PRZEKONANIA SPOŁECZNE

 
 
 ludzkie poglądy na świat społeczny to ideologie = społecznie
podzielane systemy wierzeń, które świat opisują, objaśniają,
mówią o tym jaki powinien być i jak to osiągnąć
 systemy wierzeń współdziałają z motywami społecznymi
o przekonania są w służbie motywów
o motywy: aby podnieść naszą samoocenę, poczucie
sprawczości, rozumienia świata wokół nas, poczucie
społeczności (np. polska martyrologia = usprawiedliwienie,
np. no nie jesteśmy bogaci bo wojna coś tam krzyżacy) ->
abyśmy czuli się dobrze jako naród)
o np. motyw podniesienia własnej wartości
 przekonanie, że "ludzie wiedzą swoje"
 poglądy na świat społeczny są skutkiem motywów i emocji +
odzwierciedlenie przekonań panujących w danej kulturze
 status quo
 
POGLĄDY NA NATURĘ LUDZKĄ
 
ZAUFANIE SPOŁECZNE:
 KAPITAŁ SPOŁECZNY = wyznacznik rozwoju i produktywności
społeczeństw; sieć formalnych i nieformalnych więzi międzyludzkich
opartych na zobowiązaniach i wzajemności (Putnam).
Jego kluczowym składnikiem jest zaufanie społeczne – z góry
przyjmowane założenie, że większość osób jest uczciwa, pomocna oraz
godna zaufania, a intencjonalne działania innych ludzi przynoszą
wynik po naszej myśli (Misztal)
 zawiera się we wspólnotowości (nie każdy może być sprawczy,
ale każdy może być wspólnotowy)
o tak jakby za wspólnotowość należałaby nam się nagroda
 w przypadku choroby, nieszczęścia - wiara w niesprawiedliwość
świata, psychologiczna racjonalizacja (próba, Boży plan)
 zaufanie pomniejsza koszty transakcji poznawczej, korzystne
zjawiska
 Polacy bardzo nieufni wobec obcych
o materializm = nastawienie na zysk za wszelką cenę,
gospodarka komunistyczna, pogoń za zyskiem
o doświadczenia generujące nieufność - doświadczenie
komunizmu, wojny, niedostatku
o kultura kolektywistyczna - kolektywistyczne
społeczeństwo tworzy bezpieczeństwo ale niszczy zaufanie
(ufamy swoim idk)
 dobrych ludzi czeka nagroda
  bardziej ufamy "swoim" (rodzina, bliscy, znajomi) -> swoi mają
bardziej pozytywny stereotyp niż obcy (ludzie myślą lepiej o
członkach własnej grupy niż o obcych)
  ogólne przekonanie, że członkowie naszej grupy będą działać na
rzecz naszego interesu (badanie z rozdawaniem kasy przez
pielęgniarkę/ekonomistę/psychologa)
o im bardziej odległa od nas grupa, tym bardziej używamy
wobec niej stereotypu
 nieufność napędza korupcje (Sztompka)
o im bardziej ludzie ufają swojemu państwu tym są wobec
niego bardziej uczciwi
 
przekonania o wyższości własnej grupy są złudzeniem w służbie
dążenia do wysokiej samooceny
 
 
 
 CYNIZM:
= negatywny pogląd na ludzką naturę; przekonanie, że ludzie łatwo
ulegają deprawacji pod wpływem władzy, są egoistyczni, leniwi i
lekceważą zasady etyczne; wiara w negatywne stereotypy różnych grup
 dopatrywanie się samych negatywnych cech
 brak zaufania społecznego
 wywiódł się z komunizmu w Pl
 mniejszy udział w wyborach(kogo nie wybierzemy będzie zły),
obniżona satysfakcja z życia, silniejsza rywalizacja, szybsze
tempo życia, traktowanie pracy wyłącznie jako źródła dochodu
 większy w społeczeństwach, które doświadczyły komunizmu
 związany z totalitaryzmem - kłamliwość propagandy
 kultura picia alko (tłamszenie emocji)
wiara w życie jako grę o sumie zerowej = interesy ludzi są sprzeczne,
stosunki ludzkie antagonistyczne, a wygrana jednego człowieka jest
możliwa tylko za cenę przegranej drugiego. (człowiek człowiekowi
wilkiem)
 Żywiona raczej przez przegranych niż wygranych.
 powiązana ze wskaźnikami hierarchii społecznej
 częściej w biedniejszych krajach
 np. silniej w to wierzą osoby, które oblały prawko
 racjonalizacja własnej porażki
 
