Genel Kimya

Principles and Modern Applications

Petrucci • Harwood • Herring
8. Baskı

Bölüm 12: Moleküller Arası Kuvvetler: Sıvılar

ve Katılar
 Ölçme ve İçerik
Değerlendirme

12-1 Moleküller Arası Kuvvetler

12-2 Sıvıların Bazı Özellikleri
12-3 Katıların Bazı Özellikleri
12-4 Faz Diyagramları
12-5 Ağörgülü Kovalent Katılar ve İyonik Katılar
12-6 Kristal Yapılar
12-7 İyonik Kristallerin Oluşumunda Enerji Değişimleri

Slide 2 of 35
 12-1 Moleküller Arası Kuvvetler
Molekülleri bir arada tutan kuvvetlere moleküllerarası kuvvet denir.

Kovalent bağ
(kuvvetli)

Moleküller
arası çekim
(zayıf)

Moleküller arasındaki çekim kuvvetleri bileşikleri bir arada tutan

molekül-içi çekim kuvvetleri kadar kuvvetli değildirler.
 Moleküller Arası Kuvvetler

Kovalent bağ
(kuvvetli)

Moleküller
arası çekim
(zayıf)

Öte yandan bu kuvvetler, kaynama ve erime noktası, buhar basınçları ve

viskozite gibi fiziksel özellikleri kontrol edebilecek kadar güçlüdürler.
 Moleküller Arası Kuvvetler

Kovalent bağ
(kuvvetli)

Moleküller
arası çekim
(zayıf)

Bu moleküller arası kuvvetler bir grup olarak ele alındığında van der Waals
kuvvetleri olarak adlandırılırlar.
 Van der Waals Kuvvetleri

Moleküllerarası kuvvetler genel olarak van der Waals kuvvetleri adını alırlar
Van der Waals kuvvetleri;
1) Anlık ve indüklenmiş dipol etkileşimleri. (apolar moleküller arasında)
• Dağılma kuvvetleri
• London kuvvetleri de denir
2) Dipol-dipol etkileşimleri (polar moleküller arasında)
3) Hidrojen bağları
 Van der Waals Kuvvetleri

1) Anlık ve indüklenmiş dipol etkileşimleri

Bu etkileşim, polar olmayan moleküller arasındadır.
Elektronların hareket halinde olduğu düşünülürse, bu hareketin
herhangi bir anında moleküldeki elektron dağılımı düzgün
olmayabilir ve molekülde anlık bir dipol oluşur.
Elektronların hareketinden meydana gelen bu dipol başka bir
anda farklı yönde olabilir.
Polar olmayan molekülde yönü sürekli olarak değişen anlık bir
dipol vardır.

Slide 7 of 35
Bu dipolün zaman içindeki ortalaması sıfırdır.
Ancak molekülün anlık dipolü çevre moleküllerde anlık
dipol oluşturur.
Anlık dipolü olan molekül ile çevredeki indüklenmiş dipol
arasında sadece çekme kuvveti oluşur.
Anlık ve indüklenmiş dipol kuvvetlerine;
• Dağılma kuvvetleri ya da
• LONDON kuvvetleri de denir.
Bu kuvvetler ilk kez Fritz London tarafından kuantum
mekaniksel olarak açıklandı.

F2 molekülü apolardır ve indüklenmiş dipol - indüklenmiş dipol

enerjisi hesaplandığında -1.75 kJ/mol bulunur.
 Anlık ve İndüklenmiş Dipoller
(Dağılma Kuvvetleri)

Anlık durum İndüklenmiş dipol

Apolar molekül

Daha kolay
kutuplanabilir.
Moleküllerarası
kuvvetler daha büyük
 Dipol Dipol Etkileşimler
Polar bir bileşikte moleküller, bir dipolün pozitif ucu komşu
dipollerin negatif ucuna yönelecek biçimde istiflenmek isterler.

Dipollerin bu şekilde
düzenlenmesi, bir maddenin
beklenenden daha yüksek
sıcaklıklarda sıvı ve katı
halde kalmasına yol açar.

