HP KINH TẾ VI MÔ - ND

KINH TẾ
VI MÔ 1
BIÊN SOẠN: TS. NGUYỄN TUẤN KIỆT

EMAIL: NTKIET@CTU.EDU.VN
ĐT: 0931 045 768
THÔNG TIN MÔN HỌC

• Tên môn học: Kinh tế vi mô 1
• Số tiết: 45 tiết
• Đơn vị phụ trách: Bộ môn Kinh tế, Khoa Kinh tế
• Hình thức thi: trắc nghiệm
• Tài liệu: Giáo trình Kinh tế học vi mô (tác giả: PGS.TS Lê Khương Ninh)
• Tham khảo: slide bài giảng Kinh tế vi mô 1
(biên soạn: TS. Nguyễn Tuấn Kiệt).
TS Nguyễn Tuấn Kiệt

MỤC TIÊU
Môn học giúp cho người học hiểu và vận dụng lý thuyết về
các vấn đề sau:
• Sự khan hiếm của nguồn tài nguyên
• Cơ chế thị trường
• Hành vi người tiêu dùng
• Hành vi nhà sản xuất
• Tối đa hóa lợi nhuận
• Các loại hình thị trường
NỘI DUNG MÔN HỌC

Chương 1: Những vấn đề chung về kinh tế học
Chương 2: Cung – cầu và giá cả thị trường
Chương 3: Lý thuyết hành vi người tiêu dùng
Chương 4: Lý thuyết hành vi nhà sản xuất
Chương 5: Thị trường cạnh tranh hoàn hảo
Chương 6: Thị trường độc quyền

CHƯƠNG 1
N H Ữ N G VẤ N
ĐỀ CHUNG VỀ
KINH TẾ HỌC
NỘI DUNG
Khái niệm kinh tế học
Các đặt trung trong nghiên cứu kinh tế
Mô hình kinh tế
Hệ thống kinh tế
Đường giới hạn khả năng sản xuất

1. KHÁI NI Ệ M KINH TẾ HỌC
Kinh tế học là một môn khoa học nghiên cứu cách thức con
người sử dụng nguồn tài nguyên có hạnđể thỏa mãn
…………………………………
nhu cầu vô hạn
………………………………… của mình.
Kinh tế học là môn khoa học nghiên cứu sự phân bổ các nguồn
lực khan hiếm vào các mục đích sử dụng khác nhau, có tính cạnh
tranh lẫn nhau, nhằm tối đa hoá các lợi ích cá nhân và xã hội.
Hai khía cạnh quan trọng của kinh tế học:

 Nguồn tài nguyên được dùng để sản xuất ra của cải vật chất thì
giới hạn
có ………………………….
 Tài nguyên gồm: tiền bạc, thời gian, tài nguyên thiên nhiên, nhân
lực, khoa học kỹ thuật, .v.v…
 Tài nguyên hữu hạn nên nếu bị khai quá mức sẽ dẫn đến cạn kiệt
(khan hiếm).
 Nguồn tài nguyên được sử dụng như thế nào để phục vụ tốt nhất
nhu cầu của xã hội.

2. BA VẤN ĐỀ CƠ BẢN CỦA KINH TẾ HỌC
Sản xuất ra hàng hóa, dịch vụ gì và sản xuất bao

nhiêu?
Sản xuất như thế nào?
Sản xuất cho ai hay phân phối như thế nào?
KTH THỰC CHỨNG VÀ KTH CHUẨN TẮC

 Lý thuyết KTH thực chứng
(positive economics) xem thế giới
hiện thực là chủ thể cần nghiên
cứu và cố gắng giải thích các hiện
tượng kinh tế xảy ra trong thực tế.
• Tác động của thuế nhập khẩu lên
thị trường ôtô trong nước như
thế nào?
• Tác động của việc gia tăng giá
xăng dầu đối với ngành sản xuất
trong nước như thế nào?
10

 Lýthuyết KTH chuẩn tắc (normative economics) đưa ra các lập
luận về việc những cái nên thực hiện.
Phân biệt giữa “nên” và “không nên”
• Có nên miễn học phí cho mọi cấp học không?
• Có nên cấp phát thuốc miễn phí cho người già?
11
KINH TẾ VI MÔ VÀ KINH TẾ VĨ MÔ
Kinh tế vi mô Kinh tế vĩ mô
Kinh tế vi mô là ngành kinh Kinh tế vĩ mô nghiên cứu
tế học nghiên cứu cách thức sử cách thức sử dụng nguồn tài
dụng nguồn tài nguyên ở từng phạm vi tổng thể
nguyên ở ……………………….……….
thành phần riêng lẻ trong
…………………………………….. như quốc gia hay phạm vi lớn
nền kinh tế: hơn.
• phạm vi cá nhân người tiêu • tăng trưởng kinh tế
dùng • lạm phát
• từng doanh nghiệp • thất nghiệp
• qui hoạch vùng
12

3. MÔ HÌNH KINH TẾ
Mô hình kinh tế (Economic model) là mô hình liên kết hai hay
nhiều biến số kinh tế.
Ví dụ: Nhu cầu của người tiêu dùng về một hàng hóa phụ thuộc vào
giá của hàng hóa đó: giá hàng hóa càng cao thì cầu càng thấp.
Hàm cầu hàng hóa: Q = aP + b với P là giá của hàng hóa, Q
là lượng cầu của người tiêu dùng, a ≤ 0 thể hiện mối quan hệ nghịch
chiều giữa giá và lượng cầu.
13
ĐẶC ĐIỂM CỦA MÔ HÌNH KINH TẾ
Đơn giản hoá vấn đề, hiện tượng
Mô tả mối quan hệ hợp lý
Dựa trên một số giả định
14

4. HỆ THỐNG KINH TẾ
Hệ thống kinh tế (Economic system) bao gồm những bộ phận tác

động lẫn nhau trong vòng chu chuyển kinh tế. Hệ thống kinh tế gồm:
• Hộ gia đình là người tiêu dùng đồng thời là người cung ứng các yếu
tố sản xuất.
• Doanh nghiệp là người sản xuất ra hàng hóa - dịch vụ.
• Thị trường các yếu tố sản xuất là thị trường mua bán, trao đổi các
yếu tố sản xuất như vốn, lao động, v.v.
• Thị trường hàng hóa, dịch vụ là thị trường mà trong đó hàng hoá,
dịch vụ được mua bán, trao đổi.
15
Cầu HÀNG HÓA VÀ Cung

