МІНІСТЕРСТВО ОСВІТИ І НАУКИ УКРАЇНИ

Університет митної справи та фінансів

Методичні рекомендації для практичних занять

з дисципліни «Друга іноземна мова»

Дніпро
 ЗМІСТ

1. Словник граматичних термінів 3

2. Рід іменників і прикметників 4
3. Орудний відмінок 5
4. Знахідний відмінок 7
5. Родовий відмінок 8
6. Місцевий відмінок 10
7. Називний відмінок множини 11
8. Особові займенники 13
9. Відмінювання дієслів теперішнього часу 14
10. Відмінювання дієслів майбутнього часу 17
11. Відмінювання дієслів минулого часу 19
12. Доконані і недоконані дієслова 22
13. Дієслова руху 23
14. Прислівник 25
Słownik terminów gramatycznych

Rzeczownik - іменник
Czasownik - дієслово
Przymiotnik - прикметник
Przysłówek - прислівник
Zaimek - займенник
Przyimek - прийменник

Czas teraźniejszy – теперішній час

Czas przeszły – минулий час
Czas przyszły – майбутній час

Rodzaj męski - чоловічий рід

Rodzaj żeński - жіночий рід
Rodzaj nijaki - середній рід
Rodzaj męskoosobowy – masculine personal
Rodzaj niemęskoosobowy – masculine non personal
Rodzaj męski żywotny – masculine animate
Rodzaj męski nieżywotny – masculine inanimate

Liczba pojedyncza – однина

Liczba mnoga – множина

Przypadki – відмінки
Mianownik - називний
Dopełniacz - родовий
Celownik - давальний
Biernik - знахідний
Narzędnik - орудний
Miejscownik - місцевий
Wołacz – кличний
Rodzaj rzeczownika i przymiotnika
W języku polskim w liczbie pojedynczej są trzy rodzaje: męski, żeński i nijaki, natomiast w
liczbie mnogiej są dwa rodzaje: męskoosobowy i niemęskoosobowy. Przymiotnik określający
dany rzeczownik przyjmuje końcówkę odpowiednią dla rodzaju określanego rzeczownika
(odmienia się przez rodzaj).

RODZAJ MĘSKI RODZAJ RODZAJ NIJAKI

ŻEŃSKI
RZECZOWNIK pan kobieta dziecko
KTO? CO? student szkoła miasto
dom lekcja słońce
hotel kawa imię
kot lampa muzeum
wąż herbata centrum
Rzeczowniki Rzeczowniki Rzeczowniki
zakończone na zakończone na zakończone na: -o, -e,
spółgłoskę. samogłoskę – a. -ę, -um
mężczyzna UWAGA!
poeta pani
artysta gospodyni
a także:
Rzeczowniki
zakończone na
Rzeczowniki spółgłoskę,
osobowe zakończone np. noc
na –a. miłość
sól
PRZYMIOTNIK JAKI? JAKA? JAKIE?
JAKI? JAKA? nowy dobra nowe
JAKIE? wesoły wysoka dobre
ładny wesoła czarne
przystojny czarna ładne
dobry polska polskie
wysoki wysoka wysokie
niski
polski

Przymiotniki w Przymiotniki w Przymiotniki w

rodzaju męskim rodzaju żeńskim rodzaju nijakim
przyjmują końcówkę przyjmują przyjmują końcówkę
–y lub –i (po końcówkę –a –e lub –ie (po
spółgłoskach –k i –g) spółgłoskach –k i –g)
Narzędnik

Narzędnik odpowiada na pytania (z) kim? (z) czym?

  NARZĘDNIK  
PRZYMIOTNIK RZECZOWNIK
jakim? jaką? jakim? kim? czym?
  Mateusz jest wysokim chłopakiem.
rodzaj męski Spotykam się z miłym studentem
To jest kanapka z żółtym serem.
       
rodzaj żeński Kate jest sympatyczną kobietą.
To jest sałatka z czerwoną papryką.
 
  Emilka jest wesołym dzieckiem.
rodzaj nijaki Interesuję się francuskim kinem.
LICZBA MNOGA      
[ m, ż, n ] Interesuję się starymi filmami.
Lubię jeździć szybkimi samochodami.
W języku polskim nie występują połączenia k+y oraz g+y, dlatego jeżeli temat rzeczownika lub
przymiotnika kończy się na k lub g, to w narzędniku końcówka -ym zmienia się na –im
(przymiotnik rodzaju męskiego lub nijakiego), końcówka -em zmienia się na -iem (rzeczownik
rodzaju męskiego lub nijakiego), a końcówka -ymi zmienia się na –imi (przymiotnik liczby
mnogiej).
UWAGA:Rzeczowniki rodzaju męskiego zakończone na -a mają w rzeczowniku końcówkę jak
rzeczowniki rodzaju żeńskiego: -ą, ale przymiotnik ma końcówkę -ym/-im np. Anna spotyka się
z wysokim mężczyzną. Antek jest fajnym kolegą.

