pAT NUOC Nguyén Khoa Diém 1. Tim hiéu chung 1. Tae gia Nguyén Khoa Diém sinh nim 1943 tai Thita Thién Hué, trong mdt gia dinh giau truyén'théng yéu nude va cach mang. Ong tot nghiép khoa Van - Dai hoc Sur pham Ha NOi nm. 1964 va sau dé tra vé Nam hoat dng cach mang, viét bao, lam tho. Nguyén Khoa Dim thuéc thé hé céc nha tho théi ki chéng Mi citu nuéc. Tho ng hip dan béi sir két hop gitra cim xtc ndng nan va suy tw sfu Hing cia nguisi tri thire ve dit nurée, con ngudi Vigt Nam. Nguyén Khoa Diém IA m6t trong nhimng nha tho tiéu biéu cia thé hé cac nha tho tré thdi chéng My nhu: Pham Tién Dudt, Bing Vi¢t, Nguyén Duy, Lam Thi My Da, Hoang Nhuin Cam, Lé Anh Xuan....Day la I6p nha tho truéng thanh tir ghé nha trudng, khéng chi cé trinh 46 van héa, niém say mé ly tung ma con c6 mat trye tiép trong cuge khang chién dan t6c. Ho y thire cao vé vai trd va trach nhiém ciia tudi tré . Nhiing trang tho cita hg néng béng nhiét tinh yéu nude va hign thyc khang chign cita dan thc. 2. Tac phim Mat dirong khdt vong va doan trich Dat Nuré¢ - Trudng ca Mat dudng khdét vong duge hoan thinh vao nim 1971 tai chién khu Tri Thién, gitta lic cudc khang chién chéng Mi dang hét stre khéc liét ma ban thdn nha tho truc tip c6 mat. - Duge in lan dau nim 1974 ~ Théi diém nay mién Nam bi tam chién, dé quéc Mi va bon tay sai ra ste chéng pha cach mang, 16i kéo mua chug thanh nién vao chén an choi ma quén di trich nhiém véi dt nuéc. Ban trudng ca ra ddi nhim thie tinh tudi tré d6 thi & cdc ving tam chiém & mign Nam vé non song ait nuée, nhan 15 be mit xm Inge ciia dé quée Mi; huéng vé nhan dan, dt nude, vé sir mgnh cia thé hé minh. Tir 46, kéu goi, khich If moi ngudi dimg lén, xuéng dong dau tranh hoa v6i cud chién dau chéng dé quéc Mi ctia toan dan téc. MG rng: Khi cudc khang chién néi chung va phong trio dau tranh 6 dé thi ndi riéng dang vao héi cao trao véi nhimg phong trao “hat cho dan toi nghe”, nhimg loi hiéu “day ma di”... thi Nguyén Khoa Diém trong Mat duéng khdt vong khong nang né mau sc tuyén truyén, cing khéng én ao, khéng ryc chay lira tranh dau, khong “himg hyc Ita cam hon” ma ngén tir ém dju kiéu nhu “bién én ao ma em lai dju ém” cia Tran Dang Khoa. - Doan trich Dat Nude thudc phan dau chong V cia truéng ca Mat duéng khdt vong, Ja mt trong nhiing doan tho hay vé dé tai dt mwéc trong tho Viét Nam hién dai. Camhimg cha dgo cita dogn trich 1a tu tuéng “Dat nude cia Nhan dan” qua giong diéu tri tinh chinh lugn sau Kang thiét tha lim xtc dng long ngui “T6i viét chong nay trong nhing ngay mura trién mién sau Tét. D6 la théi ki may bay Mi danh pha dit dgi. B52 déi lién tuc, lam cho moi thie t6i tém, mis mit. Ching 161 ngéi trong ham va viét, cém xtc duge cong Iurng boi tiéng bom nd, boi khdi bom va mua ritmg. Cé khi viét ‘xong, 16t tran bom lam cho ban thao bay tung tée, lugm lai trang cén trang mat, lai ngéi viét tiép. Toi viet rdt nhanh, nh cam xtc don tu m6t cach méanh ligt gid chi viée tuén chay ra théi. Téi viet vé nhimg diéu gian di cua chinh téi; vé tudi tré va cdc ban bé dang tranh déu & thanh phd. Nén nhén vét ctia t6i la anh va em. Dé la 16i dam thém ciia mét ngudi con trai néi voi mét ngudi con gai. Ching t6i, méi nguéi 6 mé6t sé phén khéc nhau nung déu gin két trong mot sé phan chung la sé phn dat nuéc. Dat nuéc v6i cde nha tho khdc la cia nhimg huyén thogi, ciia nhimg anh hing, nhung v6i t6i Ia ctia nhitng con nguéi v6 danh, ciia nhén dén.” (Nha tho Nguyén Khoa Diém noi vé “Dat Nude” - Nguyén Quyén ghi — Trich trong “Tac gia néi vé tac pham” — Nxb Tré 2000) b. ¥ nghia doan trich Doan trich thu tom y nghia cia toan b6 chuong V. Chwong tho la sw cam nhan vé DAt Nuéc mét cach cy thé, sau sic ma cét Joi trong tw tong 1a: Dat Nuée cia NhAn D4n. Tir d6, nha tho béc 16 long yéu quy, niém ty hao, su gin bé va trch nhiém vi dat nude than yéu. Tu tuéng chi dao nay duge Nguyén Khoa Diém trién khai & nhiéu binh dién: Dia Ii, lich sir, van héa va thé hign bang hinh thitc tho trit tinh chinh un, giong tho tam