Professional Documents
Culture Documents
Chương 2 - Liên Kết Hóa Học
Chương 2 - Liên Kết Hóa Học
HCM
LOGO
Khoa Công nghệ Hóa học & Thực phẩm
BỘ MÔN CÔNG NGHỆ HÓA HỌC
• Khoảng hơn 65 nguyên tố hóa học đóng góp cho việc tạo thành
các vật chất trong cuộc sống.
• Trừ các nguyên tố khí hiếm tồn tại độc lập dạng nguyên tử
• Các nguyên tố khác có xu hướng lên kết với nhau để tạo cấu
trúc electron bền vững
2
1. Nhöõng khaùi nieäm cô baûn veà
lieân keát hoùa hoïc
3
1.1 Baûn chaát lieân keát
NaCl
Na+ Cl-
Liên kết
Cộng hóa trị
4
1.1 Baûn chaát lieân keát
Electron thöïc hieän lieân keát hoùa hoïc chuû yeáu laø caùc electron ôû lôùp ngoaøi
cuøng: ns, np, (n-1)d vaø (n-2)f goïi laø caùc electron hoùa trò.
Söï phaân boá maät ñoä electron khaùc nhau trong tröôøng haït nhaân cuûa caùc
nguyeân töû taïo taïo thaønh caùc lieân keát khaùc nhau: chuû yeáu laø lieân keát
coäng hoùa trò vaø lieân keát ion.
5
1.2 Moät soá ñaëc tröng cuûa lieân keát
Ñoä daøi lieân keát: Ñoä daøi lieân keát laø khoaûng caùch giöõa hai haït nhaân
cuûa caùc nguyeân töû töông taùc vôùi nhau.
6
1.2 Moät soá ñaëc tröng cuûa lieân keát
Naêng löôïng lieân keát: Ñaëc tröng cho ñoä beàn cuûa lieân keát. Naêng löôïng lieân
keát laø naêng löôïng caàn tieâu toán ñeå phaù huûy lieân keát hay laø naêng löôïng ñöôïc
giaûi phoùng ra khi taïo thaønh lieân keát.
Năng lượng phaù huûy vaø taïo thaønh lieân keát coù trò soá baèng nhau nhöng coù
daáu khaùc nhau
Löu yù: neáu trong phaân töû, 1 nguyeân töû coù khaû naêng taïo nhieàu lieân keát thì
naêng löôïng lieân keát ñöôïc tính qua naêng löôïng trung bình.
7
1.2 Moät soá ñaëc tröng cuûa lieân keát
Goùc hoùa trị: laø goùc taïo thaønh bôûi hai ñoaïn thaúng töôûng töôïng noái haït
nhaân nguyeân töû trung taâm vôùi hai haït nhaân nguyeân töû lieân keát.
8
2. LIEÂN KEÁT ION
9
2.1 Thuyeát tónh ñieän hieän ñaïi veà lieân keát ion
Na Cl
1s22s22p63s1 1s22s22p63s23p5
1s22s22p6 1s22s22p63s23p6
Na – e Na+ Cl + e Cl-
10
2.1 Thuyeát tónh ñieän hieän ñaïi veà lieân keát ion
Quaù trình taïo ion töø nhöõng nguyeân töû töông taùc
Quaù trình huùt nhau baèng löïc huùt tónh ñieän cuûa caùc ion
11
2.2 Khaû naêng taïo lieân keát ion cuûa caùc nguyeân toá
Khaû naêng taïo lieân keát ion cuûa nguyeân toá phuï thuoäc vaøo khaû naêng taïo
ion.
Ñoái vôùi caùc ion ñôn giaûn 1 phaân töû, khaû naêng naøy döïa treân naêng
löôïng ion hoùa vaø aùi löïc electron. Caùc nguyeân toá coù naêng löôïng ion hoùa
nhoû deã taïo cation vaø coù aùi löïc electron lôùn deã taïo anion.
Caùc nguyeân toá coù tính kim loaïi vaø phi kim loaïi caøng maïnh caøng deã
taïo lieân keát ion vôùi nhau, ví duï kim loaïi kieàm vaø halogen
12
2.3 Tính chaát cuûa lieân keát ion
13
3. LIEÂN KEÁT COÄNG HOÙA TRÒ THEO LEWIS
The basic concept of the octet rule can be conveniently depicted using a
Lewis dot symbol, as developed by the American chemist G. N. Lewis in
the early 20th century.
14
3. LIEÂN KEÁT COÄNG HOÙA TRÒ THEO LEWIS
15
4. LIEÂN KEÁT COÄNG HOÙA TRÒ THEO
THUYEÁT LIEÂN KEÁT HOÙA TRÒ (VB)
16
Caùc luaän ñieåm cô sôû
Moät caëp nguyeân töû trong phaân töû ñöôïc lieân keát vôùi nhau baèng moät hay vaøi
caëp electron chung.
