Diagnostyka pedagogiczna

prof. Wałęga
21.03.2018r.

Wykład1
Historyczne konteksty diagnozy
- skąd się wzięła, jak została poszerzona, kto ją rozpowszechnił?

Czym jest diagnoza i diagnostyka jako nauka, któa się diagnozą zajmuje?
Diagnoza:
określenie albo ustalenie pewnego stanu rzeczy. (SJP)

Diagnostyka – nauka o rozróżnianiu, rozpoznawaniu. Mówi, w jaki sposób dojść do końcowego

wyniku, wydanie określonych zaleceń.
Dyscyplina, która ma swoje narzędzia, metody, które pomagają nam w rozpoznawaniu.
(metody poznajemy na ćwiczeniach)

Początki diagnozy
I medycyna – właściwe rozróżnianie, określanie i definiowanie jednostek chorobowych.

Hipokrates – pierwszy diagnosta. Jako pierwszy dokonał klasyfikacji niektóych chorób, opisał je i
przyporządkował charakterystyczne objawy do danej choroby.
Diagnostyka w medycynie stała się elementem kluczowym.

Jak to przeniknęło do pedagogiki?

● Przełom XIX i XX wieku → obszar na pograniczu pedagogiki społecznej i pracy socjalnej.
1. Marry Elen Reachmont – USA. Pionierka pracy socjalnej i metod pracy socjalnej jak case work
(metoda indywidualnych przypadków) i określanie zasad pracy pracowników socjalnych
(„przyjazny gość”)
2. Alice Salomon – rozporopagowała to co Reachmont stworzyła na terenie krajów Europy
Zachodniej, głównie Niemiec.

Marry Elen Reachmont: 2 poł. XIX wieku. Jej rodzice bardzo wcześnie zmarli i cały okres swojego
dzieciństwa spędziła w towarzystwie babci i dwóch ciotek. Babka była postacią nietypową, poglądy
feministyczne, emancypacyjne i bardzo mocno zaszczepiła je swojej wnuczce. Panie były
sceptyczne wobec amerykańskiego systemu edukacji dziewcząt. Do 11/12 r.ż. uczyła się w domu,
dopiero póśniej poszłą do szkoły i ekspresowo ją ukończyła. Opiekunki jej stawały na
samodzielność. Została wysłana do NY i pracowała w wydawnictwie. Bardzo szybko była osobą
samodzielną. Udzielała się w organizacjach społęcznych, w tym przy kościołach. Po kilku latach
wróciła do domu rodzinnego. Tam zaangażowała się w działalnsoć organizacji charytatywncyh,
gdzie propagowała prace socjalne/ pracownika socjalngo, któy odwiedza jednostki zagrożone w ich
domu rodzinnych, przeprowadza wywiad, rozmawia. Jest pozytywnie nastawiony – tzw. przyjazny
gość. Bardzo ważny jest wywiad, zebranie informacji z bardzo wielu źródeł, żeby zobaczyć gdzie
tkwią potencjały w tej rodzinie, skąd pracownik socjalny może czerpać, zeby rodzina mogła
poprawić swoje życie. Potencjały tkwią w najbliższym otoczeniu i w samej jednostce. Radziłą, aby
szukać potencjałów szukać w instytucjach, które działają w najbliższym otoczeniu (szkoły,
kościoły, związki, organizacje społeczne – prywatne, publiczne itepe)
Była ona pierwszą osobą która w tak szeroki m zakresie przenosiła te metody, gromadzenie danych,
na tereny bardzo zbliżone do pedagogiki, bo na tereny pracy socjalnej czy pedagogiki społecznej.

Polska – metodologia diagnozy.

-głównie lekarze, którzy zwrócą uwagę na to, ze diagnoza, umiejętności diagnostyczne i
metodologia mogą bardzo mocno wpływać na proces leczenia chorego, ustalenie właściwego
procesu leczenia.
1. Tytus Chałubiński (XIXw.) - taternik, lekarz. Jako lekarz zajmował się m.in. problemami
patologii zdrowia i filozofią. Zwrócił uwagę na to, że lekarze powinni nauczyć się porządkowania
wyników diagnozy. Lekarze powinni wybrać te najważniejsze informacje. Tylko dobra diagnoza
pozwoli później zoptymalizować zalecenia postdiagnostyczne. Nie tylko ważne jest zebranie
informacji, ale umiejętność uporządkowania tego materiału.
2. Władysław Biegański (XIXw.) - internista, filozof i logik. W jaki sposób zdobywać informacje
od pacjenta. Określił warunki dobrej diagnozy. Relacja pacjent-lekarz oraz wskazania katalogu
najczęściej popełnianych przez lekarzy błędów diagnostycznych (które choroby są mylone przez
lekarzy bo podobne objawy). Stworzenie katalogu najczęściej popełnianych błędów przez lekarzy
to wydarzenie przełomowe, bo uchroniło pacjentów i lekarzy przed trudnościami. Katalog –
wydarzenie pionierskie.
3. Antoni Kępiński (XX w.) - psychiatra. Autor koncepcji całościowego poznania chorego. Projekt
wyłożył najdokładniej w „Poznanie chorego”. Znany ze swoich badań na temat lęku, schizofrenii.
Prowadził badania nad byłymi więźniami byłego obozu w Auschwitz – jaki wpływ pobyt tam miał
na psychikę więźniów. Był dobrze przygotowany od sprawy merytorycznej i własnych
doświadczeń, bo on sam trafił do obozu na terenie Hiszpanii na wzór niemieckich obozów, i spędził
tam 3 lata.
Humanistyczna metoda poznania chorego/obserwacji. Uważał że są dwie metody:
1. przyrodnicza – podmiot nie ma wpływu na obserwującego, notuje, obserwuje itede,
obiektywne, wymagające aktywnego udziału badacza.
2. humanistyczne (preferowane przez prof.) - aktywność obu stron, nie wystarczy
obserwacja, konieczna jest rozmowa, nawiązanie kontaktu. Psychiatria jest taką
subdyscypliną medycyny, gdzie diagnozy można być najmniej pewnym.
Psychika jest tak sferą złożoną, że trudno jest znaleźć dwóch schizofreników o tych samych
objawach. To kwestia zindywidualizowana. Stąd metoda przyrodnicza jest chybiona.

Zwraca uwagę na lekarza psychiatrę (osobę, która metodę przeprowadza). Zależy od tego w jakich
okolicznościach, warunkach będziemy chcieli uzyskać informację od badanego.
Osoba badacza: Osoba otwarta, potrafiąca słuchać, unikająca etykietowania. Nie powinien
przyjmować maski profesjonalisty, sędziego, aby unikać protekcjonalnego tonu wobec nadanego,
żeby go nie osądzać, nie deprymować, żeby nie czuł się winny, gorszy, żeby nie pogłębiać w nim
uczucia dewiacji.
Kępiński sam był diagnostą jakiego opisywał. Rozumiał problemy pacjentów do tego stopnia, że
kiedy wyjeżdżał na wakacje, to zostawiał namiar kontaktowy do siebie swoim pacjentom.
Prekursor psychoterapii (lżejsza pomoc psychologiczna, forma wspierania, pomocy drugiej osoby).
Psychiatra nigdy nie może spać spokojnie, cały czas musi go diagnozować, obserwować, bo to
żywy organizm, który ciągle się zmienia.

II Grunt pedagogiczny
Zawsze mamy do czynienia z żywym organizmem. Nigdy nie możemy powiedzieć, że nasza
idagnoza ma charakter skończony.

Czołowi reprezentanci:
1. Janusz Korczak – współtwórca podstaw diagnozy kliniczno-wychowawczej.
Korczak był lekarzem (UW). Najpierw leczył prywatnie, później najbiedniejszych. Jako lekarz
dorabiał sobie jako wychowawca na koloniach letnich dla dzieci. Było to jego pole obserwacyjne
dla diagnozy kliniczno-wychowawczej. Porównywał swoje doświadczenia w pracy lekarza z pracą
nauczyciela/wychowawcy, gdzie obserwacja też powinna być istotnym elementem pracy.

