TUA (TÜRKİYE UZAY AJANSI) & CERN (AVRUPA NÜKLEER ARAŞTIRMA MERKEZİ)

Kağan Dünya GÜZEY. Tuna KARA , Yusuf Tuğrul ALTINTAŞ

Volkan AKYÜZ

23/09/2022
İçindekiler

Türkiye Uzay Ajansı kısaca nedir?……………………………………………3

Türkiye Uzay Ajansı’nın tarihçesi nedir?……………………………………..3

Türkiye Uzay Ajansı’nın amaçları nelerdir?………………………………….3

Türkiye Uzay Ajansı’nın yürüttüğü projeler nelerdir?……………………….3

Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi kısaca nedir?…………………………..4

Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi’nin tarihçesi nedir?…………………….4

Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi’nin amaçları nelerdir?…………………5

Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi’nin yürüttüğü projeler nelerdir?………5

Kaynakça………………………………………………………………………..6

2
Türkiye Uzay Ajansı kısaca nedir?

Türkiye Uzay Ajansı (TUA); uzay ve havacılık bilimi ve teknolojilerine yönelik orta ve uzun

vadeli amaçları, temel ilke ve yaklaşımları, hedef ve öncelikleri, performans ölçütlerini, bunlara

ulaşmak için izlenecek yöntemler ile kaynak dağılımlarını da içeren stratejik planlar hazırlamakla

görevli devlet kuruluşudur.

Türkiye Uzay Ajansı’nın tarihçesi nedir?

Türkiye Uzay Ajansı Türkiye Cumhuriyeti’nin ulusal uzay ajansı olarak 13 Aralık 2018 yılında

Uzay ve havacılık bilimi ve teknolojilerine yönelik araştırmaları yapmak için kurulmuş bir devlet

kuruluşudur. Ajans ilk toplantısını 2019 yılı Eylül ayında gerçekleştirdi. 9 Şubat 2021 tarihinde TUA

tarafından hazırlanan Millî Uzay Programı kamuoyuna tanıtıldı.

Türkiye Uzay Ajansı’nın amaçları nelerdir?

1. Ay’a 2023’te sert, 2028’de ise yumuşak iniş yapmak.

2. Bir Türk vatandaşını uzaya göndermek.

3. Uzay kısmında tek olmak için uzay limanı kurmak, uydu üretimini tek çatı altında toplamak

ve bölgesel zamanlama, konumlama sistemi kurmak, uzay sanayi ekosistemini geliştirmek.

4. Toplumda uzay farkındalığını geliştirmek

5. Uzay havası konusunda bilimsel araştırmalar yapmak.

6. Dünyadan uzayı gözlemleme teknolojisini geliştirmek.

7. Uzay teknolojileri geliştirmek için bir yer inşa etmek.

Türkiye Uzay Ajansı’nın yürüttüğü projeler nelerdir?

a) UTAS-R (Yerli Atomik Saate Uzay Tarihçesi Kazandırılma Projesi):

Konumlama uydularında kullanılmak üzere laboratuvar tipi ilk milli ve yerli Rubidyum

tabanlı atomik saatini üretmeyi başaran TÜBİTAK Ulusal Metroloji Enstitüsü (UME) ile Türkiye

Uzay Ajansı arasında atomik saatin uzay kalifiye hale getirilmesi ve tarihçe kazandırılması için

gerçekleştirilen bir projedir. TÜBİTAK UME tarafından üretilen atomik saatin öncelikle

3
uzayortamına uygun bir hale dönüştürülmesi, ardından da uzaya gönderilerek gerçek uzay

ortamında test edilmesi gerçekleştirilecektir. Ayrıca geliştirilecek optik atomik saatlerle birlikte

ülkemizin ulusal zaman ölçeğinin mevcut doğruluğu yüz kattan fazla arttırılmış olacak. Optik

saat kullanımının başta saniyenin ve temel fiziksel sabitlerin yeniden tanımlanması olmak

üzere konumlama (navigasyon), hızlı haberleşme, elektronik imza, yeni nesil radar sistemleri,

mühendislik ürünlerinin geliştirilmesi, relativistik jeodezi, kuantum bilgisayar ve benzeri pek çok

alanda yeniliğe öncü olacağı öngörülmektedir.

b) KORAH (Türkiye’nin Kozmik Radyasyon Haritasını Çıkarma Projesi):

Türkiye Uzay Ajansı (TUA) koordinesinde, İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ), Devlet

Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ) ve Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü (SHGM) iş birliği ile

gerçekleştirilecek olan projede Türkiye'nin kozmik radyasyon haritasının oluşturulması

amaçlanmaktadır. Hava yolu taşımacılığında görev yapmakta olan uçuş ekibi ve yolcular

tarafından alınan kozmik radyasyon miktarlarının tespit edilmesi hedefiyle, farklı rota ve

irtifalarda gerçek zamanlı özel test uçuşları gerçekleştirilecektir.