(4) DỊCH VỤ (3)
HỘ GIA ĐÌNH DOANH NGHIỆP
Cung Cầu
CÁC YẾU TỐ
(1) SẢN XUẤT (2)
Hệ thống kinh tế 16

PHÂN LOẠI H Ệ THỐNG KINH TẾ
Kinh tế thị trường
Kinh tế kế hoạch hóa tập trung
Kinh tế hỗn hợp
17
 KINH TẾ THỊ TRƯỜNG

quy luật giá cả
Kinh tế thị trường do ………………………….. thị trường chi phối
 Các quyết định tiêu dùng của các cá nhân
 Các quyết định sản xuất của các doanh nghiệp, và
 Các quyết định cung lao động của người công nhân
18

 KINH TẾ KẾ HOẠCH HÓA TẬP TRUNG
Chính phủ chi phối

Kinh tế kế hoạch hóa tập trung do …………………………….
 Hoạt động sản xuất, phân phối
 Cơ quan kế hoạch của chính phủ quyết định sẽ sản xuất ra cái gì,
sản xuất như thế nào, và phân phối cho ai.
19
 KINH TẾ HỖN HỢP

 Chính phủ vận hành nền kinh tế theo tín hiệu thị trường.
 Tùy theo mức độ chính phủ can thiệp vào nền kinh tế mà một
nền kinh tế có thể lệch về hướng thị trường hay kế họach tập
trung.
20

5. ĐƯỜNG GIỚI HẠN KHẢ NĂNG
SẢN XUẤT PPF Y
Không đạt đến do
Đường giới hạn khả năng thiếu tài nguyên
C
sản xuất (Production YA’’
Possibility Frontier - PPF) cho A Chưa sử dụng hết
YA nguồn tài nguyên
biết các kết hợp khác nhau của
hai (hay nhiều loại hàng hóa) YB B
có thể được sản xuất từ một A’
PPF
số lượng nhất định của nguồn
tài nguyên (khan hiếm).
X
O XA XB
21
KHẢ NĂNG SẢN XUẤT CỦA MỘT NỀN

KINH TẾ
Thực phẩm Vải
Phương án
sản xuất Sản lượng Sản lượng
Số lao động Số lao động
(tấn) (nghìn mét)
A 4 25 0 0
B 3 22 1 9
C 2 17 2 17
D 1 10 3 24
E 0 0 4 30
22

Thực phẩm
(tấn)
25 A B
22
C
17
D
10
E Vải
(nghìn
9 17 24 30 mét)
Đường PPF
23
Đường giới hạn khả năng sản xuất minh họa cho sự khan
hiếm của nguồn tài nguyên.
 Qui luật khan hiếm
 Chi phí cơ hội
 Sự đánh đổi
 Bài toán Lựa chọn hợp lý (rational choice) và Hiệu quả
sử dụng nguồn lực (efficiency).
24

DI CHUYỂN DỌC THEO ĐƯỜNG PPF
X
Với một nguồn tài
nguyên nhất định, muốn
tăng số lượng sản phẩm B
này lên ta phải giảm số C
lượng hàng hóa kia xuống.
Khi đó, ta có sự di chuyển D
PPF
dọc theo đường PPF.
25
SỰ DỊCH CHUYỂN CỦA ĐƯỜNG PPF

 Sự dịch chuyển ra ngoài của đường PPF là do:
• Nguồn tài nguyên được sử dụng hiệu quả hơn hay
• Nguồn tài nguyên dồi dào hơn.
Kết quả của sự dịch chuyển này là hàng hóa phong phú hơn
và con người được thỏa mãn cao hơn.
 Nếu nguồn tài nguyên bị lãng phí hay được sử dụng không
hợp lý thì đường PPF di chuyển vào trong.
26

Y
Hàng hóa nhiều hơn 

Hữu dụng cao hơn
………………………………
A’
YA
A
PPF
X
O XA XA’
Sự dịch chuyển của đường PPF
27
CHI PHÍ CƠ HỘI

Chi phí cơ hội (Opportunity cost) để sản xuất ra thêm một đơn vị
sản phẩm X là số đơn vị sản phẩm Y phải sản xuất bớt đi để sản xuất
ra thêm một đơn vị sản phẩm X.
Nghịch dấu với độ dốc của đường PPF tại một điểm chính là chi
phí cơ hội tại điểm đó.
Chi phí cơ hội = - ∆Y = - độ dốc của đường PPF
∆X
28

X
Chi phí cơ hội tại điểm E là
PPF độ dốc của đường PPF tại
điểm E
Y
Chi phí cơ hội
29
Chương 2
C U N G - C ẦU VÀ G I Á C Ả
THỊ TRƯỜNG

NỘI DUNG
Cầu
Cung
Cân bằng thị trường
Hệ số co giãn của cung và cầu
Tác động của thuế

31
1. CẦU
Lượng cầu (Demand) là số lượng hàng hóa người mua đồng ý
mua ứng với một mức giá nào đó.
Hàm số cầu biểu diễn mối quan hệ giữa lượng cầu của một
mặt hàng và giá của nó: QD = f(P) với QD là số cầu và P là giá.
Do giá tăng thì số cầu giảm nên:
Q D = a + bP
……………………………… , với b ≤ 0.
32

CẦU ĐỐI VỚI QUẦN ÁO
Lượng cầu
Giá (nghìn đồng/bộ)
(nghìn bộ/tuần)
0 200
40 160
80 120
120 80
160 40
200 0
33
ĐƯỜNG CẦU
P
Đường cầu :
Các điểm nằm
trên đường cầu Mức
sẽ cho biết giá A
160
lượng cầu của
…………………. sẵn B
lòng 120 Đường cầu D
người mua ở
các mức giá chi trả
nhất định. Q
40 80
Lượng cầu
………………….
34

ĐƯỜNG CẦU DỊCH CHUYỂN
P
Ảnh hưởng của tăng thu
nhập đến cầu của hàng
bình thường: Khi thu nhập
của người tiêu dùng tăng,
A A’
đường cầu hàng hóa bình P0
thường sẽ dịch chuyển
D2
sang phải. Cùng một mức
D1
giá người tiêu dùng sẽ mua
Q
được nhiều hàng hóa hơn. Q0 Q1
35
MỘT SỐ YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CẦU

