8. Jakub Jasiński, Poezje wybrane, Warszawa 1982, oprac.

Natalia Oleksiak

BIOGRAFIA

- urodzony w 1761 roku – Węglewo k. Pyzdr;

- rodzina: niezamożna, ale szlachecka;

- edukacja: przyjęty do Szkoły Rycerskiej w 1773 r., skończył ją w 1780 r., później zostaje w
niej zatrudniony jako podbrygadier;

- praca: guwerner w domu Piotra Potockiego w Warszawie i Boćkach (Podlasie);

- powołany w czasie Sejmu Wielkiego (stopień kapitana) do organizowania Korpusu Inżynierów

W. Ks. Litewskiego, mianowany później podpułkownikiem;

- orientacja polityczna: przeciwnik Targowicy (ukrywający się pod maską człowieka całkowicie
popierającego hasła Targowicy); twórca spisku w Wilnie; chce doprowadzić do wybuchu
powstania na Litwie; ginie podczas obrony Warszawy (dzielnica Praga) w 1794 roku.

TWÓRCZOŚĆ

- wczesna: inspiracja Horacym, jego pochwałą mierności i równowagi; ponadto wyznawanie

epikurejskiej filozofii: nawołanie do korzystania z rozkoszy, cieszenie się z życia – utwory:

Piosenki: prosty, a zarazem elegancki ton wypowiedzi, błyskotliwy dowcip, większość piosenek
nawiązuje do motywów sielankowych.

 Jaś i Zosia – (,,Zachciało się Zosi jagódek”)

 Śpiewka – (,,Stare winko, żonka młoda”) – wywodzi się prawdopodobnie ze staropolskiej
pieśni bachicznej
 Filis – drwina z sielankowych konwencji, degradacja stereotypów pasterskich;
charakterystyczny układ wersów aabb i abab – nawiązuje do techniki wersyfikacyjnej
przyśpiewek ludowych.

Wiersze: przypominają libertyńsko – epikurejską poezję Tomasza Kajetana Węgierskiego,

brak tu jeszcze elementów buntu, które będą już widoczne w innych dziełach.

 Mój raj
 Mój świat – pochwała postępu, ale też cywilizacji, która ułatwia życie
 Do Stanisława

1
 Moje zdanie
 Fortuna
 Rozeta

- późniejsza: wiersze z akcentami libertyńskimi – bunt wobec rzeczywistości, manifestacja

poglądów deistycznych, epikureizm:

 Do Stefana Batorego – atak na instytucję Kościoła, oskarżenie jezuitów, papieża i

Watykanu o intrygi i akcje godzące w interesy Polski:

[…] ci, dla których mordy i krajów wzruszenia

żadnego na umyśle nie robią wrażenia,

ci, co żyją z ucisku, krwi ludzkiej niesyci,

bezliczny motłoch mnichów, sztuczni jezuici,

i ci, co się węzlastym sznurem przepasali,

i ci, co duży kaptur na łby puste wdziali,

plugawego robactwa rój nieprzeliczony

obsiadł wsie, miasta, domy, rady i ambony […]

 Do świętoszka – obrona tolerancji religijnej, hasła równości wszystkich stanów,

gardzenie prawem feudalnym, jak i systemem dogmatyczno – ideowym Kościoła,
nawołanie do racjonalnego postępowania; moralność wg Jasińskiego może obejść się bez
systemu chrześcijańskich sankcji; cnota jako wartość przesądzająca o użyteczności
człowieka dla społeczeństwa; pochwała pracy:

[…] Żaden bez pracy nie był szczęśliwy

trzeba, ażebyś pracował,
świat za twą pracę będzie życzliwy,
ty będziesz z świata zyskował […]

 Do Boga – oda/ hymn; odrzucenie antropomorficznych wyobrażeń o stwórcy

wszechświata; sformułowanie koncepcji epikurejskiego hilozoizmu – materia i substancja
myśląca to jedność; manifest deizmu (przekonanie, że Bóg stworzył świat, ale nie
ingeruje w jego losy; wyobrażenia dot. Boga -->Bóg jako natura):

[…] Bóg jest ta istność wieczna, ta powszechność, która

początkiem jest natury lub sama natura […]
2
 Do egzultantów polskich o stałości – nawołanie do wytrwania i jedności, przedstawienie
trudnej sytuacji w kraju, ale też kreowanie wizji nowego świata, który powstanie po
obaleniu rządów tyranów; realizator – Rewolucja Francuska:

[…] Franku waleczny z wyniesionym czołem,

ciebie wolności chcę mieć apostołem;
rykną tyrany zimną zdjęte trwogą,
lecz nigdy wytrwać twym siłom nie mogą […]

 Kij krzywy – bunt poety, przeciwstawiającego swoją cnotę i mierny stan zakłamaniu i
niesprawiedliwości świata możnych; elementy postawy sentymentalnej; rozważanie
celowości życia, zamiary samobójcze, melancholia.

 Sprzeczki – poemat heroikomiczny (ale też i dygresyjny), uznawany za jedno z

najwybitniejszych dzieł Jasińskiego;

- opublikowany w 1819 roku;

- nawiązanie do modnego wówczas tematu ośmieszania kleru;

- 6 pieśni – pośrednie wzorowanie się na Monachomachii Krasickiego;

- tematem staje się tu spór między farą a klasztorem o dochody z usług religijnych,
wpleciono także watek erotyczny ( panna Dorota, dewotka – interesująca się księdzem
dziekanem, ale też ojcami zakonnymi);

- poemat pełen sarkazmu i sytuacji wręcz obscenicznych;

- tok narracji: urywany, przetykany dygresjami historycznymi i osobistymi, poświęconymi

atakom na klasycystyczną poezję i szkolne naśladownictwo; stała obecność narratora:

[…] otóż intrygę skończyłem,

nie wiem, czy brzydko, czy ładnie,

może co w sztuce chybiłem,

alem się sprawił dokładnie […]