ｬｮ｢ｹｨ＠ ｬｸｲ､｡ｮ＠ ｬｯｳｮｵＱ＠ obn ｫｬ＠ Ｚ､ｭｾＮ＠
Çünkü ｫｵｬｮＬ＠ ･Ａ＠ in ［＠ cc ｮ＠ i nalbat ｴ［ｮ＠ ｫｯｲｭ｡ｳ＠ gibi
ｬ｡ｮｫ＠ ｢｡ｾｮ､＠ ｫｯｲｭ｡ｳ＠ ＺＮﾷｲ｣ｫｩ＠ ｏｬｲ＠ olmaz \akit-
tc beni sat diyen n: ｡ｬｮｭｳｲＮ＠ ［｡ｴｬｮｳ＠ ｫ｣､ｩｲ･＠
｡ｹｰ＠ ｢ｩｬｮ｣ｶＬ＠ yani hiç ｵｴ＼ｮｭ｜ＧＺ＠ ｫｬｵ＠ ｳ［ｬｮ＼ｫｴ｡＠
｢｡ｫ＠ bir ･｜｣＠ ｧ￶ｩｬ＠ ｢｡ｬｮＺＮ＠ ｾﾷｬｩｫ＠ Ｈｬｵｮ＠ gibitkn
iyilik !!clmcz. Tez gidcrip ､｣ＨＧｩＩｴｲｷｫ＠ ｡ｲ､ｮ｣＠ ol. Bu
ôd,•ti ch: ｬＺｴｲ｡Ｎ＠
 Yirmi I>ördüncü Bölüm

EV, KÜY YA HA BAÜ NASIL OUJNCA ALSlNLAR

ONU BEYAN EDER

Ey ｯｵＡ＠ ｾ￶ｹｬ･＠ ｢ｩｬｭ＠ ol ki, ･ｲ＠ ev ya da yer, mülk

olarak ne almak islL'rsen ､･ｲｮ＠ ､ｴ＠ zaman al
ve ､･ｲｩ＠ ｡ｲｴ＠ zaman sat. ･ｲ＠ satarsan; yani ･ｲ＠
mülk ｡ｬｲｳｮ＠ ｵ｣ｺｩ｡､＠ ｳｲ｡､＠ al ve ･ｲ＠ satarsan pa-
ｨ｡ｬｮ｣＠ sat, ｫｩ＠ ｹ｡ｲｮ＠ gözetmek ｡ｹｰ＠ ､･ｩｬｲＮ＠
Öyley<>e sen de ｹ｡ｲｮ＠ gözle, ｡ｹｰ＠ ｳ｡ｮｭ［Ｎ＠ Farsça de.
ｲｩＩｬ｣､＠ ki. nan bibayed cemid ger bihahi ｨｲｩ､Ｌ＠ yani
ｴｾｫｭ｣ｬｩ＠ !!Crektir ｡ｬ､ｮ＠ nesne. Çünkü ne ｡ｬｲｳｮ＠ yara .
ｲｮ＠ bilmcdikçe ｡ｬｮｭｫ＠ gerek. O balele kendi ｹ｡ｲＮ＠
ｮ＠ ｧｺ､ｭ･ｫｴ｣ｲ＠ gafil olma. Arapça ､･ｭｩｬｲ＠ ki, et.
t<l.vinli ｮｳｦＧｴＮｩ｣｡ﾷＬ＠ yani bir nesneyi Ｚｨｲｫ･＠ ｹ｡ｲｮ＠
｢ｩｬｮｌﾷｷｫ＠ van ｢･ｺｩｲｧ［ｬｮｫｴＮ＠ imdi ne ｡ｬｲｳ＠ yarar ve
ｺ｡ｲ＠ miktannc:: aL Çiinkü az ｹ｡ｲ＠ bilmeyen, çok
:r.:'1 ｾＭｲ＠ ukr ve çok zarar eden de tez yoksul olur.. ｅｾ＾ＺＬｲ＠
ｾﾷｯｫ＠ yarar ｭｮ､ｵ｡＠ zarar edip yoksul olmamak
istivorsan. ｫｳ｡ｮ￧＠ ve aç göziii olma. Bütün ｩｬ･ｲ､＠ sa.
ｨｲｬ＠ ol, acckci olma. Sabrf'trnek ikinci ｡ｫｬｴｲＬ＠ dc-
ｲｩｳｨ＠ r ｶ｡ｩ＠ bir h. nin nç denli ｡ｫｬ＠ ｯｬｵｲｾＺ＠ \'e bir
i;;ini ｳ｡｢ｲｬ＠ ｩＺ［ｬ｣ｾｌＧＬ＠ ｡ｫｬ＠ bir o kadar daha çok olur
dcr!u·. ｓｯｮｲｾ＠ ｬ｣ｲ＠ ｩｴ･＠ h·ndi ｩｮ､･＠ habersiz olma, ga ..
tillik ikinci ｡ｨｭｫｬｴｲＮ＠ ､･ｭｩｬｲＮ＠ yani ｺ｡ｦｩｬ＠ olan ｫｩ＠
 23!

ne denli ｡ｫｬｳｺ＼ｾＮ＠ ｡ｨｭｫｬ＠ ve ｡ｫｬｳｺ＠ bir o kadar

daha artar. Sonra her ｩｾｴ｣＠ bezgin olma, bezginlik ikin-
ci cahilliktir. ｅ･ｲ＠ sana ｩｾ＠ ve güç kapansa, tezce ｩｮ＠
｡￧ｮｹ＠ ￧｡ｬＬ＠ ｩｾｮ＠ düzelmeye yüz tuttincaya kadar ｳ｡ｬﾭ
ret, çünkü hiç bir ｩ＠ aceleyle iyi olmaz.
Geldik imdi almak ve satmak demine ･ｲｩｴｫＮ＠ ｅ･ｲ＠
ev almak istersen öyle bir yerde ｳ｡ｴｮ＠ al ki o mahal-
l"nin ｨ｡ｬｫ＠ iyi ｫｩｬ･ｲ＠ olsun. Sonra ･ｨｲｩｮ＠ ｯｲｴ｡ｳｮ､＠
cv al, ücra yerde ｡ｬｮＮ＠ Önce ｫｯｭｵｳｮ＠ gör sonra
evini al ki, el-car si.imm'd-dar, yani önce ｫｯｭｵＬ＠ son-
ra ev ､･ｭｩｬｲＮ＠ ｅ･ｲ＠ bir mahallede ｡ｬｲＬ＠ bilginler,
beyler ve saray hadimieri varsa o mahallede cv alma.
Sen öyk bir yerele al ki orada senelen ulu ｫｩ＠ ｯｬｭ｡ｳｮＮ＠
Ama önce iyi bir ｫｯｭｵ＠ bulmaya, sonra evi ｢･ｮｩｰ＠
almaya ￧｡ｬＮ＠ Evi ｡ｬｮ｣＠ ｫｯｭｵｮ｡＠ çok hürmet ct, hür-
meti ve ｩｹｬ＠ önce ｫｯｭｵｹ｡＠ etmek ､ｯｲｵＬ＠ ｢｡ｫＮ＠
ｬ｡ｲｮ､＠ ise, ､･ｭｩｬ｣ｲＮ＠ O mahalle ｨ｡ｬｫｹ＠ iyi geçin,
ｨ｡ｳｴｬｲｮ＠ sor, ölüsi.i ｯｬ＼＾Ｎｭ＠ ｢｡＠ ｳ｡ｬ＠ dile, cenaze ilc
birlikte git. ｋｯｲｮｵｬｫｴ｡＠ bir ｩ＠ ve güç olursa, sen ele
ｫｯｭｵｮ＠ ｩｮ･＠ uy, yani ･ｲ＠ ｫｵｭｮ｡＠ sevinitecek bir
ｩ＠ vaki olursa sen de birlikte sevin, ･ｲ＠ yerinecek bir
ｩ｣＠ ｳ･ｲ＠ de birlikte ｾ･ｲｩＮ＠ Güci.inün ｹ･ｴｩｮ｣＠ ｫｯｮｵ｡＠
｢｡ｬｩ･ｲ＠ ver, yiyecek gibi, giyecek gibi. Çünkü sen
ｫｯｲｮｵｬ｡＠ böyle geçinecek olursan, u mahallenin
ｬｵｳ＠ sen olursun. ｋｯｲｮｾｵ＠ ￧ｯ｣ｵｮ＠ görüm,. iip,
ｯｫ＼ｾＮ＠ ｲｮ｡ｬｷ｣ｩ＠ ｹ｡ｬｲｮ＠ ｡ｲｬ＠ ve ｬｲｮ｣＠ ct. O
mahallenin meclisine ccmaatle b;rlikte git. ｭ｡ｮ＠
｡ｲｬ＠ \'C Ramazan ｣［ｹｮｬ｡＠ ￧ｲ｡＠ ve ｲｭ＠ göndermekle
kusur etme. Bi.itün halk, kendi hangi yoldan gözlcn.
ｮｩｾｳ｣＠ o ｹｯｬ＠ gözler, yani sen halka iyilikle yol göste-
ｲｩｾ･＠ onlar da sana o ivilik ｶｯｬｵｮ､＼＠ ｾ･ｬｩｲＬ＠ kötii.
 233

Jükle gösterirsen kötülük yolundan giderler. Öyleyse

ｹ｡ｰｬｭ｣ｫ＠ ｩ＠ yapma ve söylenmeyecek sözü söyle-
me. Her kim olmayacak ｩ＠ ｩｬ･ｲｳＬ＠ görmeye yaramaz
haller görür, her kim söylemeye yaramaz söz söylerse
ｩｴｮ･ｹ＠ yaramaz sözler ｩｴｲＮ＠
Geldik imdi ey ｯｵｬ＠ ･ｲ＠ bir ･ｨｩｲ､＠ ｹ･ｲｬ｣ｩｭＬ＠
vatzn ｴｵ｡ｹｭ＠ dersen, gücün ｹ｣ｴｩｮ･＠ büyük ･ｨｩｲﾭ
lerde ｹ｣ｲｬｭＬ＠ vatan tutmaya ￧｡ｬＮ＠ Öyle bir ･ｨｩｲ＠
olsun ki, sana ｹ｡ｲｳｮＬ＠ yani ｨ｡ｶｳ＠ tabiatma ｹ｡ｲｬ＠
olsun. Sonra öyle bir cv al ki ､｡ｭ＠ bütün damlardan
vüksck olsun, ta ki ｨ｡ｬｫｮ＠ gözü üzerinde ｯｬｭ｡ｳｮＮ＠ Ama
sen de gözünün zahmetini ｨ｡ｬｫｮ＠ üzerinden gider,
vzni sen de ｫｯｭｵ＠ avlusuna ｢＼ｫｭ｡Ｌ＠ ta ki incinmes:n.
ler. ｴ･＠ cv ｡ｬｮ＠ ｶ｡ｳｦ＠ budur ki ｡￧ｫｬ､ｭＮ＠
Geldik i ｮ＠ di köy almaya ... Ev ｯｵｬＬ＠ ･ｲ＠ köy ｡ｬｲﾭ
ｳ＼｣＠ madcnsi:r. \'C ｫｯｭｵｳｺ＠ kiiy alma, ｹ＼ｮｩ＠ oduntu ver
bir ･ｨｲ＠ ｫｯｭｵ＠ olursa o kiiyii ［ｬＬ＠ yoksa atma. Alaca-
ｮ＠ köyü ucuzluk ｹｬ｡ｲｮ､＠ al, ｭｩｲ｡ｳ￧ｬｮ＠ ｰ｡ｹｬｴＬ＠
､｡ｶｾｬ＠ ｯｬｭｲｶ｡＠ köv bulursan al. ､＼ｬｶ｡＠ köyii alma.
Çünkü kö:v odur ki o kövde tehlike ｯｬｭ｡ｳｮＮ＠
Sonra kôyii ｡ｬｮ｣＠ daima onu imar etmek gerek.
Yani imar edersen yeni ürün ｫ｡ｬ､ｲｳｮＮ＠ Elbette kö-
viiniin \'e verinin im::mna ￧｡ｬＬ＠ dinlf'nmc. Çünkü köy
i.irünle dcP"crlidir. Ekicinin ､｣ｾｲｩ＠ Pkinlikledir. ･ｫｩｲﾭ
ｬｩｮ＠ ､･ｲｩ＠ iiriinlcdir w i.iriin imar etmekle ele geçer.
Viraneden iiriin gclmct:, ｜Ｇ｡ｬｨｴｦｾ･ｭＮ＠
 Yirmi ｂ･ｩｮ｣＠ Bölüm