----Dipol-dipol etkileşimleri---
 Dipol Dipol Etkileşimler
N2, O2 ve NO moleküllerini göz önüne alalım.
* N2, O2 apolar,
* NO polardır.

N2 O2 NO
 0 0 0,153 D
M 28 akb 32 akb 30 akb
k.n. 77,34 K 90,19 K 121,39 K
 Dipol Dipol Etkileşimler
Örnek: C4H10 (bütan) ve [(CH3)2CO] (aseton) hangisi daha
yüksek k.n. sahiptir?

C4H10 [(CH3)2CO]
apolar polar
M 58 akb 58 akb
k.n. -0,5 K 56,2 K

Slide 12 of 35
 Dipol Dipol Etkileşimler
Örnek: C3H8 , CO2 ve CH3CN hangisi daha yüksek k.n. sahiptir?
(Mol kütleleri hemen hemen eşittir)
CO2 < C3H8 < CH3CN
Örnek: CCl4 , Cl2 , ClNO , N2 hangisi daha yüksek k.n. sahiptir?
(M = 154 70,9 65,5 28 akb )

N2 < Cl2 < ClNO < CCl4

k.n (K) 77,3 239,1 266,7 349,9

Slide 13 of 35
Dipol Dipol Etkileşimler

Slide 14 of 35
 İyon–Dipol Kuvvetleri
İyon ile (katyon veya anyon) polar bir molekül arasındaki iyon-
dipol çekim kuvvetleri Coulomb yasası ile açıklanır.

Bu etkileşimin kuvveti, iyonun yükü ve büyüklüğü ile polar

molekülün dipol momenti ve boyutuna bağlıdır.

Hidratlaşma olayı iyon-dipol etkileşimine iyi bir örnektir.

 Hidrojen Bağı

1920 de, Latimer ve Rodebush, hidrojen bağının bir tür dipol-dipol

etkileşimi olduğunu önerdiler.

Hidrojen atomu, flor, oksijen ve azot gibi elektronegatif bir atoma

bağlandığında polarlanma nedeniyle kısmi bir artı yük kazanır.
d+ ..d-
H- F:
..
Diğer atomun ortaklanmamış elektron çiftleri, artı yüklü hidrojen ile
etkileşime girerek hidrojen bağını oluşturur.

O halde, NH3, H2O ve HF’de aynı gruptaki benzer moleküllere kıyasla çok daha
kuvvetli moleküller arası kuvvetler etkin olmalıdır. N―H, O―H ya da F―H gibi
polar bir bağdaki hidrojen atomu ile elektronegatifliği oldukça yüksek olan O, N
veya F atomu arasındaki, kuvvetli dipol-dipol etkileşimi hidrojen bağı olarak
adlandırılır.
 Hidrojen Bağı

Hidrojen bağının en
belirgin etkileri, 15,
16 ve 17. grup
elementlerinin
hidrojenli e
bileşiklerinin e.n ve
k.n’da görülür.

Erime ve kaynama noktaları moleküllerarası

çekim kuvvetlerinin bir ölçüsüdür.
HF(g) de hidrojen bağı

d+ d-

H F
 Suda hidrojen bağı

bir molekül etrafında Buz Sıvı su

4 molekül vardır
Suda hidrojen bağı
 Suda hidrojen bağı

Buz - H2O Sıvı - H2O

Slide 24 of 35
Suda hidrojen bağı

Slide 25 of 35
 H-Bağına diğer örnekler

asetik asit dimeri

Salisilik asit

Etil alkol Etilen glikol gliserol

Slide 26 of 35
12-2 Sıvıların Bazı Özellikleri

Yüzey Gerilim ve vizkozite yi

anlamak için
moleküller arası kuvvetler
çok önemlidir.
 Yüzey Gerilim
Bir iğne suya atıldığında, kısa bir süre suda yüzer.
İğnenin su yüzeyinde yüzmesi çok şaşırtıcıdır.
d(çelik) > d(su)

İğnenin suda yüzmesi için, iğnenin ağırlık kuvvetine karşı

koyan bir özellik olmalıdır.

