18.11.

2020

Uluslararası Çalışma Teşkilatı Kaynaklarına Göre Dünyada Her Yıl

ILO, her yıl 2 300 000 insanın, işle ilgili bir kaza veya hastalık nedeniyle dünya çapında
öldüğünü tahmin ediyor.

Her gün 6.300 işçi,

İş Kazaları Saatte 265 işçi,
Öğrt. Gör. Hüdayi TAŞÇI
hudayitasci@uludag.edu.tr
Dakikada 4,375 işçi,
Her 13 saniyede bir işçi
17:23 1 17:23
öldüğü anlamına gelir! 2

KAZA (Türk Dil Kurumu) TS 18001 iş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemleri Standardına göre
KAZA; ölüme, hastalığa, yaralanmaya, hasara veya diğer kayıplara sebebiyet veren
istenmeyen olay,
Can veya mal kaybına ve zararına neden olan
beklenmedik olay.
OLAY; kazaya sebep olan veya sebep olacak potansiyele sahip olan oluşum,
olarak tanımlanmaktadır.

Kazanın olabilmesi için;

-beklenmedik bir olayın
-beklenmedik bir anda
olması gerekmektedir.

17:23 3 17:23 4

1
 18.11.2020

Avrupa Birliği İş Kazası Tanımları

Avrupa ülkelerinde iş kazaları ve meslek

hastalıkları sonucu yılda ortalama;
-5500 kişi hayatını kaybetmekte,
-75000 kişi sürekli çalışamaz duruma
düşmekte,
-149 milyon iş günü kaybı,
-20 milyar EURO maddi kayıp meydana
gelmektedir.
İş gören;
-işe veya iş eğitimine giderken,
-işletme içinde çalışırken,
-çalışma araçlarının bakımını ve
muhafazasını yaparken
aniden olan, iş görene bedensel zarar
veren bir olaydır.

17:23 5 17:23 6

Uluslararası Kuruluşlara Göre İş Kazası İş Kazası Tanımları

• Beklenmeyen
• İstenmeyen
• Planlanmayan
Sonuçta insan ve/veya eşyaya zarar Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO ) :
veren bir olay olarak tanımlamaktadır. “ Önceden planlanmamış, bilinmeyen ve
kontrol altına alınmamış olan, etrafa zarar
verecek nitelikteki olaylar”

olarak tanımlamaktadır.

17:23 7 17:23 8

2
 18.11.2020

İş Kazası Tanımları Sağlığın Tanımı

Dünya sağlık örgütü (WHO): Dünya sağlık örgütü (WHO):

“Önceden planlanmamış, çoğu “Herhangi bir hastalık ve

kişisel yaralanmalara, güçsüzlük halinin olmaması ve
makinelerin ve araç gereçlerin bedenen, ruhen ve sosyal
zarara uğramasına, üretimin bir bakımdan tam bir iyi olma
süre durmasına yol açan bir olay durumudur.“ olarak
tanımlamaktadır.
“ olarak tanımlamaktadır.

17:23 9 17:23 10

İş Kazası Tanımları

İşyerinde veya işin yürütümü

nedeniyle meydana gelen,
ölüme sebebiyet veren veya
Ramak kala
vücut bütünlüğünü ruhen ya da

?
bedenen özre uğratan (engelli
hale getiren) olay.
6331 İŞ SAĞLIĞI ve
GÜVENLİĞİ KANUNU

17:23 11 17:23 12

3
 18.11.2020

İş Kazası Nedir?

Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık

Sigortası Kanunu
Kanun No: 5510 Kabul Tarihi: 31.05.2006

İş kazası; bu kanunun 13. maddesinde

hükme bağlanan, 5 durumda meydana
gelen ve sigortalıyı hemen veya
sonradan , bedenen ya da ruhen özüre
uğratan (engelli hale getiren) olaydır.

Hangi kazalar iş kazası sayılır?

17:23 13 17:23 14

Hangi haller iş kazasından sayılır ? İşyeri

İşyeri: Mal veya hizmet üretmek
amacıyla maddi olan ve olmayan
unsurlar ile çalışanın birlikte
örgütlendiği, işverenin işyerinde
ürettiği mal veya hizmet ile nitelik
İşletmenin resmi yönünden bağlılığı bulunan ve aynı
yönetim altında örgütlenen işyerine
bağlı yerler ile dinlenme, çocuk
emzirme, yemek, uyku, yıkanma,
muayene ve bakım, beden ve
mesleki eğitim yerleri ve avlu gibi
diğer eklentiler ve araçları da içeren
organizasyonu,
a ) Sigortalının işyerinde bulunduğu sırada,
17:23 15 17:23 16

4
 18.11.2020

Paydos saatinde; top oynarken yaralansa, sakatlansa, dinlenirken yaralansa veya sakatlansa, İş resimi
yemek yerken çatal-bıçak veya kürdan ile yaralansa, intihar ederse, fabrika bahçesinde ağaç
altında otururken üstüne bir şey düşse ve yaralansa, bu olaylar doğrudan doğruya iş kazası
sayılmaktadır.

Ancak kalp krizi geçirse veya bir hastalık nedeniyle ölse, İş kazası sayılmazlar.

Burada önemli olan; Bir olayın varlığı ve bu olay ile sonuç arasındaki ilişkidir. Yani iş kazasında
neden-sonuç ilişkisi önemlidir.

b ) İşveren tarafından yürütülmekte olan iş dolayısıyla, sigortalı kendi adına ve hesabına

bağımsız çalışıyorsa yürütmekte olduğu iş nedeniyle,
17:23 17 17:23 18

• İşveren şoförünü kendi özel işi için görevli olarak bir yere yollasa ve yolda
kaza olursa,
• Fabrika gece bekçisi sokağa kaçan bekçi köpeğini yakalamak için sokağa
çıksa ve kaza geçirse,

Bu olaylar iş kazası sayılır.