MIANOWNIK NARZĘDNIK
Kto? Co? KIM? CZYM?
Kto to jest? Kim on/ona jest?
To jest znany architekt. On jest znanym architektem.
To jest moja mama. Ona jest moją mamą.
To jest sympatyczny Polak. Z kim się spotykasz?
Co to jest? Spotykam się z sympatycznym Polakiem.
To jest sport ekstremalny Czym się interesujesz?
To jest literatura francuska. Interesuję się sportem ekstremalnym.
To jest rower. Interesuję się literaturą francuską.
Czym lubisz jeździć?
Lubię jeździć rowerem.
Narzędnika używamy kiedy:
 mówimy o zainteresowaniach i używamy konstrukcji Interesuję się (sportem).
 Prezentujemy lub opisujemy siebie lub inne osoby np.:
On jest Polakiem.
Kate jest moją mamą.
On jest miłym chłopakiem.
One są ładnymi kobietami.
 mówimy o środkach transportu np.:
Jedziemy autobusem.
Jedziemy nowym samochodem.
Pływamy żaglówką.
 mówimy, jakiego narzędzia używamy do wykonania danej czynności np.:
Jem zupę łyżką.
Piszę długopisem.
Myję zęby szczoteczką.
 po przyimku z, który wyraża relacje typu "partner" (tata z Emilką) lub "dodatek" (kawa z
mlekiem), np.:
Tata idzie z Emilią.
Rozmawiam z bratem.
Antek idzie z kolegami do kina
 po przyimkach: nad, pod, przed, za, między
Biernik
Biernik odpowiada na pytania kogo? co?

  BIERNIK L. POJ. / ACCUSATIVE

SINGULAR
PRZYMIOTNIK RZECZOWNIK
ADJECTIVE NOUN
jakiego? jaki? jaką? kogo? co?
jakie?
[m]  żywotne Mam starszego brata.
 człowiek, mały kot,   małego kota.
pomidor Kupuję polskiego pomidora.
[m] nieżywotne Jem ciemny chleb.
 auto, chleb Lubię żółty ser.
  Piję zieloną herbatę.
[f] Czytam ciekawą książkę.
  Piję duże piwo.
[n] Mam nowe auto.
UWAGA: W bierniku w rodzaju męskim są inne końcówki dla rzeczowników ożywionych (np.
ludzi, zwierząt, owoców i warzyw) i nieożywionych. W rodzaju żeńskim rzeczowniki
zakończone na spółgłoskę (noc, miłość, sól) mają formy biernika takie same jak formy
mianownika.
Form biernika używamy po czasownikach takich jak np.: mieć, lubić, jeść, pić, kupować, czytać,
znać, oglądać, prosić, zamawiać, zwiedzać.
MIANOWNIK BIERNIK
Kto? Co? Kogo? Co?
Kto to jest? Kogo masz?
To jest starszy brat. Mam starszego brata.
To jest moja mama. Mam małą siostrę.
Co to jest? Co masz?
To jest mały kot. Mam małego kota.
  Co jesz?
To jest ciemny chleb. Jem ciemny chleb i żółty ser.
  Co lubisz?
To jest żółty ser. Lubię żółty ser.
  Co czytasz?
To jest ciekawa książka. Czytam ciekawą książkę.
  Co pijesz?
To jest zielona herbata i duże piwo. Piję zieloną herbatę i duże piwo.
  Co kupujesz?
To jest sól. Kupuję sól.
 
Liczba mnoga rzeczowników i przymiotników niemęskoosobowych w bierniku przybiera te
same formy, co w mianowniku.
Dopełniacz

Dopełniacz odpowiada na pytania: kogo? czego?

 
  DOPEŁNIACZ
LICZBA POJEDYNCZA
PRZYMIOTNIK RZECZOWNIK
jakiego? jakiej? jakiego? kogo? czego?
  Nie lubię mojego brata.
[m]  żywotny     kota.
Nie chcę czarnego
polskiego
    ciemnego chleba.
[m] nieżywotny Nie lubię zimnego soku.
Nie chcę polskiego
    zielonej herbaty.
[f] Nie lubię starej książki.
Nie chcę polskiej
    jasnego piwa.
[n] Nie lubię nowego auta.
Nie chcę polskiego
 