CỦA MỘT LOẠI HÀNG HÓA
Thu nhập
Giá cả hàng hóa có liên quan
Thị hiếu của người tiêu dùng
 Khi các yếu tố này thay đổi, đường cầu sẽ dịch chuyển: Với cùng mức
giá như cũ, lượng cầu của người tiêu dùng thay đổi.
36

HÀNG HÓA THỨ CẤP
Hàng hóa thứ cấp (Inferior goods) là hàng hóa có cầu giảm khi
tăng hoặc cầu tăng khi thu
thu nhập thực tế của người tiêu dùng …………
giảm trong khi các yếu tố khác không đổi.
nhập …………
Hàng hóa thứ cấp là hàng hóa có chất lượng thấp và rẻ tiền. Hàng
hóa này có nhiều sản phẩm thay thế đắt tiền và chất lượng cao hơn.
Khi thu nhập tăng và nền được kinh tế cải thiện, người tiêu dùng ưa
thích sản phẩm thay thế hơn là hàng hóa đó.
Ví dụ: điện thoại không có màn hình cảm ứng.
37
A A’ A’ A
120 120
D2 D1
D1 D2
80 100 60 80
Thay đổi cầu của hàng hoá bình thường Thay đổi cầu của hàng hoá thứ cấp
Ảnh hưởng của tăng thu nhập đến cầu của hàng bình thường và hàng hóa
thứ cấp
38

HÀNG HÓA THAY THẾ VÀ HÀNG HÓA BỔ SUNG
Hàng hóa thay thế (Substitute goods)

• Hàng hóa thay thế thường là một cặp hàng hóa được sử dụng
đáp ứng 1 nhu cầu
thay thế cho nhau và cùng …………………………...
• Ví dụ: kem và sữa chua, áo thun và áo sơ mi, trà và cà phê,…
Hàng hóa bổ sung (Complementary goods)

• Hàng hóa bổ sung là một cặp hàng hóa được sử dụng cùng nhau
……………………………
để phát huy giá trị sử dụng của hàng hóa.
• Ví dụ: xăng và xe máy, máy tính và bàn phím máy tính,…
39
 TÁC ĐỘNG CỦA GIÁ HÀNG HÓA THAY THẾ

TỚI ĐƯỜNG CẦU
Giả sử có hai hàng hóa thay thế là thịt bò và thịt gà.
Khi giá thịt gà tăng lên, thịt gà trở nên đắt đỏ một cách tương đối
so với thịt bò  người tiêu dùng chuyển sang sử dụng nhiều thịt bò
hơn  cầu thịt bò tăng lên.
 Khi giá của hàng hoá thay thế tăng lên, cầu hàng hóa tăng lên,
dịch chuyển sang phải
đường cầu ………………………………...
Ngược lại, khi giá của hàng hoá thay thế hạ xuống, cầu hàng hóa
dịch chuyển sang trái
giảm, đường cầu ………………………………...
40

D2 D1
D1 D2
Khi giá hàng hóa thay thế tăng, đường cầu dịch Khi giá hàng hóa thay thế giảm, đường cầu
phải
chuyển sang ………… trái
dịch chuyển sang …………
Ảnh hưởng của giá hàng hóa thay thế đến đường cầu
41
 TÁC ĐỘNG CỦA GIÁ HÀNG HÓA BỔ SUNG

TỚI ĐƯỜNG CẦU
Giả sử có hai hàng hóa bổ sung là xăng và xe máy.
Khi giá xăng tăng lên, lượng cầu về xăng xe giảm xuống, mà xăng là
nhiên liệu để vận hành xe máy  người tiêu dùng giảm sử dụng xe
máy  cầu xe máy giảm xuống.
 Khi giá của hàng hoá bổ sung tăng lên, cầu hàng hóa giảm
dịch chuyển sang trái
xuống, đường cầu ………………………………...
Ngược lại, khi giá của hàng hoá bổ sung hạ xuống, cầu hàng hóa
dịch chuyển sang phải
tăng, đường cầu ………………………………...
42

D1 D2
D2 D1
Khi giá hàng hóa bổ sung tăng, đường cầu dịch Khi giá hàng hóa bổ sung giảm, đường cầu dịch
chuyển sang trái chuyển sang phải
Ảnh hưởng của giá hàng hóa bổ sung đến đường cầu
43
2. CUNG
Lượng cung (Suply) của một loại hàng hóa, sản phẩm nào đó là số
lượng của loại hàng hóa, sản phẩm đó mà người bán muốn bán tại
mỗi mức giá chấp nhận được.
Hàm số cung biểu diễn mối quan hệ giữa lượng cung của một mặt
hàng và giá của nó: QS = f(P) với QS là số cung và P là giá.
Hàm số cung tuyến tính có dạng như sau:
QS = a + bP ,
……………………… với b ≥ 0.
44

CUNG CỦA QUẦN ÁO
Lượng cầu
Giá (nghìn đồng/bộ)
(nghìn bộ/tuần)
0 0
40 0
80 40
120 80
160 120
200 160
45
ĐƯỜNG CUNG
P
Đường cung:
Các điểm nằm
trên đường cung Mức B
giá 160 Đường cung S
sẽ cho biết
lượng cung của chấp
…………………… 120 A
nhận
người bán ở các
bán
mức giá nhất
định. Q
40 80
Lượng cung
46

ĐƯỜNG CUNG DỊCH CHUYỂN
P
S’
S
Giá điện tăng làm
chi phí sản xuất tăng
 Đường cung dịch A’
trái
chuyển sang …………….: P0 A
các hãng dệt cung ít
hơn ở mỗi mức giá.
Q
Q2 Q1
47
MỘT SỐ YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN

CUNG CỦA MỘT LOẠI HÀNG HÓA
Trình độ khoa học, công nghệ, kỹ thuật
Giá cả yếu tố đầu vào
Chính sách thuế, quy định của Chính phủ
 Khi các yếu tố này thay đổi, đường cung sẽ dịch chuyển: Với cùng mức
giá như cũ, lượng cung của nhà sản xuất sẽ thay đổi.
48

3. TRẠNG THÁI CÂN BẰNG CỦA THỊ TRƯỜNG
E: điểm cân bằng
Giá cân bằng là mức giá
PE: giá cân bằng
mà tại đó lượng cầu bằng P
lượng cung. QE: sản lượng cân bằng
Q D = QS
……………… Thừa
…………
S
Sự hình thành giá cả của P2

hàng hóa, dịch vụ trên thị PE = 120 E
trường như được mô tả ở
trên được gọi là cơ chế thị P1
trường. Thiếu
………… D
Q
QE = 80 49
QUY LUẬT CUNG CẦU
50

