GMGA1013

ASAS PENTADBIRAN
AWAM
Sharifuzah Osman
Nur Syakiran Akmal Ismail
Rozita Arshad
Zalinah Ahmad
Low Kah Choon
Saadon Awang
 KANDUNGAN

PANDUAN KURSUS 8

PENGENALAN PENTADBIRAN AWAM

1.1 PENGENALAN 12

1.2 DEFINISI PENTADBIRAN AWAM 12

1.3 PERBEZAAN DI ANTARA PENTADBIRAN AWAM DENGAN PENGURUSAN

AWAM 15

1.4 FUNGSI PENTADBIRAN AWAM 15

1.5 KESIMPULAN 17

EVOLUSI PENTADBIRAN AWAM

2.1 PENGENALAN 18

2.2 PENTADBIRAN AWAM GREEK, CINA DAN ISLAM 18

2.3 PENTADBIRAN AWAM BARAT 21

2.5 PENTADBIRAN AWAM ASIA TENGGARA DAN MALAYSIA 24

2.5.1 Perkembangan Pentadbiran Awam di Malaysia 24

2.6 KESIMPULAN 28

TEORI-TEORI PENTADBIRAN AWAM

3.1 PENGENALAN 31

3.2 DEFINISI TEORI PENTADBIRAN AWAM 31

3.3 TEORI-TEORI PENTADBIRAN AWAM 32

3.3.1 Teori Pentadbiran Awam Klasik (Classical / Traditional Theories) 32

3.3.2 Teori Pentadbiran Awam Neo-Klasik (Neoclassical Public Administration Theories) 35
3.3.3 Teori-Teori Kontemporari Pentadbiran Awam 39
3.4 KESIMPULAN 39
BIROKRASI
4.1 PENGENALAN 41

4.2 DEFINISI BIROKRASI 41

4.3 MODEL BIROKRASI MAX WEBER 42

4.3.1 Kelebihan dan Kelemahan Birokrasi 42

4.4 EVOLUSI BIROKRASI DI MALAYSIA 42

4.4.1 Birokrasi Persekutuan Tanah Melayu Sebelum dan di Awal Kemerdekaan 43

4.4.2 Struktur Birokrasi Malaysia Masa Kini 44
4.5 BIROKRAT 45

4.4.1 Jenis-Jenis Birokrat 47

PERBANDINGAN ORGANISASI AWAM DAN SWASTA

5.1 PENGENALAN 49

5.2 DEFINISI ORGANISASI AWAM DAN SWASTA 49

5.3 PERSAMAAN DAN PERBEZAAN ORGANISASI AWAM DAN SWASTA. 50

5.4 KESIMPULAN 53

6.1 PENGENALAN 54

DASAR AWAM
6.2 DEFINISI DASAR AWAM 54

6.3.1 Ciri Dasar Awam 56

6.3.2 Sifat Dasar Awam 57
6.3.3 Bentuk Dasar Awam 58
6.3 AKTOR-AKTOR DASAR AWAM 59

HUBUNGAN ANTARA KERAJAAN

7.1 PENGENALAN 61

7.2 DEFINISI HUBUNGAN ANTARA KERAJAAN 61

7.3 SISTEM KERAJAAN PERSEKUTUAN MALAYSIA 63

7.4 BENTUK HUBUNGAN ANTARA KERAJAAN 64

7.5 HUBUNGAN KERAJAAN PUSAT DAN KERAJAAN TEMPATAN 68

7.6 KESIMPULAN 69

PENTADBIRAN KEWANGAN AWAM

8.1 PENGENALAN 71

8.2 DEFINISI KEWANGAN AWAM 71

8.3 KOMPONEN KEWANGAN AWAM 72

8.4 KAWALAN DAN PENTADBIRAN KEWANGAN AWAM 76

8.5 KESIMPULAN 77

PENGURUSAN SUMBER MANUSIA DALAM SEKTOR AWAM

9.1 PENGENALAN 78

9.2 DEFINISI PENGURUSAN SUMBER MANUSIA 78

9.2.1 Pengurusan Sumber Manusia dalam Sektor Awam 79

9.3 FUNGSI PENGURUSAN SUMBER MANUSIA 80

9.4 PENGURUSAN SUMBER MANUSIA DI MALAYSIA 83

9.5 KESIMPULAN 83

ETIKA DALAM PENTADBIRAN AWAM

10.1 PENGENALAN 85

10.2 DEFINISI ETIKA 85

10.3 KONSEP-KONSEP ETIKA 86

10.4 KONSEP ETIKA DALAM PENTADBIRAN AWAM 87

10.5 PERANAN PENTADBIR AWAM DALAM KONTEKS ETIKA 88

10.6 NILAI-NILAI PENTADBIR AWAM………… …………………………….……………
90

10.7 KAWALAN ETIKA DALAM PERKHIDMATAN AWAM MALAYSIA 91

10.8 KESIMPULAN 92

PEMBAHARUAN, CABARAN DAN ISU-ISU SEMASA DALAM PENTADBIRAN

AWAM
11.1PENGENALAN 93

11.2PEMBAHARUAN (REFORMASI) DALAM PENTADBIRAN AWAM 93

11.3TIGA BENTUK PERUBAHAN PENTADBIRAN 95

11.4PERUBAHAN PENTADBIRAN AWAM DI MALAYSIA 96

11.5ISU-ISU SEMASA DALAM PENTADBIRAN AWAM DI MALAYSIA 100

11.6CABARAN PENTADBIRAN AWAM 103

11.7KESIMPULAN 106
 PRAKATA

GMGA1013 Asas Pentadbiran Awam merupakan kursus teras dalam Program Sarjana Muda
Pengurusan Awam (Kepujian) BPM (Hons). ditawarkan di bawah Pusat Pengajian Kerajaan,
Kolej Undang-undang, Kerajaan dan Pengajian Antarabangsa, Universiti Utara Malaysia.
Kursus ini wajib diambil oleh semua pelajar BPM (Hons). Fokus utama kursus ini ialah untuk
memberi pendedahan asas kepada para pelajar berkenaan dengan konsep-konsep utama
pentadbiran awam. Konsep-konsep utama pentadbiran awam yang disusun dalam kursus ini
mewakili tiga bidang tujahan utama bidang pentadbiran awam BPM iaitu (i) politik dan
pentadbiran, (ii) ekonomi dan kewangan awam, dan (iii) pengurusan dan organisasi. Daripada
tiga bidang tujahan ini, sebanyak 11 bab distruktur. Bab 1 hingga bab 4 yang mencakupi
perbincangan tentang definisi, sejarah dan teori-teori pentadbiran awam bermatlamat untuk
memastikan pelajar mampu menguasai konsep pentadbiran awam. Bab 4 hingga bab 11
tertumpu kepada perbincangan pentadbiran awam dalam tiga bidang tujahan BPM (Hons). Bab-
bab tersebut membincangkan tentang konsep birokrasi, perbandingan di antara organisasi awam
dan swasta, dasar awam, hubungan antara kerajaan, pentadbiran kewangan awam, pengurusan
sumber manusia dalam sektor awam, etika dalam pentadbiran awam dan pembaharuan dan
cabaran-cabaran serta isu-isu semasa dalam pentadbiran awam.

Sharifuzah Osman
Nur Syakiran Akmal Ismail
Rozita Arshad
Zalinah Ahmad
Low Kah Choon
Saadon Awang
 PENGHARGAAN

Alhamdulillah, modul GMGA1013 Asas Pentadbiran telah dikemaskini bagi tujuan memberi
panduan kepada pelajar yang akan mengambil program pengajian Sarjana Muda Pengurusan
Awam dengan Kepujian secara mod Open Distance Learning (ODL). Barisan penulis modul
iaitu Dr. Sharifuzah Osman, Prof. Madya Nur Syakiran Akmal Ismail, Prof. Madya Rozita
Arshad, Puan Zalinah Ahmad, Dr., Low Kah Choon dan Encik Saadon Awang dengan rendah
diri mengucapkan ‫الله َخيْ ًرا‬
ُ ‫ َج َزا َك‬JazakAllahu khairan kepada penulis asal modul ini iaitu
Profesor Dr. Ahmad Martadha Mohamed, Dr. Mohd. Nazri Baharom, Prof. Dr. Muhamad Ali
Embi, Dr. Ruslan dan Encik Saadon Awang. Sesungguhnya modul asal menjadi platform asas
kepada kami para penulis untuk menyusun atur penulisan dan perbincangan kami di dalam
modul baru ini.
Kepada para pelajar, kami berharap agar modul ini dapat memberi manfaat kepada anda
dalam memahami konsep-konsep utama pentadbiran awam. Segala kupasan perbincangan
adalah amat perlu difahami dengan baik agar kupasan-kupasan tersebut dapat membantu anda
untuk memahami pembelajaran dalam kursus-kursus selanjutnya. Untuk itu, kami
mengucapkan syabas kepada anda, kerana berjaya mendaftarkan diri sebagai pelajar bagi
program BPM dengan Mod ODL. Semoga anda dapat menjadi anggota pentadbiran awam yang
baik dan ihsan di masa akan datang.
PANDUAN KURSUS
PENERANGAN PANDUAN KURSUS

Anda mesti membaca Panduan kursus ini dengan teliti dari awal hingga akhir. Ia memberi
maklumat ringkas berkenaan kursus ini dan bagaimana anda boleh berjaya mencapai objektif
pembelajaran kursus melalui bahan kursus yang disediakan dalam E-Book ini. Malah panduan
ini juga memberi cadangan jumlah masa yang mungkin anda perlu peruntukan bagi
melengkapkan keseluruhan aktiviti bagi keseluruhan kursus ini dengan jayanya. Mohon rujuk
panduan kursus ini sepanjang anda menggunakan E-Book ini agar membantu anda memahami
komponen atau perkara penting yang perlu anda ketahui.

PENGENALAN

GMGA1013 Asas Pentadbiran Awam adalah salah satu kursus teras program yang ditawarkan
oleh Pusat Pengajian Kerajaan di bawah pengurusan Pusat Pendidikan Profesional & Lanjutan
UUM (PACE). Kursus ini diperuntukan 3 jam kredit dan memerlukan tempoh pengajaran dan
pembelajaran selama 1 hingga 15 minggu.

PENGGUNA KURSUS

Ini adalah kursus teras program bagi pelajar yang mengikuti pengajian Sarjana Muda
Pengurusan Awam mod Open and Distance Learning (ODL). Sebagai pelajar ODL, anda harus
membiasakan diri untuk pembelajaran kendiri dengan mengoptimumkan mod pembelajaran dan
persekitaran yang kondusif untuk anda. Sebelum anda memulakan kursus ini, sila pastikan anda
memahami kursus melalui bahan kursus, syarat kursus dan cara kursus dijalankan.

JADUAL PENGGUNAAN MODUL

Ini adalah amalan UUM bahawa pelajar mengumpulkan 40 jam belajar untuk setiap jam kredit.
Oleh itu, untuk kursus tiga kredit, anda dijangka menghabiskan 120 jam belajar. Jadual 1
memberikan anggaran bagaimana 120 jam belajar dapat dikumpulkan.
Jadual 1: Anggaran Masa Pengumpulan Waktu Belajar

Aktiviti Pembelajaran Jam Belajar

Memahami isi kandungan kursus & Belajar menggunakan E- 60
Book
Menghadiri 3 hingga 5 tutorial 10
Mengikuti pengajian secara atas talian 12
Ulangkaji 15
Tugasan, Ujian dan Peperiksaan 20
JUMLAH JAM PENGAJIAN DIKUMPULKAN 120

HASIL PEMBELAJARAN KURSUS.

Pada akhir kursus ini, anda seharusnya dapat:

1. Menerangkan konsep-konsep dan teori-teori pentadbiran awam

2. Mengenalpasti elemen-elemen utama dalam pentadbiran awam
3. Menilai fungsi dan peranan jentera pentadbiran awam daripada
perspektif proses dan struktur
4. Membahaskan konsep pentadbiran awam dalam perspektif, ekonomi dan
kewangan, politik, dan pengurusan

SINOPSIS KURSUS

Kursus ini terbahagi kepada 11 bab. Sinopsis untuk setiap topik adalah seperti berikut:

BAB 1 memulakan perbincangan mengenai pengantar pentadbiran awam yang meliputi

definisi pentadbiran awam, fungsi dan peranan pentadbiran awam. Ia juga meliputi
skop pengurusan awam.

BAB 2 mengupas mengenai sejarah pengkajian pentadbiran awam atau evolusi pentadbiran
awam dan pentadbiran awam global, Asia Tenggara dan Malaysia.

BAB 3 menjelaskan mengenai teori-teori pentadbiran awam berdasarkan evolusi pentadbiran

awam.

BAB 4 menjelaskan konsep birokrasi dan pentadbiran awam dan perbezaan pentadbir
dengan ahli politik.

BAB 5 membandingkan organisasi awam dan organisasi swasta. Ianya meliputi persamaan
dan perbezaan antara dua sektor ini.
BAB 6 menjelaskan mengenai definisi dan ciri-ciri utama serta sifat dasar awam.
Penglibatan aktor dasar juga dibincangkan dalam bab ini.

BAB 7 menjelaskan mengenai hubungan antara kerajaan. Iany merujuk kepada peringkat-
peringkat kerajaan yang berbeza seperti Kerajaan Persekutuan, Kerajaan negeri dan
Kerajaan Tempatan. Hubungan antara kerajaan dalam konteks Malaysia juga akan
bincangkan.

BAB 8 membincangkan definisi dan komponen utama kewangan awam.

BAB 9 membincangkan mengenai fungsi pengurusan sumber manusia dalam sektor awam.

BAB 10 menghuraikan mengenai definisi dan konsep etika dalam pentadbiran awam.

BAB 11 membincangkan pembaharuan yang dilakukan dalam pentadbiran awam. Isu-isu

semasa dan cabaran yang dihadapi oleh pentadbiran awam juga dibincangkan.

PANDUAN PENYELESAIAN TEKS

Sebelum anda membaca E-Book ini, penting untuk anda memperhatikan susunan teks.
Memahami susunan teks akan membantu anda mengatur pembelajaran kursus ini dengan cara
yang lebih objektif dan berkesan. Secara umum, susunan teks untuk setiap topik adalah seperti

berikut:

Hasil Pembelajaran: Bahagian ini merujuk kepada apa yang harus anda capai setelah anda
mempelajari keseluruhan topik. Semasa anda membaca setiap topik, anda perlu merujuk kepada
hasil pembelajaran topik kursus ini. Dengan melakukan ini, anda dapat membuat penilaian
terhadap pemahaman anda mengenai topik tersebut.

Penilaian Kendiri: Komponen modul ini dimasukkan di lokasi strategik di seluruh modul.
Iaboleh dimasukkan setelah satu sub-bahagian atau beberapa sub-bahagian. Ia biasanya
berbentuk soalan. Apabila anda menemui komponen ini, cuba renungkan apa yang telah anda
pelajari sejauh ini. Dengan berusaha menjawab soalan, anda seharusnya dapat mengukur
sejauhmana anda memahami sub-bahagian. Selalunya, jawapan untuk soalan boleh didapati
secara langsung dari modul itu sendiri.

Aktiviti: Seperti penilaian kendiri, komponen Aktiviti juga diletakkan di pelbagai lokasi atau
persimpangan sepanjang modul. Komponen ini mungkin memerlukan anda menyelesaikan
soalan, meneroka kajian kes, atau melakukan pemerhatian atau penyelidikan. Mungkin
memerlukan anda menilai senario tertentu. Apabila anda menemui komponen ini, anda harus
berusaha merenungkan apa yang anda kumpulkan dari E-Book ini dan menerapkannya pada
situasi sebenar. Anda harus, pada masa yang sama, melibatkan diri dalam pemikiran yang lebih
tinggi di mana anda mungkin diminta untuk menganalisis, mensintesis dan menilai, bukan
hanya perlu mengingat dan memahami sesuatu teori atau fakta.

Kesimpulan: Anda akan menemui komponen ini di akhir setiap topik. Komponen ini
membantu anda menyusun semula keseluruhan topik. Melalui ringkasan ini, anda seharusnya
dapat mengukur tahap pengetahuan anda. Sekiranya anda mendapati terhadap bahagian tertentu
yang anda kurang fahami, ada baiknya anda melihat semula perincian dalam E-Book ini.

Kata kunci: Komponen ini terdapat di akhir setiap topik. Anda harus melalui komponen ini
untuk mengingatkan diri anda tentang istilah penting atau jargon yang digunakan di seluruh
modul. Sekiranya anda menjumpai istilah di sini yang tidak dapat anda jelaskan, anda harus
mencari istilah dalam modul.

Rujukan: Bahagian Rujukan adalah tempat senarai buku teks, jurnal, artikel, kandungan
elektronik atau sumber yang relevan dan berguna. Senarai boleh muncul di beberapa lokasi
seperti di Panduan Kursus (di bahagian Rujukan), di akhir setiap topik atau di bahagian
belakang modul. Anda digalakkan membaca atau merujuk sumber yang dicadangkan untuk
mendapatkan maklumat tambahan yang diperlukan dan untuk meningkatkan pemahaman
keseluruhan anda mengenai kursus ini.

PENGETAHUAN SEDIA ADA

Tidak memerlukan pengetahuan terlebih dahulu.

KAEDAH PENILAIAN
Sila rujuk Perancangan Akademik kursus.

BAB 1
 PENGENALAN PENTADBIRAN AWAM

OBJEKTIF BAB

Setelah mengikuti bab ini, pelajar dijangka dapat:

1. menjelaskan konsep pentadbiran awam
2. mengenal pasti terminologi-terminologi utama dalam pentadbiran awam.
3. Membincangkan fungsi-fungsi pentadbiran awam.

1.1 PENGENALAN
Istilah pentadbiran awam seringkali digunakan secara bersilih ganti dengan istilah birokrasi,
organisasi awam, pengurusan awam, tadbir urus awam, organisasi kerajaan, perkhidmatan
awam, organisasi sosial (Lynn, 2007; Norma & Raja Noriza, 2014; Ahmad Atory, 2001).
Walau apa pun istilah atau terma yang digunakan, pemahaman berkenaan dengan konsep
pentadbiran awam adalah penting kerana beberapa faktor. Antaranya ialah:
1. pentadbiran awam adalah konsep yang subjektif dan dinamik. Huraian konsep tertakluk
kepada pelbagai faktor seperti konteks geografi, ruang masa, budaya, zaman, pemikiran
para sarjana, kepelbagaian bidang ilmu, sistem politik, masyarakat, organisasi, jargon
dan istilah yang teknikal serta interpretasi individu,
2. bagi membahaskan konsep dan praktis pentadbiran awam berpandukan kepada bidang
ilmu yang berkaitan dengan pentadbiran awam seperti politik dan pentadbiran, ekonomi
dan kewangan awam, serta pengurusan dan organisasi,
3. pentadbiran awam adalah berbeza daripada pentadbiran perniagaan

1.2 DEFINISI PENTADBIRAN AWAM

1. Definisi Pentadbiran
Istilah pentadbiran awam diteliti melalui kata, (i) pentadbiran, (ii) awam, dan (iii) pentadbiran
awam. Istilah pentadbiran atau dibaca sebagai administration di dalam bahasa Inggeris
dikatakan berasal daripada dua kata Latin iaitu ad dan ministare. Kedua kata Latin ini merujuk
kepada to minister (untuk mentadbir), atau to serve (untuk berkhidmat) atau to manage (untuk
mengurus) (Marume 2016; Nwanisobi, & Christopher, 2020). Berikut adalah definisi-definisi
berkenaan dengan pentadbiran yang dikemukakan oleh beberapa orang sarjana.
Jadual 1.1 Definisi Pentadbiran

SARJANA DEFINISI

Herbert A. Simon Pentadbiran ialah aktiviti oleh sekumpulan individu yang bekerjasama bagi
mencapai matlamat yang ingin dicapai secara bersama.

Pfiffner Pentadbiran ialah organisasi dan pengoperasian sumber manusia dan bukan
manusia bagi mencapai matlamat yang ditetapkan.

Dwight Waldo Pentadbiran ialah bentuk kerjasama antara individu yang dilaksanakan secara
rasional

Leonard D. White Seni pentadbiran merangkumi arah tuju, koordinasi dan pengawalan
beberapa individu bagi mencapai matlamat.

Luther Gulick Pentadbiran berkait dengan pelaksanaan untuk menyempurnakan tugas, dan
pencapaian matlamat

George E. Pentadbiran ialah proses yang merangkumi keterlibatan individu dalam

Berkley mencapai matlamat
Sumber: Marume (2016); Nwanisobi & Christopher (2020).

2. Definisi Awam
Kata awam pula merujuk kepada tindakan-tindakan atau keputusan yang diambil oleh badan-
badan atau pihak-pihak yang mewakili rakyat iaitu kerajaan. Justeru apabila kerajaan
memutuskan tindakan tertentu bagi pihak awam atau anggota masyarakat, tindakan-tindakan
tersebut samada dalam bentuk dasar awam, aktiviti-aktiviti, proses-proses, organisasi, tugas-
tugas dan sebagainya dirujuk sebagai pentadbiran awam. Daripada kata pentadbiran dan kata
awam, para sarjana selanjutnya memperihalkan definisi pentadbiran awam seperti berikut:

Jadual 1.2 Definisi Pentadbiran Awam

SARJANA DEFINISI
Leonard D. White Pentadbiran awam merujuk kepada pelaksanaan, penyempurnaan dan
(1995) penguatkuasaan dasar awam yang diisytiharkan oleh pihak berkuasa.
J.M Pfiffner (1946) Pentadbiran awam proses pelaksanaan tugas oleh kerajaan melalui
koordinasi individu-individu yang terlibat bagi mencapai objektif tugas
 yang dilaksanakan.
Woodrow Wilson Pengurusan awam ialah pelaksanaan undang-undang atau peraturan secara
(1887) terperinci dan sistematik. Setiap pelaksanaan undang-undang adalah
tindakan oleh pentadbiran.
Herbert Simon Pentadbiran awam secara am ialah aktiviti-aktiviti oleh badan eksekutif di
(1957) peringkat pusat, negeri dan kerajaan tempatan
Luther Gulick Pentadbiran awam íalah sebahagian daripada sains pentadbiran, yang
(1937) berkaitan dengan kerajaan, khusus badan eksekutif dimana kerja-kerja
kerajaan dilaksanakan walaupun terdapat masalah dengan badan
perundangan dan badan kehakiman.
Dwight Waldo Sebuah organisasi yang mengurus manusia dan benda-benda untuk
(1967) mencapai tujuan-tujuan kerajaan. Satu `seni sains pengurusan' sebagaimana
yang dapat dikaitkan dengan hal ehwal sebuah negeri atau negara.
Gordon dan Pentadbiran awam sebagai segala proses, organisasi, dan individu yang
Milakovich (1995) terlibat dalam pelaksanaan undang-undang dan peraturan yang diputuskan
atau dikeluarkan oleh badan perundangan, eksekutif dan kehakiman, di
samping terlibat dalam proses penggubalan undang-undang dan peraturan
yang berkenaan.
Abdul Rahim Pentadbiran awam ialah tindakan-tindakan kerajaan yang dilaksanakan oleh
Chandio & sekumpulan individu atau kakitangan yang dilantik (pegawai awam)
Mukhtiar Ali
Chandio (2021)
Norma Mansor & Pentadbiran awam ialah institusi kerajaan atau birokrasi yang
Raja Noriza (2014) menyampaikan perkhidmatan awam.
Abdullah Sanusi ● Meliputi semua aktiviti kerajaan samada di peringkat persekutuan,
(1994) negeri, kerajaan tempatan dan pentadbiran daerah
● Semua bidang dan aktiviti berkaitan dasar awam
● Cabang atau bahagian kerajaan yang bertindak untuk mencapai tujuan
dan matlamat yang ingin dicapai oleh kerajaan
● Penyelenggaraan usaha dan tenaga individu dan kumpulan untuk
melaksanakan dasar-dasar awam
Rujukan lanjut berkenaan dengan definisi pentadbiran awam rujuk: Nwanisobi, B.C. & Christopher, I.C. (2020).
Definition of Public Administration: Various Scholars. Diakses daripada
https://www.aijbm.com/wp-content/uploads/2020/09/I395661.pdf

1.3 PERBEZAAN DI ANTARA PENTADBIRAN AWAM DENGAN PENGURUSAN

AWAM

Istilah pentadbiran awam seringkali digunakan secara bersilih ganti dengan istilah pengurusan
awam. Apakah persamaan dan perbezaan antara kedua istilah ini? Kedua-dua istilah digunakan
oleh para sarjana bagi menerangkan tentang bagaimana sektor awam perlu ditadbir dan diurus
secara cekap. Dari segi perbezaan, istilah pentadbiran awam digunakan secara komprehensif
mulai tahun 1880-an. Istilah pengurusan awam pula mula digunakan pada tahun 1980-an.
Istilah pentadbiran awam sinonim dengan istilah pentadbiran awam lama / tradisional (old /
traditional public administration). Istilah ini memberi penekanan terhadap prinsip-prinsip
saintifik pentadbiran seperti yang diperkenalkan oleh Max Weber, dan Frederick Taylor dan
lain-lain sebagai cara untuk meningkatkan kecekapan pentadbiran.
Istilah pengurusan awam pula sinonim dengan dengan agenda Pengurusan Awam Baru
(New Public Management). Istilah ini cenderung untuk membahaskan pengoperasian sektor
awam melalui penerapan teknik-teknik pengurusan sektor swasta dan korporat bagi
meningkatkan kecekapan pentadbiran. Penerapan teknik-teknik sektor swasta ke dalam sektor
awam akhirnya membawa kepada pertukaran istilah pentadbiran awam kepada pengurusan
awam secara meluas dalam menghuraikan konsep dan praktis pentadbiran awam.

1. Daripada definisi-definisi pentadbiran dan pentadbiran awam yang dikemukakan

oleh para sarjana, dapatkah anda mengenal pasti kata kunci utama yang dapat
menjelaskan makna pentadbiran awam?
2. Berdasarkan definisi-definisi pentadbiran awam, apakah organisasi atau institusi
yang boleh dikelompokkan sebagai organisasi atau institusi yang menjalankan
fungsi pentadbiran awam.
3. Adakah terdapat perbezaan antara istilah pentadbiran dan pengurusan awam?
4. Dapatkan definisi pengurusan. Teliti definisi tersebut dan kenal pasti apakah
terdapat perbezaan antara istilah pentadbiran dengan istilah pengurusan.

1.4 FUNGSI PENTADBIRAN AWAM

Daripada definisi-definisi pentadbiran awam, secara am kita dapat mengetahui bahawa fungsi
utama pentadbiran awam ialah untuk melaksanakan dasar awam. Dasar awam secara am
merujuk kepada keputusan-keputusan atau tindakan yang diputuskan oleh pihak-pihak yang
diberi kuasa untuk membuat dasar iaitu Badan Legislatif (Perundangan). Dalam konteks
Malaysia, pihak-pihak pembuat dasar ialah Parlimen (Kerajaan Persekutuan), Dewan Undangan
Negeri (Kerajaan Negeri) dan Ahli Majlis (Kerajaan Tempatan). Badan Eksekutif, agensi-
agensi awam di peringkat kerajaan persekutuan, negeri dan tempatan merupakan pihak-pihak
pentadbiran awam yang bertanggungjawab untuk melaksanakan dasar awam yang telah
diputuskan oleh pembuat dasar. Selain melaksanakan dasar, pentadbiran awam juga berfungsi
untuk:
1. membantu menggubal dasar awam
2. merancang pembangunan ekonomi
3. memelihara keselamatan,
4. menguatkuasakan undang-undang
5. pemudahcara urusan-urusan. Misalnya proses penubuhan perniagaan, pemberian
insentif kepada peniaga kecil dan sebagainya
6. menguruskan hubungan antara kerajaan iaitu antara kerajaan pusat dengan wilayah-
wilayah.
7. menguruskan hubungan antara negara (Government to Government)
8. mengurus risiko dan krisis. Contoh menguruskan risiko berkaitan dengan penyebaran
virus COVID-19 bermula pada tahun 2020.
9. mengawal tingkah laku rakyat melalui dasar berbentuk pendidikan, undang-undang dan
peraturan.
10. menjamin kestabilan perpaduan
11. menguruskan hal ehwal kesihatan rakyat. Misalnya penetapan cukai terhadap minuman
bergula.
12. menguruskan hal-hal kebajikan sosial
13. menguruskan data-data, artifak, arkib dan dokumen-dokumen berkaitan

1. Selain daripada fungsi pentadbiran awam yang disenaraikan di atas, fikirkan

fungsi pentadbiran awam yang lain.
2. Bincangkan kepentingan pentadbiran awam berpandukan kepada tiga petikan
berikut:
i. Without a government for a year, Belgium shows what happens to politics
without politicians. Diakses daripada
https://www.washingtonpost.com/world/europe/without-a-governm ent-for-a-year-
belgium-shows-what-happens-to-politics-without-politicians/2019/12/19/5c13cb48
-20de-11ea-b034-de7dc2b5199b_story.html?fbclid=IwAR2xg3gz38NNBaG5gptr
q1ErKpFy5VFqzoiQhGcKHr0VhGq_U1MRwhs7x qs
ii. Kerajaan boleh berubah, perkhidmatan awam kekal.
Diakses daripada https://www.bharian.com .my/kolumnis/2020/02
/660189/kerajaan-boleh-berubah-perkhidmatan-awam-kekal
iii. The King & The King Servant. Diakses daripada
https://www.thepatriots.asia/the-king-and-the-chief- servant/
1.5 KESIMPULAN
Secara keseluruhannya bab ini memperihalkan konsep pentadbiran awam. Perihalan konsep
pentadbiran awam mencakupi definisi pentadbiran, definisi awam, definisi pentadbiran awam,
penggunaan istilah pentadbiran dan pengurusan awam, dan fungsi pentadbiran awam elemen-
elemen utama dalam pentadbiran awam khususnya dalam konteks Malaysia.

RUJUKAN
Ahmad Atory. H. (2001). Pengantar Pentadbiran Awam: Paradigma Baru. Utusan Publications
& Distributors Sdn. Bhd. Selangor
Norma, M. & Raja Noriza,, R.A (2015). Public administration in Malaysia. Routledge
handbook of contemporary Malaysia, 103-115.
Lynn Jr, L. E. (2005). A concise history of the field (pp. 5-25). In The Oxford Handbook of
Public Management. Ed. Ferlie, E., Lynn Jr, L. E. & Pollit, C. Oxford: Oxford University
Press. Diakses darpada 10.1093/oxfordhb/9780199226443.003.0003
Marume, S. B. M. (2016). Meaning of Public Administration Quest Journals Journal of
Research in Humanities and Social Science Volume 4 ~ Issue 6 (2016) pp: 15-20.
Diakses daripada http://www.questjournals.org/jrhss/papers/vol4-issue6/D461520.pdf
Nwanisobi, B. C. & Christopher, I.C. (2020). Definition of Public Administration: Various
Scholars. American International Journal of Business Management (AIJBM) Volume 3,
Issue 9 (September 2020), PP 56-61. Diakses daripada https://www.aijbm.com/wp-
content/uploads/2020/09/I395661.pdf
 BAB 2

EVOLUSI PENTADBIRAN AWAM

OBJEKTIF BAB
Setelah mengikuti bab ini, anda seharusnya boleh:
1. menerangkan evolusi pentadbiran awam
2. membincangkan intipati pentadbiran awam yang diamalkan oleh pelbagai tamadun
dan pemikiran
3. menjelaskan evolusi pentadbiran awam negara dengan menggunakan latar belakang
evolusi pentadbiran awam global dan Malaysia
4. menjelaskan pentadbiran awam sebagai bidang ilmu yang saintifik.

2.1 PENGENALAN
Kebanyakan penelitian terhadap evolusi pentadbiran awam berpandangan ilmu pentadbiran
awam mulai berkembang pesat di Eropah dan di Amerika Syarikat (AS) sekitar tahun 1800-an
(Ahmad Faiz & Kartini Aboo, 2020; Lynn, 2007). Namun, kewujudan tamadun lampau seperti
tamadun Greek, Cina dan Islam memperlihatkan bahawa ilmu dan praktis pentadbiran awam
telah wujud lebih lama sebelum daripada tahun 1800-an. Bab ini akan memperihalkan evolusi
pentadbiran awam melalui tamadun lampau, dan barat. Evolusi pentadbiran awam kemudian
disorot di Asia Tenggara secara ringkas dan kemudian diikuti dengan perkembangan
pentadbiran awam dalam konteks Malaysia.