Rzeczowniki nieżywotne czasami mają w dopełniaczu końcówkę -u. Nie ma reguły, która
określa to jednoznacznie, ale taka sytuacja jest często, kiedy:
1. rzeczownik jest jednosylabowy, np. sok-u, dom-u ALE: ser-a, chleb-a
2. rzeczownik jest zapożyczony, np. bar-u, pub-u, termometr-u, telefon-u, weekend-u,  ALE:
komputer-a, laptop-a
3. rzeczownik nazywa środek transportu: np. samochod-u, autobusu-u, tramwaj-u, pociąg-u,
statk-u
4. rzeczownik nazywa dzień tygodnia: np. poniedziałk-u, wtork-u, czwartk-u, piątk-u
5. rzeczownik kończy się na -izm, -yzm, np. komunizm-u, faszyzm-u
6. rzeczownik jest niepoliczalny: np.: ryż-u, makaron-u
 
  DOPEŁNIACZ
LICZBA MNOGA
(rzeczowniki i przymiotniki niemęskoosobowe)
PRZYMIOTNIK RZECZOWNIK
jakiego? jakiej? jakiego? kogo? czego?
  Nie lubię tych niemiłych panów.
[m]     tych hiszpańskich pomidorów.
Nie chcę
    nieświeżych jajek.
[f, n] Nie lubię długich spódnic.
Nie noszę
 
Uwaga: Jeżeli w rzeczowniku liczby mnogiej rodzaju żeńskiego lub nijakiego w zakończeniu
tematu występują dwie spółgłoski, to między nimi wstawiamy samogłoskę - e np.: jajko - jajek,
sukienka - sukienek, jabłko - jabłek, gruszka - gruszek. Rzeczowniki te mają w dopełniaczu tzw.
końcówkę zero (brak końcówki). Końcówka zero występuje też w rzeczownikach, które w
mianowniku mają końcówkę -o, -e, -a lub -i. Np. jajko - jajek, spotkanie - spotkań, cytryna -
cytryn, pani - pań.
 
Funkcje dopełniacza:
Podstawową funkcją dopełniacza jest negacja biernika.
BIERNIK DOPEŁNIACZ
kogo? co? kogo? czego?
Kogo masz? Kogo nie masz?
Mam starszego brata. Nie mam starszego brata.
Mam małą siostrę. Nie mam małej siostry.
Co jesz? Czego nie jesz?
Jem ciemny chleb i żółty ser. Nie jem ciemnego chleba i żółtego sera.
Co lubisz? Czego nie lubisz?
Lubię żółty ser. Nie lubię żółtego sera.
Co pijesz? Czego nie pijesz?
Piję zieloną herbatę, zimny sok i Nie piję zielonej herbaty, zimnego soku i
duże piwo. dużego piwa.
 
Jeśli dwa rzeczowniki stanowią jedną, zintegrowaną informację, drugi rzeczownik ma zawsze
formę dopełniacza i może mieć charakter:
 posesywny (wskazuje właściciela), np. książka taty, dom babci, gabinet dyrektora (czyj?
czyja? czyje?)
 partytywny (wskazuje część jakiejś całości), np. kawałek banana, szklanka soku, talerz
zupy (ile?)
 deskryptywny (drugi rzeczownik opisuje pierwszy), np. ból gardła, szkoła pisania po
polsku, koncert muzyki renesansowej (czego? jaki? jaka? jakie?)
 
We wszystkich wskazanych przykładach odmieniamy tylko pierwszy rzeczownik, drugi ma
zawsze formę dopełniacza, np:
Nie widziałem książki taty.
Remontujemy dom babci.
Idę do gabinetu dyrektora.
 
Niektóre czasowniki takie jak np.: życzyć, szukać, potrzebować, słuchać, uczyć się  wymagają
użycia dopełniacza, np.:
Uczyć się języka polskiego.
Słuchać muzyki rockowej.
 
Dopełniacza używamy także po przyimkach: obok, bez, od, do, z (skąd?), naprzeciwko, dla np.:
Szkoła znajduje się obok banku.
Jestem z Polski.
Piję kawę bez cukru.
Miejscownik

Miejscownik odpowiada na pytania: gdzie? kiedy? oraz: w, na, po, o, przy + kim, czym?
 
  MIEJSCOWNIK. POJ. / LOCATIVE
SINGULAR
PRZYMIOTNIK RZECZOWNIK
jakim? jakiej? o kim? o czym?
[m]  [n]  [f] Jestem w dużym sklepie.
    małym kinie.
Zakończone na: Myślę o krótkim spacerze.
p, b, , f, w, t, d, s, z, zielonej wyspie.
m, n, r, ł starej Warszawie.
[m] [n] Mieszkam   hotelu.
po pozostałych w drogim  
spółgłoskach     łóżku.
Śpię w wygodnym

  Czytam o złamanej nodze.