tinh, 10i tho dim da sic thai dan gian, nhung dic biét, ggi cim, dé Iai An tugng sau sc cho ban doc. IL. Doc hiéu doan trich “DAt Nuée” 1. Nhimg cam nhn mdi mé cia Nguyén Khoa Diém vé Dat Nude Céc nha tho cing thé hé thuéng tao m6t Khoang cach kha xa dé chiém nguéng va nggi ca dat nude, véi cdc tir ngit, hinh anh ki vi, mi 1é, c6 tinh chat tugng. Nguyén Khoa Diém lai chon diém nhin gan gai dé miéu ta mét ddt nude ty nhién, binh dj ma khéng kém phan thiéng liéng, tuoi dep. Hinh anh dat nuéc trong doan tho dau hign 1én muén mau muén vé, sinh dng la thuéng, ing dong trong tam tuéng ta qua nhimg nét dep vé phong tuc, tap quan, van héa, truyén thong mang dam dau an con ngudi Viét Nam. a.9 cfu tho dau tra Idi cau héi: Dat Nude e6 tir bao gid? Khi ta lén lén Dat Nuée da cé rbi: + Nhén vat trit tinh xung “ta”, mo ra mOt giong tho trd chuyén dim thdm an tinh gitta ngudi con g4i véi ngudi con trai khi nghi vé DN. Voi giong digu tam tinh tha thi nhu 10i ké chuyén cé tich, cau tho din dat ta di tim nguén c6i cia dat nude 6 muén mat doi thudng.+2 chir “Dat Nurse” tir dé thé hién su ‘trang nghié: vé dat nuée. Theo cach gidi dug viét hoa trong suét ban truéng ca, tré thanh mot my ‘m, thanh kinh cing niém ty hao sau s&c cita tac gia khi néi e thich cia Nguyén Khoa Diém thi “Dat mudc la mét gid tri lau bén, vinh hang; dét mede duege tao dung, duege béi dép qua nhiéu thé hé, duoc truyén néi tie déi nay sang déi khic. Cho nén “thi ta lém lén ddt medic da cb roi!” (Nguyén Khoa Diém - Téc gid va Tac phim). + Cau tho nhu dé tra ldi cho mét cdu héi thiéng liéng vé c6i nguén: Dat Nude cé. tir bao gid? MGi nguai cé thé cé mét li gidi khéc nhau, nhung li giai cla NKD cé 1é 1a ding cho tat cé: “Khi ta lin Jén” thi “At Nurée da 6 ri”, te 1A méi con ngudi Viet ‘Nam ching ta déu duoc sinh ra, bao boc, nuéi duéng, che ché trong mét chiéc néi lon lao, d6 1 Dat Nuéc. Dat Nude nay da cé tir rat lau, trung ton trong sy hin thanh, tiép néi cia biét bao nhiéu thé hé ngudi Viét. Cum tir “da c6 rdi” dem dén mét giong digu Khang dinh chic nich vé lich sir hinh thanh va phét trién cia dat nuéc. Tt tho cla NKD ggi cho ngudi doc nhé vé ban hing ca cua Nguyén Trai: “Niue mebe Bai Viét ta tit trucdc Von xung nén van hi 7 Nhimg ¥ tho nay déu ldp lénh niém ty hao cita cdc tac gia khi khang dinh ci nguén lau di cia TS quéc. + Cau tho nay ciing nhu 4 cau tho mé dau mang tinh chinh luan rat r6 thé hién & nhimg khdi niém thoi gian: Khi ta lén lén...N bat déu...DN lén lén. tiép nhau dé cing tra ldi cho mt cau héi: DN cé tir bao gid. Hai cum tir Khi ta [én lén...DN lon lén nhu mét van dng song hanh nhung khéng cling mét thoi diém béi khi ta lén lén DN da 6 ri. Dit Nwéc cé trong nhitng cdi "ngay xita ngay xura..." me thurdng hay ké + Nhimg tir ngit nhu Dat Nudc “cé trong”, Dat Nuéc “bit dau” 1a nhing tir ngit dién ta rat nhe nhang vé sy ra doi cla Dat Nude. Dat nude khong phai 14 mét khai niém triru tong ma 1a nhing gi rét gan gai, than thiét 6 ngay trong cudc séng binh di cia méi con ngudi. + Cum tir “ngay xira ngay xwa” rat quen thugc, than thuong, né thuéng mé dau cho nhimg céu chuyén cé tich — théi tho 4u tuoi dep nhat cita nhAn loai, goi ¥ nigm vé mét dat nude ménh méng, huyén diéu, vinh hing, xa xim. + Dat nude ching dau xa la, ma cé ngay trong nhing c4u chuyén cé tich me ké. Dé la Dat Nude cia mét nén vin hoc dan gian dic sic véi nhing cu chuyén cé tich, than thoai, truyén thuyét. Cau tho ggi nhé cho chung ta vé nhimg cau chuyén than tién cia mét thdi tho bé: Thach Sanh, Thanh Giéng, Tam Cam, Cay Khé, So Dita... V6i méi ngudi day 1a m@t mién ki tre tuoi dep. Chinh nhting cau chuyén cé va nhing bai hat ru thué ta con nim néi 14 nguén sita ngot lanh chim bim cho tam hén ta ln lén. Chinh Nguyén Khoa Diém trong doan sau cia chuong V ciing viét:“Ta lon lén bang niém tin rat thét Ciia bao nhiéu hanh phic cé trén doi Déiu trai qua cay déing dap viti Rang 06 Tam ciing vé lam hoang hau" Hay Lam Thj My Da ciing xtic d6ng viét nén: “T6i yéu