2.2 PENTADBIRAN AWAM GREEK, CINA DAN ISLAM

Pentadbiran awam tamadun Greek, Cina dan Islam memberi penekanan terhadap pentadbiran
awam oleh pentadbir mempunyai nilai etika atau moral (moral basis administration / moral
justification for bureaucracy / the moral basis of bureaucracy). Pentadbiran ini berpandangan
penggunaan struktur seperti peraturan (rule of law) dapat dilaksanakan dengan baik apabila
pentadbiran dioperasikan oleh pentadbir yang baik (rule of men). Setiap tamadun mempunyai
berpegang tafsiran pentadbiran awam berasaskan etika yang berbeza.
1. Pentadbiran Awam Greek (400 Sebelum Masihi (SM))
Plato dalam hujahan beliau melalui buku Republik menekankan pentadbiran awam berasaskan
etika melalui konsep raja filsuf (the philosopher king). Plato menerangkan kecekapan
pentadbiran dan kebajikan rakyat dapat dicapai melalui raja filsuf iaitu ‘pemimpin yang
menghayati sifat-sifat utama (cardinal virtues) hikmah, kawalan diri, berani, dan adil’;
pemerintah yang bijaksana, berpengetahuan tinggi dalam aspek kebaikan, moral dan etika
(Muhammad Taufik, 2018; Abdul Hakim, 2010). Pentadbiran berasaskan etika dan moral yang
diimpikan oleh Plato wujud lantaran kelemahan kebijaksanaan dan ketidakadilan raja semasa
memerintah tamadun tersebut. Pandangan Plato ini walau bagaimanapun disifatkan oleh
Aristotle (pelajar Plato) sebagai utopian.

2. Pentadbiran Awam Konfusius

Pentadbiran awam Konfusius muncul kesan daripada kelemahan pentadbiran akibat daripada
penguasaan elit dan aristokrat. Maharaja Qianlong (1711–1799) dalam mentafsir pentadbiran
awam Konfusius umpamanya menyebut “there is no governing by laws; there is only
governing by people” (Elliott 2009 dalam Dreschler, 2013, hlmn. 328). Dalam hal ini
pentadbiran awam Konfusius melihat kecekapan pentadbiran awam tidak sekadar tertakluk
kepada peraturan dan perundangan. Sebaliknya kecekapan pentadbiran tertakluk kepada
pentadbir profesional dengan ciri kebijaksanaan, kecintaan terhadap ilmu, berpendidikan,
mengasihi rakyat, baik budi, setia kepada maharaja, hormat, jujur, amanah, belas kasihan,
pemaaf, adil, rendah hati, murah hati, berani menentang kejahatan, tekun, toleransi, dan
menghormati terhadap golongan tua (filial piety) menjamin kecekapan pentadbiran sistem
pentadbiran maharaja (Aldila, 2009; 2007; Frederickson, 2002).
Sistem pentadbiran awam Konfusius diinstitusikan secara sistematik dalam struktur
pentadbiran awam Maharaja. Kemasukan individu sebagai pentadbir elit diraja misalnya
distrukturkan berasaskan sistem merit (ambilan berasaskan kelayakan profesional) dan etika
calon melalui peperiksaan awam. Sungguhpun sistem pentadbiran awam maharaja tamadun
Cina tamat sekitar tahun 1904, namun para sarjana berpandangan pentadbiran awam Konfusius
masih diamalkan di negara China, Jepun, Korea Selatan, Taiwan, Vietnam, dan Singapura
(Dreschler, 2013; Frederickson, (2002).
(Rujuk Frederickson, H.G. (2002). Confucius and the moral basis of bureaucracy. Administration & Society., 33:
610. DOI: 10.1177/0095399702336002).
3. Pentadbiran Awam Islam
Para sarjana secara umum melihat pentadbiran awam Islam secara rasmi dibentuk di Madinah
melalui Piagam Madinah (Perlembagaan pertama dunia) oleh Nabi Muhammad SAW (Sharifah
Hayaati, Asmak & Mohd Izani, 2008). Para sarjana rata-rata bersetuju kata “yudabbiru” di
dalam Al-Quran yang bermaksud mentadbir, mengarah, mengawal, memimpin, mengendali,
mengurus, merancang, mengemudi, mengatur, bertugas dengan baik, berekonomi, membuat
perancangan dan perniagaan dipersetujui sebagai kata yang mewakili konsep pentadbiran
(Abdul Rahim Chandio & Mukhtiar Ali Chandio, 2021; Sharifah Hayaati, Asmak & Mohd
Izani, 2008). Dalam konteks Islam, aspek ‘yudabbiru’ dapat dicapai melalui pentadbir yang
mempunyai adab dan akhlak yang baik. Pentadbir sedemikian meletakkan prinsip tauhid
(keesaan tuhan) dan Al-Quran dan al-sunnah (sumber perundangan diperoleh melalui perkataan
perbuatan dan perakuan Nabi Muhammad SAW) sebagai paksi utama dalam melaksanakan
pentadbiran. Pentadbir sedemikian mempunyai keupayaan untuk memaksimumkan nilai-nilai
keadilan sosial, kebebasan, kebertanggungjawaban, kemaslahatan dan kesejahteraan untuk
rakyat dan negara (Abdul Rahim Chandio & Mukhtiar Ali Chandio, 2021; Sharifah Hayaati, et
al., 2008).
Sistem pentadbiran yang berasaskan akhlak ini disokong oleh struktur institusi dan
proses-proses yang sistematik umpamanya melalui sistem shura dan perundangan Islam (dasar
awam yang berpaksikan sharia), (Abdul Rahim Chandio & Mukhtiar Ali Chandio, 2021).
Pentadbiran awam Islam yang dibangunkan oleh Nabi Muhammad SAW diteruskan di bawah
kepimpinan empat orang khalifah sehingga tahun 661M. Pentadbiran ini berkembang pesat
melalui sistem politik berasaskan kepimpinan dinasti yang berakhir dengan kepimpinan Bani
Uthmaniyah (1261-1900-an). Sehingga kini elemen-elemen pentadbiran awam Islam diamalkan
di negara-negara Arab, Indonesia, Brunei dan Malaysia (Dreschler, 2018)

1. Jelaskan SATU (1) persamaan elemen pentadbiran awam tamadun Greek,

China dan Islam?
2. Dalam konteks masa kini dapatkah pentadbiran awam distrukturkan ke
dalam pentadbiran awam?
3. Berikan pandangan anda berkenaan dengan pernyataan oleh Maharaja
Qianlong (1711–1799).
2.3 PENTADBIRAN AWAM BARAT
Evolusi pentadbiran awam boleh boleh diteliti menerusi evolusinya di Jerman dan di Amerika
Syarikat (AS) (Ahmad Faiz & Kartini Aboo, 2020; Lynn, 2007).

i. Pentadbiran Awam Jerman

Kewujudan Jerman sebagai negara bangsa sekitar tahun 1800-an mendorong kepada perdebatan
untuk menstrukturkan pentadbiran awam melalui struktur birokrasi. Ini bagi menghalang
manipulasi kuasa pentadbir (raja) dan bagi meningkatkan kecekapan pentadbiran. Struktur
birokrasi yang diyakini dapat meningkatkan kecekapan pentadbiran awam ialah model birokrasi
yang diperkenalkan oleh Max Weber (1864-1920). Model birokrasi Weber mengandungi
prinsip-prinsip yang disifatkan sebagai prinsip pentadbiran yang saintifik seperti berikut:
1. arahan yang jelas
2. struktur hierarki
3. peraturan yang sah bagi mewujudkan keseragaman
4. hierarki
5. lantikan berasaskan meritokrasi - berdasarkan kelayakan professional bukan atas
dasar peribadi atau pilih kasih (nepotisme / kronisme)
6. pengkhususan kerja
(Saadon, 2008)

ii. Pentadbiran Awam di AS

Ramai sarjana berpandangan artikel Woodrow Wilson bertajuk The Study of Administration
(1887) yang mengusulkan pemisahan atau dikotomi politik dan pentadbiran sebagai petanda
awal kepada kemunculan ilmu dan amalan pentadbiran awam sebagai bidang ilmu yang berdiri
dengan sendiri dan terpisah daripada ilmu dan amalan politik (Ahmad Faiz & Kartini Aboo,
2020; Ahmad Martadha, 2019; Ramanathan, 2003). Selain Wilson, sarjana-sarjana seperti
Frank Goodnow (1900) melalui buku beliau Politics and administration, dan Leonard D. White
(1926) menerusi buku bertajuk The Study of Public Administration (boleh diakses daripada
https://www.jstor.org/stable/pdf/2139277.pdf?refreqid=excelsior%3Ab6c8b679735d55cdd)
turut mendokong konsep dikotomi politik dan pentadbiran (Ahmad Faiz & Kartini Aboo, 2020:
Ahmad Martadha Mohamed, 2019). Idea ini diketengahkan bagi mengatasi kelemahan
pentadbiran (spoils bureaucracy) (amalan rasuah, dan perlantikan berasaskan nepotisme yang
berleluasa) akibat penguasaan politik dalam pentadbiran di AS.
Bagi membolehkan pentadbiran awam diangkat sebagai satu bidang ilmu yang
tersendiri dan terpisah daripada bidang sains politik, prinsip-prinsip pengurusan saintifik seperti
prinsip birokrasi ideal oleh Max Weber, Frederick Taylor, Lurther Gullick dan Henri Fayol
distrukturkan ke dalam lmu pentadbiran awam. Selain daripada ini, perkembangan ilmu
pentadbiran awam turut diperkukuhkan melalui beberapa pertubuhan berkaitan pentadbiran
awam seperti berikut:
1. Persatuan Pentadbiran Awam AS (American Society for Public Administration –
ASPA) (1939),
2. Majlis Pendidikan Pentadbiran Awam (Council on Graduate Education for Public
Administration – CGEPA) (1950-an),
3. Pertubuhan Kebangsaan Pusat-pusat Pengajian Hal Ehwal Awam dan Pentadbiran
Awam (National Association of Schools of Public Affairs and Public
Administration- NASPAA) (1970)
4. (Rujuk Ramanathan, 2013, hlmn. 1-12).

iii. Pengurusan Awam Baharu (PAB) (New Public Management – NPM)

Kemelesetan ekonomi tahun 1980-an, membawa pengoperasian pentadbiran awam kepada
pentadbiran berteraskan pengurusan awam baru atau new public management – NPM. NPM
merujuk kepada penerapan teknik-teknik, prinsip-prinsip dan amalan-amalan perniagaan dan
korporat (business and corporate) ke dalam sektor awam bertujuan untuk meningkatkan lagi
kecekapan pentadbiran awam tanpa bergantung sepenuhnya kepada prinsip-prinsip pentadbiran
awam nasional (Sharifuzah, 2019; Rozita, 2014; Alam Siddiquee, 2010). NPM turut dikenali
dengan nama seperti post-bureaucratic paradigm, entrepreneurial government, and reinventing
government berkembang pesat di negara-negara maju seperti United Kingdom (UK) dan AS,
Kanada, Australia, dan New Zealand (Sharifuzah, 2019; Rozita, 2014; Alam Siddiquee, 2010).
Agenda NPM kemudiannya berkembang pesat ke negara-negara membangun melalui saranan-
saranan dasar dan reformasi pentadbiran oleh agensi-agensi antarabangsa seperti Bank Dunia,
the International Monetary Fund (IMF), the World Trade Organization, the Asian
Development Bank, European Union (EU), and Asia-Pacific Economic Cooperation (APEC)
(Abdul Kudus, 2019; Haque, 2007).
Penerapan NPM dalam pentadbiran awam dikenalpasti melalui praktis seperti
pengurangan belanjawan, pengecilan saiz sektor awam, pengkorporatan, penswastaan, dan
contracting-out, pembudayaan amalan kualiti (seperti Pengurusan Kualiti Menyeluruh (TQM)
dan Pensijilan MS ISO 9001; Piagam Pelanggan); pelan strategik, petunjuk prestasi utama (key
performance indicator - KPI), penggunaan teknologi, autonomi kepada pengurus (konsep
managerialism; lets the managers manage), konsep rakyat sebagai pelanggan, pengenaan yuran
terhadap perkhidmatan tertentu, pengkomersialan aktiviti-aktiviti sektor awam, deregulation,
pembudayaan akauntabiliti berasaskan prestasi melalui KPI, output dan outcome dan sistem
penarafan (ranking) dalam dan luar negara (Abdul Kudus, 2019; Haque, 2007; Sharifuzah,
2019).

iv. Perkhidmatan Awam Baru (New Public Service)

Sekitar tahun 2000-an Janet V. Denhardt dan Robert B. Denhardt (Denhardt & Denhardt) mula
memperkenalkan Perkhidmatan Awam Baru atau dibaca sebagai New Public Service (NPS)
atau New Public Governance (NPG) melalui penulisan mereka berjudul The New Public
Service: Serving, not Steering. NPS merujuk kepada peranan pentadbiran awam sebagai
pemudahcara atau fasilitator dalam pentadbiran awam. Peranan ini seiring dengan perubahan
landskap pasca-NPM yang menyaksikan penglibatan pelbagai rangkaian (network) aktor atau
penyampai perkhidmatan kepada rakyat seperti individu awam, pihak swasta, badan bukan
kerajaan (NGO), dan masyarakat.
Untuk itu pentadbiran awam disaran untuk dioperasikan berlandaskan kepada prinsip
tadbir urus (governance). Prinsip ini dilihat relevan dalam meraikan penglibatan pelbagai aktor
bukan kerajaan menerusi nilai-nilai tadbir urus baik (good governance) seperti kecekapan dan
keberkesanan, kedaulatan undang-undang (rule of law), penyertaan masyarakat sivil, inklusiviti,
ketelusan, akauntabiliti, responsif terhadap kehendak rakyat, kesaksamaan dan konsensus
(sepersetujuan) dalam proses pembuatan keputusan (dasar awam) (Mazlan & Makmor, 2020;
Ahmad Martadha, 2019; Alauddin, 2013; Denhardt & Denhardt, 2000). Secara am tadbir urus
baik, fokus kepada:
1. penglibatan rakyat, masyarakat sivil, komuniti
2. layanan terhadap rakyat sebagai warga negara (citizen) bukan sebagai pelanggan seperti
yang diketengahkan oleh prinsip NPM,
3. merakyatkan perkhidmatan
4. penglibatan masyarakat sivil dalam proses pembuatan dan pencapaian matlamat dasar
awam.
 1. Apakah yang menyebabkan negara Eropah dan barat beralih kepada
pentadbiran awam berasaskan struktur?
2. Apakah perbezaan antara pengurusan awam tradisional, pengurusan
awam baru dan perkhidmatan awam baru?
3. Pada pandangan anda adakah pentadbiran berasaskan etika perlu
diperkukuhkan buat masa ini?
4. Tonton dan dengar rakaman kuliah The Philosophy of Public
Administration oleh Professor Dr. Ahmad Martadha ini di minit 5.22
hingga 1:19:32. Video boleh diakses daripada pautan ini
https://www.facebook.com/101670067860578/videos/4095656632954
07, dan tulis huraian kuliah tersebut.
5. Adakah praktis-praktis pentadbiran dan pengurusan yang diusulkan
oleh NPM digunapakai dalam konteks pekerjaan anda. Kongsikan.

2.5 PENTADBIRAN AWAM ASIA TENGGARA DAN MALAYSIA

Penjajahan, globalisasi, dominasi ilmu ekonomi dan pasaran serta pemikiran pentadbiran barat,
meningkatkan kecenderungan kebanyakkan negara pada masa kini untuk mengadaptasi
pentadbiran awam bermodelkan barat. Ini dapat dilihat melalui penggunaan model birokrasi
Max Weber, NPM dan NPS di kebanyakan negara di rantau asia. Penelitian lanjut mendapati
bahawa kebanyakkan negara masih mengekalkan pentadbiran awam bukan barat (non-western
public administration). Pentadbiran awam Konfusius, Islam malah pentadbiran awam
berasaskan kepada konteks tempatan masih kekal dan distrukturkan dalam pentadbiran awam
sesebuah negara. Ini termasuk Malaysia (Abdullah Sanusi, Norma, Abdul Kuddus, 2003;
Norma & Raja Noriza, 2014).

2.5.1 Perkembangan Pentadbiran Awam di Malaysia

Pentadbiran awam di Malaysia diwarnai oleh sekurang-kurang tiga model pentadbiran awam.
Ini adalah pentadbiran awam Islam, nusantara (tempatan) dan barat.

1. Pentadbiran Awam Kesultanan Melayu Melaka

Pentadbiran Kesultanan Melayu Melaka seringkali ditafsir menerusi lensa eurosentrik (barat)
(Azmi, 2018; Lopez, 2001). Lensa ini berkecenderungan untuk mengagungkan pentadbiran
barat dengan mempamerkan sisi negatif pentadbiran Kesultanan Melayu Melaka dalam bentuk
gambaran sistem politik feudal, evil, uncivilised, barbarous, violent dan lawless (Azmi, 2018;
Beden, 2019; Hamzah, Baharum, Wahid & Tajuddin, 2020). Gambaran ini bertentangan
dengan realiti kemakmuran, keteguhan dan kestabilan pembangunan tamadun Nusantara seperti
yang diteliti oleh Hamzah, Baharum, Wahid dan Tajuddin (2020); Beden (2019); dan Azmi
(2018).
Di sebalik pandangan eurosentrik, pentadbiran awam Kesultanan Melayu Melaka
diperihalkan sebagai sistem yang berstruktur dan sistematik dengan gabungan elemen
pentadbiran nusantara (tempatan) dengan Islam (Beden, 2019; Lopez, 2001). Pentadbiran awam
ini menekankan kepada figura pemimpin (insan) atau Sultan yang baik (good leaders (human
being)) (Hamzah, et al, 2019) atau insaniah. Pemimpin dengan nilai insaniah merujuk kepada
pemimpin yang berilmu, dan beragama (Islam - kepercayaan kepada tuhan dan rasul), amanah,
integriti, keadilan, etika, berjiwa rakyat, bersemangat waja dan baik hati atau pemurah, berani,
setia, sabar, sopan santun, tidak mengamalkan rasuah, dan rendah diri (Hamzah et al. 2020;
Beden, 2019). Nilai-nilai insaniah tersebut adalah tidak sekadar penting bagi memastikan
keteguhan kedaulatan, keselamatan dan kebajikan kerajaan. Malah ianya supaya Sultan dapat
menunjukkan teladan yang baik kepada rakyat (Beden, 2019; Hamzah, 2020; Azmi, 2018;
Mohd Sayuti & Omar, 2017). Kepimpinan Kesultanan Melayu Melaka distrukturkan melalui
perundangan Islam, undang-undang adat, undang-undang Melaka (seperti Hukum Kanun
Melaka, dan Undang-undang Laut Melaka), dan sistem politik dan pentadbiran diraja (rujuk
Lopez, 2001, hlmn. 10-13. Diakses melalui
http://journalarticle.ukm.my/1210/1/The_British_Presence_in_the_Malay_ World.pdf)

2. Pentadbiran Awam Barat

Penjajahan British melalui perjanjian Inggeris-Belanda (10 Mac 1824) kebiasaannya disorot
sebagai bermulanya penerapan sistem pentadbiran awam barat di Malaysia (Abdullah Sanusi, et
al., 2003; Norma & Raja Noriza, 2014). Matlamat pentadbiran awam British pada masa
tersebut bertujuan untuk menjamin kepentingan, dan kebebasan perdagangan British di Tanah
Melayu, melalui model birokrasi Weber dan sistem ekonomi pasaran bebas (laissez-faire)
(Norma & Raja Noriza, 2014). Matlamat pentadbiran tersebut distrukturkan secara berperingkat
melalui:
1. sistem pentadbiran Negeri-negeri Selat (sejak 1825 – Melaka, Pulau Pinang dan
Singapura).
2. pentadbiran Residen di Negeri-Negeri Melayu Bersekutu – iaitu Perak, Selangor,
Pahang dan Negeri Sembilan gabungan pada 1896).
 3. pentadbiran Negeri- Negeri Melayu Tidak Bersekutu (1909) iaitu negeri Johor, Kedah,
Perlis, Kelantan dan Terengganu. Keempat ialah melalui pentadbiran model kesatuan
Malayan Union (1946).

Perkembangan pentadbiran awam di Malaysia kemudiannya disorot seperti berikut:

1. Pentadbiran Awam Malaysia Awal Kemerdekaan hingga 1969
Pada awal kemerdekaan (1957-1969), pentadbiran awam ala British dan sistem ekonomi
laissez-faire diteruskan atas faktor keselamatan dan bagi menjamin kebebasan ekonomi.
Jabatan-jabatan seperti Suruhanjaya Perkhidmatan Awam dan Jabatan Perkhidmatan
Perkhidmatan Awam diwujudkan bagi melicinkan pentadbiran (Norma & Raja Noriza, 2014).
Pentadbir Melayu juga mulai mendapat tempat dalam posisi utama pentadbiran negara melalui
pelbagai dasar seperti dasar Melayunisasi (Malayanisation) dan penubuhan pelbagai skim
perkhidmatan seperti Malay Administrative Service (MAS) dan Malaya Civil Service (MCS)
(INTAN, 2006; Norma & Raja Noriza, 2014).

2. Pentadbiran Awam Malaysia 1970 hingga awal 2000-an

Rusuhan kaum 13 Mei 1969 menyaksikan peralihan kerajaan dan pentadbiran awam sebagai
penggerak utama pembangunan sosio-ekonomi negara yang tidak lagi terhad kepada kawalan
keselamatan semata (Abdullah Sanusi et al., 2003; Norma & Raja Noriza, 2014). Peranan aktif
kerajaan bagi membasmi kemiskinan dan mengukuhkan perpaduan yang menjadi teras utama
dalam Dasar Ekonomi Baru (DEB) (1970-1990), dan kemudian Dasar Pembangunan Nasional
(DPN) (1991-2000). Ini menyaksikan penstrukturan dan pemodenan jentera pentadbiran awam
melalui pengukuhan peranan dan agensi sedia ada, penubuhan agensi dan jabatan dan struktur
baru serta pengukuhan profesionalisme pentadbir bagi meningkatkan kecekapan pencapaian
DEB dan DPN (Norma & Raja Noriza, 2014). Usaha-usaha ini direalisasikan melalui Unit
Kemajuan Pentadbiran (DAU) (1966) atau kini dikenali sebagai Unit Pemodenan Tadbiran dan
Perancangan Pengurusan Malaysia (MAMPU) (1986), Institut Tadbiran Awam Negara
(INTAN) (1972).
Perlantikan Tun Mahathir sebagai Perdana Menteri Keempat (1981-2003)
memperlihatkan penyusunan struktur dan proses pentadbiran awam melalui penerapan NPM
seperti penswastaan, pengkorporatan, contracting-out, managerialisme, budaya kualiti, kerajaan
elektronik (e-government) dan sebagainya yang kemudiannya diperkukuhkan menerusi
kepimpinan Tun Abdullah (2003-2009), Datuk Seri Najib Tun Razak (2009-2018), Tun
Mahathir Mohamad (2018-2020), Tan Sri Muhyiddin Yasin (1/3/2020-16/8/2021), dan Datuk
Seri Ismail Sabri Yaakob (21/8/2021-kini). Selain daripada pembaharuan struktur dan proses
menerusi NPM, pentadbiran awam yang berasaskan kepada etika dan moral juga diberikan
perhatian yang saksama. Antara dasar yang dibuat bagi mengukuhkan etika dan moral pentadbir
ialah Dasar Bersih Cekap dan Amanah, pemakaian tanda nama, kad perakam waktu, penerapan
nilai-nilai Islam dalam pentadbiran, Dasar Pandang ke Timur (1.0), Budaya kerja Cemerlang,
Islam Hadhari, program-program berkaitan dengan integriti seperti Pelan Integriti Nasional
(PIN) (2004), Pelan Anti Rasuah Nasional (NACP) (2019-2023), dan Institut Integriti Malaysia
adalah antara dasar-dasar bagi mengukuhkan etika dan moral pentadbir awam.

3. Pentadbiran Awam 2000-an hingga kini

Pasca 2000-an elemen-elemen NPM, dan NPS semakin diperkukuhkan melalui struktur dan
proses tadbir urus dan tadbir urus baik. Pengukuhan ini dapat dilihat melalui Garis Panduan
Bagi Mempertingkatkan Tadbir Urus Dalam Sektor Awam Kajian Separuh Penggal Rancangan
Malaysia keSebelas (2018-2020): Bab 10 Mereformasi Tadbir Urus ke arah Meningkatkan
Ketelusan dan Kecekapan Perkhidmatan Awam (Institut Integriti Malaysia, 2021; Ketua
Setiausaha Kementerian Hal Ehwal Ekonomi, 2018; Ketua Setiausaha Negara Malaysia, 2007).
Selain daripada elemen struktur dan proses, elemen etika dan moral dalam pentadbiran turut
diberi perhatian bagi meningkatkan ketelusan dan akauntabiliti bagi memperoleh semula
kepercayaan dan keyakinan rakyat, mengangkat nilai dan prinsip kedaulatan undang-undang,
serta penerapan integriti, ekuiti dan inklusiviti dalam pentadbiran awam bagi meraikan
keutamaan rakyat (Institut Integriti Malaysia, 2021; Ketua Setiausaha Kementerian Hal Ehwal
Ekonomi, 2018). Selain daripada itu, peranan teknologi dalam pentadbiran semakin pesat. Ini
selaras dengan trend teknologi seperti data raya, Revolusi Industri 4.0 dan 5.0.
 1. Apakah penumpuan pentadbiran awam masa kini?
2. Dalam keadaan negara menuju kearah penggunaan teknologi dalam
pentadbiran, adakah rakyat telah bersedia? Golongan rakyat manakah
yang paling bersedia dengan teknologi? Golongan rakyat manakah yang
perlu dibantu sekiranya pengoperasian pentadbiran ditadbir
menggunakan teknologi?

2.6 KESIMPULAN
Bab ini telah membincangkan perkembangan pentadbiran awam yang diteliti melalui beberapa
skop. Pertama, skop pentadbiran awam Greek, Konfusius dan Islam. Ini diikuti dengan skop
pentadbiran awam barat yang disorot dalam penghujung tahun 1800-an. Kemudian, pentadbiran
awam di Malaysia yang diteliti daripada zaman Kesultanan Melayu Melaka, penjajahan British,
awal kemerdekaan hingga kini. Penelitian terhadap perkembangan pentadbiran awam
menemukan bahawa pentadbiran awam sentiasa berkembang mengikut masa, keadaan dan
tempoh yang tertentu. Setiap fasa perkembangan pentadbiran awam tanpa mengira era, dan
skop geografi dilihat menekankan kepada elemen struktur, fungsi dan tingkahlaku iaitu moral
dan etika. Perbezaan yang ketara adalah penekanan terhadap setiap elemen. Greek, Konfusius
dan Islam serta pentadbiran awam zaman Kesultanan Melayu Melaka dilihat memberi
penekanan terhadap elemen tingkah laku yang kemudiannya distrukturkan ke dalam institusi,
dan perundangan bagi menjelaskan fungsi setiap elemen yang terlibat. Pentadbiran awam
dilihat menekankan struktur dan fungsi sebagai cara untuk mengawal tingkahlaku. Kini elemen
struktur, fungsi dan tingkahlaku distrukturkan dalam elemen tadbir urus baik. Walau apapun
penekanan yang diberikan matlamat adalah sama, iaitu kecekapan dalam pentadbiran awam.

RUJUKAN
Abdul Hakim. (2010). Negara Dalam Perspektif Plato. Jurnal Ilmiah Ilmu Ushuluddin, 9(1),
59-74.
Abdul Rahim Chandio & Mukhtiar Ali Chandio. (2021). An Islamic Perspective On Public
Administration And Official Ethics. International Journal of Academic Multidisciplinary
Research (IJAMR) ISSN: 2643-9670 Vol. 5 Issue 6, June - 2021, Pages: 255-260.
Ahmad Faiz, Y. & Kartini, A. (2020). Pempolitikan dan reformasi pengurusan awam di
Malaysia. Journal of Administrative Science, 17(1), 22-34. Diakses daripada
https://ir.uitm.edu.my/id/eprint/47359/1/47359.pdf
Alam Siddiquee, N. (2010). Managing for results: lessons from public management reform in
Malaysia. International Journal of Public Sector Management, 23(1), 38-53.
Aldila, I. (2009). The philosophy of higher education. In S. Munir, A. R. Shukran & S.
Morshidi (Eds.), Strengthening higher education for a successful workforce. Kuala
Lumpur: IIUM Press. Retrieved from http://library. perdana.org.my/Digital_Content/PLF/
000021/1009965. Pdf
Aldila, I. (2007). The philosophy of higher education of the 21st century. Bulletin of Higher
Education Research, 10(1), 15-16. Retrieved from http://www.ipptn. usm.my
/attachments /049_Bulletin%2010,%202007.pdf#page=15
Ahmad Martadha, M. (15 Oktober 2019). Philosophy of Public Administration. (Video file).
Diakses melalui https://www.facebook.com/101670067860578/videos/40956566329
5407
Azmi Arifin, (2018). Eurocentrism and the Historical Perception About the Malays. In SHS
Web of Conferences (Vol. 45). EDP Sciences. Diakses
daripada https://search.proquest.com/docview/2058690724?pq-
origsite=gscholar&fromopenview= true
Beden, S. (2019). Analisis prosa klasik “kepimpinan melalui teladan” berdasarkan prinsip
kepimpinan. Malay Literature 32(1), 37-70. Diakses melalui
http://malayliterature.dbp.my/wordpress/?p=2625
Drechsler, W. (2013). Three paradigms of governance and administration: Chinese, Western
and Islamic. Society and Economy, 35(3), 319-342. Diakses daripada
https://www.jstor.org/stable/43773764?seq=1
Frederickson, H. G. (2002). Confucius and the moral basis of bureaucracy. Administration &
Society, 33(6), 610-628. Diakses daripada https://doi.org/10.1177/009539970233 6002
Hamzah, N., Baharum, H., Mohd, F. H., Wahid, A., & Tajuddin, S. N. A. (2020). Systematic
literature review leadership of malay sultanate based on traditional prose text year 2010-
2020. Diakses daripada https:// www. researchgate. net/publication
/348379725_SYSTEMATIC_LITERATURE_REVIEW_LEADERSHIP_OF_
MALAY_SULTANATE_BASED_ON_TRADITIONAL_PROSE_TEXT_YEAR _2010-
2020/link/5ffbb61545851553a035fe95/download
Institut Integriti Malaysia. (2021). Pelan Antirasuah Institut Integriti Malaysia (IIM) 2021 -
2025. Diakses daripada https://integriti.my/wp-content/uploads/2021/03/Pelan-
Antirasuah-IIM_2021-2025-Final.pdf
Ketua Setiausaha Kementerian Hal Ehwal Ekonomi. (2018). Rancangan Malaysia keSebelas:
Bab 10 Mereformasi Tadbir Urus ke arah Meningkatkan Ketelusan dan Kecekapan
Perkhidmatan Awam. Diakses daripada https://www.epu.gov.my/sites/default/files/2020-
08/14.%20Bab%2010%20Mereformasi%20tadbir%20urus%20ke%20arah
%20meningkatkan%20ketelusan%20dan%20kecekapan%20perkhidmatan%20awam.pdf
Ketua Setiausaha Negara Malaysia. (2007). Garis Panduan Bagi Mempertingkatkan Tadbir
Urus Dalam Sektor Awam. Diakses daripada http://www3.lgm.gov.my/
Lane, M. (2016, June 7). Philosopher king. Encyclopedia Britannica.
https://www.britannica.com/topic/philosopher-king
López, C. (2001). The British presence in the Malay world: A meeting of civilizational
traditions. Sari, 19(1),3-33. Diakses melalui http://journalarticle.ukm.my
/1210/1/The_British _Presence_in_the_ Malay_World.pdf
Mazlan, C.S. & Makmor, T. (2020). Meninjau Model Pentadbiran Awam : Dari Pentabiran
Awam Tradisional (PAT) ke Perkhidmatan Awam Baru (PeAB). Journal of
Administrative Science, Vol.17, Issue 2, 2020, pp. 36-71. Diakses daripada
 https://docplayer.info/202160042-Meninjau-model-pentadbiran-awam-dari-pentabiran-
awam-tradisional-pat-ke-perkhidmatan-awam-baru-peab.html
Muhammad Taufik. (2018). Etika Plato dan Aristoteles: Dalam Perspektif Etika Islam.
Refleksi: Jurnal Filsafat dan Pemikiran Islam, 18(1), 27-45. Diakses daripada
http://202.0.92.5/ushuluddin/ref/article/view/1855
Ramanathan, K. (1993). Konsep Asas Pentadbiran Awam. Dewan Bahasa dan Pustaka,
Selangor
Rozita A.M. (2014). Pembaharuan Pentadbiran: Pelaksanaan Pengurusan Awam Baru Di Pihak
Berkuasa Tempatan (PBT) http://repo.uum.edu.my/13122/1/50.pdf
Awang, S. (2008). Perkhidmatan awam Malaysia dan model birokratik Weber. Diakses
daripada http://repo.uum.edu.my/3889/1/Saa.pdf
Sharifah Hayaati Syed Ismail al-Qudsy, Asmak Ab. Rahman, & Mohd Izani Mohd Zain.
(2008). efektif governan dan pelaksanaannya dalam pentadbiran Islam
Jurnal Syariah, Jil. 16, Keluaran Khas (2008) 465-496 465 Shariah Journal, Vol. 16, Special
Edition (2008) 465-496. Diakses daripada
https://mjs.um.edu.my/index.php/JS/article/download/22753/11298/49336
Sharifuzah, O. (2019). New Public Management Characteristic in Malaysia Higher Education
Institutions. International Seminar on Politics, Administration and Development.
Walailak University, Thailand 7 November 2019
 BAB 3

TEORI-TEORI PENTADBIRAN AWAM

OBJEKTIF BAB
Setelah mengikuti bab ini, anda seharusnya boleh:
1. menjelaskan maksud teori dalam konteks pentadbiran awam.
2. mengkelompokkan teori-teori mengikut kelompok teori pentadbiran awam dengan
betul.
3. menerangkan struktur dan pengoperasian birokrasi awam melalui teori.
4. membezakan pendekatan yang dihujahkan oleh setiap teori.
5. mengenalpasti aplikasi teori dalam konteks pentadbiran awam masa kini.