[f] polskiej matce.
Zakończone na:   egzotycznej musze.
k,g,ch  
  Jem w eleganckiej restauracji.
[f]      
Zakończone na: Gotuję w nowoczesnej kuchni.
l, j, i, ś, ń, ć, ź
[f]      
Zakończone na: Parkuję na szerokiej ulicy.
c, dz, cz, sz, rz, ż  
   
UWAGA! Alternacje:
d + e = dzie (woda – w wodzie),
t + e = cie (uniwersytet – na uniwersytecie),
ł + e = le (regał – na regale),
r + e = rze (rower – na rowerze)
k + e = ce (Polka – o Polce)
g + e = dze (noga – o nodze)
ch + e = sze (mucha – o musze)
 
  MIEJSCOWNIK L. MN. / LOCATIVE PLURAL
PRZYMIOTNIK RZECZOWNIK
Jakich? O kim? O czym?
[m]  [n] [f] Siedzimy na wygodnych fotelach.
Chodzimy w drogich sukienkach.
Rozmawiamy o naszych dzieciach.

 
 
Miejscownik występuje po następujących przyimkach: na, po, o, przy, w(e).
Gdzie mieszkasz?  - Mieszkam w Polsce, w Krakowie.
Kiedy planujesz wakacje?  - W lipcu.
Na czym jeździsz - na nartach czy na snowboardzie?
O kim często myślisz?
Mianownik liczby mnogiej rzeczowników i przymiotników

W liczbie mnogiej wyróżniamy rodzaj męskoosobowy i rodzaj niemęskoosobowy. Do rodzaju

męskoosobowego zaliczamy rzeczowniki rodzaju męskiego oznaczające osoby oraz grupy
mieszane (rzeczowniki oznaczające osoby rodzaju żeńskiego + rzeczowniki oznaczające osoby
rodzaju męskiego). Na poziomie początkującym skoncentrujemy się tylko na odmianie
rzeczowników niemęskoosobowych oznaczających: rzeczowniki nieosobowe rodzaju męskiego,
rzeczowniki rodzaju żeńskiego i nijakiego.
Rzeczowniki niemęskoosobowe oraz żeńskie przyjmują trzy końcówki: -y, -i oraz –e, natomiast
rzeczowniki rodzaju nijakiego przyjmują końcówkę –a.

MIANOWNIK LICZBY MNOGIEJ (RODZAJ NIEMĘSKOOSOBOWY)

MIANOWNIK MIANOWNIK KOŃCÓWKA

LICZBA LICZBA
POJEDYNCZA MNOGA
zupa zup-y –y Rzeczowniki męskie
herbata herbat-y nieosobowe i żeńskie
cytryna cytryn-y zakończone w temacie
chleb chleb-y na:
sklep sklep-y -b, -p, -d, -t, -f, -w, -ch, -
ser ser-y ł, -m, -n, -r,-s, -z;
śliwka śliwk-i –i Rzeczowniki męskie
bułka bułk-i nieosobowe i żeńskie
ziemniak ziemniak-i zakończone w temacie
ogórek ogórki na:
pieróg pierog-i -k, g
talerz talerz - e –e Rzeczowniki męskie
widelec widelc -e nieosobowe i żeńskie
kawiarnia kawiarni-e zakończone w temacie
restauracja restauracj-e na:
-dzi/-dź, -ci/-ć, , -j, -l, -
ni/-ń, -si/-ś, -zi/-ź, -dz , -
dż , -c, -cz, -rz, -ż, -sz;
mleko mlek-a -a Rzeczowniki rodzaju
jajko jajk-a nijakiego
śniadanie śniadani-a
Przymiotniki w rodzaju niemęskoosobowym przyjmują końcówkę –e lub –ie (po spółgłoskach –
k i –g) np.: dobre studentki, czarne koty, polskie pierogi, wysokie kobiety. Przymiotniki
odpowiadają na pytanie: jakie?
Jakie są te koty? Te koty są czarne.
Jakie są te kobiety? Te kobiety są wysokie.
Odmiana zaimków osobowych przez przypadki

ZAIMKI OSOBOWE
Mianownik ja ty ona on ono my wy oni one
To jest
Dopełniacz mnie ciebie/cię jej/niej jego/go/niego nas was ich/nich
unikam
Biernik mnie ciebie/cię ją/nią jego/go/niego je/nie nas was ich/nich je/nie
widzę
Narzędnik mną tobą nią nim nami wami nimi
rozmawiam
z(e)
Miejscownik mnie tobie niej nim nas was nich
rozmawiam
o

 
Koniugacje czasownika w czasie teraźniejszym

Podstawową formą czasownika jest bezokolicznik. Czasownik ma też inne formy, np. formy
osobowe. Formy osobowe mogą być w liczbie pojedynczej (ja, ty, on, ona, ono) i mnogiej (my,
wy, oni, one). W języku polskim są trzy schematy odmiany (koniugacje). Schematy te różnią się
końcówką w 1. i 2. os. l. pojedynczej.