Lieân keát hoùa hoïc ñöôïc ñònh choã giöõa 2 nguyeân töû (phöông phaùp caëp
electron ñònh choã hay phöông phaùp hai electron – hai taâm)
17
4.1 Noäi dung cô baûn cuûa phöông phaùp VB
Lieân keát coäng hoùa trò cô sôû treân caëp electron gheùp ñoâi coù spin
ngöôïc nhau vaø thuoäc veà caû hai nguyeân töû töông taùc.
Lieân keát coäng hoùa trò ñöôïc hình thaønh do söï che phuû laãn nhau
giöõa caùc orbital nguyeân töû hoùa trò cuûa caùc nguyeân töû töông
taùc.
S S P P
18
4.1 Noäi dung cô baûn cuûa phöông phaùp VB
S S P P
H-H Cl - Cl
H - Cl
19
4.1 Noäi dung cô baûn cuûa phöông phaùp VB
20
Các câu hỏi
Cặp e dung
chung hình Từ sự CHE PHỦ
thành như các Ortbial nguyên
thế nào? tử
21
4.2 Khaû naêng taïo lieân keát vaø TÍNH BAÕO HOØA cuûa LKCHT
Theo cô cheá goùp chung: hình thaønh do söï goùp chung hai electron hoùa trò
ñoäc thaân coù spin ngöôïc nhau cuûa hai nguyeân töû töông taùc, trong ñoù moãi
nguyeân töû ñöa ra moät.
H· + H· H:H . + . . .
22
4.2 Khaû naêng taïo lieân keát vaø TÍNH BAÕO HOØA cuûa LKCHT
Khaû naêng taïo lieân keát quyeát ñònh bôûi soá orbital nguyeân töû hoùa trò moät
electron (soá electron ñoäc thaân). H-Be-H, O=C=O
23
Nguyeân töû Soá e ñoäc thaân Soá LKCHT Phaân töû
H 1 1 H-H
O 2 2 H-O-H
N 3 3 NH3
Be 0 2 BeH2
B 1 3 BF3
C 2 2, 4 CO, CO2
4Be – 1s 2s
2 2 6C– 1s2 2s2 2p2
2s 2p 2s 2px 2py 2pz
4Be* 6C*
2s 2p 2s 2px 2py 2pz
24
4.2 Khaû naêng taïo lieân keát vaø TÍNH BAÕO HOØA cuûa LKCHT
Theo cô cheá cho – nhaän: söï hình thaønh caëp electron gheùp ñoâi chæ do moät
trong hai nguyeân töû töông taùc ñöa ra, coøn nguyeân töû kia nhaän laáy.
Caëp electron hoùa trò gheùp ñoâi saün coù cuûa nguyeân töû ñöa ra ñöôïc goïi laø caëp
electron hoùa trò töï do.
coù caëp electron hoùa trò töï do
Lieân keát coäng
hoùa trò chæ ñöôïc
taïo thaønh
coù orbital hoùa trò töï do
Khaû naêng taïo lieân keát coäng hoaù trò giôùi haïn
goïi laø tính baõo hoøa cuûa lieân keát coäng hoùa trò.
25
Ví dụ về ion NH4+
coù caëp electron hoùa trò töï do coù orbital hoùa trò töï do
+ H+
26
4.3 TÍNH ÑÒNH HÖÔÙNG cuûa lieân keát coäng hoùa trò
Lieân keát taïo thaønh khi möùc ñoä che phuû cuûa caùc AO ñaït cöïc ñaïi
Söï che phuû cöïc ñaïi xaûy ra theo nhöõng höôùng nhaát ñònh.
caùc lieân keát coäng hoùa trò seõ ñöôïc caùc phaân töû phaûi
taïo thaønh theo nhöõng höôùng nhaát coù caáu hình xaùc
ñònh trong khoâng gian ñònh
1s H
5p 1s H
Te 5p
27
4.3 TÍNH ÑÒNH HÖÔÙNG cuûa lieân keát coäng hoùa trò
4s 4px 4py 4pz
O – [ ] 2s2 2p4
Có 6e hóa trị và 2e độc thân
28
4.4 Thuyeát lai hoùa caùc orbital nguyeân töû vaø caáu hình khoâng gian phaân töû
Khi che phủ tạo liên kết, nguyên tử trung tâm có thể không sử dụng các AO thông
thường (s, p, d) mà dung các AO lai hóa
AO lai hóa sinh ra tự sự tự che phủ các AO thông thường của nguyên tử trung tâm gọi
SỰ LAI HÓA.