NASIL AT ALMALI ｋ＠ ｙ＠ OLSUN VE

ALDANlLMASlN ONU BEYAN EDER

Ey･ｲ＠ ｯｵｬＬ＠
at ｡ｬｲｳｮ＠ ｨ｡ｺｲｬｫ＠ ol ki, aklanma-
ｹ｡ｳｮＮ＠ ve ｩｮｳ｡＠ ａｴｮ＠ ccvheri birdir, iyi ata ve iyi in-
sana ne denli çok ､･ｲ＠ verirsen ｫ｡ｬ､ｲＮ＠ ￶ｹｬ･＠ ki,
kötü ＼Ｚｴ＠ ve kötü ｩｮｳ｡＠ ne denli yerersen o denli yer-
meye yarar. Rilgeler ､･ｭｩｬｲ＠ ki, alem insanla ka-
imdir ve insan hayvanla kaimdir. ｈ｡ｹｶｮ＠ iyisi ｡ｴｲＬ＠
bunun ölçüsü ｡ｴｮ＠ ｵｬｮ､｡ｲＬ＠ yani bir ｫｩｮ＠ ｡ｴ＠
olsa birinin de olmasa, ｨ｡ｬｫｮ＠ gözünde ｡ｴ＠ olan ulu
görünür. Öyleyse ｭ｡ｬ＠ oldu ki birinin ｵｬ＠ at yü-
zünden ｩｭＮ＠ Hem derler ki, sen ｡ｴｮ＠ ve elbiselerini
ｨｯ＠ tut ki ｡ｴｮ＠ ve elbisen de seni ｨｯ＠ tutsun.
Ama ｡ｴｮ＠ iyisini ve kötüsünü bilmek güçtür, in.
ｳ｡ｮ＠ ｹｳｮ＠ ve kötüsünü bilmektensc. Çünkü ｩｮｳ｡＠
bilmek ｩ､｡ｳｮ＠ akla ｹ｡ｫｮ＠ bir sebebi ｶ｡ｲ､Ｌ＠ Sözü
sohbet i, ｯｴｵｲｭ｡ｳＬ＠ ｫ｡ｬｭｳＬ＠ ｩ＠ gücü, ｹ｡ｮＺｳＬ＠ akt.
ｶ･ｴｲｬｩＬ＠ ilmi ve marifcti, ｩｴ･＠ bunl2rdan ötiirii ins<'.n
bilinebilir, iyi midir, yoksa kötü müdür? Ama at üstüne
binip de ｨｷｲｩｮ＠ içyuzunu ｧ￶Ｇｩｴ･ｲｮ｣ｾ＠ kadar
elenemekten ｨ＼Ｚ＾ｫ｡＠ bir ･ｹｬ＠ bilinmez.
Önce ｡ｬ｣Ｒｮ＠ ｡ｴｮ＠ çehresine bak, ･ｲ＠ ｨｮ･ｲｩ＠
｡ｮｬｲｫｴ＠ ｶ｡ｮｬｲｳＬ＠ bari ｧｺ･ｬｩｮ＠ ve ￧ｩｲｫｮｬ＠
 bilmektc ｹ｡ｮｬＮ＠ ＨｩＮｫ＠ ｾＺ｣ｬｲｳｩ＠ gi.izd ｡ｴｮ＠ ￧ｯＮｵ＠ ｬｩＮ＠
ncrli olur. iyi olur. Çirkin olan ｡ｴｮ＠ ｨｲ｣ｩ＠ ｡ｺ､ｲ＠ ve
J.;ötüctür. ａｴ＠ ｩｶｬｾｮ＠ n· güzelliginin belirtilcrini
｢｡ｙｴｲｬｫ＠ ｫｩｴＺｰｬ｡ｲ＠ ｳｕｴｬ｡ｲ＠ ;;övlc ｡ｮｬｲ､Ｎ＠
ａｴｮ＠ ､ｩｾ［ｬＧｲ＠ ine•: \T dü1., ii:.t ｣Ｎｬ､｡＠ alt ｣ｬｵ､｡ｧｮ＠
ｮｲＬ＠ vani alt ､ｴ｡ｫ＠ ｳ｡ｲｫＬ＠ burnu yiicc ve ｡ｺ｣ｫ＠ ç-e ..
h ｩｬＬ＠ ［｟ｬｮ＠ ｟Ｑ｡ｳＬ＠ ｫｵｬ｡｛ｾｮ＠ diizi.; ［ｲｳｵ＠ ve ｊｵｬ｡＠ ｺ［＠
ｬ［ｊｹｮｵＬ＠ ｫ｡ｲＺ［＠ ｶ｣Ｚｩ＠ ｫｾ､ｲｬ＠ im·cli, ｨｯＨ［ｵｮ､｡＠ Fllla in.
tT, ｧ￶Ｈ［ｳｮ､｣＠ ｹ｡＠ ｫ｡ｬＬ＠ ｫｯｬｭ＠ ｩ｣･Ｌ＠ ｢ｵｫ｡ｩＧＺ＠ ge.
c,:iriiccck ＧＮｔｲｫ＠ i ve ｩｲ｣ｦ＠ ｫ｡ｬＬ＠ ｬｩ＠ ｩ､･ｮ＠ ｬｵ［｡Ｚ＠ ol-
:;un. \'c· lL:•; i ｫｳ［｣ｴ＠ y,· ｜＠ ｬｫ｡｣ｌ＠ ＧｬＺＮｮＬ＠ ［Ｚｬ＠ ｯＡｲｮ｡Ｚ＾Ｎ＠

ｩｲｵｬＮＺﾷ＠ ｬＮｩｾｲ［＠ \v ｴＬＮ＠ iikc;csi i, Ｚｫ［＠ yuf-

k:t, ｢ｩＩＬｾ｣Ｎ＠ ki.it;ük, ｴｾｬｩｲｮ＠ \'C ｹ｡ＨＡｴｮ＠ ｡ｲｳ＠ ｧ｣ｮｾ＠ ｶ＠ .. ;.n:!l<.l
l;u) ＠ Ｎ＠ imT, ｨ｡ｹｳ＠ 'L' Lkri:-,i kara. gi)zi.i ve ｩｲｰＱ＠ｌ
de ｫ｡Ｚｲ＠ ohun. ｙｩＮｲｨ｣ﾷ＠ ｜Ｂ｡ﾷｾ［＠ ｯｬＺＮｮＬ＠ ｲｫＬｾ＠ ｯｬｭ｡ｳｮＮ＠
ｂ｣＠ ｴｾｬＬ［Ｚ＠ \erit-ri ﾷＮｾ＾［ｮ＠ ｯ｢ｲＬ＠ yani ti.iylü ｵｬｲｮ｡ｾ＠
ｳ＠ ＠ Ｎ＠ ［｟｡ﾧＲｾ＠ ｖ､Ｚ［Ｌ＠ \;:ni ｰ｣ﾷｩ＾Ｎ＠ ｬｵ､ｴ＠ k )·iizii ct li ｯｬｳｵＬ＠
:,;öyk ki ｬ､ｵｮ＠ i\,· ｜ￜｺｮｩ＠ l'li biribirine ｢ｩＮｾｫｭＺ＠
gibi ｧｩｲＺＬ｛Ｎ＠ Üll'l"llll' birlL'Il ki,_.;i hareket \'dinn·, ｧＺＮ＠
rd•.tir ki " ;•t Ｎﾷｲｩ＠ ＡＺ＠ •. kc·t ｩ＠ ｬｩｳＮ＠ ､ｩｶ｣［ｵ＠ lu fkdi.
ＧＺｩｮ＠ ｩＺＬ｡ｲｬ＠ ｉｋｰｾＬｩ＠ bir ｾｲｴ｡＠ ｬｮｵ［｟Ｌｳ＠ ,cu·d;ti;·,
t!l l,i o ＼ｴ＠ ｬｩＮｮ｣ｲﾷ＠ ｫｩｷ［Ｚ＠ ｨ［ＯＺ｣＠ ｢ｵｬ［ＺｳＮ＠

Geldik ［､ｩＮ＠ ｫｩ＠ ｡ｬｴｾ＠ olup ｌｩ＠ ［ｴ＼＠ ｯｬ｡ｹＺ｜ｲ＠ ｬｩＭ

lld' n ｌｴｲ｡Ｎ＠ () Ｚｴｮ＠ ｴｩｶ＠ ｮＺｦｩ｣ｬ＠ ､Ｚｩ＠ ｬｩＭ
ｩＺ＠ 1"•. ＠ ｬＭ u ｌ＠ ＠＠ Ｚｴ＠ ｬｩＮｮ｣､Ｌ＠ li i ·-'ij ｦｮ｛Ｇｩ＠
a1 ｬｾＧ［ﾷｲＺｵｊｩＮ＠ ｣ｩ＠ L ..Ｚｾ＠ Ｚﾷｾ｜ｲｮ｡＠

Ｇｬ＠ ; ﾷＮＧＡ＠ ｾＭﾷｵＬ｜＠ {"1 ｾｴ＠ ;_ 1 j;:: Ｎ｝ｩｨ［｟＠ ｜Ｇ｡ｬＢ｟ﾷｹｾｴ＠ ｾ､ｴｲﾷＭ

(·li, ＬＺ｟Ｎﾷ＠ :\:" !\ :_; \ t ＠ l ｽＺｰ＠ ｾ［＠ Ll r ,i ｵｲ［ｾＬ＠
 ＲＮｾＷ＠

bu türlüsü iyidir. Ama zerde, al ｡ｴｲＬ＠ ｣ｧｲ＠ cinsinden-

dir, ｧ･ｶｫ＠ olur. Ama onun da ｩｹｬｮ＠ ｮｩ｡＠ gayet
al ｯｬｭ｡ｳ､ｲＮ＠ ｅｲｩ＠ ｡ｴｮ＠ ｲ･ｳｩ＠ kara ise, al ｡ｴｮ＠ da ora.
ｬ｡ｲ＠ hep kara olsun, yani eli, ｡ｹＬ＠ yelesi ve ｫｵｹｲｮ＠
hep karar olursa iyidir. §emcnd, kula ｡ｴｲＮ＠ Gere!>tir
kula atm gözü ｫｺｬ＠ olsun, iyidir ve glil renkli bir u ..
ｴｲＬ＠ tek renk olur, ｢｡ｴｮ＠ ｡ｹ＠ kadar baksan ｬｮｾ［Ｎ＠
,renk ｫ｡ｲｰ＠ alaca hulaca Ｚ［￶ﾷｭｵ･ｺＬ＠ ｹ｡ｬｮｺ＠ ｴｮ｡ｦ｜＠ ka ..
ra olsun. Ｏ｜ｲ＠ cak e!hi:m. kara Ｈｹ｡＠ ｺＩ＠ ata derler, iyi d i ﾷＬ＠
ama gözü ｫｺｬ＠ ｯｬｮ｡ｳＮ＠ llemen boz ｡ｴｲＬ＠ iyisi ｡Ｚｾ＠
｢ｮｬｵＧＮ＠ ｩｬＮｨｲｭＬ＠ alac;! ｡ｴｲＬ＠ ［ｯｩｦＬｵ＠ töti:i ｯｬｲＬ＠ hck
ｨ｡ｹｳ＠ ve ｴｲ｡＠ ak olursa. Ama ,_,!b.i!, ri Ｚｭｩｲｫ＠ ｡ｴＬ＠
gayet iyidir'. Özellikle ｢ｭ＠ da eli, ｡ｹＺＬ｟ｾＮ＠ ｴｭ｡ｨＮ＠ yele-
si ve ｫｵｹｮｴｩ＠ ｫ｡ｮ＠ olsun. EiJl.al:, ＺＮｨ｣｡＠ ｡ｴｲＬ＠ ￶ｮ･ｬｩ＠
､･ｩｬｲＬ＠ çünkü iyisi <H ｬｮｭＮ＠

ａｴｬ｡ｲｮ＠ ｬｩＮｮ･ｲ｣ｴ＠ ｵｩﾷＬＮＺｷｨｮ＠ ￶ｆ｣ｮ､ｩＬ＠ ｩｭ､＠

｡ｹｰｬｲｮ＠ da bilnwli:-;in ki ｡ｕ［ｾ＠ ｡ｹｰ＠ 'o U ur. Ama ｡ｹｰ＠
odur ki ｡ｴ＠ ｬ｜ｩ｣＠ ｫＭｩｮｾ Ｚ＾｡ｲ＠ ､［ｫｴｮｵｲＬ＠ yani atta
onun gibi ＺＱｶｰ＠ •;arsa, i';C ｖ＼ｲＺｮＮ＠ ｲＮ＠ ａｹｲ｣｡＠ ｴ｡＠
olunca ｵｦｩＬｲＺｯｺ＠ olan Ａｩｲ＠ ka'; ｷＯｰ＠ ｶＺｲ､Ｌ＠ sahiLini öl-
dliri.icüdür. ［｜ｲＺ＠ ｬｮ＠ ［ｾｶｰ＠ ilk·! i ni.! arda olur, kimisini
ｧｩ､｣Ｑ･ｫ＠ gidermek kftbiklir, (;imLü tedavic;i ｩＮｮｫｲ＠
dür. Kimisini giderme!; ｯｬｭＺＮｲＬ＠ ｵｊ｡ｶｩＺＬ＠ mümkün def'.il-
dir. ＼［ｴ･＠ her ;<ybm vç Ａｴﾷ｣＠ i ｩｬｾ＠ lifl ｬｩｴＧ＠ Ｚ､＠ ｜Ｇ｡ｮＡｲＬ＠ ｬ･ｲ＠
birini ［Ｎｮｾ｡＠ gc·rl'Uir.