Korczak: „Wychowanie w internacie” - wykładnia jego diagnozy. (fragment)

Diagnoza Korczaka jest oparta na obserwacji. Naczelna metoda, którą zaleca. Bardzo mocno cała
obserwacja i metoda będzie skorelowana z medycyną. Będzie kładł duży nacisk na to, aby
wychowawca mógł postawić właściwe rozpoznanie. Nie tylko ma obserwować, ale wyciągać
odpowiednie wnioski. Korczak ostrożnie podchodzi do wyciągania ostatecznych wniosków.
(zawsze zadaje sobie pytanie – a może on czegoś o dziecku nie wie?). Daleko idąca ostrożność, aby
nie przypisywać motywacji dzieciom, których nie miały, a mogłyby je skrzywdzić. Powinien
zadecydować w jakim stanie znajduje się jego wychowanek(normalny, czy już z elementami
patologicznymi, niepokojącymi). Oceniając czy wychowanek jest w stanie zdrowia czy nie to
skupić się należy na 3 elementach jego rozwoju:
1) rozwój fizyczny:
- na koloniach na początku i na końcu wykonywano badania antropometryczne. Najczęściej to były
dzieci z ubogich rodzin, bo jedzenie + ruch dawały niesamowite efekty.
2) rozwój psychospołeczny – kontakty z innymi ludźmi, cechy charakteru, umiejętność
nawiązywania relacji.
3) rozwój kulturalny dziecka – czy ma kontakt dziecko ze strefą kultury, w jakim zakresie (na
koloniach np. przedstawienia)

Pozostawił bardzo ważne wytyczne dot. charakteru i osobowości pedagoga, który będzie diagnozę
stawiał:
osoba zainteresowana drugim człowiekiem, zaangażowana, ambitna, która zna metody
diagnozowania i potrafi ją zastosować w praktyce.
Korczak w swoich książkach skupia uwagę na OBSERWACJĘ.
Jak dobra obserwacja powinna wyglądać?
Korczak = metoda indywidualnego przypadku.
- raport z obserwacji:
1. charakterystyka badanego (kim jest dziecko które opisujemy, wiek, wygląd zewnętrzny, cechy
charakterystyczne) + wyjściowy opis problemu
2. warunki obserwacji i plany sytuacyjne (gdzie i w jakich okolicznościach nasz badany był
obserwowany) + notatki z obserwacji na bieżąco
3. komentarz do notatek (po zakończonej obserwacji, akcja trwa w domu :) )
- refleksja nad tym co widział połączone z wiedzą naukową, którą posiada
- uzupełnienie pierwszych notatek już w domu, po analizie wstępnej
4. Raport: szczegółowy przebieg obserwacji. O której obserwacja się zaczęła, skończyła, czy to co
w planach mieliśmy to spełniliśmy, czy zaszły jakieś czynniki, czy były przerwy, niesprzyjające
okoliczności itede.
5. Element przeżyć i odczuć diagnosty (element subiektywny) → autorefleksja diagnosty
– jak ja jako badacz się czułem w trakcie obserwacji, co mi sprawiało dyskomfort, co bym zmienił
jakbym mógł.
- ma pomóc zobaczyć ewentualne uprzedzenia diagnosty do badanego
- pozwala to przedefiniować nasze notatki i obiektywność
- niektórzy diagności unikają pewnych kategorii pacjentów.
- diagnosta nie powinien wychodzić ze swojej strefy komfortu dla obiektywizmu badań.

Głównym celem: gromadzenie danych, informacji na podstawie długotrwałej obserwacji i łączenie

elementów obserwacji z autorefleksją diagnosty.
1. poznanie i rozumienie badanego
2. samopoznanie i autorefleksja diagnosty
Korczak skupia się zawsze na konkretnym przypadku i dobro dziecka, i poprawa jego sytuacji jest
dla diagnosty najważniejszy. Cel to wszechstronny rozwój dziecka i doprowadzenie do
autodiagnozy wychowanka. Dziecko samo zaczyna zauważać pewne swoje problemy, jest je w
stanie nazwać, określić.

Korczak: „Józki, Jaśki i Franki” (fragment), „Jośki, Mośki i Srule”

- refleksje Korczaka z kolonii.
- jak bardzo potrzebna jest wnikliwa obserwacja wszystkich dzieci przebywających na koloniach

Pedagog jest jak lekarz, przyrodnik, obserwator.

2. Diagnoza społeczna (środowiskowa)

1 . Helena Radlińska
- twórczyni polskiej pedagogiki społecznej
- stworzyła szkołę pracowników służb społecznych
- zagadnienia pedagogi społecznej, pracy socjalnej, współpracowała z UŁ

Metoda skupia się nie na jednostce, ale na otoczeniu. Skupienie na potencjałach, które tkwią w
otoczeniu jednostki, nie w niej samej. Różne formy aktywizacji dla dzieci. W Toruniu np. „dzieci
starówki”. Te dzieci miały znaleźć dla siebie określone miejsce, w którym będą mogły odpowiedni
dobrze spędzać czas.

2. Aleksander Kamiński (współpracownik Radlińskiej) – udoskonala metody stworzone przez

Radlińską.

4.04.2018r.
Wykład 2

Radlińska:
Twórczyni polskiej pedagogiki społecznej. Żyła w okresie przemian, zabory, I WŚ, II WŚ. Te
doświadczenia sprawiły, że wyniosła przeświadczenie że szkoła w najmniejszym stopniu wpływa
na to kim będzie człowiek. Wychodziła z założenia, ze najwazniejsza jest rola środowiska
wychowawczego, rodziny, instytucje społeczne, świetlicy, grupy rówieśnicze. Bada ona właśnie te
środowiska. Była aktywna w stowarzyszeniach, uniwersytetach ludowych, prowadziła kursy dla
dzieci z rodzin robotniczych. Chciała nieś pomoc tym grupą. Później kończy studia. Zawodowo
była związana z Wolną Wszechnicą Polską. Kierowała tam wydziałem pedagogicznym. Założyła
studium pracy. Później zaczyna współpracować z UŁ.
Zajmuje się działalnością w środowisku. Uważa, że w środowisku tkwią potencjały rozwojowe,
które należy wydobyć i wykorzystać żeby jednostka mogła poprawić swoje warunki życiowe.
Ważne są dla niej instytucje pozaszkolne. Dużą rolę przypisywała bibliotekom. W okresie
powojennym był duży nacisk żeby organizować biblioteki nawet w najmniejszych
miejscowościach.
Interesowało ją kiedy pojawiły się pierwsze potrzeby wśród ludzi żeby zakładać instytucje
społeczne. Badania wpływu środowiska na problemy szkolne uczniów. Badanie nad sieroctwem,
rodzinami i ich funkcjonowaniem.
Uważała, że nie da się badać jednostki w oderwaniu od środowiska i aby to badanie znormalizować
wprowadziła pewne metody badania środowiska: skale, tworzy terminologię. Dużo uwagi
przykładała do postawy etycznej badacza. Mówiła że powinien on mieć rozumiejący wgląd- nie
oceniać i próbować zrozumieć sytuację.
3 elementy:
1) Wyjściowy program- badania terenowe, wywiady, strategia jak można działać
2) System wsparcia dla pracowników społecznych, którzy ruszą w teren- inne instytucje
powinny wspierać pracownika
3) Metodologia- zasada zbierania wyczerpujących informacji z wielu różnych źródeł.
Po połączeniu tych elementów można myśleć o przystąpieniu do projektowania zmiany społecznej
w środowisku.
Diagnoza rozwinięta(pełna)- wskazanie przyczyn jak i zarówno fazy, konsekwencji. Jest to
diagnoza bardzo czasochłonna.

Kamiński:
Działalność jego skupiała się na działalności stowarzyszeń – instytucje, które w środowisku były
istotne zdaniem Radlińskiej.
Obszary diagnozy według Kamińskiego:
1. obszar grupy społecznej: to ma być mała grupa społeczna, z którą badany ma bardzo częsty
kontakt (tzw. grupa osobistej styczności – np. grupa rówieśnicza, środowisko rodzinne, jakaś
organizacja, sekcja, koło)
2. diagnoza środowiska lokalnego: stara się odpowiedzieć na pytanie czy tam znajdują się instytucje
które w jakikolwiek sposób wspomagają rozwój człowieka i całego środowiska?
3. diagnoza indywidualnego przypadku – zawsze lokowana w warunkach środowiskowych.