truyén cé nude t6i Viea nhan hdu lai tuyét voi sdu xa Thuong nguoi roi méi theong ta Yéu nhau dit mdy céich xa cing gan" + Trong cau tho nay Dat Nude con hign hitu qua hinh anh cua me - dang sinh thanh thiéng liéng ma ciing rat di than thuong, gidn di. Dat Nwéc bat déu voi miéng tréu bay gio ba an + Cau tho ng6 nhu Ja mét su phi Ii bai dat nude I6n lao, hing vi nhur thé ma lai bt dau tir mét migng trdu nhé bé. Thé nhumg chinh cdi phi i Ay lai chita dmg nhimg tw tuéng méi mé, nhig cam nhan sau sic cia NKD vé dat nuéc. + Miéng trdu: Goi nhéc dén nhing tap tuc dep nhu “an trau nhuém ring”, “miéng trdu 1a dau cau chuyén”, miéng triu giao duyén, miéng trau do pham hanh con ngudi, miéng trau sit son chung thiy, miéng trdu tir Su tich trdu cau nggi ca nghia tinh... “Miéng trau” vi thé da tré thanh mét biéu tugng dep cho tinh yéu va hén nhén cia ngudi Vigt. Hoing Cam trong bai tho “Bén kia sng Dudng” ciing timg nhic dén phong tue na “Nhiing c6 hang xén ring den Cudi nh mita thu tba nding” + Nhu vay, DN khong chi bit dau véi lanh thd, bo cdi, bién cuong: “Séng nai nuéc Nam vua Nam 6” (Li Thuéng Kigt) ma quan trong hon 1a bit dau tir nhimg nét dep trong van héa, tinh than, phong tuc tap quan cia dan toe dy. Ngudi Viét Nam luén ty hao véi nén van minh séng Héng va song Ma. Nén khi d6i thoai véi cae thé lye phong kién phuong Bic, trong “Binh Ngé dai cdo” Nguyén Trai cing timg ty hio ma v “Nhu nuée Dai Viét ta tie trude Von xung nén van hién dai liu” Dat Nwéc lén lén khi dan minh biét tring tre ma dénh gid + Dt nude chiing ta con Ién lén trong qua trinh bén bi dyng nude va gitt nude cia nhan dan. Dat nuée trrdng thanh, vig manh qua nhing cudc khang chién chéng xam King. + Cau tho goi nhac dén truyén thuyét Thanh Gidng danh giic An, qua d6 thé hign niém kiéu hanh vé m6t DN anh hing, DN cia nhing con ngudi “c6 ngoai xm thi chéng ngoai xam/ cé néi thi thi ving én dénh bai”; DN cia nhimg ngudi “Tuét guomkhiéng chiu séng quy”; ' DN ma mét dita tré 1én ba cing xung tran dé dnh ké thi x4m luge, + Chit “I6n lén” 1a dé chi siz trudng thanh cia BN. Cai vuon vai cia Giéng dé tro thanh Phi Déng Thién Vuong phai ching la bidu tung cho sy lén lén, 1én manh ciia DN trong thdi ki bao tap céch mang? Dé 1a mét trang sit vinh quang nhung cing day mau va nude mit cia biét bao thé hé con dan nude Viét: “Ta nue thus xua than Phit Dong Vut dimg lén danh dudi gic An ‘Site nhén dan khoé nue ngua sat Chi céim this ta rén thép thanh roi Lita chién dau ta phun vao mat Lit sét nhén cudp nude hai noi” (Té Hira) + Truyén théng vé vang y da theo suét ching duéng dai ciia lich sir dn te mai dén hém nay. Trong théi dai chéng My bao tim guong tudi tré da anh ding chién dau bao vé giéng noi. Dé chinh 1a vé dep cia céc chi, cdc anh 4a tac vao lich sir Vigt Nam dang dimg kiéu hing bat khudt: V6 Thi Sau, Tran Van On, Nguyén Van Trdi...Vé dep Ay song hanh véi hinh anh cdy tre Viét Nam. Cay tre hién hau trén méi lang qué. Né nh 1a sy déng hign nhiing phim chit trong cét cach con ngudi Viét Nam: that tha chat phac, d6n hau thuy chung, yéu chudng hoa binh nhung ciing kién cudng bat khuat trong tranh déu. Tre dimg thing hién ngang bat khudt cing chia lita véi dan te "Mét cdy chong ciing tién céng gitic My", boi: "Noi tre déu chiu moc cong Chea lén da nhon nlue chong la throng". Téc me thi béi sau dau a lai tip tyc khing dinh sy tn tai cla DN trong nhing nét phong tye tp quan binh di nhung dim da ban sic. Cau tho goi lén vé dep thuan Viet, chat phic cia ngudi phy nit Vigt Nam: Ho thudng bii t6c gon gang sau gay dé tign cho nhimg céng vige déng ang va quan xuyén gia dinh. Th6i quen nay khéng chi tao nén nét dep vé hinh thite ma con sing Ién sy cin et, cham chi, chju thuong chju khé ca ngudi phy nit Vigt. + Vé dep truyén théng nay ciing timg xuit hign rat nhiéu trong ca dao: Cha me thong nhau bang ging cay mudi min + DN cén la dao Ii an nghia thiy chung ngin di cia dan téc. Thanh ngtt “Ging cay mudi mgn” duge van dung mot cich dic sic: Gimg