3.1 PENGENALAN
Pentadbiran awam adalah sebuah birokrasi atau organisasi yang mempunyai struktur dan fungsi
yang tersusun dan sistematik. Teori-teori pentadbiran awam digunakan dalam menerangkan
bagaimana pentadbiran awam sebagai sebuah birokrasi atau organisasi dapat ditadbir secara
cekap melalui prinsip-prinsip, proses-proses yang saintifik dan sistematik. Teori- teori
pentadbiran awam secara am boleh diteliti berdasarkan kategori berikut:
1. Teori Pentadbiran Awam Klasik (Classical / Traditional Theories)
2. Teori Pentadbiran Awam Neo-Klasik (Neoclassical Organization Theories)
3. Teori-Teori Kontemporari Pentadbiran Awam

3.2 DEFINISI TEORI PENTADBIRAN AWAM

Dalam konteks ilmiah, teori-teori dihasilkan oleh para sarjana bagi menerangkan tentang satu-
satu fenomena. Marume dan rakan-rakan beliau (2016) menyebut bahawa teori pentadbiran
awam ialah satu usaha untuk menjelaskan konsep pentadbiran awam, meneliti hubung kait
pentadbiran awam dengan konsep-konsep tertentu, dan pengoperasian pentadbiran awam dalam
mencapai matlamat tertentu. Kebiasaannya setiap teori memberi tumpuan terhadap aspek
struktur, fungsi dan tingkahlaku yang perlu diwujudkan dalam birokrasi atau organisasi awam
agar kecekapan pentadbiran dapat dicapai. Setiap teori pentadbiran awam yang dibincangkan
adalah relevan dalam perbincangan semasa pentadbiran awam.
3.3 TEORI-TEORI PENTADBIRAN AWAM
Teori-teori yang berkaitan dengan pentadbiran awam terbahagi kepada beberapa kategori
berikut:
1. Teori Pentadbiran Awam Klasik (Classical / Traditional Theories)
2. Teori Pentadbiran Awam Neo-Klasik (Neoclassical Public Administration Theories)
3. Teori-Teori Kontemporari Pentadbiran Awam

3.3.1 Teori Pentadbiran Awam Klasik (Classical / Traditional Theories)

Teori pentadbiran awam tradisional merujuk kepada himpunan teori-teori awal pentadbiran
awam. Teori-teori ini digunakan bagi menerangkan bagaimana kecekapan pntadbiran awam
dapat dicapai dengan cara mengadaptasi prinsip-prinsip atau teknik-teknik atau proses-proses
pentadbiran yang saintifik, sistematik, objektif dan rasional. Teori-teori pentadbiran awam
klasik terdiri daripada teori-teori berikut:
1. Teori Birokrasi oleh Max Weber
2. Pengurusan Saintifik oleh Frederick Winslow Taylor
3. Prinsip-Prinsip Organisasi oleh Henry Fayol
4. Teori Organisasi oleh Gulick dan Urwick

1. Teori Birokrasi oleh Max Weber

Teori birokrasi Max Weber juga dikenali dengan nama teori birokrasi ideal diperkenalkan oleh
Max Weber sarjana daripada Jerman. Teori birokrasi Max Weber seringkali dikaitkan dengan
dua sarjana iaitu (i) Max Weber, dan (2) Woodrow Wilson.
Max Weber menjelaskan bahawa pentadbiran yang cekap dapat dicapai melalui prinsip-
prinsip birokrasi yang ideal. Wodrow Wilson (bekas Presiden Amerika Syarikat) mengadaptasi
model birokrasi Max Weber bagi mengukuhkan idea dikotomi politik dan pentadbiran.
Berikut ialah prinsip-prinsip birokrasi Weber:

Jadual 3.1: Prinsip-prinsip Birokrasi Ideal oleh Max Weber

Peraturan peraturan menjadi prinsip asas dan yang paling utama bagi
membolehkan birokrasi/agensi awam dioperasikan secara ideal, rasional,
cekap dan berkesan. Peraturan penting sebagai elemen yang membentuk
keseragaman dan kepatuhan dalam birokrasi.
Pengkhususan Pengkhususan dan pembahagian kerja adalah antara elemen penting bagi
 atau meningkatkan kecekapan birokrasi. Aktiviti- aktiviti pentadbiran
Pembahagian biasanya distrukturkan secara sistematik mengikut kepada fungsi-fungsi
Kerja. yang khusus dan pelbagai tertakluk kepada keperluan dalam sesebuah
birokrasi
Struktur Merujuk kepada tingkat hierarki dalam birokrasi awam. Struktur hierarki
hierarki. mewujudkan (i) rantaian arahan iaitu pegawai yang memberi dan
menerima arahan, (ii) struktur akauntabiliti, kuasa pentadbir, yang
mempunyai hak memberi perintah atau tanggungjawab membuat
keputusan kepada ahli di susunan hierarki yang lebih rendah
Pemilihan Bagi mewujudkan birokrasi awam yang ideal dan rasional serta cekap,
berasaskan perlantikan pentadbir berasaskan kepada pencapaian, kelayakan,
kelayakan kecekapan, pengalaman, dan kekananan (seniority) pentadbir berbanding
profesional. dengan lantikan melalui nepotisme atau kronisme (pilih kasih).
Prinsip Neutraliti prinsip untuk tidak bias kepada mana-mana parti politik.
berkecuali Impartialiti prinsip bagi menjamin pelaksanaan tugas dengan adil kepada
(neutrality atau semua golongan masyarakat.
impartiality).
Dokumen Merujuk kepada dokumen-doukumen bertulis dan fail rasmi dalam
Bertulis atau birokrasi awam bagi tujuan rekod dan rujukan akan datang
Fail Rasmi.
Sumber: Ahmad Atory, 2001; Saadon, 2006

2. Pengurusan Saintifik oleh Frederick Winslow Taylor

Teori pengurusan saintifik yang diutarakan oleh Taylor pada tahun 1911. Taylor, yang juga
digelar sebagai ‘Bapa Pengurusan Saintifik’, berpandangan produktiviti atau kecekapan kerja
dapat ditingkatkan dengan menggunakan prinsip-prinsip pengurusan saintifik berikut:
1. penggantian kaedah ‘rule-of-thumb’ kepada sw4e4 secara saintifik dalam menentukan
elemen-elemen kerja yang berkesan bagi pekerja.
2. pemilihan dan latihan kepada pekerja juga perlu dilakukan secara saintifik.
3. kerjasama antara pihak pengurusan dan pekerja dalam penyempurnaan objektif kerja.
4. pembahagian tanggungjawab yang saksama antara para pengurus dan pekerja sewaktu
perancangan dan pelaksanaan.

3. Prinsip-Prinsip Organisasi oleh Henry Fayol

Prinsip-prinsip pengurusan organisasi dikemukakan oleh Henry Fayol dalam bukunya, General
and Industrial Management yang diterbitkan dalam bahasa Perancis pada tahun 1919. Henry
Fayol mengetengahkan prinsip-prinsip yang universal dan rasional atau Prinsip-Prinsip
Organisasi dalam pentadbiran aktiviti-aktiviti organisasi (Robbins, 1990). Terdapat 14 prinsip
organisasi yang digariskan oleh Fayol:
Jadual 3.1: 14 Prinsip-Prinsip Organisasi oleh Fayol
NO PRINSIP-PRINSIP ORGANISASI OLEH FAYOL
1 Pembahagian pekerja – Prinsip pembahagian pekerja ini sama dengan apa yang
dikemukakan oleh Adam Smith iaitu pengkhususan menjadikan pekerja lebih cekap.
2 Autoriti – Para pengurus perlu berkemampuan dalam memberi arahan. Autoriti disertai
dengan tanggungjawab. Untuk menjadi lebih efektif, autoriti para pengurus mestilah
sama dengan beban tanggungjawab mereka.
3 Disiplin – Pekerja perlu patuh dan menghormati peraturan-peraturan yang digubal oleh
organisasi. Disiplin yang baik dihasilkan melalui keberkesanan kepimpinan,
persefahaman yang jelas antara pihak pengurusan dan pekerja berhubung peraturan-
peraturan organisasi dan hukuman-hukuman bagi pelanggaran peraturan.
4 Keseragaman arahan – Setiap pekerja sewajarnya menerima arahan-arahan dari
seorang ketua sahaja.
5 Keseragaman panduan – Setiap aktiviti organisasi yang mempunyai objektif yang
sama harus menggunakan satu rancangan dan diarahkan oleh seorang pengurus bukan
oleh beberapa orang pengurus.
6 Keutamaan kepentingan umum. Kepentingan peribadi pekerja atau kumpulan
pekerja tidak seharusnya mengatasi kepentingan organisasi secara keseluruhan.
7 Ganjaran – Pekerja-pekerja mesti diberi upah yang adil berdasarkan perkhidmatan
yang mereka sumbangkan.
8 Pemusatan – Merujuk kepada darjah penglibatan orang bawahan dalam pembuatan
keputusan. Sama ada proses pembuatan keputusan dalam organisasi jenis berpusat atau
tidak berpusat, ia merupakan satu persoalan tentang pembahagian kuasa yang baik.
9 Scalar chain iaitu urutan autoriti dari pengurusan atasan hingga kepada pihak
bawahan. Komunikasi antara pihak bawahan dan atasan harus mengikut rantaian
tersebut.
10 Permintaan – Pekerja dan material wajar berada di tempat yang diperlukan oleh
organisasi tepat pada masanya.
11 Kesaksamaan – Para pengurus perlu adil dan saksama kepada semua orang bawahnya.
12 Kestabilan Pengekalan Personel – Lantik-henti yang tinggi di kalangan pekerja
menggambarkan ketidakcekapan. Pihak pengurusan harus menyediakan perancangan
personel dan memastikan di mana perlu penempatan baru dilakukan bagi mengisi
kekosongan jawatan
13 Inisiatif – Pekerja-pekerja dibenarkan mengemuka dan melaksanakan rancangan
sendiri akan menunjukkan usaha yang bersungguh-sungguh.
14 Esprit de corps – Menggalakkan semangat berkumpulan akan membina keharmonian
dan keseragaman di dalam organisasi.

4. Teori Organisasi oleh Gulick dan Urwick

Luther Gulick dan L. Urwick mengemukakan teori organisasi yang menyenaraikan tujuh (7)
prinsip organisasi yang amat dikenali dengan singkatan akronim POSDCORB. Singkatan
POSDCORB mewakili prinsip-prinsip organisasi berikut:

Jadual 3.3: Teori Organisasi oleh Gulick & Urwick

P Planning > Merancang > menentukan perkara yang mesti dilakukan dan cara
melaksanakannya
O Organizing > Mengelola, iaitu membentuk satu struktur formal tentang
pembahagian kuasa dalam menyempurnakan tugas aktiviti yang telah dirancang
S Staffing > Penstaffan – hal-hal berkaitan dengan pentadbiran kakitangan. Ini
termasuk lantikan baharu, latihan dan pembangunan, pengembangan kerjaya, susun
atur tempat kerja
D Directing > Mengarah, iaitu tugas membuat keputusan dan memberi arahan dan
tunjuk ajar kepada kakitangan.
Co Coordinating > Menyelaras, iaitu menyampaikan maklumat kepada pihak atasan atau
bawahan melalui rekod-rekod kajian dan pemerhatian
R Reporting > Melapor, iaitu menyampaikan maklumat kepada pihak atasan atas
bawahan melalui rekod-rekod kajian dan pemerhatian
B Budgeting > Merangka belanjawan iaitu mengendalikan urusan kewangan dari segi
peruntukan, perbelanjaan dan kawalan.

1. Terdapat komentar yang menyatakan bahawa teori-teori pentadbiran

awam klasik melayan pekerja / pentadbir seperti mesin. Apakah yang
dimaksudkan pelayanan pekerja seperti mesin? Adakah anda bersetuju
dengan kenyataan ini?
2. Pada pandangan anda, adakah pentadbiran berlandaskan struktur melalui
penerapan prinsip-prinsip saintifik benar-benar dapat meningkatkan
kecekapan pentadbiran?

3.3.2 Teori Pentadbiran Awam Neo-Klasik (Neoclassical Public Administration Theories)

Mulai tahun 1920-an teori-teori neo-klasik yang digerakkan melalui gerakan kemanusiaan
(human relation movement) mula menguasasi perbincangan berkenaan dengan kecekapan
pentadbiran. Gerakan kemanusiaan menekankan organisasi perlu memberi penekanan kepada
elemen kemanusiaan (seperti motivasi dan tingkahlaku) selain daripada prinsip-prinsip, struktur
proses pekerjaan yang sistematik. Berikut adalah teori-teori yang dikelompokkan dalam teori
neo-klasik:
1. Teori Rasional Terikat oleh Herbet Simon
 2. Kajian Hawthorn
3. Teori X dan Y oleh Douglas McGregor
4. Teori Hierarki Maslow

1. Teori Rasionaliti Terikat oleh Herbert Simon

Teori rasionaliti terikat / atau terbatas (bounded rationality) menerangkan tentang pentadbir
sebagai administrative man. Teori ni fokus terhadap tingkah laku pentadbir dalam proses
pembuatan keputusan. Teori ini mengandaikan pentadbir kebiasaannya tidak mempunyai
maklumat yang lengkap untuk membuat keputusan. Lantaran itu, pentadbir mempunyai
kecenderungan untuk membuat keputusan yang difikirkan telah memadai atau mencukupi atau
telah memenuhi kriteria minimum (good enough atau satisficing) yang telah ditetapkan.
Terdapat tiga andaian dalam proses membuat keputusan dengan rasional terikat. Pertama,
memilih alternatif. Kedua membuat perbandingan antara alternatif yang ada. Ketiga, membuat
keputusan berdasarkan analisa kos–faedah.

1. Mampukah seseorang pentadbir mengumpul maklumat dengan lengkap?

Mengapa? Jelaskan.
2. Dapatkah anda membayangkan diri anda sebagai individu yang
membuat keputusan dengan maklumat yang lengkap dan maklumat
separa lengkap?

2. Kajian Hawthorn (Hawthorn Experiment)

Kajian Hawthorn digerakkan oleh George Elton Mayo (1890-1949) di Western Electric
Company (Chicago AS) sekitar tahun 1920-an dan 1930-an. Kajian yang bermatlamat untuk
mengenalpasti faktor-faktor yang mempengaruhi produktivi pekerja menemukan bahawa
faktor-faktor fizikal tempat kerja seperti suasana tempat kerja (pencahayaan, suhu), dan gaji,
tidak mempengaruhi produktiviti kerja. Sebaliknya produktiviti pekerja meningkat kerana
pekerja maklum bahawa mereka sedang diberi perhatian sepanjang kajian tersebut berlangsung.
Penemuan ini mendorong Mayo untuk membuat kesimpulan bahawa:
1. Pekerja ialah makhluk sosial. Justeru harus difahami dan dilayan seperti manusia
2. pekerjaan ialah aktiviti kumpulan.
3. kepentingan terhadap penghargaan, keselamatan, dan rasa kepunyaan
4. insentif bukan ekonomi (penghargaan sosial) lebih bermakna berbanding dengan insentif
 ekonomi
5. kumpulan rakan sekerja mempunyai keupayaan untuk mengawal tingkah laku pekerja.
6. perundingan adalah kaedah pengawalan pekerja yang efektif.
(tonton video Kajian Hawthorn https://www.youtube.com/watch?v=EEwCWR5Vkpw

3. Teori X dan Y oleh Douglas McGregor

Douglas McGregor merupakan antara sarjana yang turut meneliti elemen kemanusian sebagai
faktor utama dalam mempegaruhi kecekapan dan keberkesanan organisasi. Beliau
memperkenalkan Teori X dan Y yang membezakan dua jenis pekerja dalam organisasi
(Robbins, 1990).
Jadual 3.4 Tingkahlaku Pekerja berdasarkan Teori X dan Teori Y
Teori X Teori Y
1. Pekerja secara semula jadi tidak suka 1. Pekerja menganggap kerja sebagai
bekerja dan bila ada kesempatan untuk perkara yang penting sama seperti
berbuat demikian, mereka akan lakukan. pentingnya berehat atau bersukan. Tiada
2. Oleh kerana mereka tidak menggemari bezanya dan ia mesti dilakukan.
kerja, mereka perlu dikerah, dikawal atau 2. Individu tidak memerlukan kawalan dan
diberi peringatan tentang hukuman, lebih menyukai kebebasan dalam bekerja
supaya matlamat yang diingini akan jika mereka komited kepada pencapaian
tercapai. objektif organisasi.
3. Pekerja sentiasa cuba mengelak daripada 3. Secara amnya, individu cepat belajar
memegang tanggungjawab dan sentiasa untuk menerima tanggungjawab dan
memerlukan arahan untuk melaksanakan menjalankan tugas mereka dengan penuh
tugas. amanah
4. Kebanyakan pekerja yang dilabelkan 4. Individu juga mempunyai kreativiti dan
sebagai X meletakkan jaminan pekerjaan berkeupayaan untuk membuat keputusan
sebagai yang utama berbanding keperluan yang baik dalam pelbagai peringkat serta
lain tetapi tidak mempunyai cita-cita yang tidak semestinya dalam menjalankan
tinggi. fungsi pengurusan sahaja

Kedua-dua pekerja sentiasa wujud dalam mana-mana organisasi. Apakah

yang harus dibuat oleh pentadbiran bagi membolehkan pekerja dengan ciri
X dan Y digerakkan bagi membolehkan pentadbiran menyampaikan
perkhidmatan yang terbaik kepada rakyat?

4. Teori Hierarki Maslow

Teori hierarki keperluan Maslow dikemukakan oleh Abraham Maslow pada tahun 1943
menerusi penulisan beliau bertajuk A Theory of Human Motivation dalam jurnal Scientific
Psychological Review (Ridzuan, Arman & Razlina, 2015).

Rajah 3.1 Peringkat keperluan asas manusia oleh Maslow dan Tingkat Keperluan Pekerja
Sumber: Stum (2001 dalam Ridzuan, Arman & Razlina, 2015, hlmn. 4)

Ridzuan et al (2015) memperihalkan Teori Hirarki Maslow dalam konteks pentadbiran dan
pengurusan seperti yang ditunjukkan dalam Rajah 3.1. Dalam penerangan tersebut, Riduzan et
al (2015) menyatakan dalam konteks organisasi keperluan pekerja yang perlu dipenuhi ialah:
1. keperluan fisiologi, iaitu keperluan asas biasanya berbentuk ekstrinsik seperti gaji, dan
rawatan perubatan, termasuk juga keperluan terhadap jaminan pekerjaan dan
keselamatan. Keperluan pertama ini harus dipenuhi oleh pentadbir agar pekerja berasa
selamat dari aspek psikologi dan fizikal dalam persekitaran pekerjaan dan organisasi
bagi meningkatkan produktiviti pekerja dan organisasi.
2. keperluan terhadap imbuhan,
3. perhubungan dengan rakan sekerja, dan rasa kepunyaan terhadap organisasi,
4. keperluan terhadap peningkatan dalam kerjaya. Keperluan ini dapat dipenuhi melalui
ganjaran berbentuk ekstrinsik dan intrinsic
5. keharmonian dalam hidup. Keperluan ini dapat dipenuhi sepenuhnya melalui ganjaran
yang bersifat intrinsik seperti penghormatan sosial, penghargaan, anugerah berprestij,
pujian sosial dengan mendapat nama baik dan yang seumpamanya.
 1. Apakah perbezaan di antara teori pentadbiran awam klasik dengan teori
pentadbiran awam neo-klasik?
2. Adakah antara bersetuju dengan elemen kemanusiaan yang ditekankan
oleh teori-teori neo-klasik?
3. Pada pandangan anda adakah teori-teori klasik dan neo-klasik masih
relevan dalam memperihalkan tentang pentadbiran awam masa kini?
Hujahkan.
4. Adakah teori-teori yang diperkenalkan mempunyai implikasi terhadap
struktur, proses dan tingkahlaku pentadbir dalam pentadbiran awam?

3.3.3 Teori-Teori Kontemporari Pentadbiran Awam

Teori-teori kontemporari pentadbiran awam banyak diadaptasi daripada bidang ilmu ekonomi.
Berikut adalah teori-teori yang sering digunakan bagi menerangkan tentang pentadbiran awam:
1. Teori Prinsipal-Agen (Principal-Agent Theory), dan
2. Teori Pilihan Awam (Public Choice Theory)
Teori Prinsipal-Agen dan Teori Pilihan Awam memperihalkan bahawa individu (dalam
pentadbiran misalnya pembuat dasar dan pentadbir – pelaksana dasar) dalam melaksanakan
tugas atau dalam membuat keputusan atau pilihan biasanya didorong oleh motif untuk
memaksimakan kepuasan diri.
Dalam konteks teori prinsipal-agen, agen yang merujuk kepada individu atau pentadbir
yang melaksanakan arahan prinsipal (pelaksana dasar) diandaikan sebagai individu yang
didorong oleh motif kepentingan diri. Tindakan agen dalam pentadbiran seperti
memaksimakan bajet organisasi, memihak kepada mana-mana parti politik atau ahli politik
disifatkan sebagai Tindakan yang mencerminkan motif kepentingan diri (Lane, 2013). Justeru
pelaksanaan tugas oleh agen sentiasa lari daripada matlamat dasar yang ditetapkan oleh
prinsipal. Ini kerana agen dikatakan mempunyai banyak maklumat dan pengetahuan
(asymmetric information) berbanding dengan prinsipal (Lane, 2013). Justeru tingkah laku
sedemikian perlu diminimakan bagi menyelaraskan matlamat kedua pihak dan meningkatkan
kecekapan pentadbiran.
Untuk itu kedua-dua teori berpandangan tindakan pentadbir perlu dikawal. Ini dapat
dibuat dengan cara (i) menetapkan hubungan prinsipal dan agen melalui hubungan kontrak, dan
pemberian insentif. Hubungan kontrak antara prinsipal dan agen biasanya distrukturkan
melalui pelan strategik, indikator prestasi utama, sistem rating dan ranking seperti sistem star
rating, pemberian insentif / bonus kepada kakitangan awam (Gailmard, 2012; Suhana &
Suraiya, 2010

3.4 KESIMPULAN
Bab ini telah meneliti teori-teori yang relevan dengan konteks pentadbiran awam.
Perbincangan awal bab ini dimulakan dengan makna teori dan seterusnya mengungkap makna
teori dalam konteks pentadbiran awam. Secara am, teori dalam konteks pentadbiran awam
dirujuk sebagai panduan, gambaran, andaian, hipotesis atau jangkaan dalam menghujahkan,
menjelaskan pengoperasian pentadbiran awam secara cekap. Bab ini kemudian menjelaskan
teori-teori yang berkaitan dengan pentadbiran awam. Bahagain ini dimulakan dengan
penjelasan berkenaan dengan teori pentadbiran awam klasik, kemudian beralih kepada teori
neo-klasik, dan akhir sekali teori-teori kontemporari. Teori-teori yang dikemukakan dalam bab
ini menerangkan tentang bagaimana pentadbiran awam sebagai sebuah birokrasi atau organisasi
dapat ditadbir dan diurus dengan cekap melalui struktur, dan fungsi pekerjaan serta dan
tingkahlaku.

RUJUKAN
Gailmard, S. (2012). Accountability and principal-agent models. Chapter prepared for the
Oxford Handbook of Public Accountability.Diakses daripada
https://www.law.berkeley.edu/files/ csls/Gailmard_-_Accountability_and_Principal-
Agent_Models(2).pdf
Lane, J. E. (2013). The principal-agent approach to politics: Policy implementation and public
policy-making. Open Journal of Political Science, 3(02), 85. Diakses melalui
https://file .scirp.org/pdf/OJPS_2013042915421321.pdf
Marume, S. B. M., Jubenkanda, R. R., Namusi, C. W., & Madziyire, N. C. (2016). Theories
and Theory of Public Administration. Diakses daripada http://www.lis.zou.ac.zw:
8080/dspace/bitstream/0/281/1/Theories%20and%20Theory%20of%20Public%20Ad
ministr ation.pdf
Riduzan, M. Arman, A., & Razlina, A.R. (2015). Teori Maslow dalam Konteks Memenuhi
Keperluan Asas Pekerja dan Peranannya dalam Meningkatkan Prestasi Organisasi: Kajian
dan Perspektif Islam. Diakses melalui https://ejournal.ukm.my/
jhadhari/article/view/25688
Robbins, S.P. (1990) Organization Theory: Structure, Designs and Applications. 3rd Edition,
Prentice Hall, Upper Saddle River.
Suhana, S., & Suraiya, I. (2010). Pembudayaan Etika dan Penyelesaian Konflik dalam
Kalangan (Ethics Inculcation and Mitigating Conflict Among Development Agents in
Kelantan). Akademika, 79(1). Diakses melalui http://journal
article.ukm.my/585/1/1.pdf
Thornhill, C., & Van Dijk, G. (2010). Public Administration theory: Justification for
conceptualisation. Journal of Public Administration, 45(si-1), 95-110. Diakses melalui
https://hdl.handle.net/10520/EJC51
 BAB EMPAT

BIROKRASI

OBJEKTIF BAB
Setelah mengikuti bab ini anda seharusnya boleh:
1. Menerangkan konsep birokrasi dan birokrat
2. Membezakan peranan birokrat dan ahli politik
3. Menjelaskan evolusi pentadbiran awam dan struktur birokrasi di Malaysia

4.1 PENGENALAN
Birokrasi merupakan elemen utama, dan paling asas dalam penelitian ilmu dan praktis
pentadbiran awam hingga kini. Bab ini menerangkan tentang konsep birokrasi, membincangkan
tentang perbezaan birokrat dengan ahli politik. Selanjutnya akan membincangkan tentang
model-model birokrasi.

4.2 DEFINISI BIROKRASI

Konsep birokrasi mulai berkembang di Eropah terutama Perancis dan Jerman yang menjadi
antara negara bangsa terawal muncul sekitar tahun 1800-an (abad ke-19). Kata birokrasi
muncul daripada gabungan kata Perancis yang disebut sebagai bureau bermaksud office atau
department, dan kata Greek yang disebut kratos bermaksud rule or political power (Besley,
Burgess, Khan & Xu, 2021). Kini kata birokrasi dikenali dengan pelbagai nama. Antaranya
ialah pentadbiran atau pemerintahan kerajaan, alat atau jentera pentadbiran, perkhidmatan
awam, kuasa pejabat atau agensi kerajaan, organisasi, dan jabatan-jabatan kerajaan, badan
eksekutif, pentadbiran awam (Ahmad Atory, 2001; Ferreira & Serpa, 2019, Norma & Raja
Noriza, 2014; Heady,1991).
Para sarjana kemudiannya mendefinisikan birokrasi sebagai (i) struktur organisasi yang
dicirikan dengan peraturan, proses-proses dan keperluan kerja tertentu, bilangan unit,
pembahagian tugas dan tanggungjawab, struktur hierarki professional yang jelas dan yang
melaksanakan tugas secara adil; (ii) bentuk kerajaan (form of government) yang dikendalikan
oleh pentadbir (Kumar, 2016); (iii) satu cara pelaksanaan pentadbiran dan penguatkuasaan
undang-undang sah yang telah dibuat dalam sesebuah organisasi (Siti Radhiah & Ab. Samad,
2017); (iv) satu organisasi yang menggerakkan dasar-dar Dewan Perundangan (legislatif)
(Ahmad Atory, 2001). Kamus Dewan (edisi keempat) mendefinisikan birokrasi seperti berikut:
1. Sistem pemerintahan atau pentadbiran yang dikendalikan atau dijalankan oleh pegawai-
pegawai kerajaan (yang tidak dipilih melalui pilihanraya oleh rakyat)
2. Cara pemerintahan atau pentadbiran dengan pegawai-pegawai kerajaan mempunyai
kuasa yang besar
3. Cara pentadbiran yang melibatkan berbagai peringkat atau proses pengurusan dan
peraturan
(Dewan Bahasa dan Pustaka, 2017).
4.3 MODEL BIROKRASI MAX WEBER
Struktur organisasi institusi-institusi awam pada hari ini seperti pembahagian kerja, struktur
hierarki, proses pelantikan pentadbir awam, penggunaan peraturan, dan penerapan nilai-nilai
birokrasi seperti neutraliti (tidak bias kepada mana-mana parti politik) dan impartialiti (adil)
adalah diadaptasi daripada model birokrasi yang dikemukakan oleh sarjana Jerman, iaitu Max
Weber. Weber. Max Weber melihat birokrasi sebagai model organisasi yang rasional dan ideal
bagi meningkatkan kecekapan pentadbiran. Bagi Weber, birokrasi atau organisasi yang rasional
dan ideal perlu distrukturkan dengan, prinsip-prinsip birokrasi yang saintifik. Prinsip-prinsip
birokrasi yang dikemukakan oleh Weber boleh dirujuk dalam Bab 3 modul ini.

4.3.1 Kelebihan dan Kelemahan Birokrasi

Birokrasi yang distrukturkan melalui prinsip-prinsip relevan untuk diadaptasi oleh organisasi
yang berskal besar dan mempunyai tingkat hierarki yang berlapis. Ini dapat menjadikan
pentadbiran organisasi lebih sistematik dan cekap. Namun antara kelemahan birokrasi yang
seringkali dimajukan ialah red tape iaitu peraturan yang terlalu banyak dan hierarki yang
berlapis menyebabkan kelemahan birokrasi untuk memberi respon dengan kadar yang diingini
oleh rakyat, dan negara (Kumar, 2016).