Çünkü uğranılan kazanın, işverence verilen görevle ilgili olup olmadığına bakılması gerekir.

c ) Sigortalının, işveren tarafından görev ile başka bir yere gönderilmesi

yüzünden asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda,
17:23 19 17:23 20

5
 18.11.2020

Şirket adına görevli olarak başka bir yere giden yetkili, iş dışı eğlenirken kaza
geçirse,

Bu olay iş kazası sayılmaz. Uğranılan kazanın, işverence verilen görevle ilgili olup
olmadığına bakılması gerekir. Şahıs kendisine verilen görevin dışına çıkmış ve bu sırada d ) Emzikli kadın sigortalının çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda,
kaza geçirmiştir.
17:23 21 17:23 22

e ) Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla İş kazasının tanımı, bildirilmesi ve soruşturulması

işin yapıldığı yere toplu olarak götürülüp getirilmeleri sırasında
5510 SOSYAL SİGORTALAR VE GENEL SAĞLIK SİGORTASI KANUNU
İş kazasının tanımı, bildirilmesi ve soruşturulması
MADDE 13- İş kazası;
işveren tarafından, o yer yetkili kolluk kuvvetlerine derhal ve Sosyal Güvenlik
Kurumuna da en geç kazadan sonraki üç işgünü içinde, bildirilmesi zorunludur.

17:23 23 17:23

6
 18.11.2020

Sgk’nın İş Kazasında Sağladığı Yardımlar : Cezai Sorumluluk

• Günlük geçici iş göremezlik ödeneği verilmesi. Cezai sorumluluk, kusurlu davranışın

sonucudur. Kusurlu davranış ise, kasıt ya
da ihmal sonucu ortaya çıkmaktadır.
• Sürekli iş göremezlik geliri bağlanması.
• Kasıt: Kişinin hukuka aykırı olarak,
sonucu bilerek ve isteyerek hareket
• Ölen sigortalının hak sahiplerine; gelir bağlanması. etmesidir.
• İhmal: Kişinin, hukuka aykırı sonucu
• Gelir bağlanmış olan kız çocuklara; evlenme ödeneği verilmesi. istememekle birlikte, bu sonucu
önlemek için, durumun gerektirdiği
• Cenaze ödeneği dikkat ve ihtimamı göstermemesidir.

17:23 17:23 26

Kazanın büyüklüğüne göre Herbert William Heinrich

Olabilecek en büyük kaza Herbert William Heinrich’in ABD’de 1931

ÖLÜM le sonuçlanır yılında yayınladığı (Endüstriyel Kazaların
V.sınıf
Önlenmesi – Bilimsel Yaklaşım) kitabında,
Sürekli iş görmezliğe neden 1500 araştırma sonucu;
IV.sınıf olan kazalar 1 önemli – ciddi kazanın altında
Bir günden fazla işten uzaklaşmayı 29 küçük kaza (hafif yaralanma),
III.sınıf gerektiren kazalar
300 yaralanmasız kaza – ramak kalma
olduğunu saptamıştır
II.sınıf Bir günden fazla işten
uzaklaşmaya neden
olacak tedavi
gerektirmeyen kazalar

Yaralanma ile
I.sınıf sonuçlanan kazalar

17:23 27 17:23

7
 18.11.2020

Frank E. Bird, 1969 Oluşan Zararın Sonuçlarına Göre Kazalar

Ciddi veya büyük

kaza

Hafif yaralanma

Maddi zararlı kaza

Yaralanma veya
hasarsız kaza

17:23 17:23 30

Oluşan Zararın Niteliğine Göre Kazalar Olayın Meydana Geliş Şekline Göre Kazalar (Kazanın Cinsine Göre)

• Kafa yaralanmaları (baş, göz, yüz vb.), • Düşme ve incinme,

• Boyun ve omurga yaralanmaları, • Parça, malzeme düşmesi,

• Göğüs kafesi, solunum organları yaralanmaları, • Göze yabancı cisim kaçması,

• Kalça, dizkapağı, uyluk kemiği yaralanmaları, • Yanma,

• Makinelerden olan kazalar,
• Omuz, üst kol, dirsek yaralanmaları,
• El aletlerinden olan kazalar,
• Ön kol, el bileği, el içi, parmak yaralanmaları,
• Elektrik kazaları,
• Diz kapağı, baldır, ayak yaralanmaları,
• Ezilme ve sıkışma,
• İç organ yaralanmaları,
• Patlamalardan olan kazalar,
• Ruhsal ve sinirsel tahribat yapan kazalar.
• Zararlı ve tehlikeli maddelere değme
17:23 31 17:23 32

8
 18.11.2020

İşverenlerin görev ve sorumlulukları 1-Yazılı Mevzuatın Gereğini Yerine Getirme,

İşverenin genel yükümlülüğü (6331)
1. Yazılı Mevzuatın Gereğini Yerine
Getirme, MADDE 4- (1) İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini
sağlamakla yükümlü olup bu çerçevede;
2. Yazılı Olmayan Kuralların Gereklerine
Uyma, a) -Mesleki risklerin önlenmesi,

3. Eğitim, -Eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması,

4. Denetim, -Organizasyonun yapılması,

5. Çalışanların, Alınacak Güvenlik -Gerekli araç ve gereçlerin sağlanması,

Kurallarına Uymalarının Sağlanması, -Sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi,

-Mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmaların yapılması

17:23 33 17:23 34

1-Yazılı Mevzuatın Gereğini Yerine Getirme, 1-Yazılı Mevzuatın Gereğini Yerine Getirme,

c) Risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır.

b) İşyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup uyulmadığını izler,
denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlar.

