RILINDJA

KUPOLA BRUNELESKI

ANALOGJI: (Panteoni)1 prej sekreteve si qendronte kupola ishin kasetonet; grryerje e

kupoles qe ne vetvete hiqnin nje pjese te materialit qe kupola kishte per ta bere ate
me te lehte.→
-konceptin e kasetoneve e vendosi Brenda
kupoles do ishte me 2 shtresa; njera prej tyre
me e gjere (diku 2m) e gurte ne pjesen e
brendshme dhe tjt me e holle (60cm-1.20m)
prej tulle ne hapsiren e jashtme duke fshehur
keshtu kasetonet.
-vetem ne brinjet dhe ne nervaturat do kishte
trashesi↑
↓-ne kupole mund te ecim pergjate
korridoreve per te arritur ne maje (sot atraksion turistik.)
-eshte ndertuar shkalle pas shkalle(jo fillimisht nervaturat pastaj mbushja si ne
Gotik)

-per te favorizuar ritme te shpejta te kantierit, jo vonesa per

arsye te ngurtesimit te llacit, vende vende do vendoste gure
vertikale (vendosje ne formen e nje kurrizi peshku) te cilat
pengojne rreshqitjen

-kur gjeti planin e nderteses ajo ishte ne formen e nje nefi qendror dhe nje transepti I cili nderpritej ne baze ne formen e nje
kendi te drejte, ai e kpt qe nese do bente ashtu sic ishte planifikuar mbi kete tambur 8kendesh kupolen, ne te vertete kupola do te
shkarkonte shume mire ne krahet e kryqit, ne pjesen e altarit dhe ne pjesen e mbuleses por ne brinjet e tjera nuk do kishte ku te
shkarkohej.
-ne kete menyre perdori konceptin e kundraforces gotike vetem qe ne ato brinje ku nuk kishte keto pjese planimetrike (ne 4
cepat me kend) do te vendoste blloqe te medhenj nd. te cilet marrin peshen e kupoles dhe e trasferojne ne Toke, aty ku ishte
lartesia e kraheve te kryqit, e transeptit, altarit dhe njekohesisht korpusit kryesor
-ekuilibrimi I shkarkimit ne menyre uniforme peshen e kupoles e beri npm ndertimit te tribunave ne kende↑
-lartesi gati gotike, kapercim i 100m diku tek 108m
-problem per kete kupole ishte ndertimi I skeleterise e cila u vendos te ndertohej qe
nga baza e saj hap pas hapi. (menyre sh Romake)
- Rilindja vendosi qe projekti te jete teresisht I
mbaruar ne plane, fasade, prerje dhe te kete
njekohesisht nje maket te drujnjte ku mund te
jepeshin te gjitha detajet ark.) ne SH 1:30ose 1:100
-kupola perfundon ne pjesen e siperme me nje ←minitempull I cili vendoset
aty ku kishte pasur syrin e madh te hapur Panteoni, por kpt u vendos aty per
te favorizuar ndricimin
SPITALI INNOCENTI →
-E ndertuar ne nje shesh te vogel kuadratik
-pallat ( si jetimore sot)
-vendoseshin femijet pa prinder, (edhe ato qe prinderit u kishin ikur ne
lufte) te pafuqisshem politikisht, socialisht dhe fizikisht
-objekt I ndertuar dedikuar nje shtrese te parendesishme
-ngjyre gri dhe I bardhe
-femijet te simbolizuar ne fasade si engjuj
te mbeshtjelle ne fashe qe tregonte
vuajtjen e tyre brenda rozetave rrethore
bojeqielli dhe duke u bere I vetmi element
dekorativ ↓

-arkitekture e ekuilibruar/ qete

-thekson horizontalitetin duke na treguar
qe pervecse ketyre ndertimeve te kultit, ne
ark e Rilindjes, nje rol te rendesishem do
te kene dhe ndertesat publike.
-Qyteti jo vetem do te kontribuoje
per ruajtjen e kesaj shtrese (sic ishin
keta femije) por do ndertojne dhe
arkitekturen e bukur.
-sheshi shihej si nje vend ku njerezit
mund te mblidheshin per te festuar, per te qendruar me shoqeri, te qete, si
ne nje agora.
-shesh I kufizuar si nje agora (antike, greke)
-sheshi u kushtezua nga sfondi social
-dominojne linjat horizontale, perseritja e harqeve te njepasnjeshme, riperseritja e dritareve
ne pjesen e siperme, I gjithe objekti shtrihet horizontalisht.
-rilindja heq dore nga harku me maje (qe per ta ishte barbare) kthehet te gjysme harku

KISHA E KRYQIT TE SHENJTE NE FIRENCE (SANTA CROCE)

←KAPELA PAZZI
-ndertohet nga nje familje e pasur
-jehone e ark. Romake (forma, hark qendror, elemente te orderit arkitetkonik anesore,
attico ku mund te shkruanin dicka ne pjesen e siperme, kupola)
-ajo qe dominon ne kete arkitekture eshte adhurimi I
ark. Romake
-vepra e vendosur ngjitur me nje katedrale ekzistuese
per pasoje kushtezohet nga objektet perreth dhe
vendoset ne fundin e oborrit te manastirit
- si pasoje u kushtezua edhe ne formen e saj gjeometrike
-iu afrua planimetrise simetrike por nuk e kishte ate
-planimetri ne forme drejtkendeshi I cili vendoset terthore aksit te levizjes
-paraprihet nga nje pronaus
-kompozim gjatesor
-ne brendsi na kujton krejtesisht romen e lashte (dekori)
-elemente me qemere kasetone

-kupola e altarit, sebashku me kupolen qendroren dhe me kupolen ne fillim eshte perdorur si nje
menyre e bukur per te theksuar aksin e levizjes
-vete kupola behet element mbulues I hapesires se brendshme, kupole
e madhe, qendore. Kur kthen koken lart, te ben te perceptosh nje
kompozim qendror, ne kete moment nuk jemi ne gjendje te
perceptojme se ne cilat plane I kam harqet mbeshtetese
-kupola qendrore e madhe na ben te perceptojme nje kompozim
qendror me 13 ndarje

BAZILIKA E SHEN LORENCES

-ne rilindje, nje object kulti nuk do jete me nje kishe, por nje bazilike
-fasade e pambaruar, per te ishte thjesht nje mur qe kufizonte
planimetrine
-perfeksionin ne forma planimetrine
-nga interier spektaktolar ne exterier te anashkaluar
-simetri aksiale ne planimetri
-ka studiuar ne menyre
modulare hapesirat
-nje nder interieret me te
bukura sepse kur futem
u
-bardhe e gri
-duket sikur eshte
kapitel I dyfishte
(arkitra, frize, kornize)
per ta bere kolonen me

te larte dhe per te bere te mundur te shikojme deri

ne ekstremitetet e nefit
-bazilika mbulohet me mbulese te sheshte

SACRISTIA E VJETER
-kapela e vogel
-pjesa e shtuar per familjen Medici
-vendosej trupi ne nje qender kompozicionale
-perseri gri me te bardhe
-perseri njera kupole e madhe dhe nje e vogel
ndjekin aksin gjatesor
-thjeshtesi arkitektonike
-linja harmonike

PALMANOVA↓
Sipas Albertit (pasardhesi I Bruneleskit) qyteti ideal duhet:
-te kishte kompozim qendror
-te ishte I fortifikuar
-me nje shesh qendror qe perfundon ne menyre radiale te gjitha rruget
-objektet kryesore qe I korrespondojne pushtetit politik, pushtetit te kultit dhe pushtetit gati human(Library,tempull, pallat
adrministrativ (bashki))
-keto duhet te ishin ne qender dhe te gjitha rruget duhet te te dergonin aty.
ALBERTI fillon te mesoje te ndertoje ne menyre romake pasi
kishte lexuar VIRTRUVIN
 ←PALLATI I RUCCELLAIT
-harqe te njepasnjejesh te mbivendosur mbi njeri tjt mbi Friza
horizontale qe duket sikur e ndanin ne kate (si tek Colosseu)
-elemente decorative te pilastrave
-imitonte ngritjen ne piedestal te romakeve
-imitonte orderat nga toskan, dorik
-Roma u be per ta elementi mbi te cilin mbeshteteshin per te bere
arkitekturen.

SHEN MERIA NOVELA →

- ne fasade ka sjell konceptet e arkitektures Romake te transplatuar ne nje
menyre qe ska lidhje me ate mrapa
-duket sikur kam nje tempull te mbivendosur tjt
-ka piedesal
-Entablementi si tek harqet e triumfit
-ka simetri
-ka elemente gotik si rozete dhe hark me
maje
-ka fronton
←-ne interier ka shume dekoracione

TEMPULLI MALATESTIAN→
-veper romake
-nef qendror
-mbulimi me nje mbulese me qemer
I cili do shkarkoje ne kto qemere
spintat horizontal
-ne fasade ai perdor objektin per te
shkruajtur mbi frize
-ne harqet e triumfit vendos rozeta
decorative
↓-entablementi del mbi pilaster

-ne interier alberti nuk

mundi te beje ndarjen e
kapelave anesore te cilat
npm mbuleses se tyre
duhet te thithnin peshen e
mbuleses qendrore→
-kupola e paperfunduar

-aty ku mendonte kupolen tregonte qe aq e rendesishme eshte kompozimi

qendor tek rilindasit saqe edhe brenda nje planimetrie gjatesore ata gjejne menyren te vendosin nje kompozim qendor
 ←KISHA E SHEN ANDREAS
-ekzistence e nje frontoni qe mbeshtetet ne 4 kolona
-perceptojme tendencen per te imituar nje hark triumfi (qe ka detyruar te hape me
shume sec duhet kolonat) ne fasade ama edhe imitimi i nje tempulli grek ku kolonat e
medha jane hypur ne piedestal dhe nuk kane antablement.
-Keshtu qe fillimisht perceptohet tempulli me pas harku I triumfit
-proporcionet e tempullit perceptohet ne exterier dhe ne interier (te njejtat kolona, e
njejta lartesi, me te njejten distance)
-nef qendror, kapela anesore
-Forma gjeometrike e rilindesve e rregullt ne proporcione1:1

-Ne interior ne qemerin kryesor cilindrik kasetonet jane te vizatuar,

ne qemeret anesor te verteta (memoria romake)→

TIPOLOGJI (banimi)
PALLATI I TOSKANES ↓
-objekt banimi I destinuar per nje familje te vetme
-nga jashte duket sikur fortese me gure te medhenj
-Ne katin e pare dritaret jane te vogla qe mbyllin komunikim me
ambjentin e jashtem, sepse kishte mosqendrim social, probleme
politike.
-Kati I pare me gure te palatuar krijon efekt drit-hije si
romaket.
-Karakter fortifikues.Pallati ishte ne krah te rruges.
-Nuk krijonte shesh me fasaden e saj. Ka lartesi me te
madhe se katet e tjera, me qellim qe te siguroje privatesi
dhe mbrojtje sociale.
-Kati I dyte me gure te zvogeluar, te latuar.
-Kati I trete vetem guret e qemereve. Ambjent banimi
me tendencen qe ti largohen rruges.
-Linjat horizontale bashke me ndryshimin e tekstures
tregon qe kemi ndarje funksionale ne kate. Korniza e
katit te fundit eshte me e plote dhe e dekoruar. Arkitekti
ka liri shprehje sepse ndihet I lire dhe I pa cenuar politikisht.
-Harqet e njepasnjeshme si akuaduktet ne Rome
-Pallati kishte 3 harqe por qe I shtohet dhe nje I katert, sepse shtohet familja Rikardi.
-Planimetria ne qender kishte nje atrium si ne Rome. Siguronte ngrohtesine ne familje ku mblidheshin te gjithe rreth saj duke u
ndier te mbrojtur. Oborri I brendshem shfaqet dekorativ. Dekoracioni eshte liri qe I jepet arkitektit. Shpreh alegri dhe tolerance.
-Eksterieri eshte shume I varfer ndersa interieri teper I dekoruar.
-Shkalla nuk ka vlere arkitektonike por funksionale
PALLATI DUKAL URBINO →

-Forme e parregullt gjeometrike.

-Pjesa ku bashkohet pallati I vjeter me pallatin e ri ndertohet nje
fasade jugore me drejtim nga Roma. Ishte I destinuar per zyren e
dukes.
-Ne zyre per te paren here shohim perdorimin e drurit ne interior per
dekoracion. Druri ishte i dekoruar me improvizime 3D te cilat na
benin ta perceptonim shume me te madh sec ishte.↓

-Fasada ka aks simetrie, dy kolona te gjata si shenjuese ne qytet.

Tendence per tu dekoruar fasada. Shohim ngjyren e bardhe ne
elementin e gurit.
-Ne oborrin e brendshem eshte vend I dekoruar. Kolonat ne kend jane
ndryshe nga pallati I Toskanes. Kolona kendore kthehet ne pilaster ne
formen e germes L.↓

←PALLATI MASSIMI, Rome

-Fasada e lire nga linjat horizontale.
-Hapje ne katin e pare. Pjesa e murit fortifikues eshte kthyer ne
llozhe.
-Anomali: Forme jo e rregullt gjeometrike. Fasada e kurbezuar
duke iu pershtatur rruges.
- fasada ne katin e pare Krijon aks simetrie dhe ka efekt drite hije
fale hapjes ne fasade.
-Dekoracion I tepruar. Dritaret ne qemer hapen ne forme te
kurbezuar,u quajten dritare ne formen e gojes se ujkut.
PALLATI CAPRINI→

-Ka gure te latuar.

-Ne katin e dyte ska gure fare. Nuk kane karakter fortifikues.
-Ka dekoracion guri ne eksterier per te paren here.
-Kjo tregon ambjentin social joluftarak dhe lirine e shprehjes
qe ka arkitekti.
-Ky pallat eshte vetem dy katesh. Ska nevoje per kat te trete,
sepse njeriu ndihet I mbrojtur edhe ne katin e dyte.

←PALLATI CHIERICATI

-Vendosja e pallatit para nje sheshi (gje qe nuk lejohej tek

arkitekturat e meparshme)
-kati I pare hapet krejtesisht si nje stoa
-kati I dyte hapet ne llozha anesore
-Aks simetrie
-npm lojes drite-hije qe keto hapje bejne, kuptojme ekzistencen
e nje korpusi simetrie
-Nuk ka oborr te brendshem

PALLATI PITTI
Forme U- forme ndryshe
Pallati I rilindjes Nuk qendron me para sheshit- por ky po
Pallati I rilindjes ka fasade te drejte—Ky ka fasade ne forme u->
karakteristike e rezidencave te Barokut
Kishte qellim qe ti bente kalimtaret te perceptonin qe ky object
eshte I pacenueshem
Karakter fortifikues
Gur I palatuar ne katin e pare, si Toskana

E vetmja bukuri ishte Oborrri I brendshem- I mbyllur- Atrium

Ka aks simetrie ne hyrje qe drejton dhe parkun
Parku- Element I ri
 KATEDRALJA E MILANOS
Katedrale thuajse GOTIKE
Harqe gjysmerrethore dhe jo me maje
Leonardo da Vinci- piktor/ teoricieni qe beri pikturen.
Per rilindasit cdo gje qe pikturohej duhet te vendosej ne nje sfond
arkitektonik.
Edhe ne kete picture sfondi arkitektonik ka linja romake,

SKICAT e DAVINCIT
vepra arkitektonike qe nk
ekzistonin
Njeriu Bitubian- skice qe
I jep rendesi kompozimit qendror qe I pershtatet njeriut.
Duke na thene se si duhet te ndertohet nje objekt qe te kete vlere
-te gjitha kishim kompozim qendror
-ne vend qe te benin makete te drunjte I zv ato me perspective npm syrit te
zotit
-kontributi I tij ishte teorik jo real

Bramante- nxenes I Da Vincit

Nje veper qe ishte identike me nje nga skicat e Da vincit
-nje katror apsida rreth e qark te dominuar nga kupola
-nnje apsid qe spostohet me tutje per ti krijaur vend nje altari ne kompozim
qendror

KISHA E SHEN MERISE NE SAN SATIRO

-ekzistonte nje hapesire gjatesore pa nefe te ndara
-Per te zmadhuar objektin nderhyn vtm aty ku mund te ndertonte.
-Nga njera ane kishte rruge dhe aty shton nje korpus terthor te objektit te vjete,
me qellim qe te perceptohej kryqi.
-Ne anen e rruges duhej te ishte altari, por ai smundet ta beje kete shtese
-Por ne interior npm nje picture iluzionative na beri te perceptonim nje altar
me nje thellesi qe ne te vertete nk e kishte.
Ne kete periudhe Bramante kishte dhe konkurente
Shkon ne Rome per te rimodeluar katin e dyte te nje manastiri.
Gabimi I Bramantes ne ndertimin e ketij oborri te brendshem qe nje
arkitekt nuk do e donte ishin Kolonat e holla ne kat te dyte qe peshojne
ne hark te cilat prishin stabilitetin

←Ne Rome jep kontribut te mrekullueshem

Nje nder to SHKALLA BELVEDERE
-Shkalle qe I duhej papes per te hypur ne rezidencen e tij
-po te ishte nje arkitekt tipik rilindas ai do kishte prishur nje
pjese te hapesires dhe kishte ndertuar shkalle
-ai projektoi nje shkalle ne forme spirale qe vjen zgjerohet drejt
lartesise
-e hapi si oborr, krijoi transparence
-shkalle qendrore,
-vlera estetike
-Kolonat ne shkalle kishin funsksion mbajtes.