VÍ DỤ 1
Giả sử hàm số cầu và hàm số cung đối với một hàng hóa như
sau:
QD = 1.000 - 100P
QS = -125 + 125P
Hãy xác định điểm cân bằng của thị trường?
51
VÍ DỤ 2
Hàm số cung và cầu của một hàng hóa như sau:
QS = 1.800 + 240P
QD = 2.580 - 150P
1. Hãy xác định điểm cân bằng trên thị trường?
2. Giả sử do thu nhập tăng, người tiêu dùng quyết định mua thêm
195 đơn vị hàng hóa này. Hãy cho biết giá cả và số lượng cân bằng
mới của hàng hóa này trên thị trường?
52

4. HỆ SỐ CO GIÃN CỦA CUNG VÀ CẦU
Hệ số co giãn của cầu theo giá
Hệ số co giãn của cung theo giá
53
4.1 HỆ SỐ CO GIÃN CỦA CẦU THEO GIÁ
Hệ số co giãn của cầu theo giá cho biết phần trăm thay đổi của
lượng cầu khi giá thay đổi 1%.
∆𝑸
= ∆Q/∆P
… … …. P/Q
𝑸 𝑷
𝒆𝑸,𝑷 = ∆𝑷 … . = f’(P) ×
𝑸
𝑷
Với eQ,P là hệ số co giãn của cầu theo giá.
54

VÍ DỤ
Giả sử tại một điểm nhất định trên đường cầu, giá bắp tăng lên
3% làm cho số cầu giảm đi 6%. Hệ số co giãn của cầu đối với giá bắp
tại điểm này là bao nhiêu?
55
HỆ SỐ CO GIÃN CỦA CẦU THEO GIÁ

Hệ số co giãn của cầu theo giá luôn có giá trị âm.
co giãn
• Nếu eQ,P < -1: ………………………………… vì số phần trăm thay
đổi của lượng cầu lớn hơn số phần trăm thay đổi của giá.
kém co giãn
• Nếu eQ,P > -1: ………………………………… vì số phần trăm thay
đổi của lượng cầu nhỏ hơn số phần trăm thay đổi của giá.
co giãn đơn vị
• Nếu eQ,P = -1: ………………………………… vì số phần trăm thay
đổi của lượng cầu bằng số phần trăm thay đổi của giá.
56

ĐỘ DỐC ĐƯỜNG CẦU
P P
P1 A P1 A
P2 B P2 B
D D
Q Q
Q1 Q2 Q*
Cầu kém co giãn Cầu hoàn toàn không co giãn
………………………………….. …………………………………………
57
A
P1
B A D
P2 P*
D
Q1 Q2 Q*
Cầu co giãn
………………………………….. Cầu hoàn toàn co giãn
…………………………………..
58

 Tính thay thế của sản phẩm: một sản phẩm càng dễ thay thế
bởi những sản phẩm khác sẽ có độ co giãn càng cao.
 Mức độ thiết yếu của sản phẩm:
Hàng thiết yếu
• …………………………….  cầu rất kém co giãn.
• Hàng xa xỉ
…………………………….  cầu rất co giãn.
 Theo thời gian, độ co giãn của các hàng hóa thường tăng lên.
Ví dụ: xăng dầu, quần áo, hàng tiêu dùng,…
Hàng lâu bền
• ……………………………. thường kém co giãn theo thời gian: xe ô tô, ti
vi, tủ lạnh,…
59
MỐI QUAN HỆ GIỮA HỆ SỐ CO GIÃN

VÀ DOANH THU
Hệ số co Ảnh hưởng của giá
Độ co giãn Ý nghĩa
giãn đến doanh thu
co giãn % thay đổi lượng cầu lớn Doanh thu tăng khi
eQ,P < -1 …………………
hơn % thay đổi của giá giá giảm
co giãn đơn vị % thay đổi lượng cầu bằng Doanh thu không
eQ,P = -1 …………………
với % thay đổi của giá đổi khi giá thay đổi
kém co giãn % thay đổi lượng cầu nhỏ Doanh thu giảm khi
eQ,P > -1 …………………
hơn % thay đổi của giá giá giảm
60

ẢNH HƯỞNG CỦA SỰ THAY ĐỔI GIÁ
ĐẾN DOANH THU BÁN HÀNG
A P0 E
P1 E’
P1
(+)
P0 B (-) D
(+)
(-) D
O Q1 Q0 O Q0 Q1
Cầu kém co giãn Cầu co giãn

61
4.2 HỆ SỐ CO GIÃN CỦA CUNG THEO GIÁ
Hệ số co giãn của cung theo giá cho biết phần trăm thay đổi của
lượng cung khi giá thay đổi 1%.
∆𝑸
𝑸 ∆Q/∆P 𝑷
𝒆𝑸,𝑷 = ∆𝑷 =… … …. …
P/Q
… = f’(P) × ,
𝑸
𝑷
Với eQ,P là hệ số co giãn của cung theo giá.
Hệ số co giãn của cung theo giá có giá trị không âm.
62

4.3 H Ệ SỐ CO GIÃN CHÉO CỦA CẦU
Hệ số co giãn chéo của cầu của một loại hàng hóa nào đó cho biết phần
trăm thay đổi của số cầu của loại hàng hóa này khi giá cả của hàng hóa có
liên quan (bổ sung hay thay thế) thay đổi 1%.
𝝏𝑸 𝑷
EQ,P’ = ×
𝝏𝑷 𝑸
• Nếu mặt hàng đang xem xét (có số cầu là Q) và mặt hàng có liên
thay thế
quan (có mức giá là P’) là ……………………… thì: EQ ,P’ > 0.
bổ sung
• Nếu hai mặt hàng này là ……………………… thì: EQ ,P’ < 0.
63
4.4 H Ệ SỐ CO GIÃN CỦA CẦU THEO

THU NHẬP
Hệ số co giãn của cầu theo thu nhập của một loại hàng hóa nào đó là
phần trăm thay đổi của số cầu của loại hàng hóa này khi thu nhập của
người tiêu dùng thay đổi 1%.
EQ,I = ∂Q/∂I . I/Q

hàng bình thường
• Nếu mặt hàng đang xét là ……………………… thì: EQ,I > 0, trong đó
hàng xa xỉ có EQ > 1.
……………………… ,I
hàng thứ cấp thì E < 0.
• Nếu mặt hàng đang xét là hàng ……………………… Q,I
64