Proje kapsamında; proton (p), nötron (n), alfa (α), beta (β), gama (γ), UV ve Kozmik X-

ışınlarının nicel olarak ölçümü yapılacak, kozmik radyasyon özelinde edinilen veriler ile uzay ve

sivil havacılık faaliyetlerinde kullanılmak üzere yerli-milli kozmik radyasyon modeli

geliştirilecek, uzay ve sivil havacılık odaklı ulusal kozmik radyasyon ağı-haritası

oluşturulacaktır.

c) Extp (Artırılmış X-Işını Zamanlama ve Polarimetri Uydusu Projesi):

“Artırılmış X-Işını Zamanlama ve Polarimetri” (The Enchanced X-Ray Timing and

Polarimetry-eXTP), evrendeki en ilginç ve en şiddetli parlamaları yapan gökcisimlerini (kara

delikler, nötron yıldızları, gama ışını patlamaları) tespit edebilen, dev gözlem aletleri ile bu

gökcisimlerinin fiziğini hem tayfsal, hem zamansal ve aynı zamanda polarimetrik olarak

araştırabilen bir X-Işını Uydusu projesidir. Uluslararası eXTP konsorsiyumu, Çin Bilimler

Akademisi, üniversiteler, Avrupa Uzay Ajansı ve uluslararası ortaklıklar kapsamında diğerbüyük

4
 kurumlardan oluşmaktadır. Türkiye, teknik olarak Avrupa Uzay Ajansı’nın sorumluluğunda olan

Geniş Alan İzleme (Wide Field Monitor – WFM) bileşenine katkı sağlayacak, Sabancı

Üniversitesi ve TÜBİTAK UZAY işbirliğiyle, sistemin uygulama kodunu yazacaktır. Türkiye Uzay

Ajansı,  projenin yürütülmesinde kurumlarımıza uluslararası çerçevede destek olmakta ve

projenin Türkiye ayağının fonlayıcısı konumundadır.

Avrupa Nükleer Araştırma Programı kısaca nedir?

Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi veya Fransızca adı olan “Conseil Européen pour Recherche

Nucléaire’in kısaltmasıyla CERN, İsviçre ve Fransa sınırında yer alan, dünyanın en büyük parçacık

fiziği labaratuvarını yöneten araştırma kuruluşudur.

Avrupa Nükleer Araştırma Programı’nın tarihçesi nedir?

Avrupa ülkeleri II. Dünya Savaşı sonrası ABD’den fizik konusunda geride kalmıştı. Nitekim

savaşın kaderini değiştiren belki de en önemli olay Amerika’nın fizik bilimini kullanarak atom

bombasını bulup Japonya’da kullanmasıdır. Bu durum üzerine 12 Avrupa ülkesi (Belçika, Almanya,

Fransa, Danimarka, Hollanda, İngiltere, İsveç,İsviçre, İtalya, Norveç, Yugoslavya ve Yunanistan) fizik

konusunda Amerika’yı yakalamak için İsviçre ve Fransa sınırına CERN (Fransızca açılımı Conseil

Européen pour la Recherche Nucléaire dir) adı verilen bilim araştırma merkezini 1954 yılında kurdu.

Günümüzde ise CERN’e üye sayısı 23’dür CERN’de gerçekleşen bazı bilimsel başarılar:

- 1973: Gargamelle'de nötr akım bulundu.

- 1983: W ve Z bozonları UA1 ve UA2 deneylerinde bulundu.

- 1995: PS210 deneyinde ilk anti hidrojen atomları üretildi.

- 1999: NA48 deneyinde CP simetrisi bulundu.

- 2010:38 Antihidrojen atomu saniyenin 6'da 1'i boyunca kapana kıstırıldı.

- 2011: Antihidrojen atomları 15 dakika (~1000 sn) boyunca tutuldu.

- 2012: Higgs bozonuna benzeyen 125 GeV/c2 kütlesinde bir bozon tespit edildi

Avrupa Nükleer Araştırma Programı’nın amaçları nelerdir?

1. Temel fizikte dünya standartlarında araştırmalar yapmak.

5
 2. Herkesin iyiliği için tüm dünyadan insanları birleştirip bilim ve teknolojinin sınırlarını

zorlamak.

3. Ülkelerin tek başına gerçekleştiremeyeceği araştırmaları ortak bir şekilde çalışarak

gerçekleştirmek ve parçacık ayrıştırma tesisleri kurarak insan bilgisinin ötesinde

araştırmaları mümkün kılmak.

