Tập 1 cờ vua - những bàI học vỡ lòng

Bài học1
Bàn cờ và quân cờ. Ván cờ.
Mục đích của ván cờ.

Cờ Vua - là trò chơi giữa hai dụ: ô “a4”, ô “c6”, ô “g2”, v…v
người - gọi nhau là “đấu thủ”, (2).
“đối thủ” hay “đối phương” - (2)
bằng cách luân phiên thực hiện
các nước đi tuân theo những điều
luật quy định trước.
Bàn cờ Vua hình vuông, bao
gồm 64 ô cờ tô màu sáng, tối xen
kẽ. Các ô cờ màu sáng, theo quy
ước, gọi là ô trắng. Còn các ô cờ
màu tối - là ô đen.
Bàn cờ có 8 hàng ngang, được
a b c d e f g h
“đặt tên” lần lượt bằng các số từ
1 đến 8, và 8 cột dọc - bằng các
Ngoài ra, bàn cờ còn có các
chữ cái La-tinh “a”, “b”, “c”, “d”,
đường chéo, gồm các ô cờ cùng
“e”, “f”, “g”, “h” (1).
màu nối liền góc với nhau. Ta gọi
tên của mỗi đường chéo bằng
(1)
cách ghép tên ô cờ đầu và ô cờ
cuối. Ví dụ: đường chéo “a1-h8”,
“e1-a5”, v…v (1).
Mỗi đấu thủ - trước khi ván
cờ bắt đầu - có 16 quân cờ cùng
màu trắng hoặc đen, gọi là quân
Trắng và quân Đen, gồm 1 Vua, 1
Hậu, 2 Xe, 2 Tượng, 2 Mã và 8
Tốt.
a b c d e f g h
Vua K V
Như vậy, vì mỗi ô cờ đồng Hậu Q H
thời nằm trên một cột dọc và một Xe R X
hàng ngang, nên khi ghép “chữ” Tượng B T
của cột dọc với “số” của hàng Mã N M
ngang, ta sẽ có tên của ô cờ. Ví Tốt _

5
 Tập 1
Trước khi ván cờ bắt đầu, hai
đấu thủ sắp xếp các quân cờ vào
bàn cờ như hình (3). Cần đặc biệt
lưu ý: bàn cờ phải được đặt giữa
hai đấu thủ, sao cho, ô cờ góc bên
tay trái của mỗi đấu thủ (“a1” và
“h8”) luôn luôn là ô màu đen.
Ngoài ra - để ghi chép ván cờ
chính xác - nên sắp xếp các quân
Trắng vào hàng ngang 1 và 2, còn
các quân Đen - vào hàng ngang 7
và 8.
(3)
a b c d e f g h
cánh Hậu cánh Vua
Luật cờ Vua quy định: Trắng
luôn luôn đi trước.
Người chiến thắng sẽ là đấu
thủ “bắt làm tù binh”, hay “chiếu
hết” (còn gọi là “mat”) Vua đối
phương trước. Ván cờ còn có thể
kết thúc thắng lợi khi đối phương
xin thua (hay “đầu hàng”) hoặc
“rụng cờ” (hết thời gian cho
phép). Nếu không, ván cờ sẽ kết
thúc hoà.
Cách đi các quân cờ
6
cờ vua - những bàI học vỡ lòng
R Xe X
Xe di chuyển (và ăn quân đối
phương) theo các hàng ngang và
cột dọc (tức là theo đường thẳng)
về các hướng và với số lượng các
ô tuỳ ý trong giới hạn cho phép.
(4)
a b c d e f g h
Trên hình (4), Xe Trắng có thể
di chuyển tới một trong 9 ô trống
(đánh dấu chấm): “a6”, “c6”, “d6”,
“e6”, “b3”, “b4”, “b5”, “b7”, “b8”.
Ngoài ra, Xe Trắng còn có thể
“ăn” Xe Đen ở “f6” bằng cách bỏ
quân Xe này ra khỏi bàn cờ và
“thế chân” vào đó.
Tuy nhiên, Xe Trắng “b6”
không được quyền ăn Tượng
Trắng “b2” - do cùng bên, cũng
như không được phép di chuyển
tới các ô trống “b1”, “g6” và “h6”
- do bị các quân khác cản đường.
Xe Đen “f6” có khả năng -
hoặc di chuyển tới một trong 7 ô
trống (“c6”, “d6”, “e6”, “g6”, “h6”,
“f7”, “f8”), hoặc ăn Xe Trắng ở
“b6”, hoặc ăn Tượng Trắng ở
“f5”, nhưng không được phép
 Tập 1 cờ vua - những bàI học vỡ lòng