17:23 35 17:23 36

9
 18.11.2020

1-Yazılı Mevzuatın Gereğini Yerine Getirme, 1-Yazılı Mevzuatın Gereğini Yerine Getirme,

(3) Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği alanındaki yükümlülükleri, işverenin

sorumluluklarını etkilemez.

(4) İşveren, iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerinin maliyetini çalışanlara

yansıtamaz.

(2) İşyeri dışındaki uzman kişi ve kuruluşlardan hizmet alınması, işverenin

sorumluluklarını ortadan kaldırmaz.
17:23 37 17:23 38

İş Kazalarının Ana Nedenleri Kazaların Temel Nedenleri

İnsan faktörüne Dayanan

Güvensiz Davranışlar
İnsan faktörüne Dayanan İşyeri ortamından kaynaklanan
Güvensiz Davranışlar Güvensiz Durumlardan

Engellenemez

İşyeri ortamından kaynaklanan

Güvensiz Durumlardan
17:23 39 17:23 40

10

Kazaların Temel Nedenleri (4M)
Man (İnsan)
Machine (Makine)
Media (Ortam-Çevre)
Management (Yönetim)
17:23
Kazaların Temel Nedenleri (4M)
Machine (Makine)
1-Hatalı makine ve ekipman yerleşimi,
2-Eksik veya kusurlu koruyucular,
3-Yetersiz standardizasyon,
4-Yetersiz kontrol ve bakım,
5-Yetersiz mühendislik hizmetleri v.b.
17:23
18.11.2020
Kazaların Temel Nedenleri (4M)
Man (İnsan)
1-Psikolojik Nedenler:
Unutkanlık, sıkıntı-üzüntü-keder, çevre etkileri,
istem dışı davranış, ihmalci davranış,hatalı
davranış v.b.
2-Fiziksel Nedenler:
Yorgunluk, uykusuzluk, alkol, hastalık v.b.
3-İşyeri Nedenleri:
İnsan ilişkileri, takım çalışması, iletişim v.b.
41 17:23 42
Kazaların Temel Nedenleri (4M)
Management (Yönetim)
1-Yetersiz yönetim organizasyonu,
2-Tamamlanmamış kurallar ve talimatlar,
3-Yetersiz güvenlik yönetim planı,
4-Eğitim ve öğretim yetersizliği,
5-Uygun olmayan nezaret, yönetim ve rehberlik,
6-Uygun olmayan personel istihdamı,
7-Yetersiz sağlık kontrolleri v.b.
43 17:23 44
11
 18.11.2020

Kaza Sebep Teorileri Kaza Sebep Teorileri

• Domino Teorisi,
• İnsan Faktörleri Teorisi,
• Kaza/Olay Teorisi,
• Epidemiyoloji Teorisi,
• Sistem Teorisi,
• Kombinasyon Teorisi.

17:23 45 17:23 46

Domino Teorisi (1/6) Domino Teorisi

İnsanın Yaradılışı
(Kalıtsal Ve Sosyal Çevre)

İş kazalarının oluşumunu arka arkaya dizilmiş beş domino taşına

benzetebiliriz.

1920’lerin sonlarında, 75.000 sanayi kaza raporu üzerinde çalıştıktan sonra Herbert W. Heinrich bu sonuca varmıştır.

17:23 47 17:23 48

12
 18.11.2020

Domino Teorisi

İnsanın Fiziksel Ve Ruhsal Yapı

Farklılığı Güvensiz Davranışlar
(Kişinin Hatası) Güvensiz Koşullar
Dikkatsizlik, pervasızlık, sinirlilik, önem vermeme, ihmal

17:23 49 17:23 50

Domino Teorisi Domino Teorisi

Güvensiz davranışlar (Tehlikeli Hareket) Güvensiz Koşullar (Tehlikeli Durum)
• Yeteri derecede korunmamış makine
Çalışanın yapması gereken bir Güvensiz ve cihazlar,
hareketi yapmaması veya Davranışlar • Gerekli koruyucu malzemenin
yapmaması gereken bir hareketi olmaması,
• Hatalı, pürüzlü, kaygan, çatlak ve
yapması,
çukur satıhlar,
• Çalışma yeri dağınıklığı,
• Koruyucu malzeme kullanmama, • Yetersiz ışık, Güvensiz
• Tehlikeli bölgede çalışma, • Yetersiz havalandırma, Koşullar
• Verilen emri uygulamama vb. • …………
• ………..

17:23 51 17:23 52

13
 18.11.2020

Domino Teorisi
Domino Teorisi

SONUÇ

• Maddi hasar
Kaza • Yaralanma

• Uzuv kaybı

• Ölüm

17:23 53 17:23 54

İNSAN HATASI
Domino Teorisi (1/6) Hata, sadece kaza yapan kişi ile
sınırlı değildir.

1. TAŞ: İnsanın Yaradılışı (Kalıtsal Ve Sosyal Çevre)

2. TAŞ: İnsanın Fiziksel Ve Ruhsal Yapı Farklılığı (Kişinin Hatası)
3. TAŞ: Güvensiz Davranışlar ve Güvensiz Koşullar
4. TAŞ: Kaza
5. TAŞ: Sonuç • Fabrikanın projesini çizen mimar,
• Makineleri planlayan, üreten,
monte eden mühendis,
• Bakım ve onarım yapan çalışan,
• İşletmeci

17:23 55 17:23 56

14
 18.11.2020

İNSAN HATASI İnsanlarda İş Kazasına Neden Olan Faktörler

Kaza yapan işçinin eğitimsizliği, Acelecilik, • Psikolojik,

İşe uygun olmayışı, Bahanecilik,
• Sosyolojik,
Uyumsuzluğu, İlgisizliği,
Eğitim ve bilgi eksikliği, Düzensizliği, • Fizyolojik,
Tecrübesizliği, Meleke noksanlığı • Teknik
Yorgunluğu, Hastalıkları
Heyecanlı veya üzüntülü oluşu, Vb.
Dalgınlığı, Kurallara uymamış olması
Dikkatsizliği, (vurdumduymazlık)

17:23 57 17:23 58

Psikolojik Faktörler Olumlu Stres:

• Kişilik
• Kazaya yatkınlık
• Kaza istidadı (Yaradılıştan gelen veya sonradan edinilmiş yetenek)
• Cehalet
• Stres
• Performans yüksekliği,
• Duygusal durum
• Kariyer isteği,
• Yaratıcılık girişimleri,
• İşten kaytarma
• Kişisel büyüme,
• Mesleki gelişimde etkilidir.