5. TÁC ĐỘNG CỦA THUẾ
Khi chính phủ đánh một lượng thuế t lên sản phẩm, đường cung
dịch chuyển lên trên một khoảng bằng với thuế.
Giá cân bằng sẽ tăng lên và mức tăng nhỏ hơn phần thuế đánh
vào nên cả người mua và người bán đều chịu thuế.
Tùy theo độ co giãn của cầu mà phần chịu thuế của hai bên sẽ
ít thuế
khác nhau. Nếu cầu càng co giãn thì người mua càng chịu ……..
và ngược lại.
65
S’
S S: đường cung
E’ t khi chưa có thuế.
P2
S’: đường cung
P1 E
khi có thuế.
t: mức thuế
D đánh vào sảnphẩm
Q2 Q1
Tác động của thuế
66

ĐỘ CO GIÃN CỦA CẦU VÀ GÁNH NẶNG THUẾ
LÊN NGƯỜI TIÊU DÙNG
S’ S’
S S
P2 t P2 t
P1 P1
D
D
Q2 Q1 Q2 Q1
Cầu co giãn
………………………. Cầu kém co giãn
……………………….
Độ co giãn và phần chịu thuế của người mua 67
HÀM SỐ CUNG KHI CÓ THUẾ

Gọi PS là giá mà người bán nhận được, PD là giá mà người mua phải trả.
Mức thuế t làm chênh lệch giữa loại giá này: PD = PS + t
 PS = PD - t hay PS = P - t
Vì hàm số cung là một hàm số của giá ròng (P - t) mà người bán nhận
được nên hàm số cung sau khi có thuế có thể viết dưới dạng: QS = f(P - t).
Nếu hàm số cung là hàm số tuyến tính, nó có thể viết dưới dạng:
a + b (P - t)
QS = …………………..
68

VÍ DỤ
Giả sử ta có hàm số cầu và cung lần lượt là:
QD = 10.000 – 5.000PD ; QS = 5.000PS
a) Xác định giá và sản lượng cân bằng.
b) Nếu Chính phủ đánh thuế 0,2 đơn vị tiền/sản phẩm để hạn chế
tiêu dùng thì giá và sản lượng cân bằng mới là bao nhiêu và nhà sản
xuất/người tiêu dùng chịu gánh nặng thuế như thế nào?
69
CHƯƠNG 3
LÝ T H U Y Ế T V Ề
HÀNH VI
NGƯỜI TIÊU
DÙNG

NỘI DUNG
Lý thuyết về hữu dụng
Đường bàng quan
Đường ngân sách
Tối đa hóa hữu dụng
Ảnh hưởng của thu nhập đến sự lựa chọn người tiêu dùng
Đường cầu cá nhân và đường cầu thị trường
Thặng dư tiêu dùng

71
1. LÝ THUYẾT VỀ HỮU DỤNG
Hữu dụng
Tổng hữu dụng
Hữu dụng biên
72

1.1 HỮU DỤNG
Hữu dụng (Utility) là khái niệm
dùng để chỉ sự thoả mãn nhu cầu
của con người sau khi tiêu dùng một
loại hàng hoá dịch vụ hay tham gia
vào một hoạt động nào đó.
Ví dụ: máy hát đĩa CD thoả mãn
nhu cầu nghe nhạc, cơm và bánh mì
thoả mãn cơn đói của con người,…
73
BA GIẢ THUYẾT VỀ HỮU DỤNG CỦA NGƯỜI

TIÊU DÙNG
so sánh, xếp hạng
 Người tiêu dùng có thể ………………………………………… các hàng hoá theo
mức độ ưa thích hay mức hữu dụng mà chúng mang lại.
Ví dụ: cà phê được ưa thích hơn trà.
tính bắc cầu
 Thị hiếu có ………………………………………… với đầy đủ những thông tin về
những sản phẩm trên thị trường.
Ví dụ: cà phê được ưa thích hơn trà, trà được ưa thích hơn cacao  Cà phê
được ưa thích hơn cacao.
nhiều hàng hóa
 Người tiêu dùng thích có ………………………………………… hơn ít hàng hoá.
Ví dụ: có 2 tách cà phê được ưa thích hơn có 1 tách cà phê.
74

1.2 TỔNG HỮU DỤNG
Tổng hữu dụng (Total Utility - TU) là mức độ thoả mãn mà người
tiêu dùng đạt được do tiêu dùng một tập hợp hàng hoá, dịch vụ nào
đó hay tham gia một hoạt động nào đó trong một khoảng thời gian
nhất định.
Hàm hữu dụng biểu diễn mối liên hệ giữa số lượng hàng hoá,
dịch vụ được tiêu dùng và mức hữu dụng mà một cá nhân đạt được
từ việc tiêu dùng số lượng hàng hoá, dịch vụ đó.
U = U(x) hay U = U(x,y,z) trong trường hợp có nhiều hàng hóa.
75
1.3 HỮU DỤNG BIÊN

Hữu dụng biên (Marginal Utility – MU) là phần thay đổi trong
tổng hữu dụng do sử dụng thêm hay bớt một đơn vị sản phẩm nào
đó.
∆𝑼(𝑿) 𝒅𝑼(𝑿)
MU(X) = =
∆(𝑿) 𝒅𝑿
đạo hàm
Hữu dụng biên chính là ………………………. của tổng hữu dụng biên
theo số lượng hàng hoá X.
76

HỮU DỤNG VÀ HỮU DỤNG BIÊN
Lượng sản phẩm Tổng hữu dụng Hữu dụng biên
tiêu dùng (X) U(X) MU(X)
0 0 -
1 4 4
2 7 3
3 9 2
4 10 1
5 10 0
6 9 -1
7 7 -2 77
Cô gái cảm nhận có giống nhau khi ăn thêm một cái bánh?
78

GIẢM DẦN
QUY LUẬT HỮU DỤNG BIÊN ……………….
U MU
TUmax
MU
TUq+1
MU TU
TUq
Q q
q q+1 q* q+1 q*
Tổng hữu dụng có dạng chữ U ngược Đường hữu dụng biên dốc xuống
79
2. ĐƯỜNG BÀNG QUAN
Đường bàng quan (Indiference curves) là đường cho biết các kết
hợp khác nhau về mặt số lượng của hai (hay nhiều) loại hàng hoá,
cùng 1 mức hữu dụng
dịch vụ tạo ra ……………………………………………. cho người tiêu dùng.
80