Có bao nhiêu AO tham gia lai hóa sẽ tạo thành bấy nhiêu AO lai hóa
Các AO lai hóa có hình dạng, năng lượng giống nhau và phân bố đối xứng nhau
Hình dạng của orbital lai hóa
https://www.youtube.com/w
atch?v=JxNpU3Ky7xA
29
Lai hoùa sp
180o
s sp sp
p
Ví duï: Phaân töû BeH2 coù
daïng ñöôøng thaúng vôùi
goùc hoùa trò HBeH = 180o
sp sp 180 o
s s
https://www.youtube.com/
Be H Be
watch?v=_gRWI5zUpHM H H H
30
Lai hoùa sp2
s sp2
120 o
p Ví duï: phaân töû BCl3 coù daïng tam giaùc ñeàu vôùi
p sp 2 goùc hoùa trò ClBCl = 120o
3p
Cl
2
sp
o
120
B
3p
3p
109 o28'
C
Cl
2s 2px 2py 2pz 2s 2px 2py 2pz
https://www.youtube.com/watch?v=eGnbLEV9Be4 Cl Cl
32
4. 5 Döï ñoaùn traïng thaùi lai hoùa cuûa nguyeân töû trung taâm
34
4. 5 Döï ñoaùn traïng thaùi lai hoùa cuûa nguyeân töû trung taâm
Lưu ý: Trong trường hợp nguyên từ trung tâm có electron hóa trị độc thân để
dự đoán trạng thái lai hóa:
35
Các bước xác định trạng thái lai hóa của phân tử hữu cơ
Bước 1: Viết công thức cấu tạo khai triển của phân tử.
Bước 2:
a) Nguyên tử (C, N, O) nào chỉ có liên kết đơn thì ở
trạng thái lai hóa sp3.
b) Nguyên tử (C, N, O) nào có 1 liên kết đôi thì ở
trạng thái lai hóa sp2.
c) Nguyên tử (C, N, O) nào có 1 liên kết ba hoặc 2
liên kết đôi thì ở trạng thái lai hóa sp
36
Bước 3:
a) Nguyên tử (C, N, O) ở trạng thái lai hóa sp3 khi liên kết với 4
nguyên tử khác thì sẽ là tâm của tứ diện mà 4 nguyên tử kia là 4
đỉnh; khi liên kết với 3 nguyên tử khác thì sẽ là 1 đỉnh của chóp
tam giác mà 3 nguyên tử kia là 3 đỉnh khác; khi liên kết với 2
nguyên tử khác thì sẽ là đỉnh của 1 góc mà 2 nguyên tử kia nằm
trên 2 cạnh của góc.
b) Nguyên tử (C, N, O) ở trạng thái lai hóa sp2 khi liên kết với 3
nguyên tử khác thì sẽ là tâm của 1 tam giác mà 3 nguyên tử kia là
3 đỉnh; khi liên kết với 2 nguyên tử khác thì sẽ là đỉnh của 1 góc
mà 2 nguyên tử kia nằm trên 2 cạnh của góc..
c) Nguyên tử (C, N, O) ở trạng thái lai hóa sp khi liên kết với 2
nguyên tử khác thì sẽ ở giữa 2 nguyên tử kia trên một đường thẳng.
37
38
4.6 Thuyeát ñaåy nhau giöõa caùc cặp electron hoùa trò
Lyù thuyeát ñaåy nhau giöõa caùc caëp electron hoùa trò cuûa Gillespie: söï sai leäch
goùc hoùa trò xaûy ra khi ôû nguyeân töû trung taâm cuûa phaân töû coù maët caëp
electron hoùa trò töï do.
3
sp Caùc caëp electron hoùa trò töï do ñaåy caùc caëp electron lieân keát
laøm cho goùc hoùa trò heïp laïi
3
sp
Soá caëp electron hoùa trò töï do caøng nhieàu ñaåy caøng maïnh
sp 3 sp 3
109 o28'
H
N O
C
H
H H H
H o
107o3 H 104 5 H
109o28' H
39
4.6 Thuyeát ñaåy nhau giöõa caùc cặp electron hoùa trò
H
N O
C
H
H H H
H o
107o3 H 104 5 H
109o28' H
40
4.6 Thuyeát ñaåy nhau giöõa caùc cặp electron hoùa trò
41
4.7 Caùc kieåu lieân keát coäng hoùa trò
CH3 – CH = CH –CH2 – C CH
42
4.7 Caùc kieåu lieân keát coäng hoùa trò
Lieân keát coäng hoùa trò : ñöôïc taïo thaønh khi söï che phuû giöõa caùc orbital
nguyeân töû töông taùc xaûy ra theo truïc noái hai haït nhaân nguyeân töû.