17:23 59 17:23 60

15
 18.11.2020

Performans – Kaygı Öfkenin Kişide Oluşturduğu Etkiler

Fizyolojik Etkileri
• Kan şekerinin yükselmesi
• Nabzın ve kan basıncının artması
• Sık sık ve zor nefes alma
• Baş ağrısı
• Kas ağrıları, sırt ve boyun ağrıları.

17:23 61 17:23 62

Öfke ve Zihinsel Tepkiler : Öfke ve Davranışsal Tepkiler :

• Konsantrasyon bozukluğu • Alkol
• Düşük performans • Sigara tiryakiliği
• Unutkanlık • Huzursuzluk
• Uykusuzluk • İlaç kullanımı
• Dikkatsizlik • Aşırı yemek yeme
• Acelecilik • Saldırganlık

17:23 63 17:23 64

16
 18.11.2020

Sosyolojik Faktöreler
Stres !!!
• Sosyopatik davranışlar,
Fizyolojik
Çevresel Faktörler (baş ağrısı, kalp, tansiyon) • Kanun tanımazlık,
(fiziki, teknik, genel ortam)
Psikolojik • Suçluluk,
Örgütsel Faktörler
(Uykusuzluk, depresyon,
tatminsizlik)
• Ailevi anlaşmazlık,
(Görev, roller, yapı, katılım,
liderlik, kurallar vb.)
STRES
• Başkaları ile anlaşamama,
Davranışsal
(Dalgınlık, kaza, alkol) • Düşmanlık ve kırgınlık,
Bireysel Faktörler
(Aile, ölüm, boşanma,
• Sorumsuzluk,
Örgütsel
maddiyat vb.)
(Devamsızlık, perf. düşüklüğü) • Alkol alışkanlığı

17:23 65 17:23 66

Kural Tanımazlık Ne Zaman Ortaya Çıkar?

Gerçekleşen Beklenen
Durum Durum

Genetik Yatkınlık,
Bozuk Zihinsel Faaliyet,
(MAOA X Kromozomu) Huzursuzluk - Karışıklık
Çocuklukta Şiddet veya Suistimal Öyküsü

17:23 67 17:23 68

17
 18.11.2020

Sorunlar İnsanlar karar alırken

-Maddi, Acıdan Hazza

-Manevi,
-Ekonomik, Kaç Ulaş
-Psikolojik,
-Ailevi,
-Sağlık,
-Sosyal vb.
17:23 69 17:23 70

Teknik Faktörler (1/2)

Fizyolojik Faktörler
• Göz rahatsızlıkları, Yönetim:
• Sinirsel rahatsızlıklar, • Fazla mesai,
• Aşırı asabi bünyeler, • Mantıksız iş rejimi,
• Önceden geçirilmiş hastalık, ameliyat ve yaralanmaların • Sürekli gece vardiyası,
tam iyileşmemesi sonucu oluşan fiziksel sorunlar, • Monotonluk (iş körlüğü),
• Kalp, kan dolaşımı ve ciğerlerdeki rahatsızlıklar, • Sıkıcılık
• Boy ve kilo arasındaki dengesizlik,
• İşitme kayıpları,
• Yaşlanma.

17:23 71 17:23 72

18
 18.11.2020

74

Teknik Faktörler (2/2)

Makine, malzeme, çevre :
• Bakım ve onarımı yapılmamış ekipmanlar,
• Uygun koruyucularla donatılmamış makineler,
Tehlikeli Hareket x Tehlikeli Durum=İş Kazası
• Makinelerin kapasitesi ve temposunda çalıştırılmaması,
• İyi seçilmeyen ve kullanılmayan kişisel koruyucu,
1x1=1
• İyi seçilmeyen ve kullanılmayan taşıma araçları, 2x1=2
• Elektrikli araçların topraklanmaması, 2x2=4
• Elektrikli araçların izole edilmemesi,
• Zehirli, sıcak ve basınçlı gaz ve sıvıların iyi depo edilmemesi, 50 x 0 = 0
• Yorgun malzeme kullanımı,
• Kötü bir fabrika ve iş planı, 0 x 1000 = 0

17:23 73 17:23

Kazaların GERÇEK Sebepleri Göz Ardı Edilen Sebepler

• Kısa yoldan gitmek isteği • Eğitim eksikliği
• İşi bilinçsiz yapmak, • İşyeri Düzensizliği
• Dalgınlık ve dikkatsizlik • Kontrol ve Testleri Yapılmamış Basınçlı Makineler
• Makine koruyucularını çıkarmak • Güvensiz ve Sağlıksız Çevre Koşulları
• İşe uygun makine kullanmamak • Güvensiz Çalışma Yöntemi
• Kişisel koruyucuları kullanmamak • Kapatılmamış Boşluklar
• Görevi dışında iş yapmak • Ekipmanların kötü monte edilmiş olması
• Tehlikeli hızla çalışmak • Hiyerarşi zayıflığı
• Sorumluluk alanı dışında çalışmak • İş güvenliği odaklı olunmaması
• Aşırı kendine güven duygusu , “bana bir şey olmaz” mantığı