Niektóre czasowniki odmieniają się nieregularnie np.: być, jeść, wiedzieć

BYĆ JEŚĆ WIEDZIEĆ
SINGULAR ja jestem jem wiem
(L. POJEDYNCZA) ty jesteś jesz wiesz
on/ ona/ ono jest je wie
pan/pani
PLURAL my jesteśmy jemy wiemy
(L. MNOGA) wy jesteście jecie wiecie
oni/one są jedzą wiedzą
państwo

I. KONIUGACJA -ę, -esz

MYĆ CZUĆ PISAĆ KOŃCÓWKA
(L. POJEDYNCZA) ja myję czuję piszę -ę
ty myjesz czujesz piszesz -esz
on/ ona/ ono myje czuje pisze -e
pan/pani
(L. MNOGA) my myjemy czujemy piszemy -emy
wy myjecie czujecie piszecie -ecie
oni/one myją czują piszą -ą
państwo

Do koniugacji –ę, -esz należą takie czasowniki jak: pisać, myć (się), żyć, pić, brać (ja biorę, ty
bierzesz), iść (ja idę, ty idziesz), jechać (ja jadę, ty jedziesz), chcieć (ja chcę, ty chcesz), móc (ja
mogę, ty możesz).
Formy osobowe czasami znacznie różnią się od formy bezokolicznika, dlatego ucząc się, warto
zapamiętać pierwszą i drugą osobę liczby pojedynczej. Pozostałe formy osobowe można
samodzielnie zrekonstruować, pamiętając, że pierwsza osoba liczby pojedynczej i trzecia osoba
liczby mnogiej mają taki sam temat, np. (ja) bior-ę i (oni) bior-ą.. Wszystkie inne osoby mają ten
sam temat, co druga osoba liczby pojedynczej, np. (ty) bierz-esz, (on) bierz-e, (my) bierz-emy,
(wy) bierz-ecie.
W czasownikach jednosylabowych np.: myć, pić, czuć pomiędzy tematem, a końcówką
występuje dodatkowo głoska „j”.
Do tej koniugacji zaliczają się także czasowniki zakończone na –ować np.: fotografować,
mailować, kupować, malować, studiować, budować, dziękować, gotować, żartować, całować.
W odmianie cząstka -owa- zamienia się w –uj-
Do koniugacji –ę, -esz należą także czasowniki, których bezokolicznik kończy się na –
wać np.: dawać, dostawać, poznawać, szanować, zdawać.
W odmianie cząstka -wa- zamienia się w –j-
 FOTOGRAFOWAĆ PRACOWAĆ POZNAWAĆ
(L. ja fotografuję pracuję poznaję
POJEDYNCZA) ty fotografujesz pracujesz poznajesz
on/ ona/ fotografuje pracuje poznaje
ono
pan/pani
(L. MNOGA) my fotografujemy pracujemy poznajemy
wy fotografujecie pracujecie poznajecie
oni/one fotografują pracują poznają
państwo

II. KONIUGACJA -ę, -isz / -ysz

MÓWIĆ LUBIĆ MARZYĆ KOŃCÓWKA
(L. ja mówię lubię marzę -ę
POJEDYNCZA) ty mówisz lubisz marzysz -isz/-ysz
on/ ona/ mówi lubi marzy -i/-y
ono
pan/pani
(L. MNOGA) my mówimy lubimy marzymy - imy/-ymy
wy mówicie lubicie marzycie -icie/-ycie
oni/one mówią lubią marzą -ą
państwo
Do koniugacji -ę, -isz / -ysz należą takie czasowniki, jak: mówić, lubić, robić, płacić, myśleć,
marzyć, tańczyć, tłumaczyć, słyszeć.

III. KONIUGACJA -m, -sz

MIESZKAĆ MIEĆ KOŃCÓWKA
(L. POJEDYNCZA) ja mieszkam mam -m
ty mieszkasz masz - sz
on/ ona/ ono mieszka ma -0
pan/pani (brak końcówki)
(L. MNOGA) my mieszkamy mamy - my
wy mieszkacie macie - cie
oni/one mieszkają mają - (j)ą
państwo
Uwaga: w 3. os. l. mn. Pomiędzy tematem zakończonym na –a lub –e, a końcówką wstawiamy
dodatkowo spółgłoskę „j”, aby rozdzielić samogłoski.
Do koniugacji –m, -sz należą takie czasowniki jak: mieszkać, nazywać się, mieć (ja mam, ty
masz), czytać, oglądać, znać, słuchać, szukać, pływać, otwierać, zamykać, rozmawiać, grać,
pytać, przepraszać, umieć, wiedzieć, jeść, słuchać.
Forma osobowa + bezokolicznik
Bardzo praktyczna jest konstrukcja czasownik w formie osobowej + bezokolicznik. Spotkasz ją
bardzo często. Np. planuję robić, lubię czytać, uczę się mówić, chcę pić, umiem pisać. W takiej
konstrukcji drugi czasownik ma zawsze formę bezokolicznika.
 Czas przyszły niedokonany