cing gid cing cay, muéi cing lau n&m cang man, con ngudi séng véi nhau cing lau cang dim sau tinh nghia. Vj cay cia gimg, vj min cha muéi cdn goi cho ching ta dén nhing vat va, gian kh6 cia cuekhé, ding cay dy ma tinh me cha cang gan bo néng doi. Nhung chinh trong nhiing gi nan, sdu séc. Cau tho goi nhc dén bai ca dao co: “Tay nang chén mudi dia gimg Gimg cay mudi mén xin dimg quén nhau” Hay: “Mudi ba nam mudi dang con man Gimg chin thang gimg hdy con cay Déi ta nghiia néing tinh day C6 xa nhau di nita ciing ba van séu ngan ngéy méi xa” Tinh cam chan thanh Ay 14 nguén géc cia moi tinh yéu thuong nhu suéi nguén chay qua muén thé hé. Cai kéo, cdi c6t thanh tén + DN cén duge cém nh tir nhig vat dung nhé bé, gin bé véi ta trong doi sng thudng ngay. Nhing ngéi nha mai ngéi don so sé di cé t in bi truéc nang mua la hd vao cai kéo, cai Ot. Cot day nha lén cao, kéo gitt cc cy c6t lai véi nhau lam nén su bén viing. + Ciing tir nhiing gian nha méc mac, don so Ay, thoi quen dat tén con bing nhimg vat dung quen thude ra déi. Bai vay ma “edi kéo, cai cOt cling thanh tén” — nhimg cdi tén rt thuan hau, mGc mac, chan chat nhu con ngudi noi day. Nhu vay cau tho da khing inh su tn tai cia DN qua nét phong tyc dat tén gidn dj, gan giii cia ngudi Viet. Hat gao phai mOt nang hai swong xay, gid, gidn, sang + DN hién hinh trong cuge sng lao dong néng nghiép vat va, déng thoi qua dé ciing thdy thdm thia phdm chat can ci, chju thuong chju khé cia con ngudi Viét Nam. Dé lam ra dugc hat gao tring ngan, ngudi néng dan phai trai qua bao khé khan, khé cue (mét nding hai swong), bao céng doan tao tin (xay, gid, gidn, sang). Hinh anh tho nay cia NKD lam ta nhé dén bai ca dao: “Cay déng dang budi ban trua M6 héi thénh thét nhu mua rugng cay Aioi bung bat com déy Déo thom mét hat ding cay muén phan” Dit Nic cé tie ngay dé... + Doan tho dau tién khép lai bing mt cu tho khiing dinh véi giong digu day ty hao. “Ngay 46” la ngiy nao ta khéng 0, van 1a m6t thoi gian xa ngéi mo hd. Dé phai ching la cdi ngay bit diu c6 miéng tréu, hat ggo..., cdi ngiy ma ching ta bit dau c6 truyén théng, c6 phong tuc tap quan, c6 én van hién van héa cua riéng minh. Ding nh Idi Bac din truée lie di xa: “Reng mudn yéu Té quéc minh, phai yéu nhiing cdu hat dan ca” => Tiéu két:- Doan tho thé @ DN. Lich sir sdu thim cia dit nue ta duge tac gia cit nghia -kh6ng phai bing su ndi tiép ca cée vurong tridu hay cée su kiém jel strtrong dai ma bing nhing hinh anh gan gQi, than quen, bing nhing edu tho-ggi nhé-dén-truyén thuyét, cé tich xa xua, dén nén van minh lia nuéc sig Héng, cing nhimg phong tue tap quan déc dao cé tir lau doi. Dé cing chinh 1a dat nuée duge cam nhn trong chiéu s4u tam hén nhén dan, van hod va lich st. - Nghé thuat: + Digp ngit Dat Nude duge nhéc Iai nhi Nuc tgo nén sy thanh kinh, thiéng liéng + Ngén ngi mGc mac, giin di, loi tho nhe nhing ding gigng thi thi tam tinh nhung van mang dam hén tho triét li. + Van dung khéo Iéo chit ligu vain héa dan gian nhu phong tuc an trau, tue bai t6c, truyén théng dénh gidc, truyén théng ndng nghigp. Nha tho sang tgo thanh ngit dan sian, ca dao tue net, thinh nai. Doan tho dam da khéng gian van héa ngudi Viet. + Ciich cdm nhjn ngudn ei BN cia NKD that gin gai, thin quen méi mé, hign dai. Tho o6 thumg ding nhting hinh anh wée Ig, cao xa dé néi v8 DN. LY thiéng héa DN qua “dé cu” “thién thu” (“Vua chéia” va “sach toi”), Neguyén Dinh Chiéu phi mugn hinh anh ki vi “Nhat nguyét chéi loa”, “xa thur d6 6” dé trang trong héa dat mréc. Nhimg tir ngit trang trong thé hién sy ki vi va cao ca cia DN nung cling tg0 m@t khoiing eich thiéng léng cia con ngudi déi véi Dit Nude. NKD da nd lure x6a nhoa nhing khoang céch dé binh di héa DN; dé DN héa than vao cé tich, ca dao, vao di séng hang ngay nhu mét bau khi quyén bao boc quanh ta. Sit dung chat ligu van héa dan gian khéng con 1A thi phap nghé thudt ma 1a mét kham pha méi mé su xa cia tinh yéu vé hinh tung DAt nuéc. Van héa dan gian 14 cia nhan dan...Chat ligu