17:23 75 17:23 76

19

Direk (Görünür) Maliyetler;
• İlk müdahale, ambulans ve tedavi
masrafları,
• Geçici veya sürekli iş göremezlik ve
ölüm ödemeleri,
• İşçiye veya yakınlarına ödenen maddi
ve manevi tazminatlar,
• Sigortaya ödenen tazminatlar,
17:23
Endirekt (Görünmez) Maliyetler;
• İşletmenin, makinelerin, prosesin yada fabrikanın
bir bölümünün yada tamamının kaybedilmesi,
• Çalışanın üretimde çalışmaması nedeniyle iş
gücü ve maliyet kaybı,
• Adli masraflar (Mahkeme)
• İşe yeni bir işçinin alınması gerekiyorsa veriminin
düşük olmasının getirdiği maliyet,
• Kazanın getirdiği fazla mesainin maliyeti,
• Kaza esnasında, bu bölümde işin durması
nedeniyle zaman ve maliyet kaybı,
17:23
18.11.2020
Endirekt (Görünmez) Maliyetler;
• İşletmenin, makinelerin, prosesin yada fabrikanın bir bölümünün yada
tamamının kaybedilmesi,
• İşçinin üretimde çalışmaması nedeniyle iş gücü ve maliyet kaybı,
• Adli masraflar (Mahkeme)
• İşe yeni bir işçinin alınması gerekiyorsa veriminin düşük olmasının
getirdiği maliyet,
• Kazanın getirdiği fazla mesainin maliyeti,
• Kaza esnasında, bu bölümde işin durması nedeniyle zaman ve maliyet
kaybı,
• Proses, makine veya tezgahın kısmen yada tamamen zarar görmesi
nedeniyle tamir yada yeni makine alımının getirdiği maliyet,
• Ürünün ya da hammaddelerin zarara uğraması,
• Çalışanların moral bozukluğu nedeniyle dolaylı yada dolaysız iş
yavaşlatmaları,
• Yeni işçi alımı gerekiyorsa, işçiye verilen eğitim ve işçinin işi öğrenmesi
esnasında geçen sürenin getirdiği maliyet
• Bürokratik işlemlerle ilgili harcanan zaman ve maddi kayıp,
• Siparişin zamanında teslim edilememesi nedeniyle uğranılacak
77 17:23
kayıplar 78
Endirekt (Görünmez) Maliyetler;
• Proses, makine veya tezgahın kısmen yada
tamamen zarar görmesi nedeniyle tamir yada
yeni makine alımının getirdiği maliyet,
• Ürünün ya da hammaddelerin zarara uğraması,
• Çalışanların moral bozukluğu nedeniyle dolaylı
yada dolaysız iş yavaşlatmaları,
• Yeni işçi alımı gerekiyorsa, işçiye verilen eğitim ve
işçinin işi öğrenmesi esnasında geçen sürenin
getirdiği maliyet
• Bürokratik işlemlerle ilgili harcanan zaman ve
maddi kayıp,
• Siparişin zamanında teslim edilememesi nedeniyle
uğranılacak kayıplar
79 17:23 80
20
 18.11.2020

Kazalardan Korunma Metotları Kazalardan Korunma Metotları

Mühendislik ve Revizyon
-Tehlikelerin tanımlanması İkna ve Teşvik
-Tehlikelerden Kaynaklanan Risklerin Değerlendirilmesi -Eğitim ve Öğretim Çalışmaları
-Riskleri Önlemek veya Azaltmak İçin Kontrol Tedbirlerinin Belirlenmesi -Çeşitli Yarışmaların Düzenlenmesi
-Kontrol Tedbirlerinin Uygulanması -Uyarı Levhaları ve Afişler
-Kontrol Tedbirlerinin Sürekli Olarak İzlenmesi -Propaganda
-Ödüllendirme/Özendirme

17:23 81 17:23 82

Eğitim…

Amaç?

Yöntem?

Eğitim
17:23 83 17:23 84

21
 18.11.2020

Eğitim (İSG) MS 28
Jpn 18
EU 12

«İşiniz iyi gidiyorsa eğitim bütçesini

Yasal zorunluluk (Prosedür) yerine gelsin Teftiş korkusu
2 katına çıkarınız,
kötü gidiyorsa 4 katına!»
Tom PETERS

Yemek aralarında ve molalarda Yönetici istiyor

17:23 85 17:23 86

28 gün/yıl

18 gün/yıl 12 gün/yıl Meslek Hastalıkları

Öğrt. Gör. Hüdayi TAŞÇI
hudayitasci@uludag.edu.tr

17:23 87 17:23 88

22
 18.11.2020

Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu

Meslek hastalığının tanımı, bildirilmesi ve soruşturulması

MADDE 14- Meslek hastalığı,
-sigortalının çalıştığı veya yaptığı işin niteliğinden dolayı
-tekrarlanan bir sebeple veya
-işin yürütüm şartları yüzünden uğradığı
geçici veya sürekli hastalık, bedensel veya ruhsal engellilik halleridir.

25/4/2013 tarihli ve 6462 sayılı Kanunun 1 inci maddesiyle, bu fıkrada yer alan “özürlülük” ibaresi “engellilik” şeklinde değiştirilmiştir.

Sigortalının çalıştığı işten dolayı meslek hastalığına tutulduğunun;

a) Kurumca yetkilendirilen sağlık hizmet sunucuları tarafından usulüne uygun olarak düzenlenen sağlık
kurulu raporu ve dayanağı tıbbî belgelerin incelenmesi,
b) Kurumca gerekli görüldüğü hallerde, işyerindeki çalışma şartlarını ve buna bağlı tıbbî sonuçlarını
ortaya koyan denetim raporları ve gerekli diğer belgelerin incelenmesi,
sonucu Kurum Sağlık Kurulu tarafından tespit edilmesi zorunludur.