Slide 28 of 35
 Yüzey Gerilim
Yüzeydeki bir molekül
İçteki moleküller komşu 6
komşu 5 molekül tarafından
molekül tarafından çekilir.
çekilir.

Komşu molekül sayısının

fazla olması:
daha düşük enerji seviyesinde
Daha az molekül bulunmalarına yol açar.
yüzeyde kalır.
 Yüzey Gerilim

Yüzeyde az molekül kalması

demek; yüzey alanının minimum
olması demektir.

Sıvılar yüzey alanlarını minimumda tutma eğilimindedirler.

Yağmur damlası bu nedenle küredir.

 Yüzey Gerilim
Bir sıvının yüzey alanını arttırmak, (moleküllerin içeriden
yüzeye götürülmesini sağlamak) bir iş yapılmasını gerektirir.

Yüzey gerilimi; bir sıvının yüzey alanını arttırmak için

gerekli iş yada enerjidir.
γ = Yüzey gerilimi, J / m2
 Yüzey Gerilim

Yüzey gerilimi; Sıcaklık arttıkça azalır.

Sıcaklık arttıkça, moleküller arası kuvvetler

etkisizleşir ve daha az iş yapılması gerekir.
 Moleküllerarası kuvvetler
Su, bir cam yüzeyine bir film halinde yayılır.

Cam yüzeyi yağlanır ise; su cam yüzeyine yayılmaz.

 Moleküllerarası Kuvvetler

• Kohezyon Kuvvetleri
– Benzer moleküller arasındaki kuvvetler
– Sıvı moleküllerin kendi aralarında oluşturdukları
çekim kuvvetlerine kohezyon kuvvetleri denir.

• Adezyon Kuvvetleri
– Farklı moleküller arasındaki kuvvetler
– Sıvı molekülleri ile kap çeperi arasında oluşan
kuvvetlere ise adezyon kuvvetleri denir.
Slide 34 of 35
 Moleküllerarası kuvvetler
adezyon kuvvetleri > kohezyon kuvvetleri

Kohezyon kuvvetleri > adezyon kuvvetleri

• Adezyon kuvvetleri büyük olan sıvılar ıslatan sıvılar,

• Kohezyon kuvvetleri büyük olan sıvılar ıslatmayan sıvılardır.

Slide 35 of 35
 Moleküllerarası kuvvetler
su civa
Su, bir deney Civa ise
tüpü içerisinde kohezyon
adezyon kuvvetleri
kuvvetleri adhezyon
kohezyon kuvvetlerinden
kuvvetlerinden büyük olduğu
fazla olduğu için dış bükey
için iç bükey bulunur.
bulunur.

adezyon kuv. > kohezyon kuv. Kohezyon kuv. > adezyon kuv.
 Moleküllerarası kuvvetler

Su

adezyon kuv. > kohezyon kuv.

Adezyon kuvvetleri, kohezyon kuvvetlerinden büyük olursa sıvı

cam bir boruda yükselir. Bu olaya kılcallık etkisi denir.
Slide 37 of 35
 Viskozite

• Moleküller arası kuvvetler ile ilgisi olan

bir başka özellik viskozite dir.

• Bir sıvının akmaya karşı gösterdiği

dirence viskozite denir.
• Moleküller arası çekim kuvvetlerinin
artması viskozite yi arttırır.

• Su ve etil alkolün viskozitesi düşüktür.

Bal ve kalın motor yağları yüksek
viskozite ye sahiptir.

Slide 38 of 35
 Viskozite
Vizkozite ölçümü:
Çelik bilyenin sıvı içinde belli bir
yükseklikten düşme süresini ölçmeye
dayanır.

Sıcaklık arttıkça, viskozite azalır.