ｬｩｹｫ＠ ｢ｩｬｭ＠ o! c·\ ｬＬ＠ Ａｲ＠ :.11 ｌｾＮｲ｡ＱＺ＠ ;:i)rüp de

aletini ｳ［ｲｫｴ＠ Ye ｌｩＬ｟［ｮＺｲ＠ c ＺｶｰｴＮ＠ ｨＧｾ［ﾷＺＬ＠ ｩ＠
olursa, i ｹ｡＠
ｮ＠ budur Li. ge-ce Ａｩｵ､ｾ＠ ｹ［ｬｩｴ＠ ｴ＼Ｚﾷ［ｬ｡＠ ＼＠ ｴｬ［ｾＧ＠ u＠
::;vvden n ＡＮｩ＠ ｫｮ｣ｺＮ＠ hem ne· ｣ｫｲｬｩ＠ i:i;tü ;; ..:re siircrscn stir
 gider, hiç bakmaz. At ｮ＠ ｳ｡ｮ＠ da iyi ､･ｩｬｲＮ＠ ｎｩ｡ｮ＠
odur ki ｢｡ｫ＠ atlar ne denli ｫｩｮ･ｲｳ＠ ｫｩｾ［ｭ･ｳｮＬ＠ bu ce-
vap verip ｫｩｲ･ｮｺ＠ Daima ｫｵｬ｡＠ ensesine ､ｭｩﾭ
ti.iL Solak at ｹ｡ｲｭｺ､＠ ve ｨ｡ｴｬ､ｲＬ＠ yani çok si.ir-
<;er. ｎｩ｡ｮ＠ odur ki bir ｫ｡ｰ､ｮ＠ içeri çekersen önce
sol ｡ｹｮ＠ içeri atar. Sonra, ｡Ｇｭ･＠ at kötüdür, yani
gündüz görmez gece görür. ｎｩ｡ｮ Ｑ＠ odur ki gözünün
｢･ｩ＠ kara olur, mavimsi görünür ve daima gözü
｡￧ｫｴｲＬ＠ kirpiklerini ｫｲｰ｡ｮｺＮ＠ Bu ｡ｹｰ＠ kimi zaman
｡ｴｮ＠ bir gözünde olur, yani ｡ｴｮ＠ gündüz göremeyen
gözü bir tanedir, buna ahvel derler. Gerçi zahirde gö-
ｲｮｴ･＠ ｡ｹｰｴｲ＠ anw Arap \'e Accm ｳｩｭ｡ｲｬ＠ ahvel
｡ｴｮ＠ mübarek ｡ｹｫｬ＠ ｯｬ｣ｵＮｮ､｡＠ birlqirler. Hem ￶ｹﾭ
le ｩｴｭＬ＠ «Di.ildül de alweldi» derler. ｫｩ＠ ｫ￧＠ (arka)
｡ｹ＠ sinirlerine kadar. ｴｲｮ｡ｫｬ＠ bile ak olan at,
ercel ｡ｴｲＮ＠ gayet ｵｲｳｺ､Ｎ＠ Bu sebeple Türkler bir-
birlerine ercel diyerek söj!crler, yani crcd ｡ｴｮ＠ ｵｩｾｲＮ＠
ｳｵｺｬ＠ me:;;hurdur. Ama Türkler crccl clivcmez c<;el
derler. Asam at ön iki dizine kadm· ｴｲｮ｡ｫｬ＠ bile ［ｫ＠
olan ｡ｴｲＮ＠ Bu da ｵｲｳｮｬＮ＠ ￇ｡ｫｲ＠ gözlü ｡ｴｮ＠ iki [!Ö-
zü de ￧｡ｫｲｳ＠ kötü ､･ｩｬｲＬ＠ ･ｲ＠ bir g(izü Ｂﾷ｡ｫｲｳ＠ kö-
tüdür, hele sol gözü ￧｡ｫｲ＠ olursa. ａｲ･ｰ＠ odur ki gö-
zünün ｹ｡ｲｳ＠ ve kirpikleri ｡ｫｴｲＮ＠ Bu da ivi ､･ｩｬｲＮ＠
Boz at da kötüdür. Boynu ｣ｬｯＡＢｮ＠ olan, ｳ｡＠ sola bü.
ｫｬｲｮ･ｹ＠ at akved'dir, bunun gihi ｯｬ｡ｲ＠ at da kötüdür.
Çünkü ｫｩ＠ çamurda bunun gibi ｾｬ＠ ｫｯｬ｡ｶＡ＠ döndii-
rcrnez, burnunun ､ｯｮｳｵ｡＠ çukur oha bile dosdoi>.
ru olur, gider. Galet k(itiidür. ｓｯｮｲ［＠ gej-pay. vani ･ｾﾭ
ri ｡ｶｫｬ＠ at da kötiidiir, ona Farsça keman-pay yani vav
ＨＮｬｶ｡ｫ＠ derler. Cok ､ｩｾ｣ｲＬ＠ ｫｩｴｬｮ＠ sebebi budur.
Ekla at odur ki, vetesi ｶｯｬｴｫ＠ olur, ｨ＠ da kötü ｡ｴｲＮ＠
 ＲＮｾＹ＠

Mukahva, ｴ｡｢ｮ＠ ｡ｬｴｮ､Ｌ＠ ｲ｡ｬｮ＠ ｫｹｳｮ＠ oldugu

yeri yontunca ki re\' gibi ufak ufak dökülen ｡ｴｲ＠ ...
ｅ･ｲ＠ iki ｡ｶｾｩ､＠ varsa kötü ､｣ｾＡｩｬｲＬ＠ ama bir ｡ｹＺｴ＠
biivlevsc kötüdür. Esdef udur ki, ｴｲｮ｡＠ üstü kat-
mcr katnwr, viv vi\· olur, ｢ｵｮ＠ gibi ata almak da
dcrkr. Bu ､［Ｌ＠ kütüdür. Ünü ｫ￧ｮ､｡＠ veya ｫ￧＠ ｴｩｮＮ＠
den ｵｺｮ＠ u!an at ｩｮｴ･＠ ve ｶｯｫｵｾｴ｡＠ kötüdür. Büyle
olan ｡ｬｮ＠ ｡､＠ ･ｦｵｫＧｲＮ＠ ａＧＮ｣ｬ＠ egri kuyruklu <rta derler,
bu da kötüdür, ｬ｣ｴＺ＠ ｫｵｹｲｮ＠ ･ｲｩｳ＠ binittcn yana
olursa iyi ､｣ｬＡｲＮ＠ Akti daima ｡￧ｫ＠ olan, içeri çckrne-
,-cn at ｣ｫ･ｦＧｴｩｲＮ＠ Bu ､ｾ＠ kötüdür ve bdinin ｧ｣ｶ･ｫｬｩﾭ
｣＠ dclildir. St:g-di.im it ｫｶｮｬ＠ ［ｕｲＬ＠ o da kötüdür.
Efhaç ｹｲ､＠ zaman ｫ￧ｲ＠ ｩｮＮ［ｲ･＠ .vetircmeyen at-
ｴｲ＠ w esbak odur ki ｫ￧ｮ＠ ｩ｣＠ yctirir bu da kötü.
dür. Böyle bir ｡ｮ＠ ｡ｫｳｮ＠ hiç ｦＧ｣Ｚ￧ｮ･ｳ＠ gerektir,
yani her ｫｯ［ｴｵｲ､ｬ｡ｮ＠ o aksasa gerele Bunun gibi
olan ｡ｴｮ＠ ｮ､ｳ｡ｬｲ＠ bez ｶ｡ｮｬｲＬ＠ u bez mafsallan-
ｮ＠ içinde ｮｬ｡ｾｲ［ｴＮ＠ bu scbLpk at ｡､ｭｮ＠ iii·
çi.ilü olarak almaz H' yalpabr. Harun at, vani tevsen at
kötüdi.ir. ｩｺ｣ｲ＠ ｨｩｲｭｬＧ｜ｴ＠ ｜Ｇ＼ｲ｡ｭｴｺＮ＠ (ünkü serttir.
ｓ＼Ｎ［ｲ｡ｶｮ＠ ｌ￧｡ｮＬ＠ ｫｩｾ｣ｹＬＺ＠ di';kn·n, ｩ｣ｰ･ｲ＠ huvsuz Ye
ｫｯ｣Ｎ＠ i)k ｨ［ｮ＠ ｾ｜ｴｮ＠ ｬｩｲｷｫ＠ ｢ｵｲ､Ｎ＠ Üvlcvsc bu
hÜPltkri olan ［ｴｕｮ＠ ｰＮ｣ｩ＠ durmak ＡＭＧｖｔｫＮ＠ Aletini her ＼ｴ＠

ｳｾｲｫｴ｡ｮ＠ at ､［Ｚ＠ iyi Ｎｫ｛ｩｬ､ｲ＠ ｊＬ｡ｱ＠ ｲＮｩｺ＠ Ｚｴ＠ ､ＺＮ＠ ｂ￶ＬＡＮﾷ＠ gözü
olan ai ｰＮｬＧ＼＠ (k ＨＮＧ｟ｩｆＡｬＯ＠ ｂｵ｡＠ ｲＮｳｩｰ＠

Hikaye: ｩｶｫ＠ Ｇ［ｩｴｭＮ＠ Ahmet Fcrikun dcrkrdi, bir

bl'y ｶ［ｲ､Ｎ＠ Bir ･ｩｲ＠ ｣ｮｴＯ＠ ｴＺｶｫｩ＠ ￧ｫ｡ｲｶｯ､Ｎ＠ Onun
ｬ＼［Ｎｲ｣ｨ＠ ＬｬｩＢｲｮ＠ ｦＧｩＮ､｣ｮｫ＠ biri ｉｮ＠ bl'vin ｫ｡＠ ｴＧ｜ﾭ

ｲ［Ｎｵ＠ ｫ＠ ｌｭ［＠ i\ Ｎ＠ .:.'eldi \'ç <kd i ki,

 240

- Ey beyim, senin nevruzunu kutlamak için bir

｡ｲｭｮ＠ ｧ･ｴｩｲｭ､＠ ama ｨｯ＠ bir ｭｵｴ＠ getirdim ki ar-
ｭ｡ｮ､＠ ｹ･､ｩｲＮ＠ Ahmet Ferikun sordu,
- Ne ｭｵｴｳ＠ getirdin? O ｫｩＬ＠

- Dün gece ｫｳｲ｡ｬ､ｮ＠ bin erkek kulun ､ｯｵＬ＠

hepsi karga gözlüler, dedi.

Ahmet Ferikun buyurdu, o ｫｩｹ＠ ｡ｬ＠ ettiler,

yüz ｡￧＠ vurdular.
Ahmet Ferikun dedi ki,

- Görün, bana bin tane gece görmeyen ｡ｴｮ＠ ､ｯｵ＠

diye ｭｵｴｬ｡ｲＮ＠

ｭ､ｩ＠ ｡ｴｮ＠ ｡ｹ｢ｮＬ＠ hünerini, iyisini ve kötüsünü ￶Ｎ＠

rendin. ａｴｮ＠ ｨ｡ｳｴｬｫｲｮ､＠ da haberdar ol ki her has-
ｴ｡ｬｮ＠ bir ｡､＠ ｶ｡ｲ､Ｎ＠ O adlar ｵｮｬ｡ｲ､Ｚ＠ Esar, ki'ab,
､｡ｨ＠ ve ｭ･Ｌ＠ arn, ｵｫ｡Ｌ＠ kama, ｮ｡ｳｩｲＬ＠ cüzam baras,
cered, nemlc, melah, nefha, ｩｲｴ｡Ｌ＠ seratan, ｦｴｫＬ＠ mik-
ｴ｣ＺｦＬ＠ su'al- rahsa, burrc, ､｡Ｌ＠ kufas, maal. ｴ･＠ ｡､ｬｲｮ＠
söyledim, ･ｲ＠ her birini ｡￧ｫｬｲｳｭ＠ söz uzar.
Ama atta ｡ｹｰｬｲｮ＠ en ｢ｹ＠ ｹ｡ｬｫｴｲＮ＠ Bütün
｡ｹｰｬｲ＠ gidermek mümkündür ama ｹ｡ｬｫ＠ ｡ｹ｢ｮ＠ gi.
､･ｲｮｶ＠ imkan yoktur. ｅ･ｲ＠ at ｡ｬｲｳｮ＠ ｡ｴｮ＠ ｢ｹｮｩ＠
al ya da orta ｡ｴｮ＠ ｢ｩｹｮ＠ al. Sonra ｳ｡＠ kaburga ke-
ｭｩ＠ bir fazla olsun, say öyle al. ｅ･ｲ＠ ｫ｡｢ｵｲｧｳｮ＠ iki
ｹ｡ｮ＠ da bir fazla ise o ｡ｴ＠ ､･ｲｩｮ＠ ￧ｯ｡＠ al, çiinkii
onun gibi ｡ｴ＠ geçecek at az bulunur.
 241

Sonra her ne ｳ｡ｴｮ＠ ｡ｬｲｳｮ＠ dört ｡ｹｫｬ､ｮＬ＠ emlak-

ten ya da her hangi bir ･ｹ､ｮＬ＠ ｹ｡､ｮ＠ sürece sana
ｹ｡ｲ＠ dokunsun. Senden sonra ｡ｶｲ､ｮＬ＠ ￧ｯ｣ｵｮ｡＠ ve
varisierine de ｹ｡ｲ＠ olsun, elbette sana avrat \'C ｯｵｬ＠
gerek ｯｬ｡｣ｫｴｲＮ＠ Çünkü avrat ｯｬｭ｡ｹｮ｣＠ ｯｵｬ＠ da olmaz.
Nitekim Fars dcr ki Ｈｭｳｲ｡Ｉ＠

(Türkçe çevirisi)
Ere çift ｯｬｭ｡＠ gerek avret, ､｡ｨ＠ hem ｢･ｳｬｭｩｮ＠
gayret.

F lo
 Yirmi ａｬｴｮ｣＠ Bölüm

AVRAT ALINCA NASIL AVRAT ALSlN VE NASIL

GEÇiNSiN ONU BEY AN EDER

￶ｹｬ･＠ ｢ｩｬｭ＠ ol ey ｯｵｬＬ＠ ne zaman ki avrat ｡ｬ､ｮ＠

cvlendin, ｡ｶｲ､ｮ＠ iyi hürmet et. ｅ･ｲ＠ bir ､･ｲｬｩ＠ nes-
nen varsa, o ､･ｲｬｩ＠ nesneyi ne olursa olsun ｡ｶｲ､ｮﾭ
dan ve ｯｬｵｮ､｡＠ ｳ｡ｫｮｭＮ＠ Ama o avrattan esirgeme ki
sana ､ｯｮ＠ olsun ve o ｯｵｬ､｡ｮ＠ ki ｢ｵｹｲｮ､｡＠ ､｡ｲ＠
￧ｫｭ｡ｳｮＬ＠ seni sevsin. Böyle avrattan ve böyle ｯｵｬﾭ
dan ｶ｡ｲｮ＠ esirgemezsen iyi olur. Çünkü bu senin ･ｬｩｲﾭ
de ｯｬ｡ｲ＠ bir ｩｴｲＮ＠ Ben bu anlamda bir b(\_yit söyleye-
yim:

(Türkçe çevirisi)
Avret çün besieye ｫｩ＠ ve oglu var ola
Ger tutmasa aziz gerektir ki har ola

Sonra ｡ｶｲ､ｮ＠ bolluk içinde ｢ｹｭｮ＠ al. Ama

böyle bir ｡ｶｲ､ｮ＠ olunca ｭ｡ｬｮ､＠ bir ･ｹ＠ isteme, bir
de ｡ｶｲ､ｮ＠ gayet güzelini isteme. Çünkü güzel ｯｬ｡ｮ＠
herkes ｯｹｮ｡＠ tutunmak ister. Öyleyse yüzü namus ki-
rinden ｡Ｚｮｭ＠ avrat gerektir. Dini ele ｡ｲ＠ olsun, yani
elindar olsun, evcimen, orta ｹ｡ｬ＠ ve kethuda ｮ｡ｫ＠
yani ev ｩｮ＠ ｢｡ｲ｣＠ olsun, kendi helalini Ｈｫｯ｣｡ｳｮＩ＠
 2H

sevsin, iyi gcçimli, yüzü ak, namusunu koruyucu ol-

sun. Bir avrat bu dediklcrim gibi olursa kötü olmaz.

ｏｲ､｡＠ .sonra ､･ｲｩｮｬ＠ büyük ve senden gös.