van hhéa dan gian trong ngén ngi va hinh anh tho 4a tp trung thé hign chi dé cia toan téc phim: Bat Nude nay 1a Dat Nude cla Nhan Dan. wu lan. Nha tho lu6n viét hoa hai tir Dat Iai rit - Tém lai, doan tho ta vira phan tich 6 trén 14 doan tho hay nhit trong chuong Dat Nic. Qua doan tho, nha tho di mang dén cho ngudi doc vé dep cha mét Dat Nude giau van héa cé truyén. Dat Nuéc cia truyén théng, phong tuc tuoi dep mang dam dau dn cia tw tuéng Dat Nude cia Nhan Dan. - Nha tho NKD di rit sang tao khi sir dung trd choi chit tha vi, tach DAt Nwéc thanh hai thanh t6 "Dt" va "Nuée” két hgp voi kiéu cau dinh nghia: Dat la, Nude 1a, Dat ‘Nude la 48 dinh nghia mét céch hodn chinh nhat vé dit nude; thé hién céch cém nhan va li gidi méi mé vé DN: DA & va Nude. Day 1a cach dinh nghia dya trén co sé triét hoc vé su héa hgp ctia 2 yéu té tao nén mot vat thé, mot khai niém gin b6.~ Khi Dat Nwéc duge tich ra thanh hai thanh t6 né gan voi ki nigm dang yéu, ding nhé, than thugec cia mai gin d4t née véi cau chuyén cia tinh yéu lira doi: Dat lé noi anh dén trong Nuéc la noi em tin . + C6 su xudt hign cia nhan vat trir tinh “anh” va “em”, Khi tam sy ve truong ca “Mat dung khat vong”, NKD timg thé 19 vé hai nhan vat nay: “T6i viét vé nhiing diéu gin dj cia ching t6i, vé tudi tré, vé ban bé nén nhén vat trit tinh ctia t6i la nhimg “anh” va “em”, dé la nhitng loi dam thm cita nhing ngudi con trai voi ngudi con gai. Ching t6i méi nguéi mét so phén khéc nhau nhung déu gan két trong sé phan chung cia DN” + Tae gia chia tach khai niém “Dat Nude” thanh “Bat” va “Nude” dé cam nhén, suy nghi vé “Dat” va “Nuée” mét cach thm thia hon. Dat la con dudng hing ngay “anh” t6i truéng — Dat me mé ra cho “anh” nhimg chan trai kién thire. Tuéng nhu gian don nhung nha tho da tai lai din t6c VN trong mét bé day cia lich sir truyén thong. Nude la dong séng “em tam” — Nudc got rira tim hon em trong sang, diu hién. Mot giéng nude noi géc da dau lang, mét bén s6ng qué thanh binh, mét dai kénh xanh noi canh dong bat ngat 1a noi li tuéng dé cdc cé thén nit ngdi quay quan tu hop bén nhau génh nude, tim mat, rira chén....va cing ngéi ké cho nhau nghe nhiig cau chuyén long. At Nuéc héa ra gan giii, 14 nhimg ki niém dang yéu, dang nhé, than thudc cia mét doi ngudi. - Khi tach ra thi Dat Nuéc gan véi ky niém riéng tw cia méi ngwéi con khi g6p lai Dat Nuwéc lai séng trong cai ta chung: Dat Nude ld noi ta Dit Nuéc la noi em dénh roi chiéc khan trong nbi nhé tham + Khi “ta hd hen” DAt Nudc lai hoa nhip vao Lim mét, tré thanh noi ma tinh yeu d6i lira nay né, 18 noi nang buée va minh chimg cho tinh yéu cia hai dita. DN lic nay duge ggi ra qua nhing khéng gian hen hd riéng tu cia cdc chang trai c6 gai nhu giéng nude, géc da, liiy tre lang, chiéc cdu tre nho nhé... tit cd déu dep déu hai hoa va néng dugm. Dat nuéc cdn 14 nguéi ban chia sé nhimg tinh cam nhé mong cia nhig ngudi dang yéu. Dat va nude tach ri khi anh va em 18 hai cé thé, cdn hda hop khi anh va em két lai thanh ta. : + Dinh nghia tiép theo v8 DN vira mang hoi thé dim thim cia dan gian, khién ching ta nhé dén mét cau ca vé tinh yéu say dim: “Khdn thong nhé ai/ Khan roi xuéng ddt/ Khén throng nhé ai/ Khan vat lén vai”; vita mang tu tuéng nhan van cao dep cia con ngudi thi dai chéng MY, dé 1a tinh yéu di Itra hda quyén trong tinh yéu dat nude: “Anh yéu em nue yéu dat nudeVat va, dau thuong, trong sang v6 ngén” (Nguyén Dinh Thi) Trai tim anh chia ba phan tuoi dé ‘Anh danh riéng cho Dang phan nhieu Phén cho tho va phan dé em yéu...