Bir sıvının viskozitesi, içinden düşürülen

bir bilyenin hızı ölçülerek tayin edilebilir.
 Buharlaşma Entalpisi

Moleküllerin sıvı yüzeyinden gaz ( buhar ) haline geçmesine

BUHARLAŞMA denir.

Buharlaşma hızı, yüksek sıcaklık ve sıvı yüzey

alanının artması ile artar.
 Buharlaşma Entalpisi
Buharlaşma sırasında, enerjisi ortalama kinetik enerjiden
daha büyük olan moleküller uzaklaşır.

Kalan moleküllerin ortalama kinetik enerjisi azalır, sıvının

sıcaklığı düşer.

Örneğin, etil alkol elimize döküldüğünde serinlik hissi

verir.

Buharlaşma entalpisi, ΔHbuhar belirli miktar sıvının sabit

sıcaklıkta buharlaşabilmesi için alması gereken ısı
miktarıdır.
 Buharlaşma Entalpisi
Buharlaşma endotermik bir olay olduğundan, ΔHbuhar her zaman
pozitiftir.

ΔHbuharlaşma = Hbuh – Hsıvı

Buharlaşma entalpilerinin farklı olmasının nedeni moleküller

arası kuvvetlerin farklı olmasındandır.
 Yoğunlaşma Entalpisi

Bir gaz ya da buharın sıvıya dönüşmesine yoğunlaşma, denir.

ΔH yoğunlaşma = Hsıvı – Hbuhar = - ΔHbuhar

Yoğunlaşma, ekzotermik bir olay olduğundan, ΔHyoğ her

zaman negatiftir.

Slide 43 of 35
 Buhar basıncı
Buharlaşma kapalı bir kapta oluyorsa, sıvı ile buhar dengededir.

Buhar fazındaki moleküller buharlaşma

Buharlaşan moleküller Sıvı buhar
Yoğunlaşan moleküller yoğunlaşma

Sadece buharlaşma yoğunlaşma başlar yoğunlaşma hızı Slide

= buharlaşma hızı
44 of 35
 Buhar Basıncı
Sıvısıyla dengede bulunan bir buharın oluşturduğu basınca,
buhar basıncı denir.

Oda sıcaklığında;
yüksek buhar basıncına sahip olanlara uçucu,
düşük buhar basıncına sahip olanlara uçucu olmayan
sıvılar denir.
 Buhar Basıncı
UÇUCU
Dietil eter, 25 C da buhar basıncı 534 mmHg
Aseton, 25 C da buhar basıncı 231 mmHg

ORTA UÇUCULUKTA
Su, 25 C da buhar basıncı 23,8 mmHg

UÇUCU OLMAYAN
Civa, 25 C da buhar basıncı 0,0018 mmHg
 Buhar basıncının ölçülmesi
Bir sıvının buhar basıncı, sıvının türüne ve sıcaklığa bağlıdır.

Civalı Civa
Buhar Buhar Sıcaklık
sütununun
barometre basıncı, sıvı basıncı, arttıkça,
üzerine az
miktarından buharın buhar basıncı
miktarda sıvı
bağımsızdır. hacminden artar.
konur.
bağımsızdır.
Buhar basıncı ve kaynama noktası
Sıcaklıkla buhar basıncının değişimini gösteren grafiğe
buhar basıncı eğrisi denir.

(a) Dietil eter

(b) benzen

(c) su

(d) toluen

(e) anilin

------ Sıvıların buhar basıncı ---------

 Buhar basıncı ve kaynama noktası

Buhar basıncı, sıcaklıkla ile artar.

Kaynama noktası:

Buhar basıncının, standart atmosfer basıncına (1 atm)

eşit olduğu sıcaklığa denir.

Slide 49 of 35
 Buhar Basıncı Denklemi

1
ln P = -A ( )+B
T

y= mx x + b

Bu grafikteki verilen sıvıların yukarıdaki eşitliğe göre

çizilmiş grafikleri doğrusaldır.
Eğim = m = -A dır.
A= ΔHbuh/R

Slide 50 of 35
 Buhar Basıncı Denklemi
ln P = - ΔHbuh/R ( 1 )+B
T

1. ve 2. haller için yukarıdaki denklemi yazıp, ln P2 – ln P1 i bulalım.

