Kultura – ogół dorobku duchowego i materialnego ludzkości

Natura – wszystko co zostało stworzone bez ingerencji człowieka

Synkretyzm sztuk – łączenie kilku sztuk

Wyróżniki sztuki:
 Oryginalność
 Dostarczanie przeżyć estetycznych
 Oddziaływanie na emocje
 Skłania do refleksji i niesie przesłanie
 Uniwersalność przekazu
 Oddziaływanie na wyobraźnię

Wyróżniki literatury:
 Sztuka słowa – jest to sztuka przekazywana za pomocą słów,
zdań i myśli
 Abstrakcyjność – oderwanie się od rzeczywistości
 Niematerialność (pozamaterialność) – jest to coś co istnieje
tylko w naszych umysłach i nie możemy tego dotknąć ani
zobaczyć
Funkcje literatury:
 Rozwijanie wyobraźni
 Wzbogacanie słownictwa
 Odzwierciedlenie życia/obyczajów w danych czasach
 Refleksyjność Kształtowanie poglądów

 Ballada – gatunek synkretyczny łączący w sobie

wszystkie 3 rodzaje literackie, którego tematem są
niezwykłe wydarzenia
  Satyra – ośmiesza ludzkie wady i słabości


Liryka Epika Dramat

Przedmiot Podmiot Narrator Osoby
mówiący liryczny (1os./3os.) dramatyczne
Forma Monolog Opowiadanie Monologi i
wypowiedzi dialogi
Świat Uczucia, Opis: miejsca, Akcja, brak
przedstawiony przeżycia, emocje akcji, przyrody, nadrzędnego
bohaterów podmiotu
Kompozycja Wersyfikacja Proza Didaskalia
tekstów (wiersz)
Narrator jest wszechwiedzący
Podmiot liryczny opowiada o swoich przeżyciach

Przykładowe gatunki liryczne:

 Hymn – uroczysty i podniosły nastrój, jest rytmiczny
 Pieśń – uproszczona budowa, układ stroficzny, częste
refreny i rytmizacja
 Sonet – kunsztowna budowa, składa się z 14 wersów
zgrupowanych w 4 strofy
  Tren – utwór żałobny, pisany po śmierci bliskiej
osoby, ukazuje uczucia i refleksje autora
 Fraszka – krótki żartobliwy utwór o błahej tematyce
 Psalm – uroczysta pieśń religijna, najczęściej o
charakterze modlitwy
Przykładowe gatunki epickie:
 Bajka – krótki utwór literacki, który zawiera morał
 Baśń – fantastyczny utwór literacki w którym
wygrywa dobro nad złem
 Legenda – zawiera pomieszanie fikcji z prawdą
historyczną
 Opowiadanie – Prosta akcja, jednostkowa fabuła,
zawiera opisy
 Nowela – Jest zwięzła (brak wątków pobocznych i
opisów)
 Powieść – zawiera liczne dialogi i wielowątkową
fabułę
 Epos – inwokacja, występuje bohater zbiorowy,
ukazanie życia i obyczajów danego czasu
 Przypowieść – uproszczona fabuła, schematyczne
postacie, uniwersalizm, niesie jakieś przesłanie

Przykładowe gatunki dramatyczne:

 Tragedia – występuje tragizm, zakończenie jest
nieszczęśliwe
  Komedia – występuje komizm, żywa akcja szczęśliwe
zakończenie
 Dramat właściwy – brak scen epizodycznych i wątków
pobocznych, ma cechy tragedii i komedii
Źródła kultury europejskiej – kultura śródziemnomorska:
 Kultura grecko-rzymska : mitologia grecka, mitologia
rzymska
 Kultura judeochrześcijańska: Biblia, ST, NT

Kultura grecko-rzymska:
 Wodociągi
 Związki frazeologiczne
 Olimpiada
 Inspiracje w literaturze i sztuce
 Demokracja
 Kalokagatia (rozwój fizyczny wraz z rozwojem
duchowym)
 Cyfry rzymskie
 Symbole naukowe
 Odkrycia naukowe
 Prawo
Kultura judeochrześcijańska:
 Religia
 Kościół
 Święta kościelne
 Symbole religijne
  Frazeologizmy
 Sztuka sakralna
 Etyka chrześcijańska
Funkcje języka:
 Komunikacyjna
 Pozakomunikacyjna

Komunikacyjna:
 Informatywna – przekazanie informacji (autobus
przyjedzie z 10 minutowym opóźnieniem)
 Ekspresywna – wyrażanie uczuć i opinii, zdania
nacechowane emocjonalnie (Kocham sport!)
 Impresywna – skłonienie odbiorcy do określonych
reakcji, zachęcenie, nakazanie czegoś (Zamknij drzwi!
Mówię ci ta gra jest super, musisz ją kupić!)
 Poetycka – wywołanie przeżyć estetycznych,
zwrócenie uwagi na tekst (tekst literacki np. wiersz)
 Metajęzykowa – przekazanie informacji o języku
(ósemka piszemy przez ó, pochodzenie wyrazu)
 Fatyczna – nawiązanie lub podtrzymywanie
konwersacji (Halo! Oczywiście! Słuchasz mnie?)
Poza komunikacyjna:
 Sprawcza (performatywna) – zmiana w rzeczywistości
poprzez język (stoliczku nakryj się)
(od jutra lekcje od 8 15/wyrok sądowy)
 Magiczna – przepowiadanie przyszłości, wróżenie
(stoliczku nakryj się)
 Ludyczna – żarty, zapewnienie rozrywki (czarny
humor, żart absurdalny)