Professional Documents
Culture Documents
To Εαυτό
To Εαυτό
To Εαυτό
Στα όνειρα μιας γυναίκας, αυτός ο πυρήνας προσωποποιείται κατά κανόνα από ένα
ανώτερο θηλυκό πρόσωπο, από μια ιέρεια, μάγισσα, μητέρα γη, θεά της φύσης ή
του έρωτα. Στην περίπτωση ενός άντρα, θα εκδηλωθεί με τη μορφή ενός
ιεροφάντη, μυσταγωγού (για παράδειγμα τον γκουρού των Ινδών), με τον
γεροσοφό, με το πνεύμα της φύσης, κ.λπ.
Το Εαυτό, έτσι καθώς πλημμυρίζει από τη συνειδητή μας εμπειρία για τον χρόνο (τη
χωροχρονική μας διάσταση), είναι κατά κανόνα διάχυτο. Επιπλέον, εκδηλώνεται
πολλές φορές με μια μορφή πού υποδηλώνει μια ιδιαίτερα διάχυτη παρουσία: ενός
γιγάντιου ανθρώπινου όντος που αγκαλιάζει και περικλείει τον κόσμο.
Κάθε φορά πού ξεπροβάλλει τούτη η εικόνα σε ένα όνειρο, το άτομο μπορεί να
ελπίζει ότι θα βρει μια δημιουργική λύση στη σύγκρουσή του, επειδή το ζωτικό
ψυχικό κέντρο βρίσκεται ενεργοποιημένο. Με άλλα λόγια, ολόκληρο το είναι
συμπυκνώνεται σε μια ενότητα, ώστε να μπορεί να ξεπερνά τη δυσκολία.
Δεν είναι περίεργο που τούτη η μορφή του Κοσμικού Ανθρώπου παρουσιάζεται σε
πολλούς μύθους και θρησκευτικές διδασκαλίες. Κατά κανόνα, το περιγράφουν σαν
μια θετική κι επιβοηθητική δύναμη.
Είδαμε κιόλας πως η συμβολική διάταξη που αναφέρεται έκδηλα στη διαδικασία
της εξατομίκευσης, τείνει να στηριχτεί στο θέμα του αριθμού τέσσερα. Για
παράδειγμα, στις τέσσερεις λειτουργίες της συνείδησης, ή τα τέσσερα στάδια του
anima ή του animus.
Στον δυτικό μας πολιτισμό, ιδέες ανάλογες με αυτές του Κοσμικού Ανθρώπου
συσχετίζονται με το σύμβολο του Αδάμ, με τον πρώτο άνθρωπο.
Σύμφωνα με έναν ιουδαϊκό θρύλο, όταν ο θεός έπλασε τον Αδάμ, μάζεψε στην
αρχή σκόνη κόκκινη, μαύρη, άσπρη και κίτρινη, που πήρε από τις τέσσερεις γωνιές
του κόσμου, κι έτσι ο Αδάμ «ξαπλωνόταν από τη μια άκρη του κόσμου στην άλλη».
Όταν εξάπλωνε, το κεφάλι του βρισκόταν στην ανατολή, τα πόδια του στη δύση.
Σύμφωνα με μια άλλη ιουδαϊκή παράδοση, όλη η ανθρωπότητα βρισκόταν μέσα
στον Αδάμ από την αρχή, με άλλα λόγια, ο Αδάμ κουβαλούσε μέσα του όλες τις
ψυχές των ανθρώπων που έμελε να γεννηθούν.
Επομένως, η ψυχή του Αδάμ συγκρινόταν «με το φυτίλι της λάμπας, που
αποτελείται από αμέτρητες ίνες». Αυτό το σύμβολο εκφράζει καθαρά την ιδέα μιας
ενότητας όλης της ανθρωπότητας, πέρα από τα άτομα που την αποτελούν.
Στην αρχαία Περσία, ο ίδιος αυτός πρώτος άνθρωπος, που ονομάζεται Γκαϋομάρ,
περιγράφεται σαν γίγαντας που ακτινοβολεί το φως.
Όταν πέθανε, όλα τα γνωστά μέταλλα ξεπήδησαν από το κορμί του, κι η ψυχή του
έδωσε το χρυσάφι. Το σπέρμα του έπεσε στη γη και γέννησε το πρώτο ανθρώπινο
ζευγάρι.