S S P P
43
4.7 Caùc kieåu lieân keát coäng hoùa trò
Lieân keát coäng hoùa trò : khi caùc orbital nguyeân töû töông taùc che phuû vôùi
nhau veà hai beân cuûa truïc noái hai haït nhaân.
Lieân keát naøy ñöôïc taïo thaønh do söï che phuû cuûa caùc caëp orbital
p-p, p-d, d-d.
44
4.7 Caùc kieåu lieân keát coäng hoùa trò
Lieân keát khoâng ñònh choã (lieân keát nhieàu taâm): loaïi lieân keát , nhöng
ñöôïc thöïc hieän giöõa nhieàu nguyeân töû (töø 3 nguyeân töû trôû leân) vôùi electron
tham gia taïo lieân keát coù theå nhieàu hôn 2.
2pz
2p Z
Z
x
O
2pz
45
Lieân keát π khoâng ñònh cho trong phaân töû ion CO32-
O
C O
O
O
C O
O
C O O
O
O
C O • Bậc liên kết = 1,33
O
46
4.8 Baäc lieân keát cuûa lieân keát coäng hoùa trò
Baäc cuûa lieân keát ñöôïc xaùc ñònh bôûi soá caëp electron tham gia taïo lieân keát
giöõa hai nguyeân töû.
Loaïi lieân keát Baäc lieân keát Lieân keát ñôn coù baäc lieân keát baèng 1
Ñôn 1 Lieân keát ñoâi coù baäc lieân keát baèng 2
Lieân keát ba coù baäc lieân keát baèng 3
Ñoâi 2
Ba 3
Taát caû caùc lieân keát ñôn ñeàu thuoäc loaïi lieân keát
Caùc lieân keát coù baäc lôùn hôn 1 thì ngoaøi lieân keát coøn coù lieân keát π, δ
Lieân keát seõ quyeát ñònh höôùng cuûa lieân keát.
47
4.8 Baäc lieân keát cuûa lieân keát coäng hoùa trò
H:H H : Cl
Xác định phân tử có cực và không có cực trong 2 dãy
sau:
49
5.1 Phaân töû coäng hoùa trò coù cöïc vaø khoâng cöïc
Tuøy thuoäc vaøo söï Ñoái xöùng LKCHT khoâng phaân cöïc
phaân boá maät ñoä
electron giữa
Khoâng ñoái xöùng LKCHT phaân cöïc
trường 2 hạt nhaân
50
5.2 Löôõng cöïc vaø moment löôõng cöïc
Xem phaân töû coù cöïc laø moät löôõng cöïc ñieän, nghóa laø heä thoáng goàm hai ñieän
tích baèng nhau nhöng ngöôïc daáu (δ+, δ-) caùch nhau khoaûng caùch l goïi laø ñoä
daøi löôõng cöïc.
Moment löôõng cöïc cuûa phaân töû laø ñaïi löôïng vectô coù chieàu qui
öôùc töø cöïc döông ñeán cöïc aâm.
+ - Neáu = 0 : phaân töû khoâng phaân cöïc (phaân töû ñoái xöùng)
H - Cl
Neáu 0 : phaân töû phaân cöïc
Moment löôõng cöïc cuûa phaân töû laø toång vectô moment löôõng cöïc CUÛA CAÙC
LIEÂN KEÁT vaø ELECTRON HOÙA TRÒ TÖÏ DO.
52
5.2 Löôõng cöïc vaø moment löôõng cöïc
H-O = 1.51 D
2 μC-O = 2.7 D 1 1 2
CO2 = 1 + 2 = 0 H2O = 1 + 2 ≠ 0
μCO2 = 0 D H2O = 1.84 D
5.2 Löôõng cöïc vaø moment löôõng cöïc
N H N F
54
6. Liên kết kim loại
• Đặc tính cơ bản của KL: không trong suốt, có ánh kim,
dẫn điện, dẫn nhiệt tốt, dẻo…
• Phải khảo sát kim loại dưới dạng khối nguyên tử ở
trạng thái đặc biệt gọi là trạng thái tinh thể kim loại.
55
Lý thuyển miền năng lượng
Mieàn dẫn
Mieàn cấm
56
7. Liên kết Van Der Waals
• Là nguyên nhân gây nên các hiện tượng hóa lỏng, hóa rắn, hòa
tan và hập thụ..
57
7. Liên kết Van Der Waals
58
7. Liên kết Van Der Waals
59
7. Liên kết Van Der Waals
60
8. Liên kết Hydro
61
8. Liên kết Hydro
62
8. Liên kết Hydro
63
8. Liên kết Hydro
Mp = 214,5 oC
Mp = 158,6 oC
Bp = 200 oC Bp = N/A
64
HẾT CHƯƠNG 2
THANK YOU…
65