Kamińskiego interesowały 2 sprawy:

a) środowisko rodzinne.

Stworzył wskaźniki do badania środowiska rodzinnego, dzięki któremu wskazywano typ rodziny i
problemy wychowawcze, wykształcenie rodziców, warunki mieszkaniowe, gęstość zaludnienia (ile
osób na m2), czy istnieje zgodność wieku dziecka z jego wiekiem szkolnym (wskaźniki
drugoroczności – to może świadczyć o probemach w rodzinie), warunki finansowe i lokalowe.
(Radlińska badała np. dzieci w środowisku- dzielnica Łodzi Bałuty). Na podstawie tych
wskaźników stworzył typologię rodziny:
- mały zakres zagrożenia wychowawczego
- średni
- znaczący zakres zagrożenia wychowawczego

b) stowarzyszenia
- on zbadał na co należy zwrócić uwagę czy stowarzyszenie działa aktywnie.
Wskazywał na proporcje między liczbą członków wszystkich zapisanych a liczbą członków
aktywnych, działaniami, liczbą członków itede.

3. Diagnoza ratownicza (lecznicza)

Najczęściej stosowana w pedagogice specjalnej, a szczególnie w zakresie resocjalizacji. Często w
różnego rodzaju instytucjach terapii wychowawczej jest popularna. Diagnoza tzw. szybkiej reakcji.
Za prekursorkę tego typu diagnostyki uznawana jest Natalia Han-Ilgiewicz. Główne działania w
resocjalizacji, była prawnikiem, ale uczęszczała na zajęcia z medycyny. Zwróciła swoją uwagę na
młodzież przestępczą i pomagała na terenach wschodnich organizować pierwsze ośrodki opieki nad
młodzieżą zdemoralizowaną. Jej pionierski eksperyment: kolonie letnie nad jeziorem Bajkał dla
młodych recydywistów. Dwóch opiekunów: ona i zresocjalizowany więzień do jej pomocy. Tam
jako pierwsza przetestowała koncepcje ratownicze/lecznicze.
Wcześniej pracowała w Wilnie i Warszawie w szkołach dla trudnych chłopców. Dzięki jej
działaniom został założony ośrodek dla dzieci z wadami charakteru.
Zasłynęła jako autorka „Nieznośni chłopcy – cztery typy plastyczności psychicznej”.
Typy plastyczności psychicznej:
1 i 2 – nieuświadomione, zewnątrzsterowalne.
1. nawykowy – reakcje automatyczne, ma wdrukowane pewne sposoby reakcji, nie wie dlaczego
tak reaguje, ale ukształtowane zostało przez jego doświadczenia, dzieje się to poza jego sferą
świadomości.
2. wpływowy (sugestywny) – wewnętrzna potrzeba podporządkowania się, potrzeba hierarchii,
decydowania za niego.

3 i 4 – typy świadome, wewnątrzsterowne, autoteliczne.

3. wyrachowany (kalkulacyjny) – wszystko sobie przelicza, co się opłaca a co nie, działa dla swojej
korzyści.
4. ideowy - działa dla idei, którą wyznaje i jest w stanie dla niej bardzo wiele poświęcić, np.
ONRowcy; nie ma korzyści finansowych.

Zwracała uwagę na zjawisko ciągłości diagnozy. Dobrze byłoby gdyby diagnoza była już szerzej
elementem działań interwencyjnych. Diagnoza nie jest oddzielna od procesu interwencyjnego. Ma
być ona pierwszym elementem tego procesu.
Ona postuluje za badaniami katamnetycznymi. Badania prowadzone post factum (kilka lat po
zakończeniu badań terapeutycznych, resocjalizacyjnych itede).
Dużo uwagi poświęciła sprawom etycznym (podobnie jak Radlińska). Stworzyła kanon zasad
etycznych dla diagnosty, pedagoga specjalnego itp. Zwróciła uwagę na środowisko rodzinne m.in.
„Więź rodzinna w pedagogice specjalnej”, tutaj ważnym elementem jest lokowanie koncepcji
środowiskowej – rodzina w zakresie pedagogiki specjalnej ma szczególne znaczenie.

Konflikt z rodziną jest dodatkowym utrudnieniem do powrotu do normalnego funkcjonowania,

kiedy oni wychodzą z ośrodka, a nie mają wsparcia po wyjściu. Rodzina często jest
zdemoralizowana, i to też wymaga pracy, właśnie nad rodziną (to nie jest tylko kwestia wybaczenia
młodzieńca rodzinie i na odwrót). Rodzina pełni ważną rolę resocjalizacyjną.

5. Diagnoza resocjalizacyjna
Za czołowego reprezentanta uznawany jest prof. Jan Konopnicki. Stworzył od strony
metodologicznej podstawy diagnozy resocjalizacyjnej. Prof. Konopnicki zwrócił uwagę, że
najwązniejsza w tej diagnozie jest:
a) procesualność środowiska. Należy określić na jakim poziome demoralizacji podopieczny się
znajduje.
b) czynniki warunkujące to, że powstały takie zachowania niedostosowania społecznego, konflikt z
prawem:
- przyczyny pierwotne – wynikają bezpośtednio z czynnika zagrażająccego np. alkoholizm,
przemoc
- wtórene – konsekwencja tego, że w domu np. był alkohol
Bardzo ważne jest odróżnienie które są pierwotnymi przyczynami, to pozwala dobrać odpowiednią
terapię
c) symptomy, objawy – rzadko występują pojedynczo, najczęściej są to tzw. syndromy objawów.
One mogą występować w różnych rotacjach , układach między sobą.

Najważniejsze jest pozyskanie jak największej informacji od jak największej liczby obserwatorów.
Za najważniejszą metodę uważał obserwację ciągłą (podobnie jak Korczak). Te informacje należało
zebrać, wyciągnąć wnioski, odsiać informacje niepokrywające się w konfrontacji z innymi źródłami
informacji i na pdstawie tego wydać diagnozę. (Diagnoza resocjalizacyjna)

6. Diagnoza jako czynnik wspomagający pracę wychowawczą i edukacyjną szkołę

1. prof. Romana Miller
2. prof. Niemierko

Diagnoza edykacyjna – próba pomiaru wyników edukacyjnych.

Współczesna szkoła ma testy końcowe xd Trudniej jest zbadać działalność wychowawczą szkołę.
One mogą być prowadzone na kilku płaszczyznach:
- odpowiedź na pytanie: jak młodzi ludzie radzą sobie z pełnieniem roli ucznia? + czy rodzina
pełna/niepełna, więzi uczuciowe, warunki bytowe, materialne itd.
- funkcjonowanie ucznia w grupie klasowej/szkolnej (jak się odnajduje, czy jest aktywnym
uczestnikiem)
- analiza tzw. środowiska niewidzialnego (cała sfera wpływów kulturowych, której uczeń podlega)
– lektury, muzyka, filmy itd. - wszystko to co wpływa na formowanie się osobowości.

Pedagog zawsze oddziałuje nie tyle na konkretną jednostke, ale na całą grupę. Nawet jeśli chce
podjąć pracę z jednostką, to bada go na tle całej klasy.

Podsumowując, diagnostyka ma zastosowanie w różnych obszarach pedagogiki: pedagogika

opiekuńcza (Korczak) – rozpoznaje potrzeby dziecka, usamodzielnienie wychowanka aby mógł
potrzeby realizować samodzielne, pedagogika specjalna – dobra diagnoza, czynniki któe odbiegają
od określonej normy, resocjalizacja – droga do kreowania działań profilaktycznych oraz dizałań
naprawczych, rewalidacyjnych i resocjalizacyjnych, diagnostyka edukacyjna – w jaki sposósb
uczeń reaguje na srodowisko szkolne, czy ma jakieś zaburzenia.

Typy diagnoz itepe

17.04.2018r.