4.4 EVOLUSI BIROKRASI DI MALAYSIA

Dalam menyorot evolusi birokrasi di Malaysia, para penulis seperti Abdullah Sanusi et al.
(2003); Ahmad Atory (2001) dan Sharifah Darmia (2016) akan memulakan perbincangan
dengan penglibatan awal rakyat tempatan dalam struktur birokrasi atau perkhidmatan awam
negara. Ini dapat dilihat dalam era sebelum dan awal kemerdekaan seperti yang ditunjukkan
dalam Kotak 1 berikut:
4.4.1 Birokrasi Persekutuan Tanah Melayu Sebelum dan di Awal Kemerdekaan
EVOLUSI BIROKRASI PERSEKUTUAN TANAH MELAYU SEBELUM DAN DI
AWAL KEMERDEKAAN
1905 penubuhan Maktab Melayu Kuala Kangsar (MCKK) – membuka peluang rakyat
tempatan untuk terlibat dalam pentadbiran

1910 Skim Pegawai Tadbir Melayu (Malay Administrative Officer – MAO)

1930 MAO digantikan dengan Perkhidmatan Tadbir Melayu (Malay Administrative
Service)
● jawatan tinggi daripada Clerical Service, tetapi rendah daripada jawatan dalam
Perkhidmatan Awam Malaya (Malaya Civil Service (MCS)).
● Pentadbir-pentadbir MAS adalah pelapis pentadbir MCS
● Kelayakan masuk ke MAS pada peringkat awal ialah Senior Cambridge Certificate.
Pada tahun 1941 syarat kemasukan diubah kepada Diploma daripada Raffles College
dengan Bahasa Inggeris sebagai salah satu mata pelajaran atau Ijazah kepujian
daripada universiti di Britain, dan calon adalah anak Melayu tulen (ibu dan bapa orang
Melayu), lahir di Tanah Melayu dan belajar sekurang-kurangnya lima tahu di Negeri-
negeri Melayu Bersekutu

MCS
● Menerima ramai pentadbir tempatan secara terbuka mulai tahun 1920. Sebelum ini
dikuasai oleh pentadbir Inggeris.
● MCS kini ialah Pegawai Tadbir dan Diplomatik (PTD).
● Kebanyakan jawatan tertinggi di peringkat persekutuan dan negeri dijawat oleh
pegawai MCS

1933 Pelaksanaan Desentralisasi Perkhidmatan Awam dan Penubuhan Pejabat

Perjawatan Malaya (Malayan Establishment Office – MEO) beroperasi pada 1934
● bagi mengukuhkan pentadbiran negeri terutama Negeri-negeri Melayu Bersekutu.
● MEO berfungsi untuk menguruskan hal-hal berkaitan dengan urusan pentadbir seperti,
pengambilan, pertukaran, perlantikan, cuti persaraan, pencen dan gratuiti, dan rekod
perkhidmatan.
● 1954 MEO diganti dengan Pejabat Perjawatan Persekutuan
● 1967 nama pejabat ditukar kepada nama Pejabat Perjawatan Malaysia
● 1968 nama pejabat ditukar kepada Jabatan Perkhidmatan Awam (JPA) hingga kini.

1948-1970 Rancangan Malayanisasi

Dasar pengrekrutan yang bermatlamat untuk menambahkan bilangan pentadbir dalam
kalangan rakyat tempatan di Persekutuan Tanah Melayu. Ini kerana semasa penjajahan dan
awal kemerdekaan kebanyakkan jawatan pentadbir dikuasai oleh pegawai British atau Eropah.

1957
Penubuhan rasmi Suruhanjaya Perkhidmatan Awam (SPA) - membuat dan melaksanakan
 peraturan bagi pengambilan dan kenaikan pangkat penjawat awam di PTM
Sumber: Abdullah Sanusi et al. 2003; Ahmad Atory, 2001; INTAN (2006); Sharifah Darmia, 2016
Pada masa kini perjawatan perkhidmatan awam di peringkat persekutuan di Malaysia telah
mengalami beberapa penstrukturan seperti berikut:

Jadual 4.1 Struktur Perkhidmatan awam sebelum dan selepas Skim Saraan Baru
Struktur Perkhidmatan Awam Sebelum Struktur Perkhidmatan Awam Selepas
Skim Saraan Baru (New Remuneration SSB dan di bawah & Sistem Saraan
Scheme) (1992) Malaysia (SSM) (2002)
1. Bahagian I (Division 1) pegawai-pegawai 1. Kumpulan Pengurusan Tertinggi –
profesional dan pentadbir lepasan ijazah Kumpulan Pengurusan & Profesional
sarjana muda bagi jawatan-jawatan strategik Gred
2. Bahagian II (Division II) pegawai- Jawatan Utama C dan ke atas
pegawai tadbir dengan kelulusan kolej / 2. Kumpulan Pengurusan & Profesional –
diploma sijil tinggi pelajaran syarat kelayakan minima ialah ijazah
3. Bahagian III (Division III) pegawai tadbir sarjana muda atau yang diiktiraf oleh
lulusan sekolah menengah Kerajaan.
4. Bahagian IV (Division IV) kakitangan 3. Kumpulan Pelaksana-syarat masuk ke
awam dengan kelulusan sekolah rendah perkhidmatan ialah diploma dan ke bwah
yang diiktiraf oleh Kerajaan
Sumber: Abdullah Sanusi et al. 2003; Ahmad Atory, 2001; Jabatan Perkhidmatan Awam, 2022

4.4.2 Struktur Birokrasi Malaysia Masa Kini

i. Struktur Birokrasi Kerajaan Persekutuan
Struktur birokrasi di Malaysia berdasarkan Kit Pengenalan Perkhidmatan Awam oleh JPA
(2010) boleh diperihalkan melalui struktur birokrasi kerajaan persekutuan, negeri dan
kerajaan tempatan.
i. Struktur Birokrasi Kerajaan Persekutuan
Birokrasi kerajaan pusat terdiri daripada:
1. agensi-agensi pusat yang bertanggungjawab untuk mentadbir dasar-dasar
berkaitan kewangan, ekonomi dan sumber manusia. Agensi-agensi pusat ialah
Jabatan Perkhidmatan Awam (1934), Perbendaharaan Malaysia (1957), Unit
Perancang Ekonomi (EPU) (1961), dan Unit Pemodenan Tadbiran dan
Perancangan Pengurusan Malaysia (MAMPU) (1977),
2. Agensi teras iaitu kementerian-kementerian,
 3. Agensi pelaksana di bawah kementerian-kementerian. Contoh, Jabatan
Pendaftaran Negara (JPN), dan Jabatan Imigresen Malaysia adalah agensi
pelaksana bagi Kementerian Dalam Negeri,
4. Pihak Berkuasa Berkanun – birokrasi yang ditubuhkan melalui suatu Akta
Tubuh (kerajaan persekutuan) sebagaimana yang diluluskan oleh Parlimen.
Contoh agensi ialah Lembaga Kemajuan Perindustrian Malaysia (MIDA),
Lembaga Getah Malaysia (LGM), Institut Penyelidikan Kemajuan Pertanian
Malaysia (MARDI) dan Perbadanan Kemajuan Filem Nasional Malaysia
(FINAS). Antara pihak berkuasa berkanun di peringkat Negeri ialah Perbadanan
Perpustakaan Awam Negeri dan Perbadanan Kemajuan Ekonomi Negeri
(PKEN).

ii. Struktur Birokrasi Kerajaan Negeri dan Tempatan

Struktur birokrasi kerajaan negeri adalah unik. Lima (5) Negeri-negeri Melayu Bersekutu
dan Negeri Sabah dan Sarawak (kecuali Perlis) misalnya mempunyai perkhidmatan awam
negeri masing-masing State Clerical Service. Lantikan ke perkhidmatan kerajaan negeri
diselia oleh Suruhanjaya Perkhidmatan Awam Negeri masing-masing atau dalam kes
tertentu ditadbir oleh SPA (Abdullah Sanusi et al. 2003). Bagi bekas Negeri-negeri Melayu
Bersekutu dan Negeri Selat (Pulau Pinang dan Melaka) hanya mempunyai State Clerical
Service. Agensi-agensi di peringkat kerajaan negeri terdiri daripada Pejabat Setiausaha
Kerajaan, jabatan-jabatan, pihak berkuasa berkanun yang ditubuhkan oleh suatu enakmen).
PBT ialah agensi yang menjalankan fungsi kerajaan tempatan yang diletakkan di bawah
kerajaan negeri.

1. Teliti laporan akhbar dipautan ini,

https://www.bharian.com.my/berita/nasional/2021/10/878409/kerajaan-setuju-
kaji-sistem-saraan-baharu-ganti-ssm. Apakah pandangan anda berkenaan dengan
cadangan utuk menggantikan Skim SSM?
2. Rencana dalam akhbar dipautan ini
https://www.bharian.com.my/rencana/komentar/2020/02/659902/kerajaan-boleh-
berubah-perkhidmatan-awam-kekal memperihalkan tentang MAS dan MCS,
apakah pandangan anda berkenaan dengan perkara ini?
4.5 BIROKRAT
Individu yang dilantik ke dalam birokrasi dikenali sebagai birokrat atau dengan beberapa nama
lain seperti pentadbir, kumpulan professional atau pakar, penjawat awam, pegawai kerajaan dan
sebagainya. Perbezaan antara birokrat dengan ahli politik dapat membantu dalam mengenali
siapa birokrat. Jadual 5.2 berikut memaparkan perbezaan antara kedua aktor tersebut.

Jadual 4.2 Perbezaan di antara Birokrat dengan Ahli Politik

NO PERBEZAAN BIROKRAT AHLI POLITIK
1 Lantikan melalui pilihanraya. Berasaskan merit / kelayakan
profesional
2 Tempoh jawatan Sementara Tetap
3 Peranan Merangka dasar awam Melaksanakan dasar awam
4 Motivasi Memenangi pilihanraya Peraturan
dengan memenangi hati
rakyat
5 Pejabat Dewan Rakyat / Dewan Pejabat-pejabat kerajaan seperti di
Undangan Negeri Parlimen, kementerian-kementerian,
jabatan-jabatan, unit-unit
6 Nilai Keadilan, kesaksamaan, Ekonomi, kecekapan dan
kesamarataan, ketelusan, keberkesanan
akauntabiliti
Sumber: Panday (2017).

Birokrat adalah pegawai awam yang dilantik ke dalam birokrasi berasaskan kepada kelayakan
professional. Ini selaras dengan prinsip birokrasi ideal Max Weber. Dalam konteks Malaysia
birokrat diperihalkan dalam Fasal 1, Perkara 132, Perlembagaan Persekutuan iaitu anggota
perkhidmatan awam adalah terdiri daripada : (i) angkatan tentera; (ii) perkhidmatan kehakiman
dan perundangan; (iii) perkhidmatan awam am Persekutuan; (iv) pasukan polis; (v)
dimansuhkan; (vi) perkhidmatan awam bersama; (vii) perkhidmatan awam setiap satu Negeri;
dan (viii) perkhidmatan pelajaran. Status perjawatanan birokrat biasanya tetap. Status
perjawatan ini memungkinkan birokrat untuk membina kepakaran dan mendalami pengetahuan
hal-ehwal pentadbiran. Kemahiran ini menyebabkan ahli politik menjadikan birokrat sebagai
pakar rujuk bagi merangka dasar awam. Tugas utama pentadbir awam ialah melaksanakan
dasar yang telah dirangka oleh ahli-ahli politik. Dalam melaksanakan dasar, birokrat dikatakan
ingin mencapai matlamat ekonomi, kecekapan dan keberkesanan.
 Ahli politik dalam konteks perbincangan ini merujuk kepada individu yang telah
memenangi pilihanraya. Individu-individu ini akan menduduki kerusi samada di Dewan Rakyat
atau Dewan Undangan Negeri pada tempoh yang tertentu. Justeru, jawatan ahli politik adalah
sementara. Ahli politik menempati kerusi-kerusi dalam Dewan Rakyat (di peringkat
persekutuan) atau di Dewan Undangan Negeri (DUN). Manakala pentadbir menempati ruang-
ruang pejabat agensi-agensi kerajaan samada di peringkat persekutuan, negeri atau tempatan.
Dalam melaksanakan tugas birokrat biasanya berpegang kepada peraturan yang telah
ditetapkan. Ini membolehkan birokrat mencapai nilai-nilai pentadbiran seperti ekonomi (nilai
kos dan output), kecekapan, dan keberkesanan. Ahli politik biasanya didorong oleh motif untuk
mempertahankan kedudukan dalam politik terutama sebagai ahli legislatif di peringkat pusat
atau negeri. Dalam merangka dasar ahli politik biasanya didorong oleh nilai-nilai politik seperti
keadilan, kesaksamaan, kesamarataan, ketelusan, akauntabiliti.

4.4.1 Jenis-Jenis Birokrat

i. Birokrat barisan hadapan / Street level bureaucrat
Pentadbir barisan-hadapan adalah istilah yang diperkenalkan oleh Lipsky pada tahun 1980
melalui penulisan beliau bertajuk Street-Level Bureaucracy: Dilemmas of the Individual in
Public Services. Pentadbir barisan hadapan merujuk kepada pentadbir yang bertugas sebagai
guru, pensyarah, doktor, jururawat, polis, pegawai kebajikan, pegawai-pegawai tadbir yang:
1. melaksanakan dasar / menyampaikan perkhidmatan terus kepada rakyat
2. urusan harian kerja melibatkan hubungan langsung dengan rakyat
3. mempunyai kuasa budi bicara (discretion) dalam melaksanakan dasar. Kuasa ini
membolehkan pentadbir barisan hadapan menyampaikan dasar sesuai dengan keperluan
rakyat.
4. Penyampaian perkhidmatan oleh pentadbir barisan hadapi mampu mengesani kehidupan
rakyat.
(Lipsky, 1969; Gilson, 2015).
ii. Birokrasi Berperwakilan (representative bureaucrat)
Birokrasi berperwakilan merujuk kepada:
1. nisbah pentadbir awam yang mewakili komposisi pelbagai kelompok (bangsa, agama,
jantina). memperlihatkan perwakilan
 2. bertujuan bagi memastikan kehendak semua rakyat yang pelbagai dapat dipenuhi
dengan adil dan saksama.

Dua artikel akhbar ini relevan dengan konteks birokrasi berperwakilan. Bincangkan
pandangan anda bagi setiap artikel tersebut:
1. SPA Serius dalam Memikat Bukan Melayu Sertai Sektor Awam
http://cuepacs.blogspot.com/2012/07/spa-serius-dalam-memikat-bukan-
melayu.html (Bernama, 11/7/2012)
2. LGBT dilarang pohon jawatan dalam kerajaan
https://api.hmetro.com.my/global/2019/11/520689/lgbt-dilarang-pohon-jawatan-
dalam-kerajaan (Metro, 25/11/2019)

RUJUKAN
Abdullah Sanusi, A., Norma, M. & Abdul Kuddus, A. (2003). The Malaysian Bureaucracy:
Four Decades of Development. Pearson Malaysia Sdn. Bhd.
Ahmad Atory. H. (2001). Pengantar Pentadbiran Awam: Paradigma Baru. Utusan Publications
& Distributors Sdn. Bhd. Selangor
INTAN. (2006). Pentadbiran dan Pengurusan Awam Malaysia. Institut Tadbiran Awam
Negara. (INTAN). Kuala Lumpur
JPA. (2010). Kit Pengenalan Perkhidmatan Awam. Diakses melalui
https://wk.ketsa.gov.my/sites/NREDrive/dgp/Garis%20Panduan/Kit_Perkhidmatan.pdf
Kumar. R. (2016). Bureaucratic Theory by Max Weber – A Review Study. Journal of Advances
and Scholarly Researches in Allied Education Vol. XII, Issue No. 23, October-2016,
Retrieved from http://www.ignited.in/File_upload/90500_82203533.pdf
Saadon, A. (2006). Pentadbiran Awam dan Proses-proses Pengurusan: Satu Kerangka
Konseptual Journal of ethics, legal and governance Vol. 2, 2006 (42-57) 42 Diakses
daripada http://repo.uum.edu.my/id/eprint/11953/1/5.pdf
Sharifah Darmia Adam, S. D. S. (2016). Rancangan Malayanisation dalam Dasar Pengambilan
Kakitangan Awam di Persekutuan Tanah Melayu (1948 hingga 1970). MANU Jurnal
Pusat Penataran Ilmu dan Bahasa (PPIB).
Siti Radhiah, H. & AB. Samad K. Birokrasi Dalam Organisasi Seni: Kajian Kes Terhadap Unit
Muzik Dewan Bandaraya Kuala Lumpur Jurnal Melayu Diakses daripada
http://journalarticle.ukm.my/11426/1/21448-61595-2-PB.pdf
 BAB 5

PERBANDINGAN ORGANISASI AWAM DAN SWASTA

OBJEKTIF BAB
Setelah mengikuti bab ini, anda seharusnya boleh:
1. Menjelaskan maksud organisasi awam dan swasta sebagai organisasi
2. Menerangkan kepentingan perbandingan organisasi awam dan swasta.
3. Mengenalpasti persamaan organisasi awam dan swasta.
4. Membezakan ciri organisasi awam dan swasta.

5.1 PENGENALAN
Persamaan dan perbezaan organisasi awam dan swasta perlu dipelajari agar pelajar lebih memahami
konteks pentadbiran awam dengan lebih baik. Pemahaman ini penting lebih-lebih lagi selepas
penerapan pengurusan awam baru (new public management) garis pemisah antara kedua organisasi
adalah kabur. Justeru bab ini akan membincangkan tentang persamaan dan perbezaan organisasi
awam dan juga sektor swasta. Bagi mendapatkan kefahaman tentang persamaan dan perbezaan di
antara kedua organisasi, perbincangan akan tertumpu kepada agensi awam yang ditadbir
sepenuhnya oleh kerajaan dan agensi sektor swasta.

5.2 DEFINISI ORGANISASI AWAM DAN SWASTA

Menurut Boyne (2002), kata awam iaitu ‘public’ dan swasta yang dibaca dalam Bahasa
Inggeris sebagai ‘private’ merupakan kata pinjaman daripada Bahasa Latin. Organisasi awam
yang turut dikenali sebagai birokrasi, dan agensi awam merujuk kepada organisasi milik
kerajaan yang ditubuhkan untuk menyampaikan perkhidmatan atau mengeluarkan barang
kepada rakyat yang kebiasannya bermatlamat untuk meningkatkan kebajikan rakyat. Dalam
mencapai matlamat ini pelbagai bentuk organisasi awam ditubuhkan oleh kerajaan. Antaranya
ialah seperti kementerian-kementerian, jabatan-jabatan, unit-unit, badan berkanun, syarikat
berkaitan kerajaan, syarikat berkaitan pelaburan kerajaan dan sebagainya.
Manakala organisasi swasta dirujuk sebagai organisasi bukan milik kerajaan,
kebiasaannya wujud dalam bentuk perniagaan atau perusahaan yang dimiliki secara secara
peribadi oleh individu atau sekumpulan individu dan beroperasi dalam sistem pasaran
5.3 PERSAMAAN DAN PERBEZAAN ORGANISASI AWAM DAN SWASTA.
Berikut adalah persamaan dan perbezaan di antara organisasi awam dengan swasta.
Jadual 5.1 Persamaan dan Perbezaan di antara Organisasi Awam dengan Swasta
CIRI PERSAMAAN PERINCIAN
MA Kedua-dua ● Matlamat organisasi awam dikatakan lebih kompleks dan
TLA organisasi kabur. Ini kerana organisasi awam ditubuhkan untuk
MA ditubuhkan untuk mencapai beberapa matlamat. Matlamat yang ingin
T matlamat tertentu. dicapai biasanya kompleks kerana dipengaruhi oleh
pelbagai faktor, kabur (matlamat yang subjektif) dan
banyak.

● Organisasi awam kini ditekankan untuk mencapai

beberapa matlamat. Matlamat yang ingin dicapai
biasanya kabur, dan sukar untuk diukur, kerana bersifat
subjektif dan kadangkala bertentangan dengan matlamat
yang lain. Matlamat organisasi awam kini ialah
menyampaikan perkhidmatan dengan cekap, adil,
saksama, samarata, telus, berkauntabilti, amanah,
integriti. Bagaimanakah matlamat-matlamat ini dapat
diukur? Misalnya adil bagaimana untuk mengukur adil?

● Matlamat organisasi swasta tidaklah kompleks. Matlamat

utama organisasi ini ialah untuk mencapai keuntungan
kewangan semaksimum yang mungkin. Matlamat ini
objektif, mudah untuk diukur. Misalnya keuntungan
perniagaan hari ini ialah RM500,000.
STR kedua-dua ● Struktur hirarki diperlukan bagi menentukan garis
UKT organisasi tanggungjawab dan autonomi bagi memudahkan proses-
UR mempunyai proses pentadbiran dan pembuatan keputusan.
OR struktur hirarki ● Sturktur hirarki organisasi awam dikatakan lebih
GAN kompleks disumbangkan oleh peraturan dan prosedur-
ISAS prosedur formal serta red tape yang banyak, dan
I pelbagai.

PEN Kedua-dua Organisasi sektor awam menyediakan perkhidmatan-

AW organisasi perkhidmatan yang perlu kepada rakyat seperti perkhidmatan
ARA mengeluarkan kesihatan, pendidikan, telekomunikasi, dan sebagainya.
N barang-barang dan Manakala organisasi swasta mengeluarkan pelbagai
PER perkhidmatan yang barangan yang tidak dapat dikeluarkan oleh kerajaan. Ini
KHI diperlukan oleh seperti barangan penjagaan dan keperluan diri, makanan,
DM rakyat. minuman dan sebagainya. Dapatkah anda bayangkan
ATA sekiranya minuman seperti kopi perlu dikeluarkan oleh
N kerajaan?
MA Kedua-dua Namun makna keuntungan adalah berbeza bagi kedua-dua
TLA organisasi organisasi. Keuntungan organisasi awam adalah lebih
MA mempunyai kepada faedah atau manfaat yang besar kepada masyarakat.
T matlamat
KEU keuntungan. Manakala, matlamat organisasi swasta adalah untuk
NTU memperoleh keuntungan kewangan semaksimum yang
NGA mungkin.
N

Kedua-dua Perkhidmatan yang ditawarkan oleh organisasi awam dan

PEN organisasi swasta disediakan untuk orang awam. Bagi pentadbiran
GG mempunyai rakyat sektor awam, jumlah pelanggannya adalah sangat besar
UNA sebagai pelanggan kerana semua rakyat boleh mendapatkan perkhidmatan yang
ATA mereka perlukan daripada kerajaan yang memerintah melalui
U organisasi awam. Bilangan pelanggan bagi organisasi swasta
PEL pula, bergantung kepada jumlah orang awam yang mahu
ANG menggunakan perkhidmatan yang ditawarkan oleh organisasi
GAN swasta. Orang awam menjadi kumpulan sasaran utama
kepada perkhidmatan yang ditawarkan oleh organisasi awam
dan swasta.
Pekerja di Motivasi kerja pekerja di kedua-dua sektor dimotivasikan
organisasi awam oleh motif motivasi ekstrinsik (ganjaran luaran – seperti
dimotivasikan oleh kewangan, faedah perubatan, persaraan) dan intrinsik
nilai-nilai kerja (ganjaran dalaman-seperti hubungan yang positif, pujian,
MO
tertentu galakan, sokongan).
TIV
ASI
Namun, pekerja organisasi awam dikatakan turut didorong
oleh motif altruistik. Sifat belas ihsan dan kesanggupan
untuk meletakkan kepentingan awam melebihi kepentingan
peribadi.
 PEN Pengawalan kuasa Pengawalan kuasa merujuk kepada proses pengawalan
GA terdapat dalam pentadbiran. Dalam konteks organisasi awam yang besar
WA kedua-dua pengawalan kuasa adalah lebih bersifat pemusatan kuasa.
LAN organisasi Pemusatan kuasa dalam pentadbiran awam boleh
KUA digambarkan sebagai pihak untuk membuat sesuatu
SA keputusan perlu mengikut hierarki tertentu, di mana individu
yang menduduki hierarki tertinggi dalam sesebuah organisasi
awam diberi kuasa membuat keputusan organisasi. Antara
kebaikan pemusatan kuasa ialah dapat mengelakkan
pertindihan kuasa dan tindakan yang sukar dikawal bagi
organisasi yang besar seperti organisasi kerajaan. Namun kni
organisasi awam secara beransur-ansur menerapkan konsep
pembahagian kuasa bagi mengurangkan karenah birokrasi.

Dalam pengurusan sektor swasta, konsep pembahagian

kuasa lebih diamalkan kerana ia tidak memerlukan banyak
masa untuk membuat keputusan. Organisasi yang kecil
memudahkan proses mengawal kuasa dan tindakan para
pelaku (kakitangan) yang dipertanggungjawabkan. Namun
begitu, bagi organisasi swasta yang bersaiz kecil dan tidak
formal, konsep pemusatan kuasa masih lagi diamalkan.

KEB Kedua-kedua Namun, darjah kebertanggungjawaban organisasi awam

ERT agensi perlu adalah lebih tinggi berbanding dengan organisasi swasta.
ANG bertanggungjawab Krisis kesihatan COVID-19 mulai tahun 2020 misalnya
GUN terhadap isu yang memperlihatkan darjah kebertanggungjawaban yang tinggi
GJA timbul. organisasi awam untuk meminimakan risiko jangkitan.
WA
BAN

Secara Organisasi awam walau bagaimanapun sentiasa mendapat

perbandingan, perhatian media massa dalam dan luar negeri. Segala
PERH kedua-dua keputusan dan tindakan kerajaan akan dilaporkan kepada
ATIA organisasi rakyat. Rakyat berhak mengetahui keputusan dan tindak
N mendapat perhatiantanduk kerajaan dalam mentadbirkan negara. Oleh yang
MEDI media massa demikian, setiap pentadbir awam perlu berwaspada dengan
A maklumat-maklumat yang disampaikan kepada pihak media
MASS kerana jika tersalah maklumat ia boleh menjadi tekanan
A kepada kerajaan. Pihak media mempunyai kesan yang agak
sedikit terhadap keputusan- keputusan organisasi swasta.
Laporan terhadap organisasi swasta biasanya tertumpu
kepada organisasi-organisasi besar sahaja.
Sumber: Ahmad Martadha, Mohd Nazri, Muhamad Ali, Ruslan & Saadon (2010); Rainey &
Bozeman (2000)
Keputusan-keputusan organisasi swasta mendapat perhatian daripada rakyat kecuali bagi
keputusan-keputusan yang menjejaskan kepentingan mereka seperti kenaikan harga barangan
atau perkhidmatan.

Kedua-dua artikel berikut memperihalkan tentang matlamat organisasi awam yang

pelbagai dan bertentangan. Fahamkan perbincangan tersebut seperti yang
diketengahkan oleh dua petikan akhbar tersebut.
● https://www.theedgemarkets.com/article/dr-mahathir-khazanah-should-refocus-
helping-bumiputera-own-stakes-companies
● https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kembali-peranan-asal-lpn-nasrudin-
179161

5.4 KESIMPULAN
Bab ini telah memperihalkan tentang persamaan dan perbezaan di antara organisasi awam dan
swasta. Kefahaman berkenaan dengan persamaan dan perbezaan membantu memahami
pentadbiran awam yang kompleks dan dinamik, memahami bahawa pentadbiran adalah unik
dan memerlukan dasar dan perancangan yang berbeza daripada organisasi awam.

RUJUKAN
Ahmad Martadha M. Mohd Nazri, B. Muhamad Ali, E., Ruslan, Z. & Saadon A. (2010). Modul
Asas Pentadbiran Awam
Rainey, H. G., & Bozeman, B. (2000). Comparing public and private organizations: Empirical
research and the power of the a priori. Journal of public administration research and
theory, 10(2), 447-470.
 BAB 6

DASAR AWAM

OBJEKTIF BAB
Selepas mengikuti bab ini, anda seharusnya boleh:
1. Mendefinisikan konsep dasar awam
2. Mengenalpasti ciri-ciri utama dasar awam
3. Membandingkan bentuk-bentuk dasar awam
4. Membincangkan sifat-sifat dasar awam
5. Membincangkan aktor dasar awam

5.1 PENGENALAN
Dasar awam merupakan aktiviti terpenting dalam pentadbiran awam. Aktiviti tersebut termasuk
proses untuk merangka dan melaksanakan dasar awam. Seperti yang telah kita ketahui, peranan
utama pentadbiran awam ialah melaksanakan dasar awam. Justeru bab ini akan memperihalkan
tentang dasar awam melalui definisi, ciri-ciri, bentuk-bentuk, sifat-sifat, dan aktor dasar awam.

5.2 DEFINISI DASAR AWAM

Berikut adalah definisi-definisi dasar awam yang dikemukakan oleh pelbagai sarjana.

Jadual 6.1 Definisi-definisi Dasar Awam

DEFINISI SUMBER
Adalah undang-undang dan peraturan yang dibuat oleh ahli Woodrow Wilson dalam
legislatif dan dilaksanakan oleh pentadbir Huang (2002, p. 275)
Sebagai program dengan matlamat, nilai-nilai dan amalan yang Harold Lasswell dan
dirancang Abraham Kaplan (1970,
dalam Huang, 2002, p.
275-6)
● Tindakan oleh kerajaan dan niat individu-individu yang Clarke E. Cochran, et al.
menentukan tindakan-tindakan
● Hasil daripada persaingan dalam kerajaan berkenaan siapa
mendapat apa
Apa jua tindakan yang dibuat dan tidak dibuat oleh kerajaan Thomas R. Dye
(Whatever governments choose to do or not to do).
 Keputusan politik bagi melaksanakan program-program untuk Charles L. Cochran and
mencapai matlamat tertentu Eloise F. Malone.
Hubungan di antara unit-unit kerajaan dengan persekitarannya, Robert Eyeston
kerana dasar awam merangkumi segala aspek dalam kehidupan (1971:18)
individu dan masyarakat.
Suatu pengisytiharan hasrat dan nilai kerajaan terhadap sesuatu INTAN, dalam Jennifer
fenomena, perkara, isu, keadaan atau masalah dalam masyarakat Foo Kim Kiat
dan usaha kerajaan untuk menghadapi, dan jika boleh,
mengatasinya secara komprehensif untuk meningkatkan
kebajikan umum
• dasar awam merupakan suatu siri tindakan yang bermatlamat Ahmad Atory & Malike
yang digubal oleh aktor politik seperti Perdana Menteri, Brahim (2010, p. 94)
jemaah menteri, elit politik dan para pentadbir.
• bertujuan untuk menangani sesuatu masalah atau
menyelesaikan isu yang timbul dalam masyarakat.
• Oleh sebab itu, dasar awam yang dibuat oleh kerajaan
Malaysia mempunyai matlamat masing-masing dan tujuan-
tujuan tertentu (Malaysia, 1991).
• mencapai perpaduan dan integrasi kaum dalam bidang
ekonomi, sosial, pembangunan dan pendidikan.
Aktiviti-aktiviti kerajaan samada yang dibuat secara langsung B. Guy Peters
oleh kerajaan atau melalui agensi-agensi lain yang mengenai
kehidupan rakyat
Suatu kenyataan mengenai hasrat bagi mencapai sesuatu maksud INTAN
atau kehendak
Tindakan-tindakan yang bertujuan atau yang tidak diambil Anderson, 2015
disusuli dengan aktor-aktor yang bertanggungjawab untuk
menyelesaikan isu yang timbul.

1. Berdasarkan definisi-definisi dasar awam tersebut, kenal patsi kata kunci utama
dan bentukkan definisi dasar awam berdasarkan kata kunci-kata kunci yang telah
dikenal pasti.
2. Senaraikan contoh-contoh dasar awam.
3. Adakah had laju di atas lebuhraya atau belanjawan tahunan boleh dirujuk sebagai
dasar awam? Jelaskan.

5.3 MEMAHAMI DASAR AWAM DARIPADA CIRI, SIFAT DAN BENTUK, DASAR
AWAM.
Bagi memahami dasar awam dengan lebih baik, para sarjana biasanya mengelompokkan dasar
awam dalam beberapa kategori bagi memperihalkan dasar awam. Berikut adalah kategori-
kategori yang biasa digunakan oleh para sarjana dalam memperihalkan dasar awam.