ｴ･ｲｩ＠ avrat alma, ta ki güçsüz ､ｭ･ｹ｣ｳｩｮＮ＠ ｅ･ｲ＠ bir·
ｫｺ＠ orlan ｫｺ＠ bulursan, erden ｫ｡ｬｭ＠ dul avrat alma.
O ｫｺ＠ ｧ￶ﾷＬ＠ ｡￧ｾ［ｮ＠ seni görsün, ｯｵｮ＠ gönlünde senin
ｳ･ｶｧｩｮｬｲ＠ ｢｡ｫ＠ sevgi ｯｬｭ｡ｳｮＮ＠ Biitün erkekleri senin
gibi ｳ｡ｮＬ＠ ｢｡ｫ＠ ･ｲｫ＠ ｴ｡ｮｬ＠ etmesin ve ｩｳｴ･＠ ｢｡Ｎ＠
ka ｣ｲｬＺ･＠ ､Ｎｾ［ｭ｣ｳｩｮ＠ Kendi erini ｩｳｴ･ｷｹｲＬ＠ arzusu
｢｡ｾＮｌ＠ ･ｲｫ＠ ､ｾｩ｣ｮ＠ ｫ｣ｺ｢ｦｵＬ＠ yani cvcimcn olmayan
ve her an ｾ［｡ｮ＠ fazla ol<•ra\: dil ｵｺ｡ｴｾｭ＠ anattan kaça
'!Ül'. (:iinkii ､｣ｮｩＺｾｬｲ＠ ki, ketbuda er, yani ｩ＠ ｢｡ｲｮ＠
erkek bir Ｎ［｣ﾷｾｮＧ＠ benzer ve cvcimcn ;>\Tat bir hen.
d cü c; ｣ｲｬｾ･ｩｮ＠ ｫ｡ｮ｣＠ m ＼［･＠ mc gibi ak ＠ ｴｮ＠ ｡ｳ＠ gerek ve
hendek gibi avrai. ｫ｡ｴ､＠ birikmesi ｬＧ｣ｾｮＫＮ＠ ａ｡＠ ￶ｹﾭ
le ｯｬｭ｡ｾ［ｲ＠ Li ［Ｚｮｩ＠ ｶ［ｲｬｮ＠ avrat eli ｡ｬｴｮ＠ ｡ｬｳｮ＠ ve
kendi ｲＺＭｫｮ｡＠ senin ｨｫｮ＠ geçmcsin. ｍ｡ｬｮ＠ hükmün
geçmez:;(' ve a\Tal eline ｧｩｲｮｬ＠ olursan, sen avrat
olursun o ･ｲｬ［ｾｩ＠ olur. ￖｹｫ［Ｚｾ＠ ｫｩｮ＠ ｡｜Ｇｲ､ｮ＠ avrat
ｯｬｭ｡ｳ＠ ｴ｡ｹｲ｣ｳｩｺｬｫ＠ ｩＺ［｡ｮ､ｲＮ＠ Meseldir ki, ｳｫ｣ｲ､･Ｇ＠
dediler ﾷ､Ｎ｡ｲＧｮ＠ ｫｵｭ＠ ｮｩ￧＠ ｡Ａｮｫ＠ istemczsin, gayet
＾ｾￜ［Ｚｬ､ｩｮﾷＮ＠ sLc·ndvr, çirkin ｯｬｳｲ＠ ki biz alem
ｨ＼ｊｫｮ＠ ･ｲｫｩ｣＠ ip gdmi:>kcn ｷｮｴ＠ bizim ｩＮｺ｣ＧｲＭ
ｮｩｺ･＠ ｧｾ､＼ｨ｣＠ ｣ＭＺｾｬｮ＠ \'C JiL ｲＮｩｽｳｴ｣ｾﾷ［ｮ＠
ｻ､ｩ＠ ｶ｣ｩ＠ n <'l"'t Ｚｬｭ［Ｎ＠
kü Ｚｮｲ＼ｈｬ＠ Ｇｕｩｴ＠ Ａ＼＠ C'\' ｩｳｫｊＧ＠ ｢ｮＺ［｡ｲｭｳ＠ i(;in ｡ｬｮ［Ｎ＠
gcrcLtir. ｲｩＺｮＮ＠ {ima için bir cariye ､Ｎ＠ aL
ne ､ｮ＠ Ｚｲ｡ｨ｣ｴｩＮ＠
｢ｬ｜ｹｩＮＧｮＬ＠ ｣＠ ｫｬ＠
ｆｵＺ［Ｎ＠ ｯ｢ｵｲＮ＠ Bunun gibi anat ｬｴｵｾＬＺ＠ alrnakta ku.
sur ､ｭＺＮ＠ ａｬ､ｫｴ｡ｮ＠
ｾ［ｯｮｲ｡＠ onu beslemektc eksiklik gö::;.
ｫｲｮｵＺｹ･＠ ￧｡ｬｾＮ＠ Hiç bir ｾ［･ｫｩｬ､＠ ｡ｬ､ｮ＠ ｡｜ｮ､＠ ｫｳﾭ
ｫ｡ｮ｣［ｬ＠ gösterme. ｅ･ｲ＠ ｡ｬ､ｦＡ＠ anada ｫｳ｡ｮ￧ｬ＠ güs.
ｴ･｣ｫｳＬ＠ avrat ｡ｬｭｲｫ＠ daha iyidir. Çünkü avrada
ｊＮＺｾ［ｬ｣｡ｮ￧ｫ＠ r:üstcnnek Ｚ［Ｍｵｬ＠ ｵｯｳｰ＠ etmek demektir
onu.

ｾＬｯｭﾷ［＠ ,;ii\'lc ｢ｩｬｾ｟［＠ ol ki, anatlar ｫｳＺ［Ａ＠ yii-

ｺｩ｣ｬｮ＠ (ol; erkckkTi hcli\J.; ､ｲｮｩｾｬ｣Ｎ＠ Hem kcwlilc.
＠ ini ｩＺ＠ ｌｩｾ＠ yoluna feda ederler, hem de ｬ｡ｮｩＮ＠
vet ｫ＠ i nden n; ￶ｬ､［＠ Ａｮ＠ ｬ＠ iç kork rna1:, iillirrw iinem
ｶ｣ｲｮｵＺｨＮ＠ /\ma ｡ｮｵｌ＠ ｬ＠ Ｎｌｾﾷｬｫ＠ \'C düki;;cgi, yani iki

türiLi kes•.: ｴ･＠ ｮ｣Ｎ＠ Ｇ［Ｚｩ＠ k ｳｫ｡ｲｭ＠ kesesini dolu

ｧ｣ＬｴＺｲｩｰ＠ ｮ＼ｾＺＮ＠ af ｫｴＺ［｣ｳｩ＠ ｬｵＮ［＠ ｧｩｾｬＧｲｷＮ＠ Ulu ｔ｡ｲ＠ onu
sana ｉｌｾ･［Ｚ＠ ｴｵＺＮ＠ diye ｜Ｇ｣ｲｩＺ［Ｌ＠ u da sl'ni ｨＺＮ｢｡ｳｲ､Ｌ＠
＼ｮＺＭ［､｡＠ LuJa :,e,·..:T ve !azla ､ｫ｡ｴ＠ giistnir. !:.endi-
ne ｯ､｡＠ ｬｙ｡Ｚ［ｫｳｲ＠ dust bilrnc. Yok l'f(cr ｫＺ［｡ｮｲｬ＠
＾ＮￖｳｴＺｲｩ｣＠ hin ､ｕｭ｡ｮ＠ ｯｫ＠ bile ｫｩｮｳ｣ﾷｶ＠ ondan da.
ha !azla ､ｩｬＤｲＺＭｮ＠ l1ilme. ＨＧｩｫ＠ ＧＮ｢｡｣＠ ､｛ｩｾｲｮ｡＠
ｫｯｲｭ｡｢ｩｬ＠ i ｳ＠ i ＠ Ｌ＠ ｡ｮ＠ ｯ､｡＠ ＠ ＠ ｌｯｮ｡ｺｳ＠ n.

ｌ＿＠ ｯｩ､｡＠ ｫｲ｟＠ ［ｬｲｳ＼Ｌ＠ ｯｮ｢＠ her gen· vat

mak icin ｩ｣［ｴｲﾷｮ＠ ｯ｢Ｚ＠ ＨｌＮ＠ lH.T gece ｣ｩｮ｡＠ dmc, ki o ta
Ilc ｨＢ［ｩ＠ ［Ｇ､ｶｴｩ＠ ｬ･､ｮ｡＠ ｬＨｩＭｫ｣ｲ＠ Ｌ＼Ｚ［＠ Bii\ ｫＺ･＠ bir
ｺＺｾｮｵ＠ bir i1n iii ＠ ol ＠ ＠ ＠ ·,;• ｜ﾷＺＮ＠ ､Ｚ＠ ,,dtTi' ｮｫｲＺ＠ ｰＺｲ｣ｬＮｩﾭ
St\ bu ｫｺ＠ :;en g(·liriCT\'l' ｌ［ｈＮｲ＠ ｌＧＬ｜｡ｮ［ｨｩＭＮ＠ ci-
ｲｮﾷ＠ her w.: cc Ｌｫ＠ ﾷ､＠ in i ﾷＮＺ＠ ［Ｌﾷ＠ i＠ ＠ ｯｬ｡､ｐ［ｮ＠ :·aman
o ｶｩｴ＠ ｬ｣ｲ＠ gece ｣＠ ＮＺ＠ ｣Ｌ＠ ＼ｵｬ｣ｩＮ＠ bu Lct: ｳ｡ｬｲ｣ｴｭ･Ｚ［ｩ＠ gi.k
olur
ｾｊｯ［ｲ＠ ｡ｲＮ｟､ｵｾＬ＠ ,.., Ld:. yiit.ii gii,terrneyi
ｾＬＺｨｴ＠ ｩＬｶＱﾷｊｮ＠ {_·irl:in i' ｬｩ＠ ｩｬｴｶｾｲ＠ ol:;a da.
246

Genç hizmetçin varsa hiç bir ･ｫｩｬ､＠ ｡ｶｲ､ｮ＠ içerdey-

ken evine girmesine izin verme, ｹ｡ｬｮ＠ yüzlü kara Ha-
｢･ｩ＠ kul olsa da. ＠ md i bu ｡ｲｴｬ＠ gayet iyi göz et \c
gayretsiz eri insan ｨ･ｳ｡｢ｮ＠ sayma. Çünkü kimin
gayreti yoksa dini yoktur. Nitekim (bu anlamda de-
ｭｩｬ｣ｲ､＠ ki) men la gayrete lchu la d\ne lehu.
ｭ､ｩ＠ ｡ｶｲ､ｮ＠ böyle ｫｯｲｵ､ｮ｟＠ Ulu ｔ｡ｮｲ＠ ･ｲ＠ sa-
na ｯｵｬ＠ verecek olursa, ｯｬｵｮ＠ da büyütmek ve terbi-
ye etmeye önem ｶ｣ｲｮｬｩｳＮ＠
 Yirmi Yedinci Bölüm

OCUL TERBiYE ETMEYi VE BÜYÜTMEYi

BEYAN EDER

Ev ｯｵｬ＠ süvk ｨｩｬｭｾ＠ u\ ki, bir ｯｬｵｮ＠ olursa önce

ona ivi bir ad ｫｵｹ｡｜ｳｮＮ＠ ｏｬｵｮ＠ baba ve ana ｬｩｾＺ･ｲ､｣Ｎ＠
ki ｨ｡ｫｬｲｮ､＠ ｢ｩﾷｾ＠ budur. ikincisi odur ki ｡ｫｬ＠ H'
:;;efkatli bir ､｡ｶ＠ ｣ｷＱＮＺｴ＠ etmclisin, ｢ｴｩｹ｣ｮＧ＠
kach'r. ｂｩｙ､Ｎｮ｣Ｌ＠ ｧ｣ｩＮＧ＠ ｜｣ｴｩｮ＠ bir ､ｮ｣ｩｫ＠
ｹ｡ｰ＠ uglunu sünnet ｣ｴｩｮＮﾷｳＬ＠ ｳｯｮｲＺ＠ Kur'an'a göndc·
rcsin ki ukusun ｨ［ｾＺ＠ olsun. ｙ［ｭ＠ ｬｯＬﾷ［ｹ｡＠ '\'cr ki Kur'.
｡ｮ＠ eJ.hcrkvinccvc kadar okusun, Ne zaman ki Kur'-
｡ｮ＠ ｬｾｺｷｲ･＠ okudu n· ､｡ｬ＠ biivi.icck oldu, bu kcz onu
bir silüh ｌｩｳｴ｡､ｮ＠ ver, ｳｩ｢ｬＩｲｫ＠ ￶ｲ･ｮｳｩＬ＠ her bir
sih!lw ｮＺｴｳｬ＠ i) ｢ｵｶｲｮ｡ｫ＠ i!Crek bilsin, vani oku ｡ｳｬ＠
［ｴｭ｡ｫ＠ g,:Tck, ｳｧｬｩ｜＠ ｮ｡Ｌｬ＠ dürtmek !!erek, ｫｬ｣＠ na-
ｳｬ＠ vurmak .!2tTck \'l' ｡ｴ［＠ ｮ｡ｳｬ＠ ｢ｩｮ｣ｬ＠ gerek bilsin. Bu
hüncrlcri hit tamam ￶ｾｲＺｮｩｰ＠ ho:;; ｫ｡ｬｮ｣Ｌ＠ :,'t.:rcktir ki
ｯｬｵｮ｡＠ suda ｶｩｺｮ｣ｹ＠ de ｩＮｲ｣ｴｳ＠ ｩＬ＠ k· ki cv of!ul.
ben on ｶ｡ｾ［ｭ＠ ｾ｣ｬ､ｩｲｮＬ＠ bizim bir hacibimiz ｙ＼ｲ､Ｌ＠ ｡､Ｎ＠
na ｅｬ＠ ｍ［ｮｵｲ＠ ｈＺ｣ｩｨ＠ ､｣ﾷＡ＠ di. ｾｩｬｨ､ｃ＠ iyi bilir-
di. ｢｡ｨｾｭ＠ ｲ｡ｨ｣ｴｬｩ＠ beni ｯｲ＼＠ ｴ｣ｳｬｩ＠ etti. (0 da) hana
｡ｴ［＠ binnwk, ｾＮｩｲＡＧｌ＠ ｯｶｷｮ［ｩ｣＠ ｺｰｫｮ＠ ::trnak, ｾＭ｣ｶｧ｡ｮ｢＠
topa ｜ｬｲｮＺｫＬ＠ ｫ｣ｮｴ＠ Ｚｴｮ｡ｫ＠ \C ､［Ｚｬ＠ ｣＠ gibi hinicilik
\'e crlik voiu ｜ｯｮｬ｡＠ ｜Ｇ＼ｬﾷｳ［＠ ｾ￶ｳｴｶｲ､ｩＬ＠ ｩｬｾＡｲ｣ｴＬ＠
 248

Bir gün Ebu Manzar Hm:ip ｰ｡､ｩｾｨｮ＠ ｫ｡ｴｮ＠ var.