Temat: Diagnoza i diagnostyka

Pojęcia:
proces diagnozy
- szerokie pojęcie
- wieloaspektowe poznanie otaczającej nas rzeczywistości, gromadzenie informacji
- zazwyczaj diagnoza ma charakter diagnozy pełnej, rozwiniętej, czyli interesuje nas całokształt
zjawisk związanych z daną osobą czy grupą. Interesują nas przyczyny zjawiska, opis stanu
bieżącego (objawy, manifestacja problemu, na jakim są etapie rozwoju czy stopniu nasilenia), jakie
mogą mieć skutki zjawiska niepokojące.
W diagnozie pedagogicznej rzadko kiedy ograniczamy się do opisu tego co wcześniej wymienione,
cechą charakterystyczną diagnozy pedagogicznej jest charakter decyzyjny – praktyczny. Nie
stawiamy diagnozy dla dokumentu, ale opis pewnego wycinka rzeczywistości jest dla nas podstawą
do podjęcia konkretnych działań np. terapeutycznych, naprawczych, rewalidacyjnych.
- diagnoza ma charakter praktyczny i decyzyjny, jest podstawą do podjecia określonych działań
które pociągają za sobą określone skutki.

Proces diagnozowania w ujęciu:

a) statycznym – to co jest teraz, stałe elementy
b) dynamiczne – uwzględnia zmiany, które mogą się pojawić, jakieś nowe okoliczności, takie
prognozowanie

Elementy procesu decyzyjnego w diagnozie:

1. geneza zjawiska niepokojącego (etiologia)
2. określamy obecny stan natężenia zjawisk
3. stawianie diagnozy
4. budowanie programu naprawczego(korekcyjnego)
5* proces weryfikacji, który powinni przeprowadzać pedagodzy, ocena projektu, spostrzeganie
pozytywnych zmian itepe. W zależności od weryfikacji albo kontynuujemy program, albo musimy
dokonać powtóenego procesu decyzyjnego, czasem potrzeba dodatkowej diagnozy (wywaidy z
innymi członakmi rodziny, testy itd)

diagnozowanie
- gromadzenie informacji
- informacje trzeba pozyskiwać z różnych źródeł, od różnych informatorów, także za pomocą
różnorakich narzędzi (obserwacje, wywiady)
- samo zebranie informacji nie jest jeszcze diagnozowaniem
- należy z ogromu materiału wybrać to co jest nam potrzebne do postawienia diagnozy

Poznanie:
1. opierające się na bezpośrednim doświadczeniu
- diagnosta spotyka się z dzieckiem, które diagnozuje: widzi je, rozmawia z nim, robi notatki z
przebiegu rozmowy, przeprowadza testy, ma wyniki. To doświadczenie opiera się na prostych
umiejętnościach myślowych.
- mam dane empiryczne, które otrzymuję i zapisuję. To co widzę, słyszę, czuję, obserwacja.

2. rozumowe (rozumowanie)
- procesy wyższego rzędu : myślenie, kojarzenie, porównywanie, analizowanie, wyciąganie
wniosków;
- próba uporządkowania danych empirycznych i wyciągnięcie konkretnych wniosków.

3 zależności diagnozy i programu naprawczego:

1. diagnoza jest procesem zamkniętym
- wszystkie sytuacje, w których proces diagnozowania odbywa się w pewnej konkretnej instytucji
np. w poradni psychologiczno-pedagogicznej, gdzie stwierdzamy konkretne deficyty rozwojowe
dziecka, jest przygotowywany program naprawczy, ale praca poradni kończy się w momencie kiedy
rodzice/nauczyciele odbierają orzeczenie, a cały proces terapeutyczny odbywa się w innym miejscu
– najczęściej w szkole już bez kontaktu z poradnią (poradnia nie oczekuje np. raportów,
wiadomości czy program jest skuteczny)
- proces diagnozy i terapii są od siebie niezależne i nie ma między nimi łączności

2. diagnoza przez instytucję

- cały czas jest możliwość weryfikowania ustaleń, najczęściej w pedagogice resocjalizacyjnej albo
pedagogice opiekuńczo-wychowawczej

3. diagnoza i interwencja odbywają się w tym samym czasie i bardzo często w tej samej instytucji.
np. program Natalii.
Odbywa się to tego samego dnia, w tym samym momencie. Najbardziej efektywny.
Jednolity system myślenia o tym jak ta diagnoza powinna wyglądać.

Pedagog pełni ważną rolę, a rola opiera się na 3 filarach działań, które pedagog musi spełniać:
a) jednostka poznającą
b) jednostka wartościująca – znaczenie dla rozwoju, dokonuje oszacowania wartości danych działań
c) jednostka działająca – wdraża w życie proces naprawczy

Kilka kryteriów diagnozy

a) ze względu na kryterium poznania:
→ diagnoza pełna rozwinięta:
- najbardziej czasochłonny, interesuje nas całokształt badanej osoby (aspekt indywidualny
Korczaka), nasz badany jako członek danego środowiska, danej społeczności (aspekt społeczny
Radlińskiej), aspekt obecny i aspekt przewidujący (co dalej?). Diagnoza czasochłonna, ogromne
zaangażowanieze strony diagnosty. Przyjmuje się, że większość diagnoz taki charakter powinno
mieć. Ale są głosy, że jest to zbędne.

→ diagnoza ogólna/ sondująca – diagnoza wstępna, rozpoznająca.

- ogólne rozeznanie w sytuacji naszego badanego.
- opiera się na podstawowych technikach jak obserwacja, wywiad, ale też podstawowe
kwestionariusze, ankiety, jak np. IQ, obrazek do pomalowania itede.
- w większości przypadkach diagnoza ogólna wystarcza, aby stwierdzić lub wykluczyć problem u
dziecka.

→diagnoza szczegółowa/wycinkowa
- skupiona na pewnym konkretnym zjawisku
- zastosujemy konkretne testy, narzędzia do np. dyskalkulii i tylko w tym problemie będziemy
pracować z badanym
- wyższy poziom diagnozy
- stosujemy wąsko specjalizacyjne narzędzia do zbadania konkretnego problemu

b) ze względu na typy problemu:

→ diagnoza poznawcza
- charakter teoretyczny
- zainteresowani w zakresie poznawczym
- cel:

→ diagnoza decyzyjna
- charakter praktyczny
- związana z konstruowaniem problemu, charakter praktyczny, utylitarny
- cel to projektowanie konkretnych zmian i wprowadzanie w życie oraz weryfikowanie

c) ze względu na cel poznania:

→ diagnoza opisowa (deksryptywna)
- formułuje pewne oceny społecznego funkcjonowania
- przedstawia określony problem i wnioski
- np. raporty (gdy była wielka emigracja na Zachód)

→ diagnoza klasyfikacyjna
- celem jest przyporządkowanie danych osób/zjawisk do pewnych kategorii
- ma na celu jasne określenie do jakiej kategorii problemów nasz podopieczny się zalicza
np. czy niepełnosprawność intelektualna, jeśli tak to na jakim poziomie,
- generalnie to KONKRET. Badany jest rozpoznany, sklasyfikowany.
- określamy typ, gatunek, rodzaj problemu który badany ma.
- charakter stygmatyzujący
→ diagnoza funkjconalna
- zastanawiamy się czy pewne zachowania/problemy, które wychowanek przejawia nie są skutkiem
zupełnie innych jego problemów
- czy nie ma funkcji zależności między różnymi obszarami jego rozwoju?
np. wychowanek agresywny, wybucha, krzyczy, a zachowania są funkcją (wynikają) z problemu
chęci zwrócenia na siebie uwagi otoczenia bo jest np. środkowym dzieckiem.
- badamy różne obszary funkcjonowania naszego podopiecznego i czy zjawisko diagnozowanie (np.
agresja) nie wynika z innych problemów

→ diagnoza przyczynowa
- genetyczna, co jest źródłem problemu.
- możemy mieć bardzo konkretną reakcję, zaszło konkretne zjawisko, podopieczny raz został
zostawiony sam w domu, dziecko spało.
- do konkretnego zachowania doprowadził ciąg zdarzeń ( a nie jedno konkretne zdarzenie) – wtedy
więcej pracy
- może być tak, że mamy do czynienia z przyczynami pierwotnymi(lęk, niepokój) lub wtórnymi
(lęk separacyjny, niechęć do wychodzenia z domu, do aktywności społecznej, kulturalnej,
ograniczenia w rozwoju intelektualnym dziecka itepe)
- należy umieć oddzielić od siebie przyczyny pierwotne i wtórne i jak na siebie oddziałują.
- przyczyny poznajemy po to aby je wyeliminować w przyszłości
- dziecko może nie pamiętać w świadomości konkretnego zjawsika, dopiero terapeuta mu pomaga
odkryć ten problemem