18.11.2020 17:23 89 18.11.2020 17:23 90

Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu

Yükümlülük Süresi: Sigortalının meslek hastalığına sebep olan işinden fiilen ayrıldığı tarih ile meslek
hastalığının meydana çıktığı tarih arasında geçen en uzun süre yükümlülük süresi olarak adlandırılır.
Maruziyet Süresi: Zararlı etkinin başlamasıyla meslek hastalığı belirtilerinin ortaya çıkması için geçmesi
kabul edilen en kısa süredir.
Meslek hastalığının 4 üncü maddenin birinci fıkrasının;
a) (a) bendi ile 5 inci madde kapsamında bulunan sigortalılar bakımından, sigortalının meslek
hastalığına tutulduğunu öğrenen veya bu durum kendisine bildirilen işveren tarafından, (1)
b) (b) bendi kapsamındaki sigortalı bakımından ise kendisi tarafından,
bu durumun öğrenildiği günden başlayarak üç işgünü içinde, iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesi ile
Kuruma bildirilmesi zorunludur.

Bu yükümlülüğü yerine getirmeyen veya yazılı olarak bildirilen hususları kasten eksik ya da yanlış bildiren
işverene veya 4 üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendi kapsamındaki sigortalıya, Kurumca bu
durum için yapılmış bulunan masraflar ile ödenmişse geçici iş göremezlik ödenekleri rücû edilir.

Meslek hastalığı, işten ayrıldıktan sonra meydana çıkmış ve sigortalı olarak çalıştığı işten kaynaklanmış ise, sigortalının bu Kanunla
sağlanan haklardan yararlanabilmesi için, eski işinden fiilen ayrılmasıyla hastalığın meydana çıkması arasında bu hastalık için Kurum
tarafından çıkarılacak yönetmelikte belirtilen süreden daha uzun bir zamanın geçmemiş olması şarttır.
Bu durumdaki kişiler, gerekli belgelerle Kuruma müracaat edebilirler.
Meslek hastalığı ile ilgili bildirimler üzerine gerekli soruşturmalar, Kurumun denetim ve kontrol ile yetkilendirilen memurları tarafından veya Bakanlık iş
müfettişleri vasıtasıyla yaptırılabilir.
Hangi hallerin meslek hastalığı sayılacağı, iş kazası ve meslek hastalığı bildirgesinin şekli ve içeriği, verilme usulü ile bu maddenin uygulanmasına ilişkin diğer
usul ve esaslar, Kurum tarafından çıkarılacak yönetmelikte düzenlenir. Yönetmelikte belirlenmiş hastalıklar dışında herhangi bir hastalığın meslek hastalığı
sayılıp sayılmaması hususunda çıkabilecek uyuşmazlıklar, Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunca karara bağlanır.

Herhangi bir meslek hastalığının klinik ve laboratuvar bulgularıyla belirlendiği ve meslek hastalığına yol açan etkenin işyerindeki
inceleme sonunda tespit edildiği hallerde, meslek hastalıkları listesindeki yükümlülük süresi aşılmış olsa bile, söz konusu hastalık
Kurumun veya ilgilinin başvurusu üzerine Sosyal Sigorta Yüksek Sağlık Kurulunun onayı ile meslek hastalığı sayılabilir.

18.11.2020 17:23 91 18.11.2020 17:23 92

23
 18.11.2020

En önemli meslek hastalıkları; SINIFLANDIRMA

• Akciğer hastalıkları A Grubu : Kimyasal maddeler ile oluşan meslek hastalıkları

• Kas-iskelet hastalıkları
• Meslek kanserleri B Grubu : Deri Hastalıkları
• Akut (şiddetli) travma C Grubu : Pnömokonyoz ve Diğer Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları
• Kalp hastalıkları
• Üreme sistemi hastalıkları D Grubu : Bulaşıcı Meslek Hastalıkları
• Sinir hastalıkları E Grubu : Fiziki Etkenlerle Olan Meslek Hastalıkları
• Gürültüye bağlı işitme kaybı
• Cilt (dermatolojik) hastalıkları
• Psikolojik hastalıklar

18.11.2020 17:23 93 18.11.2020 17:23 94

SINIFLANDIRMA SINIFLANDIRMA

A Grubu : Kimyasal maddeler ile oluşan meslek hastalıkları

B Grubu : Deri Hastalıkları
Kod No Meslek Hastalıkları
B-1 48 Deri Kanserleri Ve Prekanseröz Deri Hastalıkları
A-I A 01 Arsenik ve Bileşikleri
B-2 49 Kanserleşmeyen Deri Hastalıkları (Contact Dermatid, Egzama)
A-I B 02 Arsenikli Hidrojen veya Arsin
A-2 03 Berilyum (Glüsinyum) ve Bileşikleri
A-3 A 04 Karbon Monoksit
A-3 B 05 Fosgen (Karbonilklorür)
A-3 C 06 Hidrosiyanik Asit, Siyanitler ve Siyan Bileşikleri
… ……..
A-24 46 Aromatik Amin ve Hidrazinler, Bunların Halojenli, Fenollü ve Nitro veya Sulfo
Türevleri
A-25 47 Aromatik Hidrokarbonların ve Fenollerin Nitro Türevleri
18.11.2020 17:23 95 18.11.2020 17:23 96

24
 18.11.2020

SINIFLANDIRMA Akciğer hastalıkları

Bazı akciğer hastalıklarının ortaya çıkışı yıllarca sürmektedir.