5.3.1 Ciri Dasar Awam

Dror (dalam Philip & Peter, 2013) merumuskan lapan ciri utama yang terkandung dalam
sesuatu dasar awam seperti berikut:

Jadual 6.2 Ciri-ciri Dasar Awam

NO CIRI PENJELASAN
1 Dinamik dan Dasar awam tidak berada dalam keadaan statik. Sebaliknya sentiasa
kompleks berubah mengikut keperluan masa, suasana sekeliling, dan tuntutan-
tuntutan awam berkenaan isu-isu yang dibangkitkan.
2 Autoriti Dasar awam datang bersama dengan autoriti atau kuasa paksaan yang
sah. Sebagai autoriti yang sah, dasar awam diterima dan terpakai
terhadap anggota masyarakat Masyarakat yang enggan mematuhinya
akan diambil tindakan tertentu seperti dikenakan denda atau penjara.
3 Kepelbagaian Merujuk kepada keterlibatan ramai pihak dalam dasar awam. Dasar
komponen awam tidak sekadar aktiviti-aktiviti oleh anggota-anggota dalam
kerajaan. Sebaliknya individu, masyarakat, kerajaan, dan agensi-
agensinya ataupun pihak yang berada di luar kerajaan seperti
pertubuhan-pertubuhan sukarela atau pertubuhan badan- badan bukan
kerajaan (NGOs) turut terlibat secara aktif dalam dasar awam.
4 Keputusan Dasar melibatkan berbagai keputusan mengenai sesuatu isu atau
perkara yang berhubung dengan dasar tersebut
5 Panduan umum Dasar menjadi panduan umum kepada ramai pihak. Kebiasaannya
dasar akan digerakkan Bersama dengan arahan-arahan khusus yang
memperincikan pengoperasian sesuatu dasar. Dasar sebagai panduan
umum biasanya dikaitkan dengan badan-badan pembuat dasar yang
lebih tinggi seperti Parlimen atau Kabinet. Sementara arahan-arahan
khusus dibuat oleh agensi-agensi pentadbiran yang bertanggung
jawab dalam melaksanakan dasar tersebut.
6 Mempunyai Dasar awam melibatkan sesuatu tindakan susulan atau disebut
tindakan sebagai “pelaksanaan dasar”. Tindakan susulan ini adalah
susulan tanggungjawab para pentadbir bagi memastikan dasar yang telah
diancang mencapai matlama yang telah ditetapkan.
7 Bermatlamat Dasar awam mengandungi matlamat jangka masa pendek, sederhana,
atau jangka masa panjang yang ingin dicapai. Oleh kerana masa
hadapan adalah tidak pasti, maka matlamat dasar selalunya dibentuk
secara fleksibel yang boleh dipinda atau diubahsuai mengikut
keadaan semasa.
 8 Aktor dasar Merujuk kepada pelaku utama atau pihak yang bertanggung jawab
memberi input dalam proses penggubalan sesuatu dasar ialah
kerajaan dan badan-badan di bawah kuasanya

6.3.2 Sifat Dasar Awam

Berikut ialah sifat awam:

Jadual 6.3 Sifat Dasar Awam

NO SIFAT PENERANGAN
1 Tuntutan Tuntutan dasar merupakan desakan atau permintaan yang dibuat oleh
Dasar berbagai pihak dalam masyarakat seperti individu, persekitaran, dan
kumpulan berkepentingan dalam sesuatu sistem politik. Tuntutan dan
desakan dibuat supaya kerajaan mengambil tindakan tertentu terhadap
sesuatu isu atau masalah dalam masyarakat. Contohnya seperti tuntutan
daripada BERSIH 1.0 dan BERSIH 2.0 agar kerajaan mengambil
perhatian untuk memastikan pilihan raya dijalankan secara telus dan
salah stu tuntutan yang dikemukakan ialah penggunaan dakwat hitam
kepada pengundi pilihanraya yang telah pun diperkenalkan
2 Kenyataan Merujuk pengucapan atau pengumuman tertentu yang dibuat secara
Dasar formal oleh pihak kerajaan mengenai sesuatu dasar. Ini termasuklah
undang-undang, arahan eksekutif, pandangan mahkamah, dan
kenyataan-kenyataan dari para pemimpin.
3 Keputusan Keputusan dasar adalah merujuk kepada keputusan yang dibuat oleh
Dasar pihak kerajaan sebagai pihak berkuasa untuk memberi arahan-arahan
dan kandungan ke atas tindakan sesuatu dasar awam. Ini termasuk
keputusan untuk menguatkuasakan undang-undang atau mengeluarkan
peraturan- peraturan dan arahan-arahan eksekutif kepada pihak-pihak
yang diberi tanggungjawab untuk melaksanakan sesuatu dasar. Sebagai
contoh, kerajaan telah menetapkan kenaikan jumlah saman yang boleh
dikeluarkan kepada orang awam yang ingkar mematuhi standard
operating procedures (SOP) yang telah ditetapkan. Keputusan kerajaan
4 Keluaran Keluaran dasar ialah tindakan-tindakan yang dapat dilihat atau diukur.
Dasar Contoh Panjang jalan raya yang telah ditambah baik, bilangan isi rumah
yang telah dibantu semasa kejadian banjir, bilangan orang yang telah
mendapat suntikan vaksin bagi meminimakan risiko jangkitan COVID-
19; bilangan graduan university awam yang mendapat pekerjaan selepas
enam bulan tamat pengajian.
5 Hasilan Hasilan dasar ialah kesan dasar yang telah dijangka akan wujud atau
Dasar kesan yang tidak dijangka akan timbul. Kesan dasar yang dirancang
biasanya berbentuk subjektif, dan sukar diukur. Penetapan indikator
prestasi utama adalah antara instrumen yang digunakan bagi mengukur
hasilan / kesan dasar diukur. Contoh hasilan dasar ialah kehidupan isi
rumah yang sejahtera selepas bantuan banjir diberikan; penguasaan
kemahiran sosial seperti komunikasi oleh graduan, manfaat yang
 diperolehi oleh komuniti setempat berhampiran pembinaan sekolah atau
kawasan industri.
Sumber: Ahmad Martadha, Mohd Nazri, Muhamad Ali, Ruslan, & Saadon (2010).

6.3.3 Bentuk Dasar Awam

Dasar awam boleh wujud dalam pelbagai bentuk. Antaranya ialah aktiviti-aktiviti, undang-
undang, peraturan, program, projek, rancangan (Rancangan Malaysia keduabelas), tindakan-
tindakan atau aktiviti yang diputuksan sebagai perlu diwujudkan bagi membolehkan dasar
awam mencapai matlamat yang telah ditetapkan. Krisis COVID-19 misalnya melibatkan
banyak bentuk-bentuk dasar yang digunapakai bagi mencapai matlamat meminimakan risiko
jangkitan virus COVID-19. Antaranya ialah:

Jadual 6.4 bentuk-bentuk Dasar Awam dalam tempoh COVID-19 di Malaysia

NO BENTUK- BENTUK-BENTUK DASAR BERKAITAN DENGAN
BENTUK DASAR COVID-19
1 Undang-undang Akta 342 Akta Pencegahan dan Pengawalan Penyakit
Berjangkit 1988
2 Peraturan-peraturan ● kompaun RM1,000 terhadap individu ingkar PKP.
● Larangan rentas daerah dan negeri
● Pergerakan terhad dalam radius 10 km sahaja
● Penutupan premis-premis dan sektor-sektor semasa PKP
1.0
3 Pesanan-pesanan ● Pemakaian pelitup muka yang betul dengan cara yang
khidmat betul
masyarakat / ● Cara menjaga kebersihan
kempen ● Cara nyah kuman
4 Pelan Pelan Pemulihan Negara
5 Program ● program TV pendidikan melalui Radio Televisyen
Malaysia (RTM) oleh Kementerian Pendidikan
Malaysia (KPM) untuk membolehkan pelajar mendapat
akses kepada bahan pembelajaran melalui platform
alternatif terutamanya semasa PKP
● program vaksinasi bagi pelbagai peringkat umur
● Program vaksinasi kanak-kanak (PICKids)
Sumber: laporan-laporan akhbar / laman sesawang berkaitan dengan COVID-19
1. Kenalpasti bentuk-bentuk dasar yang dilaksanakan oleh negara anda bagi
mengatasi risiko COVID-19.
2. Adakah bentuk-bentuk dasar yang dikenal pasti menjurus kepada pencapaian
yang ingin dicapai iaitu meminimakan risiko dan kesan jangkitan COVID-19?
6.3 AKTOR-AKTOR DASAR AWAM
Aktor dasar awam merujuk kepada pihak-pihak atau agensi-agensi yang terlibat dalam proses
pembuatan dasar. Aktor-aktor dasar awam boleh dikelompokkan kepada dua (2) kategori (rujuk
Rajah 6.1).
Pertama, aktor rasmi yang terdiri daripada (i) aktor rasmi utama / primer; dan (ii) aktor
rasmi pelengkap / supplementary. Kedua-dua kategori aktor rasmi ini merupakan pihak atau
kelompok individu yang berada dalam kerajaan. Kelompok ini mempunyai kuasa yang sah
untuk menggubal dasar awam dan melaksanakan dasar awam. Peranan menggubal dasar awam
adalah terletak pada tangan aktor rasmi utama. Dalam konteks Malaysia aktor rasmi utama
terdiri daripada ahli-ahli Parlimen di peringkat kerajaan persekutuan, ahli-ahli Dewan
Undangan Negeri di peringkat kerajaan negeri, dan ahli majlis di peringkat kerajaan tempatan.
Kuasa aktor rasmi utama adalah sebagaimana diperuntukan oleh Perlembagaan, undang-undang
tubuh negeri dan enakmen. Peranan aktor pelengkap ialah untuk melaksanakan dasar-dasar
yang digubal oleh aktor rasmi utama. Mereka ini terdiri daripada kalangan pentadbir-pentadbir
awam. Untuk melaksanakan dasar, aktor rasmi pelengkap juga diperuntukan dengan kuasa-
kuasa tertentu yang biasanya diperuntukkan oleh aktor rasmi utama.
Kedua, aktor tidak rasmi. Aktor tidak rasmi merupakan kelompok aktor dasar awam
yang berada di luar kerajaan. Aktor ini tidak mempunyai kuasa yang sah untuk menggubal atau
menguatkuasakan dasar. Namun, keterlibatan aktor tidak rasmi dalam dasar awam adalah
semakin penting. Permintaan, tuntutan atau sokongan aktor ini adalah amat relevan dalam
proses pembentukan dasar masa kini. Akta Jenayah Seksual Kanak-kanak 2017 misalnya
berjaya dilaksanakan hasil daripada keterlibatan aktor tidak rasmi yang dikenali sebagai R.AGE
(rujuk pautan ini bagi melihat peranan awal R.AGE sebelum akta tersebut digubal
https://www.mstar.com.my/lokal/semasa/2016/10/13/sokong-mp-tentang-seksual-budak).

1. Pautan ini https://soscili.my/bagaimana-anak-anak-muda-ini-berjaya-mengubah-

undang-undang-jenayah-seksual-di-malaysia/ memperihalkan tentang usaha
R.AGE, satu pertubuhan yang berperanan aktif dalam memastikan undang-
undang yang dapat melindungi kanak-kanak dari jenayah seksual dapat
diwujudkan. Baca cerita mereka dan kenalpasti aktor-aktor dasar awam yang
terlibat dalam usaha tersebut.
2. Berikan contoh-contoh aktor rasmi pelengkap
3. Senaraikan contoh-contoh aktor tidak rasmi.
4. Dengan menggunakan satu kes, ulas peranan aktor-aktor dasar awam.
 AKTOR RASMI AKTOR RASMI AKTOR TIDAK
UTAMA PELENGKAP RASMI
kuasa untuk membuat pentadbir-pentadbir bukan ahli aktor rasmi
keputusan daripada awam utama dan pelengkap
Perlembagaan diperuntukan kuasa tidak ada kuasa untuk
Kerajaan Persekutuan - untuk melaksanakan,dan mebuat atau
Parlimen (Yang menguatkuasakan dasar menguatkuasakan dasar
diPertuan Agong, awam awam
Dewan Rakyat & kuasa diperuntukan oleh menyalurkan
Dewan Negara) aktor rasmi utama permintaan, tuntutan
atau sokongan kepada
Kerajaan Negeri Dewan kerajaan.
Undangan Negeri

Kerajaan TempatanAhli
Majlis

Sumber: Popoola (2016), Malike (2008)

RUJUKAN
Ahmad Martadha M. Mohd Nazri, B. Muhamad Ali, E., Ruslan, Z. & Saadon A. (2010). Modul
Asas Pentadbiran Awam
Philip, D. D., & Peter, D. M. B. (2013). Public policy making and implementation in Nigeria:
Connecting the Nexus. Public Policy, 3(6), 56-64. Retrieved from
https://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?
doi=10.1.1.865.7254&rep=rep1&type=pdf
Popoola, O. O. (2016). Actors in decision making and policy process. Global Journal of
Interdisciplinary Social Sciences, 5(1), 47-51. Diakses daripada
https://www.sivioinstitute.org/wp-content/uploads/Public_Policy_School/
Course_Reader /10_Deliberative_Approaches_to_Policy_Advocacy/Actors-in-Decision-
Making-and-Pol icy-Process.pdf
Malike, B. (2008). Dasar awam di Malaysia: Suatu pengenalan. IBS Buku.
 BAB 7

HUBUNGAN ANTARA KERAJAAN

OBJEKTIF BAB
Setelah mengikuti bab ini, anda seharusnya boleh:
1. Menghuraikan konsep hubungan antara kerajaan
2. Mengenalpasti bentuk-bentuk sistem kerajaan dalam konteks hubungan antara
kerajaan
3. Membincangkan konsep hubungan antara kerajaan dalam konteks sistem kerajaan
persekutuan di Malaysia

7.1 PENGENALAN
Bab ini akan memperihalkan tentang hubungan antara kerajaan atau dalam Bahasa Inggeris
dibaca sebagai intergovernmental relationship (IGR). Perbincangan berkenaan dengan konsep
IGR dalam bab ini akan membawa kita untuk meneliti konsep-konsep asas IGR melalui sistem
kerajaan (juga disebut sebagai sistem negara) seperti kerajaan konfederasi, unitari (kesatuan)
dan persekutuan (federation). Bab ini kemudiannya membincangkan tentang IGR dalam
konteks Malaysia sebagai sebuah negara persekutuan.

7.2 DEFINISI HUBUNGAN ANTARA KERAJAAN

Berikut adalah definisi IGR yang dikemukakan melalui beberapa penulisan:
Jadual 7.1 Definisi-definisi IGR
PENULIS DEFINISI
Wright, 1988 penelitian terhadap bentuk dan hubungan antara kerajaan
Phillimore, proses dan institusi di mana kerajaan-kerajaan dalam sesebuah sistem
2013 politik berinteraksi
Heinemann- mekanisme formal dan tidak formal bagi membentuk penyelarasan dan
Grüder; Keil; kerjasama antara pelbagai peringkat kerajaan dalam sistem politik
Kössler &
Woelk, 2017)
Afesha, 2015 fokus terhadap bagaimana pelbagai peringkat kerajaan dalam sebuah negara
berhubung dan bekerjasama antara satu sama lain. IGR membentuk
hubungan kompleks dan saling bergantungan antara kerajaan dalam
pelbagai bidang seperti perundangan, kewangan pentadbiran, penyelarasan
dasar dan lain-lain
Secara keseluruhan hubungan antara kerajaan merupakan satu cabang ilmu yang
membincangkan tentang interaksi atau hubungan antara peringkat kerajaan yang wujud dalam
sesebuah sistem politik atau negara. Peringkat kerajaan di sini kebiasaannya merujuk kepada
kerajaan pusat (atau nasional), dan kerajaan wilayah atau kerajaan bawahan (seperti kerajaan
negeri dan kerajaan tempatan dan lain-lain bentuk kerajaan wilayah mengikut kepada sistem
kerajaan yang memerintah).
Aspek hubungan antara kerajaan biasanya diteliti dalam ruang lingkup sistem kerajaan
atau sistem negara. Dalam hal ini para sarjana kebiasaannya membuat penelitian hubungan
antara terhadap tiga (3) bentuk sistem kerajaan. Tiga bentuk tersebut ialah (i) sistem
konfederasi, (ii) kesatuan.

KONFEDERASI KESATUAN PERSEKUTUAN

kerajaan wilayah pemusatan atau dominasi perkongsian kuasa antara

mempunyai lebih kuasa
untuk mentadbir negara
berbanding dengan kerajaan
pusat.
kerajaan pusat lebih
merupakan sebagai
penyelaras kepada kerajaan-
kerajaan wilayah
perhubungan rakyat secara
langsung dengan kerajaan
wilayah
tidak lagi diamalkan pada
masa kini.
kuasa pentadbiran negara di
tangan kerajaan pusat
negara kesatuan dibentuk
daripada negara-negara yang
pernah mengamalkan sistem
autoritarian, dan monarki
yang kebiasaannya kuasa
pemerintah terletak pada satu
pihak sahaja, saiz geografi
yang kecil dan rakyat yang
bersifat hampir seragam
kerajaan pusat mempunyai
hubungan langsung dengan
rakyat.
kerajaan
Pembentukan negara
persekutuan kebiasaannya
didorong oleh saiz geografi
yang luas, demografi
masyarakat yang pelbagai,
keperluan kestabilan politik,
ekonomi dan pertahanan
rakyat mempunyai hubungan
dengan pusat, negeri melalui
agensi-agensi di peringkat
kerajaan pusat dan negeri.

Sumber: Zuriana, 2020

Senaraikan negara-negara yang mengamalkan sistem kesatuan.

Apakah negara pertama yang mengadaptasi sistem persekutuan?
Apakah negara-negara yang mengadaptasi sistem persekutuan?
Bincangkan pemberian kuasa kepada kerajaan Acheh oleh kerajaan pusat
Indonesia berdasarkan kepada artikel yang boleh diakses melalui pautan ini
http://studentsrepo.um.edu.my/5023/15/BAB_3_PEMBANGUNAN_WAK
AF_DI_ACEH.
7.3 SISTEM KERAJAAN PERSEKUTUAN MALAYSIA
Malaysia merupakan antara 24 buah negara daripada 193 buah negara dalam United Nations
yang mengamalkan sistem kerajaan persekutuan. Justeru Malaysia dikenali sebagai negara
persekutuan yang dibentuk melalui rangkuman beberapa wilayah yang berasingan iaitu
Persekutuan Tanah Melayu, Sabah dan Sarawak. Hal ini termaktub dengan jelas dalam
Perlembagaan Negara Bahagian 1, Perkara 1 Negeri-negeri, Agama dan Undang-undang bagi
Persekutuan yang dibaca seperti berikut:

Sumber: Laman Sesawang Jabatan Peguam Negara, Perlembagaan Persekutuan, 2010, hlmn. 19).

Majoriti berpandangan pembentukan Malaysia sebagai sebuah negara persekutuan hari ini
adalah hasil acuan penjajah British yang diperihalkan seperti Jadual 7.2. Sebelum Malaysia
dibentuk sebagai negara persekutuan, negara ini telah melalui beberapa sistem pentadbiran
secara berperingkat. Pertama, pentadbiran konfederasi melalui pembentukan negeri-negeri Selat
pada 1826. Kedua, sistem persekutuan melalui gabungan negeri-negeri Melayu Bersekutu iaitu
Perak, Selangor, Negeri Sembilan dan Pahang melalui Perjanjian Pangkor dengan kebanyakan
kuasa berada di tangan Residen British. Ketiga, adalah sistem konfederasi bagi negeri-negeri
Melayu Tidak Bersekutu (Kedah, Kelantan Terengganu, Perlis dan Johor) melalui Perjanjian
Bangkok antara British & Siam pada 1909. Tahun 1946 British cuba untuk mewujudkan sistem
kesatuan melalui cadangan penubuhan Malayan Union. Tahun 1948 British menubuhkan sistem
persekutuan Tanah Melayu dengan ciri (1) gabungan 11 buah negeri, (2) Perlembagaan Bertulis
di semua negeri kecuali Johor & Terengganu, (3) Raja-raja memerintah mengikut
perlembagaan negeri masing-masing seperti yang termaktub dalam Perjanjian Persekutuan, (4)
kuasa Raja-Raja Melayu dikekalkan, (5) hak Bumiputera dipulihkan, dan (6) taraf
kewarganegaraan diperketat. Tahun 1957 Malaysia mendapat kemerdekaan daripada British.
Pada tahun 1963, Persekutuan Malaysia dibentuk melalui gabungan Sabah, Sarawak dan
Singapura. Singapura walau bagaimanapun keluar daripada persekutuan Malaysia pada tahun
1965.
Shad Saleem Faruqi (dalam Nizamuddin, & Nurhafilah, 2020) dalam membandingkan
ciri persekutuan Malaysia dengan ciri persekutuan umum menyimpulkan ciri persekutuan
Malaysia seperti berikut:
1. Pembahagian kuasa antara beberapa peringkat kerajaan.
2. Pemerintah setiap negeri adalah berdaulat dan mempunyai Dewan Undangan Negeri
dan Perlembagaan sendiri.
3. Setiap negeri mempunyai kakitangan awam tersendiri melainkan Melaka, Negeri
Sembilan, Perlis dan Pulau Pinang.
4. Perkara dalam bidang kuasa Parlimen dan Dewan Undangan Negeri termaktub dalam
Jadual Kesembilan.
5. Perkara dalam bidang kuasa Persekutuan dikendalikan oleh Mahkamah Persekutuan,
manakala perkara Syariah dikendalikan oleh Mahkamah Syariah di peringkat Negeri.

7.4 BENTUK HUBUNGAN ANTARA KERAJAAN

Sistem persekutuan Malaysia mewujudkan tiga lapisan kerajaan di Malaysia iaitu kerajaan
pusat, kerajaan negeri dan kerajaan tempatan. Ketiga-tiga kerajaan ini berhubung melalui
hubungan kewangan, hubungan pentadbiran, dan hubungan fungsi.
1. Hubungan Kewangan
Kerajaan pusat mempunyai hubungan yang sangat penting dari aspek kewangan dengan
kerajaan bawahannya seperti yang diperuntukkan dalam Perkara 96 hingga 112 Perlembagaan
Persekutuan. Secara ringkas, hubungan antara kerajaan tersebut merangkumi tiga perkara, iaitu
peruntukan kewangan, pengauditan, dan kawalan.
i. Peruntukan Kewangan
Kerajaan pusat merupakan pemegang akaun bagi kerajaan persekutuan. Segala hasil dan
perbelanjaan utama persekutuan dibuat melalui kerajaan pusat. Setiap tahun kerajaan negeri dan
kerajaan tempatan menerima hasil utama daripada peruntukan belanjawan negara. Bagi
menjaga keadilan dan keharmonian antara negeri-negeri, kerajaan pusat melalui Perlembagaan
akan menetapkan agihan peruntukan kewangan melalui dua cara, iaitu:
● Berdasarkan bilangan penduduk negeri; dan
● Berdasarkan kos penyelenggaraan jalan raya.
Walau bagaimanapun, negeri-negeri dibenarkan mengutip hasil daripada aktiviti-aktiviti
berkaitan agama, keluarga, hasil tanah dan galian serta kerajaan tempatan.

ii. Pengauditan
Perlembagaan menetapkan fungsi Ketua Audit Negara yang bertanggungjawab untuk
mengaudit akaun kerajaan pusat dan negeri. Pengauditan memberikan satu hubungan yang
kukuh kerana negeri-negeri tertakluk kepada prosedur dan peraturan pentadbiran pusat dalam
aspek kewangan masing-masing.

iii. Kawalan
Kerajaan pusat juga mempunyai kawalan ke atas kerajaan tempatan dari aspek kewangan.
Antara kawalan-kawalan tersebut ialah melalui legislatif dan eksekutif.
● Legislatif – Parlimen mempunyai tanggungjawab membuat undang-undang termasuk
perundangan berkaitan kewangan. Salah satu keputusan utama yang dibuat di Parlimen
berkaitan kewangan persekutuan ialah peruntukan kewangan (belanjawan) tahunan
negara. Badan legislatif negeri-negeri boleh membuat undang-undang berkaitan
kewangan tetapi hendaklah tidak bercanggah dengan apa yang diputuskan di Parlimen
dan dihadkan kepada negeri-negeri berkenaan sahaja.
● Eksekutif – Badan Eksekutif diketuai oleh Perdana Menteri merupakan badan
pemerintah (kerajaan) bagi Persekutuan. Kerajaan pusat boleh mengenakan kawalan
kewangan ke atas negeri-negeri melalui perintah eksekutif yang dikeluarkan dari semasa
ke semasa. Perintah eksekutif ini boleh dikeluarkan melalui agensi pelaksanaan dasar
kerajaan, iaitu Perbendaharaan Malaysia. Contohnya, Arahan Perbendaharaan yang
 harus dipatuhi oleh semua kementerian, jabatan, dan badan berkanun peringkat
persekutuan dan negeri mengenai pengurusan kewangan masing- masing.

2. Hubungan Pentadbiran
Kerajaan pusat juga mempunyai hubungan yang rapat dalam aspek pentadbiran dengan
kerajaan bawahan. Hubungan ini dapat dibahagikan kepada dua bentuk yang utama, iaitu
kedudukan institusi-institusi negara dan kedudukan agensi-agensi kerajaan.
i. Kedudukan institusi-institusi negara
Terdapat beberapa institusi peringkat Persekutuan yang berkedudukan lebih tinggi daripada
peringkat kerajaan bawahan. Secara hierarki, kerajaan bawahan berada di bawah struktur
kerajaan pusat. Di antara institusi-institusi peringkat Persekutuan yang merujuk kepada
hubungan ini ialah (1) Perlembagaan Persekutuan, (2) Parlimen, (3) Yang Dipertuan Agong (4)
perjawatan-perjawatan Persekutuan seperti Peguam Negara yang berkedudukan lebih tinggi
daripada Pegawai Undang-undang Negeri dan Ketua Audit Negara mempunyai kedudukan
lebih tinggi dari Pegawai Kewangan di peringkat negeri.

ii. Kedudukan agensi-agensi kerajaan

Kerajaan pusat juga mempunyai hubungan dengan kerajaan bawahan melalui agensi-agensi
yang ditubuhkan untuk melaksanakan dasar-dasar kerajaan. Terdapat lima bentuk agensi yang
menghubungkan kerajaan pusat dengan kerajaan bawahan, khususnya kerajaan negeri, iaitu
Majlis-Majlis Negara, Kementerian Persekutuan, Jabatan Persekutuan, dan Perbadanan Awam.
Hubungan Fungsi
Kerajaan pusat juga mempunyai hubungan dengan kerajaan bawahan berdasarkan fungsi.
Fungsi-fungsi ini jelas dinyatakan dalam Perlembagaan Persekutuan (Jadual Kesembilan)
[Perkara 74, 77] melalui senarai bidang kuasa berikut:
● Senarai I – Senarai Persekutuan
● Senarai II – Senarai Negeri
● Senarai III – Senarai Bersama

Tujuan senarai-senarai tersebut dinyatakan dalam Perlembagaan adalah untuk memberikan satu
had bidang kuasa antara kerajaan pusat dan negeri. Dalam konteks hubungan antara kerajaan,
keadaan ini boleh mewujudkan satu hubungan yang erat serta harmoni di antara kerajaan atas
dan kerajaan bawahan. Contohnya, Senarai I menggariskan fungsi-fungsi dalam bidang kuasa
kerajaan Persekutuan. Ini memberi maksud bahawa negeri-negeri perlu merujuk kepada
kerajaan pusat bagi perkara-perkara yang di bawah bidang kuasa kerajaan persekutuan.
Begitulah sebaliknya dalam melaksanakan fungsi-fungsi dalam Senarai II di mana kerajaan
pusat akan merujuk kepada kerajaan negeri. Manakala fungsi- fungsi di dalam Senarai Bersama
(Senarai III) menggariskan Tindakan bersama antara kerajaan pusat dan negeri. Ini menuntut
satu tahap kerjasama dan persefahaman yang tinggi kerana tanpa faktor tersebut kecekapan dan
keberkesanan pentadbiran kerajaan tidak dapat dilaksanakan.

Rajah 7.1 Senarai Persekutuan, Negeri dan Bersama

Sumber: Majlis Peguam (2010, hlmn. 1
 Adakah terdapat perbezaan pentadbiran sistem konfederasi di Negeri-negeri Selat dan di
Negeri-negeri Melayu Tidak Bersekutu.
Pembahagian kuasa Persekutuan dan negeri-negeri.
https://www.sinarharian.com.my/article/25800/KOLUMNIS/Pembahagian-kuasa-
Persekutuan-dan-negeri-negeri
Berdasarkan pautan akhbar (i)
https://www.bharian.com.my/berita/nasional/2020/04/673689/covid-19-negeri-perlu-
selaraskan-tindakan-ikut-mkn dan
https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kerajaan-negeri-tidak-boleh-longgarkan-
sop-ismail-sabri-305801, bincangkan hubungan pentadbiran – kedudukan antara institusi
Bincangkan fungsi Perlembagaan dalam aspek hubungan antara kerajaan persekutuan
dan negeri di Malaysia seperti yang dilaporkan dalam laporan akhbar di pautan ini
https://www.bharian.com.my/kolumnis/2015/01/27585/perlembagaan-kukuh-hubungan-
negeri-persekutuan
Ulas hubungan kerajaan persekutuan dengan kerajaan negeri Sabah dan Sarawak seperi
yang diperihalkan dalam infografik dipoautan ini
https://www.malaysianbar.org.my/cms/upload_files/document/RG7%20BM.pdf
Tonton webinar dipautan ini https://www.facebook.com/watch/live/?v
=1731182093702751&ref=watch_permali dan ulas hubungan antara kerajaan semasa
krisis COVID-19
Ulas hubungan kewangan antara kerajaan persekutuan dan negeri di pautan ini
https://www.facebook.com/watch/live/?v=1731182093702751&ref=watch_permali
Mengapa penentuan mas kahwin bagi masyarakat Islam berbeza bagi setiap negeri?
Mengapakah terdapat cuti-cuti am yang tidak sama antara kerajaan negeri?

7.5 HUBUNGAN KERAJAAN PUSAT DAN KERAJAAN TEMPATAN

Perbincangan mengenai hubungan antara kerajaan juga harus memberi tumpuan kepada aspek
hubungan antara kerajaan pusat dan kerajaan tempatan. kerajaan tempatan menurut Laporan
Athi Nahappan 1970, adalah kerajaan yang bertanggungjawab terhadap hal ehwal tempatan,
bertaraf lebih rendah daripada kerajaan pusat dan kerajaan negeri, tertakluk di bawah kerajaan
tertinggi, mempunyai kuasa autonomi terhad daripada kerajaan tertinggi, ada ciri-ciri
perwakilan, berasingan daripada kerajaan tempatan lain, dan berkeupayaan untuk memberi
kemudahan kepada penduduk sesebuah kawasan (Saadon, 1993:3-4). Jelasnya kerajaan
tempatan merupakan peringkat kerajaan paling rendah dalam struktur pentadbiran negara.
Hubungan antara kerajaan pusat dan kerajaan tempatan dapat dibincangkan dalam dua bentuk
yang utama, iaitu hubungan melalui kerajaan negeri serta hubungan berdasarkan prosedur dan
peraturan kerajaan.
1. Hubungan Melalui Kerajaan Negeri
Kedudukan kerajaan tempatan di Malaysia terletak di bawah bidang kuasa kerajaan negeri.
Oleh yang demikian kerajaan negeri menjadi pengantara bagi hubungan antara kerajaan pusat
dan kerajaan tempatan. Ini disebabkan kerajaan tempatan di Malaysia (kecuali Wilayah
Persekutuan) ditubuhkan melalui enakmen perundangan negeri. Kerajaan pusat mempunyai
kawalan ke atas kerajaan-kerajaan tempatan melalui Majlis Negara bagi Kerajaan Tempatan.
Majlis ini dipengerusikan oleh Menteri Perumahan dan Kerajaan Tempatan dengan ahli-
ahlinya terdiri daripada wakil kerajaan pusat dan negeri. Segala arahan dasar kepada kerajaan
tempatan akan disalurkan melalui kerajaan negeri. Sebaliknya, maklum balas tindakan daripada
kerajaan tempatan kepada Majlis berkenaan juga melalui kerajaan negeri terlebih dahulu.