､＠ dedi ki,

- Ey hücla\'endigür, ｳｩｬｦｨｾ￶ｲｫ＠ olarak ne biliyor.

sam hepsini ･ｨｺ｡､ｹ＠ ￶ｲ･ｴｩｮＮ＠ imdi hünkür buyur-
sun, ｹ｡ｲｮ＠ ava ￧ｫｬｮ｣｡＠ tü ki ･ｬｺ｡､＠ ￶ｲ･ｮ､ｩ＠ hüner-
lcri ｡ｨ＠ ｡ｲＮ･ｴｳｩｮＬ＠ ｧ￶ｾｴ｣ｲｳｩｮＮ＠ Babam,

- ｈｯ＠ ola, dedi.

Ertesi gün ava gittik. ｓｩｬ￶ｲｫ＠ hüneri olarak

ne ￶ｲ･ｮｭｩｳ＠ hepsini babama gösterdim. Babam o
ｫｩｹ･＠ hilüt giydirdi ve dedi ki,

- Ey Ebu Manzar, ｯｬｵｭ＠ her ne ｲ｣ｴｭｩｳ･Ｌ＠

iyi bilir ｯｬｵｭ＠ onu. Ama ｢ｵｮｬ｡ｲ＠ hepsinden iyi bir
hüner ｶ｡ｲ､Ｌ＠ onu ￶ｲ･ｴｮｭｩｳＮ＠
Ey beyim o hangi hünenlir. ｂ｡｢ｮ＠ dedi ki,

Senin ｯｬｵｭ｡＠ ￶ｲ･ｴｩｮ＠ bu ｬｮ･ｲｩＬ＠ gerek-

li olan anda ･ｲ＠ kendi edemezse, ｢｡ｫｳｮ＠ onun
için ｹ｡ｰｭｳ＠ mümkündür. Ama benim ､･ｩｭ＠ hüner
odur ki ･ｲ＠ ｯｬｵｭ＠ onu ｢ｩｬｮ｣ｺｳ･＠ ｧ｣ｲｫｴ［ｩ＠ an ｯｬｵｭ＠
için onu hiç kimse ｧ￶ｳｴ｣ｲ･ｮｺＮ＠ ｙｩｷ＠ kendi gösterirsc
kendine ｹ｡ｮｩｭ＠ dokunur o ｨｩｮ･ｫＮ＠ ｅ｢＠ .Manzar,

- Ey bL·yim, imdi o ｨｩ･ｲ＠ hangi hüncrdir, buyu.

ｲ｡ｳｮｺＬ＠ dedi. ａｴ｡ｮＬ＠
- O ､･ｩｭ＠ hüner ｾｵ､｡＠ ｙￜｺ･ｫｴｩｲＮ＠ ￇｩｫ＠ ｢ＺＮ＠
ｫ｡ｳ＠ ｫｬ￧＠ ｮｲｳ｡＠ ｯｬｵｭ＠ için, ｯｬｵＬＭｮ＠ ､ｭ｡ｮ＠ kur.
ｴｵｬｭ｡ｳ＠ mümkündür. Ama ｹｩｺｮ･＠ ｢ｩｬｮ｣ｺｳ･＠ \'C suya
batarsa ｢｡ｫ＠ ｫｩｮ＠ yi.izmcsiyk· ｯｬｮｵ＠ ｫｵｲｴｬｭ｡ｳ＠
ｭｩｫｬ＠ olmaz, dedi.
 24lJ

Hemen gittiler, bana yüzmeyi ￶ｲ･ｴｭｫ＠ için çevik

ve hünerli iki gemici getirdiler. Ama benim gönlüm
yoktu ki yüzme ￶ｲ･ｮｹｩｭＮ＠ Çünkü suya girmekten
ｫｯｲ｡､ｭＮ＠ Ancak ister istemez beni onlara teslim et-
tiler, bana yüzmcyi ￶ｲ･ｴ｣ｮ＠ kadar. Gerçi gönülden
￶ｲ･ｮｭｺ､ｩＬ＠ istemeyerek ￶ｲ･ｮｩｬｭ＠ ama iyi ￶ｲ･ｮＮ＠
dim. Sonra (bir gün) ￶ｹｬ･＠ ｲ｡ｳｴｬ｣Ｌ＠ ben Hicaz'a yö.
neldirn. ｡ｭ＠ yolundan Dicle'yi geçtik Musul'a ｶ｡ｲ､ｫ＠
ve Musul'dan sonra ｡ｭ＠ yöneldik. Henüz Musul ｳＮ＠
ｮ､｡＠ ￧ｫｭ｡､ｮ＠ haramive ｲ｡ｳｬ､ｫＮ＠ Kafileyi ｢｡ｳｴﾷ＠
lar. ｋｳ｡｣＠ ben ｳｯｹｵｬｲｮ＠ olarak ve ￧ｰｬ｡ｫ＠ yine Mu.
sul'a döndüm. Gördüm ki ｲｮ･ｭｬｫ｣ｴｩ＠ gitrnek için
c;arem yok. Çaresiz gemiye hindim. Dicle suyuna, yani
Sat ｲｮ｡＠ içinelen elik ｡ｹ＠ revan ｯｾ､ｵｫ＠ ki ｂ｡Ｎ＠
dad'a ｶ｡ｮｬｭＮ＠ Ama bir yer ｶ｡ｲ､＠ o ｡ｴ＠ ｲｭ｡ｮ､Ｌ＠
çok korkunç bir girdap ki içine ､･ｮ＠ gemi ｢｡ｴｭｹｮＮ＠
ca olmaz. ａ､ｮ｡＠ Akberc derlerdi. Akbere'ye ｵｬ｡ｭ､ｮ＠
önce o korkunç \'e yok edici girdaptan geçmek için,
ｧｩｲ､｡｢ｮ＠ yolunu bilen \'C ｫｯｬ＼Ｚｹ｡＠ .r.;cçen usta bir ge.
wici ｾ･ｲｫ＠ ｩｭＮ＠ Biz gemide bir çok ｫｩ＠ idik, gemimiz
o yere ｵｬ｡ｴＬ＠ gern!cimiz de usta ､･ｩｬＬ＠ yolu ｨ｡ｲＮ＠
ｭ｣Ｚ､Ｌ＠ ｶｾﾷｮｬ｣｜Ｌ＠ gemimiz girddn•. ､ｴ＠ w ｢｡ｴＮ＠ Yirmi
iki ｫｩ､･ｮ＠ bir ben, Basra'dan bir ｹ｡ｬ＠ ｫｩ＠ \'e bir de
benim ｡､＠ Zcyrck ｋ･ｶｫｮｳ＠ ｯｬ｡ｲ＠ kulum, ｹ｡ｬｮｺ＠ üçü.
müz yüzdük, sudan ､｡ｲ＠ Ｎ［ｫｴ＠ Ötekilerin hepsi su.
da ｢ｯｵｬ､Ｌ＠ ｨ｣ｬｦｫ＠ oldu. O ｢･ｬｦ､｡ｮ＠ kurtulduktan son.
ra ｢｡ｮ＠ scq.!isi günlümde zivadc oldu, ｡ｲｴＮ＠ Onun
｣ｾ＾ｲｬ＠ ｜Ｇｮ＠ sadaka ｮﾷｲ､ｩＬ＠ dua ｣ｴｩｲｭＧ｜ﾷ＠ ｡ｲｴ､ｭＮ＠ Bil.
､ｩｲ＠ ki o azit. ｩｬｴ｜＼Ｚｲ＠ ｢｣ｲｩｮ＠ ｢｡Ｉｴ＠ bu ｩＩｫｲ＠ gdccc!!i·
ｩ＠ ｨｩｬｲＬ＠ ｜ｬｩｺｮ｣＠ ｩｲ｣ｴ＼Ｚ＾Ｎ＠
 gerektir ki ｢ｵｲｮ＠ ￜｹｬ｣ｳｾＮＺＧ＠
gibi ne tiirli.i hünc:r Ｚｲ＠｜
sa hepsini ￶ｲ｣ｴ･ｳｩｮＬ＠ ｯｬｵｮ｡＠
ü1 ki ｢｡ｬｫ＠ ｨ｡ｫ＠ "''
･ｦｫ｡ｴ＠ tidctini _vcrinc ｹ･ｴｩｲｭ＠ olursun. ￇｲｫｴｩ＠ ｩｬ｣ｮ､＠
ｫｩ＠ beladan emin olmaz ve ｢｡ｮ､＠ ne ｧ･￧｣ｱｾｩｮ＠
bilmenin varan yoktur. ￖｲ･ｮ､ｩ＠ her hL!ncr bir glin
ｩｮ･＠ yarar. Öykyse ｫｵｳｮ＠ etmemek gerek. ￖｲ｣ｩｫｮﾷ｜＠
hi..\nerleri ￶｟ｲ･ｴｮｫ＠ ｧＮＺｲ｣ｫ＠

·Hoca ｮＺｴｩｲｫ｣Ｎ＠ oti:lunu ､￶｣ｲｳ･Ｌ＠ gereksiz ･ｦｫ｡ｴ＠

gösterme. ｢ｲ｡ｫ＠ ､ｩＮｳｮ｣ｲ＠ ｏｩ｟ＡＬｦ｡ｮ｣ｫｲ＠ hi.ineri, ｩＡｮ＠
\\: eckbi çubukla ￶ｲ･ｮｩｬ＠ yani (çocuk) ､ｴｗｬｮ｣ｫ＠
korkusuyla ￴ｲ･ｮｩＬ＠ ne ｲ･ｮｩｳ｣Ｌ＠ ｹ｡ｲ､ｬＮｮ＠ de.
ｈ､ｩｲＮ＠ yani kendi gücüv!c ögrcnmez. Ｏ｜Ｎｮ｡＠ o{!lun bir
edepsizlik etse sen ck ｣､ｰｳｩｺｬｪｲ＠ ｫｺｳ｡＠ onu diip.
ｮ｣［＠ ｩｴ･＠ ｨｯ｣｡ｲ＠ derim, de, korkut. Edcplcrse, ｨｯ｣｡ＺＭＮ＠
､｜Ｉ［Ｌｮ＠ edcp!esin, ｳ･ｲ＠ ､ｭ･Ｎ＠ Senden ineinip ｩＮｮｬ＠
de ｳｾＮｮ｡＠ ｫｩ＠ ｵｴｲＺｳｮＮ＠ Ama her an ｢Ｚｶ･ｴｩ＠ p:östcn: dur
ta ki seni hor görmesin n: Ａ｣ｲ＠ ［Ｌ＠ scnLkn korkc',\lD
ａｫＺＮ［｣､ｲＬ＠ Ｚｬｴｮ､Ｌ＠ her neden ｡ｲｺ＠ edir senden is!L'r.
sc ＮＡｩ｣ｬｲ＠ ｶ｣ｴｩ＠ ondan ｣ｳｩｲｧｌﾷｮ＠ J,i ｡ｫｾﾷ｣＠ ［ｲｺｵ＼ＮＬｴ＠
i<;in 'ienin iilnwni ｩｳｴ｣ｮ･Ｎ＠ O[luna yt:dinl n ｴＧｦ［ｮｬﾷ＠
f'i ｾｴｫｰ＠ \C ｨｬｩｲｌＧｉ＠ Ｈｪｾｲ｣ｴｮｶｫ＠ i(,:in ｩｭｬＧｫ＠ Ｇ･ｲ､ＮＬ＠ bil
ｲｩｾ＠
ol (bunu) ve ｢ｴ＠ ikisini ｲ｣ｴｮｬ､＠ ｫｵｳ＠ l'llllc'

onun kabiliye-tl ｶｯｫｴｲＬ＠ deme kii onun ｫＺｨｩｬｶ｣＠

ob;· da olmasa da, ｹＬ＠ da sen ｯｮ［＠ ｩＺＭＮＬ｟ﾷｲ＠ cdl'p ü(:rct io,

￴ｶｫ＠ ､ｵｮｩｾ｜･ｬｲ＠ ki, Hh'n km ｜ＧￜｌＨＮ､ｩｨｵｬ＠ ,-;.\li(bhii

ｴＺ､ｬｫｨ｣ｩＢ｜ＭｶＱＮ＠ ｜Ｇ･Ｎｮ｣ｨ｡ｲ＠ ＧＮ［ｮｩ＠ ｨＬ｜｢ｾ＼ＺＧｬｮ＠ \'<.' ［ｮＺＮ｜Ｇ＾＠
ｮ＠ tcrh'iy\' ｣ｲｮ･ｬｩ＠ her Ye ｾｩｪﾷｮｨｲ＠ ﾷＩｩｾﾭ
ｲ｣ｩＮ＠ Ya;: i ｨ＼｢｡Ｚ［ｊｈｌＮｮ＠ "'' ［ｮ＠ ;:n,bn ［｜ｔ＠ di.i·;el\p ｡［＠
ＱＭ［Ｚｬ､Ｌ＠ "' ｮｫﾷ＠ ￧ｲ｢ｫ＠ ｊＮＺ［ｬ､＠ 1 '' ｲｫ＠ ［ｩ＼ｭ＠ ｬﾷｨ＠
:ye eder. Bunu hir ｢｡ｫ＠
､･ｹｩｬ＠ ｳ￶ｹｬ･ｭｩｲ＠ benim de-
dem ･ｭｳＧｬｮ｡ｩＬ＠ men lcm yücddibuhii'l-cbcvanu.
｟ｹｩ｣､｢ｵｨＧｊＮｮ･ｬｶ｡ｭＬ＠ yani baba ve ana naz ve rahat-
la ｣､･ｰｬｮｺｳＬ＠ zaman c efa i le isi em eden cdcpkr.
Ama ｳ･＠ ｡ｴｬｫ＠ ｡ｲｴｮ＠
yerine getir, o, u!u ｔ｡ｮｲ＠ kendi-
sini ｩＮｬ｣ｭ･＠ ne ｹ｡ｲ､ｬｴ＠ gönderdi ise u ｶ｡ｲ､Ａｴ＠ va-
｡ｳ＠ gerek. (ünki.i halk yoktan var ｯｬ､ｵｮ｡＠ ｡ｨｬｫＮ＠
ｮ＠ ｮｾ＠ huvunu ｬ｣ｲ｡｢ｩｮ､･＠ getirir. Ama çocukken gücü
ｷｴｭ｣､ｩ＠ ve aciz ｮｬ､ｵｪｨ＠ için huyunu ve ｡ｬｦｫｮ＠ bel-
li \:d.:mez. Büvüdükl;e vücudu ｧｩＧｬｴＬﾷｫｮｲ＠ ahlak ＠ ; c ｬＮ＠
ｵ＠ rnidir, ｫｩＧＡￜ＠ ｮｩ､ｲ＠ ortaya tamarn
ｬ｡｣ｹ［Ｎ＠ k:tdar ｩ＠ ice ＼＾ｬｧｵｮ｡ｭ｣＠ i Ｎｬ･＠ kötüiii/Hi
tk biiti\nüYk hel!i olur.