Czas przyszły niedokonany (złożony) tworzymy od czasowników niedokonanych. W języku

polskim czas przyszły niedokonany (złożony)  tworzymy na dwa sposoby:
1. czasownik posiłkowy być w odpowiedniej formie osobowej + bezokolicznik
 
Przykład: Julia będzie czytać książkę.
                 Jutro (my) będziemy tańczyć w klubie.
                 W przyszłym roku (wy) będziecie podróżować.
 
  BYĆ +                      BEZOKOLICZNIK                                     
ja będę Ja będę tańczyć w klubie.
ty  będziesz Ty będziesz pisać zadanie.
on, ona, będzie On/ona/ono będzie oglądać film.
ono
my  będziemy            My będziemy spotykać się ze znajomymi.
wy   będziecie Wy będziecie słuchać muzyki.
oni/one będą Oni/ one będą podróżować po Europie.
 
2.  czasownik posiłkowy być w odpowiedniej formie osobowej + 3 osoba liczby
pojedynczej/mnogiej czasu przeszłego
 
 Przykład:   Julia będzie czytała książkę.
                     Jutro (my) będziemy tańczyli/ tańczyły w klubie.
                     W przyszłym roku (wy) będziecie podróżowali/ podróżowały.
                                                                                                                                   
 
  BYĆ +                     3 os. czasu przeszłego
ja będę Ja będę tańczył / tańczyła w klubie.
ty  będziesz Ty będziesz pisał/pisała zadanie.
on, ona, będzie On/ona/ono będzie oglądał/ oglądała film.
ono
my  będziemy            My będziemy spotykali/spotykały się ze
znajomymi.
wy   będziecie Wy będziecie słuchali/ słuchały muzyki.
oni/one będą Oni/ one będą podróżowali/podróżowały po Europie.
 
Czasowniki móc, chcieć, musieć  występują w czasie przyszłym tylko w wersji:
                    być + 3 os. liczby pojedynczej/ mnogiej czasu przeszłego

 
MÓC
Przykład:
Jutro będę mogła tańczyć w klubie.
Czy będziesz mógł się ze mną dziś spotkać?
Niestety nie będziecie mogli oglądać tego filmu. To film dla dorosłych, a  wy nie macie jeszcze
18 lat.
 
CHCIEĆ
Przykład:
Za miesiąc będę chciał  jechać na urlop.
To dziecko będzie chciało bawić się z mamą.
Państwo Rossini będą chcieli  zwiedzić miasto Łowicz.
 
MUSIEĆ
Przykład:
Jutro będę musiała pracować bardzo długo.
Za tydzień wy będziecie musieli uczyć się do egzaminu.
One będą musiały rozmawiać z nami po polsku.
 
Określniki  czasu przyszłego:   jutro, pojutrze, za tydzień, za miesiąc, za rok, w przyszłym
tygodniu, w przyszłym miesiącu, w przyszłym roku, w przyszłości.
Czas przeszły

Czas przeszły w języku polskim tworzymy od tematu bezokolicznika (w aspekcie dokonanym

lub niedokonanym) przez dodanie następujących końcówek.                     
 
Liczba pojedyncza
  Czas teraźniejszy Czas przeszły
    Rodzaj męski Rodzaj żeński Rodzaj nijaki
bezokolicznik mieszkać      
ja mieszkam mieszka-łem mieszka-łam ---
ty mieszkasz mieszka-łeś mieszka-łaś ---
on/ona/ono mieszka mieszka-ł mieszka-ła mieszka-ło

 
Liczba mnoga
  Czas Czas przeszły
teraźniejszy
    Rodzaj Rodzaj
męskoosobowy niemęskoosobowy
bezokolicznik mieszkać    
my mieszkamy mieszka-liśmy mieszka-łyśmy
wy mieszkacie mieszka-liście mieszka-łyście
oni/one mieszkają mieszka-li mieszkał-ły
 
UWAGA!
Niektóre czasowniki odmieniają się nieregularnie np.: mieć, jeść, iść, móc.
 