BAZILIKA E SHEN PJETRIT

-deri ne kohen kur Bramante vjen ne Rome kjo
bazilike kishte ardhur ne te njejten forme sic ka qene
ne kohen e Kostandinit (paleokristiane me nefe,
transept, abside dhe mbulese te sheshte)
-sot nk ekziston me
Ne 1500 u rikonstruktua nga Bramante (me sakte u
ribe)
-mbeten vetem fragmente muresh
-bazilika qe shikojme sot nk eshte sipas projekteve te
Bamantes, projektin e tij e shikojme ne nje monedhe
(pasi ishte tradite qe projekti stampohej ne monedhe
dhe betonohej Brenda objektit arkitektonik.
-Bramante kishte imagjinuar:
nje kupole qe dominonte
nje kupole qe mbeshtetej ne nje kub te madh ku ky kub do ishte volumi
kryesor gjeometrik I bazilikes
basieni npm nje nefi qendror dhe nje nefi terthor do te ndiqte kompozimin
qendror duke dhene nje kryq barabrinjes
kompozimi qendror ishte rreth nje kupole te madhe 40 m te larte
-nga te gjitha anet do ishte I njejti element simetrikisht te vendosur
-ne pjeset anesore kishim kembanaret
←Nga vizatimi original perceptojme kete volum gjeometrik qe I
bashkangjitet ekzistueces dhe kupola binte ne te njejten pike
Ishte paraqitur dhe nje skice se si Bramante imagjinonte pilastrat

Ndryshe nga Shen Sofia

ne Stamboll nuk kemi trekendesh sferik por drejtkenesh sferik.
Pilastra kthehet ne volum mbajtes ne form L.
Hiqet kendi qe kundershton kompozimin qendror
Drejtkendeshat sferik, risi ne rilindje nga brahmante. →
OBORRI BELVEDERE

Shtese

-Ben pallat te gjate, qe te dergoje Papen nga shtepia Belvedere deri ne

Vatikan meqe ishte larg.(pa u shqetesuar nga asnje agjent atm)
-Rruga per ne bazilike kishte anash bibloteka, salla qe I kujtonin Papes
pasurine qe kishin
-2 oborre, me terren te larte dhe te ulet.
-Kjo ndikon ne ndertimit e nje pallati 3katesh dhe nje 1katesh.
Nderton 2 oborre Belvedere,
-njeri me public
-tjetri privat duke u ndikuar nga terreni.
Ne oborrin e pare nderton shkallare si ne teatrin romak, behen
ceremoni.
Ne oborrin e dyte ceremonite beheshin si te ishin brenda nje bazilike.
Fillon arkitektura e parkut.
Paralajmeron lidhjen me gjelberimin te oborrit.
Ne ditet e sotme nderpritet aksi gjatesor

←BIZHU- TEMPIETO NE MENTORE

-Tempull rrethor I vogel
-brenda oborrit vendosur mbi piedestal si romak
-Dimensione 4x4 m.
-Kolona dorike, tuskane
-Kompozim qendror- si te Da vinci
-ngjante si nje tempull romak me kupole.
-Gjurme te arkitektures klasike te ngritura mbi piedestal
-Dekorim me metope e triglife
-Mbivendosje e follosit me tempull romak te lashte
-Lartesia e tempullit aq e larte sa njeriu mund ta perceptonte te plote kur ishte brenda.
Peridha alkaike/primitive-fillimi i nje stili arkitektonik
Periudha e larget-karakteristikat kristalizohen- Bramante
Peridha e vone- deformimi i karakteristikave, lajmeruese e nje stili tjeter, barok -Mikel Angelo
Arkitekt i rilindjes. Ne 1500. Periudha e vone ne rilindje- manirizem -> tendeca per te ndertuar cdo veper ndryshe nga te tjerat.
Dhe te mos imitojne arkitektet paraardhes.
Ai ka dicka te re ne fasade, thyen rregullat e rilindjes.

SHEN LORENCO
Pjesa e drurit eshte fasada e projektuar nga Mikel Angelo per kte bazilike
Fasada aktuale sot e zhveshur nga dekoracioni- element rilindas.
Rilindasit i kushtonin rendesi saktesise planimetrike, interiorit POR jo eksteriorit.
Shkallezimet ne fasade tregojne lartesine e nefeve ne interior,- i vetmi moment qe
lidh eksterierin me interierin.

ANALIZE e FASADES SE SHEN PJETRIT.

Mbulohen shkallezimet ne fasade nepermjet nje drejtekendeshi. Duket vetem
frontoni, pjesa e orderit grek..
E shkeputur. E trashe. Korpus ne vete qe mbulon cdo gje qe ka mrapa. Pra nuk
respekton linjen e bazilikes
Respektohen hyrjet ne bazilike.
Mohohet ritmi. Kolonat nuk vendosen sipas nje rendi fiks si ne Greqi
Nuk esht fasade plane si jemi mesuar te shohim. Krijohen volume te terhequra dhe
volume te dala me para si te pjesa kryesore e tempullit grek.
Nga fasade plane ne fasade dinamike.
Ka 2 kate
Mbi entablamentin e katit te pare vendosen piedestale per kolonat e katit te dyte qe
te arrijne lartesine e vete kishes.
Rregullat thyhen . Ka dritare aty ku ne te vertete s ka te qara.
Vendosen skulptura

Ndersa ne barok ndodh dicka tjeter: arkitekti mendon njeherazi per

planimetrine dhe volumetrine e objektit.
Disa raste si ne rilindje anashkalohet fasada, ajo shihet si nje mur qe thjesht
mbyll planimetrine.
Me kalimin e kohes kur sigurohen fonde behet mbushja me dekoracion e
fasades.
↓
SHEN MERIA E FIRENCES
-ka fasade te thjeshte
-ne vitin 1860 shtohet dekoracion jo rilindas
-nuk arrijne te perfundohen totalisht fasadat

Mikelangelo Shkon ne Rome per te perfunduar projektin e Shen Pjetrit nga

Bramante ne 1500.
-Nje nga sugjerimet per baziliken
ishte ajo e arkitektit San Gallo
-Ai le pilastrat
-ruan pjesen qendrore
-nga kompozim qendror ne gjatesor
-Shton nje nef dhe 2 kembanare
-Duke kundershtuar projektin e
Bramantes. Fasada nuk konkuron
lartesine.
-Kembanaret jane me shume ne pah se vete kupola.
-Numri I kolonave eshte e madhe
-Kolona te mbivendosura, te nderprera nga entablamentet
-Pervec kesaj donte te perdorte dhe ngjyra te ndryshme mes copezave
-Mikelanxhelo ishte kunder sepse ai thoshte qe nje object madheshtor krijohet
nga dimensionet e medha dhe jo te copezuara.(I dukej I fragmentizuar)
 PROPOZIMI I MIKELANXHELOS
Kompozim qendror.
Dominon kupola.
Vetem heq absiden pa ndryshuar akset ne pjesen e fasades.
Ben nje fasade plane.
Ka 1 kolone te vetme me vetem nje entablament, mbi te nje
kolone tjeter e vogel per te arritur lartesine, por ajo kolone
ishte pothuajse e paperfillshme.
Trashesia e kolonave rritet sepse rritet dhe lartesia.
Per efekt dekorativ perdoren kolona cift.
Kupola si e Bruneleskit me 2 shtresa.
16 nervatura mbeshtetur ne kunderforca te mbeshtetura ne kolonat cift.
Mbi kupole ka nje tempull te vogel me rol ndricues.
Pjesa e kupoles duket si tempull me vete e cila perdor shtresen e pare si piedesal mbi
te cilen ngrihet pjesa kryesore, kupola.
Nervaturat e eksteriorit lidhen me interiorin, duke percaktuar dhe menyren si
beheshin mozaiket.
Kompozimi qendror do te dukej ne brendesi I mbeshtetur ne 4kendesha sferike, dhe
po te ishim ne kupolen e Bramantes do te kishim te njejtin perceptim qe kishte
propozuar edhe Mikelangjelo ku VETEM DUKE QENE POSHTE SAJ, jemi ne gjendje te perceptojme propozimin e
Bramantes ku ne interier kishim imazh te njejte si ne eksterier; kolona cifte, frontone ne dritare qe jane here
trekendesh here te kurbezuar.
Ne interier (si nje frymezim nga panteoni) riprodhon kasetonet here te rrumbullaketa, here kuadratike, me linja te
kurbezuara, te vendosura ne ate menyre me mozaike qe percjellnin skena nga historia biblike qe te theksojne akoma
me shume npm ketyre rratheve konetrik, qendren kompozicionale.
Bazilika sot. Kthehet ne kompozim gjatesor npm shtimeve.

VESTIBULI I LIBRARISE LAURENCIANE- Brenda kompleksit te

bazilikes se Shen Lorencos
Investuar nga familja Medici.
Bibloteka duhej ta kishte aksesin nga oborri i brendshem i manastirit por
problemi ishte se hyrja nuk behej sipas nje aksi gjatesor. Ai kerkon zgjidhjen
duke vendosur shkallen ne parahyrje . Me kete rast ai i jep rendesi shkalles.
Dime qe shkalla ne rilindje nuk kishte vlere arkitektonike por ne kete rast
arkitekti nuk e fsheh, ai e vendos shkallen ne qender.

Eshte e gjere dhe ngushtohen ne hyrje, duke i dhene rendesi momentit te

levizjes.
Shkalla sculpture arkitektonike. Vendoset ne qender.
Shkalla kryesore ne forme harkore per te shprehur vlerat intelektuale qe e
presin njeriun ne library.
Vestibuli ngrihet ne lartesi per te marre drite. Interior dinamik.
Forma te kurbezuara.
Kapela – sarciastia e re
-E frymezuar nga Bruneleksi.
-Hyrje jo sipas aksit kryesor, ashtu si ne
Sarcastian e vjeter tek pallati i Medicit.
-Perdor modulet e njejta, respekton lojen
kronomatike bardhe e gri.
-Volum kupole I mbeshtetur ne
trekendesha sferike
-imitim I harkut dhe gjysmeharkut
perfekt
-imitim i rozetave
-imitimi volumetrik I nje kupole te madhe me nje kupole te vogel te vendosura ne nje aks te perbashket
Ndryshimet qe sjell:
-Siperfaqe e sheshte/qeta, por nepermjet pilastrave kemi dinamizem.
-Skulptura, kolona dyshe.
-Nuk vendosen ne qender dicka sepse nuk do ti jape rendesi kompozimit qendror por vendos ne anesore 2 sargofanet,
me skulpura mbi te, dritare arkitektonike.
-Detajet e skulpturave benin diferencen.
-Thekson aksin e simetrise me altarin duke vendosur perballe saj 3 figura te rendesishme (aks gjatesor) .
-Kupola nuk ishte e ndare me ne 12 seksione ne forme velash sferike por ishte me nje imitim te kasetoneve qe
vendosen ne rrathe koncentrik dhe japin idene e gjysmesferes perfekte.
-Loja gri dhe bardhe aplikohet dhe ne dekoracion pervecse ne fasade.

←Sarcastia e re

Sarcastia e vjeter→

SHESHI KAMPIDOLIO- tipologji e re

-forum romak Mes 2 kodrave Palafito dhe Amfidoljo.
-Ne 1500 rimodelohet si simbolike e Romes
perandorake.
-Maja e kodres u rimodelua prane objektit qe ishte
parlamenti, kishte akses nga formumet romake.
-Tani do shtohej nje hyrje nga pjesa e prapme.
-Kjo eshte lidhja mes romes se pare dhe te dyte.
-Vendos skulpuren ne qender te sheshit, e sjell me
fytyre nga roma e vjeter ber te bere lidhjen.
-Rreth sheshit ka
objekte ekzistues.
-Ne te djathte
pallat
konservatoreve pa asnje vlere arkitektonike.
-Objektet nuk mund t’i shembte.
-rimodeloi sheshin duke shfrytezuar disfavorin (ndertesen ne krahe, ne kend te
pjerret)
 -ndertoi nje ndertese te re identike dhe me kend te njejt perballe te
vjetres edhe pse me veshtiresi pasi ngjitur kishte nej bazilike te
vjeter
-u fromua per here te pare nje shesh ne forme te crregullt, formen e
trapezit, pa kompozim qendror por gjatesor
-kompozimi gjatesor duhet te dominoje sapo te hyme ne shesh;
fillon me shkallet qe na sjellin nga qyteti, vazhdojme me nje figure
gjeometrime (elips) plane ne shesh e cila perceptohej edhe ne
altimetri pasi kishte 3 kembeshkalle, vazhdojme me nje fasade
pallati me I rendesishem se 2 te tjt ne anesore pasi ka shkalle ne
fasade, vazhdon me kembanaren.
-Ne fasadat anesore kane stoa.
-Ka perdorimin e dy orderave.
-Orderi kryesor nuk pritet nga entablementi ndersa ato anesore po.

Rryma e manjerizmit- fundi I rilindjes, dekoracion I tepruar. Paralajmeroi stilin pasardhes

Giulio Romano- arkitekti me manjerist.

-Fasade me 2 kate ne qytet.

-Nuk ka karakter fortifikues.
-Luan me orderin.
-Entablamenti thyhet dhe behet fronton mbi porte
-Arkitra mbi porte I dukshem ne fasade, I cili nderpritetet nga harku.
-Ne harqet ka dritare, trajtohen si tempuj.
-Ka fronton mbi dritare.

PALLATI TE
-Ishte salle kuajsh qe duka donte ta kompletonte me residence verore per te
organizuar cermonite.
-Giulio ben nje objekt me oborr si atrium dhe nje oborr tjeter te madh.
-Ka aks simetrie mes 2 oborreve.
-Rezidencave I shtohen hapesira te
gjelberta- element I rilindjes.
-Aksi simetrisse eshte aks kalimi por ketu
ndodh e kunderta, aksi i kalimit ndodhet
ne fasaden anesore.
-Orderi nuk ka ritem.
-Dritaret diku hapen e diku jo.
-Duket si material guri por eshte stukoja ajo cfare I jep formen e gurit.
-Ne interior aksi I simetrise se 2 kolonave vihet ne dukje ne fashen
horizontale.
-Kolonat ne parahyrje nuk dekorohen
sepse jane afer nje ambjenti te jashtem
dhe nuk eshte e logjikshme sipas arkitektit
te mbushet me dekoracion.
-Ben lidhjen e interiet me eksterierit.
 -Kasetonet ndryshojne, here katrore here
8kendore, here me prane e here me larg.
←Oborri I pare, llozha, oborri I dyte.
-Ne aksin e simetrise kemi hark,
perceptohen 2 oborret.
-Ritem I crregullt orderi, fronton I mbushur
me gur suva, metope triglife qe bien,
dritare qe nuk hapen.
-Forme harkore si ne Rome.
-Orderi ka entablement ne pjesen e
brendshme ndersa ne pjesen e jashtme jo,
sepse behet lidhja me natyren e ska nevoje
per dekorim.
-Llozha- kolona diku te perseritua diku si
pilasta.
-Ne interior behen kasetone te vizatuara.
-Fasada plane pa kuaj, pa pilastra.
-Dinamizmi jepet me piktura.
-Si ne pallatin dukal, kemi interior te dekoruar
-Jane 22 salla te dekoruara me piktura tromplej.
-Dekorimi behej kryesisht mbi porte sepse kishte
ngrohje deri ne nivelin e portes.
-U dekoruan dhe kasetonet. Me piktura
iluzionative me thellesi, per ta bere interiorin te
dukej sa me I madh.
-Salla e gjigandeve. Tregohet nje histori e tere.
Poseidoni dhe shkaterrimet e ishullit.
Vetendoset ne nje salle pa ndricim
-Kjo histori mitologjike ka vetem porte, ska dritare.
-Dekorohet edhe dyshemeja.→

ANDREA PALLADIO – arkitekt shume I lidhur me antikitetin. Tek veprat e tij shohim shume gjurme te
arkitektures pasardhese, stili barok. Riperkthen Virtruvin..