lmdi ｾ＼ｮ｡＠ edcp Ye hüncr ｢［｡ｮｴｬｲ＠ mi ＠ as kal-

ｮｾ｡Ｎ＠ sen de onu Ｈｾｴﾷｬｵｮ｡＠ miras ｢ｲ｡ｫＬ＠ ｴ＠ ki ｯ｟ｬｵ＠ hah:-
lum i)ckmi•; olursun. ｃｬｩｲｫ＠ insan iki ｬ＼ｙｌ､ｲＺ＠ Biri
ｾ｣ＬＺｫｩｲ＠ 1e birisi ＺｶｭＮ＠ O ki scçkindir, ￧ｯ｣ｵｫｬ｡ｲ＠ için
öii.irniindc ｢ｲ｡ｫｰ＠ ;>_i(k<:ei'i cdcp \'C ,hrincnkn vcg llt'S-
ＺＮﾷ＠ ｜ＧｴｫｲＮ＠ O ki ｭＺｵ､［ｲ＠ ￧｣ｫ｢ｮ｡＠ ｨｲ｡ｫｷ＠ ［ｮ＾＠ Ｇﾷｷｴ＠
ｴ＼ｮ＠ ｮｩｲ［Ｚ＠ !Ul'. ａｭＺ＠ ｳＺｮ｡ｴ＠ ｜･＼Ｎ［ｫｩｮｬ｣ｲ＠ ＼Ｌﾷｵ｣ｫｬＺＮ＠
ｲｮ＠ i)i dq}i!dir. (\inki.i hiimT ｢｡ＮＩ､ｲ＠ ｜｡ｮ［ｬ＠
､ｲＮ＠ ｙ｡ｲｩ＠ ｨｬｮ｣ｲ＠ Vt'fydir meslekten. Ml'scla bir yenk
virmi it·rzi ｢｡Ｌ＠ ｨ［ｧｩｳ＠ 1er.t.iliktc daha ｨｩＮ｣ｲｬ＠ ise u
ｊＺＮ､＠ t,ok k<zanç ｜ＺｩｊｲＮ＠ ｈｬｩｮ｣＠ ｖｴＮＧ｛ｾ＠ ｴｬｲｮ｡ｳ＠ delili
｢､ｵｲＮ＠ Ama )l<:r·;d, viinden ｨｾｫｮ｣＠ ｬｷｩｮ＠ ｫ［ｬｮ､Ｚｴ＠
ｭ･ｳｬ､Ｌｴ｣＠ ulu ｨｮＺｲ＠ ｶｮｫｴＭＮｲ＠ ｂｮ｣ｨ＠ ､ｯｬ｡ｙ＠ tkdcili
kisikr cncuh ｢ｮｲＺＮ＠ hir ｨｬｩｲＭＮＺ､＠ ｮ｣ｳｬｫ＠ ［ﾷＬｾＧｲｶｴｳｌｫ＠ \'L' o

｣ｳｫ＠ ten ｨｩＮ［＠ h ir ,,,'\' chk ｣ｴｮｬＧｾＮＺｫｲ＠ <IY!p ｫｩｬ､ｲＬ＠ he' i-

ki ｬｮ｣ｩｲＮ＠ \ani ｬｩ｜［＠ ｢ｲ＠ ｾ･ｶ＠ ｩｨｬｶ｡￧ｲ＠ yokk<'n nil'S-
kk ｩｲ･ｮ｣ｬＬｾ＠ ｬｨｲ､ｩＮ＠ Clinkii h imi ｜｡ｲ､＠ ｙｾｮｲ＠
 Ｈｩ･Ｉ＠
gücü yetmez, meslek de ｩＮｦｾｲ｣ｮ･ｺＬ＠ (bu) ｨｮ｡ｾｩｴﾭ
ｬｩｮ＠
delilidir. Öyleyse ｨ［ｩｮ＠ dinde bir ｭ･ｳｬ｣ｩ＠
olursa (bu) hiinerdir, gerekli ｢ｩ＠ zamanda ｬｩｮ･ｲ＠ ､｡ｬ＠
ｹ･ｭｩ＠ vermcmezlik ･ｴｮＺ＠ .. l:luna münasip,

Hikayct: ￶ｹｬ･＠ ｩｴｭ＠ ki ｇｩｴ｡ｳ｢＠ ｶｯ｡ｮ､＠ ｡ｹｲ＠

､ｴｩＮ＠ Bu ｡ｹｲ＠ ､ｭ･ｳｩｮ＠ ｳ｣｢､ｩｮ＠ hildycsi uzun-
dur, (bizim) ｭ｡ｫｳｵ､ｺ＠ ｢｡ｫ､ｲＮ＠ ｇｴ｡ｳ｢＠ ｜Ｇ｡ｬｮﾭ
dan ｡ｹｲｬｮ｣＠ Rum'a indi \T Kostantaniyye ｣ｨｲｩｮ･Ｌ＠
yani ｳｴ｡ｮ｢ｵｬＧ＠ geldi. Ama ｹ｡ｮ､＠ ､ｮｹ｡ｬ＠ hiç
bir ･ｹｩ＠ yoktu ve ｵｴ｡ｮﾷ､＠ da kimseden ekmek ｩｳｴ｣･ｹＮ＠
ｒ｡ｳｴｬｮ＠ olarak çocukluk ￧｡ｲ､＠ ｢｡ｳｮ＠ ｳ｡ｲｹｮ､＠
demircilerin ￧｡ｬｭｳｮ＠ ｧ￶ｲｭｴＬ＠ onlardan köriik
çekmeyi ￶ｲ･ｮｨ［ｴｩＮ＠ ｴ･＠ bu ｳｲ｡､＠ aciz ｫ｡ｬｰ＠ ru:k d-
de etmek için çaresiz ｫ｡ｬｮ｣＠ bir dcrnirci ､ｫ｡ｮ＠
ｶ｡ｲ､＠ ve dedi ki, «Ben ele bu ｳ｡ｮｴ＠ bilirim. O dcmirci
bunu ücretle tuttu. Orada ｫ｡ｬ､＠ sürece köriik çd.
ｮ･ｫｬ＠ geçimini ｳ｡ｬ､＠ ve kirnseye ｩｨｴｹ｡｣＠ yoktu, va.
ｴ｡ｮｲ＠ geri dönünceye kadar. Geri dönmesinin sebebi-
ni ｣ｬｮ｡ｭ･Ｇ､＠ ｩｴｭｾｳｮ､ｲＮ＠ ｓｯｲ｡＠ ｇｾｴ｡ｳ｢＠ ･ｮｫﾭ
ketine geldi, hiç bir scçkinin ｯｾｬｵ｡＠ sanat ｩｴ＾ｲ｣ｮ･ｙ＠
｡ｹｰ＠ görmemesini ｣ｮｲｴｩＮ＠ Çünkü çok ｺ｡ｮ＠ volc.la::i,
erlik ve ｢｡ｨ､ｲｬｫ＠ bir ｩ･＠ yaramaz ..ａｮ｡＠ ｶｯｬ､ｫ＠ za-
ｮ＼ｭＬ＠ ｫｩｮ＠ bir ｳ＼ｭ｡ｴ＠ ｶ｡ｲｾ＠ ｹ｡ｲ､ｭ＠ ､ｯｫｲＮ＠ Nite.
k'm Pcvgamber ｡ｬ｣ｶｩｳｾｭ＠ ｢ｵｮｲ＠ ki, ･ｳＮｮ｡ｴｩ＠
( nH'niin ｭｩｲ｣ＧｊＮｦ｡＠ yani ｾ［ｲ｡ｴ＠ ｫｩｾｶ＠ ｶｯｫｳｬ＠ ｳｫｮﾭ
ｴｳｮ､｡＠ korur. Sanat ｯｌｲ｡ｫ＠ ne ｢ｩｬｶｯｲｳＺ＠ ｬｩｲ＠ ;!iin la-
ｺｭ＠ olur. Bundan ｣ｬｯ＼Ｚｶ＠ bir ｲ｡ｮｬ＠ ａ｣ﾷＮｮＧ､ｶ＠ bütün
ｵｬ｡ｲｮ＠ ｯｵｬ｡ｲｮ＠ bir sanat ￶ｾｲ｣ｮｷｳｩ＠ tiirc ｯｬｭｵＮ＠
tu. Hem ￶ｲ･ｮｭ｣ｶｩ＠ adet cdinmi)lcrdi (kendileri) lwm
de Ｈｯｵｬ｡ｲｮＩ＠ ｩｲ｣ｴｬ･､Ｎ＠ (hlcvsc sanat olarak lll'
 2.'i'l

￶ｲ･ｮ｢ｩｬｳ＠ ￶ｲ･ｮＬ＠ bir gün o ￶ｲ｣ｮ､ｩ＠ yaran

､ｯｫｵｮ｡｣ｴｲＮ＠

Sonra ｯｬｵｮ＠ ｢ｵｬｦ｡＠ erince, üzerine bir bak, ･ｲ＠

iyiyse, ｩ＠ ｢｡ｲｭｫ＠ ve zengin olmak için ｵｲ｡ｹｯｳ＠
onu ･ｶｬｮ､ｩＺＭｾｷｫ＠ ｡ｲ､ｮ｣＠ ol, bu ｨ｡ｫｮ＠ da ￶､･ｭｩ＠ ol-
mak için bir nvrat ｡ｬｶ･ｲＮ＠ Ama bilsen ki ev ç·evirmck Ｚ･＠
zengin olmak için ｢｡＠ ｨｯ＠ ､･ｩｬｲＬ＠ ｭｳｬ｡ｮ＠ ｫｺﾭ
｣｡ｺｮ＠ belüya salma, çünkü birbirleriyle geçincmeye.
cekler, birbirinden incincccklerdir. Böyle olunca, ｢ﾭ
rak, büyüsün. Büyüyünce ｩｮ＠ ｫｯ｜｡ｹｭ＠ ｮ｡ｳｬ＠ bilirsc
öyle etsin, tek senin · ｳ｡ｬｮ､＠ o da hayatta olsun.
Sen öldükten sonra, ulu ｔ｡ｮｲ＠ onun için ne takdir
edip dünyaya gönderdiyse öyle ｹ｡｣ｫｴｲＮ＠ ｴ･＠ ｯｵﾭ
lun halini bildirdim. Geldik imdi, ｫｺｮ＠ olsa ne yap-
mak gerektir onu bildireyim.

ｆ｡ｳｬＺ＠ Ev ｯｵｬ＠ ｴＺ｣ｲ＠ ｫｺｮ＠ olursa onu namuslu bir

süt nineye emanet et ve büyüyünccyc kadar iyi bak.
ｂｹ､＠ zaman onu bir ｭｵ｡ｬｩｾ＠ ver, Kur'an oku-
mak, nzmaz ｫｬｭ｡Ｌ＠ oruç tutmak gibi bilinmesi ge-
rekenleri, farzdan ve sünnetten ￶ｲ･ｴｳｩｮＮ＠ Ama ｹ｡ｺ｣ﾭ
ｬｫ＠ ￶ｲ｣ｴｭ･ｳｩｮ＠ ki maksudunu kime isterse kendi ya-
ｺｳｹｬ｡＠ ｡ｮｬｴｳＮ＠ ｹｩ｣･＠ büyüyünce onu hemen koca.
ya vermeye ￧｡ｬＮ＠ ｋｺｮ＠ ｯｬｭ｡ｳ＠ ｹ･､ｩｲＬ＠ ama olunca
ya erde gerek ya yerde, ､｣ｭｩｬ･ｲＮ＠ Nitekim ･ｲｩ｡ｴ＠
beyi Muhammed Mustafa buyurur ki, defnü'l-benati
minc'l-me:krümati, y<lni ｫｺ＠ ･ｶｬ｡ｴｲ＠ gömmek, ya er
ｫｯｹｮｵ､ｾ＠ va da yer kovnunda, hürmctli ｩｬ･ｲ､ｮ＠ biri-
sidir. Ama ｫｺｮ＠ evinde oldui!una göre ondan ･ｦｫ｡ｴ＠
ｮ｡ｺ＠ eksik etme. Çünkü ｫｺ＠ evlat ｢｡ｳｮ＠ \'c
ｲｭｾｳｮ＠ esiri olur. Erkek evlat ?ibi olmaz. Çiinkii ·ha.
 ｢｡ｳ＠ ｯｬｵｮ｡＠ ｢｡ｫｭｹ｣＼ＮＬ＠ ｯｵｬ＠ geçimini ｳ｡ｬｹ｣ｫ＠ bir
ｩ･＠ ｧｩｲｾ･｢ｬＬ＠ ama ｫｺ＠ çaresizdir. Öyleyse dindeki
ｶ｡ｲｬｮ､＠ önce ｫｺｮ＠ <;L:yi;.inc ha:Ta, onun ｩｾｮ＠ ｴＺﾭ
mam d. Sonra onu birisinin boynuna ｳ｡ｲｶ･Ｌ＠ tü ki ｫｺ＠
ｫ｡ｹｧｳｮ､＠ ｫｵｲｴＡｳＮ＠ Ama ｌＧｾ･ｲ＠ ｫｺ＠ erkek gür.
ｭ･ｩｾ＠ bakirc ise avrat ｧｩｭ｣＠ bir güveyi buL Böy.
lccc ｫｺｮ＠ eüziinü ｡ｾＬﾷｲ＠ {) ' () da güzünü
｡Ｌ｣ｲ＠ bu ｡ｶｲ､＠ ｧ￶ｮｩＮ＠ ｂ＠ ＠ ･ｲｫｩｮ＠
sevgisini ｮ｡ｳｬ＠ ｧ￶ｮｬｩ､｣＠ ::rkek ek ［ｴ｜ｔ､ｮ＠
｡ｫｮ＠ gönlünde öyk ｂｵｷ＠ wiiru.•,ip,