MIEĆ
Liczba pojedyncza
  Czas teraźniejszy Czas przeszły
    Rodzaj męski Rodzaj żeński Rodzaj nijaki
bezokolicznik mieć      
ja mam mia-łem mia-łam ---
ty masz mia-łeś mia-łaś ---
on/ona/ono ma mia-ł mia-ła mia-ło
 
Liczba mnoga
  Czas Czas przeszły
teraźniejszy
    Rodzaj Rodzaj
męskoosobowy niemęskoosobowy
bezokolicznik mieć    
my mamy mie-liśmy mia-łyśmy
wy macie mie-liście mia-łyście
oni/one mają mie-li mia-ły
 
JEŚĆ
Liczba pojedyncza
  Czas teraźniejszy Czas przeszły
    Rodzaj męski Rodzaj żeński Rodzaj nijaki
bezokolicznik jeść      
ja jem jad-łem jad-łam ---
ty jesz jad-łeś jad-łaś ---
on/ona/ono je jad-ł jad-ła jad-ło
 
Liczba mnoga
  Czas Czas przeszły
teraźniejszy
    Rodzaj Rodzaj
męskoosobowy niemęskoosobowy
bezokolicznik jeść    
my jemy jed-liśmy jad-łyśmy
wy jecie jed-liście jad-łyście
oni/one jedzą jed-li jad-ły
 
IŚĆ
Liczba pojedyncza
  Czas teraźniejszy Czas przeszły
    Rodzaj męski Rodzaj żeński Rodzaj nijaki
bezokolicznik iść      
Ja idę szed-łem sz-łam ---
ty idziesz szed-łeś sz-łaś ---
on/ona/ono idzie szed-ł sz-ła sz-ło
 
Liczba mnoga
  Czas Czas przeszły
teraźniejszy
    Rodzaj Rodzaj
męskoosobowy niemęskoosobowy
bezokolicznik iść    
my idziemy sz-liśmy sz-łyśmy
wy idziecie sz-liście sz-łyście
oni/one idą sz-li sz-ły
MÓC
Liczba pojedyncza
  Czas teraźniejszy Czas przeszły
    Rodzaj męski Rodzaj żeński Rodzaj nijaki
bezokolicznik móc      
ja mogę mog-łem mog -łam ---
ty możesz mog -łeś mog -łaś ---
on/ona/ono może móg -ł mog -ła mog -ło
 
Liczba mnoga
  Czas Czas przeszły
teraźniejszy
    Rodzaj Rodzaj
męskoosobowy niemęskoosobowy
bezokolicznik móc    
my możemy mog -liśmy mog -łyśmy
wy możecie mog -liście mog -łyście
oni/one mogą mog -li mog -ły
 
Określniki czasu przeszłego: wczoraj, przedwczoraj, w zeszłym tygodniu, w zeszłym miesiącu, w
zeszłym roku, tydzień temu, miesiąc temu, rok temu, w przeszłości.
Aspekt czasownika

Czasowniki w języku polskim występują w aspekcie dokonanym i niedokonanym. Aspekt

dokonany i niedokonany występuje w czasie przeszłym i przyszłym, natomiast w czasie
teraźniejszym używamy tylko czasowników niedokonanych np.:
(czas przeszły niedokonany) Wczoraj przez cały wieczór oglądaliśmy film.
(czas przeszły dokonany) Wczoraj obejrzeliśmy film.
(czas teraźniejszy) Codziennie oglądamy nasz ulubiony serial.
(czas przyszły niedokonany/złożony) Jutro o tej porze będziemy oglądać telewizję.
(czas przyszły dokonany/prosty) Jutro obejrzymy kolejny odcinek.
Dwa czasowniki, z których jeden oznacza czynność trwającą, a drugi czynność zakończoną
tworzą parę aspektową.
 
Czasowniki dokonane tworzymy od czasowników niedokonanych na trzy sposoby:
1. przez dodanie prefiksu:
PREFIKS z- (s-) PREFIKS za- PREFIKS na-
     
robić – zrobić grać – zagrać malować – namalować
jeść – zjeść dzwonić-zadzwonić pisać-napisać
rozumieć-zrozumieć pytać-zapytać uczyć (się) – nauczyć (się)
kończyć-skończyć
PREFIKS u- PREFIKS po- PREFIKS wy-
     
gotować – ugotować czuć – poczuć pić – wypić
myć – umyć słuchać -posłuchać tłumaczyć - wytłumaczyć
słyszeć-usłyszeć myśleć-pomyśleć prać - wyprać
 
2. przez zmianę tematu np.: dać – dawać, kupować – kupić, otwierać – otworzyć, spotykać (się)
– spotkać (się), powtarzać – powtórzyć, wracać – wrócić, dostawać – dostać, zwiedzać -zwiedzić
3. pary aspektowe tworzone przez dwa różne czasowniki np.: oglądać – obejrzeć, brać - wziąć,
widzieć – zobaczyć, mówić - powiedzieć
 