Giả sử có bốn phối hợp A, B, C, D của hai sản phẩm số bữa ăn
và số lần xem phim cùng tạo ra một mức hữu dụng như sau
Số bữa ăn Số lần xem Tổng hữu dụng

Kết hợp
(X) phim (Y) (U)
A 1 5 100
B 2 3 100
C 3 2 100
D 5 1 100
81
ĐỒ THỊ ĐƯỜNG BÀNG QUAN

X
A
5
B
3
C
2
D
1 U = 100
Y
O 1 2 3 5
82

X
Các đường bàng quan

không thể cắt nhau
U2
U1
Y
O
83
Y
Hướng tăng lên của hữu dụng
U(A) < U(B) < U(C)
C
B
A U3
U2
U1 = 100
X
O
84

TỶ LỆ THAY THẾ BIÊN
Tỷ lệ thay thế biên (Marginal rate of Substitution - MRS) của
hàng hoá X cho hàng hoá Y là số lượng hàng hoá Y mà người tiêu
dùng phải bớt đi để tăng thêm một đơn vị hàng hoá X mà không làm
thay đổi hữu dụng. dY
∆𝒀
-
dX U = Uo
MRSX,Y = - = ……………………..
∆𝑿 U = U0
85
ĐẶC ĐIỂM CỦA TỶ LỆ THAY THẾ BIÊN
 MRS cho biết độ lớn của sự đánh đổi giữa hai loại hàng hoá.
 Nghịch dấu với độ dốc của đường bàng quan tại một điểm nào
đó chính là tỷ lệ thay thế biên giữa hai hàng hoá.
giảm dần
 Tỷ lệ thay thế biên ……………………….. khi số lượng của một hàng
hoá tiêu dùng tăng dần do qui luật hữu dụng biên giảm dần.
86

HÀM HỮU DỤNG THÔNG DỤNG
Hàm Cobb-Douglas
Hàm hữu dụng thay thế hoàn toàn
Hàm hữu dụng bổ sung hoàn toàn
87
 HÀM HỮU DỤNG COBB-DOUGLAS

Hàm hữu dụng Cobb-Douglas
Y
có dạng:
α β
X Y
U(X,Y) = ………….. với α, β > 0.
Thường người ta giả định α + β
= 1. Khi đó α (%) và β(%) là số
phần trăm hay đổi của tổng hữu U3
U2
dụng U do 1% thay đổi của lượng
X và Y. U1
X
O
MRS = … … … … . .. α - 1 β α β -
α/β . Y/X = - MU X /MU Y = α . X 1 . Y / β . X . Y
88

 HÀM HỮU DỤNG THAY THẾ HOÀN TOÀN
K
Hàm hữu dụng thay thế hoàn

toàn có dạng:
αX + βY, với α, β ≥ 0.
U(X,Y) = ………….
α/β
MRS = … …. Quy luật tỷ lệ
thay thế biên giảm dần không
đúng trong trường hợp này.
L
89
 HÀM HỮU DỤNG BỔ SUNG HOÀN TOÀN
Hàm hữu dụng bổ sung

hoàn toàn có dạng:
min (αX, βY)
U(X,Y) = ………………,
C
với α, β ≥ 0. B
A
90

HÀM SẢN XUẤT TỶ L Ệ CỐ ĐỊNH
K  Nếu aK < bL thì q =
5
aK. Vốn là yếu tố ràng
buộc và MPL = 0.
4  Nếu aK > bL thì q =
bL. Lao động là yếu tố
C ràng buộc và MPK = 0.
3
 Khi aK = bL, cả hai
B yếu tố K và L được sử
2
dụng tối đa. Khi đó K/L =
A min (aK, bL)
qo = ……………………. b/a.
1
(với a, b > 0)
1 2 3 4 5 L
91
3. ĐƯỜNG NGÂN SÁCH

Đường ngân sách (hay giới hạn tiêu dùng) là đường thể hiện các
phối hợp khác nhau về mặt số lượng của hai hay nhiều loại sản phẩm
mà người tiêu dùng có thể mua với mức giá và mức thu nhập nhất
định của người tiêu dùng đó.
Phương trình đường ngân sách:
X . Px + Y . Py
I = ………………………….
Với I là thu nhập khả dụng, X và Px là lượng và giá của sản phẩm
X, Y và Py là lượng và giá của sản phẩm Y.
92

ĐẶC ĐIỂM VÀ SỰ DỊCH CHUYỂN CỦA
ĐƯỜNG NGÂN SÁCH
 Đặc điểm của đường ngân sách
phải
• Đường ngân sách là đường thẳng dốc xuống về phía ………….
Độ dốc của đường ngân sách là tỷ giá của hai hàng hoá.
• ……………….
 Sự dịch chuyển của đường ngân sách
• Khi thu nhập thay đổi
• Khi giá sản phẩm thay đổi
93
ĐỒ THỊ ĐƯỜNG NGÂN SÁCH

Y
I Tiêu dùng vượt ngoài


P khả năng chi trả
Độ dốc đường
ngân sách = -
Tiêu dùng chưa

mức tối đa I
 X
I
P 94

4. TỐI ĐA HÓA HỮU DỤNG
Vấn đề đặt ra: Người tiêu dùng nên chọn phối hợp nào giữa sản
phẩm X và Y để tổng hữu dụng đạt được cao nhất?
Với mục tiêu trên người tiêu dùng sẽ chọn tập hợp những sản
phẩm X và Y trong giới hạn thu nhập I tương ứng với những mức giá
Px và Py sao cho các tập hợp (X,Y) phải nằm trên đường ngân sách và
đường bàng quan.
Để tối đa hoá hữu dụng, ứng với một số thu nhập nhất định nào
đó một cá nhân sẽ mua số lượng hàng hoá X và Y với tổng số tiền đó
tỷ giá của 2 loại hàng hóa đó.
và tại đó tỷ lệ thay thế biên bằng với …………………………………………..
đó.
95
Y
Tối đa hóa hữu dụng đạt được
tại điểm E, khi đường bàng quan
I tiếp xúc với đường ngân sách.
P Px/Py
A  Khi đó: MRSXY =
E
YE
U1
U0
O X
XE I
P
96