Hikaye: ￶ｹｬ･＠ ｩｲｮ＠ k\. Acc·rn ｭＺｬｩｫ＠ ｯｬ｡ｲ＠ Yez.

di.iüird'ün ·bir ｫＺｮ＠ ｶ｡ｲ､Ｌ＠ ＼ｨＮｬｮ｡＠ ｩＮｨｮＺ｢ｦ＠ derlerdi.
Gaziler onu c:sir t:t 1ilc Ｌ＠ Ar;•p ｌｮｩ＠ ｍ･､ｩＧｹｴＺ＠ gl.'! ､＠ i.
ler. ｅｭｩｲｬ＠ ￖｮ｣ｲＬ＠ ｨｲ｜Ｇ｢ｦｬｹｵ＠ ｳ｡ｴｮｵｬＺｲ＠
｣ｮｎｴｊＮ＠ Onu fllL?.ada ｩｫｬ｣ｲｮ､＠ ｣ｮｩｲｬｭ＠
Ali de Ｍｔ｡ｮｲ＠ Ｚ［ｺｲｩ＠ ak etsin--- ;;;u ｨｩ､ｳ＠ okudu:
Leyse'l.bey'u ala ･｢ｮ｡ｩＧｬＭｫＬ＠ y;.;ni ulu ｰ｡､ｩＺ［ｾｨｬｮ＠
［ｯ｣ｵｫｨＺｮ＠ esir olunca satmak olmaz. A!i bu ｬｾ｢｣ｲｩ＠ verin
ce ｨｲ･｢｡ｮｦＧｶｵ＠ n1<·zatlan ｫ［ｬ､ｮＡ｡ｲ＠ ｶﾷ＠ bir cTt' vvr
mek için Selman Fari•;i'nin ｣ｶｩＡｌＧ＠ ilcttiler ｓｯｮｲｾｴ＠ ｩＮｽ［＠
rcbanü'ya sordular, "Seni ere verrnek isterler, 'icn Iii
nw ｲ｡ｺ＠ olur ｱｮ＿＠ ,, ｩ＠ ｨｮＺ｢ｦＨＬ＠ •dk n eri gör[ip ｬｷｾＺ｣ｮﾭ
ｷＺ､ｩｫ￧｣＠ kimsenin ｡ｩｔ［ﾷ､＠ ｯｬｭ｡ｮＮ＠ ｆｾ［ｌｔ＠ isterseniz, hen
hir pcnccrnk ｯｵ｡ｶＮ＠ Arap ｬＺｴｲ＠ bir bir benim
ｩｮｭ､Ｚ＠ gn;sinkr, ｨ［ｮｲｩｳ＠ ｨ｣Ｍｮｩｲｳ＠ twnim crirn
o olsun". dedi. lkmcll ii\'lc Ｇ［｡ｰｴ｢ｲＮ＠ O ｶｩ￧＠ ｓ･ｬｭ｡ｮＧ＠
,:\'inde ｰ｣ｋｬＢｲＧ｜ｃ＠ ｵｲ､Ｌ＠ ｳＬﾷｬｮ｡＠ ＡＧ｣ｲｩﾷＬ＠ de ｩｮＮｶ＠
oturdu ve her ｾＧ｣ｫｲｩ＠ tarif ederdi, bu ｦｩｬ｡ｮ､ｲ＠ \'e ｨ＠

ｦｩ｢ｮ､ｲＬ＠ ｩｬｲ｣｢｡＠ da lwr ｨｩｲｮ＠ i.kllL'rdi. Sonunda

ｅｭｩｲｮ＠ ｏｮ＠ (R.·\! !!Cidi \l' f'L'\ti. ｬｲ｣ｨｩｦ＠
ｾｯｲ､ｵ＠ ki ｢＠ kimdir, Setman. ﾫￜｭ＼Ｚ＠dm ､Ｍｈ｡ｴ｢ＧﾷＬ＠
dvdi. ｩＮｨｲ｣｡ｮＬ＠ ama. ｹ｡｣Ｚｩｬ､ｲＬ＠ ﾫｍｴｨ･ｾｮ＠dedi. ｫｩ＠
ｅｭｲｩｬｮ＠ Ali geldi ve ge•;ti. Son.lu ki, bu kim-
dir. ｓ､ｮｷｲＬ＠ ·:d{csulün ･ｭｮｩｳ＠ ｯｬｵ＠ Ali ilm Ebu
Talib'dir» ｵＺｶ｡｢ｭ＠ vcrJL ｨｮＺ｢｡Ｌ＠ ,,çok ulu ｫｩ＠ ve
ｭｵｨｴ･＠ en.iir. ｴ｡ｮ＠ ｢Ｚｮｩｭ＠ ｬｻＮｹｩ｟ｾｮ､ｲ＠ Ama öteki ellin-
yada ｆＬｴＺｮＧ､｡＠ ｵｴ｡ｮＡＢｭｐ＾＠ ckdi. Sonra Hasan ibn Ali
ge.;;lL Sordu ki, bu kimdir. Sc!man dedi ki, «Bu Ilasan
i b n Ali'dir». ｩｨｮＺ｢｡Ｌ＠ "Bu da bana Ａ｡ｹｫ＠ ｴｲＬ＠ ama
c;ok avrat ｮｩｨｬ｡ｭｴｲ＾＠ dedi. Ondan sonra Büsevin
ibn ,\!i Sun!u kL bu kimdir. Sdman ｣･ｶ｡ｰｬ､Ｌ＠
«Bu Hilscvin Ali'din>. ｬｩｨｲ､Ｉｮ＠ ｢ｮ＠
yine surdu, d{i,;
;Wr;!t ｾ､ｭＺ＠ ｭ､ｲ＿Ｌ＠ ｓ､ｮＺ＠ ")Ok» ::lt:di. ｨｲ･｢｛ｮＬ＠
,, Bl n im eri m bu ｯｬｳＺ＠ gerek. (ünkü er günnem ｩｾ＠ av rada
［ＢＮｔＧｴ＠ ｦＬＡＺｩＮｲｭｵｮﾷＩ＠ er r. 1\k hen l·r ｩＡￖｲｭＺ［ｮＬ＠ ｲ｣＠
(' ｡ｮＺｴＢ＠ dc•di.

ｋＺＭＮ［｣＠ cv ｯｾｵＡＬ＠ ｫｺｮ＠ ￜｩＮｬｮＬﾷｭ･ｾ＠ i,,rer

ｳｵ＠ gi.Lr.el ｶｴｺｬｩ＠ bir ｴｩｮｾ［ﾷ＠ ｢ｵｬｭ｡ｳｲＮ＠ Ｈｫ＠ ister ｢［Ｎ＠
kirl' ｯｬｳｵ＠ iskr aiTat ul.-;un ｺＺｩｲｫ＠ "(·re: g.iinii! ｜Ｇ､ﾷｮ｣ｴ＠
ve -;e\gi ｡［ＡｌｮＺｲＮ＠｢ ｬ｜ＮＱ＠ çirkin en· \'tTirlcrsc, kttm
gi.);.ii i vi)!it Ｎ＾ｩ［ｫｮ｣ﾷ＠Ｉ : ｲ＼Ｎｬ｣［＠ olur. ｂｩｲｬ｣＠ ｬｵｲｮ＠ｯ
Ｍ［ｾ＼＠ h ｫｯ｣ﾷＺｳｮ＠ küiü ｾｴｬ｜Ｎ＠ ､ｩＧＺＬｵﾷ＠ n· sonu r..·ziJlik
oiur. fh k\ sc- \Üiii ,,,\iJd, dini ll'mil "" h i ｨ［ｬｩ＠ ｵｬ［ｮ＠
ｃｵｴｮￇｾＺ＠ ［ｯｵＨＡｮ｡＠ ｮＺ｢ｫ［ｳＬ＠ "''nin
hi ls in

ulu Ｌ［ｾ＠ i ｵｩｮＮ［＠ O ［Ｌ＼Ｇｦｩｮ＠ ｣ﾷｬｩｮｲ＠ Ｚｬｲｮ､＠ ｯＡｾｵｮ＠ ki hem

ｭＺｬ＠ lt' \'c ｬ｣ﾷｮ＠ ､ﾷ＠ ｫＺＮｩｬｴ＠ sc•nink ｩＧｾＡｮｳＮ＠ ｢ｴﾷ＠ ｳｵｮ＠
256

yani benim onun gibi ulu güveyim ｶ｡ｲ､＠ deme, biri

bu. Biri de, güveyinin senelen ｡＠ ｯｬｭ｡ｳｮ＠ ｹ｡ｲ＠
bu ki senden korkar, çok söz söylemez, ｫｺｮ＠ rahat
olur, rahat geçinir ve hatun gibi ｹ｡ｲＮ＠ Böyle güveyi
eline geçerse ondan çok ｢｡ｬｫ＠ isteme, ｫｺ＠ ｳ｡ｴ｣＠ ol-
ma. O kendi ｭ･ｲｴｬｩｮ＠ etsin, sen de onun ｭ･ｲｴｬｩｮ＠
ｫ｡ｲｬＬ＠ elindeki vanndan ne yaparsan yap, ｫｺﾷ＠ onun
boynuna sar, kurtar kendini bu ulu ｳｫｮｴ､｡＠ ve her
dostuna bu ￶､＠ ver, gönlü rahat ol, vallahüalem.
 Yirmi Sekizinci Bölüm

DOST TUTUNMAK NASIL OLUR ONU BEYAN EDER

￶ｹｬ･＠ ｢ｩｬｭ＠
ol ･ＺＭ＠ ｯｵｬＬ＠ ｫｩ＠ ｮ｡ｳｬ＠ ki diridir, dost.
lardan kaçmaz. Çünkü ｫｩｮ＠ ｫ｡ｲ､･ｳｩｺ＠ ｯｬｭ｡ｳ＠ daha
iyidir dostsuz olmaktan. Nitekim bir bilgeye sordu-
lar, ＼ｋ｡ｲ､･＠ mi ｹ･､ｩｲＬ＠ yoksa dost mu?" O bilge ce-
vap verdi, ﾫｋ｡ｲ､･＠ de dos.t olsa daha iyidir.»
Öyleyse sen de ､ｮ＠ ､ｯｳｴｬ｡ｲｮ＠ ｩｮ＠ ki dostluk
yolunu ｮ｡ｳｬ＠ gözetmek gerek. ｂ｡ｴ＠ bulunsa ne yol-
da bulunmak gerek ve dosta Ｈｫ｡ｲＩ＠ ｮ｡ｳｬ＠ hareket et.
rnek gerek. Çünkü her kim ､ｯｳｴｬ｡ｲｮＮ＠ ｩｹｬ･＠ ilgilenirse
､ｯｳｴｬ｡ｲ＠ da onun ｩｹｬ･＠ ilgilenirler. ｅｾ･ｲ＠ o ilgilenmezse
dostlar da ilgilenmezler. Öyleyse dostunun ｩｮ＠ dü-
ｮｰ＠ ilgilenmeyen ｫｩｹ･＠ hiç kimse dost 'olmaz.

Sonra her an bir dost ｴｵｮｭ｡ｹ＠ adet edin, ta ki

､ｯｳｴｬ｡ｲｮ＠ çok olsun. Çünkü çok dost ｡ｲｳｮ､＠ ｫｩｮ＠
çok ｡ｹｰｬｮ＠ örtütür ve çok hüneri ｡￧ｬｲＮ＠ Bundan do-
ｬ｡ｹ＠ ｫｩｮ＠ dostunun çok Ｈｯｬｭ｡ｳＩ＠ !!erekir. Ama yeni
dost tutunca eski ､ｯｳｴｬ｡ｲｮ＠ da yüzünü döndürme.
Yeni dost (edinmek) iste, ama eski dostunun ､ｯｳｴｬｵ＠
da yerinde olsun, böylece ､ｯｳｴｬ｡ｲｮ＠ daima çok olur.
Seninle ､ｯｳｴｬｵ＠ ｹ｡ｲ｢ｵ￧ｫ＠ olan dosttan ｳ｡ｫｮＮ＠
ｅ･ｲ＠ böyle seninle ､ｯｳｴｬｵ＠ ｹ｡ｲｭ＠ edenler olursa, sen
F : 17
258

onlara tamah ､ｯｳｴｬｵ＠ göster, daima iyilik et, mizaç-

｡ｲｮ＠ göre davran. ｳｴ･ｲ＠ iyi ister kötü olsun her ｩｬ･ﾭ
rinde onlara uy. Senden iyilik görünce bu sefer ta-
mam gönülden sana dost olurlar.
Sonra ､ｯｳｴｬ｡ｲｮ＠ ､ｯｳｴｬ｡ｲｭ＠ da ､ｮＬ＠ onlar da
senin ､ｯｳｴｬ｡ｲｮＮ＠ Senin ､ｭ｡ｮｬｲ＠ dost olan
dosttan da kork. Çünkü ､ｭ｡ｮｬ＠ olan ､ｯｳｴｬｵｮ＠
senin ､ｯｳｴｬｵｮ｡＠ çok ｯｬｭ｡ｳ＠ mümkündür. Öyleyse
o ､ｭ｡ｮ＠ yüzünden senin için kötülük yapmaktan
hiç çekinmez. ａｹｲ｣｡＠ senin dostuna ､ｭ｡ｮ＠ olan
dosttan da ｳ｡ｫｮＮ＠ O dosttan da ｳ｡ｫｮ＠ ki önüne kim
gelirse sebepsiz yere seni ｩｫ｡ｹ･ｴ＠ eder. Böyle ｫｩ､･ｮ＠
dostluk bekleme ve dünyada hiç kimseyi ｡ｹｰｳｺ＠ san-
ma.