 
 PRZEKONANIE O STAŁOŚCI CECH LUDZKICH:
 (Carol Dweck) - większość ludzi przyjmuje koncepcje stałości, bądź
wzrostu własności (inteligencja, moralność, osobowość)
 samoregulacja (np. inteligencja: jeśli stała - osoba gorzej znosi
porażki, jeśli zmienna - porażka jako wyzwanie, zachęta do
poprawy)
 mają inne atrybucje (stałość vs zmienność)
 
 
 MAKIAWELIZM:
= podporządkowanie się zasadzie "cel uświęca środki" i skłonność do
osiągania swoich, egoistycznych celów za cenę kłamstwa,
dwulicowości, oszustwa i innych manipulacji, przekonanie, że ludzie
są interesowni, głupi, leniwi
 mówienie ludziom tego co chcą usłyszeć
 często kłamią, ukrywają informacje, mają obniżoną empatię
 dbają o wywołanie dobrego wrażenia na innych
 bardziej skuteczni w kontaktach interpersonalnych, szczególnie
jednorazowych i bezpośrednich, jeśli służy to ich interesom
podobny do:
a) narcyzmu – poczucia wyższości, wielkości;
b) psychopatii – impulsywności, skłonności do łamania norm
moralnych, braku empatii, lęku
Paulhus Williams – ww. to trzy ciemne cechy osobowości. Mężczyźni
częściej są makiawelistami niż kobiety.
 
 
PRZEKONANIA O ŚWIECIE SPOŁECZNYM
 AUTORYTARYZM
 akceptacja, że ktoś nad nami ma władzę
 Bob Altemeyer - Skala Autorytaryzmu Prawicowego
o przekonanie o własnej słuszności moralnej
o autorytarna uległość = skłonność do bezkrytycznego
ulegania autorytetom i władzom, do obdarzania ich
respektem i wypełniania ich zaleceń nawet wtedy, gdy nie
są one zgodne z prawem;
o autorytarna agresja = skłonność do narzucania pod
przymusem własnych poglądów innym i karania ludzi o
poglądach odmiennych
o konwencjonalizm = tradycja, my mamy rację, inni nie
 daje nam bezpieczeństwo, poczucie poukładanego świata,
potrzeba poznawczego domknięcia, stosowanie utartych tradycji,
brak refleksji "dlaczego"
 
(Rokeach) dogmatyzm = osobowościowo uwarunkowana skłonność do
sztywności poglądów i ich niepodatności na zmianę pod wpływem
myślenia czy nowych informacji.
 KOLEKTYWNA MOTYWACJA BEZPIECZEŃSTWA = grupowe dążenie
do harmonii, porządku, przewidywalności i zbiorowego poczucia
bezpieczeństwa(w przypadku rzeczywistego zagrożenia)
 autorytaryzm silniejszy u osób, które mają pewne cechy
osobowości (np. większa potrzeba domknięcia poznawczego)
 
 ORIENTACJA NA DOMINACJĘ SPOŁECZNĄ = ogólna skłonność do
uważania nierówności międzygrupowych za uzasadnione i pożądane,
spostrzeganie pewnych grup społecznych jako zasadnie nadrzędnych i
dominujących nad innymi, gorszymi grupami
 cel: chcemy być wyżej, na tej wygranej pozycji
 osoby bardziej zorientowane na dominację - mężczyźni
 równościowo - kobiety
 uprzedzenia do grup o niskim statusie - nasilany emocją gniewu
 uprzedzenia do orientacji na dominację - nasilnay emocją
strachu
 
 
LEGITYMIZACJA PORZĄDKU SPOŁECZNEGO
tożsamość społeczna - wytwór umysłów społeczności, społeczne
podzielanie poglądów -> ułatwia to komunikację wewnątrzgrupową ->
wzrost spójności grupy
 system działa lepiej kiedy wierzymy w jego moc i sprawidliwość
(wiara, że dobra są rodzielane sprawiedliwie, cnota zostaje
wynagrodzona, a występek ukarany)
o świat jest wtedy przewidywalny, wiadomo co należy robić
(zły zostanie ukarany, dobry i sprawiedliwy nagrodzony)
 
TEORIA USPRAWIEDLIWIANIA SYSTEMU (Jost i Banaji)
 zakłada istnienie ogólnej motywacji ideologicznej do obrony i
legitymizacji politycznego i ekonomicznego status quo
 spełniona za pomocą stereotypów + ideologii
usprawiedliwiających system (wiara w usprawiedliwianie świata,
która wynika z potrzeby racjonalizacji)
 powstała dlatego, że pożytki ze świata legitymizowanego są
bardzo duże
 wiara w te teorie wzrasta wzraz ze spadkiem faktycznej
sprawiedliwości systemu
 wiara w sprawiedliwość świata jest tym silniejsza, im bardziej
jego faktyczna niesprawiedliwość wymaga uzasadnienia
 usprawiedliwiające mity (np. że biedniejsi ludzie są szczęśliwi i
bardziej uczciwi niż bogaci, chociaż w rzeczywistości jest
odwrotnie XD)
 a w Polsce np. jest odwrotnie i ludzie delegitymizują istniejący
porządek
 
prestiż i zamożność:
bogaty - większy respekt, większa podejrzliwość
biedny - mniejszy respekt, mniejsza podejrzliwość
sukces - podejrzliwy
 