5. ẢNH HƯỞNG CỦA THU NHẬP ĐẾN SỰ
CHỌN LỰA CỦA NGƯỜI TIÊU DÙNG
Các yếu tố ảnh hưởng đến sự chọn lựa:
• Thay đổi thu nhập  dịch chuyển đường cầu hàng hoá.
• Thay đổi thu nhập  đường ngân sách dịch chuyển.
• Thay đổi giá hàng hóa  hệ số góc của đường ngân sách thay đổi.
97
THU NHẬP TĂNG ĐỐI VỚI HÀNG HÓA

BÌNH THƯỜNG
Y
A’
E
A
X
B B’
98

THU NHẬP TĂNG ĐỐI VỚI HÀNG HÓA
THỨ CẤP
Y
A’
E”
A
E’
E
X
x1 x2 x3 B B’
99
ẢNH HƯỞNG CỦA GIÁ VÀ THU NHẬP ĐẾN

SỰ LỰA CHỌN CỦA NGƯỜI TIÊU DÙNG
Giả sử hai hàng hoá X và Y là hai hàng hoá thay thế.
Khi giá của sản phẩm X tăng lên hay giảm xuống trong điều kiện
các yếu tố khác không đổi thì lượng tiêu thụ sản phẩm X giảm xuống
hay tăng lên là kết quả tổng hợp của hai tác động:
thay thế
• Tác động …………………………
thu nhập
• Tác động …………………………
100

thay thế
Tác động …….………........ (Substitution effects)
Là lượng sản phẩm X giảm xuống (tăng lên) khi giá sản phẩm X tăng lên
(hay giảm xuống) trong điều kiện mức hữu dụng không đổi (hay mức thu
nhập thực tế không đổi).
thay thế
Tác động …………………………….. luôn mang dấu âm
thu nhập
Tác động …….………........ (Income effects)
Khi giá sản phẩm X tăng lên làm thay đổi lượng cầu sản phẩm X do sức
mua giảm xuống (thu nhập thực tế giảm) và làm thay đổi mức hữu dụng.
thu nhập mang dấu dương.
• X là hàng hóa thông thường: tác động ……………………
thu nhập
• X là hàng hóa thứ cấp: tác động ……………………………. mang dấu âm.
101
Y’
Y2
Y1
X
x2 x’ x1
Tác động Tác động
thu nhập thay thế
Tác động của giá 102

Y
ĐƯỜNG
A Đường tiêu dùng
TIÊU theo giá
DÙNG E’
THEO E
GIÁ VÀ O X
PX x1 x2
ĐƯỜNG
CẦU CÁ P1 Đường cầu cá
nhân theo giá
P2
NHÂN
O X
x1 x2 103
6. LƯỢNG CẦU THỊ TRƯỜNG
Mỗi cá nhân trên thị trường có sở thích khác nhau về một hàng
hóa X nào đó nên hàm số cầu của mỗi cá nhân đối với X sẽ khác
nhau.
Giả sử trên thị trường chỉ có hai người tiêu dùng hàng hóa X. Giả
sử hàm số cầu của người tiêu dùng thứ nhất được ký hiệu là X1 và
của người thứ hai là X2.
Như thế, hàm số cầu của thị trường là:
X = X1 + X2
104

CẦU CÁ NHÂN VÀ CẦU THỊ TRƯỜNG
Giá Cầu cá nhân 1 Cầu cá nhân 2 Cầu thị trường
1 5 3 8
1,5 4 2 6
2 3 1 4
2,5 2 0 2
3 1 0 1
105
ĐƯỜNG CẦU THỊ TRƯỜNG

chiều ngang
Đường cầu thị trường là tổng theo …………………………. (chiều về số
lượng) các đường cầu cá nhân.
Đường cầu thị trường phẳng hơn các đường cầu cá nhân. Các yếu
tố nào ảnh hưởng đến cầu của cá nhân cũng ảnh hưởng đến cầu thị
trường.
106

PX
PX
Đường cầu Đường cầu Đường cầu
Cá nhân 1 Cá nhân 2 thị trường
3
2
D
1
D1 D2
O 1 2 3 4 5 X O 1 2 3 4 5 X O 1 2 3 4 5 6 7 8
107
7. THẶNG DƯ TIÊU DÙNG
Thặng dư tiêu dùng (Consumer surplus – CS) là chênh lệch giữa

sẵn lòng trả
giá mà người tiêu dùng ………………………….. để mua một hàng hóa nào
đó và giá thực sự phải trả khi mua hàng hóa đó.
Thặng dư tiêu dùng được tính bằng diện tích hình tam giác phía
trên đường thẳng nằm ngang tương ứng với giá thị trường của hàng
hóa và phía dưới đường cầu thị trường đối với hàng hóa đó.
108

P Thặng dư tiêu dùng là giá trị mà
người tiêu dùng được hưởng những
A không phải trả tiền cho nó.
𝟏
CS = QE × APE
𝟐
Thặng dư
tiêu dùng E
PE Giá thị trường
Chi phí thực tế

Q
QE
109
VÍ DỤ
Giả sử hàm số cầu và hàm số cung đối với một hàng

hóa như sau:
QD = 250 - 10P
QS = -125 + 20P
Hãy tính thặng dư tiêu dùng.
110

CHƯƠNG 4
LÝ T H U Y Ế T
HÀNH VI
NHÀ SẢN
X U ẤT
NỘI DUNG
Lý thuyết sản xuất
Đường đẳng lượng
Hiệu suất theo quy mô
Đường đẳng phí
Lý thuyết chi phí
Bài toán tối ưu

112

1. LÝ THUYẾT SẢN XUẤT
Sản xuất
Hàm sản xuất
Năng suất trung bình và năng suất biên
113
1.1 SẢN XUẤT

Sản xuất là quá trình chuyển hóa các yếu tố đầu vào thành các
yếu tố đầu ra.
Yếu tố đầu vào Yếu tố đầu ra
• Lao động • Hàng hóa

• Nguyên vật liệu • Dịch vụ
• Vốn
• Vốn con người
114

Các doanh nghiệp quyết định sản lượng và tính toán
các chi phí để thu được lợi nhuận tối đa như thế nào?.
Chi phí Doanh thu
Sản
lượng
115
CHI PHÍ DOANH THU

Kỹ thuật và Nhu cầu
chi phí sử dụng hay
các yếu tố sản xuất Đường cầu
Chi phí
Tổng chi phí
trung bình Doanh thu
(ngắn hạn &
(ngắn & trung bình
dài hạn)
dài hạn)
Quyết định: Sản xuất trong ngắn hạn?