Niektóre czasowniki np.: być, mieć, móc, musieć, woleć, wiedzieć występują tylko w formie
niedokonanej.
Czasowniki ruchu

Iść czy chodzić, jechać czy jeździć

Iść i chodzić to bardzo podobne czasowniki

 jeśli czynność wykonywana jest jeden raz (albo właśnie teraz), używamy czasownika iść
 jeśli czynność wykonywana jest kilka razy, używamy czasownika chodzić
Czasowniki jechać i jeździć
jechać i jeździć to bardzo podobne czasowniki
 jeśli czynność wykonywana jest (albo właśnie teraz), używamy czasownika jechać
jeśli czynność wykonywana jest kilka razy, używamy czasownika jeździć
Odmiana czasowników iść i chodzić oraz jechać i jeździć
Odmiana czasowników iść i chodzić oraz jechać i jeździć

 
teraz, w tym momencie, regularnie, często, zawsze itp. lubię +
jeden raz chodzić/jeździć
Kto?        
iść jechać chodzić jeździć
ja idę jadę chodzę jeżdżę
ty idziesz jedziesz chodzisz jeździsz
on, ona, idzie jedzie chodzi jeździ
ono
my idziemy jedziemy chodzimy jeździmy
wy idziecie jedziecie chodzicie jeździcie
oni, one idą jadą chodzą jeżdżą
 
Czasownik jechać /jeździć łączy się z narzędnikiem np.: jeździć samochodem, rowerem,
samochodem, autobusem…
Czasowniki oznaczające ruch i stan
Czasowniki dynamiczne (oznaczające ruch), np. iść, chodzić, jechać, jeździć łączą się z
przyimkiem do + dopełniacz  lub na + biernik.
Czasowniki statyczne (oznaczające stan), np. być, mieszkać, znajdować się, leżeć łączą się z
przyimkiem "w" + miejscownik lub "na" +  miejscownik.
Czasowniki dynamiczne oznaczające kierunek przeciwny do poprzedniego, np. wracać, iść (w
znaczeniu wracać), pochodzić łączą się z przyimkiem "z" + dopełniacz.
UWAGA: jeśli byłeś u lekarza (osoba) i teraz wracasz, używasz przyimka "od" + dopełniacz.
 
iść do + dopełniacz, być w + miejscownik; wracać z + dopełniacz
 
  kraj: miasto: obiekt architektura
Polska, Kraków, architektury: zielona:
Włochy Warszawa dom, park,
teatr puszcza
  do + dopełniacz
iść, jechać do Polski, do do Krakowa, do do domu, do do parku, do
 Włoch Warszawy teatru puszczy
  w + miejscownik
być, w Polsce, we w Krakowie, w w domu, w w parku, w
znajdować Włoszech Warszawie teatrze puszczy
się
  z + dopełniacz
wracać, iść z Polski, z z Krakowa, z z domu, z teatru z parku, z
Włoch Warszawy puszczy
 
iść na + biernik i być na + miejscownik; wracać z + dopełniacz
 
  ważne aktywność duży ucho: oko: usta:
instytucje: sportowa: teren: koncert, film, kawa,
poczta, trening, parking, wykład spektakl obiad
dworzec mecz stadion
  na + biernik
iść, jechać na pocztę, na trening, na na koncert, na film, na kawę,
na dworzec na mecz parking, na wykład na na obiad
na stadion spektakl
  na + miejscownik
być na poczcie, na treningu, na na na filmie, na
znajdować na dworcu na meczu parkingu, koncercie, na kawie,
się na na spektaklu na
stadionie wykładzie obiedzie
  z + dopełniacz
wracać, z poczty, z treningu, z z koncertu, z filmu, z kawy,
iść z dworca z meczu parkingu, z wykładu ze z obiadu
ze spektaklu
stadionu
 
osoba: iść do + dopełniacz, być u + dopełniacz; wracać od + dopełniacz
  profesor babcia kolega
iść, jechać do profesora do babci do kolegi
być, znajdować się u profesora u babci u kolegi
wracać, iść od profesora od babci od kolegi
Przysłówek
Przysłówek odpowiada na pytania:  jak? gdzie? kiedy?
To nieodmienna część mowy, to znaczy, że nie zmienia swojej formy.  Przysłówka używamy do
określenia czasownika:
Przykład: Mam się dziś dobrze.
lub przymiotnika:
Przykład: Emilka jest bardzo chora.

Większość przysłówków tworzymy od przymiotników, przez dodanie końcówek: -o lub -e (-ie)

np.: wesoły – wesoło, szybki – szybko, głośny - głośno, cichy – cicho, smaczny – smacznie,
regularny – regularnie, aktualny – aktualnie, świetny – świetnie… ale: dobry – dobrze, zły -
źle