Sonra düzenleyelim.

P2 ΔHbuh 1 1
ln =- ( - )
P1 R T2 T1

Clausius - Clapeyron Denklemi

Slide 51 of 35
 Kaynama Noktası
Bir sıvı atmosfere açık bir kapta ısıtıldığında, sıvı kitlesi
içindeki buhar kabarcıkları yüzeye çıkar ve uzaklaşır.
Uzaklaşan moleküllerin oluşturduğu basınç, atmosferdeki
moleküllerinin oluşturduğu basınca eşittir.
İşte bu olaya kaynama denir.

Kaynama noktası:

Buhar basıncının, standart atmosfer basıncına (1 atm) eşit olduğu

sıcaklığa denir.
 Kritik Nokta

Eğer sıvı atmosfere kapalı bir kapta ısıtılırsa,

kaynama olmaz.

Basınç ve Sıcaklık sürekli yükselir.

Basınç atmosfer basıncının birkaç katına çıkabilir.

Slide 54 of 35
 Kritik Nokta

Eğer kapalı bir tüpe sıvı koyup ısıtırsak;

* Sıvının yoğunluğu azalır, buharın yoğunluğu artar;

sonuçta dsıvı = dbuhar olur.

•Sıvının yüzey gerilimi sıfıra yaklaşır. Sıvı ile buhar

arasındaki sınır belirsizleşir.

Sıvı ile buharın ayırt edilemez olduğu noktaya
kritik nokta denir.

Slide 55 of 35
 Kritik Nokta
Kritik noktaya ulaşılması

10 º C civarında
Tk nın altında 1 º C civarında Kritik sıcaklıkta,Tk
Tk nın altında

Kapatılmış bir kapta sıvıyı buhardan ayıran sınır, kritik noktada

kaybolur ve sıvı ile buhar ayırt edilemez hale gelir.
Slide 56 of 35
 Kritik Sıcaklıklar ve Basınçlar
Kritik noktadaki sıcaklığa kritik sıcaklık (Tk) ve basınca kritik basınç (Pk) denir.

Toda> Tk ise,
Sıvılaştırmak
için, gaza basınç
uygulaması ile
birlikte sıcaklıkta
düşürülmelidir.

Toda< Tk ise,
Gaz, uygun
bir basınçta
sıvılaşabilir.

Slide 57 of 35
12-3 Katıların Bazı Özellikleri: Erime,
Erime Noktası ve Erime Entalpisi

Bir katının erime noktası ile donma noktası aynıdır.

Bu sıcaklıkta katı ve sıvı dengededir.

H2O (k)  H2O (s)

ΔHerime(H2O) = +6.01 kJ/mol

Erime, Erime Noktası ve Erime Entalpisi
Donma Noktası Erime Noktası
 Erime, Erime Noktası ve Erime Entalpisi
Donma Noktası Erime Noktası

Bir maddenin katı halden sıvı ve buhar haline kadar ısınma eğrisi. ∆Heri değeri ∆Hbuh değerinden daha
küçük olduğundan, maddenin erime süresi kaynama süresinden daha kısadır. Bu durum AB'nin CD’den
neden daha kısa olduğunu açıklamaktadır. Katı, sıvı ve gaz ısınma çizgilerinin dikliği, maddenin her
fazdaki özısısına bağlıdır.
 Erime Entalpisi
Bazı Erime Entalpileri
Madde Erime ΔHe, kJ/mol
noktası, C
Civa, Hg -38.9 2.30

Sodyum, Na 97.8 2.60

Metil alkol, CH3OH -97.7 3.21

Etil alkol, C2H5OH -114 5.01

Su, H2O 0.0 6.01

Benzoik asit, 122.4 18.08

C6H5COOH
Naftalin, C10H8 80.2 18.98
 Süblimleşme
Moleküllerin katı halden doğrudan buhar fazına
geçmesine süblimleşme denir.