(Té Hitu) - Tach DN thanh hai thyc thé, nha tho khéng chi nhdn thie cy thé vé DN ma con mang ¥ nghia khai quit khie hoa voe ding nai song véi vé dep ciia khong gian ait murée vira hign thye vira huyén thogi: Dit la noi "con chim phurgng hodng bay vé hon niii bac" Nude la noi "con cd ngu éng méng nicéc bién koi" ety 4 NKD da mugn cu dan ca Binh Trj Thién dé néu cam nhan vé Dat Nude trén binh dign khéng gian dia ly. “Hon mai bge” 1a day Trudmg Son hing vi, “Bién khoi” 1a éng bao la, rong Ién. Chim phugng hoang, c4 ngu 6ng vén dugc coi la nhting linh vat cia noi rimg va bién ci, Cau tho ngip tran hinh anh nhur dé khang dinh ring DN ching ta Ia rimg ving, bién bac, tai nguyén thién nhién v6 cing phong phii va giau dep. ¥ tho ldp lanh niém ty hao, kiéu hanh cia con ngudi truée mot giang son Iya la gam vée, nhu Nguyén Dinh Thi ting vi “Tre xanh day la ctia ching ta Mii rimg day Ia ctta ching ta Nhimng canh déng thom mét hig nga duing bat ngat ~ Nhiing dong séng dé nang phit sa” (Dat nuée) - Dt nuwée c6 nguén ci thiéng liéng ton kinh duge hinh thanh qua thdi gian va khéng gian bén bi. Nha tho tim thay link hon cia Dat Nude duge két tinh trong chiéu sau ciia théi gian va khong gian: Théi gian ding ding Khong gian ménh mong _+ Hai chit ding ddng bao quat duge chiéu dai, chiéu su thim cia thdi gian mang site séng cita bé day van héa vin hién lau adi. Hai chit ménh mong bao quat duge chiéu rng v6 cling cia khéng gian. Tir dé nha tho khang dinh tir khi hin thanh, phat trién cho dén nay, Dat Nuéc 1a noi dan minh doan ty. Dat nuéc chinh 1A noi sinh tén va phat trién cia bao thé hé ngudi Vigt Nam. Hai céu tho ngdn gon véi hai tir léy thé hign duge niém ty hao vé cuong vue lanh thé ciia tac gia. Dat Nuéc la noi dan minh dodn ty Dit li noi Chim vé Nuéc la noi Rong & Lac Long Quan va Au Co Dé ra dong bao ta trong boc trig+.Vin tip ndi mach ty hao vé non sng dat nude, & nhiing edu tho nay la niem ty hao vé nguén c@i, t6 tién: Nhing hinh anh “chim, rng”, Lac Long Quan va Au Co, “boc trimg”... khién cho ai ai cing nghi vé mét truyén thuyét xa xua: Con Réng Chau Tién. Me Au Co ly cha Lac Long Quan dé ra boc trimg tir d6 sinh ra khdi déng bao. Sy nghiép mé mang bé cdi duge biit dau tir cudc chia li lich sir dau tién ciia dan t6c. ‘du Co mang néim muoi ngudi con lén mii, Lac Long Quén mang ném muoi ngudi con xudng bién”. Chia li ma van gan bé thiy chung vi bén phan vdi non séng dat nude, day 14 mot nét dep tao nén ban sc van héa cia con ngudi Viét Nam. Huyén thoai nay khang dinh ring dan tc ta la “con Lac, chéu Héng”, dat nuéc ta la dja linh nhan kiét (Chim vé, Réng 6), déng bao ta 1a anh em mét nha, tir mot me sinh ra. Ding truyén thuyét nay dé dinh nghia vé DN, NKD nhur vira muén thé hién niém ty hao su séc vé dong déi dan c, via kin déo nhac nhé méi quan hé ruét thit cia nhimg con ngudi trong cing mét dat nude véi nhau (Bdu oi thuong Idy... Nhiéu diéu phit lay gid guong). Hai tiéng “dong bao” than thuong dy da dan thitc 1én bao nhiéu sy gin bé, tinh than cé két ngan nam cia dan t6c. Doan tho nhu mét lai tham thi vé tinh non nuéc, vé c6i ngudn truyén théng Ong cha. + Lan thir ba Nguyén Khoa Diém sir dung bién phap chiét ty, tach 46i khai niém at nude thanh hai vat thé hitu tinh dé n6i in ngudi Viét, khiing dinh nhimg truyén théng van héa tét dep ciia dan tGc. Va chinh nhing truyén théng van hod vimg bén ay, tao nén mach ngam chay tir qua khir néi lién véi hién tai va tuong lai. - Trén co sé cam nbn dat mréc tir binh dign khéng gian va thdi gian lich sir, nha tho di thire day long yéu nude, nhic nhé thé hé tré phai biét ké tuc truyén théng cia cha 6ng, cia Dat Nuée: Nhitng ai da khuat Nhitng ai bay gid Yéu nhau va sinh con dé Ganh vac phan ngwoi di truéc dé lai Dan do con chéu chuyén mai sau + Nhitng ai da khudt la nhimg ngudi trong qua khit - nhiing con ngudi séng gidn dj chét binh tam, nhiing con ngudi da cé céng dyng nude va phat trién dat nude. Nhiing ai bay gid 1a nhimg ngudi trong hién tai, dang séng va chién dau. Tat ca déu y thire sau sic vé sit ménh “Yéu nhau va sinh con dé cai” bao tén noi ging con dan Viét dé g6p vao mét nhiém vu to lén va thiéng liéng “Gdnh vac phan nguoi di truéc dé lai”. Yeu nuéc, lép Isp con chéu ngudi Viét ndi bide cha Ong, ginh vac trén vai trach nhiém xdy dung va bao vé dat nuéc. “Thdi gian dang déng” cia DN ching ta duge duy tri nho cugc chay tiép sitc dy cia tit ca cdc thé hé. Néu nhu khéng cé sy san sé, cing nhau “ganh