BAZILIKA E VICENCES
-rikonstruktohet nga Palladio
-ishte nje object ku zhvilloheshin mbledhjet e
keshillit te qytetit
-ne fillimet e veta: me nefe, mbulese te sheshte, me
vone me mbulese te kurbezuar duke u
transforumuar kehstu ne nje bazilike e cila ne
pjesen e sposhtme kishte vene vendin per te
zhvilluar tregtine, ne pjesen e siperme kishte
krijuar nje interiar per zh. E mbledhjes se qytetit
-bazilika u kthye ne nje nukel kompozicional dhe rreth e qark tij
shtoi nje nef anesor si nje deambulator qe I bie rreth e qark
vetem e vetem qe ne llogjiken e gotikut qe iu permenda te
ndihmoje npm ketij nefi qe shkon rreth e qark, thithjen e
spintave horizontale ne menyre te njepasnjeshme/piramidale.
-ne eksterier harqe te njepasnjeshme qe ndahen me pilastra
-pilastrat mbajne order arkitektonik
-korridor anesore, si nje stoa ne k.1 dhe nje llozhe ne k.2
-orderi: doriku poshte, joniku siper
-entablementi I dekoruar ne menyre romake
-pra, gjithe bazilikes I jep nje gjuhe ark romake
VILA BARBARO
-vile jashte qytetit/ suburbane
-Karakter banimi te perkohshem.
-1 kat, i shtrire horizontalisht.
-Zgjatja planimetrike behet me qellim qe te shtrihen gjithe
dhomat me pamje nga oborri kryesor I gjelbert.
-nuk kishte korridor, levizja behej ambjent pas ambjenti
-Ishte zhytyr ne natyre , nuk kishte nevoje per mur rrethues. (bordure te holla)
-Aksi I levizjes kthehet ne aks simetrie dhe aks parku.
-Fasada me harqe si akuadukte.
-edhe ne interior gjendet menyra per te shprehur deshiren per hapje duke
vizatuar nje seri pikturash (si ambjente te hapura) per te sjelle nje
transparence arkitektonike
-Kufiri I pare eshte ne forme harkore qe duket I shformuar, kur del nga
interieri para dhe harku I dyte eshte nje gjysem rreth qe duket sikur ploteson
gjysmerrethin e pare ne forme, jo
ne dimensione sepse kur njeriu
del ne oborrin e prapem lidhet
vizualisht me mir me natyren.
-Blloku kryesor I dale para si
korpus dhe blloqet anesore.
-Vete korpusi ka simetri ne
planimetri ne forme kryqi, qe
eshte korridori.
-Piktura per te imponuar
dimensionet e dhomes.
Ne mbulese improvizoheshin momente feste
VILA E FAMILJES FOSKARA “E PAKENAQURA”
-Hijerende, ceremoniale, pronaos
-I hipur mbi piedestal si tempull
-ekzistenca e 2 frontoneve (nje me I madh, nje me I vogel)
-npm entablementeve behet lidhja e gjithe fasadave dhe ndarja e kateve
-Nuk shfrytezohet kati I pare, por ne katin e dyte zhvillohen funksionet.
-Pallati rilindas kishte 3 kate, kati I pare me I madh por ketu kati I pare
me I vogel dhe I pandryshueshem.
-Kati I pare I pabanueshem por ishte kat rudimental, kat bodrum per
ruajtjen e te mirave
-Kati I dyte meqe ishte ceremonial behet me I
larte.
-Kati I trete kati I banimit.
-Imazhi I nje tempulli duhej te perceptohej ne shtepi
banimi.
-Vestibuli- hapesire ne forme kryqi qe shikon ne te 4
anet.
 VILA ROTONDA
-quhej VILE per te kujtuar Romen e lashte
-ne qendren e vet kompozicionale te vendosi nje rreth ne formen e
tamburi qe ngrihet ne 2 kate, mbulohet me kupole qe perceptohet ne
eksterier dhe qe behet ambjenti me I bukur ne interior
- ky vestibule qendror ishte orjentues i gjithe palanimetrise.
-Ruan qellimin te shikoje ne te 4 anet.
-per here te pare nje object banimi ka nje kupole
-pronari I familjes kishte kerkuar qe ne pronesine e tij te ndertohej nje
object ne majen e nje kodre qe dominonte te gjithe pronesine e tij. -nga kjo pike
mund te shihte cdo territor te tij
-Simetri ideale.
-4 fasada identike.
-Nepermjet shkalleve ngjitet mbi katin gjysem podrum.
-Kishte oborr peristil si cdo vile rilindase.
-kati I 2-te merr rendesi shume te madhe dhe eshte me I larti, nje kat bodrum qe
sherben per magazinim dhe kati I 3-te I apartamenteve privat
-Ngjan me tipologjine e pallatit nga menyra si I ndanin katet dhe jo vetem
-Dekoracioni I vstibulit ne forme rrethore
-Per hater te simetirse behen 4 shkalle te
panevojshme

TEATRI OLIMPIK I VICENCES

-U inspirua nga Virtuvi,- arkitektura romake e fundit te qe beri teater.
-Skena eshte e dekoruar me order
-perpara skenes ishte nje proskene ne te cilin behej loja e aktoreve
-orkestra ishte transformuar ne nje gjysmerreth qe qendronte perballe shkallares
-Tipologjia e teatrit ajo romake.
-Ne Rome skena aq e larte sa shkallarja, dhe bashkohet me shkallare por ketu
keto 2 rregulla na mohohen; skena eshte me e shkurter sesa ekstremitet te
shkallareve
-Ne skene duket si gjejme fasaden e nje pallati.
-Improvizimi I nje sheshi public e reja ne kete tipologji. Kjo eshte arsyeja pse nuk bashkohet skena me shkallaren si
ne rome.
-Fasada e dekoruar me gjithe elementet rilindas.
-Skulptura qendronte ne eksterier per te rritur dinamizmin.
-Dekoracion I tepruar.
-Kane improvizuar dysheme te pjerret dhe korridore me
pjerresi me qellim qe ne perspective te perceptohet nje
rruge reale dhe ndoshta edhe me e gjate sec eshte ne
realitet.
SAN FRANCESKO DELA VIGNA
NE VENEZIA-tipologji kulti
-Fasade palladiane
-Nefi qendror me te larte dhe 2 nefe anesore me te ulet
-hierarkia e lartesise ne interier duhej te shprehej edhe ne eksterier
-ne eksterier perceptohej nje tempull primar ne lartesine e nefit
kryesor dhe nje tempull sekondar ne lartesine e nefeve anesore.
-Orderi I tempullit primar eshte
me I dale nga siperfaqja plane se
sa orderi I tempullit sekondar
-Tempulli sekondar ka kolona
me shkurtra.
-Dekoracion I renduar ne pjesen
kryesore, dhe dekoracion I qete ne nefet anesore
-Fasada behet me ekspresive ne pjesen kryesore nepermjet 2 skulpturave qe jane
ftuese per ne objektin e kultit.
-Palladio npm projekteve te tij na shfaq 2 ane: nje ane shume rilindase (ark shume I
lidhur me antikitetitin) npm dritares se ndare ne fasade si ne termat romake, nje
fronton si nje tempull
NJE KISHE TJETER E PALLADIOS ME TE NJEJTEN TIPOLOGJI
SAN GIORGO MAGGIORE
-Kupola ndodhet aty ku bashkohet korpusi kryesor me ate
anesor. I perceptueshem sa me shume ne eksterier. Prandaj
duhej te ishte me prane fasades.
-Ne interior pilaster me kolone dyshe.
-Altari afrohet, nuk ndodhet ne abside.
-Kori vendoset pas altarit duke bere qe njerezit te mos e
dallojne nga vjen zeri konkretisht
-Ne interior dhe eksterier nje order cilindrik mbi piedestal te
madh, nje order pilaster ne piedestal te ulet
STILI BAROK
- stili pasardhes I parafundit I stilit historic.
-Kishte lirshmeri si arkitekture. Fundi I shekullit XV.
-Baroku fillon ne fundin e manjerizmit te rilindjes.
-Rinovimi qe kerkon papa, me rastin e rubileut (vite
perkujtimore), feste si nje peligrinazh kristianesh . Fale
festes ku vinin njerez me pozite te madhe, beri qe papa te
kerkonte riplanifikim urban.
-Rruge te gjata dhe te gjera, te cilat te conin ne nje shesh te
rendesishem ose ne objekte te rendesishme.
-Objektet duhet te dallohen sa me lehte ne qytet.
-Sherben si interes per guide turistike.
-Papa kerkon te beje nje intinerar arkistik, per ti treguar peligrinazhit objektet me
te rendesishme.
-Perdoreshin obelisqet, element vertikal qe nga Roma e lashte si kolona
memoriale.
-Nga elemente te harruara I kthyen ne fokuse vertikal urban, duke u kthyer ne
destinacion per te shkuar.
-Ne mesjete ishte qytet I rremujshem, tani I rregullt.
-U perdor elementi I sheshit, me nje porte hyrese.
-Rruget kthehen ne bulevard te madh me obelisqe te larte 25 m.
-Objektet u bene te larte qe te dukeshin ne ndikimin e prespektives.
-Kupola te larta.
-Fontana, element romak, ku shkonin per te marre uje por ne stilin barok
fontanet ishin te dekuruar me skulptura, dominonte kulti dhe ishte ne shesh.
-Menyre per te shfaqur nivelin ekonomik dhe politik.
-U kthyen ne focus urban.
-Fasada te zbukuruara, me 2 kate dhe kembanare per te rritur lartesine.
-ndertesat nuk jane me te thjeshta pjesa kryesore e ojektit del konsol me
qellim qe te lidhet me sheshin.
-Fasada nuk eshte e qete,.
-Nuk ka me proporcion human, si ne arkitekturen rilindase.
-Baroku kerkon ti japi kultit rendesine qe ka.
-Rilindesit donin te benin te ndihej mire njeriu, prandaj dhe lartesia dhe
proporcionet e objektit ishin te rregullta.
-Por ne barok proporcionet rriten.
-Sfondi human humb, shoqeria kerkon superioritetin ne besim.
KISHA E JEZUSIT NE ROME ( reforma per te sjelle ne qender te vemendjes
kultin, jo njeriun)
-Fasade me 2 kate.
-e drunjte
-Kati I pare tempull.
-Tempulli romak eshte horizontal, ne barok vertikal.
-Ne pjesen qendrore shtohen elemente te tjere si order I kurbezuar, kolona
cilindrike, skulptura, dritare si hyrje tempujsh. Arsyeja eshte qe te kete nje loje te
forte drite-hije dhe te duket me e plote nga fundi i rruges.
-Kolonat jane afruar shume duke theksuar me shume vertikalitetin.
-Planimetri ne forme gjatesore, ndryshe nga rilindasit qe I kishin ne forme qendrore.
-Nga jashte, njeriut I duhet te beje nje rruge te gjate, dhe ne fasade njeriu ndodhet
ne kufi. Ai ben nje tjeter rruge te gjate dhe te gjere brenda kishes, ne interior,
destinacioni ne alter.
-Transparenca e kolonave ne rilindje, u zevendesua me parete murale.
-Per te zbuluar objektin duhet te eksploroje, intrigues, tipar barok
-Pikturat dalin jashte trekndeshit konstruktiv. Perceptohen ne levizje. Skulpturat jane
gjuha e barokut ne interior.
psh Shen Pjetri ne Rome, arkitekture rilindase, ishte me kompozim qendror, por ne
periudhen baroke ai e humbet formen.
-Bruneleski ishte I pari qe beri ndryshimet ne rilindje
-Shen pjetri kishte
kompozim qendror, ishte
ndertuar nga Bramante,
ishte shktuar nje korpus
gjatesor, dhe ajo u theksua
nga Michelangelo.

LORENCO BERNINI
-hyn ne historine e barokut si arkitekti qe korigjon gabimin e fasades se
Shen Pjetrit. Mbulon kupolen dominuese te Shen Pjetri
-Nefi qendror zgjatet akoma me teper dhe nje fasade e tipit ekran zhduk
elementin e kupoles, e konceptuar nga -Bramante dhe realizuar nga
Michelangelo.
-San Gallo kishte parashikuar 2 kembanare.
-Fasada mbulon kupolen, e kundershton fuqishem Bruneleskin dhe
Michelangelon.
-Ka aks simetrie.. fronton.
-Kolonat dublikohen, karakteristike baroke dhe qetesohen drejt
anesoreve.
-Pra korpusi I simetrise eshte shume volumetric.
-Kolonat shume te bardha, ne krahasim me fasadaen per te dhene nje diference kromatike me tendence qe kolonat te
duken me para dhe fasada me pas.
-Korpusi kryesor del me para, duke u lidhur me sheshin me para.
-Sa me larg objektit aq me shume perceptohet kupola.
RIKOMPOZIMI I SHESHIT SHEN PJETRI
-Sheshi behet larg nga Shen Pjetri qe te perceptohej nga aty kupola, dhe
afer fasades vendos nje parashesh.
-Ne kete menyre rregullon gabimin qe fshehu kupolen.
-Shesh I hapur ne forme elipsi, me kolona me transparence publike.
-hiqen objektet ne menyre qe te kemi nje rruge ceremonial qe kalon ne
aksin e simetrise. (dhe kur jemi ne rruge ne kete menyre do te marrim
orientimin npm objekteve ne anesore, obelisqeve, per te shkuar drejt
objektit)
-Formohen 2 tempuj me tre nefe, poshte te cilave kalohet.
-Kolona dorike, qemer cilindrik, kasetone, linja te kurbezuar.
-Bazilika simbolizon krahet e hapur dhe shenje e kristanizmit..
-Skulptura mbi objekt rrit lartesine
-Forma e parregullt e parahyrjes, rregullat e perspektives, kur e shikon ne plan duket I parregullt por kur je ne shesh
perceptohet si forme e rregullt katrore.

ALTARI PAPAL ( Tek Kisha e Shen Pjetrit)

-si nje tende e vendosur ne qendren kompozicionale, poshte kupoles se madhe
-nje volum arkitektonik poshte nje interieri arkitektonik
-modelim qe duhej ti behej altarit ku papa do te qendronte per ceremonite speciale
-Ne varrin e Shen Pjetrit.
-Tempull I vogel brenda tempulli.
-Material bronzi, mban ne perberje shkrirjen e portave te vjetra te Panteonit, si simbolike
e perdorimit te nje materiali te rendesishem.
-Bernini ben njekohesisht edhe dekorimin e pjeses se Altarit

RIMODELIMI I SHKALLES REGGIA

- shkon nga rezidenca e papatit deri te hen pjetri
-Shkalla ishte ndertuar dhe vetem mund te modifikohej.
-Ishte rampe e gjate dhe e veshtire per tu ngjitur, pa
drite nga bazilika deri ne residence.(shpesh ishte
quajtur si rruga drejt ferrit)
-Bernini modifikon rampen e shkalles duke shtuar
orderin e kolonave
ne planimetri rampa fillon e ngushte dhe zgjerohet
ne fund. Duke u ndikuar dhe nga prespektiva,
rampa e shkalles duket akoma me e gjere. Per te
rregulluar kete gabim ai vendos kolona ne meyre te
tille duke ridimensionuar gjeresine e rampes.
-kemi ndricim ne fund te shkalleve duke na lene te kuptojme fundin e “tunelit”
-duket sikur jemi ne nje hapesire te nje interiori te brendshem; kemi nje nef qendror, 2 nefe anesore, nje order
arkitektonik te dekoruar, nje qemer cilindrik te tipit gati romak
KISHA SHEN ANDREA
-Vendosej ne nje rruge te ngushte dhe smund te lidhej me aksin e
rruges per ne shesh te madh.
-berinini do te korrigjonte kete situate urbane te cilen e kishte te
disfavorshme
-gjeja e pare qe vendosi ishte nje forme e lire elipsi ne bazen
kompozicionale te objektit
-kapela ne forme elipsi dhe drejtkendeshi te cilat vendoset rreth e
qark
-njera prej tyre behet altar, ne te njejtin aks por perballe tjetra behet
porte hyrese
-aksi I rruges parallel me aksin gjatesor te elipsit
-ne fund te aksit me te gjate do te vendoste nje pilaster mes 2 kapelave duke e bere qe
vizualisht ne perceptimin e pare, me te gjate kete aks.
-Ne interier shformohen dimensionet
-Aksi I gjate konceptohet me I shkurter se sa eshte, duke u kufizuar me elemente te
kurbezuar
-kupole e kurbezuar
-nuk kam me nervatura per ta ndare kupolen ne pjese te barabarta, nuk kam me
kasetone te rregullta kuadratike (mund te jene 6kendore, 8kendore, mund te vijne duke u zvogeluar)
-Entablament I kurbezuar.
-arkitektura e barokut eshte arkitektura e dekoracionit te ngarkuar
-Skulpturat vendosen ne cdo vend duke mohuar linjat e nje volumi te caktuar.

KISHAT BINJAKE
-Meqe mes kishave ka rruge kryesore, nga ku duhet te perceptohet obelisk,
nuk mund te trajtohet si fasadae e vetme, por si dy fasada me aks simetrie
aksin e rruges.
-edhe pse te ndryshme ne lartesi pra jo identike, FASADAT ISHIN
IDENTIKE
-sheshit I jepet forma e nje
elipsi
-elipsi vendoset terthore me
aksin e rruges sepse vete aksi I
elipsit do na orientoje ne nje
rruge tjt te ketij qyteti
FRANCESCO BORROMINI
-arkitekti tjeter I barokut
-nuk ka ndjeshmerine e perceptimit qe Bernini na tregoi por qe do te jete nje ark me te cilin do te lindi hapesira
arkitektonike nje intrigë akoma me te madhe te menyrave si ai kompozon, qofte ne forme planimetrike, qofte ne
forme altimetrike
-mjeshter I arkitektures se interierit

RIKONSTRUKSIONI I KISHES SHEN GJOVANI

-nje bazilike e dikurshme romake, e kohes se Kostandinit
-nese nuk do ishte konstruktuar do te kishte formen e nje bazilike tipike
paleokristiane; me nje korpus qendror, nefe anesore, abside fundore me
nje transept qe I rrinte perballe, me transparence arkitektonike etj
-Tani zhduket transparenca arkitektonike, nuk jam ne gjendje te shikoj
pertej kolonave
-kolonat ekzistojne (decorative, jo mbajtese) por ndermjet tyre jane
vendosur mure qe me maskojne pamjen pertej
-Mbullja nga kolona ne kolone ne menyre te alternuar 2 kolona po e 2 jo
ne menyre qe te me pengojne shikimin dhe te perceptoj vetem rrugen
drejt altarit
-Kjo u be per arsye se Borromini donte ta bente objektin sa me intrigues dhe vetem duke ecur hap pas hapi do te
mund te shikonim hapesiren arkitektonike pertej ketyre mureve

DIKUR PALEOKRISTIANE↑

← SOT →
Ne rilindje akoma nuk kishte linkur akoma interieri
arkitektonik; muret vendoseshim mbi planimetri te
studiuara mire por te thjeshta.
Ne barok interiori ka lindur bashke me planimetrine-
Bernini

KAPELA E SHEN IVIT NE SAPIENCA

-ishte afer Panteonit Romak dhe sheshit.