ΔHsüb = ΔHerime + ΔHbuhar

Süblimleşmenin tersine, moleküllerin buhar

halden katı hale geçmesine kırağılaşma
denir.

ΔHsüb = -ΔHkırağılaşma

İyodun süblimleşmesi
 12-4 Faz Diyagramları

Katı, sıvı ve gazların

tek faz ya da birbirleri ile dengede birden çok fazda

bulunduğu Basınç ve Sıcaklık ların grafikle gösterimine

FAZ DİYAGRAMI denir.

 13-4 Faz Diyagramları
İYOT, I2
OD çizgisi : erime
eğrisi de denir.

OC eğrisi: sıvı
iyodun buhar basıncı
eğrisidir.

O noktası : katı, sıvı

ve buharın birlikte
dengede oldukları tek
bir sıcaklık ve
basınçtır.
O noktasına üçlü
nokta denir.
İyot için, 113.6 C ve
91 mm Hg dır.

Slide 66 of 35
-------- İyodun faz diyagramı ---------
 Faz Diyagramları
Karbon dioksit

Buhar basıncı
eğrisi

Süblimleşme
eğrisi
-------- Karbon dioksidin faz diyagramı ---------
Slide 67 of 35
 Süperkritik Akışkanlar

Kritik sıcaklıkta sıvı ve gaz haller birbirinden ayırt

edilemezler.

Kritik noktanın üzerindeki sıcaklık ve basınçlardaki

faza süperkritik akışkan terimi kullanılır.

Slide 68 of 35
 Süperkritik Akışkanlar
Kritik nokta ve kritik izoterm Gaza kritik
izotermin (Tk)
altındaki
sıcaklıklarda basınç
uygulanırsa, bir
yüzey sınırının
görünmesiyle sıvı
oluşur ve kesintili
bir faz dönüşümü
meydana gelir.
Kritik izotermin
üzerinde basınç
uygulanırsa
süperkritik
akışkanın
yoğunluğu artar.
Küçük oklarla
izlenen yolda, gaz
kesintili bir faz
geçişi göstermeden
sıvıya dönüşür.
Suyun Faz Diyagramı

O noktası 0.0098 C
ve 4.58 mmHg
basınçlı üçlü noktadır.
(Normal erime noktası
tam 0 C ve 760
mmHg dır). C kritik
nokta 374.1 C ve
218.2 atm dedir. D
noktasında sıcaklık -22
C ve basınç 2045 atm
dir.
12-5 Örgülü Kovalent Katılar ve İyonik
Katılar
Kovalent maddelerde moleküller arasındaki kuvvetler, molekül
içindeki atomlar arasındaki bağlara göre
oldukça zayıftır.
Bu nedenle,
düşük molekül kütleli kovalent maddeler
oda sıcaklığında gaz,
biraz daha yüksek molekül kütleli kovalent maddeler
sıvı,
yüksek molekül kütleli kovalent maddeler ise
katıdır.
Cl2: gaz
Br2: sıvı
I2 : katı
 Örgülü Kovalent Katılar

Katının tamamında kovalent bağ olan örnekler çok azdır.

Elmas ve grafit

Elmas

Grafit
Slide 72 of 35
Lewis yapısı Kristal yapısı
Elmas ve Grafit

ELMAS GRAFİT

etkin bir yalıtkan iyi bir iletken

bilinen en sert madde saf olmayan (kısmen yükseltgenmiş)

(en etkin aşındırıcı) ( grafit kaygandır ve kaydırıcı olarak

sık kullanılır )
Dayanıklı, berrak ve yüksek kırılma hafif metal parlaklığında yumuşak ve
indisine sahip. siyahtır,

( pahalı mücevher taşı ) ( dayanıklı ve çekici değil )

Bu farklı özellikler, iki polimorfun yapısı ve bağlanmasından

kaynaklanmaktadır.