“nhảy qua đầu” các quân khác tới

các ô “a6”, “f1”, “f2”, “f3” và “f4”. (5)

B Tượng T

Tượng di chuyển (và ăn quân

đối phương) theo các đường chéo
về các hướng và với số lượng các
ô tuỳ ý trong giới hạn cho phép.
Khi bắt đầu ván cờ, mỗi đấu
thủ có 2 quân Tượng: một luôn a b c d e f g h
luôn di chuyển dọc theo các ô Trên hình (5), Hậu Trắng,
trắng (gọi là Tượng ô trắng), còn hoặc có thể di chuyển tới một
Tượng kia - dọc theo các ô đen trong 22 ô trống (đánh dấu chấm),
(Tượng ô đen). hoặc ăn Xe Đen “b7”, hoặc ăn
Trên hình (4), Tượng Trắng ô Tượng Đen “e8”. Còn Hậu Đen
đen “b2” có thể - hoặc di chuyển “a8” - do đứng ở góc bàn cờ - nên
tới một trong 6 ô trống (đánh dấu chỉ có thể nhảy tới một trong 10 ô
nhân), hoặc ăn Xe Đen ở “f6”. (đánh dấu nhân) thôi.
Song quân Tượng này không có
quyền “nhảy” tới “g7” hay ăn
K Vua V
“h8”.
Tượng Trắng ô trắng “f5” có
Vua di chuyển (và ăn quân đối
nhiều khả năng lựa chọn hơn vì
phương) theo tất cả các hướng
có thể di chuyển tới 11ô khác
(hàng ngang, cột dọc hay đường
nhau, trong khi Tượng Đen “h8”
chéo) nhưng chỉ một ô kề bên.
của đối phương lại “yếu”: nó chỉ
Vua là quân quan trọng nhất
có thể di chuyển tới duy nhất ô
trên bàn cờ - nên là “nhân vật” duy
“g7” mà thôi.
nhất không thể bị “ăn” hay “nhấc”
ra khỏi bàn cờ. Tuy thế, Vua
Q Hậu H không có quyền di chuyển tới các
ô đang bị các quân (kể cả Vua)
Hậu là quân mạnh nhất của đối phương “kiểm soát”, cũng
trên bàn cờ - nhờ khả năng di như không có quyền ăn quân có
chuyển (và ăn quân đối phương) “bảo vệ” của đối phương.
theo các đường thẳng (như Xe) và
theo các đường chéo (như Tượng) (6)
về các hướng và với số lượng các
ô tuỳ ý trong giới hạn cho phép.