-Ndertohet brenda nje oborri te brendshem te nje pallati (Rezidenca e
Universitetit alla Sapienza te mjekesise)
-detyra e Berrominit ishte te ndertonte nje kapele te vogel qe do t’i
dedikohej Shen Ivit
-prish linjen e drejte te njeres nga brinjet e oborrit (atriumit kuadratik
dhe e shenderroi ate ne nje linje te kurbezuar dhe imagjinoi
ekzistencen e nje sheshi te madh perballe, pavaresisht se ishte nje
atrium I nje pallati
-Heq edhe brinjen tjt perballe ne menyre qe te hapi sin je linje
gjatesore procesionale pavaresisht se Brenda objektit ate linje qe do
te shoqeroje ne nje menyre decorative harqet e njepasnjeshme dhe do
me conte drejt altarit

-Kurbezimi I objektit behet per te bere lidhjen mes rruges dhe ojektit.
-Sapo kapercejme pragun kpt qe thjeshtesia nuk eshte karakteristike e ketij
arkitetkti
-Kemi nje trekendesh I cili bashkohet me nje trekendesh tjt, 2 trekendesha te
cilet ne menyre absolute krijojne gati nje yll 6kendesh duke krijuar ne
planimetri nje baze qe e kemi te pamundur ta kuptojme se si eshte krijuar
-ne te vertete kemi nje rreth, brendashkruar tij nje 6kendesh, me pas 2
trekendesha barabrinjes
-trekendeshin e ka hapur ne kende ne nje forme konkave per te krijuar altarin
ne nje ane dhe 2 absida ne kulmet e tjera ndersa trekendeshin tjeter
kompozicional eshte prere ne menyre konvekse ne kende per te krijuar hyrjen
ne njeren ane (qe I duhej me hark per tu kombinuar me harkun e fasades) dhe
per te krijuar kapelat anesore
-e njejta linje qe eshte ne planimetri do te jete edhe ne altimetri si baza e
kupoles
-vazhdueshmeria e linjave te kurbezuara te bazes se kupoles vijne duke u
ngushtuar deri sa mberrijne ne rrethin mbylles duke u kthyer ne nje pjese
siperfaqe konkave e ne nje pjese siperfaqe konvekse
-Plastrat ngrihen ne lartesi duke u nderprere nga nje entablament I cili merr pjese ne interier dhe ne kupole kthehen ne
nervatura.
-Aq sa esht lartesia e kupoles aq behet dhe nje minitempull I jashtem I cili nuk mbulohet me nje mbulese te thjeshte
por merr nje spirale qe tenton drejt lartesise gjithmone e me lart si nje element I cili do
te theksoje vertikalitetin e objektit
-U be keshtu nje objekt I dukshem ne nivel urban.
 SHEN KARLI ME 4 SHATERVANE
-Merr kete emer sepse modelohet kryqezimi I rrugeve npm ketyre
fontaneve (shatervane)
-Fasade tipike baroke persa I perket lartesise
-fasade e ngritur ne 2 kate
-Mungon sheshi para objektit.
-Fasade jo plane/ e sheshte. Elemente te kurbezuar ne fasade dhe kolona te
dala
-fasade fluide
-Korpusi I simetrise del ne forme konvekse qe te hyje pak ne sfondin e
qytetit
-Fasada nuk ka vetem order por mundohet te pasqyroje gjithcka ne
siperfaqen e saj me nje mori elementesh dekorative (skulptura, hyjni,
figura kulti)
-order gjigjant dhe nje order sekondar I cili ka edhe nje entablement qe
NUK E NDERPRET orderin primar e njejta gje eshte edhe ne pjesen e
siperme (ne katin e 2 te
fasades)
-interieri edhe pse ne dimensione te vogla eshte i super dekoruar.
Rozetat nga rrethore ne rilindje behen eliptike.
Velat sferik trekendeshe ne katerkendeshe
dritaret mund te happen por mund te jene edhe te maskuara te cilat
cajne nje fronton .
Hark I ulet duke u perdredhur ne forme elipsi.
Ngjan se objekti eshte ne levizje.
-linja gjeometrike e ketij interieri eshte nje linje e parregullt
-perceptoj nje aks gjatesor qe eshte I vazhduar nga hyrja ne altar,
perceptoj nje aks tjeter
-brinjet diku jane konkave diku te kurbezuar, nuk ka asnje rregull qe t’I
lidhe ato
-kupola duket qe eshte nje elips ne baze I brendashkruar ketij
drejtkendeshi
-nese do kerkoja nje ligj kompozicional te ketyre hapjeve, do kerkoja
nje ligj kompozicional me baze trekendeshi (2 trekendesha barabrinjes
te cilat bashkohen ne brinjen e perbashket; kjo brinje e perbashket
kthehet ne transpet duke vendosur altaret ne skaje)
-2 trekendesha barabrinjes ku mesoret e tyre I kane kthyer ne carje te linjave anesore te perimetrit anesor
-kupola eshte nje elips me 1 qender
SHESHI NAVONA

-vjen si nje hapesire urbane qe ne kohen e Romes se lashte

-dikur nje cirkus romak (structure shume e ngjashme me teatrin) e destinuar per te bere gara me kuaj dhe per pasoje
kishte kete gjatesi
-ne momentin qe bie perandoria romake, ishte rrerthuar me ndertesa hap pas hapi qe qyteti fillon te gjallerohej duke
lene pjesen qendrore bosh
-hapesira ndermjet ishte krijuar si hapesire per nje nga tregjet me te medhenj te historise se qytetit te Romes
-baroku vendos qe nga faza ku ndertesat perreth ndertojne kufirin e sheshit, ta ktheje ne nje shesh me sip te madhe te
bukur dhe luksoze, duke e modeluar me shatervane te cilet vendoset pergjate aksit gjatesor te tij, duke u kthyer ne
objekte te cilet kane nje subject te caktuar si psh: (Shatervani I Poseidonit, Shatervani I Breshkave etj)

KISHA SHEN ANJEZA

-veper qe nuk e beri teresisht vete
Borromini
-ishte ndertuar me para nga Rainaldi
-Borromini e modifikon
-objekti qe gjen eshte me planimetri te tipit
rilindas
-shikojme nje thjeshtesi rilindase; nje rreth
brendashkruar nje katrori, absida ne te 4ta anet ku njera prej tyre eshte hyrje e
tjt behet altar, kompozim qendror me simetri ideale
-e vetmja gje qe mund te bente Borromini ishte te ndryshonte fasaden dhe te
rriste lartesine e saj
-Gabim I tij: ngritja e 2 kembanareve ne lartesi te cilat konkurojne rolin e kupoles dhe duke prishur hierarkine e
objekteve.
-kemi kurbezim tipik barok I cili nxjerr qendren kryesore si nje korpus kryesor simetrie dhe fut ekstremitetet si
hapesira konkave qe ftojne sfondin urban drejt interierit
-gjithcka tjt kthehet ne nje dekoracion orderi arkitektonik te kompletuar me elemente dekori
-ne interier fut nje dekoracion te ngarkuar qe ishte tashme nje gjuhe baroke
-pervec kesaj ai ben dhe nje levizje tjt; ato qe ishin percaktuar si akse kryesore qe ishin ne fakt aksi nga hyrja ne altar
dhe aksi terthor ne 2 kapelat anesore, ne vendin ku pilastrat e medha do te mbanin kupolen ai hap nikje te fuqishme te
cilat ne planimetri dalin si altare terthore; nikje te cilat duket sikur duan te cajne keto mure per ti kthyer ne elemente
jashte te ciles do te dilet per te gjetur nje hapesire intriguese (kete carje poshte 4kendeshit te velave sferike e pame
edhe tek Shen Karli me 4 shatervane)
KOMPLEKSI I BERNINIT
-perballe fasades kryesore te kishes Shen Anjeza
-e vendosur me e spostuar ndaj aksit te simetrise se kesaj kishe
-ishte kompleksi i 4 lumenjeve
-I mbeshtetur ne nje fabul me figura mitologjike te improvizuara ne te cilat shohim
nje shkemb te madh qe simbolizonte qendren e kristianizmit dhe 4 lumenjte qe e
canin ne pjesen e poshtme dhe sipas alegorise qe mbarte me vete ky subject I kesaj
sculpture te madhe ne te vertete do te ishin 4 lumenjte e kontinenteve ne te cilat
ishte perhapur kristianizmi
-vendoset ne nje basen ujor
-vete kompleksi sherben per te ngritur ne lartesi obelsikun duke e kthyer ne nje
lartesi vertikale qe duhej te theksonte qendren e sheshit
-Bernini ben nje sculpture qe mban pjesen natyrale ne shkembin e palatuar, ku duhet
te impovizonte natyren dhe perfundon ne menyre te detajuar figurat qe ishin pjese e
alegorise
-dora e shproporcionuar qe ngrihet perpara fasades se Shen Anjezes duket sikur
mban fasaden qe do I bie siper pasi kembanaret ishin shume te larta dhe
konkuronin rolin e kupoles, gjithashtu duket sikur vendos doren per te mbuluar
syte per te thene sa e shumtuar.

GUARINO GUARINI
- arkitekti I fundit I barokut
-punoi shume ne Evropen qendrore dhe prej ketij fakti u kushtezua dhe arkitektura e tij e cila kishte sensin e
vertikalitetit sikur te ishte nje vertikalitet gotik
- u be nje arkitekt ku me shume se te tjeret theksoi karakteristiken e vertikalitetit te barokut
-punon ne gjithe objektet e tij me kete vertikalitet te shfrenuar

KAPELA E VESHJES SE SHENJTE

-qendron ne brendesi te nje katedralje (objekti kryesor i qytetit, i bere ne
periudhen e rilindjes)
-ishte e destinuar te vendosej Brenda bazilikes se madhe/ katedrales se madhe te
qytetit te Torinos
-objekti kishte nje pozicion te veshtire; duhej
te vendosej ne fundin e nje aksi simetrie,
duhej te vendosej qe te lidhej mire me pallatin
dukal dhe mundesisht ti jepte Dukes
mundesine per t’u futur direkt, duhej te
vendsej ne nje pozicion qe te mund te hyje tek
ai pasi kishte hyre brenda katedrales
-objekti vendoset ne fundin e aksit te simetrise me nje forme rrethore sikur te ishte nje object rilindas, pa prishur
simetrine qendrore
-me 2 hyrje te cilat ishin ne perfundimin e 2 nefeve anesore
-planimetria duket e thjeshte; nje rreth planimetrik I cili duhet mbuluar me kupole
gjysmesferike por kushti qe ai pati per te plotesuar nuk e benin te thjeshte kompozimin
ne interier te kesaj kapele
-kishte nevoje te bente 2 hyrje ne anesore; nuk mundte te bente nje hyrje te vetme sic
do kishte dashur pasi ishte altari ekzistues I bazilikes perpara tij
-numri 3 duket sikur ishte numri I kushtezuar nga 2 nefet anesore dhe nga hyrja nga
pallati dukal
-duket sikur eshte numri qe nuk e tremb Guarinin te perdori nje figure gjeometrike si
TREKENDESHI (qe u pa shume tek Borromini)
-trekendesh barabrinjes qe behet baze kompozicionale e nje rrethi qe I brendashkruhet
ne brendesi por edhe nje rrethi qe I jashteshkruhet dhe e nderpreret trekendeshin duke
krijuar hyrjes ne pikat ku pritet
-krijohet nje structure me nje nr tek
-perdoren shkalle pasi duhej te ngrihej ne lartesi qe
edhe te ishte mbi altarin por njekohesisht edhe per te
arritur ne lartesine e katit te dyte (kati fisnik) te
pallatit dukal
-shkalla me bazamake te kurbezuar behet elementi pare qe takojme duke na thirrur
ne nje aks simetrie perballe me nje kolone korentike; ku gjendet nje trekendesh tjt
(ne planimetri duket sikur eshte miniature e trekendeshit te madh)
-ky trekendesh I vogel me pikat e saj fikse ka krijuar hapesirat ku ne mund te
levizim; npm drites ne rrotullohemi drejt hapesires ku duam te shkojme
-kjo hapesire (trekendeshi I madh) mbulohet me nje mbulese gati transparente e
bere me elemente nervaturash me bazen e nje 6kendeshi e cila rrotullohet 30º duke
sjelle 6kendesha te tjere te cilet kane krijuar si nje “kosh
kashte” imazhin e nervaturave (gati te ngjashme me
nervaturat gotike) ku te gjitha hapesirat qe krijoheshin
shfrytezoheshin si dritare
-keto struktura linden nga trekendeshi I bazes
-brinjet trekendeshe ishin harqet mbeshtetese te velave sferike te cilet jane kthyer prej
kohesh ne 4kendesha sferike per tu hapur poshte hyrjet
-nga nje numer tek ndarjesh, arkitekti e kthen ne nr cift.
-brinjet e trekendeshit I perdor si vendi ku do te mbeshtese dritaret qe happen si dritare
tamburi dhe mbi harqet e dritareve nisi strukturen e mbuleses
-intriga e ndricimit
-“kupola” transformohet ne nje kupole te larte per pare nga
perspektiva te ndryshme te qytetit
KISHA E SHEN LORENCOS

-ajo cfare shihet ne eksterier eshte fasada e nje kisheze te vogel

-shohim nje fasade te thjeshte sikur te ishte nje object rilindas
- kishezen Guarini e perdor si narteks per ndertimin e mepasem
-nartiksi kthehet ne parahyrjen e asaj qe do ishte nje mrekulli arkitektonike
ne brendesi
-duket sikur eshte nisur nga nje katror planimetrik ne te cilin imagjinojme qe
do te kemi nje rreth mbulues
-ne fakt po te futemi ne brendesi, kuptojme qe imazhi I saj eshte imazhi I nje
komplikimi gjeometrik
-kupola eshte e vogul, duke u futur shume me
thelle dhe duke u larguar nga muret perimetrale
-kupole qe mbeshtetet ne 4kendeshat sferike te
cilet ne pjesen e poshtme jane hapur totalisht dhe
jane kthyer ne nikje te medha ne formen e nje altari
-aksi kryesor eshte aksi qe te con ne altar
-aksi terthor te con ne 2 absidet anesore
-gjenden te rendesishme kendet e katrorit te cilat hapin altarin ne diagonal te cilat
-cdo pjese e interierit e dekoruar
-kupola e altarit eshte bere me harqe qe mbeshteten ne nje ane ne tjetren ne formen e nje
ylli
-cdo kupole ka formen e yllit
-nese ne arkitekturen baroke lindi hapesira arkitektonike dhe rrjedhja arkitektonike,
Guarini I dha zemer, e beri te pulsoje gati si rrathet e ujit kur hedhim nje gur qe vijne e
zmadhohen duke krijuar figura gjeometrike.

REZIDENCAT BAROKE
-rezidenca te familjeve mbreterore
-Keshtjelle e shtrire e hapur krejtesisht ndaj natyres
-perfaqesim I luksit
NDRYSHIMI KOMPOZICIONAL NGA NJE PERIUDHE NE TJETREN:
PALLATI I LUKSEMBURGUT
-perceptohet gati si nje pallat rilindas
-nga planimetria perceptojme nje atrium te mbyllur
-por ky atrium nuk eshte me qendra kompozicionale por mekanikisht
rrethoet nga nje corridor gjatesor I gjate I cili ne origjine ishte dhe I hapur
-npm hapjeve mund te kaloje ne secilen prej ketyre korridoreve
-gati nje arkitekture transparente duke na treguar qe roli I ketij oborrit nuk
ishte nuklin e sigurt si ne atriumin e pallatit medici ne te cilin familja do te
qendronte e mbrojtur nga agresiviteti kontradiktor social
-tashme oborri si nje rudiment, oborr ku mund te zhvillohen ceremoni por
nuk do te jete nukli esencial kompozicional I pallatit (oborri I nderit)
-simetri e organizuar rreth nje hapesire ceremoniale
-aksi I simetrise fillon nga hyrja, duke sikur do bllokohet ne atrium por vazhdon tek
fasada e sheshte e hequr dhe e hapur ne forme muri, kalojme nje holl shkallesh, nje holl
ceremonial.
-nqs shikojme fasaden nga mbrapa te pallatit gjej te njejtat rregulla kompozicionale qe
vinin nga kultura e kultit barok;
-rregullat: ne qender dekoracioni maksimal/ sa me shume elemente dinamike, ne
qender te gjenim nje dalje ne formen e nje korpusi qendror, ne pjeset anesore do te
gjenim dalje te cilat ishin krijuar nga diferenca plane e ekstremiteteve dhe qendres dhe
hapesira ne qender kthehej ne nje hapesire qe terhiqej mbrapa per te lene komunikimin
hapesires pertej dhe vete pallatit
-korpuset anesore trajtohen te ftohta
-ne katin e pare kemi harqe te njepasnjeshme te cilat duken sikur imitojne harqet romake
-e vecante e kesaj periudhe: do te kemi nje barok te permbajtur I paraqitur pak ne qendren kompozicionale dhe tenton
gjithmone e te ftohet duke u kthyer ne nje imitues te nje arkitekture gati rilindase

KESHTJELLA VAUX LE
VICOMTE ne France
-rezidenca e nje familje te pasur
-rezidenca e pare qe do te perdore arkitekturen e parkut
-rasti me I bukur I rezidences baroke
-objekt qe duket I vogel ne krahasim me ate qe eshte gjithe siperfaqja e saj
(parku)
-parku I tipit francez; parku qe shoqeron nje residence
-siperfaqe simetrikisht e ndertuar ndaj aksit
-gjithmone afer objektit te jete nje siperfaqe e ulet qe te mos konkuronte
objektin dhe objecti te dukej I madh
-sa me shume te largoheshim aq me shume do te gjenim dimensionin e
madh
-fasada te shkallezuara te cilat ne menyre konkave futen me brenda dhe
krijojne nje komunikim me hapesiren perpara
-as fasada e mbrapme nuk eshte e sheshte (del ne pjesen qendrore duke
kerkuar komunikim me pjesen urbane mbrapa)
-aksi I simetrise; aks kryesor kompozicional (objektit+parkut)
-aksi ndikon ne kompozimin e planimetrise dhe fasasdes
-nje vestibul dhe nje sallon vendosen ne aksin e simetrise si ambjente
kryesore
-elementet klasike:frontone, imitime tempujsh, imitime harqesh triumfi, vendosja e kolonave dhe frontoneve, keto
elemente adaptohen me gjuhen stilistike baroke franceze
-me shume sesa nje dekoracion te tepruar qe e shohim vetem ne qendren kompozicionale, ata preferuan fasada te
ftohta te cilat npm rigorozitetit te tyre, lakonizmit, mungeses decorative do te ngjallnin respect sikur kishte ngjallur
dikur arkitektura klasike romake ← element qe paralajmron qe objektet e tjera ne France do te ndryshojne ne nje
gjuhe klasike krejt ndryshe nga ajo baroke.
-objekti merr nje madheshti me te madhe me siperfaqet e ujit perreth