C Grubu : Pnömokonyaz ve Diğer Mesleki Solunum Sistemi Hastalıkları
Örneğin, asbestos kaynaklı hastalıklar yaklaşık 30 yıl sonra ortaya
C-1 A 50 Slikoz Ve Slikotuberküloz
çıkabilmektedir.
C-1 B 51 Asbestoz
C-1 C 52 Slikatoz Akciğer, toksit (zehirleyici) etkilenmelerin vücuttaki ilk hedefidir. Solunum
C-1 D 53 Sideroz yoluyla maruz kalınan maddelerde ilk etkilenen organdır. Bir çok kimyasal
C-2 54 Aliminyum Ve Bileşikleri madde ve tozlar solunum yoluyla vücuda girer.
C-3 55 Sert Metal Tozları
C-4 56 Thomas Gürufu Bilinen en önemlileri; Silika tozu, Kömür tozu, Asbestoz
C-5 57 Mesleki-Bronşiyal Astma
C-6 58 Bissinoz

18.11.2020 17:23 97 18.11.2020 17:23 98

Akciğer kanseri : Silikoz :

Bir çok belirtisi ve türü vardır. Kromatlar, arsenik, asbest, kloroeterler, radyasyon, nikel Silica kristalleri sebep olur.
bu hastalığa yol açar.
En çok madenciler, döküm işçileri, taş, kil ve cam işleyenler etkilenir.
Bir çok sanayi kolundaki çalışanlar bu maddelerden etkilenmektedir.

18.11.2020 17:23 99 18.11.2020 17:23 100

25
 18.11.2020

Asbestoz (Asbestosis) : SINIFLANDIRMA

Akciğerlerde gittikçe ilerleyen nefes darlığına yol açar. Özel bir tedavisi yoktur. Hastalık 10-20
yıllık bir süre sonunda ortaya çıkar. D Grubu : Bulaşıcı Meslek Hastalıkları
D-1 59 Helminthiasis
Bu hastalığa en çok izolasyon ve tersane işçileri yakalanmaktadır.
D-2 60 Tropik Hastalıkları
D-3 61 Hayvanlardan İnsana Bulaşan Hastalıklar

D-4 62 Meslek Gereği Enfeksiyon Hastalıklarına Özellikle Maruz Kişilerdeki Enfeksiyon

Hastalıkları (Rie Tbc)

18.11.2020 17:23 101 18.11.2020 17:23 102

Bisinoz : SINIFLANDIRMA

Göğüste sıkışma, öksürük ve solunum yollarında tıkanıklığa sebep olur. E Grubu : Fiziki Etkenlerle Olan Meslek Hastalıkları
E-1 63 İyonlayıcı Işınlarla Olan Hastalıklar
Pamuk, keten ve kenevir tozları sebep olur. E-2 64 Enfraruj Işınları İle Katarakt
Tekstil işçilerinde daha sık görülür. E-3 65 Gürültü Sonucu İşitme Kaybı (Akustik Çentik)
E-4 66 Hava Basıncındaki Ani Değişmelerle Olan Hastalıklar(Polinöropati)
E-5 67 Titreşim Sonucu Kemik-Eklem Zararları Ve Anjönöratik Bozuklukları
E-6 A 68 Sürekli Lokal Baskı Sonucu Artiküler Bursaların Hastalıkları
E-6 B 69 Aşırı Yükleme Sonucu Veter, Veter Kılıfı Ve Periost Hastalıkları
E-6 C 70 Maden Ocağı Ve Benzeri İşyerlerindeki Meniskus Zararları
E-6 D 71 Fazla Zorlama Sonucu Vertebra Prosesuslarının Yırtılması
E-6 E 72 Sürekli Lokal Baskı Sonucu Sinir Felçleri
E-6 F 73 Kas Krampları
E-7 74 Maden İşçileri Nistagmusu (Göz titremesi (Nistagmus) gözün istemsiz şekilde hareket etmesidir. )

18.11.2020 17:23 103 18.11.2020 17:23 104

26
 18.11.2020

İşitme Kaybı Kas-iskelet Sistemi Hastalıkları :

Şiddetli gürültüye uzun süre maruz kalma sonucunda iç kulaktaki duyu hücrelerindeki
zedelenme sonucu işitme kaybı ortaya çıkar.
90 dB(A) ve üzeri seviyedeki gürültüye uzun süre maruz kalmak kalıcı işitme kayıplarına neden
olur.
Oldukça geniş bir alan içinde değerlendirilir. Kullanılan araçların ergonomik yetersizliği,
çalışanların duruş ve oturuşundaki hatalar, uzun çalışma saatleri kas-iskelet sisteminde
ağrılara neden olur.
Rahatsızlıkların en önemlileri sırt-bel ve birikimli travma hastalıklarıdır.

Gürültüyü kontrol altına almak için sesi izole edici malzemeler ile gürültü kaynağı yalıtılabilir.

18.11.2020 17:23 105 18.11.2020 17:23 106

Astım : MESLEK KANSERLERİ

Hububat tozları, un, metaller, inorganik kimyasal maddeler, mantarlar bu hastalığa
yol açar.
Tarım, üretim ve montaj gibi geniş bir alanda çalışanlar etkilenir.
Çalışma yeri şartlarına bağlı olarak bir çok kanser çeşidi vardır.
Deri, akciğer, karaciğer, burun, kemik, gırtlak vb.
Kansere neden olan maddeler çok çeşitlidir ve bunlar ilgili kuruluşlar tarafından listelenmiştir.

18.11.2020 17:23 107 18.11.2020 17:23 108

27
 18.11.2020

Alınacak Tedbirler Tıbbi tedbirler

İşe Giriş Tıbbi Kontrolleri

Meslek hastalıklarına karşın alınacak tedbirler; İşe göre çalışan seçilmelidir.
•Tıbbi tedbirler Hamile hanımların radyasyona maruz çalışma yerlerinde çalıştırılmamaları, gürültülü
ortamlarda sağırların istihdamı gibi.
•Çalışma çevresine ait tedbirler
Bazı iş kollarında (özellikle tozlu işyerlerinde) işyeri hekimi, çalıştırmayı düşündüğü kişiyi tam bir
•Çalışana ait tedbirler klinik akciğer muayenesinden geçirmeli, akciğerleri tozları temizlemeye elverişli olanlar bu
işlere kabul edilmelidir.