Ama sen hünerli ol, hünerli ｫｩｮ＠ ｡ｹ｢＠ az olur.

Hi.inersiz ｫｩｬ･ｲ＠ de dost edinme, hünersizlerdcn iyi-
lik gelmez. Sonra seninle ｡ｲｰ＠ yüzünden dost olan
kadeh · ､ｯｳｴｬ｡ｲｮＬ＠ kendine ｡ｲｫ､＠ say, dost sayma.
Cünkü onlar senden çok kadehi scverlcr, ｡ｲｰ＠ dost-
ｬＺｭ､ｲＬ＠ senin ､ｯｳｴｬ｡ｲｮ＠ ､･ｩｬｲＮ＠

Sonra nazar et iyilerc ve kötülcre. ｹｩｬ･ｲ＠ gönül-

den dost ol, kötülerle dil ucuyla, ta ki bu iki tayfayla
da ､ｯｳｴｬｵｮ＠ olsun. Çünkü ｫｩｮＮ＠ daima iyilere ｩ＠
､ｭ･ｺＮ＠ ｅ･ｲ＠ bir kötü ｫｩｹ･＠ ｩｮ＠ ､･ｲｳ＠ dostluj!pn
sebebiyle elde edersin. Öyleyse kötülerle de dostluk
et. Ama kusurlu Ｇｫｩｬ･ｲ＠ dostluk etme, kusursuz ､Ｎ＠
man ｹ･､ｩｲＬ＠ kusurlu dosttan. Çünkü kusurlu dost bil-
gisizlikle öyle kötü bir ｩ＠ eder ki yüz kusursuz ､Ｎ＠
man ｡ｫｬ＠ etmez. imdi ､ｯｳｴｬｵ＠ öyle hir kavimle et
 25')

ki hünerli, ｧ￶ｳｴ･ｲｩｬ＠ ve ｡ｮ､＠ bütün olsun, ta ki ｯｮｬ｡ｲ＠

hünerinden sana da ｢ｵｬ｡ｳｮ＠ ve sen de o hünerle ta-
ｮｭ＠ ｯｬ｡ｳｮＮ＠ ｙ｡ｬｮｺ＠ da kötü ｫｩｮ＠ sohbetinden
daha çok sev. ￶ｹｬ･＠ ､･ｭｩｬｲＬ＠ ｹ｡ｬｮｺ＠ kötü ｡ｲｫｾＮ＠
､｡ｴｮ＠ ｨ｡ｹｲｬ､＠

￶ｹｬＮ･＠ bil ki, birisinin ､ｯｳｴｬｵ｡＠ yarar ｭＬ＠ yoksa ya-

ramaz ｭ＠ ｯｬ､ｵ＠ iki ･ｹｬ＠ bilinir: ｹｩｳｮ＠ dostluk ni-
｡ｮ＠ biri budur ki gücünün ｹ･ｴｩ＠ kadar herhangi
bir ･ｹｩｮ＠ dostundan esirgemez. ｫｩｮ｣ｳ＠ odur ki, dos-
tunun elinin dar ｯｬ､ｵ＠ zamanda yüzünü döndürmesi-
dir. Hatta o dostu ölse, öldükten sonra ￧ｯ｣ｵｫｬ｡ｲｮ＠ ya
da ｨｳｭｬ｡ｲｮ＠ bulsun, onlara da her an ｩｹｬ＠ dokun-
sun. O dostunun ｭ･ｺ｡ｲｮ＠ ziyarete gitsin, özlemini
belirtsin ve dua etsin. Gerçi o türbe dostunun türbesi
､･ｩｬｲＬ＠ ama dostunun kahbmm türbesidir Yani
､ｯｳｴｬｵ｡＠ yarayan ｣｡ｮ､ｲＬ＠ ten o ｣｡ｮ＠ ｫ｡ｬ｢､ｲＮ＠ Nitekim
can ､ｯｳｴｬｵ＠ için teni ｨｯ＠ görürdün, öyleyse o ｫ｡ｨ｢ｮ＠
ｹ｡ｴ＠ türbeyi de ｨｯ＠ gör. Buna münasip,

Hikaye: ￶ｹｬ･＠ ｩｴｭ＠ ki, Bilge ｓｯｫｲ｡ｴＧ＠ ｺｯｲｬ｡､＠

kafirler, yani çok üstüne ､ｴｬ･ｲＬ＠ gel puta tap, diye.
O dedi ki,
- ｔ｡ｮｲ＠ göstermesin, benim ｩｮｳ｡＠ ｹ｡ｰｴ＠ nes.
neye ｴ｡ｰｭＮ＠

Bunun üzerine tuttular onu, «Puta ｴ｡ｰｭｹｯｲｳｵｮﾻ＠

diyerek asmaya götürürlerdi. ￖｲ･ｮ｣ｩｬ､＠ bir bö-
ｬ＠ ｡ｩｰ＠ ｹ｡ｮ､＠ giderlerdi. Dediler,
- Ey bilge, ｩｴ･＠ ölmeye boyun ･､ｩｮＬ＠ bari söyle
seni nereye gömelim.
260

Sokrat gülümsedi ve dedi ki,

- ｅ･ｲ＠ beni ｢ｵｬｲｳ｡ｮｺ＠ nereye isterseniz gömün.

Yani (demek istedi ki) ben ｡ｲｮｺ､＠ belli olsam
daha iyidir, kuru ｫ｡ｬｰ＠ yeri belli olmaktansa.
ｭ､ｩ＠ bu ｫ｡ｬ｢＠ da ､ｯｳｴｬｵｮ＠ ｡ｲｴ＠ için ana dur.
Ama ､ｯｳｴｬ｡ｲｮ＠ ￧ｯｫｬｵｮ｡＠ gönül ｢｡ｬｹｾｰ＠ ､ｯｳｴｬ｡ｲｭ＠
•;bktur, deme. Sen sana dost ol ve önünü ｡ｲ､ｮ＠ gör.
Dostlanna güvenip kendinden habersiz olma, bin dos-
tun olsa da hiç kimse seni yine senden daha çok sev-
mez. Ama ､ｯｳｴｬ｡ｲｮ＠ bollukta ve ､｡ｲｬｫｴ＠ dene. Dost
odur ki nimet ｢ｯｬｵｮ､｡Ｌ＠ horlukta ve hürmette; dar-
ｬｫ＠ ｺ｡ｭｮ､＠ ise, yararda ve zararda seninle birlikte
olsun; o dost ki senin ､ｭ｡ｮｯｬ＠ dost olur, dost de-
､･ｩｬｲＬ＠ ｴ｡ｮ､ｫｬｲ＠ birisidir. ｄｯｳｴｬ｡ｲｮ＠ ｫ｡ｲ＠
ｨｯｮｵｴｬｫ＠ ｺ｡ｭｮ＠ ｮ｡ｳｬ＠ ｩｫ｡ｹ･ｴｬ＠ ｯｬ､ｵｮ＠ zaman
da öyle ｯｬｭ｡ｳｮＮ＠ ｋｳ｡｣＠ seni ｳ･ｶ､ｩｮ＠ ｢ｩｬ､ｮ＠ ｫｩｹ＠
dost bil. Dostuna, sonra sana ､ｭ｡ｮ＠ olunca ｺ｡ｲ＠
dakunacak bir ･ｹ＠ ￶ｲ･ｴｭＬ＠ son ｰｩｭ｡ｮｬｫ＠ fayda et-
meyecektir.
ｅ･ｲ＠ yoksulsan, zengin ｫｩｬ･ｲ＠ dost tutunma, bu-
nu isteme bile. Çünkü ｹｯｫｳｵｬ｡ｲ＠ kimse sevmez, hele
zenginler. Dostu kendi ､･ｲｩｮ｣＠ gör ve kabul et. ｅ･ｲ＠
zenginsen yoksul ｫｩｹ＠ dost edinebilirsin. Ama ｨ｡ｬｫｮ＠
､ｯｳｴｬｵｮ｡＠ gönlünü sürekli olarak ｢｡ｬ＠ ki senin de
ｮ＠ halk ｡ｲｳｮ､＠ sürüp gitsin. ｅ･ｲ＠ bir sebepten do-
ｬ｡ｹ＠ bir dostunun gönlü ｫｲｬｳ｡Ｌ＠ senin bunda hiç su-
çun yoksa, böyle birinin gönlünü yapmaya ｵｲ｡ｭＬ＠
çünkü ｧｮ｡ｨｳｺ＠ ineinen ､ｯｳｴｬｵ｡＠ ､･ｭｺＮ＠ Aç gözlü
dosttan da ｲ｡ｫ＠ ol, seninle ､ｯｳｴｬｵ＠ aç ｧ￶ｺｩｬ＠ yü-
 261
zünden eder. Kindar ｫｩｬ･ｲ＠ dost olma, kin ｴｵｭ｡ｹ＠
￶ｲ･ｮ＠ ｫｩｮ＠ kini gönlünden hiç bir zaman gitmez.
Daima ｧ｣･ｮｭｩ＠ ve kindar olursa, ｳｾｮｩ＠ ､ｯｳｴｬｵｮ＠
onun gönlünde ｮ｡ｳｬ＠ olabilir
ｭ､ｩ＠
mademki dost halini ￶ｲ･ｮ､ｩＬ＠ ､ｭ｡ｮ＠ hali-
ni de bilmelisin ki ､ｭ｡ｮ＠ ｩ＠ nedir ve hali nicedir,
vallahüalem.

ｂｒｎｃ＠ ｃｌｄｎ＠ SONU -

ａ￧ｫｬ｡ｭｲ＠ ikinci cildi sonuna ｫｯｮｵｬｭｴｲＮ＠

 ￇｎｄｅｋｌｒ＠

ÖN SÖZ 1-70
ｂａｌｎｇｬￇ＠ 71--74
SÖZE ｇｒ＠ 75-78
1. Bölüm: ｔ｡ｮｲＧｹ＠ bilmek ｢･ｹ｡ｮ､ｲ＠ 79--81
2. Bölüm: Peygamberlerin ｹ｡ｲｴｬｭｳｮ＠ erdemini
ve övgüsünü bildirir 83--86
3. Bölüm: Ulu ｔ｡ｮｲＧｹ＠ minnettar ｯｬｭ｡ｹ＠ beyan
eder 87-90
4. Bölüm : Gücü yetince ｹ｡ｰｬｮ＠ ibadetin ｳ･ｶ｡ｬｮ＠
￧ｯｫｬｵｮ＠ bildirir 91-97
5. Bölüm . Baba ve ana ｨ｡ｫｮ＠ yerine getirmeyi
beyan eder 98-103
6. Bölüm : Hüner ｡ｲｴｭｮ＠ cevher ｡ｲｴｭｫｮ＠
ｹ･＠ ｯｬ､ｵｮ＠ beyan e<,ler 105-127
7. Bölüm : Sözü iyi söylemenin erdemini
bildirir 129-141
8. Bölüm : ｎｵｩｲ･ｶ｡ｮＧ＠ sözlerini beyan
eder 143--147
9. Bölüm: Gençlik ve ｫｯ｣｡ｬ＠ halini beyan
eder 149-155
10. Bölüm: Yemek terbiycsini, törenini ve ･ｲｫ｡ｮ＠
bildirir 157-159
ll. Bölüm : ｡ｲｰ＠ içmenin terbiyesini ve .volunu
bildirir 161-165
12. Bölüm: Konuk gelince ｮ｡ｳｬ＠ ｡ｲｬｭｫ＠ gerek
ya da ｫｯｮｵｬ｡＠ ｶ｡ｲｭｮ＠ eclebini
beyan eder 167-174
264

13. Bölüm : .UHife etmeyi, tavla ve satranç ｯｹｮ｡ｭ＠

beyan eder 175--178
14. Bölüm: ａｫｬ｡ｲｮ＠ keyfiyetini beyan eder 179--185
15. Bölüm : Cinsi münasebette ｹ｡ｲｩｳ＠ ve ｺ｡ｲｩｳ＠
hangisidir onu beyan eder 187--188
16. Bölüm : Hamama ne zaman girmek gerek onu
beyan eder. 189-19,0
17. Bölüm: ｙ｡ｴｰ＠ uyumak vaktinde ｹ｡ｲｬｳｮ＠ ve
ｺ｡ｲｬｳｮ＠ bildirir 191--196
18. Bölüm : Av avlamak nicedir onu beyan
eder 197-198
19. Bölüm : Çevgan ｯｹｮ｡ｭ＠ halini beyan
eder 199-200
20. Bölüm. Çeri ｳ｡ｶｮ､＠ ne yapmak gerek onu
beyan eder 201-205
21. Bölüm ｍ｡ｬ＠ ｮ｡ｳｬ＠ biriktirmeli ve neye
ｨ｡ｲ｣ｭｬ＠ onu beyan eder 207-213
22. Bölüm·: Emanet ＠ ｹ ｭ ｬ ｫ ｡ ｳ beyan eder 215-218
23. Bölüm: Kul ve cariye almakta ve satmakta
iyisini ve kötüsünü beyan eder 219-229
24. Bölüm: Ev, köy ya da ｢｡＠ ｮ｡ｳｬ＠ olunca ｡ｬｳｮｲ＠
onu beyan eder 231-234
25. Bölüm : ｎ｡ｳｬ＠ at ｡ｬｭ＠ ki iyi olsun ve ｡ｬ､ｮｭｳ＠
onu beyan ·eder 235-241
26. Bölüm: Avrat ｡ｬｮ｣＠ ｮ｡ｳｬ＠ avrat ｡ｬｳｮ＠ ve ｮ｡ｳｬ＠
geçinsin onu beyan eder 243-246
27. Bölüm: ｏｵｬ＠ terbiye etmeyi \'e büyütmcyi
beyan eder 247-256
28. Bölüm : Dost tutunmak ｮ｡ｳｬ＠ olur onu beyan
eder 257-261
ｆｙａｔｉＺ＠ 10 TL.