PALLATI I VERSAJES
-pallat I madh qe u ndertua per 100 vjet me rradhe
-me Luigjin e 14 (I vetequajtur Mbreti Diell) u tranformua ne rezidencen me te
madhe mbreterore te pare ndonjehere
-u zmadhua ne formen e nje U-je ne menyre qe 3 rruget e qytetit te vinin te
kryqezoheshin ne oborrin e ketij objekti
-arkitektura e parkut u be arkitektura e pasur e kesaj keshtjelle
-kjo keshtjelle edhe pse ne dimensione te medha, ne gjithe kete siperfaqe parku
duket shume e vogel
- e gjithe hapesira e parkut mbrapa duket sikur eshte adaptimi I
parimeve te nje qyteti barok SEPSE nga nje shesh me nis nje rruge qe
me con ne nje shesh tjt, nga shesh tjt me nis nje rruge tjt qe me con ne
nje shesh tjt e me rradhe
-aksi shume I rendesishem per Luigjin; aksi do te fillonte nga
perendimi ne lindje, nga rruga qe te sillte ne oborrin e brendshem, do
perconte objektin dhe do kthehej ne nje aks ku ne nje pjese te mire te
vetin shoqerohet nga nje basen I gjate ujor (gati 2 km) dhe perfundon
thuajse ne pafundesi gati si nje interpretim perceptual i rruges se
Diellit
-apartamenti I fjetjes Ishte ne ate zone ne te cilen ai qendronte per te pare
diellin kur lindte dhe kur perendonte
-ky apartament mbyllet me vone ne formen e nje salle
dhe shtohet me nje hapesire ceremoniale qe quhet si
Galleria e Pasqyrave (e quajtur keshtu pasi arkitekti
vendosi perballe dritareve te kesaj salle, pasqyra identike
si ne madhesi ashtu dhe ne forme te cilat reflektonin ate
cfare shihej pertej dritareve duke perceptuar keshtu nje
hapesire me te madhe sesa ishte kjo salle e ngushte)
-salla ka dekoracion te tepruar

-nese dikur fontanet vendoseshin ne sheshet baroke ketu

vendoseshin per ambjente personale te mbretit jo vetem per
sjelle lojen e bukur decorative por edhe lojen vertikale te ujit
-kjo keshtjelle iu desh te ndertonte nje akuadukt me vete per
shatervanet e parkut ↓

-kjo residence kishte dhe apartamente private te mbretit dhe

mbretereshes
-aksi I simetrise fillon nga oborri I nderit, vete objekti behet ne
forme U-je qe te krijojne oborrin e nderit
-si nje pallat I tipit barok I cili vendoset ne menyre transparente per
te lene ne vetvete te perceptojme te gjithe rendesine qe ka nje aks
simetrie, qe deperton objektin dhe kthehet ne aks parku dhe per te
bere si nje residence e vogel me te gjitha karakteristikat e nje
residence baroke.
-transparence arkitektonike, mundesi kalimi poshte kolonave ashtu
sic I kishim pare ne sheshin e Shen Pjetrit

Trianomi I vogel
Apartamente te mbretereshes
Ftohtesi arkitektonike
-Madheshtore, na ben te perceptojme fuqine e mbretit
-do ta themi gjithmone: SA ME I FUQISHEM POLITIKISHT AI QE NDERTON AQ ME E MADHE, E BUKUR, E
DEKORUAR ARKITEKTURA QE POROSIT AI.
KAPELA MBRETERORE NE PALLATIN E VERSAJES

-ne krah te keshtjelles se Versajes

-nje object qe kerkon te perjetsoje perseri Mbretin
-nga menyra qe eshte kompozuar krejt ndryshe nga ajo qe ka ne
krah
-nuk eshte object banimi por kulti nga forma qe ka marre; gjejme
nje mbulese ne formen e nje qemeri, poshte saj gjejme nefin qe
eshte me I larte se 2 anesoret
-kishez private e mbretit ku do te bente ceremonite e familjes se tij
-kerkohet qe direkt nga rezidenca te kalohet tek ky object kulti
-imiton fuqine mbreterore qe ne Kohen e gotikut ishte perceptuar ne kishen qe mbreti I athershem kishte ndertuar per
vete
-nje kishe ne formen e nje nefi te vetem te cilen shikoj qe gjeresia perfundon me nje absid me te njejten gjeresi
-ne te njejten planimetri si ne gotik ben nje arkitekture ndryshe
- ne interier duket si nje rikthim ne rilindje; ftohtesi, thjeshtesi, pasterti,
-kolonat gati imitime te atyre qe Roma dikur kishte bere
-kati I pare, vazhdimesi e harqeve qe ne menyre te njepasnjeshme kujtojne akuaduktet romake
-baroku Ishte gjuha qe ne France shume shpejt u braktis
-nga baroku u mor dekorimi I interierit (pikturat tromploi), qe I interesonin pasi interpretonin luksin e atij qe e kishte
bere
-rikthim I ark klasike
-nef qendror me 2 nefe anesore me te ulet te cilat ne planimetri nuk
perceptohen
-duken me shume si triforium sesa nefe
-triforium I duhej mbretit qe te realizonte deshiren per te dale nga kati I
2-te I pallatit te tij direkt e ne kishe per te ndjekur ceremonite
PALLATI WURZBOURG ne Gjermani
-rezidence me forme planimetrike si germa U per te krijuar shesh perpara
-sheshi do te ishte finalja e rrugeve qe I vinin perballe
-rezidenca me e vogel, parku me I vogel sepse dhe vete mbreteria ishte me
pak e fuqishme
-fasada e mbrapme e dale ne menyre konvekse ne menyre qe nga dritaret e
saj te mund te shihnim sa me shume dhe te adhuronim bukurine e
parqeve
-aksi I simetrise pervecse aks parku mbledh dhe ambjentet me te
rendesishme ne object pergjate tij
-qendra kompozicionale/ salla me e rendesishme ishte pikerisht ne
pjesen ku qendronte edhe kupola me e larte dhe dilte konkave ne
fasaden e mbrapme
-nese dikur shkallet ishin te fshehura ne nje kend te parendesishem,
tani shkallet do te behen ambjenti me I bukur dekorativ
-npm shkalleve ne cdo hap qe hedhim kemi nje pike tjt shikimi; perceptojme nje hapesire arkitektonike e cila nuk do
ishte e mundur per tu pare qe nga hyrja e rezidences
-holli zgjidhet I bardhe, nuk ngarkohet me dekoracion

KISHA
-baroku ne Gjermani u be nje barok I tepruar
ne dekoracion dhe shpesh u quajt Barok
Rokoko
-dekoracioni vendosej KUDO duke e bere sa
me luksoz kete ambjent
KLASICIZMI
-lindi ne France sepse ishte pushteti politik I Frances qe kerkoi te perfaqesohej nga kjo arkitekture

PALLATI I LUVRIT
-nisi si nje keshtjelle e vogel qyteti me karakterin e nje objekti rilindas duke u shtuar shekull pas shekulli dhe duke u kthyer ne
pallatin qe gjendim sot

FASADA LINDORE
-Luigji I 15 do mundohet t’I jape gjuhen e arkitektures qe ai donte kesaj fasade dhe ta beje simbolike per fuqine e tij
-nje hapesire te nje oborri te madh te hapur perpara
-duke qene se u ndertua ne periudha te ndryshme kishte gjurme te stileve te ndryshme arkitektonike
-po te shohim kendin e oborrit shohim dukshem diferencen stilistike mes fasadave

Projekti i pare I Berninit →

-shohim mrekulline baroke te nje korpusi qendor
-qe duhet te dilte ne forme cilindrike konvekse ne pjesen
qendrore
-hapesirat anesore duket sikur krijojne xhepa ne forme
konkave ne menyre qe te ftoje nje pjese te qytetit te futet te
veproje ne object
-mbretit nuk I pelqen ky project dhe e hedh poshte

←Projekti i dyte
-Nga ky project kuptojme qe mbreti I ka kerkuar Berninit
eshte ftohja/largimi nga kjo lirshmeri kompozicionale e
barokut
-heq dore nga cilindri ne pjesen e perparme
-kthehet ne nje fasade thuajse plane
-korpus qendror qe futet ne menyre konvekse dhe 2
anesore qe futen ne menyre konvekse per te krijuar
komunikimin me sfondin perpara objektit
-ftohet duke u kthyer thuajse ne orderin gjigand te Mikelangjelos; kolonat e medha kapercenin te 2 katet dhe hipnin mbi
piedestal
-perseri mbretit nuk I plq dhe kerkon dicka tjt

…edhe pse largohet nga Franca, Bernini mendon nga Roma se si duhet te jete fasada qe kerkonte mbreti…

Projekti i trete →
-fasade plane gati si nje fasade rilindase
-e njejta gjuhe arkitektonike nga nje ekstremitet
ne nje ekstremitet tjt me te njejten ftohtesi
arkitektonike
-I vetmi element qe e ben me barok jane
skulpturat ne pjesen e siperme (qe I pame dhe ne
fasadat e tjera) por me nje ftohtesi arkitektonike
tipike klasike si rilindja
-elementi qe e bente pak barok ishte theksimi I
korpusit kryesor
-elementet klasike sepse del historia e nje harku te triumfit ne pjesen e poshtme te orderit
-kuptohet qe mbreti duhet ti kete kerkuar rigorozitetin e pushtetit politik qe ai drejtonte dhe fasada duhet te shfaqte

←Projekti I Lescot
-duket qe nuk e ka kenaqur mbretin pasi fasada here hyn, here del ne pjese
qendrore e anesore gje qe per te eshte teper lozonjare
…
-Nese shikojme fasaden qe mori aprovimin e plote nga mbreti per tu bere fasada qe duhet ta perfaqesonte dhe perjetesonte eshte
krejtesisht ndryshe nga arkitektura lozonjare e Berninit
-fasade e ftohte me nje gjuhe gati romake
-fasade plane qe mund te dale fare pak ne korpusin qendror
-tempull I hypur ne nje piedestal
-harqe te njepasnjeshme ne pjesen e poshtme si akuaduktet romake te cilat kur bashkohen 3she bejne hark triumfi
-gjuthe ky capital sherben si piedestal per orderin arkitektonik I cili nuk eshte vetem nje kolone me nje bazament por nje kolon e
hipur ne lartesine e nje kati
-order arkitektonik qe vjen ne kolone dyshe por kete kolonen dyshe e vendosen per ta bere kolonen me te gjere me impaktin
visual qe ka
-dimensione te medha, te ekzagjeruara ne gjatesi qe duhet te perfaqesonin fuqine e atij qe e ka ndertuar
-aksi I simetrise mbetet I theksuar me nje fronton

SHESHI VANDOM (VENDOME) ne Paris

E rendesishme per klasiçizmin ishte dhe rregullimi e modelimi I
shesheve urbane
-mbreti kerkon qe te modelohet sheshi per ta kthyer ne ambjentin ne te
cilin ne menyre skenografike brenda hapesirave te medha te mund te
perceptonim fuqine politike (si ne Romen e lashte)
-nje figure gjeometrike thuajse e mbyllur e dimensioneve te medha me
brinje mbi 150m e kompozuar rreth nje qendre te perbashket
-qendra kompozicionale kthehet ne nje fokus vertical (kolone e veshur
me nje fashe spirale)
-fasada identike rreth sheshit
-ne unifrmitetin e sheshit perceptojme rigorozitetin e pushtetit politik
qe ka modeluar
-diferenca midis nje sheshi rilindas dhe nje sheshi klasicist eshte
dimensioni I madh
-te gjitha fasadat perreth sheshit jane sikur fasadat e nje pallati te madh; me nje qender kompozicionale, me 2 ekstremitetet e
theksuar dhe me te njejten gjuhe arkitektonike te qete pa levizje, me harqe te njepasnjeshme si akuadukte romake qe mbajne ne
piedestal orderin arkitektonik gjigand, duke u mbyllur me linja horizontale qe jane riprodhim I entablementeve te ark romake
SHESHI VOZHËVE(VOSGE)
-fasada identike me gjuhe arkitektonike te 2 kateve te hypura ne nje kat qe eshte
hapur ne forme kolonade, e njejta lartesi kati, e njejta lartesi catie et,
-objekti nese shihet duket si nje ndertese e vetme
-nga ndarja e cative kuptohet qe secila prej tyre eshte nje pallat I tipit rilindas
-I vetmi element ku shohim dicka ndryshe (jo ne gjuhe arkitektonike) lartesia e 2
apartamenteve qe kane te njejten gjeresi si te tjerat por jane hypur ne nje piedestal si
hark triumfi poshte te ciles kalohet, qe e bejne ate me te larte se tobjektet e tjera
-keto apartamente vendosen ne aksin e simetrise pasi nuk ishin te zakonshme si te
tjt, ishin apartamentet e mbretit dhe mbretereshes

SHESHI KONKORD (CONCORD)→

-nje shesh I madh I cili aksialisht lidhet me Pallatin e Luvrit
-sheshi behet pika e takimit e rruges qe te dergonte tek pallati I Luvrit dhe
nje rruge tjt terthore e cila nga njera ane te dergonte ne nje object tjt te
rendesishem sic ishte Bazilika e Madhe e Parisit dhe nga ana tjt te dergonte
tek Parlamenti
-shesh I hapur
-nga menyra se si kompozohet per arsye te ketyre rrugeve ka zgjedhur te
theksoje qendren e simetrise me nje shenje arkitektonike; nje obelisk.
-zgjedh te vendose 2 objekte identike (duke imituar kishat binjake)
-keto 2 objekte ishin simetrike ne lidhje me rrugen dhe qendronin si fasada e
vetme e ketij sheshi me konceptin e hapur
-obelisku, bashke me 2 fasadat identike, bashke me fasaden e bazilikes qe
ishte me tutje (qe do rimodelohet me vone) behen si nje fasade e vetme e
sheshit
ARKITEKTURA MODERNE
-tregon se tashme arkitektura do projektohet ndryshe, me rregulla te ndryshme arkitektonike sepse sistemi politik do te
ndryshoje
-momenti I vdekjes se stileve historike
-tashme ndertohet edhe per personazhe qe skane gjakun blu apo jane te
rendesishem

CENOTAFI PER NEWTON-in nga Etienne Louis Boullee

-mbeti ide, nuk u realizua kurre sepse teknlogjia e nd nk e lejoi
-kjo ide flet nepermjet formes
-nje sfere e madhe 150m simbolizonte gjithesine e pafundme dhe kishte
vrima ne menyre te parregullt ne pjesen e siperme
-brenda saj ndodhej “galaktika” e vogel ne krahasim me ate qe e quajtem
gjithesi
-kjo galaksi do sherbente si nje lampadar qe ndriconte kete hapesire
-ne momentin qe do ishte nate jashte dhe ne jemi brenda saj, nga vrimat qe I
ishin hapur sferes, do te shikonim vrimat e zeza qe Newtoni kishte zbuluar e
studiuar
-dhe e kunderta, kur jashte ishte dite, ne brendesi lampadari fikej dhe nga
vrimat do na dukej sikur po shikojme yjet

BIBLIOTEKA nga Etienne Louis Boullee

- pro pozon si do te ishte nje biblioteke sipas ketij projekti revolucionar
-shikojme disa elemente ngjajne me ate qe quajme arkitekture
orderi; qemere cilindrike me kasetone si ne ark e dikurshme
romake, nje vzhdimesi kolonash te njepasnjeshme qe mbajne
npm entablementit mbulesen e parapermendur
-pjesa e poshtme kompozohet si shkalle me libra ku njerezit
afroheshin vete per tek libri, keto libra vendosen si nje
piedestal I struktures gjigande mbuluese jnduket sikur perdoret
gjithe ky bagazh intelektual (linrat) si piedestal per te ngritur
ate kulture arkitektonike, pra ajo qe ishte ndertuar siper ishte
produkti nga ky
-perceptojme se cfare lexojme ne ditet tona eshte vertete
produkti intelektual te asaj qe stilet kishin bere
-hapja e madhe ne pjesen e siperme na simbolizon mendjen e
ndricuar, e edukuar

VEPRA ENDRRAT E NJE ARKITEKTI

-arkitekti gjendet i ulur ne abakun e nje kolone duke na
treguar simbolikisht se fare ishte bere nga ky product
intelektual I ketyre njerzve, edhe pse ne ordera
arkitektonike, duhet te ishte baza e kesaj arkitekture dhe
ajo cfare shikonte arkitekti si ne bisht te syrit ishte cfare
njerezimi kishte krijuar ne gjithe periudhat perpara se ai
te jetonte
-per te enderruar arkitekti duhej te shkeputet nga veprat
e paraardhesve te tij te cilat ndahen nga nje lum I madh
-lumi ndan 2 bote arkitektonike me te cilen kuptoj qe
njera prej boteve eshte nje bote ku gotiku mund te
sundoje dhe ne boten tjt shikojme nje bote thuajse
klasike
-Duke qene se teknologjia e ndertimit nuk ua mundeson
realizim e endrrave qe kane, detyrohen te vazhdojne te
ndertohne ne gjurmet e arkitekturave te meparshme
MUZEU ALTES NE BERLIN
-si stoa
-shikoj qe kam nje planimetri gati Panteone; me kolona ne pjesen qendrore,
-salla te organizuara rreth oborreve te brendshme qe kujtojne konceptin e pallateve
-tentonin te prodhinin cfare paraardhesit kishin bere te bukur

←REZIDENCA NE MYNIH(Pjese e teatrit kombtar)

-objekt qe imiton pallatin pitti
-gati duke imituar cdo gje te tij; ngritja ne 3 kate, forma 2 kateshe ne
pjesen anesore, imitimi i gureve te palatuar
-ndryshim; ka ordera ndermjet harqeve

PJESE E TEATRIT NE MYNIH →

-lind si nje imitim I Pallatit Innocenti por ndryshon elementet
-ndryshon dritaret
-deformon proporcionet
-ndryshon ngjyren