vac” thi DN khéng thé trudng tn. Su tiép néi dep dé, digu ki dy duge néi dén rat nhiéu trong tho ca cita dan t6c ta:“Nam qua di, thang qua di Tre gia mang moc cé gi la dau Mai sau, Mai sau, Mai sau... Dt xanh tre mai xanh mau tre xanh” (Tre Viét Nam — Nguyén Duy) Hay: “Lép cha truéc lop con sau Dai thanh déng chi chung céu quén hanh” (Tiéng hat sang xudn — Té Hieu) + Hang ndim én déiu lam daw Ciing biét citi diu nhé ngiy 8 5 Cau tho nhic nhé mai ngudi y thite vé t6 tién va nguén géc t6 tién, khéng bao gio duge quén cdi ngudn dan téc. Cau tho van dung sing tao cdu ca dao “Dis ai di nguoc vé xudi/ Nhé ngay gid Té ming mudi thang Ba”. Hai chit “citi dau” thé tinh cam thanh kinh, thing ligng, cham vao tinh cm ei ngudn, khoi dy trong long nguii truyén thuyét vua Hing dyng nuée. Cai dau dé hudng vé lich sit, huéng vé bao thé hé di qua 48 g6p cong dung nén dit nude nay. Neuoi Vigt Nam di di khdp bén phuong troi nhung trong tam khim vn lun khéic khoai hung vé qué cha dat 16. Cau tho cia NKD nhac lai truyén théng dao ly Ay, déng thai ty hao thém vé DN & phuong dign nhan van, van hién. - Dat nuée durge thé hign qua cdc méi quan hé riéng chung, c4 nhan cOng dong voi rAt nhiéu thé hé ndi tiép: Trong anh va em hom nay Déu cé mOt phan Dat Nwoe + DN cé trong méi cA nhan, DN két tinh trong “anh” va “em” hém nay, trong méi ching ta, Sy s6ng cia méi ca nhan khéng chi la riéng cia c4 nhan ma con 14 mét phan cia DN, béi mdi ngudi Viét Nam déu da va dang thira huong nhig gid tri vat chat, tinh thin cia dat nuée thanh mau thit, tim hén, nép cdm, nép nghi va cch séng cita minh. Khi hal dita cim tay Sve i ote ped Dt Noe en tron, to lon Rio Ve Ma nae tm Bin fa jee vide” CEN Y? + “CAm tay” 1a biéu tugng cia tinh doan két va yéu thuong than thiét. “Khi hai dita cdm tay” tinh yéu cia “anh” va “em” kim cho BN “hai héa, néng thm”; “Khi ching ta cam tay moi ngudi”, hoa vao cing v6i moi ngudi thi “DN ven trén to lon” Qua dé NKD giti gam m6t thong digp: DN 1a su théng nhét gitta tinh yéu d6i_ lira voi tinh yéu tinh yéu 18 quéc, gifta cé nhan v6i céng déng. Can dat vo hoan cénh sng tac méi hiéu hét duge y nghia cia cau tho nay. NKD viét trang ca “MBDKV” trong thdi kichéng My (1971), lic nay dat mde dang bj chia cit, din t6c dang bj chia ré. Tir d6 ta thy duge céc hinh anh “hai dita cim tay”, “cm tay moi ngudi”, dat nude “hai hoa néng thim”, “ven trin to lin” a nhiing hinh anh an dy, ggi ra suy nghi: c6 tinh thdn doan két toan dan t6c sé cé mét DN théng nhét ven toan, ving manh. Khéi dai doan két toan dan duge mé réng, nhan déi thanh mt vong Viét Nam rdng Ién va vinh ciru, khong gi cO thé pha vo Ré rang su gin bé sé phan cé nhén-v6i vin ménh c6ng déng 1a tu tong chung cita thoi dai. Mai nay con ta lén lén Con sé mang dit née di xa Dén nhitng thdng ngdy mo mong + Ba dang tho nay mé ra m6t ¥ nghia méi, dé 1a niém tin manh ligt vao tuong lai tuoi sang cla DN: “Mai nay” 1a khi DN khéng cén gic ngoai xam; “Con ta” 1a thé hé sau, thé hé tiép ndi “ganh vac phan viée ngudi di truéc dé lai”; “thang ngay mo méng” 1a nhimg ngay thanh binh va phat trién, 1A mét tuong lai dep va hanh phiic. DN sé dep hon, nhing “thang ngay mo m6ng” cia “anh” va “em” 6 hién tai rdi sé tre thanh hién thuc trong tuong lai. + Hai chit “lén | lich sir di toi ngay mai tuoi sang. + Nhu vay, khi néi vé tong lai DN, nha tho da goi ra tréch nhigm ciia thé hé hom nay: phai thite tinh, phai doan két 4é danh dudi quan x4m lugc. Déng thdi, nha tho con dat niém tin vao thé hé sau, ring mai day héa binh, con chau cé diéu kién ra di hoc héi, s& mang kién thire v8 phuc vu DN, dua DN sanh vai véi cdc cudng quéc nam chau, bién t4t ca. uéc mong ciia cha dng thanh hién thyc. 2 sept nuéc IA méu xwong, JA sinh ménh cita mdi ngwoi: \ Em oi em Dit Nicéc la mau xwong cia minh Phai biét gin bd va san sé Phai biét hod than cho'déng hinh xt sé Lam nén Dat Nuéc muén dii... + Cam xtic cao trio, giong tho tré nén ngot ngao say dim: “Em oi em” Joi goi than tinh, tha thiét. + “DN Id