18.11.2020 17:23 109 18.11.2020 17:23 110

Tıbbi tedbirler Çalışma Çevresine Ait Tedbirler

Periyodik Tıbbi Kontroller : Meslek hastalıklarına yol açacak zararlı maddeleri kullanmamak veya değiştirmek gibi
İşin özelliğine göre çalışanlar belirli sürelerle tıbbi muayenelerden geçirilmelidir. tedbirler alınmalıdır.

Kullanılan Zararlı Maddelerin Değiştirilmesi: İşyerinde kullanılan zararlı maddeler zararsız veya
daha az zararlı maddeler ile ikame edilmelidir.

Bileme işlerinde kum taşı yerine korut gibi sentetik bileme taşları kullanılması gibi

18.11.2020 17:23 111 18.11.2020 17:23 112

28
 18.11.2020

Çalışma Çevresine Ait Tedbirler Çalışma Çevresine Ait Tedbirler

Silikozis, bir akciğer hastalığı. Silika (SiO2) adı verilen maddenin uzun süre solunması sonucu gelişen
kronik bir akciğer hastalığı. Maden işçileri arasında bir dönem ‘dul bırakan hastalığı’ olarak anılmıştır.
Kumlama hastalığı da denir.
18.11.2020 17:23 113 18.11.2020 17:23 114

Çalışma Çevresine Ait Tedbirler Çalışma Çevresine Ait Tedbirler

Kapalı Çalışma Yöntemi : Zararlı maddelerin kullanıldığı atölyelerde çalışanla direkt temas
halinde olmadan kapalı kaplar veya odalar içinde yapılması için gerekli teknik gelişmelerden
faydalanılmalıdır.

18.11.2020 17:23 115 18.11.2020 17:23 116

29
 18.11.2020

Çalışma Çevresine Ait Tedbirler Çalışma Çevresine Ait Tedbirler

"Silikozis yalnızca kot taşlama işçilerinin

hastalığı değil, granit, maden işçilerinin, diş
teknisyenlerinin de hastalığı."

18.11.2020 17:23 117 18.11.2020 17:23 118

Çalışma Çevresine Ait Tedbirler Çalışma Çevresine Ait Tedbirler

Ayırma : İş yerinde meslek hastalığı oluşturabilecek maddelerle çalışılan yerler kesinlikle diğer Havalandırma : Yapılan işe göre lokal veya genel havalandırma yapılmalıdır.
bölümlerden ayrı tutulmalı, bu maddelerin kaynakları izole edilmelidir. Böyle yerlerde giyilen Lokal havalandırma, özellikle yoğun toz ve gaz meydana gelen işlerde kullanılan bir
özel giysilerin ve araçların işyerinden çıkarken çıkarılması gerekir. havalandırma yöntemidir.

18.11.2020 17:23 119 18.11.2020 17:23 120

30
 18.11.2020

Lokal Havalandırma
Çalışma Çevresine Ait Tedbirler

17:23 121 18.11.2020 17:23 122

Çalışma Çevresine Ait Tedbirler Çalışma Çevresine Ait Tedbirler

Genel havalandırmanın amacı, çalışanlara gereken taze havayı temin etmektir. Genel Nemli Çalışma Yöntemleri : Özellikle tozlu işyerlerinde uygulanır. Çalışma
havalandırma, daha az toksik organik sıvılardan meydana gelen buharlar için kullanılır. Tozlu ortamı ıslatılarak veya nemlendirilerek çalışma sırasında tozun çalışma
işyerlerinde ise bazen, tozlar devamlı olarak işyeri havasında yüzer vaziyette tutulmakla
fayda yerine zararlı etkinin arttığı da görülebilir.
ortamına dağılması önlenir.
Bu sebeple genel havalandırmanın belirli şartlara düzenlenmesi gerekir ve şu hususların göz
önünde bulundurulması yararlı olur.

18.11.2020 17:23 123 18.11.2020 17:23 124

31
 18.11.2020

Çalışma Çevresine Ait Tedbirler

Çalışma Çevresine Ait Tedbirler

Sürekli Temizlik ve Bakım : İşyerleri iş bitiminde temizlik yapılıp havalandırılmalıdır.

17:23 125 18.11.2020 17:23 126

Çalışma Çevresine Ait Tedbirler Çalışma Ortamı Ölçümleri :

Üretim Planlaması : Çalışma saatleri iyi düzenlenerek zararlı maddelerle temas edenlerin İşyerinde biyolojik (kan ve idrar) ve çevresel (gürültü, zararlı toz, gaz) ölçümler yapılmalıdır.
çalışma süreleri kısa tutulmalıdır. Böylece zararlı maddelerin ortamdaki yoğunluğu tesbit edilir, fazla ise havalandırma
sağlanır.

18.11.2020 17:23 127 18.11.2020 17:23 128

32
 18.11.2020

Kişisel Korunma Araçlarının Kullanımı Eğitim

Meslek hastalığı önlenmesinde vücuda giriş yolunun bilinmesi önemlidir. Bu yolu kapatmaya İşyerinde kullanılan bazı maddelerin zararları çalışanlara anlatılmalı, hangi şartların zararlı
yönelik kişisel önlemlerin alınması gerekir. olduğu ve ne gibi tedbirler alınması konusunda seminerler verilmelidir.
Ayrıca, işyerlerinde uyarıcı levha ve broşürler asılmalıdır.

18.11.2020 17:23 129 18.11.2020 17:23 130

33