SHESHI KONIKSPLATS( KÖNIGSPLATZ) ne Mynih

Arkitekture e cila mbledh brenda nje objekti tipologjine e nje tempulli, tipologjine e nje pallati rilindas qe ska asnje lidhje te
perbashket pervecse nje llozhe
-lidhen brenda te njejtit object duke imituar me rigorozitet edhe kolonat dorike (te cilat nuk mbeshtetet ne bazament por direkt
ne stilobat dhe ne qender kolonat hapen me shume pasi do kalohet (si ne Propilei te Athines))
-po ta shikojme te terin duket sikur kemi bashkimin e idese se dickaje greke dhe dickaje te kultit Kristian duke na dhene imazhin
e nje bazIlike me 2 kembanare
-ngjan edhe me nje hark triumfi
 BANKA SOANE, NE LONDER
-kupole qe duket sikur baroke
-Pjesa e siperme si pallat
-Po te hyjme brenda shikojme qe shtohet e me shume
deshira per te imituar klasiken, historine
-shikojme sallen e qendrimit te bankes ne te cilen siper
hapjes se madhe (sikur te ishte nje sy Panteoni) gjejme
imitimin e pariatikeve (te Akropolit te Athines) ku ne
trupin e tyre kemi figuren e Bankiereve te medhenj
-shikojme dhe fallsitete (Gjithe ajo kupole nuk mund te
mbahej nga ato mbeshtetje te holla)

OPERA ne Paris
-vendoset ne fundin e nje aksi simetrie sikur te ishte nje object barok
←Fasada kryesore:
-fasada prezantohet si nje fasade klasike me nje perzierje te forte ten je baroku
-elemente klasicizmi; orderi qendron ne nje piedestal te larte sa nje kat, harqe te
njepasnjeshme ne katin e pare
-elemente baroke; dekoracioni
-bashkimi I 2 stileve te cilat nuk kishin lidhje me njera tjt, klasicizmi nje arkitekture
shume e ftohte ndersa baroku nje arkitekture fluide e lire me shume dekoracion
-merr edhe nje detaj tjt nga Pallati I Konservatoreve (orderi gjigand dhe nje order I dyte
sekondar qe perceptohej me kolona me te uleta, mbrapa orderi gjigand dhe qe
entablamenti I tij nuk e nderpriste orderin
gjigand)
Fasada anesore:→
-ka nje koncept ndryshe nga fasada e ftohte klasiciste qe e pame ne fasaden kryesore
-kemi perdorim te arkitektures baroke; fasada nuk eshte me plane, del ne menyre
cilindrike ne pjesen qendrore per te kerkuar komunikim me hapesiren perpara
-edhe me pse merr rregullat e nje arkitekture klasike forma e saj ishte baroke

←Interiori:
-interier luksoz
-nje holl shkallesh si ne arkitekturen baroke
-ama kemi nje teprim te orderit si ne nje
arkitekture klasiciste

RIMODELIMI I PARISIT
-rruget jane rruge qe te cojne ne sheshe dhe perfundojne ne vepra te rendesishme
arkitektonike
- u shemben siperfaqe te tera te qytetit
-u hoq dore nga imazhi I nje qyteti mesjetar
-u quajt plan marshav
-rruge te gjera qe te drejtojne per tek harku I triumfit
-njera nga rruget qe do kalonte ne krahet e Luvrit ishte rruge e tipit korridor
-objektet qe rrine ne buze te rruges do te unifikohen ne gjuhe arkitektonike si dikur ishin
unifikuar vilat ne qytetet romake
-npm unifikimit te fasadave te ketyre objekteve duhet te reflektohej fuqia administrative e
politikes se qytetit
-vete shtresezimi brenda hapesirave te ketyre vilave dallohet sin je shfrytezim I mire social;
ne katin e pare ambjent tregtar, ne katin e dyte nje ambjent I njerzve te pasur, kati I 3
ambjent I lidhjeve te reja, kati I 4 shtresa e pasur dhe ne katin e fundit qendoronin me te
varfrit
RIMODELIMI I KISHES MEDELINE (L'église de la
Madeleine) ne Paris
-ka hapje ne pjesen e catise
-keto hapje jane nje sy gjigand I nje kupole si e Panteonit por e
mbeshtetur ne nje vele sferike si ne bizant
-altari si nje absid dikur paleokristiane dekorohej me motiv te
nje mozaiku qe ishte krejt e huaj ne kete gjuhe klasike

KISHA E ZEMRES SE SHENJTE ne Rome

-gotiku u ringjall ne menyre formale duke u imituar
-kishe shume e vogel
-nuk imitohet per sa I perket lartesise qe kishte gotiku
-u quajten ndertesa neogotike

FILLIMI I ARKITEKTURES MODERNE NE TE VERTETE

-Asnjehere arkitektura moderne nuk do te zgjase me shume se sa nje Stil historic arkitektonik
-Do kete perhapje lokale, shpesh ne formen e rrymave arkitektonike
-Keto rryma arkitektonike do te ndryshojne nga dekada ne decade
-Shfaqje arkitektonike personale e secilit arkitekt
Periudha Celik – xham (ark. Inxhinierike)

SERA E LULEVE TROPIKALE ne Londer→

-gjejme te paren shenje te berit te nje forme arkitektonike krejt
ndryshe nga ato qe ishin bere deri tani
-sere lulesh tropikale
-hapesire e mbuluar me xham dhe me metal
-celiku kishte zv mure te gurta, kolona etj
-hapesirat ndermjet skeletit prej celiku do te mbuloheshin me xham

←PALLATI I KRISTALTE
-quhet I tille sepse ishte teresisht I veshur me xham
-nje structure e projektuar per nje panair
-kishte zgjedhur celikun si material I struktures pasi ishte rezistent ne perkulje dhe
ne kohe
-Ne planimetri duket sikur eshte nje transept e nje korpusi kryesor
-Qemer cilindrik
-Harqe te njepasnjeshme
-u ndertua per 4 muaj
kjo ark pati shume ane positive:
-arriti te krijonte hapesira shume te medha te cilat dikur ne ark. Tradicionale ishin
krijuar me shume mundime
-rimontimi I ketyre objekteve pasi strukturat prodhoheshin si elemente te
parapergatitur beri qe projekte shume te medha te ndertoheshin per nje kohe te
shkurter
-duke qene se kjo arkitekture paraprodhohej diku tjeter dhe rimodelohej ne
vendin e ndertimit ajo arrin te cmontohet dhe te rimontohet ne nje vend tjeter
Ana negative: shume industriale, e ftohte
 GALERIA E MAKINAVE ne Paris
Nje tjeter structure e projektuar per panair/ekspozite
-solli novacion ne arkitekture↓
-shikojme ashensorin e pare e cila nuk perdoret per te ngjitur kate por perdoret si
nje structure hidraulike e cila do te ndihmonte per te ngjitur materialet e ndertimit
ne lartesi
-hapesira me e madhe e mbuluar pa asnje kolone ndermjetese
-me nje gjatesi rreth 600m dhe nje gjeresi rreth 112m
-struktura mbulohej nga nje hark me maje I cili ne te vertete eshte projektuar e
mobiluar nga 2 elemente ne forme kapriatash dhe eshte krijuar nga nje element I vetem I riprodhuar per tu shumefishuar ne
gjatesi sa te mund te dale hapesira
-gjithcka tjt mbi kete structure do te mbulohej me xham qe do jepte trancparencen arkitektonike te kesaj salle

Kjo arkitekture pervece bente gjatesi te medha ne horizontalitet dhe siperfaqe te gjera ma mbeshtetje kolonash ka aftesine per tu
ngritur edhe ne lartesi shume te medha
-pati aftesine per tu kthyer dhe ne nje shenje arkitektonike

KULLA EIFFEL
-shenje arkitektonike, identifikim I qytetit te Parisit te atehershem
-u ndertua per te treguar se kjo menyre inxhinierike e ndertimit mbart
me vete dhe keto karakteristika formale dhe estetike te cilat na japin te
drejten ta quajme arkitekture
-300m ne lartesi nuk I kishte arritur asnje ndertese me pare qofte dhe ato
gotiket
-u ndertua ne me pak se 2 vjet duke u bere nje risi esklamative shprehese
e ketij avantazhi qe kishte kjo arkitekture inxhinierike
-u ndertua si nje indicative private e inxhinierit Eiffel por edhe si
memorial per te memorizuar per 100vjetorin e Revolucionit te Bastijes
-ishte I papranueshem fillimit nga qytetaret (pasi akoma syri I njeriut
nuk ishte gati te pranonte kete revolucion) e Parisit por me vone u
pranua dhe u kthye ne shenje ark
STACIONI PANCRAS ne Londer
-ne brendesi gjejme stacionin me gjithe revolucionin industrial te kesaj structure
mahnitese dhe qe pa asnje kolone mbulon nje siperfaqe te madhe
-por nese shihet ne pjesen e jashtme paraqitet si te jete nje pallat duke gjetur kete
formalizem te jashtem te pranueshem per syrin e njeriut

Chicago
Ne mesin e viteve 1700 pati nje zjarr te madh qe dogji thuajse te gjithe qytetin
-U ndertuan ndertesa te cilat ngrihen ne kembe per tu bere zyra te korporatave te medha
-mund ti quajme fillesat e tipologjise se Gradaceles
-vendoseshin ne qender te qytetit
-ne ark I quajme SHKOLLA TE CHICAGOS, jo sepse ishin shkolla ku mesohej por per tu
shfaqur si nje rryme ark e ketij qyteti I cili kerkon te rritet/ te zhvillohet
-u ndertuan duke iu pershtatur kushteve qe kishte kjo qender;
GUARANTY BUILDING→
-lindi si nje ndertese zyrash
-u munduan te zinin sa me pak siperfaqe toke pasi kishte kosto te larte dhe ne kete menyre e
kompensonin ate me lartesine duke u ngritur ne shume kate
-dukej me e larte sec ishte ne te vertete
-ngjante si nje kolone me pjesen e poshtme ndryshe, me kanelyra dhe theksim I pjeses mbyllese/ perfundimtare si nje kapele e
orderit arkitektonik me elemente me te dekoruar
-kompakte; objekti nuk zgjedh te kete nje pjese me te larte e nje pjese me te ulet por zgjedh qe aq s aka bazen te perfundoje edhe
ne pjesen e siperme, me te njejten siperfaqe
-ne 2 katet e para kemi funksione te lidhur me jeten e perditshme, kati I 3 e deri ne fund zyra, dhe pjesa me e larte perfundimtare
eshte kati teknik ku jane vendosur depozitat e ujit, instalimet qe do t’I sherbejne zyrave
-forma ndjek funksionin

←CARSON, PIRIE, SCOTT AND COMPANY BUILDING

Arsyeja e diferencimit nga objektet e tjera; elementi drejtkendesh I cili nga nje drejtkendesh
structural kthehet ne nje drejtkendesh dekorativ
-e gjithe fasada qofte nga njera ane qofte nga ana tjeter jane perbere nga nje modul I cili
riperseritet horizontalisht dhe vertikalisht, qe me jep distancen nga nje kolone ne nje tjeter
dhe distancen nga nje tra ne nje tjeter
-dritare te cilat na tregojne ku fillon nje kat dhe ku perfundon nje tjeter
-ky modul qe lezohet ne eksterier eshte kushtezuar nga ritmi konstruktiv I vendosjes se
kolonave ne object dhe I vendosjes se trareve ne object
-Pra cfare eshte funksionale, konstruktive del ne eksterier dhe kthehet ne nje gjuhe
decorative
ARTI I RI
– gjuhe paralele me Shkollat e Chicagos
-lind ne Evropen qendrore
-lindi si nje devijim nga tendenca per ta zhveshur arkitekturen nga elementet decorative
-kerkon ta marri frymezimin tek natyra si rrjedhoje do te hasim ne riperseritjen e motiveve florale
-rezultat I bashkimit te 3 arkitekteve; Otto Wagner, Joseph Hoffman, Joseph Maria Obrich

SHTEPIA E WAGNER 1 ne Viene

-shprehje akoma te rregullave arkitektonike te ark klasike
-fokus kolonat si te ishte nje pronaus I nje tempulli
-simetri absolute te fasades
-ide entablementesh qe ne menyre decorative I shkojne pergjate si nje vije horizontale
objektit
-Gjej jo vetem dekoracione te nikjeve te kamareve te vogla ku vendoseshin skulptura,
gjejme njekohesisht dhe dekoracion ne parapetet qe imitonin motivet florale, nje strehe
qe duket sikur akoma mban gjurmet e nje entablementi si ne cdo ndertese kishte
ndodhur por shfrytezon mensola qe jane imitim I kercejve per te mbajtur kete strehe

SHTEPIA E WAGNER 2 ne Viene

-vete Otto Wagner kishte evoluar drejt arkitektures se re
-Dallohen ndryshime radikale nga shtepia e pare
-asimetri per te thene qe nje object mund te jete I bukur
edhe kur nuk ka nje simetri aksiale
-Porta jo me ne qender (ne nje aks simetrie)
-Porta me e dekoruar se pjeset e tjera (dekorim
-vazhdimesi te linjes; motiv si teserina te nje mozaiku te
vendosura rreth e qark portes mund te shumefishohen
duke u perseritur brenda portes, jashte saj, dhe kthehen
ne nje motiv dekorativ per vete fasaden, per kendet,
-motive florale
-Dritaret te vendosura ne distance te baraslarguara ne horizontalitet por gjejme diference ne vertikalitet

SHTEPIA MAJOLIKE
-Objekti qe u be ikone e kesaj menyre ndryshe te projektuari ne
arkitekture
-merr emrin shtepi majolike ne varesi te materialit dekorativ qe
perdori edhe pse dukej si pallat
-dekoracion me pllaka majolike te cilat deri tani ishin perdorur
si pllaka per mozaike apo ne ambjentet e brendshme te cilat
kane nevoje per izolim
-material I lire I cili duke u perdorur me mjeshtri del nje
rezultat shume I bukur
-motive floreale ne fasade, ne parapete te ballkoneve

GALERIA E ARTIT MODERN

-gjethe te parregullta, lule qe dalin ne nje fashe horizontale decorative mbi porte
(ne momentin hyres)
-kercejt e bimeve identifikojne portretin e 3 figurave te rendesishme te ark: Otto
Wagner, Joseph Hoffman, Joseph Maria Obrich
-finalizohet ne pjesen e siperme me konceptin e nje kupole te dikurshme klasike ne
arkitekture por nga menyra si eshte bere ngjan si nje shkurre gjigande qe ka marre
formen nga gjethe
-ne konceptet kompozicionale te ketyre arkitekteve akoma ka mbetje te nje
arkitekture historike stilesh; perseri objekti kompakt, ka aks simetrie, objekti ka
thuajse oborr te brendshem
PALLATI STOCKLET
-gjejme ftohtesi
-pa dekoracion me motive floreale, pa forma te lakuara
-por shikojme qe ka ndryshuar koncepti planimetrik
-asimetrik
-jo kompakte
-ambjentet I bejme te medhaja aq sa na duhen dhe I vendosim ku kemi nevoje
-rezidence e madhe e cila duket sikur te ishte nje hotel nga numri I dhomave te shumta
te cilat ishin te teperta per nje familje
-ne eksterier kemi nje permbajtje lakonike te dekoracionit te vendosura ne nervatura te
cilat duken si tegela te nje saldimi te siperfaqeve te ndryshme te cilat jane metalike prej
bronzi te stilizuara si bime kacavjerrese
-ky detaj shpreh vazhdimesine e linjes
-interieri (hapesira e ndenjes) ska asgje te perbashket me interieret klasike (ska ordera
ark, elemente frizash te dekoruara apo skulptura)
-Salla e ngrenies nje dekor me motive floreale qe thekson horizontalitetin

SHTEPIA HORTA (VICTOR HORTA)

-fasade e ngushte
-pa parim simetrie ideale
-porta spostohet ne kend ne menyre asimetrike (sic kishte bere Otto Wagner me shtepine e
tij)
-dekorohet me elemente floreale
-hoqi dore nga orderat, nga pilastrat
-nuk ka simetri as ne carje
-material I ri qe s’ishte pare me pare; hekur I rrahur I cili ne kete periudhe e kthen
arkitekturen ne ndjeshmerine decorative qe I jepte puna e dores ndryshe nga ajo qe I jepte
parafabrikimi.
-do t’I duhej aspirim per daljet e brendshme, dalje uje npm ullukeve te cilat trajtohen si
motive decorative ne fasade
-edhe ne brendesi shikojme qe jane po prap elementet decorative te kesaj butesie linjash te
vazhduara si bime kacavjerrese ne sfond, ne parapet, ne dysheme, ne pjesen e ndricimit, etj
-cdo ambjent dekorohej duke I dhene atyre vecantine e puneve artizanale te njeriut
-shkallet mbeten nje fragment I bukur I nderteses sikur kishte qene ne arkitekturen baroke
-detaji arkitektonik nuk eshte me nje detaj qe zbukuron nje dritare dhe ne menyre identike riprodhohet ne secilen dritare por
detaji arkitektonik eshte ai qe improvizohet ne secilin prej ketyre elementeve pavaresisht se secili prej tyre konstruktivisht do te
kete rol te njejte
HYRJE TE METROSE (HECTOR GUIMARD) ne Paris
-metroja nentokesore ishte nje risi per qytetin
-momenti ku njerezit hyjne/dalin nga metroja nentokesore kthehet ne
nje detaj arkitektonik per tu trajtuar si nje moment floreal
-streha qe imitojne krahe flutrash, parmaket trajtohen si te ishin
gjethe te medha natyrale, tabela ku shkruan “Metro” bashkengjitet
me strehen ne nje menyre te vecante, shtyllat e ndricimit,