→ diagnoza selekcyjna
- dobór/wybór
- celem jest wybór osób do pewnych określonych grup, np. uczniów o wybitnych zdolnościahc,
intelektualnych, sportowych itede
- wybieramy osoby z charakterystycznymi zdolnościami, umiejętnościami
- diagnoza ta ma charakter niedemokratyczny, jest krzywdząca, dzieli badanych na lepszych i
gorszych...
- współcześnie nadaje się tej diagnozie charakter przyjemniejszy w wydźwięku, np. stosuje się w
przypadku określania kto nadaje się do pełnienia roli rodzica zastępczego/adopcyjnego; odchodzi
się od tej diagnozy w szkołach (np. są szkoły integracyjne, nauczyciel wspomagający)
*szkoła specjalna to ostateczność :o

→diagnoza typizacyjna
- bardzo wąska, specjalistyczna, która ma stworzyć bardzo homogeniczne grupy.
- tzw. grupy terapeutyczne klonów, terapeuta wie, że ta metoda dla wszystkich w grupie jest dobra
- osoby podatne na konkretny rodzaj oddziaływań

→ diagnoza terapeutyczna
- uwzględniamy indywidualne pokłady przeżyć podopiecznych
- diagnoza typizacyjna określi nam metodę terapeutyczny, ale dwie osoby np. nie reagują na to, i po
pogłębionym wywiadzie ta osoba ma jakieś inne doświadczenie...
- to jest pogłębienie diagnozy typizacyjnej, aby efekt terapii był jeszcze lepszy

→ diagnoza wspierająca
- wiąże się z diagnozą pozytywną (wskazanie działających prawidłowo stron danej osoby) i
negatywną (skupia się na tym co nie działa)
- połączenie pozytywnej i negatywnej – pewna równowaga
→ diagnoza normalizująca
- najczęściej stosowana w pedagogice specjalnej, związana z pojęciem normy;
- pojęcie normy nie istnieje xD
- określa czy i na ile możliwe jest dążenie do znormalizowana funkcjonowania osoby
niepełnosprawnej. Chodzi o projektowanie działań, aby osoba niepełnosprawna osiągnęła
homeostazę (zjawisko równowagi), aby sama potrafiła z niepełnosprawnością funkcjonować, ale
aby środowisko potrafiło też z nią funckjonować.

16.05.2018r.

d) ze względu na podmiot diagnozy:

→ indywidualna – propagowana przez Korczaka
→ grupy
→ środowiska (w której funkcjonuje jednostka)– propafowana przez Radlińską

e) ze względu na przedmiot diagnozy:

→ psychologiczna
– skupia się na osobowości, temperamencie, cechach charakteru.
- identyfikujemy pewne cechy osobnicze
- poszukujemy pewnych konkretnych zmiennych psychologicznych, czy one są i w jakim natężeniu
- opisujemy pewne zmiany w zachownaiu badanego i szukamy przyczyn tych zaburzeń.

Po to aby określić pewne zmienne psychologiczne, któe chcemy zidentyfikować, okreslić.

Diagnozę przeprowadzają osoby po studiach magisterskich psychologicznych.

→ pedagogiczna
- jest próbą poszukiwania pewnej korelacji/rozbieżności między stanem optymalnym/pożądanym
któy chcielibyśmy mieć, a stanem który rzeczywiście występuje.
np. porównanie do idealngo stanu rodziny.
Diagnoza pedagogiczna ma za zadanie stwierdzenia czy i na ile nasz podopieczny odbiega od stanu
idealnego, jakie działania powinniśmy podjąć aby do naszego stanu idealnego naszą rodzinę
przybliżyć, oceniamy prawdopodobieństwo na ile to jest możliwe.
PORÓWNANIE I STWIERDZENIE ROZBIEŻNOŚCI

f) wg prof. Niemierko:
1. diagnoza historyczna – nastawiona na pewien kotekst życia, nastawiona na biograficzne
doświadczenia. Mogą mieć charakter jednostkowy ALBO w odniesieniu do całego pokolenia.
Pokoleniowe albo doświadczenia jednostki żyjące w określonym czasie.

2. diagnoza socjologiczna – odnosi się do środowiska życia, ale przede wszystkim do ról
społecznych. Ta diagnoza zajmuje się tymi rolami z dwóch perspektyw: narzucane nam albo
oczekiwane przez nasze środowisko/rodzinę/otoczenie – indywidualny charakter oraz grupowo (np.
zmiany społeczne w związku z wiekiem pierwszego dziecka, zawierania małżeństw itd.)

3. diagnoza medyczna – zagrożenia życia, zdrowia, rozwoju i wyeliminowanie tych zagrożeń.

4. diagnoza psychologiczna – badania nad osobowością, uzdolnienieami, temperamentem,
twórczością jednostki

5. diagnoza edukacyjna – wszystko to, co jest efektem kontaktu dziecka ze szkołą, z systemem, z
edukacją, z nauczycielem.

g) ze względu na kierunek zaleceń postdiagnostycznych

→ diagnoza pozytywna – skupia się na potencjale, na tym co dobre.
→ diagnoza negatywna – skupia się na tym, co należy naprawić: np. słaby kontakt z rodzicami, jąka
się i w zaleceniach piszemy to co należy naprawić

h) ze względu na to w jaki sposób analizujemy zjawiska, które obserwujemy w trakcie

diagnozy i co możemy zrobić z rezultatami takiej diagnozy
→ diagnoza nieformalna – opiera się np. na naszej obserwacji, możemy tworzyć własne narzędzia
do tego, wyniki nie mogą być wynikiem oficjalnym, ale na podstawie tego możemy odbyć
rozmowę z rodzicami, pedagogiem itd.
→ diagnoza formalna/unormowana – opiera się na wystandaryzowanych narzędziach np. testy.
Odbywa się w wyspecjalizowanych do tego instytucjach, np. poradniach pedagogiczno-
psychologicznych, przeprowadza je wykwalifikowana osoba np. psycholog, wymaga konkretnych
działań – wyniki są formalnym dokumentem który jest kierowany do instytucji wysyłającej.

Różnią się narzędziami, osobami przeprowadzjaącymi i tym co z wynikami możemy zrobić.

3 główne obszary problemowe w procesie diagnozy:

1. co rzeczywiście jest? - diagnoza stanu/klasyfikacyjna/genetyczna
-jak to wpływa na życie naszego podopiecznego? - diagnoza zmiany

2. co powinno być zrobione – jakie podjąć działania, aby wprowadzić zmianę – diagnoza decyzyjna
oraz projektowanie działań interwencyjnych

3. w jaki sposób przybliżyć tę rzeczywistość do stanu idealnego/optymalnego/do wzroca?

- weryfikacja diagnoz. Ona nigdy się nie kończy, ma charakter holistyczny, ciągły.

Specyfika, funkcje i dylematy diagnozy pedagogicznej

Diagnoza pedagogiczna może być ujmowana trojako (w zależności od celu głwnego):
1. cel: opisanie zjawiska
2. opis połączony z projektowaniem działań interwencyjnych/terapeutycznych, zalecamy coś
wdrożyć
3. projektujemy zmiany i sprawdzamy efekty/weryfikujemy efekty/ skutki diagnozy

Najczęściej stosowane to 2 i 3 i spełniają funkcje diagnozy pedagogicznej.

Funkcje:
• opisowa – diagnoza przedstawia stan rzeczy: co jest i jakie to jest.
• wyjaśniająca/eksploracyjna – dlaczego tak jest.
• ewaluacyjna/ocenna- pytamy o to, na ile ten stan odbiega od powszechnie przyjetych
standartów
• utylitarno-optymalizująca – praktyczna, związana z codziennym funckjonowaniem, aby
działało najlepiej jak mogło. Dążenie do wprowadzenia konkretnje zmiany, żeby osiągnąć stan
pożądany
• weryfikacyjna
• prognostyczna – przedstawiamy prognozę rozwoju danego zjawiska
• ekspresyjno-terapeutyczna – związana z kodeksem etycznym terapeuty i właściwym
kontekstem rozmowy między badanym a terapeutą. Funkcja odpowiada na pytanie: czy już sama
ekspresja problemu (opowiedzenie go przez badanego) miało charakter terapeutyczny.
→ Ale: ta funkcja będzie miała swoją odmiane negatywną – ekspresja problemu stanie się
źródłem jeszcze większej frustracji i zachowań lękowych : zależy to od postawy badacza,
wymuszeniu „zwierzeń” itp.