2. Hubungan Berdasarkan Prosedur dan Peraturan Kerajaan

Kerajaan tempatan sebagai agensi kerajaan, juga perlu mematuhi segala prosedur dan peraturan
yang diamalkan oleh agensi-agensi kerajaan lain seperti kementerian dan jabatan-jabatan.
Kedudukan ini memberikan satu hubungan yang rapat di antara kerajaan tempatan, negeri, dan
pusat kerana semuanya merupakan kakitangan perkhidmatan awam kerajaan.
Apakah Pihak Berkuasa Tempatan (PBT)?
Senaraikan undang-undang yang berkaitan dengan kerajaan tempatan.
Nyatakan hasil yang dikutip oleh kerajaan tempatan
Senaraikan kuasa-kuasa kerajaan tempatan.
Kerajaan tempatan dikatakan sebagai kerajaan yang berada hampir dengan
rakyat. Jelaskan pernyataan ini.

7.6 KESIMPULAN
Secara keseluruhan hubungan antara kerajaan merujuk kepada hubungan atau interaksi antara
peringkat atau tahap kerajaan yang wujud dalam sesebuah negara. Bentuk hubungan antara
kerajaan tertakluk kepada bentuk sistem kerajaan (iaitu konfederasi, kesatuan, dan
persekutuan). Matlamat utama hubungan antara kerajaan ialah bagi menyelaraskan kuasa,
fungsi, dan tanggungjawab pentadbiran dan pengurusan antara peringkat-peringkat kerajaan
melalui peruntukan kuasa tertentu bagi menguruskan kepelbagaian dalam masyarakat.
 Penelitian terhadap Malaysia mendapati bahawa negara ini mengamalkan sistem
kerajaan persekutuan. Untuk itu peraturan-peraturan tertentu distrukturkan bagi membolehkan
ketiga-tiga tahap kerajaan di Malaysia iaitu kerajaan pusat, kerajaan negeri dan kerajaan
tempatan dikoordinasi agar rakyat mendapat manfaat daripada hubungan tersebut.

RUJUKAN
Afesha, N. (2015). The Federal-state Intergovernmental Relationship in Ethiopia: Institutional
Framework and its Implication on State Autonomy. Mizan Law Review, 9(2), 341-368.
Elazar, D. J. (1980). The political theory of covenant: Biblical origins and modern
developments. Publius, 10(4), 3-30. Diakses daripada
https://www.jstor.org/stable/pdf/3329741.pdf?refreqid=excelsior%3A2e1f6a4abbbbb
6d099d9af6e2924634d
Evans, M. (2001). Rethinking the federal balance: how federal theory supports states’rights.
Scholarly Publishing, 26. Diakses daripada
http://classic.austlii.edu.au/au/journals/WAJurist/2010/2.pdf
Andreas Heinemann-Grüder, A, Keil, S. Kössler, K & Woelk, J. (2017). Intergovernmental
Relations: Meaning and Relevance for Conflict Management. Diakses daripada
https://www.hss.de/download/publications/Federalism_Days_2017_04.pdf
Kux, S. (1991). Decline and reemergence of Soviet federalism (No. 21). Forschungsstelle für
Sicherheitspolitik und Konfliktanalyse, Eidgenössische Technische Hochschule. Diakses
daripada https://css.ethz.ch/content/dam/ethz/special-interest/gess/cis/center- for-
securities-studies/pdfs/zb_21red.pdf
Phillimore, J. (2013). Understanding Intergovernmental Relations: Key Features and Trends.
Australian Journal of Public Administration, 72(3), 228-238. Diakses daripada
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/pdf/10.1111/1467-8500.12025
Raja Nur Alaini, R. O. (2012). A historical perspective of federalism in Malaysia and its effects
on the current system of federalism. International Journal of Business, Economics
and Law, 1,125-129. Diakses daripada http://ijbel.com/wp-
content/uploads/2014/06/A-Historical-Perspective-Of-Federalism-In-Malaysia-And-Its-
Effects-On-The-Current-System-Of-Federalism-Raja-Nur-Alaini-Bt-Raja- Omar.pdf
Zuriana, Z. (2020, December). Federalism Systemof Government
Intergovernmental. Relationship. Public Administration Intellectual Discourse II
 BAB 8

PENTADBIRAN KEWANGAN AWAM

OBJEKTIF BAB
Setelah mengikuti bab ini, anda seharusnya boleh:
1. Mengulas makna pentadbiran kewangan awam.
2. Menerangkan secara ringkas fungsi kerajaan dalam pentadbiran kewangan awam.
3. Membincangkan komponen-komponen utama dalam pentadbiran kewangan awam.

8.1 PENGENALAN

Pengajian mengenai kewangan awam merupakan satu skop pengajian yang luas mengenai
peranan penting dan tanggungjawab besar oleh kerajaan untuk menguruskan pembangunan dan
pertumbuhan ekonomi, sosial dan politik di sesebuah negara. Kerajaan, iaitu sebuah organisasi,
jentera atau agensi terbesar negara diperuntukan autoriti untuk menguruskan kewangan awam
negara. Bab ini akan membincangkan tentang konsep pentadbiran kewangan awam. Penjelasan
konsep ini akan meliputi proses-proses pentadbiran kewangan dan pentadbiran serta kawalan
kewangan awam.

8.2 DEFINISI KEWANGAN AWAM

Pentadbiran kewangan awam secara umum merujuk kepada:
● aktiviti kewangan dan pencukaian. Aktiviti kewangan awam melibatkan segala proses
di semua peringkat pentadbiran kerajaan (Persekutuan, Negeri dan Kerajaan
Tempatan), mencakupi skop perakaunan, pengauditan dan bajet awam, penyeliaan dan
kawalan kewangan awam, pentadbiran cukai, kutipan, penjagaan dan pembayaran dana
awam, pentadbiran kakitangan awam-sistem persaraan, pentadbiran hutang dan
pelaburan awam, dan sebagainya.
● proses yang melibatkan jentera pentadbiran dan kaedah-kaedah di mana dana untuk
membiayai perbelanjaan awam diperolehi, dibelanja dan diperakaunkan. Termasuklah
proses-proses yang melibatkan perancangan, pembentukan dan pelaksanaan dasar-dasar
 mengenai pencukaian, belanjawan, perbelanjaan, perolehan, perakaunan dan lain-lain
yang berkaitan dengannya (Wan Azhan, 2006, hlmn. 4).
● suatu urusan yang bermula dengan aktiviti pengenaan cukai, pengutipan hasil,
perbelanjaan, audit dan satu disiplin ilmu. Dalam konteks amalan di Malaysia, konteks
kewangan awam diperuntukkan di bawah perkara 96-112, Perlembagaan Persekutuan
(Samihah, 2019).

Kewangan awam perlu ditadbir secara berhemah dan sistematik oleh kerajaan. Menurut
ahli ekonomi Richard Musgrave, peranan kerajaan dalam hal ekonomi dan pentadbiran
kewangan, peranan kerajaan adalah penting bagi:
1. membuat alokasi sumber peruntukan bagi membaiki ketidakcekapan yang telah wuju
2. membuat agihan yang adil dan saksama agar faedah barang-barang dan perkhidmatan
yang dikeluarkan oleh kerajaan dapat dinikmati oleh hampir semua golongan
masyarakat secara adil dan saksama.
3. Bagi menjamin kestabilan ekonomi negara melalui dasar fiskal dan kewangan yang
baik. Dasar fiskal merujuk kepada dasar berkaitan dengan percukaian dan perbelanjaan
bagi mempengaruhi situasi ekonomi seperti inflasi atau deflasi.

8.3 KOMPONEN KEWANGAN AWAM

Komponen utama kewangan awam adalah berfokuskan kepada proses-proses penstrukturan
penyusunan strategi pengurusan kewangan awam bagi membolehkan perancangan dan
pelaksanaan dasar, program dan aktiviti-aktiviti di sektor awam seperti penyediaan barangan
dan perkhidmatan awam kepada orang ramai dapat dilaksanakan dengan cekap dan berkesan.
Komponen utama kewangan awam boleh dipecahkan kepada lima komponen asas, iaitu (i)
pengutipan cukai, (ii) perbelanjaan, (iii) bajet, (iv) defisit/lebihan, dan (v) hutang awam
(Ulbrich, 2003).
1. Pengutipan Cukai
Sumber kewangan negara diperoleh melalui kutipan cukai yang distrukturkan dalam dasar
pencukaian atau dasar fiskal. Kutipan cukai terdiri daripada hasil cukai (langsung dan tidak
langsung), hasil bukan cukai dan terimaan bukan hasil.
 Webgrafik ini dipautan ini https://www.centre.my/post/memahami-hasil-
kerajaan-malaysia menerangkan tentang hasil kerajaan. Apakah hasil yang
dikutip oleh kerajaan? Huraikan.

2. Belanjawan
Belanjawan boleh ditafsirkan sebagai:
i. satu bentuk dokumen perancangan dan pengawalan kerajaan atau strategi berkaitan
dengan anggaran cadangan perbelanjaan yang meliputi tempoh masa tertentu oleh
sesebuah negara
ii. merangkumi keputusan-keputusan utama dasar awam dan aktiviti-aktiviti yang
dilaksanakan oleh kerajaan
iii. satu bentuk perancangan masa hadapan atau perancangan strategik yang menggariskan
tindakan yang tersusun dalam membentuk, melaksana dan menilai pelaksanaan dasar
utama negara.

Proses belanjawan tertakluk kepada sistem belanjawan yang diguna pakai. Berikut adalah
sistem belanjawan yang pernah dan sedang diadaptasi oleh kerajaan Malaysia:
i. Sistem Belanjawan Zaman Masyarakat Melayu Tradisi
ii. Sistem Belanjawan Zaman Penjajah
iii. Sistem Belanjawan Program dan Prestasi (1968 – 1990)
iv. Sistem Belanjawan Diubahsuai (1990 – 2012)
v. Outcome Based Budgeting (OBB) – Belanjawan Berasaskan Outcome)
(rujuk Bajet Berasaskan Outcome dipautan https://ppp.treasury.gov.my/sub-topik/fail/1/muat-turun)

Belanjawan berperanan untuk:

i. Mengawal Perbelanjaan Negara
Kerajaan akan mengagihkan peruntukan berdasarkan kepada anggaran pendapatan
dan perbelanjaan yang dibuat sebelumnya juga mengambilkira kepada keadaan
semasa serta perancangan strategik akan datang. Keadaan ini secara tidak langsung
dapat membantu kerajaan untuk membuat perancangan yang teliti mengenai
perbelanjaan yang ditetapkan serta hala tuju pencapaian yang disasarkan. Tindakan
 ini sangat penting bagi mengelak daripada membelanjakan wang ke atas perkara-
perkara yang tidak menjadi keutamaan negara pada sesuatu masa tertentu

ii. Menstabilkan Ekonomi Negara

Elemen belanjawan iaitu anggaran hasil dan perbelanjaan bagi semua aktiviti adalah
merupakan strategi kerajaan bagi menghadapi keadaan semasa ekonomi negara
dengan memberi penekanan kepada langkah- langkah yang bersesuaian.

iii. Mengukur Kecakapan dan Keberkesanan Pengurusan Kewangan Negara

Melalui belanjawan negara dapat mengukur prestasi pencapaian agensi-agensi
kerajaan dalam merancang dan menggunakan peruntukan kewangan yang telah
diperuntukkan. Prestasi tahunan akan menjadi aras kepada peruntukkan untuk tahun
mendatang.

Webgrafik ini dipautan ini https://www.centre.my/post/belanjawan-101

memaparkan tentang belanjawan, ulas konsep belanjawan yang dibincangkan
dalam pautan tersebut.

3. Perbelanjaan
Merujuk kepada semua bentuk perbelanjaan atau hasil kekayaan negara yang diagihkan oleh
kerajaan bertujuan untuk pembangunan sosio-ekonomi dan manfaat kepada semua rakyat. Ini
termasuk perbelanjaan terhadap sektor pendidikan, kesihatan, keselamatan, perusahaan,
perhutanan, perdagangan, infrastruktur dan sebagainya. Perbelanjaan negara terbahagi kepada
dua bentuk utama, iaitu 1) perbelanjaan mengurus, dan perbelanjaan pembangunan.

1. Webgrafik dipautan ini https://www.centre.my/post/belanjawan-101-

bagaimanakah-kerajaan-berbelanja membincangkan tentang konsep
perbelanjaan. Fahami dan ringkaskan konsep perbelanjaan yang dihuraikan.
2. Webgrafik tersebut turut mempersoalkan tentang perbelanjaan mengurus dan
pembangunan. Apakah maksud kedua-dua perbelanjaan tersebut?
4. Defisit dan Lebihan dalam kewangan awam
Komponen ini merangkumi (i) kewangan awam seimbang, (ii) kewangan awam lebihan, dan
(iii) kewangan awam defisit. Keadaan kewangan awam yang seimbang akan terhasil apabila
jumlah hasil negara adalah sama dengan jumlah perbelanjaan kerajaan. Ini adalah keadaan yang
dianggap seimbang dan jumlah hasil sudah mencukupi jumlah perbelanjaan yang dirancang.
Jika jumlah hasil negara lebih banyak daripada jumlah perbelanjaan negara, maka akan
terwujudnya lebihan hasil negara yang dikutip atau di kenali sebagai lebihan kewangan awam.
Kewangan awam yang defisit di mana hasil negara kurang daripada perbelanjaan negara.
Keadaan ini boleh berlaku apabila banyak perbelanjaan yang terpaksa dilaksanakan atau dalam
keadaan di mana dasar perbelanjaan kerajaan yang besar. Keadaan ini menyebabkan kepada
keperluan untuk menampung kekurangan hasil melalui hutang negara

5. Hutang Negara
Hutang negara akan terbentuk apabila hasil tidak dapat menampung jumlah perbelanjaan
negara. Justeru, kerajaan akan melakukan pinjaman bagi memastikan kekurangan jumlah
perbelanjaan yang diperlukan untuk tahun tertentu terpaksa ditampung dengan sejumlah hutang
yang dilakukan. Selain itu, hubungan hutang negara sangat kuat dan rapat dengan perbelanjaan
pembangunan bertujuan untuk membiayai projek atau pelaburan jangka panjang yang
diperlukan untuk menjamin kesejahteraan rakyat dan pembangunan negara. Terdapat dua
bentuk hutang negara yang sering dilakukan oleh kerajaan iaitu hutang dalam negeri dan hutang
luar pesisir. Hutang terutamanya hutang luar negara meningkatkan risiko kejatuhan nilai
matawang negara yang akan mendorong kepada peningkatan hutang negara. Oleh itu, kerajaan
boleh mengamalkan dasar pengendalian hutang melalui beberapa kaedah. Antaranya ialah
i. penangguhan projek-projek yang memerlukan hutang luar yang besar jumlahnya;
ii. tidak memperkenalkan projek-projek yang tidak membawa pulangan kepada pusingan
ekonomi negara;
iii. menjadualkan semula pembayaran secara melanjutkan tempoh; dan
iv. menangguhkan sementara pembayaran pokok dengan hanya membayar faedah
mengikut jadual (tertakluk kepada syarat- syarat yang dipersetujui oleh negara pemberi
pinjam.
 Webgrafik dipautan ini https://www.centre.my/post/belanjawan-101-hutang-
kerajaan membincangkan tentang negara. Apakah yang anda fahami tentang
hutang negara daripada perbincangan tersebut?

8.4 KAWALAN DAN PENTADBIRAN KEWANGAN AWAM

Selain proses-proses kewangan awam, Anwari (2013) dan Wan Azhan (2006) menerangkan
bahawa kawalan dan pengurusan kewangan awam turut ditadbir oleh komponen-komponen
berikut:
Jadual 1: Kawalan dan Pentadbiran Kewangan Awam
Undang–Undang & 1. Perlembagaan Persekutuan;
Peraturan 2. Akta Acara Kewangan 1957;
Mengenai 3. Arahan Perbendaharaan;
Pengurusan 4. Pekeliling Perbendaharaan;
Kewangan Awam 5. Surat Pekeliling Perbendaharaan; dan
(Persekutuan) 6. Akta Audit 1957

Pentadbir- 1. Ketua Audit Negara

Pentadbir yang Perkara 106: Kuasa Dan Tugas Ketua Audit Negara:
Terlibat dalam 1. Akaun bagi Persekutuan dan bagi Negeri-Negeri hendaklah
Pentadbiran diaudit dan dibuat laporan mengenainya oleh Ketua Audit Negara.
Kewangan Sektor 2.Ketua Audit Negara hendaklah melaksanakan apa-apa tugas lain
Awam dan menjalankan apa-apa kuasa sebagaimana yang diperuntukkan
oleh undang-undang persekutuan berhubung dengan: akaun bagi
Persekutuan akaun bagi Negeri-Negeri akaun bagi pihak-pihak
berkuasa awam lain akaun bagi badan yang dinyatakan melalui
perintah yang dibuat oleh Seri Paduka Baginda Yang di-Pertuan
Agong.
(bacaan lanjut rujuk
https://www.audit.gov.my/index.php/2012-10-04-09-09-34/perlembagaan-
persekutuan)

2. Menteri Kewangan (adalah bertanggungjawab secara keseluruhan

ke atas Pengurusan Kewangan Kerajaan Persekutuan. Seksyen 6(1),
Akta Acara Kewangan 1957 (dipinda 1972)

3. Pegawai Pengawal merujuk kepada Ketua Pegawai Perakaunan

yang dilantik dalam setiap jabatan bagi mentadbir dan mengurus
kewangan di agensi masing-masing
Laporan-laporan Perkara 107: Laporan Ketua Audit Negara
Kewangan Awam 1. Ketua Audit Negara hendaklah mengemukakan laporan-laporannya
kepada Seri Paduka Baginda Yang di-Pertuan Agong yang
hendaklah menyebabkan laporan itu dibentangkan di Dewan
 Rakyat.
2. Satu naskhah mana-mana laporan itu yang berhubungan dengan
akaun bagi sesuatu Negeri, atau berhubungan dengan akaun-akaun
bagi manamana pihak berkuasa awam yang menjalankan kuasa
yang diberikan oleh undang-undang Negeri, hendaklah
dikemukakan kepada Raja atau Yang di-Pertua Negeri bagi Negeri
itu yang hendaklah menyebabkan laporan itu dibentangkan di
Dewan Undangan Negeri.
Sumber: Anwari (2013); Wan Azhan (2006)

Tonton Video youtube ini dan laporan akhbar di pautan

https://www.hmetro.com.my/mutakhir/2021/10/771202/laporan-audit-tidak-
patuh-pengurusan-kewangan-negara-rugi-lebih-rm620-juta, dan baca laporan
akhbar ini dipautan https://www.hmetro.com.my/mutakhir/2021/10/771202/
laporan-audit-tidak-patuh-pengurusan-kewangan-negara-rugi-lebih-rm620-juta.

Kedua-dua sumber tersebut membincangkan tentang ketidakpatuhan

pengurusan kewangan awam. Apakah pandangan anda berkenaan dengan isu
yang berulang ini?

8.5 KESIMPULAN
Secara keseluruhannya, kewangan sektor awam merupakan merupakan satu elemen terpenting
dalam struktur pentadbiran sesebuah negara dan mempunyai peruntukan khas dalam
Perlembagaan Persekutuan. Pengurusan kewangan awam adalah amat penting. Justeru
kewangan dalam sektor awam perlu ditadbir, urus, dan dirancang melalui pelbagai proses
seperti percukaian, perbelanjaan, belanjawan, defisit/lebihan dan hutang negara dan lain-lain.
Selain itu pentadbiran kewangan awam turut ditadbir melalui pelbagai mekanisme kawalan
melalui peraturan dan lantikan-lantikan pegawai dengan autoriti tertentu.

RUJUKAN
Ali, B. Rozita, A. & Osman, M. R. (2004). Pengantar Pentadbiran Kewangan Dalam Sektor
Awam, Thomson Learning.
Anwari, S. (2013). Akauntabiliti Dan Integriti Dari Perspektif Jabatan Audit Negara. Diakses
melalui https://www.moh.gov.my
Samihah, K., Siti Alida, J. A., & Subri, H. (2003). Pentadbiran Kewangan, Siri Modul Kendiri
PACE UUM.
Samihah, K. (2019). Pentadbiran Kewangan. Siri Kuliah Pentadbiran Awam
Ulbrich, H. H. (2011). Public Finance in Theory and Practice, (2 nd ed.), Routledge.
Wan Azhan, S. (2006). Pengenalan Kepada Pengurusan Kewangan Di Sektor Awam. Diakses
daripada
Https://Www.Academia.Edu 

BAB 9

PENGURUSAN SUMBER MANUSIA DALAM SEKTOR

AWAM
OBJEKTIF BAB
Selepas mengikuti bab ini, anda seharusnya boleh:
1. menghuraikan konsep pengurusan sumber manusia dalam konteks sektor awam.
2. Mengulas setiap fungsi pengurusan awam dalam sektor awam dengan merujuk
dokumen-dokumen kerajaan yang relevan

9.1 PENGENALAN
Seperti yang telah kita pelajari dalam dalam bab 1, pentadbiran merujuk kepada pelaksanaan
aktiviti yang dilaksanakan oleh sekumpulan individu yang bekerjasama. Kelompok individu ini
penting bagi mencapai matlamat-matlamat dan meningkatkan kecekapan perlaksanaan dasar
awam. Sekumpulan individu dalam organisasi ini penting untuk ditadbir dan diurus.
Pentadbiran dan pengurusan ini dirujuk sebagai pengurusan sumber manusia. Bab ini akan
membincangkan tentang pengurusan sumber manusia dalam sektor awam.

9.2 DEFINISI PENGURUSAN SUMBER MANUSIA

Pengurusan sumber manusia (human resource management – HRM) dalam sektor awam
merujuk kepada:
i. pengorganisasian dan layanan terhadap individu dalam organisasi bagi meningkatkan
kecekapan organisasi mencapai-matlamat-matlamat yang telah ditetapkan (Abdullah
Sanusi, Norma & Abdul Kuddus, 2003).
ii. aktiviti yang melibatkan fungsi pengurusan seperti perekrutan, pemilihan, dan latihan
serta pembangunan setiap individu yang membina kerjaya dalam organisasi yang disertai
(Halimah & Rozita, 2019).
iii. panduan untuk merekrut, memilih, memberi Latihan, pampasan dan penghargaan,
tindakan disiplin, penamatan khidmat (jika perlu), persediaan persaraan, perletakan
jawatan dan lain-lain aktiviti HRM. Kelemahan HRM mampu mendorong kepada
ketidakcekapan dan peningkatan lialibiliti organisasi (Ingraham, & Rubaii, 2017).
iv. Merangkumi aktiviti-aktiviti organisasi untuk membina dan mengukuhkan hubungan di
antara pekerja dengan organisasi bagi mencapai matlamat organisasi dan memenuhi
jangkaan individu yang menyertai organisasi (Yahiaoui, Anser & Lahouel, 2015)
v. Proses penstaffan dan pengukuhan prestasi pekerja. HRM merupakan amalan, sistem dan
prosedur dilakukan bagi menarik, memilih, mentadbir dan pengurusan sumber manusia
agar mencapai matlamat organisasi (Yahiaoui, Anser & Lahouel, 2015)
vi. HRM tidak sekadar penting bagi meningkatkan keupyaan pencapaian matlamat
organisasi. HRM juga penting bagi memenuhi keperluan-keperluan pekerjaan individu
yang menyertai organisasi agar mereka terus bermotivasi untuk Bersama-sama mencapai
matlamat organisasi (Farah Adilla, 2010).

1. Kenal pasti kata kunci dalam definisi-definisi HRM dan jelaskan konsep
HRM daripada kata kunci-kata kunci yang telah dikenal pasti
2. Rujuk semula definisi pentadbiran (bab 1) dan terangkan perkaitan konsep ini
dengan konsep HRM.

9.2.1 Pengurusan Sumber Manusia dalam Sektor Awam

Dalam konteks sektor awam, HRM merupakan satu proses demokrasi. Demokrasi
dalamkonteks HRM merujuk kepada layanan yang adil dan saksama kepada semua pentadbir,
amalan birokrasi perwakilan iaitu nisbah pentadbir mewakili nisbah populasi negara dan
peluang kerjaya dalam sektor awam adalah terbuka kepada semua golongan masyarakat
(Ingraham, & Rubaii, 2017).
Dalam konteks Malaysia HRM adalah agenda penting dalam pentadbiran awam.
Matlamat utama ialah bagi ‘mewujudkan Perkhidmatan Awam yang berprestasi tinggi dan
dinamik dalam membangunkan pegawai perkhidmatan awam yang berfikiran aras tinggi (high
order thinking skill) dan ke hadapan (future-thinking), tangkas (agile) serta berkemahiran
digital (digital capabilities) (Jabatan Perkhidmatan Awam, 2022, hlmn. 1). Di peringkat
kerajaan persekutuan terdapat dua (2) dasar utama yang berkaitan dengan HRM dalam sektor
awam di Malaysia (Jabatan Perkhidmatan Awam, Dasar Pembangunan Sumber Manusia
Perkhidmatan Awam, 2022). Dua dasar tersebut ialah:
i. Dasar Latihan Sumber Manusia Sektor Awam (DLSA)
diperkenalkan melalui Pekeliling Perkhidmatan Bilangan 6 Tahun 2005. DLSA menetapkan
kepentingan pentadbir sektor awam negara untuk melengkapkan diri dengan sikap (attitude),
kemahiran (skills) dan pengetahuan (knowledge) yang bersesuaian. Program pembangunan
sumber manusia yang terancang yang berpaksikan pembangunan kompetensi dan pembelajaran
berterusan digarap bagi membolehkan pentadbir awam menguasai ketiga-tiga elemen tersebut.

ii. Dasar Pembangunan Sumber Manusia Perkhidmatan Awam (DPSM)

DPSM adalah dasar yang ditambahbaik daripada DLSA. Matlamat utama DPSM ialah
Pembangunan kompetensi pentadbir awam agar dapat memenuhi keperluan semasa serta
bersedia menghadapi cabaran akan datang. Pendekatan Model Pembangunan 3P iaitu
Pendidikan, Pendedahan dan Pengalaman merupakan teras kepada pembangunan kompetensi
pentadbir yang dirancang untuk ditingkatkan.

9.3 FUNGSI PENGURUSAN SUMBER MANUSIA

Secara am terdapat enam (6) fungsi utama HRM yang diamalkan dalam konteks sektor awam.
Perbincangan berikut memberi gambaran secara ringkas akan setiap fungsi HRM dengan
menyatakan matlamat, agensi yang bertanggungjawab dan rujukan (merujuk kepada pekeliling-
pekeliling berkaitan) dalam konteks perkhidmatan awam Malaysia.

i. Pelantikan (Perekrutan) dan Pemilihan

Pelantikan merujuk kepada proses pengambilan individu yang berkelayakan untuk mengisi
jawatan di sesebuah organisasi. Pemilihan pula ialah satu proses di mana sesebuah jabatan
memilih daripada senarai pemohon, calon yang paling layak atau berkebolehan untuk menjawat
sesuatu jawatan (Dessler, 2020). Dalam konteks Malaysia, matlamat pelantikan dan pemilihan
ialah bagi memastikan kelancaran penyampaian perkhidmatan. Ini dapat dilakukan dengan
proses pelantikan yang sistematik seperti lantikan berasaskan kepada kelayakan profesional
(merit). Terdapat tiga (3) bentuk pelantikan dalam sektor awam masa kini iaitu (i) tetap, (ii)
sementara dan (iii) kontrak.
Agensi utama di Malaysia yang amat signifikan dengan proses pelantikan dan pemilihan
pentadbir awam ialah Suruhanjaya Perkhidmatan Awam Malaysia (SPA) (1957). Perkara
144(1) Perlembagaan Persekutuan, memperuntukkan kuasa SPA seperti peruntukkan yang
dibaca seperti berikut:
"Tertakluk kepada peruntukan mana-mana undang-undang yang ada
dan kepada peruntukan Perlembagaan ini, maka adalah menjadi
kewajipan sesuatu Suruhanjaya yang dimaksudkan oleh Bahagian ini
melantik, mengesahkan, memasukkan ke dalam perjawatan tetap atau
perjawatan berpencen, menaikkan pangkat menukar dan menjalankan
kawalan tatatertib ke atas anggota-anggota bagi perkhidmatan-
perkhidmatan yang diliputi oleh bidang kuasanya."
(SPA, 2020, hlmn. 1)

Anda ingin mengenali SPA? Rujuk Buku 60 Tahun SPA di pautan ini
https://imej.spa.gov.my/dev/LaporanTahunan/Buku_60Tahun_SPA_min.pdf

2. Kemajuan Kerjaya
Menurut Pekeliling Perkhidmatan Sumber Manusia Dasar Pembangunan Sumber Manusia
Perkhidmatan Awam Versi 1.0 (2022, hlmn 2), Kemajuan Kerjaya merujuk kepada peluang
pembangunan dan peningkatan kerjaya yang ditetapkan mengikut sesuatu skim perkhidmatan.
Terdapat dua kategori kemajuan kerjaya. Pertama kemajuan kerjaya bagi pertimbangan
kenaikan pangkat. Kedua kemajuan kerjaya untuk pertimbangan selain daripada kenaikan
pangkat

3. Penilaian Prestasi
Pekeliling Perkhidmatan Sumber Manusia Dasar Pembangunan Sumber Manusia Perkhidmatan
Awam Versi 1.0 (2022, hlmn 3), mendefinisikan penilaian prestasi sebagai satu ‘pendekatan
yang digunakan bagi menilai tahap kompetensi pegawai dalam melaksanakan tugasan yang
diarahkan secara berterusan mengikut kaedah pengukuran yang ditetapkan’. Penilaian prestasi
dilakukan sebagai antara cara bagi membangunkan potensi kemajuan kerjaya pentadbir.

4. Latihan dan Pembangunan

Latihan merupakan satu alat untuk meningkatkan pengetahuan, keupayaan dan
kemahiran, serta mengubah sikap pekerja dan seterusnya meningkatkan lagi keyakinan
pekerja dalam menjalankan tugas yang lebih mencabar. Latihan dalam sektor awam
terdiri daripada kursus pendek, Latihan jangka sederhana (melebihi tiga bulan tetapi
tidak melebihi 12 bulan) dan Latihan jangka Panjang (melebihi 12 bulan (Pekeliling
Perkhidmatan Sumber Manusia Kaedah Pelantikan Pegawai Dalam Perkhidmatan
Awam Dan Urusan-Urusan Lain Berkaitan Pelantikan, 2022). Latihan dalam sektor
awam adalah penting bagi mengubah pemikiran pentadbir agar dapat menzahirkan
tingkahlaku yang lebih positif dalam menyampaikan perkhidmatan awam selaras
dengan aspirasi dan jangkaan masyarakat. Agensi-agensi yang berkaitan dengan
penawaran latihan dan pembangunan untuk pentadbir awam di Malaysia dapat dirujuk
dipautan ini https://www.malaysia.gov.my/portal/content/30494?language=my

5. Pengurusan Disiplin
Disiplin ataupun tatatertib adalah peraturan-peraturan atau tata kelakuan yang perlu dipatuhi
oleh kakitangan sektor awam. Secara keseluruhan penetapan disiplin terhadap kakitangan awam
bermalamat untuk menjamin kestabilan sektor awam dalam mencapai matlamat dasar yang
telah ditetapkan, membentuk kakitangan yang berfikiran rasional, berakhlak, dan bersopan,
membendung ketidakpatuhan terhadap undang- undang, meningkatkan profesionalisme,
neutraliti dan tindakan bias kepada mana-mana parti politik. Di dalam perkhidmatan awam,
tatatertib atau disiplin adalah berkaitan dengan tata kelakuan dan larangan yang dinyatakan
dalam Peraturan-Peraturan Pegawai Awam (Kelakuan & Tatatertib). Peraturan ini
mengandungi peraturan-peraturan dan tata kelakuan yang boleh dan tidak boleh dilakukan oleh
seseorang kakitangan awam. Sebarang perlanggaran peraturan boleh dikenakan tindakan
tatatertib oleh Lembaga Tatatertib.