7
 Tập 1
a b c d e f g h
Trên hình (6), Vua Trắng có
thể di chuyển tới một trong 6 ô
(đánh dấu chấm). Vua Trắng
không được phép nhảy vào các ô
“e4” (thuộc quyền kiểm soát của
Vua Đen), cũng như “e2” (đang bị
Tượng Đen “c4” tấn công). Còn
Vua Đen chỉ có thể di chuyển tới
hai ô “c6” và “d4”, bởi lẽ hai ô
“c5” và “e5” đang bị Tượng Trắng
kiểm soát, ô “e4” “vướng” Vua và
ô “e6” - thuộc tầm kiểm soát của
Xe. Cũng không thể ăn Tượng
Trắng “d6” được vì Xe đối
phương ở “h6” đang bảo vệ.
N Mã M Trên hình (7), Mã Trắng “g1”
Mã là quân cờ có lối di chuyển
(và ăn quân của đối phương) rất
đặc biệt - theo đường chéo của
hình chữ nhật gồm 3x2=6 hoặc
2x3=6 ô, từ một góc - nơi Mã đang
đứng - sang góc đối diện - theo tất
cả các hướng có thể (7).
Bài tập thực hành
8
cờ vua - những bàI học vỡ lòng
Còn có thể định nghĩa cách đi
của Mã theo cách khác: Mã di
chuyển (và ăn quân của đối
phương) theo hình chữ L in! (7).
Mỗi nước đi, Mã thay đổi màu
ô cờ, chẳng hạn Mã đang đứng ở
một ô đen, thì ô Mã có thể nhảy
tới chắc chắn phải là ô trắng và
ngược lại.
(7)
a b c d e f g h
Ngoài ra, Mã là quân cờ duy
nhất trên bàn cờ được phép nhảy
qua đầu các quân khác - không
phụ thuộc vào các quân cùng bên
hay của đối phương.
dù bị các quân “bao bọc” - vẫn có
thể nhảy tới các ô cờ trống đánh
dấu nhân (“e2”, “f3”, “h3”). Còn
Mã Đen “f6” có quyền lựa chọn:
hoặc nhảy tới một trong 6 ô trống
(“d7”, “e4”, “e8”, “g4”, “g8”,
“h5”), hoặc ăn Hậu Trắng “d5”.
 Tập 1 cờ vua - những bàI học vỡ lòng

Người chơi cờ cần thiết phải “biết” bàn cờ một cách thuần thục - thậm
chí khi không cần nhìn!. Kinh nghiệm cho thấy Bạn trẻ nào đạt được điều
này ngay từ những bài học đầu tiên - thường sẽ dễ dàng nắm bắt nhiều kiến
thức phức tạp sau này. Ngoài ra, khả năng nhanh chóng “tìm” ngay ra ô cờ -
cho dù nhìn từ phía bên Trắng, hay phía bên Đen - cũng rất quan trọng. Định
hướng trên bàn cờ yếu - có thể ví như làm toán, nhưng lại không thuộc Bản
cửu chương vậy. Cho nên ngay từ buổi đầu, các Bạn nên thường xuyên
luyện tập trí nhớ của mình về kiến thức các ô cờ trên bàn cờ.
Nào, chúng ta hãy cùng giải những bài tập dưới đây.
Bài 1: Không nhìn bàn cờ, hãy viết tên lần lượt tất cả các ô cờ tạo nên
các đường chéo:
* a1 - h8 : a1 , b2 , c3 , d4 , e5 , f6 , g7 , h8.
* h1 - a8 : _________________________________
* e1 - h4 : _________________________________
* f1 - a6 : _________________________________

Bài 2: Không nhìn bàn cờ, hãy:

* Viết tên hai đường chéo cắt nhau tại ô “c4” : ___________ và
___________
* Viết tên của tất cả các ô cờ tạo nên hai đường chéo trên:
___________________________________________ và
___________________________________________

Bài 3: Không nhìn bàn cờ, hãy viết màu của các ô cờ sau:
* a1 : ___đen____ * a8 : __________ * h1 : _________
* h8 : __________ * e1 : __________ * e8 : _________
* d1 : __________ * d8 : __________ * e4 : _________
* b5 : __________ * g2 : __________ * h7 : _________

Bài 4: Không nhìn bàn cờ, hãy viết tên ô cờ nơi:

* Cột đứng “e” cắt đường chéo “h3 - c8” : __ô e6___
* Hàng ngang 5 cắt đường chéo “b1- h7” : __________
* Cột đứng “g” cắt đường chéo “h1 - a8” : __________
* Đường chéo “a1 - h8” cắt đường chéo “e1 - a5” : __________

9
Tập 1 cờ vua - những bàI học vỡ lòng

10