 
POLSKA KULTURA NARZEKANIA:
 norma negatywnego myślenia o świecie społecznym
o największe niezadowolenie - sprawy odległe od własnego ja
o źródło satysfakcji - sprawy bliskie własnemu ja
 norma negatywnego samopoczucia
o badanie samopoczucia na studentach (Doliński)
 skrypty narzekania
o = społecznie podzielane schematy ciągów zachowań
wyrażających niezadowolenie
o narzekanie w Pl - częste, zautomatyzowane
 ludzie twierdzą, że narzekanie poprawia samopoczucie - funkcja
oczyszczająca
 tworzenie wsparcia i bliskich więzi społecznych poprzez
narzekanie
 ludzie czują do siebie większą więź jeśli mają wspólne poglądy -
jednoczą się przy wspólnym narzekaniu
 narzekanie u Polaków jako skrypt budowania i podtrzymywania
więzi społecznej
 
 
POGLĄDY POLITYCZNE (John Jost)
 ideologia
 lewica - zmiana, równość, postępowość, liberalizm
 prawica - stary porządek, stabilność, konserwatyzm, kapitalizm,
nacjonalizm
 konserwatyzm - opór przed zmianą, akceptacja nierówności
społecznych
 liberalizm - zmiana, szukanie przyczyn w błędach
funkcjonowania systemu i chęć jego poprawy
o sądy liberalne wymagają więcej myślenie
 socjalizacja w przyjmowaniu poglądów społecznych (np. dzieci -
rodzice), cechy osobowości
 bardziej inteligentne dzieci wyrastają bardziej na liberalne
poglądy (XD)
 konserwatyzm - poczucie lęku, zagrożenia, niechęć do
dwuznaczności, lepsza recepta na lęk, większe poczucie jedności,
solidarności, pewność, większa potrzeba przynależności,
domknięcia, podstawowy błąd atrybucji, szukanie przyczyn w
ubytkach danej osoby
konserwatyzm - dla głupich i samotnych
liberalizm - dla inteligentych
 
 
 TEORIA OPANOWYWANIA TRWOGI = samo myślenie o śmierci
powoduje nasilenie wiary w światopogląd własnej grupy oraz zwiększa
odrzucenie osób wyznających odmienny światopogląd (szukamy
poczucia bezpieczeństwa, stabilności)
 Świadomość nieuchronności własnej śmierci -> poczucie
zagrożenia, obezwładnienie -> adaptacje: światopogląd i dążenie
do wysokiej samooceny
 
 MOTYW DOMKNIĘCIA POZNAWCZEGO = wzrost zapotrzebowania na
jasną i jednoznaczną wiedzę o jakimś problemie, szczególnie gdy w jego
sprawie trzeba podjąć działanie (osoby te częso skłaniają się ku
konserwie, często koreluje z dużą agresją)
NACJONALIZM = ideologia; więzi narodowe są najważniejsze dla
jednostki i społeczeństwa, mają one charakter przymusu i powinności
moralnej, a lojalność narodowa powinna wyłączać wszelkie inne
rodzaje więzi, bo ta pierwsza stanowi jedyną prawomocną podstawę
władzy i państwa, własny naród jest zaś z natury lepszy od innych
(Szacki). Ekskluzywny= wyłączający(niemiec nie może być polakiem, bo
polakiem się trzeba urodzić)
 walka za naród, eliminacja ciągłego wroga, jednorodność narodu
 autorytaryzm, ksenofobia
PATRIOTYZM = rodzaj tożsamości społecznej wyrażający się w
przywiązaniu i miłości do własnego narodu. Inkluzywny
 Skarżyńska - kwestionariusz przedstawiający różnice pomiędzy
nacjonalizmem i patriotyzmem
 inkluzywny = włączający
 
 
 
Strukturyzowanie poznawcze (Neuberg i Newsom, 1993)
 Tworzenie i wykorzystywanie reprezentacji poznawczych (w tym
schematów, prototypów, skryptów i stereotypów) –
uproszczonych generalizacji uprzedniego doświadczenia – celem
wyjaśniania sytuacji i uzyskiwania poczucia pewności