DE STILJI
-paraqitje e figurave gjeometrike te cilat te para ne ngjyra baze (kuq, verdhe, blu te ndara me
linja te zeza te vendosura te distancuara nga njera tjetra shpesh nga figura gjeometrike te
bardha (pa ngjyre)
-parimi ne te cilin bazohet jane 3 ngjyrat baze dhe parimi I formave te rregullta gjeometrike qe
ruajne parimin e porpocioneve
SCHRODER HOUSE
-revolucion abstract
-nuk ka asgje te perbashket me arkitekturat e meparshme
-e zhveshur nga cdo element dekorativ dhe si ne pikture te vetmet
elemente qe dekoronin ishin drejtkendeshat e proporcionuar mire, te
krahasueshem ne dimensione me njeri-tjt dhe te kompozuar vetem me
ngjyrat baze (blu, kuq, verdhe, zeze, bardhe)
-cfare kishte qene deri tani si boshti vertikal kompozicional I cdo pallati
rilindas apo njekohesisht I cdo rezidence baroke, shkalla vazhdon te
mbetet nje bosht kompozicional qe lexohet vertikalisht edhe ne eksterier
-shkalla ishte nje bosh vertikal levizes brenda nderteses qe me lidh
vertikalisht me katet e objektit dhe eshte gati nje nukel kompozicional qe
duket sikur ne origjine do te kete qene I zi (sic eshte mbledhja e ngjyrave
ne pikture ne te zeze)
-hyrja e fshehur ashtu sic do e donte I zoti I shtepise
-po te hyjme ne brendesi kuptojme se te njejtat parime jane shprehur edhe brenda; siperfaqe te thjeshta me ngjyrat baze te cilat
vendoseshin per te dekoruar planet qe e ndanin nga njeri tjt
-planimetria teresisht asimetrike
-ne kompozim planimetri eshte e organizuar rreth kafazit te shkalleve (nuklit vertikal
levizes)
-risi edhe ne moblimin e interierit
ANTONI GAUDI – arkitekti qe projektoi katedralen neogotike e cila vazhdon akoma te
ndertohet ne ditet e sotme
FAMILJA E SHENJTE (LA SAGRADA FAMILIA)
-Gaudi projektoi nje planimetri te nje katedraleje thuajse ne nje neogotik
-ajo qe perceptojme dukshem ne ditet e sotme eshte vertikaliteti I kembanareve te cilat me
trasojne ne nje menyre dominuese fasadat, ngriheshin, sic benin katedralet e dikurshme
gotike, me kembanare te cilat do te jene 4 dhe duket sikur do te riprodhohet me teper si drunj
te nje perme te cilat po celin sythet e reja
-katedrjala do te kishte te njejtet fasada ne krahet e transpetit (fasada veriore dhe jugore) dhe
duke lene me te madhen nga ana perendimore pasi altari ishte ne lindje
-kembanaret do te perfaqesonin secila nga nje shenjte (personazh te bibles); nder to me I
rendesishmi do te ishte I perfaqesuar nga kembanarja me e madhe ne qender
-motive floreale te cilat duken qe po I vishen nje fasade gotike
Harqet ne pjesen e poshtme nga dekorimi me motive floreale me shume se hark triumfi ngjan
me shpella te cilat per arsye te vjetersise, bimet kacavjerrese e kane veshur gurin
-Gaudi nuk e perfundon projektin duke I lene vetes mundesi te evoluonte te gjithe kete menyre te ndertimit hap pas hapi me vete
kantierin duke I lene vetes shancin qe te mos kufizohej nga nje project fillestar qe I mbaruar duhet te ristartoje rigorozisht sic
ishte bere ne fazen e projektit por ta ndryshonte duke shkuar ne krahe te puntoreve dhe do te ndryshonte ashtu sic I mendonte ne
momentin e ndertimit.
-Katedralja nuk do te mbaje shume gjurmen e asaj qe Gaudi kishte menduar por do te mbaje me teper gjuhen e nje arkitekture qe
I ngjan ark. se Gaudit
Ajo qe projektoi ai dhe u mbarua sa ai ishte gjalle ishte njera nga 3 fasadat me 4 kembanare
Lartesia e kembanareve u arrit npm materialit qe ai perdori brenda gureve perdori struktura beton armeje
-motivin floreal e kishte projektuar edhe ne interior (nuk e shikon te ndertuar) nuk ka perfunduar akoma, eshte planifikuar te
perfundoje per 100 vjetorin e vdekjes se Gaudit
Interior ka arritur te mbyllet ashtu sic Gaudi e ka planifikuar; interier I bere me drunj, kolonat qe ngriheshin ne lartesi per tu
kthyer ne gjethe palme, ne vendin ku bashkohet korpusi kryesor me transeptin gjejme mbyllen e kembanares kryesore e cila
akoma nuk ka perfunduar ne eksterier ne ditet e sotme
-trajtimi qe Gaudi projektoi ti jepte fasades se prapme eshte nje trajtim I cili ndihmon arkitektet e mevonshem qe te jene besnik
ndaj lartesise qe ai kishte programuar
SHTEPIA MILI (CASA MILA)
-Pallat banimi
-I vendosur ne buze te trotuarit
-merr kete emer sepse familja Mila do te porosiste Gaudin te ndertonte
rezidencen e tij, pallatin.
-edhe pse e vendosur ne buze te trotuarit nuk do te respektonte linjat
perpendikulare qe qyteti I Barcelones I kishte tashme prej kohesh
-Gaudi zgjedh qe fasada te thyhet ne kend, por te kurbezojne linjen e kendit
ne menyre qe njeriu gjate kalimit qe ben nga nje rruge ne nje tjt ne kryqezim
te mos pengohet nga nje linje e drejte e arkitektures
Linjat e drejta i ben arkitekti, linjat e kurbezuara i ben arkitekti dhe Zoti.
cit. Antoni Gaudi
-kendin qe heq e kthen ne fasaden kryesore te objektit, duke I lene objektit
nje vazhdimesi nga nje ekstrem ne nje ekstrem tjeter te nje fasade qe duket e
vetme duke e trajtuar ate si nje objekt horizontal
-ka dhe nje fasade te 4 qe eshte pamja ajrore e objektit
-per Gaudin struktura e tij nuk ishte nje objekt si gjithe te tjeret, struktura e
tij ishte nje sculpture 3D per te cilen duhet te kujdesesh ne cdo aspect, jo
vetem ne fasade.
-simetria nuk ka vend per Gaudin
-tek ballkonet kemi parapet me material me hekur te rrahur te
gjetheve natyrale
-edhe ndarjet ne planimetri nuk ka askund linja me kend te drejte,
vetem te kurbezuara
-porta si qeliza qe bashkohen ne nje epiderme dhe kthehen ne nje
bukuri estetike
-ka oborre te brendshem
-pjesa e catise shfrytezohet dhe dritaret e vogla ngjajne si syte me
vetulla te nje qenieje gjigande
-oxhaket te trajtuar si elemente decorative

SHTEPIA BATLO (CASA BATLLO)

-nuk ka me asnje linje te drejte
-nuk kemi as entablementet horizontale por vetem linja te kurbezuara
Ne fillim, ne momentin qe familja Batlo e blen, kishte qene nje pallat klasik; →
-Me aks simetrie
-1 porte qendrore ne aksin e simetrise dhe 2 porta anesore
-Katet qe ndahen me prita horizontale
-Ritmi I zakonshem I dritareve
te cilin kishin kerkuar nga Gaudi ta rimodelonte sipas arkitektures moderne
Sot:
-asimetri gje qe e thekson me vendosjen e devijuar nga qendra, te nje oxhaku
-I gjithe objekti ngjan si nje monster e madhe me disa sy, hunde dhe goje te hapur
-arkitekti ka lirshmeri
-kati I pare shume I hapur ne krahasim me ate qe kishte pasur objekti (kati I pare hapet si nje
hapesire tregtare)
-hapi dhe katin e 2-te (I perkiste familjes se pasur)
-shtresezimi social dallohej nga luksi dekorativ
-nga kati 3 e siper ruhet ritmi I dritareve dhe dekorohen vetem pjesen e parmakeve
-mbulesa imiton ngjyrat e kamaleonit
-fasada e veshur me rrathe si ne forme guaske te ngulura ne “trupin e ketij monster”
-keto rrathe I gjejme edhe te vendosura edhe tek paretet ne forme mozaiku te cilat po t’I
shikojme nga brenda duket sikur po shikojme motive kromatikë te nje arkitekture gotike
-dielli ishte shume I rendesishem per Gaudin
-atriumin e perdor si element per te vendosur shkallen duke na treguar qe ndricimi natyral
ishte shume I rendesishem per te .
-atriumi nuk ka forme te rregullt, sa me shume te ngjitemi ne lartesi aq me shume rritet
dhe siperfaqja e atriumit
-ne muret rrethuese hap dritare per apartamentet qe do jipeshin me qera dhe sa me lart te jene
dritaret aq me te vogla jane ato pasi e kane me te lehte ndricimin nga dielli dhe sa me poshte
te jene dritaret ai I ben me te medha ne menyre qe te kene mundesi te marrin ndricimin nga
dielli
-ne pjesen e siperme perdoret nje qemer ne formen e nje parabole te pathyer
-jo vetem objektin e trajton si nje skultpture por edhe oxhaket ne pjesen e tarraces, imiton
trungje me motive polikromatike qe dallojne te bera me mozaike nga copeza te crregullta te
cilat Gaudi I gjente ne kantieret e shtepive qe rikonstruktoheshin, I mblidhte dhe I bente
elementin e lire me pak kosto

PARKU GUELL (PARQUE GUELL)

-mobilim urban I nje hapesire te madhe e cila ishte
menduar te behej si nje miniqyteze te krahe te Barcelones
-kemi disa objekte te ndertuara ne kete siperfaqe
-objekte 2-3k qe shperndahen ne gjelberim (ne urbanistike njihet me termin qyteti kopesht)
-u projektua nga ark. Gaudi dhe industrialisti Guell
-blen 2 prej kodrave, lire, pasi askush nuk I vleresonte
-ishte menduar te ndertohen 72 vila por u ndertuan vetem 2 ajo e Guellit dhe e Gaudit, te
tjerat mbeten pezull
-shtepite zhyten ne natyre
-rruget ndjekin izoipset
-ne krah te aksit te simetrise vendosen 2 objekte te
rendesishme: posta e policise dhe potineria→
-mbulesa te kurbezuara te bera me
pllaka majolike qe sigurojne izolim
per rreshjet e shiut
-dritaret nuk jane te rregulltaa, hapjet
behen aty ku do arkitekti
-pasi I kalojme keto objekte gjejme ne
menyre anormale ndarjen e aksit ne 2 (2 ramapa shkallesh), ndodh per ti lene
vendit basenit te gjelberuar I cili ne te vertete eshte ligji kompozicional I kesaj
miniqyteze →
-shikojme nje cezme qe behet
si nje fontane e dikurshme ie
rendesishme, e vendosur ne nje sfond rrethor duke u bere simbolike e diellit
-pasi kalojme cezmen, ne momentin ku 2 rampat bashkohen me njera-tjt
gjendemi me nje qenie gjigande, nje salamander qe mbeshtetet fuqishem me
kembet e saj mbi paretetet e kurbezuara
-salamandra nuk shihej si e frikshme pasi ne mitologji shihej si nje qenie
miqesore (duket sikur syri qesh duke uruar mireseardhjen)
-ajo vishet mozaike dhe me ngjyra te ndryshme
-pas salamandres gjejme nje tjt surprise, nje llozhe, ne te cilen sipas stineve te vitit mund te qendronim poshte saj, ne vere per tu
mbrojtur nga dielli dhe ne dimer nga agjente te tjere atmosferike
-nje llozhe qe behet si nje hapje e nje forme te parregullt, dhe I vetmi dekorim ne te eshte dekorime me motive floreale ne
perimetrin e saj
-llozha behet vendi I uljes perpara se te ngjisnim shkallet per ne agorane e
madhe
-agoraja, e cila kthehet ne nje salle te madhe tregtie dhe vendos vendin ku
njerezit mund te qendronin ne shoqerine e njeri-tjt mbi tarracen e kesaj salle→
-salla me kolona qe ngjajne sikur dorike, por gjithcka eshte nje loje ne te cilen
Gaudi na le te kuptojme qe nuk te imitoje por duke qene I lirshem dhe duke
pasur ne memorie dicka te ngjashme, mund te krijoje
-kolonat te cilat mbeshteten ne trare duke krijuar idene e atyre qe I quanim
kasetone
-luan edhe me ligjin kompozicional dhe konstruktiv, pasi aty ku duhet te ishte
nje kolone e hiqte (pasi struktura me beton arme, ia lejonte) dhe vendoste nje
simbolike te rendesishme qe per te ishte DIELLI
-po te shikojme formen e agorase nga jashte, shikojme qe riprodhohet
“entablementi me arkitra, frize, kornize” por qe tashme eshte kurbezuar sipas
linjave qe Gaudi donte, here ne menyre konkave e here ne menyre konvekse ne
menyre qe siper te krijonte ulese per persona qe donin te mblidheshin ne shoqeri
dhe per persona qe donin te rrinin me te vecuar per te pare se c’ndodh ne “shesh”
-kjo bordure dekorohet ne
cdo vend ndryshe, here me
motive floreale, here me
rreze te diellit etj me pllaka
majolike →
-ne kete miniqyteze duhej te sillej uje dhe duket sikur Gaudi improvizon
idene e atyre qe sillnin ujin dikur
-ai nderton nje rruge te hypur ne sisteme harqesh si akuaduktet ku poshte
se ciles mund te kaloje dhe duke na e kthyer ne nje llozhe te bukur ↓
Dekoracioni eshte krim. Cit.ADOLF LOOS
VILA MULLER
-hyri ne histori si nje ikone e racionalizmit ne arkitekture
-arkitekture me rregulla gjeometrike, me rregulla formash
abstrakte, te pastra, me siperfaqe te padekoruara e cila jep ne kete
menyre mundesine per te treguar qe edhe pa dekoracion,
arkitektura do te ngjante bukur

FABRIKA LITEREVE FAGUS

-e projektuar nga Walter Gropius
-hapesira do ishte me forma modeste te projektuara me kujdes
-punetoret kur te vinin do te shihnin dika shume te ngjashme shtepine e tyre; nje porte/dere e
thjeshte me nje strehe siper
-ky objekt npm simetrise se tij nuk do te impononte frike si dikur
-shohim simetri ne pjesen e fasades kryesore me xham por ajo qe na prezantohet ne pjesen e
perparme eshte nje bllok asimetrik I spostohet nga kjo simetri, dhe vete porta spostohet nga
simetria
-ne kete bllok kemi nje ore; nje element shume natyral brenda shtepise se banimit
-edhe materiali I perdorur ne kete bllok perdoret edhe ne shtepia banimi; tulla e thjeshte e
vendosur ne fuga muresh me tulla
-qellimi Ishte qe imazhi qe punetoret shihnin te ishte shume e afert me ta, te ngjante si shtepia e
tyre, te futeshin me kenaqesi dhe te mos I ndrydhte ato.
-risi; heqja e kolones ne kend
-pjesa e nderteses pak bllokut ngjante si atrium, tereisht I rrethuar me xham te cilat ishin te hapshme, ne kete menyre do te
kishim ndricim dhe ajrim natyral
-pjeset ku kishte mur do te lyheshin me ngjyra te ndezuara(ne kete rast ngjyra portokalli) per te sjelle humorin
-pavaresisht se ka rregulla te ketij ritmi te vazhduar te kolonave me distance te baraslarguara

SHKOLLA BAUHAUS
-nje nder parimet baze te Gropius; prishja e kompaktesise se objekti
-kemi disa objekte te cilet lidhen me njeri-tjt
-keto objekte kane forma te ndryshme, kane gjuhe arkitektonike te ndryshme
me njera-tjt
-prishja e kompaktesise shoqerohej me nje parim tjeter: Cdo funksion eshte
nje korpus me vete.(dhe cdo korpus gjuhen e vet ark)
-korpusi me sallat e mesimit; me dritare te medha te hapura fuqishem per te
future sa me shume drite (aspekti teorik I shkolles)
-korpusi me sallat e laboratorit; paret mural, siperfaqe xhamash, ne
brendesi shikojme ftohtesi e skeletit Beton (aspekti praktik I shkolles)
-korpusi qe lidh 2 aspektet; ndodheshin zyrat e pedagogeve e drejtorësh, me
korridor teresisht te hapur me xham, e ngritur ne nje “piedestal” (poshte
krijohet nje tunel I hapur kalimi) ne menyre qe ky korpus te kontrolloje
kalimin nga perpara shkolles dhe mbrapa
-korpusi i konviktit; per studentet qe vinin
nga qytetet e tjera; ndodhet ne pjesen e
prapme, me arkitekturen e nje pallati
-korpusi I biblotekes dhe I menses; ishte
korpusi lidhes I konviktit dhe pjeses qendrore
ku ndodheshin zyrat

LUDWIG MIES VAN DER ROHE

PAVIONI I BARCELONES
-nje ndertim I bere ne Barcelone me rastin e organimizimit te ekspozites universale
te rradhes
-Mies Van Der Rohe e nderton kete pavion ekspozite si te ishte nje vile moderne
-ne hapesiren e ndertuar cfare eshte konstruktive mund edhe te dekorohet
-nuk kemi mure qe mbyllin konceptin e dhomes kuti, mund te ecim nga nje hapesire
ne tjetren, here duke qene brenda e here duke qene jashte ne menyre fluide
-ky fluiditet shprehet edhe tek shtrimi I dyshemese, pllakat sic jane brenda jane
edhe jashte
-shkallet nuk jane vendosur perballe me rrugen qe gjithkush ti shohe por jane
vendosur ne vazhdim te aksit tone te levizjes pergjate trotuarit
-soleta e cila duhet te ishte deri ne fund duket sikur ka rreshqitur dhe kete e ka bere
per te zbuluar nje atrium te brendshem dhe per te krijuar nje mundsi qe soleta te dale
te krijoje strehe
-zhduket konepti I dritares si çarje, muri hiqet totalisht per tu kthyer ne nje dritare
-simetria mungon por porporionet ekzistojne
-ne brendesi ajo qe eshte konstruktivisht e domosdoshme, kolona qe ne te vertete nuk
behet decorative por me formen minimaliste qe ka marre duket siikur eshte
inekzistente
-kolone prej metali e cila nuk ka kende por vetem linjat minimale ne 2 senset
kryesore sa per te krijuar stabilitet
-I vetmi dekoracion eshte nje sculpture me permasa njerezore e vendosur ne basenin
me uje
-me mjeshteri brenda minimalizmit te tij Mies Van Der Rohe projekton kolltukin
(Kolltuku i Barcelones) dhe nje pupe