Σύμφωνα με την ινδική παράδοση, ο Κοσμικός Άνθρωπος ζει μέσα στο ανθρώπινο
άτομο κι αποτελεί τη μόνη αθάνατη πλευρά του.
Στους μύθους της αρχαίας 'Ινδίας αυτό το πρόσωπο ονομάζεται Πουρούσα, που
σημαίνει άπλα «άνθρωπος», ή «πρόσωπο». Ζει μέσα σε όλες τις καρδιές και
πλημμυρίζει ολόκληρο τον Κόσμο.
Σύμφωνα με πολλούς μύθους, ο Κοσμικός Άνθρωπος δεν σημαδεύει μόνο την
απαρχή της ζωής, αποτελεί και τον τελικό της σκοπό, τον λόγο ύπαρξης της
δημιουργίας: «Όλα τα δημητριακά τείνουν προς το σιτάρι, όλοι οι θησαυροί προς το
χρυσάφι, όλα τα πλάσματα προς τον άνθρωπο», έλεγε ο Μάιστερ Έκχαρτ τον
Μεσαίωνα.
Αν εξετάσουμε αυτό τον ορισμό από ψυχολογική άποψη, είναι βέβαια αληθινός.
Όλη η εσωτερική ψυχική πραγματικότητα του άτομου προσανατολίζεται τελικά
προς αυτό το σύμβολο, του Εαυτού.
Στην πράξη, αυτό σημαίνει πως η ανθρώπινη συμπεριφορά δεν θα μπορέσει ποτέ
να εξηγηθεί ικανοποιητικά από τα μεμονωμένα ένστικτα ή από τους
κατευθυνόμενους μηχανισμούς, όπως είναι η πείνα, η δύναμη, η γεννητικότητα, η
συντήρηση και η διαιώνιση των ειδών. Με άλλα λόγια, ο κύριος σκοπός του
ανθρώπου δεν είναι να φάει, να πιει κ.λπ., αλλά το να ειναι άνθρωπος. Πάνω από
αυτές τις παρορμήσεις, η εσωτερική ψυχική μας πραγματικότητα εκδηλώνει ένα
ζωντανό μυστήριο που μπορεί να εκφραστεί με την εικόνα του Κοσμικού
Ανθρώπου.
Στον δυτικό μας πολιτισμό, ο Κοσμικός Άνθρωπος ταυτίστηκε σε μεγάλο βαθμό με
τον Χριστό, ενώ στην Ανατολή με τον Κρίσνα ή τον Βούδα. Στην Παλαιά Διαθήκη, το
ίδιο συμβολικό πρόσωπο παρουσιάζεται σαν ο «Υιός του Άνθρωπου», κι ο
ιουδαϊκός μυστικισμός αργότερα τον βάφτισε Αδάμ Κάδμο. Ορισμένα θρησκευτικά
κινήματα, στο τέλος της Αρχαιότητας, τον ονόμασαν άπλα «Άνθρωπο». Όπως όλα
τα σύμβολα, αυτή η εικόνα σημαίνει ένα άγνωστο μυστικό, το άγνωστο και έσχατο
νόημα της ανθρώπινης ύπαρξης.
Αριστερά, λιθογραφία της Ροδεσίας, για ένα μύθο της δημιουργίας, όπου ένας
πρώτος Κοσμικός Άνθρωπος (η Σελήνη) παντρεύει το πρωινό άστρο και το βραδινό
άστρο για να γεννήσει τα γήινα πλάσματα. Ο Κοσμικός Άνθρωπος παρουσιάζεται
οπώς είναι ο πρώτος άνθρωπος, ένα είδος Αδάμ - κι ο Χριστός καταλήγει κι αυτός να
ταυτιστεί με αυτήν την απεικόνιση του Εαυτού.
Επάνω, δεξιά, ένας πίνακας του XVου αιώνα, που οφείλεται στον γερμανό
καλλιτέχνη Γκρύνεβαλντ, παρουσιάζει τον Χριστό σε όλο το μεγαλείο του Κοσμικού
Ανθρώπου.
Το Ελληνικό κεφάλι, αριστερά, θεωρούταν από τον δόκτορα Γιουνγκ κάπως δίχως
φύλο (δηλαδή ερμαφρόδιτο).