Dylematy i problemy diagnozy pedagogicznej i samego diagnosty

Najczęściej nasza diagnoza jest diagnozą dezycyjną w celu praktycznych i nakłąda na nas pewne
obowiązki:
1. charakter interdyscyplinarny diagnozy
2. kompetencje profesjonalnego diagnosty (merytoryczna wiedza nt zaburzeń, które chciałby
zdiagnozować, nt objawów któe temu zaburzeniu towarzyszą, zakres ich występowania)
3. wszechstronna i pogłębiona znajomość badanego
4. warunki codziennego życia badanego – zaobserwowanie ich i uwzględnienie odmiennych
warunków życia od naszych
5. przygotowanie metodologiczne (narzędzia itepe)

Jakie cechy diagnosty powinien posiadać pedagog?

• UMIEJĘTNOŚĆ KOMUNIKACYJNa/personalna
• świadomość potencalnych błędów diagnostycznych
• świadomość relacyjna i nierelacyjna
• zgeneralizowane postawy oraz wadliwe postawy poznawcze(generalizacja a nie
indywidalizwoanie – wrzucam do jednego worka :/ )
• konieczność rozwiązywania dylematów etycznych – b. często diagnosta w diagnozie
decyzyjnej staje przed następującym dylematem/pytaniem: o czyje dobro tak naprawdę chodzi i
czyje dobro będzie zabezpieczał? (np. dobro niedostoswanego społecznie ucznia gimnazjum, czy
dobro środowiska w którym Grześ funkcjonuje, czy dobro isntytucji np. szkoły w której akurat on
sprawia problemy)

Jakie problemy wynikają ze specyficznych cech diagnozy pedagogicznej?

1. Diagnoza pedagogiczna nigdy się nie kończy, ma holistyczny charakter, ciągle analizyjemy
wyniki prowadzonych badań. Zawsze mamy przyczyny pierwotne i przyczyny wtórne. Wtóne albo
wynikają z pierwotnych albo wtórne = wynikają z osobowości. To może powodować pogłębienie
się jego problemów. Złożoność zjawiska, całościowy i holistyczny charakter diagnozy.
2. Problem klasyfikacji tych zaburzeń i zjawisk. Musimy określić na jakim ono jest poziomie
(wstępne-nie zagrażające) = zaburzenie kliniczne albo przedkliniczne.
3. Problem stereotypowej oceny – diagnoza to element poprzedzający terapię.
Współcześnie: diagnoza to pierwszy element terapii.
2 podejścia teoretyczne do procesu diagnozy:
1. ujęcie klasyczne – wszystkie problemy naszego badanego są wynikiem oddziaływania na niego
czynników socjologicznych, środowiskowych, psychologicznych itepe;
wskazuje konkretne działające nieprawidłowo elementy badanego.
MODEL KONTROLI: skupia się na diagnozie negatywnej, i propozycje modyfikacji – jak
sprawdzić, zeby czynniki działały dobrze (a oczynniki są poza naszym badanym).
2. ujęcie kontroli społecznej – pytanie o to jakie mechanizmy, albo w ogóle się nie wykształciły w
badanym, albo na jakim poziomie się nie wykształciły, że nasz badany sobie nie radzi. Skupiamy
się na jego potencjale (diagnoza pozytywna) MODEL DOBREGO ŻYCIA: diagnoza formułowana
tak, aby umiejętności których nie ma, mogły się odpowiednio wykształcić.

30.05.2018r.
Problem z pozyskiwaniem informacji
- wielość informacji i źródeł
- jesteśmy zobligowani do zdobywania informacji z wielu źródeł
- niektóre zaburzenia badanego mogą się pojawiać tylko w ściśle określonych warunkach (dlatego
więcej niż jedno źródło informacji o badanym)
- różne osoby i różne grupy w któych dziecko przebywa mogą mieć różny próg tolerancji na różne
zachowania (np. opinia rodziców a dziadków) „schizofrenia dziecięca XD” - milion twarz dzieciaka
- inne zachowania kulturalne i obyczajowe (rodzice vs dziadkowie)
- ważne jest okreslenie sympatii i antypatii osób z którymi rozmawiamy w stosunku do naszego
badanego. One mogą być zmienne. (warto w wydziadzie zdobyć informacje o konfliktowej sytuacji
co rzutuje informacje na udzielane odpowiedzi)
- przesyt infroamcji zebranych (możliwość zagubbienia, trudność wyboru istotnych informacji)
- różne osoby udzielające informacji mogą informacje przekazywać w nieco zafałszowanej formie
(bez świadomości) – mogą nie być przygotowani do szczegółowych pytań inie mieć kompetencji
językowych, emocjonalnych, intelektualnych, żeby udzielić informacji włąściwej na pytanie
- element subiektywizmu
- świadome zachowanie badanego, którzy nie do końca będą chcieli się podzielić informacjami =
zmienna aprobaty społecznej (każdy chciałby się w tej normie zmieścić, a my prowadząc badanie
wkraczamy w tą strefę i osoby udzielające informacji mogą się bać że będą poniżej normy)
- ważne jest informowanie badanych w jaki sposób korzystamy z narzędzi
- zestawienie autoinformacji (od badanego) z informacjami zewnętrznyi (ze środowiska, szkoły)
- zrównoważyć informacje od rodziców (najwazniejsze) od informacji od nauczycieli

POSTĘPOWANIE BADACZA
Badacz jest osobą kluczowa, od jego cech osobowości wiele zależy.
Problemy z postępowaniem badacza:
- postawa, jaką badacz przyjmuje wobec badanego i procesu diagnozy

Postawy diagnosty (wg Józefa Kozieleckiego):

1. autorytarna PRZYMUSIĆ
2. arbitralna POUCZYĆ
– podejmuje decyzje, ja powiedziałem, ja mam kompetencje, ja wiem
- mniej dominujący niż autorytarny
- działa siłą z perspektywy inltelektu
3. paternalistyczna (ojcowska) POCIESZYĆ
- „wszystko będzie dobrze”
- oczekuje się od niego że rozwiąże problemy za badanego
→ postawy negatywne – reguła 3x P (pocieszyć, pouczyć, przymusić)

Zasada 3P nie jest dobra, bo badacz dowiaduje się tego, czego od początku chciał się dowiedzieć.
Badacz ma nastawienie inie pozyskuje informacji, a działa na zasadzie samo spełniającej się
przepowiedni. One tu się potwierdzają lub nie.

Problem emocjonalnego zaangażowania lub jego braku:

• postawa psychoanalityczna
-badacz powinien zachowywać duży dystans wobec badanego i w ogóle nie ujawniać żadnych
informacji o sobie
- badany otwiera się, a badacz nie otwiera się, nie przekazuje informacji o sobie
• postawa humanistyczna
- badany i badacz wchodzi ze sobą w interakcje
- badacz się otwiera trochę przed badanym, żeby badany miał poczucie że tylko on opowiada o
sobie

Zaleca się, aby badacz był na pewnym poziomie emocjonalnei zaangażowany. Ale żeby to
zaangażowanie nie przeszkadzało mu w racjonalnej ocenie całej sytuacji. Żeby emocje nie
przesłoniły głównych problemów.