TUGENDHAT VILLA
-me te njejtat parime si objekti I lartpermendur por jo identike
GRADACELA SEAGRAM
-nje gradacele me zyra
-behet shembull i gradaceles modern
-solli per here te pare ne arkitekture ndarjen e fasades nga objekti
-fasada eshte nje “kemishe” qe I vishet objektit
-skeleti beton arme shihej nga brenda por nuk prishte ritmin e drejtkendshave dritare ne fasade
-ndryshimi tjeter qe solli ishte qe objekti shkeputet nga buza e trotuarit duke krijuar nje shesh
perballe objektit
-vihet re parimi I levizjes sipas ecjes se njeriut dhe modelimit te arkitektures ne menyre qe te
mos prishe kete ecje te njeriut

INSTITUTI I LARTE TEKNOLOGJIK I CHICAGOS

-nje nga universitetet me prestigjoze te Amerikes
-ambjenti kryesor administrative i universitetit
-volum I paster drejtkendor transparente
-fluiditeti perceptohet ne eksterier edhe ne interier
-objekti nga 3 module te medhenj te cilet lexohen ne interier dhe secili prej
tyre perbehet nga 6 drejtekendesha te tjere
-kemi simetri
-eshte 2 kateshe, njeri kat nentoke
-nuk kemi asnje kolone ne interior
-ritmi qe lexohej si ndarje moduli jane elemente konstruktive (trare)

LE CORBUSIER
arkitekti me klasik i arkitektures moderne
arkitekti teoricien
funksionalist

VILA SAVUA (VILLA SAVOYE)

-objekt banimi I ndertuar jo larg Parisit
-objekt I ngritur mbi nje seri pilotash (kolonash) me qellim qe te shfrytezohej toka
-volum I paster kuadratik i zhveshur nga dekoracioni
-rrip dritaresh qe horizontalisht shoqerojne te gjithe objektin te cilat ishin funsionalisht
te nevojshme.
-Fasha horizontale e dritareve sipas tij lan hapesiren me drite.
-Sistemi I kolonave I pavarur nga sistemi I mureve.
-Kati I pare mban hapesirat e sherbimit, eshte kurbezuar me qellim qe te tregoje
hyrjen dhe te jete ftuese.
-Spostohet nga kolonat duke e lene katin e pare si strehe.
-Forma harkore lidhet me rrugen qe ben makina per ne garazh.
-Muret levizin ne menyre te pavarur nga kolonat edhe ne nivel te dyte.
-Vendosja e mureve behet aty ku plotesohen metrat katrore te caktuara. Kjo lidhet
me faktin se ne periudhen kur u ndertua ne 1927 Europa ishte ne krize ekonomike
dhe nuk kishte te ardhura per luks.
-Ne hyrje te objektit kemi nje rampe dhe ne krah tij shkallen. Mungon
dekoracioni. Parapet I thjeshte.
-Tarracat duhet te jene te shfrytezueshme. Nuk eshte pro me bashkekohesit e tij
per catine.
-Tarraca ka gjelberim te vogel.
-Nga dhoma e ndenjes lexohet atriumi, shkalla dhe rampa.
-Vetrata nuk lidhet me kolonen.
-Kolltuku I Le Courbusier- I thjeshte, perdoret ne ambjente zyrash.

UNITE D’HABITATION
-popullsia po rritej per shkak te zhvillimit te industrise
dhe Le Courbusier me kete objekt zgjidhi problemin e
strehimit
-Ai e quan makine banimi
-njesia e banimit arrihej nepermjet shkalleve te jashtme
-ka hapesire tregtare dhe hapesire recreative
-Cdo aktivitet organizohet ketu pervec punes
-Kuadratet me ngjyra element dekorues
-Poshte kolonave hapesire per parkim, pjesa siper banim dhe aktivitetete.
-Betoni ne dukje. Jepej pak estetike gjate ndertimit dhe derdhjes se betonit.
-Shkallet e jashtme te qojne deri ne agora.
-Ne prerje kuptojme qe kemi korridor qe ben lidhjen me hyrjet e tjera cdo 3 kate.
-Nje hyrje ka ne dispozicion 2 kate. Apartemente duplex.
-Lartesia e katitt ishte sa njeriu te ngrinte doren, 226cm
-Ne dhomat e gjumit dritarja me e vogel, ne dhomat e dites me e larte
-Ne hapesirat e perbashketa, lartesia behet sa e dy kateve
-Si ne stoa behen dyqanet anash
-Tarrace e shfrytezueshme me basen ujor, restorant, argetim
-Palestra ne forme te kurbezuar
- Si nje skullpture racionale lakonike pa dekoracion me beton brut kemi hapesiren e
shkalles qe behet nje element zbukurues.
QYTETI CHANDIGARH
-Sheshi kryesor ne qender me qellim tregtar
-2 akse kryesore rrugore.
-Ne veri vendoset qendra administrative (u quajt parcela e fuqive te
medha)
-Skulptura e dores se hapur ne fund te aksin te veriut qe tregon
demokraci.
-rruge pingule duke krijuar kuadrate ku secili ka lumin ose rripin e
gjelberuar te tij.
-Ne veriperendim ka mase gjelberimi qe ben lidhjen me
administraten.
-Parlamenti dhe gjykata lidhen me aks levizje me njera-tjetren dhe me qendren .
-Objekti I vendimarrjes dhe zbatimit vendsen perballe njeri-tjetrit.

PARLAMENTI
-seri zyrash
-ne sallen e mbledhjeve ne koncept ka nje oxhak imagjinar jasht simetrise ku ne
eksterior lexohet si oxhak ku del tymi qe perfaqeson diskutimet ne parlament.
-Demokracia shikohet ne mungesen e simetrise dhe pareteve murale me hapje te
crregullta.
-Vendos basene ujore me qellim qe reflektimi ne siperfaqe ujore te rrise
siperfaqen.
-Entablement ne forme varke qe ngjan sikur noton ne basene ujore.

GJYKATA E LARTE
-duplikohet dimensioni nepermjet baseneve
ujore.
-ligji me kushtezon te qendroj brenda
kornizes
-Objekti ka kornize te trashe 1.5 m .
-brenda kornizes kemi kuadrate te rregullta qe
simbolizojne gjykaten dhe rregullat e tij.
-Hyrje asimetrike, sepse tregohet liri e fjales.
-Pilastrat e forta me ngjyra tregojne qe ka 3
pushtete; ekzekutiv, parlamentar dhe gjyqesor
-korniza behet si nje strehe e madhe per te
gjithe ambjentet e zyrave
-8 hapesira qe Le Corbousier I quan si oborre te vegjel pasi zyrtaret mund te dalin
siper dhe te qendrojne ne fresk si te ishin ne nje tarrace te shfrytezueshme per te
krijuar nepermjet ketyre hapesirave korente ajri te cilat freskojne
-zyrat e punonjesve jane te vendosura ne nje krah dhe jane te trajtuara ne menyre
hierarkike ndryshe nga zyrat e gjykates se larte ne krahun tjeter me nje porte me
vete
-ne sfond te pilastrave te forta me ngjyre veme re rampen e bukur (si tek Vila
Savua)
-ne pjesen e prapme ku ndodhet holli I madh I zyrave gjejme kolonat lakonike dhe
e gjithe korniza e madhe qe shikonim ne eksterier ndahet ne pjesen e siperme me
nje rrip drite qe kthehet ne nje gjuhe arkitektonike te Corbousier
SELIA ADMINISTRATIVE(SEKRETARIATI)
-ndodhen gjithe ministrite e shtetit dhe kryeministria
-ne formen e nje linje gjeometrike horizontale te shtrire
-vetem 2 thyerje te tekstures se fasades; njeren ne vendin ku ndodhen shkallet dhe tjetra ne vendin ku eshte kryeministria
-pjesa e shkalleve; si nje leter e kurbezuar(ky kurbezim ishte simbolike e burokracise se shtetit), dritare te vogla te pjerrta qe
ndjekin levizjen e njerezve dhe qe ne brendesi fusnin drite shume te paket
-tek zyra e kryeministrit kemi dalje ne fasade te nje ballkoni per daljet e kryeministrit duke krijuar keshtu shenjen simbolike te
nje personazhi te rendesishem

NOTRE DAME DU HAUT

-veper kulti
-Vend I rendesishem peligrinazhi
-duke qene se mblidheshin shume njerez nuk kishin mundesi te futeshin gjithe
brenda dhe si rrjedhoje ceremonite beheshin ne ekterier
-kjo gje solli qe cdo fasade e objektit te ishte e bukur pasi njerezit do te
qendronin me shume jashte sesa brenda objektit te kultit
-objekti imiton nje varke (kujton varken e NOAHs)
-sipas legjendes varka qe qendronte ne nje shkemb duke treguar qe permbytja
kishte perfunduar, gjithcka tjeter do te mbetej mbrapa.
-kjo legjende shprehet edhe ne kete objekt; varka eshte cati e hapesires se
brendshme, objekti I parregullt simbolizon shkembin
-perputhja e tyre nuk eshte perfekte dhe kete element e shfrytezon per te future
drite ne brendesi
-parregullsi gjeometrike ne plan
-hyrje anesore,
-1 kalim, nga hyrja drejt altarit
-lirshmeri arkitektonike
-muri I trashe qe shkon deri 1m ne baze behet per te fshehur pjese te objektit te
meparshem duke I leverdisur pasi me formen e parregult dhe dritaret vende vende
imitonte akoma me shume ate qe ai kishte deshire te simbolizonte (shkembin e
zhytur ne uje)
-2 altare sekondare qe krijonin vendin ku mund te qendrohet per te bere ceremoni
private me 2 kembanare
-altari kryesor qe ngrihet ne kembanare, kembanare me linja te kurbezuara por me
e larte se te tjerat
-kembanaret kane dritare per te future ndricim
-fasada te bardha, pa dekoracion, vetem catia ishte ngjyre kafe e erret qe
simbolizonte ngjyren e varkes dru I largur qe kishte qendruar gjate ne uje
-ne njeren nga fasadat ben nje altar te jashtem, me dritare te vogel qe lidh vizualisht altarin brenda me ate jashte dhe ka te
vendosur nje sculpture te vogel te Shen Merise e cila kur shihej nga interior duke qe se ishte e vetmja burim drite ne ate fasade
dukej si nje diell
-fasada tjeter ka po prap dritare te parregullta dhe elemntin e shkalleve te jashtme qe te dergojne ne katin e dyte
-fasada e katert ka vetem nje element qe kthehet ne dekorativ, nje ulluk te madh I drunjte I cili ujerat e mbledhur te shiut I hedh
ne nje depozite qe do ti duhet kultit

FRANK LLOYD WRIGHT

-arkitekt amerikan I ark organike
-bashkekohes dhe le te themi konkurent I Corbousier

SHTEPIA ROBIE (ROBIE HOUSE)

-vile e tipit lendine
-linja horizontale te shtrira
-objekt qe lidhet me natyret edhe npm materialit (tulla me ngjyre te kuqe)
-I vetmi element vertical qe theksohet eshte nje oxhak
-planimetrite duke qene se jane te shtrira ne horizontalitet ka mundesi te hapen
dritare ne gjithe gjatesine duke krijuar keshtu komunikim me natyren
-ne katin e poshtem vendos zonen e dites dhe ne katin e siperm zonen e nates
-zona e dites duket sikur eshte ngritur ne nje piedestal, e ben kete me qellim qe te
sodise me mire lendinen/ natyren
-piedestali I tij eshte thuajse nje gjysme kat ne te cilin ai vendos ambjentet
sekondarë; lavanderi, depozitim pra ambjente ndihmese dhe jo ambjente kryesore
habitative
-zonat e nates qendrojne ne katin e 3-te duke u mbrojtur nga nje strehe e dale fort
horizontalisht
-ajo qe e thekson me shume horizontalitetin me hijen e hedhur eshte pikerisht dalja
e forte e catise
-planimetri asimetrike
-nuk e ka porten te ekspozuar drejt rruges, por te “fshehur”
-hapesira te medha te cilat nuk ndahen me mure (pervecse ne zonat private)
-ne hapesiren e dhomes se dites do te kemi oxhakun si element kryesor, behet
gjithashtu edhe element lidhes midis dhomes se ndenjes dhe ngrenies
-menyre e levizjes nga ndenja tek ngrenia dhe e anasjellta pergjate korridorit do na jepte mundesine qe nepermjet siperfaqeve te
xhamit te mund te shikonim natyren jashte
-dekoron xhamat me elemente natyral
-menyra e mobilimit te ngrenies; tavoline e madhe, karrige qe organike kane vetem materialin me te cilin ishin ndertuar, kembet
e tavolines ne menyre organike jane kthyer ne nje bazament per nje ndricues, ne 4 kembet e tavolines.

FALLINGWATER HOUSE
-terreni shume I pjerret
-I zoti I shtepise I kerkon qe mbi ujevare te ndertonte shpine e tij
-objekti perbehet nga nje seri taracash dhe volumesh horizontale qe dalin nga
I vetmi element vertikal qe ishte korpusi I shkalles dhe I oxhakut
-zona e dites prane ujvares
-e ndan objektin ne 2 pjese, pjesa ku familja jeton dhe pjesa e ambjenteve
ndihmese(depozitim, lavanderia etj)
-ne planimetri kemi po prap mungese te konceptit dhome kuti
-planimetri e lire pa ligje kompozicionale formale gjeometrike
-veshja e fasades po prap me material terreni; gur, qe mbajne linja horizontale
-porta e fshehur
-dyshemeja e ndenjes e paaregullt me pllaka imituese te gurit, te lemuara, me
shkelqim, te le te perceptosh sikur uji sapo eshte larguar nga ai ambjent
-kerkon nje lidhje organike interier-eksterier
-oxhaku ne interier ka material te njejte me muret mbajtes (gur)
-nga dhoma e dites jemi ne gjendje qe nepermjet shkalleve tem und te shkonim
poshte tek ujevara
-poshte dhomes se dites do te kemi dhe nje basen uji dhe nepermjet saj kalimi
permes nje shkalle sekondare do na dergoje ne ambjentet e katit te dyte
-Bikolorizem; e bardha dominon linjat horizontale dh egrihja e gurit thekson
vertikalitetin pavaresisht se brenda vetes kane gure te vendosur horizontalisht
MUZEU GUGENHEIM
-Format ndikohen nga funksioni
-Objekti nuk ka formen e drejte si takimi i rruges por i kurbezuar qe te behej kalim organic
-Objekti pas eshte shtuar vitet e fundit per zyra ne sherbim te muzeut. Madheshtia e tij nuk
konkuron skultpuren e Whright. Ai sherben si ekran.
-Fasha horizontale e kurbezuar ne eksterier eshte lartesia e katit ne interier.
-Planimetria me baze rrethore. Diametri i kateve vjen e rritet.
-Per Wright ndarja e muzeut ne kate dhe perdorimi I shkalles eshte I gabuar sepse per
historine gjerat ndodhin rrjedhshem, prandaj ai ben nje spirale te madhe qe per te shkuar ne
nivele te ndryshme te perdorim ashensor duke bere qe njeriu te zhytet ne histori.
-Prehistoria ishte ne katin me te poshtem e deri te bashkekohesia ne katin e fundit
-Ashensori e merr njeriun nga jashte dhe e çon lart per te pare objektet e reja dhe kur zbret
poshte ai takon trotuarin, jo me objektet prehistorike
-Atrium I hapur, Kupole me hapje lart
-rampa eshte e pjerret ne zbritje, njerezit nuk lodhen duke treguar spiralen e zhvillimit.
-volumi I muzeut kishte dritare te pjerreta ne funksion te ekspozimit dhe te fshehta
-Volumi tjeter ka funksion zyrash dhe si pasoje eksterier tjeter.

ADMINISTRATA JOHNSON WAX

-Objekti I Wright u ndertua I shtrire horizontalisht, me
vone u kerkuan shtesa dhe pastaj beri nje objekt
vertikal.
-Kompleksi u shtri ne horizontalitet duke u
nderlidhur me natyren.
-Tulla. Profile te bardha cimento dhe dritare duke
theksuar horizontalitetin.
-Hyrja vendoset ne momentin ku lidhet kompleksi I laboratoreve dhe I zyrave.
-Fasha e dritareve nuk eshte me xham te thjeshte, por tuba xhami qe lejojne driten te
thyhet, pastaj te futet ne ambjent.
-Kolona me e ngushte poshte dhe zgjerohet lart, kolone ne forme kerpudhe.
-Salla kryesore e punes me siperfaqe te hapur me kolona, nuk ka mure. Ai projekton kolonen
duke e lejuar ndicimin nga lart. Ato mbajne soleten.
-Eksperimentoi qe kolona eshte mbajtese.
-ambjenti I zyrave ndahet npm mobilieve
Kulla
-projektohet me vone sin je kerkese per te shtuar ambjente
-zgjedh qe ta ngreje ne lartesi, pa sakrifikuar ate qe ishte oborr I brendshem qe tashme ishte
nje pjese funksionale e hapesires
-Kulla eshte 14 kate por perceptohet 7 me qellim qe te mohonte vertikalitetin.
-Katet alternohen me gjeresi te ndryshme, disa kuadratik me kende te kurbezuara por kati
ndermjet ishte rrethor me I vogel
-Tavolinat e punetoreve prane drites. Ai zgjodhi qe nje kat ta beje me te vogel nje me te madh
me qellim qe ajri te ventiloje ne 2 kate.
-Ne pjesen qendrore eshte ashensori dhe shkallet dhe ambjente sherbimi si tualet, kuzhine,
fotokopje.