Slide 73 of 35
Elmasta her karbon düzgün dörtyüzlünün köşelerindeki dört C atomuyla
tek bağ (1,54Ǻ uzunluğunda) oluşturulur.

Sonuç, sıkı bağlanmış, kovalent, üç-boyutlu bir kristaldir.

Şekil 10.16- Kübik elmas yapısı

Slide 74 of 35
Grafit, her C atomu 1.42 Ǻ uzaklıkta en yakın üç komşulu düzlem
katmanların istiflenmesiyle oluşmuştur.

Slide 75 of 35
Düzlemler birbirinden epeyce (3,35 Ǻ) ayrıktır. Bu uzaklık, düzlemler
arasında zayıf kuvvetler olduğunu gösterir.

Çok uygun olmamakla birlikte, bu kuvvetlere van der Waals kuvvetleri

denir.

Slide 76 of 35
 Karbonun diğer Allotropları

nanotüp

Fulleren

Slide 77 of 35
 İyonlar arası kuvvetler

İyonik katılarda, kristalin örgü enerjisi önemlidir.

Örgü enerjsi, gaz halindeki bağımsız pozitif ve
negatif iyonlar bir araya gelerek bir mol katı iyonik
bileşik oluşturdukları zaman açığa çıkan enerjidir.

Zıt yüklü bir iyon çifti arasındaki çekim kuvveti,

iyon yükü ile artar,
iyon büyüklüğüyle azalır.

Slide 78 of 35
 İyonlar arası kuvvetler
Mg2+ ve O2- arasındaki çekim kuvvetleri, Na+ ve Cl-
arasındaki çekim kuvvetinden yedi kat daha fazladır.

Bağıl çekim
kuvveti

İyon Yarıçapları

Yarıçaplar toplamı =
(iyon merkezleri
arasındaki uzaklık) Slide 79 of 35
 12-6 Kristal Yapılar
Kristal katılar, buz, kaya tuzu, kuvars, süs eşyaları çok eski
çağlardan beri ilgi uyandırmıştır.
Kristal yapıların keşfi, optik mikroskop ve X-ışınlarının
keşfi ile büyük ilerlemeler kaydetmiştir.

Slide 80 of 35
 Kristal Örgüleri

Basit küp İç merkezli yüzey merkezli

kübik (imk) kübik (ymk)
Slide 81 of 35
Sık istiflenmiş yapılar

Slide 82 of 35
Sık istiflenmiş hekzagonal (hsi) kristal
yapı

Birim hücre (koyu

siyah çizgi)

Slide 83 of 35
 Metallerde Sık istiflenmiş Yapıların bazı
özellikleri
Koordinasy Birim Örnekler
on sayısı hücrede
atom sayısı

hekzagonal sık 12 2 Cd, Mg, Ti, Zn

istiflenme (hsi) kristal
yapı
Yüzey merkezli (ymk) 12 4 Al, Cu, Pb, Ag
kübik kristal yapı
İç merkezli kübik 8 2 Fe, K, Na, W
(imk) kristal yapı
 Koordinasyon sayısı

hsi ksi

Slide 85 of 35
Atomların birim hücreler tarafından
paylaşımı

Atomun Atomun Atomun

sekizde biri sekizde biri sekizde biri

bir atom bir atomun

yarısı
İç Yüzey basit
merkezli merkezli kübik
kübik kübik

Slide 86 of 35
 X-Işını Kırınımı

Kristal

Kurşun perde
Fotoğraf filmi
X-ışını tüpü

Slide 87 of 35
 X-Işını Kırınımı

Atomların
veya
moleküllerin
düzlemleri

n l = 2d sin q
Slide 88 of 35
 Sezyum klorür
CsCl

imk

Slide 89 of 35
 Sodyum klorür
NaCl

Slide 90 of 35
Kristallerdeki boşluklar

Slide 91 of 35
Karmaşık birim hücreler

Slide 92 of 35
13-9 İyonik kristallerin Oluşumunda
Enerji Değişimi

Slide 93 of 35