Avrupa Nükleer Araştırma Programı’nın yürüttüğü projeler nelerdir?

a) Antimadde:

1928'de İngiliz fizikçi Paul Dirac, göreli bir hızda hareket eden bir elektronun davranışını

tanımlamak için kuantum teorisini ve özel göreliliği birleştiren bir denklem yazdı. Dirac'a

1933'te Nobel Ödülü kazandıran denklem bir sorun teşkil ediyordu: tıpkı x2 = 4 denkleminin iki

olası çözümü (x = 2 veya x = -2) olabileceği gibi, Dirac'ın denkleminin iki anahtarı olabilir;

pozitif enerjili elektron ve negatif enerjili elektron için bir tane. Ancak klasik fizik (ve sağduyu),

bir parçacığın gücünün her zaman pozitif bir sayı olması gerektiğini dikte etti. Dirac, denklemi,

her parçacık için, parçacıkla tam olarak eşleşen ancak zıt bir yüke sahip karşılık gelen bir karşı

parçacığın var olduğu anlamına gelecek şekilde yorumladı. Örneğin, elektron için, her yönden

aynı olan ancak pozitif elektrik yükü olan bir "antielektron" veya "pozitron" olmalıdır. İçgörü, tüm

galaksilerin ve antimaddeden oluşan evrenlerin olasılığını açtı. Ancak madde ve antimadde

temas ettiğinde yok olurlar – bir enerji parlaması içinde kaybolurlar. Big Bang eşit miktarda

madde ve antimadde yaratmış olmalıydı. Öyleyse neden evrende antimaddeden çok daha

fazla madde var? CERN'de fizikçiler deneylerde çalışmak için antimadde yaparlar. Başlangıç

noktası, fizikçilerin özelliklerini araştırabilmeleri için antiprotonları yavaşlatan Antiproton

Yavaşlatıcı'dır.

6
b) Hadron Çarpıştırıcısı:
Büyük Hadron Çarpıştırıcısı, dünyanın en büyük ve en güçlü parçacık hızlandırıcısıdır.

İlk olarak 10 Eylül 2008'de başladı ve CERN'in hızlandırıcı kompleksine yapılan en son ekleme

olmaya devam ediyor. Hadron Çarpıştırıcısı, yol boyunca parçacıkların enerjisini artırmak için

bir dizi hızlandırıcı yapıya sahip 27 kilometrelik bir süper iletken mıknatıs halkasından oluşur.

c) Higgs Bozonu:

Siz ve etrafınızdaki her şey parçacıklardan yapılmıştır. Ama evren başladığında hiçbir

parçacığın kütlesi yoktu; hepsi ışık hızında dönüyorlardı. Yıldızlar, gezegenler ve yaşam ancak

parçacıklar kütlelerini Higgs bozonuyla ilişkili temel bir alandan aldıkları için ortaya çıkabilirdi.

Bu kütle veren alanın varlığı, Higgs bozon parçacığının CERN'de keşfedildiği 2012'de

doğrulandı.

d) Temel Araştırma Projesi:

Merak insanlık kadar eskidir ve CERN'in varlık nedenidir. Laboratuvar kurulduğunda,

maddenin yapısı bir gizemdi. Bugün, Evrendeki tüm görünür maddenin, davranışları dört farklı

kuvvet tarafından yönetilen, dikkate değer ölçüde az sayıda parçacıktan oluştuğunu biliyoruz.

CERN, bu anlayışa ulaşmada hayati bir rol oynamıştır.

7
 Kaynakça

1-) Twinscience (2020, Feb 03). bilim tarihinin en önemli projesi.CERN.

https://www.twinscience.com/tr/nedir/nedir1-cern-nedir

2-) CERN (2022, Sep 20). fundamental research. 2022 CERN. https://home.cern/about/what-

we-do/fundamental-research

3-) CERN (2022, Sep 20)2022, Sep 20)). The higgs boson. 2022 CERN.

https://home.cern/science/physics/higgs-boson

4-) CERN (2022, Sep 20)2022, Sep 20)). the large hadron collider. 2022 CERN.

https://home.cern/science/accelerators/large-hadron-collider

5-)CERN (2022, Sep 20)). antimatter. 2022 CERN.

https://home.cern/science/physics/antimatter

6-) Wikipedia (2022, July 23). türkiye uzay ajansı. Wikipedia.

https://tr.wikipedia.org/wiki/T%C3%BCrkiye_Uzay_Ajans%C4%B1

7-) Wikipedia (2022, Sep 18). avrupa nükleer araştırma merkezi. Wikipedia.

https://tr.wikipedia.org/wiki/Avrupa_N%C3%Ckleer_Ara%C5%9Ft%C4%B1rma_Merkezi

8-) TUA (2022, Sep 20)2022, Sep 20)). utas-r. Türkiye Uzay Ajansı.

https://tua.gov.tr/tr/proje/utas-r

8
9-) TUA (2022, Sep 20)). korah. Türkiye Uzay Ajansı.

https://tua.gov.tr/tr/proje/korah

10-) TUA (2022, Sep 20)2022, Sep 20). extp. Türkiye Uzay Ajansı.

https://tua.gov.tr/tr/proje/extp

11-) CERN (2022, Sep 20)2022, Sep 20)). What is cern mission? 20222 CERN.

https://home.cern/about/who-we-are/our-mission

12-) Wikipedia. (2022, Sep 20)2022, Sep 20)). Türkiye Uzay Ajansı. Wikipedia..

https://tr.wikipedia.org/wiki/T%C3%BCrkiye_Uzay_Ajans%C4%B1

13-) Nedir bu? (2022, Sep 20). CERN Nedir Kısaca Amaçları Nelerdir? 2022. Nedir bu?.

https://www.nedir-bu.com/cern-nedir-kisaca-amaclari-nelerdir/