W literaturze TRZECI IDEALNY OBSERWATOR – jednocześnie obserwuje i poddaje reflekcji

włąsne i osoby badanej reakcje psychiczne, bez nadmiernego emocjonalnego zaangązowania
diagnosty w relacje. obserwator przezwyajacy ale jednoczesnie racjonalny obserwator (dystans).
DYSTANS, PRZEŻYWJĄCY (na pewnym poziomie), ANALIZUJE(reakcje badanego i swoje →
autodiagnoza Korczaka), SELEKTYWNY ODBIÓR INFORMACJI I ANALIZOWANIE
INFORMACJI ZGODNIE Z PIERWSZYM WRAŻENIEM(efekt halo)

*nasza postawa ma wpływ na badanego. Dziecko bardzo często wyczuwa nasze emocje → EFEKT
PIGMALIONA
- pozytywny (Galaneta) – zakładamy, że ktoś jest mądry, inteligentny. Człowiek zaczyna się
zachowywać z naszymi oczekiwaniami
- negatywny (golema) – myśłimy, że ktoś jest beznadziejny, nie osiągnie żadnego efektu, ta osoba
zaczyna się zachowywać zgodnie z naszymi oczekiwaniami.

Nasze doświadczenia, przypszczenia nie mogą wpłynąć na naszą ocenę. Badani bardzo łątwo
wyczuwają emocje diagnosty.

PROBLEM KONTROLI I WGLĄDU W SIEBIE

- na ile my jako badacze mamy świadomość naszych doświadczeń, stereotypów, uprzedzeń, tego co
nam się podoba lub nie

PROBLEM PRZYGOTOWANIA DIAGNOSTY (jaką ma wiedzę, jaką dyscyplinę reprezentuje,

dobry kontakt z innymi specjalistami → pedagogika jako diagnoza interdyscyplinarna)

PROBLEM METODOLOGICZNEGO PODEJŚCIA BADACZA DO DIAGNOZY

- diagnoza ekspert (korzysta z wypracowanych metod badan, działania – skale, arkusze itede) czy
diagnoza badacz (twócze podejście do problemu, będzie wychodził poza otwarte schematy,
wielosapektowe porównania, własny warsztat metodologiczny)

NASTAWIENIE OSOBY BADANEJ DO SYTUACJI DIAGNOSTYCZNEJ

- dobrowolność badanego na badaniu (pozytywny gdy sam, negatywny gdy zmuszony)
- jak wypadnę? Wyjdę na głupka.
- nie mam problemów, co ja tu robię?

EKSPERYMENTOWANIE W PROCESIE DIAGNOZY (etyka badacza)

- problemem etycznym w ekesperymentowaniu : czyje dobro chronię przede wszystkim? Badanego
czy szersze dobro szerszych grup społęcznych: rodzina badanego, społeczność klasy itepe.
- czy zaczynamy działać tak, żeby poprawić stan działania instytucji, czy ochronić np. kolegów z
klasdy przenosząc badanego do innej klasy, czy ochrona dobrostanu dziecka (gdzie wyrwany z
naturalnego środowiska może czuć się jeszcze gorzej)
CZYJE DOBRO BĘDĘ CHRONIĆ PRZEDE WSZYSTKIM?

PROBLEM JAKOŚCI I REZULTATÓW DIAGNOZY

- co ma na to wpływ?
- to czy uwzględniliśmy kontekst społeczno-rozwojowy (ideał wychowawczy w dajen kulturze,
grupie, normy społeczne, normy kulturowe, to co jest uznawane w danym środowisku za typowe
nietypowe, akceptowalne, nieakceptowalne)
- kopleksowość rozpoznania (2 typy diagnoz stosowane łącznie, po ich uwzględnieniu to pełna
diagnoza: pozytywna i negatywna)
- niejednoznaczność (nie zawsze jesteśmy w stanie i wielu diagnostó unika jednoznacznego
rozstrzygnięcia i jasnego nazwania problemu) i stygmatyzujący charakter diagnozy (dwutorowo: z
jednej strony przyjmujemy ze ma negatywny wydźwięk: niepełnosprawny umysłowo w stopniu
lekkim itepe; i to może źle wpływać na jednostkę.
Z drugiej strony pozytywny wpływ: dys-grafie, dys-kalkulię, dys-...-> uspokaja atmosferę,mamy
taki problem, wiemy jak go rozwiązać, dobrze że ta sytuacja się wyjaśniła)

UTYLITARNY CHARAKTER DIAGNOZY I WYKORZYSTANIE WYNIKÓW

- najelpeij byłoby gdyby diagnoza zawsze służyła praktycznym rozwiązaniom, a nie tylko
sporzadzeniu diagnozy i gdyby diagnoza miała charakter ciągły (diagnoza tworzy diagnoze i
wspiera później badanego).

13.06.2018r.
Samemu :)

Osobowość diagnosty, diagnoza jako umiejetenosci interpersonalne

UMIEJĘTNOŚCI DIAGNOSTY
1. komunikacyjne
2. interpretacyjne
---
książka: skałbania
E. Wysoka - „Diagnostyka pedagogiczna”
etyka, sztuka nawiązania kontaktu

Sobota: 16.06.2018 „0”

godz. 8:00, p.361
dyżur: 07.06 godz. 10-11 lub dłużej (p.361)
13.06
20.06 → piątek w planie.
18.06 – odrobienie zajęć
27.06 – egzamin1 8:00
Z zeszłego roku notatki (ostatni wykład):
Umiejętności komunikacyjne diagnosty, zasady nawiązywania i podtrzymywania kontaktów

3 obszary zdolności, umiejętności diagnosty

1. umiejętności interpretacyjne (jak zbierze materiał musi go opracować)
2. zdolności metodologiczne (znać metody, techniki, narzędzia, umieć sporządzić raport końcowy)
3. umiejętności komunikacyjne (nawiązania relacji z drugą osobą, podtrzymywania jej, unikanie
podstawowych błędów jakie się bardzo często w komunikacji pojawiają)

Podstawowe zasady właściwej komunikacji

I Podążanie za klientem (badanym) – zasada odnosi się do aktywnego słuchania. Słuchamy
tego, co badany ma nam do powiedzenia, jesteśmy tym zainteresowani. Powinniśmy wyłapać
elementy historii, które mogą być dla nas najważniejsze, wrażliwość słuchacza. Co nam
podpowiada intuicja, co może być problemem. Okazanie szacunku do tempa i kierunku rozmowy,
które nam sugeruje badany. Zaaranżowanie sytuacji – ograniczanie do minimum lęku przed
odrzuceniem, ocenieniem z naszej strony. Kilka szczebli podązania za klientem:
1. najniższy – diagnosta nie jest otwarty, nie chce dostosowywać się do badanego, ma inną
wizję rozmowy, własne przekonania co badanemu jest, dochodzi do konfliktu między badaczem a
badanym. Nie myślimy w ogóle o podązaniu za klientem.
2. Fasadowe podążanie za klientem – ja jako badacz mam inną wizję rozmowy, wchodzę z
badanym w otwarty konflikt. Badany może mieć uczucie, że akceptuje to co mówi, a badacz ma i
tak w głowie inną wizję.
3. Rozproszona zgoda – może mieć 3 przejawy:
• ja jako badacz jestem bierna – badany odnosi wrażenie że się zgadzam
• zadawanie mnóstwa pytań z różnej dziedziny, może badany zmieni kierunek rozmowy
• łącznie stosowanie dwóch technik – chwilami będę milczeć, a później zadawać milion pytań
i badany się zgubi
4. aktywne wspomaganie rozmowy i komunikacji z klientem – badany opowiada o problemie i my
poprzez pytania naprowadzające i poprzez aktywne słuchanie, empatię, wspomagamy
wydobywanie z badanego kolejne informacje

II Niezaborcza życzliwość – pokazanie badanemu pełnej akceptacji, bez względu na historię

badanego. Okazujemy badanemu szacunek, zgadzamy się na pozostawienie my pewenj autonomii.
1. Najniższy szczebel – zamykająca krytyka – badany dowiaduje się, że jesteśmy uprzedzeni
do osób, które mają w dokumentacji np. kradzieże, rozboje. Ta krytyka pokazuje na wstepie
badanemu, że nie mamy do niego szacunku
2. szczebel – zaborcza życzliwość – nadmierne eksponowanie temu badanemu samych
pozytywnych wizji jego przyszłości. Sprawia, że otaczamy badanego możliwościami
rozwiązywania problemu, że nie ma czasu przedstawić swych lęków i obaw
3. szczebel – maska profesjonalisty – sytuacja w której liczy się problem, z którym człowiek
przyszedł, a nie człowiek. Badany ma poczucie, ze go do końca nie akceptuje, nie zostawiam mu
pewnej autonomii.
4. Ostatnie dwa szczeble: akceptacja czynna i bierna
• bierna: badany nie odczuwa odrzucenia
• czynna: wyrażam werbalnie, tym co robię, że go akceptuję, że ma prawo do takich odczuć,
że takie sytuacje się zdarzają