mau xuong ctia minh”, béi DN tao nén sur séng cho méi con ngudi, 1a su sng cia méi con ngudi. Khi DN bj ngoai xm thi dan t6c tré thanh né Ig, con ngudi thanh “kiép ngya trau”. Chi khi DN c6 d6c lap ty do ching ta méi cé cuge séng ca con ngudi. Nhu vay DN va méi chting ta cd quan hé “mau thit”, kh6ng thé tach roi, van ménh DN chinh la vén ménh cia chinh ban than minh. Khéng chi vay, hinh anh tho nay cén ggi lién tuéng khéc: DN 1 mau xuong ctia td tién, ca bao thé hé éng cha da chién déu, hi sinh 48 gianh DN lai tir tay ké tha xam luge. Nén ta phai thdy duge gid tri, suv thiéng liéng cia mdi tdc dat, dong song nay. Leak Oe vagy. ” biéu 16 niém tin vé tri tué va ban linh nhan dan trén hanh trinh —nhu mét+ Digp ngit “phai biét, phai biét” vita la ménh lénh kéu goi, vita 1a I0i thie give tir trai tim. G day NKD dang kéu goi, thie giye tréch nhigm, ban phin cia méi con ngudi véi DN. Cai hay 116i nhdn nha mang tinh chinh luan nhung Iai khéng gido hudn ma van rat tri tinh, tha‘thiét nti Joi ty.dan minh - dan ngudi cia nha tho. + Tinh yéu qué huong, DN khiéng thé 1a thir tinh cam héi hot, nhat nhéo ma né hai la sy ty nguyén “gn b6, samsé”, va biéu hign cao dep nhat ld “héa than cho déng hinh xie so”, ” nghia la 06 thé hi sinh minh vi té quéc, cé thé Idy sur séng ban than minh dé tiép néi cho su sing muén dai cia DN. Ngay dy, tt cd nhimg ngudi con yéu nude déu chon chién trudng 1a dich dén, chon cai chét nhu mét sy héa than vinh vién cho Dat me: “Néu la chim, t6i sé la lodi bd cau trang Néu la hoa, t6i sé la mét dba uring duong Néu la may, t6i sé Ia mét vang may dm Néu la nguéi, t6i sé chét cho qué huong” (Tue nguyén — Tong Quéc Khanh) “Va Anh chét trong khi dang dig ban Méu Anh phun theo lira dan cdu vong ..Tén Anh da thanh tén dat nuée Oi anh Gidi phing quan! Tit dang dimg ctia Anh giita duéng bang Tan Son Nhat T6 quéc bay lén bat ngdt mita xudn” (Dang dig Viet Nam —Lé Anh Xuén) “Vui vé chét nhue cay xong thita ruéng Léng khoé nhe anh dan qué sung suéng Ngita minh trén liép cé ngit ngon lanh Va trong mo thom ngdt lia déng xanh Vui nhe dén trén méi cudi hy vong” (Trang tréi— Té Hitu) “Néu duge lam hat giéng dé mita sau Néu lich sit chon ta lam diém tua — Vui gi hon lam nguoi linh di déu Trong lém 16i tim ta lam ngon lea” (T6 Hira) “Ta biét gidu mat vio dau, gdu quéin hay gdu do khi duing Tredng Son khéng cé déu chan ta” (Nguyén Van Thac) “Xwa yéu qué hwong vi cé chim cé buém Cé nhiing ngay trén hoc bi dn roi... Nay yéu qué Incong vi trong timg ném dét C6 mét phan xwong thit cita em t6i!” (Giang Nam)+ Hinh anh dong séng bit lén cdi hat ggi "tram mau" da dn dy cho mét ngay mai tuoi sang cho qué huong dat nude. IIL. Tong két: 1. N6i dung: Doan trich thé hién cam nhén va li gidi méi mé cha NKD vé DN trén cdc binh dign: lich str, dja Ii, vin héa...Déng gép riéng 6 doan trich la sy nhdn manh tu tuéng DN ciia ND. 2. Nghé thuat: - Doan trich thé hién dac diém tho NKD: két hgp chinh luan va trir tinh, suy tuéng va cam xtc, - Van dung sang tao chat ligu vin héa dan gian bang tu duy tho hién dai: + NKD di tao ra mOt khéng Khi, giong dit vao mét thé gidi gin gi bay bing ctia ca dao, truyén thuyét nhung lai rat ddi méi mé qua tr duy tho hign dai. + Chat ligu dan gian duge sir dung rat da dang va sang tao: c6 phong tuc tap quan, c6 ing sinh hoat, nhiing vat dung thn thugc, c6 ca dao tuc ngit truyén thuyét cd .Cach van dung ciia tac gia thug chi ggi ra mét vai chit ciia cdu ca dao hay 1 hinh anh 1 chi tiét trong truyén thuyét cé tich. Chat liéu dn gian de sit dung dim dic tao nén mét khéng gian nghé thuat riéng vira gan gili vira giau tri tuong tugng bay bong. - Viét hoa hai chit DN thé hién thai d6 thanh kinh thiéng liéng, giong diéu ty hao. - Thé tho ty do v6i nhimg céu tho ngén dai linh hoat thay d6i nhip digu va rat it dua vao quan hé tir dé Lién két. - Hinh anh tho gan giii binh dj; ng6n ngit tho méc mac dé di vao long ngudi tao su gin giii xtc dong. - Giong tho trit tinh chinh ludn sau lang thiét tha.