6. Pampasan
Pampasan merupakan setiap bentuk faedah yang diterima oleh pekerja sebagai pulangan ke atas
kerja yang dilaksanakan (Dessler, 2020). Pampasan boleh diberi dalam bentuk wang,
perkhidmatan atau faedah-faedah lain yang sesuai. Ia merupakan satu alat yang penting untuk
menarik serta mengekalkan pekerja-pekerja yang produktif. Di dalam perkhidmatan awam,
skim pampasan penting untuk memastikan jawatan-jawatan di dalam kerajaan diisi oleh
pekerja-pekerja yang berkelayakan dan produktif. Secara umumnya pampasan boleh
dibahagikan kepada tiga bahagian yang utama, iaitu gaji dan upah, insentif, serta faedah-faedah
sampingan

9.4 PENGURUSAN SUMBER MANUSIA DI MALAYSIA

Abdullah Sanusi, Norma dan Abdul Kuddus (2003) menyatakan bahawa HRM sektor awam di
Malaysia semasa zaman penjajah British bermula dengan penubuhan pentadbiran oleh Francis
Light di Pulau Pinang pada tahun 1786. Sistem HRM yang formal dikatakan bermula melalui
penubuhan Federal Establishment Office (FEO) yang berfungsi untuk mentadbir HRM di
Negeri-negeri Melayu Bersekutu. Penubuhan Persekutuan Tanah Melayu pada tahun 1948
mengembangkan fungsi FEO keseluruh Persekutuan Tanah Melayu. Pada tahun kemerdekaan
fungsi HRM iaitu rekrutmen, kenaikan pangkat dan disiplin diletakkan di bawah pentadbiran
SPA. Pada tahun 1975 nama FEO digantikan dengan Jabatan Perkhidmatan Awam (JPA).
JPA kini berperanan sebagai agensi yang menggerakkan pentadbiran dan pengurusan
perkhidmatan awam melalui proses-proses HRM. Matlamat utama adalah bagi memastikan
perkhidmatan awam dapat disampaikan dengan cekap, diyakini dan dipercayai oleh rakyat
(JPA, 2022). Rujuk pautan ini bagi mengenali JPA https://www.jpa.gov.my/index.php?
option=com _content&view=article&id=14&Itemid=848&lang=ms.
Seperti yang telah disentuh dalam Bab 4 modul ini, Perkhidmatan awam di Malaysia
dengan merujuk kepada Perlembagaan Persekutuan Fasal 1, Perkara 132, Perlembagaan
Persekutuan menyenaraikan anggota perkhidmatan awam terdiri daripada: (i) angkatan tentera;
(ii) perkhidmatan kehakiman dan perundangan; (iii) perkhidmatan awam am Persekutuan; (iv)
pasukan polis; (v) dimansuhkan; (vi) perkhidmatan awam bersama; (vii) perkhidmatan awam
setiap satu Negeri; dan (viii) perkhidmatan pelajaran. Rujuk Kit Pengenalan Perkhidmatan
Awam: Pengenalan kepada Pegawai Awam oleh oleh Bahagian Perkhidmatan Jabatan
Perkhidmatan Awam Malaysia (2010) di pautan
https://wk.ketsa.gov.my/sites/NREDrive/dgp /Garis%20Panduan/Kit_Perkhidmatan.pdf bagi
mendapatkan maklumat lanjut berkenaan dengan HRM sektor awam di Malaysia.

9.5 KESIMPULAN
Bab ini secara ringkas telah membincangkan tentang skop HRM dalam konteks sektor awam
secara am dan dalam konteks Malaysia. Dalam mengulas konteks tersebut, bab ini telah
meneliti fungsi-fungsi utama HRM. Sekali imbas, fungsi-fungsi utama HRM kelihatan sama
seperti fungsi-fungsi pentadbiran dalam sektor swasta. Ini adalah perkara biasa, kerana perlu
diingat pentadbiran awam juga merupakan satu bentuk organisasi. Sebagai sebuah organisasi
semua aktiviti-aktiviti yang dilaksanakan bagi mencapai matlamat memerlukan pentadbiran dan
pengurusan sumber manusia yang sistematik, saintifik dan cekap. Dalam konteks pentadbiran
awam HRM adalah amat penting bagi memastikan bakat dan kepakaran anggota-anggota
perkhidmatan diraikan dalam HRM yang tersusun. Ini penting kerana kecekapoan pentadbiran
tidak sekadar bergantung kepada aspek struktur, proses atau fizikal, elemen kemanusian juga
perlu dititikberatkan kerana inilah anggota barisan hadapan yang sentiasa berhubung secara
langsung dengan rakyat.

RUJUKAN
Abdullah Sanusi, A., Norma, M. & Abdul Kuddus, A. (2003). The Malaysian Bureaucracy:
Four Decades of Development. Pearson Malaysia Sdn. Bhd.
Dessler, G. (2020). Human resource management (16th ed.). Pearson.
Farah Adilla, A.R. (2010). Human resource management. An example in the public
sector/Farah Adilla Ab Rahman.
Ingraham, P. W., & Rubaii-Barrett, N. (2007). Human resource management as a core
dimension of public administration. Foundations of Public Administration Series.
INTAN. (2006). Pentadbiran dan Pengurusan Awam Malaysia. Institut Tadbiran Awam
Negara. (INTAN). Kuala Lumpur
JPA. (2010). Kit Pengenalan Perkhidmatan Awam. Diakses melalui
https://wk.ketsa.gov.my/sites/NREDrive/dgp/Garis%20Panduan/Kit_Perkhidmatan.pdf
Pekeliling Perkhidmatan Sumber Manusia Dasar Pembangunan Sumber Manusia Perkhidmatan
Awam Versi 1.0 (2022). Diakses daripada https://docs.jpa.gov.my/docs/pp/2022/sm
/DPSM.pdf
Pekeliling Perkhidmatan Sumber Manusia Kaedah Pelantikan Pegawai Dalam Perkhidmatan
Awam Dan Urusan-Urusan Lain Berkaitan Pelantikan. (2022). Diakses daripada
https://docs.jpa.gov.my/docs/myppsm/PPSM/UP/Pelantikan/
 BAB 10

ETIKA DALAM PENTADBIRAN AWAM

OBJEKTIF
Setelah mengikuti bab ini, anda seharusnya boleh:
1. Menjelaskan maksud etika dan etika dalam pentadbiran awam dan etika pentadbir
awam.
2. Menghuraikan konsep etika dan moral
3. Mengemukakan pandangan-pandangan berkaitan etika.
4. Menghuraikan perkembangan etika pentadbiran awam dalam konteks Malaysia.
5. Membincangkan etika sebagai kawalan dalam pentadbiran awam

10.1 PENGENALAN
10.2 DEFINISI ETIKA
Menurut Encyclopedia Americana, istilah `etika’ dikatakan berasal dari istilah bahasa
Greek`ethos’, yang diterjemah ke dalam bahasa Inggeris sebagai `ethics’, adalah membawa
maksud `perwatakan’ (character). Falsafah etika menjadi teori-teori dasar berkaitan dengan
tindakan-tindakan dan tujuan yang membawa makna kepada sesuatu tindakan tersebut.
Tokoh falsafah Islam terkenal, M. Uthman El-Muhammady, menganggap etika sebagai
satu falsafah nilai atau disiplin ilmu yang mengkaji tentang moral, prinsip moral, kaedah moral,
dan tingkah laku manusia yang betul.
Di dalam Kamus Besar Indonesia, pengertian etika dibahagikan kepada TIGA, iaitu:
i. disiplin yang menjelaskan berkenaan tindakan yang baik atau tindakan yang
buruk tentang hak dan tingkah laku bermoral (berakhlak)
ii. elemen yang menjadi asas kepada nilai-nilai berkaitan dengan tingkah laku moral,
seperti kod etika
iii. sebagai nilai tentang benar dan salah yang dipegang oleh sesuatu golongan atau
masyarakat tertentu

Manakala dari segi falsafahnya, pengertian etika dibahagikan kepada TIGA bahagian,
iaitu:
i. Etika deskriptif – cabang etika yang mengkaji tentang sejarah sistem moral bagi
individu atau masyarakat
ii. Etika normatif (preskriptif) – cabang etika yang berkaitan dengan norma-norma
atau standard tingkah laku yang ditentukan
iii. Etika metaetika (melebihi) – cabang etika yang melihat amalan dan tingkah laku
 individu atau kumpulan dari sudut yang lebih luas atau ukuran etika secara umum

(M. Nasir Omar, 1986; Bartens 2003)

10.3 KONSEP-KONSEP ETIKA
1. Etika dan Undang-undang
Sebahagian dari kita mungkin agak keliru dengan istilah etika dan undang-undang. Mungkin
ada sebahagian kita pula yang menganggap kedua-dua istilah tersebut membawa konsep dan
pengertian yang sama. Sebenarnya terdapat sedikit perbezaan di antara dua istilah tersebut
dari segi pengertiannya. Etika menjadi satu peraturan dan garis panduan yang mengawal
tingkah laku manusia, yang mana baik buruknya ditentukan melalui persepsi kelompok
masing-masing. Manakala undang-undang mengawal tingkah laku manusia, hak dan
kepemilikannya, yang mana betul salahnya ditentukan melalui peraturan-peraturan bertulis.
Pelanggaran etika tidak membawa kepada hukuman secara paksaan sekiranya tidak
dikuatkuasakan oleh undang-undang. Sebaliknya, pelanggaran undang-undang akan
membawa kepada hukuman secara paksaan, dari sejumlah kecil denda hinggalah seberat
hukuman mati.
Oleh itu, dapatlah dikatakan bahawa dalam setiap undang-undang akan wujud elemen
etika yang dikuatkuasakan etika. Sebaliknya, setiap etika tidak semestinya membawa kesan
perundangan di dalamnya. Secara ringkasnya, kita boleh simpulkan bahawa mematuhi
undang-undang itu adalah wajib (compulsory), dan mematuhi etika itu adalah sukarela
(voluntary) jika tidak disertakan dengan peruntukan undang-undang tertentu.
Contoh 1:
Seksyen 32B Akta Dadah Berbahaya 1952 memperuntukkan:
`Jika seseorang didapati memiliki, mengedar atau membawa dadah berbahaya melebihi
100 gm akan dijatuhkan hukuman mati’. Peruntukan undang-undang melalui akta ini
adalah jelas, dan hukumannya juga jelas.

Contoh 2:
Amalan merokok merupakan satu tingkah laku yang dianggap tidak beretika kerana boleh
membahayakan kesihatan seseorang perokok. Akan tetapi, kita tidak boleh memaksa seseorang
perokok untuk berhenti merokok. Walau bagaimanapun, ia menjadi sesuatu undang-undang
yang wajib dipatuhi apabila kerajaan memperkenalkan larangan merokok ditempat-tempat
awam di bawah Peraturan-Peraturan Kawalan Hasil Tembakau 2004. Maka seseorang yang
didapati bersalah merokok di tempat awam akan dikenakan hukuman tertentu mengikut
peruntukan perundangan tersebut.
3. Etika dan Moral
Istilah etika sering dikaitkan dengan istilah moral. Malahan ramai yang keliru dengan kedua-
dua istilah tersebut. Sebenarnya, terdapat perbezaan asas di antara etika dan moral walaupun
dari segi konsepnya hampir sama. Etika digunakan untuk merujuk kepada tingkah laku
manusia, yang dilihat dari perspektif kumpulan atau masyarakat tertentu secara umum. Ia
melibatkan perspektif tindakan-tindakan wajar atau tidak wajar. Wajar atau tidak wajar tingkah
laku akan sama penerimaannya oleh kumpulan atau masyarakat yang sama walau di mana
sahaja mereka wujud.
Contoh
Amalan rasuah dalam perkhidmatan awam dianggap amalan yang tidak beretika
dan merupakan kesalahan dalam mana-mana perkhidmatan awam di dunia.
Perkhidmatan awam Amerika Syarikat, Britain atau Malaysia umpamanya,
mempunyai peruntukan- peruntukan peraturan tertentu untuk mengekang
pegawai-pegawai perkhidmatan awam masing-masing dari terlibat dengan gejala
berkenaan.

Moral pula digunakan untuk membincangkan aspek-aspek tingkah laku manusia yang
berkaitan dengan agama dan undang-undang sesuatu kumpulan atau masyarakat tertentu
secara khusus. Penentuan tingkah laku bermoral atau tidak bermoral akan berbeza mengikut
penerimaan budaya dan masyarakat tertentu.

Contoh
● Pasangan berbeza jantina yang tinggal bersekedudukan tanpa nikah adalah
dilarang dari sudut ajaran Islam, tetapi tidak jelas hukumnya dari agama
lain. Islam menganggap perbuatan ini sebagai haram dan tidak bermoral,
tetapi di dalam budaya lain tidak menjadi satu kesalahan.
● Undang-undang Islam berkaitan pengguguran bayi adalah berbeza dengan
undang- undang di dalam kebanyakan budaya Barat. Islam menganggap
perbuatan ini sebagai tidak bermoral dan haram jika tidak ada sebab yang
kukuh untuk menggugurkan bayi, tetapi dibenarkan dalam kebanyakan
budaya Barat

10.4 KONSEP ETIKA DALAM PENTADBIRAN AWAM

Konsep etika dalam pentadbiran awam melibatkan pelaksanaan prinsip-prinsip moral semasa
menjalankan urusan rasmi di dalam organisasi. Tumpuan adalah kepada pegawai- pegawai
awam dalam perkhidmatan awam. Ini kerana pegawai-pegawai awam adalah bertanggungjawab
secara langsung dalam mengawal dan menggunakan sumber-sumber awam, dan perlu
memastikan orang awam beroleh kesejahteraan hidup. Shafritz dan Hyde (1992) memetik
Thompson menyifatkan etika dalam pentadbiran awam sebagai salah satu spesies dalam etika
politik. Etika politik merupakan kajian yang menjelaskan aplikasikan prinsip-prinsip moral
dalam politik, dan etika dalam pentadbiran awam menjadi cabang yang datang dari teras bidang
ilmu yang sama, iaitu bidang sains politik.
Menurut Ahmad Sarji (1991), prinsip-prinsip moral adalah merujuk kepada:
● Keperluan bagi individu untuk menghormati peraturan dan tugas semasa mereka
menjalankan tugas. Ini kerana sebarang kesilapan yang berlaku boleh menjejaskan
kesejahteraan individu lain dan masyarakat
● Keperluan untuk memenuhi kehendak indvidu lain dan masyarakat semasa
melaksanakan dasar-dasar yang berkenaan
● Keperluan untuk memikul tanggung jawab untuk melaksanakan dan bertanggungjawab
akibat daripada tingkah laku oleh seseorang atau suatu profession awam terhadap
masyarakat
● Keperluan seorang anggota perkhidmatan awam untuk memahami tanggung jawab,
peranan dan perilaku sebagai seorang kaki tangan awam kerajaan.

10.5 PERANAN PENTADBIR AWAM DALAM KONTEKS ETIKA

Seseorang pegawai awam mempunyai peranan hakikinya dalam beberapa perkara seperti:

1. Keperluan untuk meningkatkan kepercayaan (trust) orang awam terhadap tindakan

kerajaan melalui organisasi dan dasar-dasar awam. Seperti yang dinyatakan oleh Lewis
dan Gilman (2005) bahawa kepercayaan orang awam boleh diwujudkan melalui
tingkah laku beretika yang ditunjukkan oleh pegawai-pegawai awam. Tingkah laku
beretika ini biasanya tertulis dalam berbagai kod etika profesional, undang-undang dan
peraturan yang perlu dipatuhi oleh setiap pegawai awam. Jika pegawai-pegawai awam
dapat mengekalkan integriti mereka, maka secara tidak langsung akan menarik orang
awam untuk menaruh kepercayaan terhadap kerajaan yang diamanahkan untuk
mengawal sumber-sumber awam.
2. Keperluan untuk mematuhi dan melaksanakan undang-undang sebagai kakitangan
awam. Autoriti kerja yang diperolehi oleh pegawai awam telah meletakkan mereka
pada kedudukan yang melebihi orang awam biasa. Terdapat undang-undang dan
 peraturan-peraturan yang menggariskan sempadan kuasa pegawai-pegawai awam untuk
menentukan misi, batas-batas pelanggan dan kehendak-kehendak kerajaan. Pegawai-
pegawai awam perlu melaksanakan dan mengikut undang-undang dan peraturan-
peraturan tersebut selaras dengan apa yang ditetapkan. Keputusan sama ada untuk
melakukan atau tidak melakukan sesuatu tindakan mestilah mengikut undang-undang
dan peraturan yang ditetapkan itu. Tindakan-tindakan beretika pegawai-pegawai awam
terletak pada sejauhmana mereka dapat mengekalkan amalan berkecuali dan tidak berat
sebelah (impartiality). Ini penting untuk mengurangkan sebarang bentuk
ketidakwajaran (improper) tingkahlaku dalam proses penyampaian perkhidmatan
kepada rakyat. Kegagalan pegawai-pegawai awam untuk mengekalkan amalan
berkecuali dan impartialiti akan dianggap melanggar undang- undang dan etika.

3. Keperluan untuk memenuhi kepentingan awam bagi pihak kerajaan. Menurut Lewis &
Gilman (2005), pegawai-pegawai awam mestilah mempunyai tingkah laku berikut:
● Menjadi pengawal kepada sumber-sumber awam
● Pelindung kepentingan awam dan memantau kebajikan awam
● Bersikap terbuka dan telus dalam membuat keputusan dan mengambil tindakan
● Mengelakkan dari melakukan salah laku, amalan tidak beretika
● Cepat bertindak (responsive) terhadap kehendak kerajaan dan orang awam
 Petikan-petikan akhbar berikut melaporkan tentang keterlibatan guru dalam
politik. Terdapat berbagai pandangan yang dilontarkan berkenaan dengan
perkara ini. Apakah pandangan tentang kebenaran untuk berpolitik dalam
kalangan guru? Ulas jawapan anda dalam konteks amalan berkecuali dan
impartialiti dengan menggunakan maklumat-maklumat daripada rujukan
berikut:

1. 22 Jan 2022 Guru, kakitangan Kemas boleh berpolitik diakses daripada

https://www.utusan.com.my/terkini/2022/01/guru-kakitangan-kemas-
sudah-boleh-berpolitik/
2. 8 Okt 2017 Tiada halangan guru aktif politik
https://www.moe.gov.my/muat-turun/penerbitan-dan-jurnal/infomedia-
bppdp/2017-7/1316-infomedia-bil-10-oktober-2017/file
3. 28 Julai 2020 Guru Boleh Aktif Politik
http://cuepacs.blogspot.com/2010/07/guru-boleh-aktif-politik.html
https://docs.jpa.gov.my/docs/pelbagai/2013/FAQ_POLITIK_PENJAWAT
_AWAM.pdf
4. 22 Jan 2022 Guru ingin aktif politik perlu tumpu akademik murid
dulu
https://www.bharian.com.my/berita/nasional/2022/01/914574/guru-
ingin-aktif-politik-perlu-tumpu-akademik-murid-dulu
5. 23 Jan 2022 Garis panduan benar guru, kakitangan Kemas aktif
politik perlu dibentangkan https://malaysiagazette.com/2022/01/23/garis-
panduan-benar-guru-kakitangan-kemas-aktif-politik-perlu-dibentangkan/
6. Pekeliling Perkhidmatan, Bilangan 9 Tahun 2010, Permohonan Mengambil
Bahagian Dalam Aktiviti Politik Pegawai Perkhidmatan Pendidikan
Siswazah (PPPS) Gred DG41 hingga DG48 yang Bertugas di Institusi
Pendidikan Kementerian Pelajaran Malaysia (KPM)
https://docs.jpa.gov.my/docs/pp/2010/pp092010.pdf

10.6 NILAI-NILAI PENTADBIR AWAM

Sebagai seorang diberi amanah untuk mengawal dan menggunakan sumber-sumber awam,
pegawai-pegawai awam perlu menjunjung beberapa nilai asas semasa menjalankan tanggung
jawab masing-masing. EMPAT nilai asas pentadbir awam adalah:

1. Nilai-nilai Demokratik (Democratic Values)

Nilai-nilai demokratik merupakan nilai asas yang menjadi kerangka kepada perkhidmatan
awam. Di dalam kerangka inilah letaknya prinsip-prinsip demokratik seperti memastikan tidak
berat sebelah, keadilan, kebebasan, kesamarataan, keluhuran undang-undang,
bertanggungjawab dan akauntabiliti. Tujuan menjunjung nilai-nilai demokratik adalah bagi
melindung hak-hak orang awam/rakyat secara keseluruhan

2. Nilai-nilai Profesional (Professional Values)

Nilai-nilai professional adalah merujuk kepada nilai-nilai yang datang bersama keupayaan dan
kelayakan seseorang pegawai awam. Setiap pegawai awam adalah dituntut supaya memiliki
kualiti-kualiti professional seperti kompeten, kecemerlangan, berkualiti, cekap, objektiviti,
memenuhi merit dan tidak berat sebelah.
Setiap pekerja awam perlu melaksanakan tanggung jawab masing-masing mengikut
undang-undang dan peraturan yang telah ditetapkan. Masing-masing juga perlu mempamerkan
kebolehan dan kepakaran bagi menggambarkan imej sektor awam dari kaca mata pihak luar
terutamanya orang awam.

3. Nilai-nilai Etika (Ethical Values)

Nilai-nilai etika adalah merujuk kepada tingkah laku yang wajar dan tidak wajar dipamerkan
sebagai pegawai awam. Seseorang pegawai awam haruslah pandai membezakan kedudukannya
sebagai seorang pegawai awam berbanding individu lain. Pegawai awam juga harus dapat
membezakan di antara tanggung jawab awam dan kehendak peribadi. Segala konflik, keputusan
dan tindakan harus ditangani mengikut kehendak dan kepentingan awam.

4. Nilai-nilai Hubungan Manusia (People Values)

Nilai-nilai hubungan manusia adalah merujuk kepada penampilan sikap dan tingkah laku
seseorang yang berada di dalam tanggung jawab tertentu. Seseorang pegawai awam perlu
pandai mempamerkan rasa tunjuk hormat, adil dan saksama, serta sopan santun semasa
melaksanakan urusan dengan rakan sejawat dan orang awam. Pegawai awam juga perlu
sentiasa dapat menunjukkan sikap keterbukaan dan menghormati semua diversiti dalam
persekitaran tempat kerja, terutamanya orang awam yang mempunyai berbagai latar belakang

10.7 KAWALAN ETIKA DALAM PERKHIDMATAN AWAM MALAYSIA

Pegawai-pegawai awam Malaysia dilantik oleh kerajaan ke dalam perkhidmatan awam
Malaysia. Sebagai badan yang melaksanakan fungsi dan tanggung jawab pentadbiran awam
bagi pihak kerajaan, perkhidmatan awam Malaysia adalah tertakluk kepada berbagai garis
panduan, undang-undang dan peraturan kerajaan. Di Malaysia, kawalan berkaitan etika pegawai
awam adalah tertakluk kepada satu peruntukan yang dikenali sebagai Perintah-Perintah Am
Bab D, `Peraturan-Peraturan Pegawai Awam (Kelakuan dan Tatatertib). Kuat kuasa peruntukan
ini adalah berdasarkan Perkara 132(2) Perlembagaan Persekutuan berkaitan dengan
perkhidmatan awam Malaysia.
Peruntukan Perintah Am Bab ‘D’ ini adalah mengenai kelakuan dan tata tertib yang
seharusnya dipatuhi atau dihindari oleh penjawat awam. Pelanggaran terhadap perintah ini
boleh menyebabkan seseorang penjawat awam itu boleh dikenakan tindakan tatatertib seperti
tahan gaji, diturunkan pangkat atau dibuang kerja.
1. Rujuk buku Etika Perkhidmatan Awam yang diterbitkan oleh INTAN
(2021) http://www.psp.edu.my/pspweb/files/staf/Etika%20Perkhidmatan
%20Awam%202021_30jun2021_210716_231504.pdf. Kenal pasti apakah
nilai-nilai etika dianjur untuk diamalkan dalam kalangan pentadbir awam.
2. Rujuk Tatacara Tindakan Tatatertib Tatakelakuan Dalam Perkhidmatan
Awam. Diakses Daripada
https://imej.spa.gov.my/dev/pdf/bukuTatatertib/BukuTatatertibSPA_Portal
V2.pdf bagi memahami tentang tatacara Tindakan tatatertib sebagai antara
kawalan etika dalam perkhidmatan awam.

10.8 KESIMPULAN
Bab ini telah menghuraikan konsep etika dan konsep etika dalam konteks pentadbiran awam.
Dalam menghuraikan etika dalam konteks pentadbiran awam, bab ini mendapati bahawa
elemen etika diinstitusikan secara sistematik melalui struktur, proses dan penerapan nilai-nilai
baik dan cemerlang kepada para pentadbir. Penginstitusian etika adalah amt penting bagi
membolehkan semua rakyat benar-benar mendapat manfaat perkhidmatan yang sebenar. Dalam
konteks pentadbiran awam, nilai berkecuali dan impartialiti merupakan nilai yang amat
diutamakan bagi menjamin penyampaian perkhidmatan yang lebih baik kepada rakyat.
 BAB 11

PEMBAHARUAN, CABARAN DAN ISU-ISU SEMASA

DALAM PENTADBIRAN AWAM

11.1 PENGENALAN

Bab akhir dalam modul ini akan membincangkan tentang konsep perubahan atau reformasi
pentadbiran awam. Perubahan pentadbiran awam sentiasa berterusan bagi memastikan
pentadbiran awam dapat dioperasikan dengan cekap setara dengan keperluan semasa. Untuk itu,
bab ini akan membincangkan tentang konsep-konsep perubahan pentadbiran, bentuk-bentuk
perubahan pentadbiran, faktor yang mendorong kepada perubahan pentadbiran. Bab ini
kemudiannya membincangkan tentang isu-isu dan cabaran perubahan pentadbiran dalam
konteks pentadbiran awam di Malaysia.

11.2 PEMBAHARUAN (REFORMASI) DALAM PENTADBIRAN AWAM

1. Definisi-definisi Pembaharuan Pentadbiran Awam
Berikut ialah definisi-definisi yang berkaitan dengan pembaharuan / reformasi pentadbiran
awam:
1. kepelbagaian proses
2. perubahan sektor awam dari segi struktur, dan proses bagi meningkatkan kecekapan
pentadbiran
3. dirujuk sebagai perubahan-perubahan samada perubahan dalam skala kecil (minor)
kepada perubahan dalam skala besar yang melibatkan perubahan terhadap tadbir urus
dan pengurusan dan pindah milik
4. perubahan berkaitan dengan perubahan indikator prestasi bagi penambahbaikan
perkhidmatan satu perubahan yang melibatkan hubungan di antara kerajaan dengan
rakyat
5. semua penambahbaikan dalam pentadbiran dan pengurusan
6. penambahbaikan pentadbiran dalam krisis tertentu
 7. cadangan-cadangan bagi penambahbaikan kerajaan
8. perubahan terancang bagi mengubah struktur dan proses birokrasi, dan tingkahlaku
penjawat awam bagi tujuan peningkatan pentadbiran dan pencapaian dasar-dasar
kerajaan.
(Abdullah Sanusi, Norma & Abdul Kuddus, 2003; European
Commission, 2009; IEG-World Bank, 2008; IGI Global 2018)

1. Kenalpasti kata kunci-kata kunci berkenaan dengan pembaharuan

pentadbiran awam, dan ulas makan pembaharuan pentadbiran awam dengan
menggunakan ayat anda sendiri.
2. Artikel ini Reformasi Pentadbiran Dari Perspektif Ketua Setiausaha
Kementerian: Satu Penelitian mengupas maksud perubaan dalam
pentadbiran awam dalam kalangan Ketua Setiausaha Kementerian (diakses
daripada https://ir.uitm.edu.my/id/eprint/54945/1/54945.pdf). Berdasarkan
artikel ini ulas maksud perubahan pentadbiran.

2. FAKTOR-FAKTOR YANG MENYUMBANG KEPADA PERUBAHAN

PENTADBIRAN AWAM
Pembaharuan pentadbiran awam dilaksanakan atas beberapa faktor. Faktor paling utama ialah
untuk meningkatkan kecekapan pentadbiran dalam merealisasikan pencapaian matlamat-
matlamat dasar awam. Paling utama adalah untuk memastikan manfaat pentadbiran awam
dapat dinikmati secara adil dan saksama oleh majoriti rakyat. Ini mendorong kepada proses
modernisasi pentadbiran awam yang melibatkan perubahan struktur, proses dan tingkahlaku.
Kedua, sifat pentadbiran awam yang dinamik menjadikan sektor ini fleksibel untuk berubah
selaras dengan perkembangan semasa. Ketiga, perubahan pentadbiran ada ketikanya berlaku
disebabkan oleh permintaan daripada badan-badan pemberi bantuan dana antarabangsa sebagai
satu usaha memastikan perubahan dilakukan selaras dengan pinjaman yang diperolehi oleh
sesebuah negara,
Tria dan Valotti (2016) dalam penelitian mereka terhadap kajian-kajian dalam konteks
pembaharuan pentadbiran awam menyatakan bahawa terdapat sekurang empat (4) faktor yang
mendorong kepada perubahan pentadbiran awam. Empat faktor tersebut ialah:
1. persekitaran di mana kerajaan beroperasi menjadi semakin tidak stabil yang menuntut
perubahan di pihak pentadbir. Dalam konteks ini Tria dan Vilotti (2016) cuba untuk
menerangkan perubahan paradigma pentadbiran awam yang berubah daripada
pentadbiran awam lama (traditional public administration) kepada pengurusan awam
baru (new public management) dan perkhidmatan awam baru (new public service / open
 government / governance). (Rujuk bacaan ini Learning from Our Mistakes: Public
Management Reform and the Hope of Open Government oleh Alex Ingrams, Suzanne
Piotrowski, & Daniel Berliner (2020) di pautan https://doi.org/10.1093/ppmgov/gvaa
001)
2. Proses globalisasi dan pengantarabangsaan memerlukan pentadbiran untuk memberi
respons yang relevan dengan keperluan tempatan, serantau dan antarabangsa
3. Kekurangan sumber turut mendorong perubahan pentadbiran. Kekurangan sumber
mendorong pentadbiran untuk menggunakan pakai alternatif penyampaian dasar yang
berbeza daripada sebelumnya
4. Peningkataan jangkaan rakyat terhadap kualiti penyampaian perkhidmatan pentadbiran
turut mendorong kepada perubahan pentadbiran.