III Otwartość wobec badanego (na nowe doświadczenia, które mogą nam się w życiu pojawić) –
jeśli jesteśmy zamknięci, mamy obronną postawę – to nie jest dobre; otwartość może przybierać
formy konwenansu towarzyskiego – rozmowa nic nie wnosi. Najwyższa forma – aktywna otwartość
połączona z wychodzeniem naprzeciw tej osobie, co ona chce przekazać.
IV Empatyczne reagowania – rozumienie uczuć i reakcji badanego.
Zupełne zablokowanie empatii – nie reagowanie na to co mówi badany.
Empatia bierna – widzimy, rozpoznajemy postawy badanego, że jest smutny, zawstydzony, ale nie
będziemy wychodzić naprzeciw temu; będziemy empatyczni, ale tylko w kontekście jasno
sformułowanych komunikatów, np. badany powie, że się źle czuje, że zaraz się rozpłacze – np.
podamy mu chusteczkę.
Najwyższa forma – adekwatne reagowanie, nawet na podprogowe (niewerbalne, niewyrażone
wprost) komunikaty – domyślamy się, że może się np. rozpłakać

V zasada konkretności – musimy operować konkretem, kiedy przygotowujemy program naprawczy.

Tylko kiedy będzie konkretny on sam, będzie mógł oczekiwać tego od badanego.

VI Koncentracja na tzw. tu i teraz – mówi, że powinniśmy wyeliminować z rozmowy między

diagnostą a badanym wszystkie elementy które odbiegają od celu spotkania

MOŻLIWE REAKCJE/NASTAWIENIA nas jako badaczy od których będą zależały pytania jakie
będziemy stawiali badanemu: (formy nastawienia)
1. reakcja badawcza – interesuje mnie pewien problem, do tego problemu konstruuje pewną
główną oś rozmowy i pytania, kieruję tak rozmową, żeby uzyskać od badanego informacje
potrzebne do rozwiązania problemu, a jednocześnie daje klientowi, że odpowiedź na pytania
pomoże w rozwiązaniu jego problemu. Przykładowe pytania: czy ten kolega zachowuje się tak
tylko wobec ciebie, czy wobec rówieśników? (czy problem leży po stronie kolegi -cechy, czy po
stronie agresora?)
2. interpretacja – próba znalezienia przez diagnostę innej perspektywy spojrzenia na probelm.
Proponujemy mu inne spojrzenie na problem (ALE NIE NARZUCAMY!)
3. reakcja konfrontacyjna – nie interpretujemy, nie badamy, konfrontujemy badanego z
problemem. Stosujemy to, gdy badany ucieka od problemu, twierdzi, że problemu nie ma. Mudimy
doprowadzić do konfrontacji – umożliwi nam przerwanie mechanizmów obronnych, tylko wtedy,
gdy ma poczucie akceptacji z naszej strony. Np. cała rodzina jest przeciwko niemu, ale wcześniej
mówił o sytuacjach, że rodzina go nie wspiera, ale on nie zachowuje się lojalnie wobec rodziny.
Czy nie sądzisz, że wynikiem tego jest to, że ty nie jesteś lojalny wobec rodziny?
4. reakcja rozumiejąca – powtarzamy swoimi słowami to, co badany już nam powiedział
(parafraza). Badany ma poczucie, że go słuchamy, akceptujemy, chcemy mu pomóc (po krótszej
odpowiedzi badanego).
5. reakcja podsumowująca – stosuje się na koniec kontaktu diagnostycznego, mamy
obserwacje, wtedy badacz mówi, że podsumowując wnioski z naszego badania … itepe
6. reakcja oceniająca (nie powinna się pojawiać w kontakcie) – pojawia się w przypadku
konfrontacji. Uważa się, że jest to postawa, która występuje w kontaktach międzyludzkich,
niesformalizowanych.
7. reakcja wspierająco-podtrzymująca (wentylująca) – głównym celem jest wyciszenie emocji,
spokojne przeanalizowanie czynników pojawiających się. Doceniamy rangę tych problemów, że są
ważne, że jest to naturalny element w tym okresie, oraz próbujemy ocenić tą sytuację.

TECHNIKI PODTRZYMYWANIA KONTAKTU:

1. Sygnalizowanie akceptacji i zrozumienia – (muszą być sygnalizowane i okazywane w
sposób niewerbalny jak i werbalny, za pomocą komunikatów), te komunikaty musimy zmieniać
dosotsowując do sytuacji diagnostycznej, która ma miejsce. Nie mogą być jednorodne (musimy je
różnicować).
2. wysyłana wobec badanego prośba o rozwinięcie tematu – dobrze, jeśli jest połączona z
parafrazą, dobrze jest stosować prośbę – kiedy przedłuża się milczenie, kiedy nie jesteśmy pewni
czy dobrze badanego zrozumieliśmy, kiedy mam za mało informacji, żeby postawić diagnozę.
3. ogólna akceptacja stanów przezywanych przez badanego i jego uczuć – musimy dać
badanemu do zrozumienia, że widzimy te stany, akceptujemy je i rozumiemy. W formie
komunikatów ogólnych – widzę, że ten temat jest dla ciebie trudny. Nie powinniśmy stosować
konkretnych tematów w stylu „widzę, że za chwilę zemdlejesz”
4. umiejętnie stosowane milczenie – milczeniem my jako badacze wyrażamy szacunek dla
uczuć i przeżyć badanego (badany w końcu opowiedział nam o przemocy doznawanej w
dzieciństwie, przerwał – widzimy że trauma wraca, ta chwila milczenia oznacza szacunek dla jego
przeżyć)

PODSTAWOWE BŁĘDY ETYCZNE:

1. sytuacja kiedy będziemy mieli błąd postawy – przyjmiemy postawę dominującą
- od razu damy odczuć badanemu, że to my sami znajdziemy rozwiązanie, zaproponujemy metodę,
badany nie wiadomo czy nawet jest nam potrzebny. Nie uwzględniamy perspektywy badanego.
Ważna jest nasza perspektywa i nasze spotsrzeganie.
2. błąd maski – zasłanianie się rolą. Wchodzimy tak mocno w rolę terapeuty, że unikamy bycia
elastycznym, myślenia szablonowego. Poza masję profesjonalisty nie wychodzimy
3. błąd sędziego – błąd oceny, często przed spotkaniem z badanym, na podstawie naalizy, akt,
wiemy że w przeszłości miał takie i takie doświadczenia, etykietujemy go, zanim się z nim
spotkamy i z nim porozmawiamy
4. skupianie się na negatywnych cechach – negatywna diagnoza – błąd perspektywy widzenia
5. skupiamy się tylko i wyłącznie na skutkach zaburzenia – skupiamy się na tym, że ktoś
kradnie, wagaruje, widzimy tylko skutki, chcemy te skutki negatywne zniwelować, nie patrzymy na
przyczyny.
6. redukujemy sobie źródła wiedzy – wiedza zimna (teoretyczna), gorąca (z doświadczenia,
intuicji, przyczyn życiowych). Jeśli ograniczymy się do jednej lub drugiej. Powinniśmy je łączyć.
7. błąd redukcji źródeł informacji – badacz powinien uwzględnić swoje reakcje na badanego,
perspektywa badanego, środowiska i badacza, który ma ten problem
8. zastosowanie interpolacji – umiejętność wychodzenia poprzez dane z wywiadów
środowiskowych.

NAJCZĘSTSZE BŁĘDY:
1. wywołujemy u badanego poczucie lęku – zadawanie zbyt wielu pytań
2. błędna informacja dot. tajemnicy diagnosty – nie możemy mówić dziecku, że nikt się nie
dowie, że nam to powie. Mamy obowiązek jako diagnosta interweniować, mówić o problemie
organom.
3. Domagamy się informacji, mimo tego, że badany się boi
4. przymusowość
5. pozorna anonimowość
6. stosowanie wywiadu ukrytego – robimy wywaid, ale ukrywamy to.