11.3 TIGA BENTUK PERUBAHAN PENTADBIRAN

Para sarjana menyatakan perubahan pentadbiran awam boleh dikategorikan kepada tiga (3)
bentuk, iaitu:
1. perubahan pentadbiran berpaksikan struktur
2. perubahan pentadbiran berpaksikan proses
3. perubahan pentadbiran berpaksikan tingkah laku

Perubahan pentadbiran berpaksikan struktur dirujuk oleh Ahmad Faiz dan Kartini Aboo (2020)
sebagai hard reform. Manakala perubahan pentadbiran dalam bentuk proses dirujuk sebagai sift
reform yang menekankan kepada peningkatan dan pemerkasaan proses-proses dan para
pentadbir. Jadual 11.1 memaparkan secara ringkas maksud ketiga-ketiga bentuk perubahan
pentadbiran awam.
Jadual 11.1 Bentuk-bentuk Perubahan Pentadbiran Awam
● Perubahan yang biasanya berskala besar (makro).
Peru ● bermatlamat untuk meningkatkan kecekapan agensi-agensi awam dalam
baha penyampaian perkhidmatan melalui pengurangan duplikasi fungsi antara
n jabatan, pendefinasian semula tanggungjawab, pengurangan karenah birokrasi,
Stru penstrukturan semula agensi-agensi awam.
ktur ● melibatkan penubuhan agensi-agensi awam yang baru, penyusunan semula
kementerian-kementerian atau jabatan-jabatan dalam birokrasi kerajaan.
Peru ● biasanya melibatkan perubahan berskala kecil (mikro) di peringkat yang lebih
baha kecil.
n ● contoh perubahan aliran kerja penambahbaikan kepada sistem dan prosedur
Pros kerja dalam organisasi,
es ● diperlukan lantaran perubahan struktur
 ● bermatlamat untuk membudayakan nilai-nilai pentadbir yang berkualiti,
Peru
cemerlang dan kompeten agar pentadbir lebih professional, cekap tinggi moral
baha
dan etika, dan penguasaan amalan neutraliti dan impartialiti.
n
● terbahagi kepada dua:
Ting
(i) peningkatan personel (ii) penambahbaikan sikap dan tingkahlaku kakitangan
kah
(pp. 29-3 1)
laku
Sumber: Ahmad Atory, 1998; Muhammad Ali (2009)

11.4 PERUBAHAN PENTADBIRAN AWAM DI MALAYSIA

Perubahan pentadbiran awam bukan satu perkara asing di Malaysia. Penelitian-penelitian
terhadap perubahan pentadbiran negara, mendapati bahawa perubahan pentadbiran awam di
Malaysia dibuat selaras dengan keperluan semasa. Pengenalan perubahan pentadbiran awam di
Malaysia ditandai dengan Laporan Montgomery-Esman yang bertajuk Development
Administration in Malaysia diterbitkan pada tahun 1966 melalui kajian oleh John Montgomery
dari Universiti Harvard dan Profesor Esman daripada Universiti Pittsburgh (Ahmad Faiz &
Kartini Aboo, Muhammad Ali, 2009). Bagi meningkatkan kecekapan pentadbiran, laporan
tersebut mengusulkan penyusuan semula pentadbiran dengan mengambil kira saranan-saranan
berikut:
1. Penubuhan Unit Pembangunan Pentadbiran (Development Administrative Unit – DAU)
bertanggungjawab untuk menjalankan kajian dan mengusulkan cadangan-cadangan
penambahbaikan pentadbiran negara. Pada tahun 1986, nama Unit Pemodenan Tadbiran
dan Perancangan Pengurusan Malaysia (MAMPU) menggantikan nama DAU.
2. Penubuhan jabatan yang menguruskan urusan sumber manusia iaitu Jabatan
Perkhidmatan Awam
3. Penubuhan Institut Latihan Awam Negara (INTAN) sebagai pusat untuk menyediakan
Latihan kepada pentadbir awam 1972, dan
4. Penggunaan sistem Belanjawan Prestasi oleh kerajaan pusat 1969

Perubahan pentadbiran yang dicadangkan oleh Laporan Montgomery-Esman disifatkan sebagai

perubahan pentadbiran dalam bentuk struktur atau hard reform atau reformasi berbentuk
struktur (Ahmad Faiz & Kartini Aboo, 2020). Perubahan pentadbiran ini disusuli dengan
perubahan-perubahan struktur, proses dan tingkah laku yang lain. Ini termasuk:
1. Dasar Penswastaan
Dasar Penswastaan telah dilancarkan pada bulan Mac 1983 oleh Y.A.B. Perdana Menteri, Dato’
Seri Dr. Mahathir Mohamad. Dasar ini bertujuan untuk memindahkan kepentingan atau
pelaburan kerajaan yang tertentu kepada sektor swasta. Rasional penswastaan adalah kerana
sektor swasta adalah didapati lebih cekap dan bermotivasi di dalam memberi perkhidmatan dan
meningkatkan ekonomi sesebuah negara. Di samping itu, dasar ini juga bertujuan untuk
mengurangkan saiz kakitangan awam yang didapati terlalu ramai yang mengakibatkan
peningkatan perbelanjaan mengurus kerajaan. Oleh itu, objektif dasar ini adalah untuk (INTAN,
1992:83):
(i) Mengurangkan beban kerajaan melalui pemindahan sebahagian daripada
perkhidmatan yang diberikan oleh kerajaan kepada sektor swasta;
(ii) Meninggikan kecekapan dan penghasilan kerja kerana perkhidmatan sektor
swasta bermotifkan keuntungan dan tidak terbelenggu oleh karenah birokrasi
untuk membuat sebarang keputusan;
(iii) Menggalakkan pertumbuhan ekonomi iaitu hasil daripada kutipan cukai
daripada sektor swasta yang kemudiannya dapat digunakan untuk
pembangunan yang lain;
(iv) Mengagihkan sumber secara lebih cekap melalui persaingan- persaingan
yang lebih sengit di antara syarikat-syarikat yang diswastakan kerana
sumber-sumber terhad boleh diagihkan melalui pasaran terbuka; dan
(v) Mempercepatkan pencapaian hasrat Dasar Ekonomi Baru (DEB) melalui
penswastaan kepada pengusaha-pengusaha Bumiputera.
(Bacaan tentang Penswastaan boleh rujuk Public Sector Reform in Malaysia – Addressing the Inequalities? Nik
Rosnah Wan Abdullah di pautan http://eprints.um.edu.my/11315/1/Rosnah_Wan_Abdullah-WGIII.pdf ).

2. Pengecilan Saiz Perkhidmatan Awam

Dalam konteks pentadbiran awam, pengecilan saiz bermaksud suatu proses yang cuba
menentukan jumlah pekerja yang tepat berdasarkan kemahiran, kebolehan, dan tahap minimum
pekerja yang diperlukan dalam memberikan perkhidmatan yang terbaik kepada pelanggan.
Dasar ini telah diberi penekanan sejak tahun 1989 apabila kerajaan membuat keputusan
supaya pertambahan saiz Perkhidmatan Awam dikawal kepada 0.53 peratus setahun bagi
tempoh 1989 hinggalah 1995 (Ahmad Sarji, 1996, hlmn. 23). Pelaksanaan dasar ini adalah
berpandukan kepada prinsip bahawa pengurangan jawatan dibuat ke atas aktiviti- aktiviti
tertentu dengan tidak menjejaskan bidang pembangunan. Dua prinsip yang digunakan untuk
melaksanakan dasar ini adalah dengan cara pengurangan secara terpilih, iaitu melibatkan
bidang-bidang tertentu sahaja dan juga pemansuhan atau pengurangan jawatan yang tidak
menjejaskan peluang-peluang kenaikan pangkat (Urusetia PANEL, 1989:82). Terdapat DUA
(2) prinsip pengecilan saiz yang dibuat iaitu:
1. pengurangan secara terpilih yang melibatkan bidang-bidang tertentu
2. pemansuhan atau pengurangan jawatan yang tidak menjejaskan peluang kenaikan
pangkat

Usaha ini masih lagi diteruskan dengan melihat kepada perjawatan yang tidak relevan dan
penambahbaikan kepada perjawatan yang sedia ada.

Anda boleh merujuk kepada hansad Parlimen yng membincangkan perkara ini
(https://www.parlimen.gov.my/files/hindex/pdf/KKDR-27032019.pdf) dan juga
keratan akhbar yang membincangkan tentang usaha pengecilan saiz
yang dilakukan
https://www.bharian.com.my/berita/nasional/2019/08/596164 /saiz-
perkhidmatan-awam-malaysia-masih-ideal)

3. Dasar Persyarikatan Malaysia

Dasar Persyarikatan Malaysia yang diperkenalkan oleh kepimpinan Tun Dr. Mahathir dalam
tahun 1983 adalah bertujuan untuk memupuk kerjasama erat di antara sektor awam dan sektor
swasta. Kedua-dua sektor ini seharusnya saling membantu untuk mempertingkatkan lagi
ekonomi dan perindustrian negara ke tahap arena antarabangsa. Adalah didapati negaranegara
maju Asia seperti Jepun, Korea Selatan dan Taiwan berjaya di peringkat antarabangsa kerana
mereka berjaya mewujudkan kerjasama yang erat di antara kedua-dua sektor tersebut. Dengan
adanya kerjasama yang erat di antara kedua-dua sektor akan dapat mewujudkan satu suasana
yang lebih menggalakkan bagi para usahawan untuk menceburkan diri dalam projek-projek
perindustrian serta mampu bersaing di peringkat antarabangsa.

4. Pembudayaan Kualiti Penjawat Awam

Kerajaan sentiasa berusaha memperkenalkan langkah-langkah yang perlu dalam meningkatkan
perkhidmatan awam yang disampaikan kepada orang awam. Ia merupakan sebahagian usaha
yang berterusan oleh pihak kerajaan.
i. Program Pembudayaan Penjawat Awam dengan Nilai-nilai Cemerlang
Usaha-usaha pembaharuan struktur Pentadbiran Awam melalui dasar- dasar yang diperkenalkan
tidak akan mendatangkan hasil sekiranya kakitangan awam tidak bersedia untuk melaksanakan
dasar-dasar tersebut. Oleh itu, satu usaha untuk membudayakan kakitangan awam dengan nilai-
nilai cemerlang telah dilaksanakan.
Rujuk buku Etika Perkhidmatan Awam yang diterbitkan oleh INTAN (2021)
http://www.psp.edu.my/pspweb/files/staf/Etika%20Perkhidmatan%20Awam
%202021_30jun2021_210716_231504.pdf. Kenal pasti apakah nilai-nilai etika
dianjur untuk diamalkan dalam kalangan pentadbir awam.

ii. Program Meningkatkan Kualiti Perkhidmatan Awam

Selain daripada program pembudayaan dengan nilai-nilai cemerlang, pentadbir awam juga
diserapkan dengan program peningkatan kualiti. Matlamat program ini ialah meningkatkan
kecekapan dan perkhidmatan kepada pelanggan, di samping menyediakan perkhidmatan yang
berkualiti. Usaha kerajaan ini dapat meningkatkan prestasi dan fungsi yang sepatutnya
dilakukan oleh kerajaan dalam menyampaikan perkhidmatan yang baik kepada orang awam.
Antara program-program yang dilaksanakan, iaitu Perkhidmatan Berorientasikan Pelanggan,
Peningkatan Sistem dan Prosedur Kerja, dan Penggunaan Teknologi Maklumat, Pengurusan
Kualiti Menyeluruh (TQM), penyediaan perkhidmatan kaunter yang berkualiti, dan pelaksanaan
Piagam Pelanggan.
 Perubahan-perubahan pentadbiran awam juga boleh diteliti melalui era
pentadbiran Perdana Menteri yang berbeza.

1. Bincangkan perubahan-perubahan pentadbiran oleh Tun Dr Mahathir yang

dibincangkan dalam artikel ini Reformasi Pentadbiran Awam di Malaysia
pada Masa Kepemimpinan Tun Mahathir (diakses daripada
https://media.neliti.com/media/publications/242478-reformasi-pentadbiran-
awam-di-malaysia-p-5159d2ea.pdf)

2. Berdasarkan artikel-artikel berikut, ulas perubahan-perubahan pentadbiran

yang diperkenalkan oleh Tun Abdullah
i. Public Administration in Malaysia: Reformation under Abdullah Ahmad
Badawi dipautan https://so04.tci-thaijo.org
ii. Islam Hadhari: Suatu Kesinambungan Dasar Penerapan Nilai-Nilai Islam
selepas Era Tun Dr. Mahathir Mohamad dipautan
http://repo.uum.edu.my/id/eprint/11949/1/1a.pdf
3. Artikel yang bertajuk Malaysia’s Governance Reforms under PM Najib
Razak (2017) memperihalkan tentang pentadbiran oleh Dato’ Seri Najib
Razak. Ulas perubahan pentadbiran di bawah era Dato’ Seri Najib Razak.
Artikel tersebut boleh diperoleh daripada pautan ini http://e-
journal.president.ac.id/presunivojs/index.php/AEGIS/article/view/244/129

11.5 ISU-ISU SEMASA DALAM PENTADBIRAN AWAM DI MALAYSIA

Dalam abad ke-21, perubahan-perubahan persekitaran mewujudkan banyak isu-isu pentadbiran

dan pengurusan yang perlu dihadapi dengan sistematik menuntut kepada perubahan
pentadbiran. Isu-isu tersebut merangkumi aspek:

i. Konsep Perkongsian Pintar (Smart Partnership)

Konsep perkongsian pintar yang telah dilaksanakan di bawah Dasar Persyarikatan Malaysia
(Malaysia Incorporation) (1983) dilihat perlu diperkukuhkan dalam keadaan pengoperasian
negara mula meraikan struktur kerajaan terbuka (open government) atau governans. Struktur
governans menitikberatkan elemen penyertaan rakyat dalam proses pembuatan dan
penggubalan dasar-dasar kerajaan. Kebanyakan negara-negara maju seperti Amerika Syarikat
dan England telah lama melibatkan penyertaan rakyat dalam menjayakan polisi kerajaan
(Darling, 1984). Banyak program- program kerajaan yang melibatkan kepentingan rakyat
secara langsung seperti program alam sekitar, pembinaan lebuh raya, dan pembinaan
empangan. Sehubungan dengan itu, penglibatan rakyat dalam memberikan input-input kepada
pelaksanaan projek tersebut tentulah boleh mengurangkan masalah dan konflik yang mungkin
timbul akibat daripada ketidakpuasan hati rakyat terhadap projek tersebut. Persoalan yang perlu
difikirkan ialah bagaimanakah bentuk penglibatan yang boleh dimainkan oleh rakyat dalam
usaha menjayakan sesuatu projek kerajaan.
ii. Penggunaan Teknologi Maklumat

Kerajaan melalui pentadbiran awam telah diminta memainkan peranan penting ke arah
menggalakkan penggunaan teknologi maklumat dalam jabatan-jabatan kerajaan di seluruh
Malaysia. Konsep kerajaan berelektronik, sekolah bestari, dan satu tempat perhentian (one-stop
center), di mana pelanggan boleh menguruskan banyak urusan seperti memperbaharui lesen
kenderaan, membayar bil elektrik, air, dan telefon, dan membayar cukai pendapatan di satu
tempat sahaja adalah di antara beberapa contoh pelaksanaan teknologi maklumat dalam
organisasi awam di negara ini. Selain itu, penggunaan perkhidmatan atas talian (online
transactions) merupakan langkah drastik kerajaan ketika menghadapi pandemik COVID-19.
Penggunaan aplikasi tertentu dalam berurusan dengan kerajaan mampu dilaksanakan bagi
mengawal penularan COVID-19 dengan cara mengurangkan pergerakan orang awam dalam
melakukan transaksi dengan kerajaan. Contoh aplikasi yang digunakan seperti aplikasi JPJ eQ
dalam berurusan dengan Jabatan Pengangkutan Jalan; pendaftaran syarikat dan perniagaan
secara atas talian yang diperkenalkan oleh Suruhanjaya Syarikat Malaysia (e-Biz online);
penggunaan aplikasi MySejahtera dalam merekod dan memperincikan penularan pandemic
COVID-19.

iii. Kerajaan Elektronik (e-government)

Konsep kerajaan berelektronik (electronic government) akan mampu mengurangkan karenah
birokrasi dan seterusnya dapat meningkatkan lagi mutu perkhidmatan yang ditawarkan kepada
masyarakat. Di samping itu, pelaksanaan konsep ini juga boleh meningkatkan tahap ketelusan
prosedur pentadbiran awam dan memudahkan proses komunikasi antara agensi-agensi kerajaan
dengan pelanggan-pelanggan (Anuar, 1997). Pelaksanaan konsep ini mempunyai beberapa
kebaikan, iaitu:
1. mengurangkan penggunaan kertas kerana hubungan antara satu jabatan dengan jabatan
yang lain akan dibuat melalui sistem teknologi maklumat seperti e-mel berbanding
melalui surat.
2. meningkatkan produktiviti di sektor awam kerana kerja- kerja adalah lebih bersifat
automasi daripada manual dan ini mengurangkan kesalahan dan pembaziran di dalam
 tugas. Keberkesanan dan kecekapan kerja juga mudah dicapai melalui sistem
komunikasi yang bebas dan terbuka di antara jabatan-jabatan kerajaan.
3. memudahkan pelanggan berurusan secara terus dengan agensi-agensi kerajaan yang
diperlukan. Melalui satu pusat pembayaran, pelanggan-pelanggan boleh terus
menyelesaikan bil elektrik, air, telefon, dan lain-lain lagi tanpa perlu berurusan dengan
agensi-agensi terbabit secara berasingan.

4. Waktu Kerja Anjal (Flexible Working Hours)

Waktu Kerja Anjal diperkenalkan oleh kerajaan bagi menggantikan waktu kerja berjadual.
Ianya diperkenalkan sebagai usaha memberi ruang kepada penjawat awam untuk mempunyai
fleksibiliti dalam memenuhi tempoh waktu bekerja (Rujuk Pekeliling Perkhidmatan 05/2019).
Pekeliling ini memberi tumpuan kepada DUA (2) jadual kerja iaitu waktu kerja anjal dan waktu
kerja berjadual untuk memberi fleksibiliti untuk merekod kehadiran ke tempat kerja (clock in
for work). Usaha kerajaan ini bertujuan memberi ruang kepada penjawat awam untuk
mengimbangi antara waktu bekerja dan masa bersama keluarga.

5. Perubahan Demografi Pekerja (Diversity)

Kajian yang dijalankan oleh sebuah institut di Amerika Syarikat menunjukkan bahawa
demografi pekerja akan bertukar dan komposisi pekerja di kebanyakan organisasi sama ada
awam mahupun swasta yang terdiri daripada pekerja lelaki akan bertukar corak. Sekarang,
wanita telah mula memainkan peranan yang penting dalam pembangunan negara. Di dalam
konteks Malaysia, ramai wanita telah memegang jawatan penting seperti pengetua sekolah,
pengarah, dan ketua-ketua jabatan. Fenomena ini tidak wujud pada tahun 1970-an dan awal
1980-an. Di samping peranan yang semakin penting, pekerja wanita juga sekarang merupakan
kumpulan yang terbesar bekerja di dalam sektor perkilangan. Fenomena diversity ini juga telah
menimbulkan banyak masalah di dalam organisasi. Sebagai contoh, banyak kes-kes yang
melibatkan penindasan, ketidaksamaratan dalam proses kenaikan pangkat, glass ceiling,
dan gangguan seks.
Cross (1996) di dalam artikelnya “Managing Diversity: A Continuous Process of
Change” telah mengenal pasti lima kesan utama akibat kegagalan organisasi menguruskan
persoalan diversiti dengan berkesan, iaitu:
● Organisasi mengalami kerugian besar kerana gagal memastikan pekerja-pekerja wanita dan
minoriti yang berpotensi tinggi kekal di dalam organisasi mereka;
● Terdapat pertambahan rungutan dan tindakan undang- undang terhadap organisasi
yang mengamalkan dasar diskriminasi;
● Kegagalan mengiktiraf kumpulan wanita dan minoriti telah mewujudkan suasana
persekitaran kerja yang tegang terutama di antara pekerja minoriti dan bukan
minoriti;
● Organisasi telah mengalami penurunan dalam produktiviti akibat ingin
mengekalkan status quo; dan
● Organisasi yang gagal menguruskan isu diversiti akan mengurangkan keupayaan
untuk merekrut calon-calon minoriti yang sangat berbakat danberkebolehan.

Berikut adalah artikel-artikel berkaitan dengan isu-isu demografi dalam sektor

awam. Ulas isu-isu tersebut.

1. Cadangan naikkan had umur persaraan penjawat awam perlu kajian

menyeluruh diakses daripada
https://www.utusan.com.my/terkini/2021/11/cadangan-naikkan-had-umur-
persaraan-penjawat-awam-perlu-kajian-menyeluruh/
2. Penjawat awam tertekan, ada yang miliki kad psikiatri: Cuepacs. Diakses
daripada
https://www.sinarharian.com.my/article/18863/BERITA/Nasional/Penjawat-
awam-tertekan-ada-yang-miliki-kad-psikiatri-Cuepacs
3. Taska di tempat kerja jadi keperluan utama. Diakses daripada
https://www.sinarharian.com.my/article/30019/EDISI/Pahang/Taska-di-
tempat-kerja-jadi-keperluan-utama
4. Lgbt Dilarang Pohon Jawatan Dalam Kerajaan. Diakses daripada
https://api.hmetro.com.my/global/2019/11/520689/lgbt-dilarang-pohon-
jawatan-dalam-kerajaan
11.6 CABARAN PENTADBIRAN AWAM
Pentadbiran awam sentiasa berhadapan dengan cabaran semasa dan perlu peka kepada
perubahan persekitaran yang berlaku. Walaupun cabaran-cabaran ini memerlukan jalan
penyelesaian yang baik, pentadbiran awam perlu bersifat proaktif dalam menjangkakan
masalah-masalah yang bakal dihadapi dan cara mengatasi dengan lebih berkesan. Antara
cabaran yang perlu dihadapi ialah:

1. Cabaran Teknologi yang Pesat

Kerajaan Malaysia sentiasa berusaha memberi perkhidmatan yang terbaik melalui aplikasi
kerajaan elektronik. Namun begitu, kita juga berhadapan dengan cabaran Revolusi Industri 4.0
(IR4.0), Internet of Things (IOT) dan Artificial Intelligence (AI). Semasa pandemik COVID-
19, fenomena pembelajaran atas talian (online learning) dan remote learning, mesyuarat secara
maya (virtual meeting), public webinar dan sebagainya memberi cabaran baru khususnya
kepada penjawat awam seperti golongan pendidik yang perlu menggunakan pendekatan baru ini
bagi memastikan tugas dan tanggungjawab dijalankan sebaik mungkin. Usaha kerajaan
memberi penekanan kepada meningkatkan kemahiran dan keupayaan penjawat awam dalam era
digital perlu diberi keutamaan oleh pihak kerajaan.
Untuk mengetahui lebih lanjut usaha kerajaan dalam aspek digital ini, boleh melayari laman

web berikut:

● MyGOV - Perkhidmatan Digital Keseluruhan Kerajaan (malaysia.gov.my)

● MyGOV - Pendigitalan Norma Baharu (Pasca-Covid) (malaysia.gov.my).
● PowerPoint Presentation (epu.gov.my)

2. Rasuah
Masalah-masalah etika atau moral terutamanya rasuah, adalah masalah yang paling serius
berlaku, terutama di kalangan pentadbiran awam di negara-negara membangun seperti Nigeria,
Filipina, Indonesia, Thailand, dan Malaysia. Leslie Palmer mengaitkan fenomena ini kepada
tiga perkara, iaitu gaji yang rendah, peluang yang besar untuk penyalahgunaan kuasa, dan
peraturan yang longgar (Tasie, 1997). Tilman (1985) turut bersetuju dengan pandangan ini, di
mana menurut beliau, amalan rasuah hanya akan wujud jika seseorang individu merasakan
bahawa tidak akan dikenakan sebarang tindakan akibat daripada perbuatannya (Tasie, 1997).
Malaysia juga tidak ketinggalan dalam menghadapi gejala rasuah. Ramai kakitangan
awam termasuk yang berjawatan tinggi telah ditangkap dan dikenakan tindakan kerana
melakukan penyelewangan ketika melakukan tugas. Walaupun terdapat peraturan-peraturan
yang mengawal tingkah laku kakitangan awam seperti Perintah Am B, Pekeliling-pekeliling,
Akta Rahsia Rasmi 1972 dan Akta Suruhanjaya Pencegahan Rasuah Malaysia 2009 (Akta
SPRM2009) (Akta 694) namun masih terdapat di kalangan kakitangan awam yang terus
melakukan rasuah. Gejala rasuah ini terutamanya dalam kalangan penjawat awam. Meningkat
yang mana terdapat 221 kes tangkapan kes rasuah bagi tahun 2020 dan ianya telah meningkat
kepada 417 kes tangkapan rasuah sehingga bulan April 2021. Daripada jumlah tersebut 206
adalah kes rasuah ke atas penjawat awam. (e-buletin-bpia-bil12021--my-30072021.pdf
(sprm.gov.my).
Anda boleh merujuk buku terbitan SPRM mengenai rasuah dan usaha-usaha
yang dilakukan oleh pihak SPRM iaitu suruhanjaya yang bertanggungjawab
mengekang rasuah di Malaysia. buku-nota-pencegahan-rasuah--my-
06012021.pdf (sprm.gov.my)
Selain itu, Jawatankuasa Khas Kabinet Mengenai Antirasuah (JKKMAR) yang ditubuhkan
pada tahun 2018 telah memutuskan bahawa satu pelan antirasuah yang menyeluruh perlu
dirangka dengan segera untuk menangani isu berkaitan rasuah di negara ini. Pelan ini
dinamakan Pelan Antirasuah Nasional (NACP) yang merupakan dokumen utama Kerajaan
Malaysia. Pelan ini menggariskan tindakan menyeluruh dan bersepadu dalam memerangi
rasuah. Visi NACP adalah untuk mewujudkan negara bebas rasuah melalui penetapan tiga
matlamat khusus iaitu Kebertanggungjawaban dan Kredibiliti Kehakiman, Pendakwaan dan
Agensi Penguatkuasaan Undang-Undang; Penyampaian Perkhidmatan Awam yang cekap dan
responsif; dan Integriti dalam Perniagaan. Anda boleh membaca lebih lanjut mengenai Pelan in
melalui pautan berikut: National-Anti-Corruption-Plan-2019-2023_.pdf (pmo.gov.my)
Masalah rasuah merupakan ancaman yang paling besar dalam usaha
meningkatkan lagi imej pentadbiran awam. Bincangkan dengan rakan anda,
pendekatan yang terbaik untuk menghapuskan amalan rasuah dalam
pentadbiran awam.

3. Akauntabiliti dan Ketelusan

Akauntabiliti dan ketelusan dalam proses pembuatan keputusan merupakan sebahagian
daripada ciri-ciri tadbir urus yang baik. Kajian telah menunjukkan bahawa proses penerapan
nilai-nilai etika dalam pentadbiran sebagai mekanisme memerangi masalah rasuah adalah tidak
berkesan (Mohd. Asri dan Ali, 1999). Ianya berlanjutan seperti yang dibincangkan sebelum ini.
Usaha-usaha yang lebih gigih perlu diteruskan agar pentadbiran awam akan lebih bersih dan
mempunyai proses governans yang baik. Penambahbaikan Badan Pencegahan Rasuah kepada
Suruhanjaya Pencegahan Rasuah Malaysia (SPRM) merupakan satu titik permulaan usaha
kerajaan untuk membanteras rasuah dalam perkhidmatan awam.
Masalah ketelusan (transparency) adalah satu masalah utama yang perlu diberikan
penekanan terutama di kalangan negara-negara membangun. Kekurangan maklumat dan
ketidaktelusan dalam strategi pemulihan menyebabkan rakyat tidak berpuas hati dengan
pentadbiran awam. Pada tahun 1997, satu arahan telah dikeluarkan agar pakar-pakar
persekitaran tidak mengeluarkan sebarang kenyataan berhubung dengan masalah jerebu
(Muhammad Asri & Ali, 1999). Keadaan ini juga telah menimbulkan kemarahan rakyat kerana
isu jerebu adalah melibatkan kebajikan rakyat dan sebarang maklumat mengenai masalah
tersebut perlulah didedahkan kepada semua rakyat. Kerajaan telah menubuhkan Pusat
Governans, Integriti dan Anti-Rasuah Nasional (GIACC) bertujuan menyelaras dan memantau
aktiviti berkaitan governans, integriti dan usaha membanteras rasuah. Ianya diketuai oleh bekas
Ketua Pesuruhjaya Suruhanjaya Pencegahan Rasuah Malaysia (SPRM), Tan Sri Abu Kassim
Mohamed. Pusat ini berperanan untuk melihat secara menyeluruh semua isu dalam tadbir urus
kerajaan dan membuat penambahbaikan dan perubahan yang perlu dilakukan bagi mencapai
matlamat pembangunan negara yang ingin dicapai oleh kerajaan.

4. Pengaruh Politik
Cabaran seterusnya yang perlu dihadapi oleh penjawat awam ialah pengaruh politik dan ianya
memberi kesan signifikan kepada pentadbiran awam negara. Pengaruh politik meninggalkan
kesan negatif kerana jentera pentadbiran awam tidak dapat berfungsi secara telus dan berkesan.
Orang awam mengharapkan kerajaan mengamalkan tadbir urus yang baik dalam setiap
perkhidmatan yang disampaikan kepada orang awam. Amalan tadbir urus profesional meliputi
aspek tiada penyalahgunaan kuasa dan penyelewengan, tiada unsur rasuah dan sentiasa
berpegang teguh kepada amalan nilai integriti yang tinggi serta memberi layanan yang adil,
saksama dan sama rata kepada semua pihak (Utusan Malaysia, 2018). Isu pengaruh politik ini
kebanyakannya meliputi aspek berikut
● ketidaktelusan dalam perolehan kerajaan dengan menganugerahkan projek kepada
kontraktor yang mempunyai hubung kait dan berkepentingan kepada pihak-pihak yang
tertentu;
● pelantikan ahli mesyuarat dan juga ahli majlis ataupun keanggotaan sesuatu sekretariat
kerana dipengaruhi oleh unsur-unsur berpuak/parti untuk memperoleh matlamat
tertentu;
● tidak memberi keadilan kepada individu yang berpotensi dan berkeupayaan untuk
melaksanakan tugas secara berkesan kerana pelantikan dipengaruhi oleh pihak tertentu
(Utusan Malaysia, 2018)

Topik mengenai pengaruh politik dalam pentadbiran akan dibincangkan dengan lebih terperinci
dalam kursus GMGA1024 Politik dan Pentadbiran.

11.7 KESIMPULAN
Bab ini telah membincangkan tentang konsep perubahan pentadbiran. Konsep perubahan
pentadbiran yang dibincangkan merangkumi definisi dan bentuk-bentuk perubahan pentadbiran
awam. Bab ini kemudiannya memperihalkan tentang dimensi perubahan, isu-isu dan cabaran
pentadbiran awam dalam konteks Malaysia. Penelitian berkenaan dengan perubahan pentadbiran
memperlihatkan bahawa perubahan pentadbiran adalah sentiasa konsisten. Dalam kata lain
perubahan dalam pentadbiran tidak dapat dielakkan, malah kecenderungan pentadbiran untuk
berubah adalah sangat tinggi terutama dalam zaman revolusi industri 4.0 dan 5.0. Perubahan
pentadbiran yang berterusan bukan satu masalah kepada Malaysia. Penelitian terhadap perubahan
pentadbiran dalam konteks Malaysia mendapati bahawa negara ini memberikan respon yang
responsif dan positif terhadap perubahan-perubahan semasa. Perubahan-perubahan yang diadaptasi
oleh Malaysia tidak sekadar tertumpu kepada perubahan fizikal. Malah perubahan berkaitan dengan
tingkah laku atau insan turut menjadi antara intipati utama dalam perubahan pentadbiran di
Malaysia.

RUJUKAN
Abdullah Sanusi, A., Norma, M. & Abdul Kuddus, A. (2003). The Malaysian Bureaucracy:
Four Decades of Development. Pearson Malaysia Sdn. Bhd.
Ahmad Atory Hussain. (1998). Reformasi Pentadbiran Di Malaysia. Kuala Lumpur: Utusan
Publications & Distributions Sdn Bhd
IGI Global Publisher. (2018). What is Public Sector Reform. Diakses daripada https://www.igi-
global.com/dictionary/project-management-for-transformational-egovernment/40121
Ahmad Faiz, Y. & Kartini, A. (2020). Pempolitikan dan reformasi pengurusan awam di
Malaysia. Journal of Administrative Science, 17(1), 22-34. Diakses daripada
https://ir.uitm.edu.my/id/eprint/47359/1/47359.pdf
Muhammad Ali, E. (2009). Reformasi Pentadbiran Awam di Malaysia pada Masa
Kepemimpinan Tun Mahathir. Diakses daripada
https://media.neliti.com/media/publications/242478-reformasi-pentadbiran-awam-di-
malaysia-p-5159d2ea.pdf
Tria, G. & Valotti, G. (2016). Introduction: Challenges of Public Sector Reform. Diakses
daripada https://www.brookings.edu/wp-content/uploads/2016/07/reformingthepublic
sector_chapter.pdf