Đóng cửa trong dài hạn?
Chi phí Doanh thu
biên Chọn mức sản lượng sản xuất biên
116

YẾU TỐ CÔNG NGH Ệ TRONG SẢN XUẤT
Yếu tố công nghệ là cách thức sản xuất ra hàng hóa.

• Công nghệ tiến bộ sẽ dẫn đến những phương thức
sản xuất hiệu quả hơn.
• Công nghệ tiên tiến giúp công nhân sản xuất với năng
suất cao.
Trong phần này, ta nghiên cứu các hàm sản xuất với yếu tố
công nghệ không đổi.
117
HÀM SẢN XUẤT
Hàm sản xuất:

Q = F(K,L)
trong đó Q là sản lượng đầu ra, K là vốn, L là lao động
118

HÀM SẢN XUẤT TRONG NGẮN HẠN VÀ
DÀI HẠN
Hàm sản xuất trong ngắn hạn
Ngắn hạn là khoảng thời gian có ít nhất một yếu tố sản
xuất không thể thay đổi được.
Q = f(𝑲, 𝑳)
Hàm sản xuất trong dài hạn
Dài hạn là khoảng thời gian đủ dài để nhà sản xuất thay đổi
tất cả các yếu tố sản xuất
Q = f(K,L)
119
1.3 NĂNG SUẤT TRUNG BÌNH

Năng suất trung bình (Average Productivity - AP) của một yếu
tố sản xuất nào đó được tính bằng cách lấy tổng sản lượng chia
cho số lượng yếu tố sản xuất đó.
𝑨𝑷𝑳 = Q/L ; Q/K
𝑨𝑷𝑲 = ……………….
Với APL là năng suất trung bình của lao động

APK là năng suất trung bình của vốn
120

CẢI TIẾN CÔNG NGH Ệ
Năng suất lao
Sản lượng/đv
thời gian động có thể được
nâng lên nếu công
nghệ được cải tiến,
100 mặc dù sản xuất
Q3 phải đối diện với
quy luật năng suất
biên giảm dần.
50 Q2
Q1
Lao động theo
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 thời gian
121
NĂNG SUẤT BIÊN

Năng suất biên (Marginal Productivity) của một yếu tố sản xuất
nào đó là lượng sản phẩm tăng thêm được sản xuất ra do sử dụng thêm
một đơn vị yếu tố sản xuất đó.
∆Q/∆L = f’(L)
𝑴𝑷𝑳 = ……………….. ; 𝑴𝑷
= ………………..
∆Q/∆K = f’(K)
𝑲
Với MPL: năng suất biên của lao động

MPK: năng suất biên của vốn
độ dốc
Như vậy, về mặt hình học, năng suất biên là ………………… của đường
tiếp tuyến của đồ thị hàm sản xuất tại từng điểm cụ thể.
122

MỐI QUAN H Ệ GIỮA NĂNG SUẤT TRUNG
BÌNH VÀ NĂNG SUẤT BIÊN
Năng suất biên MPL Năng suất trung
Đất đai (ha) Lao động (Người) Sản lượng (tạ)
(tạ/lao động) bình (tạ/lao động)
1 1 3 3 3
1 2 7 4 3,5
1 3 12 5 4
1 4 16 4 4
1 5 19 3 3,8
1 6 21 2 3,5
1 7 22 1 3,1
1 8 22 0 2,8
1 9 21 -1 2,1
1 10 15 -6 1,5
123
GIẢM DẦN
QUY LUẬT NĂNG SUẤT BIÊN ………………
giảm dần
Quy luật năng suất biên ……………………..:
Nếu số lượng của một yếu tố sản xuất tăng dần trong khi số lượng
(các) yếu tố sản xuất khác giữ nguyên thì sản lượng sẽ gia tăng nhanh
dần.
Tuy nhiên, vượt qua một mốc nào đó thì sản lượng sẽ gia tăng
chậm hơn. Và nếu tiếp tục gia tăng số lượng yếu tố sản xuất đó thì
tổng sản lượng đạt đến mức tối đa và sau đó sẽ sút giảm.
124

Q
ĐỒ THỊ 22 . qmax
ĐƯỜNG 16 Mối quan hệ giữa MP và q (sản

TỔNG lượng)
+ Khi MP > 0 thì q tăng
SẢN 12
Giai đoạn II
+ Khi MP < 0 thì q giảm
LƯỢNG, + Khi MP = 0 thì q  Max
NĂNG Giai đoạn I Giai đoạn III
SUẤT O L1 L2 L3 L
BIÊN VÀ MPL 5 Mối quan hệ giữa MPL và APL
NĂNG APL
4
+ Khi MPL > APL thì APL tăng
SUẤT + Khi MPL < APL thì APL giảm
TRUNG APL + Khi MPL = APL thì APL đạt đỉnh
BÌNH O
L1 = 3 L2 = 4 L3 = 8 L
MPL
125
VÍ DỤ
Một doanh nghiệp có hàm sản xuất có dạng như sau:

q = f(K, L) = 600K2L2 - K3L3
Xác định hàm số năng suất lao động trung bình, hàm số năng suất
lao động biên, với K = K0 = 10.
126

2. ĐƯỜNG ĐẲNG LƯỢNG
Đường đẳng lượng
Tỷ lệ thay thế kỹ thuật biên
Một số hàm sản xuất thông dụng
Hiệu suất theo quy mô
127
2.1 ĐƯỜNG ĐẲNG LƯỢNG

Đường đẳng lượng cho biết các kết hợp khác nhau của
vốn (K)
…………………….. lao động (L)
và …………………….. để sản xuất ra một số lượng sản
phẩm nhất định q0 nào đó.
Phương trình đường đẳng lượng:
qo = f(K,L)
128

Số giờ lao
Số giờ sử dụng máy móc
động
1 2 3 4 5
1 20 40 55 65 75
2 40 60 75 85 90
3 55 75 90 100 105
4 65 85 100 110 115
5 75 90 105 115 120
129
K
qA < qB < qC
C Sự gia tăng của

sản lượng
B
A
Q3 = 90
Q2 = 75
Q1
L
130

2.2 TỶ LỆ THAY THẾ KỸ THUẬT BIÊN
Tỷ lệ thay thế kỹ thuật biên (Marginal rate of technical
substitution - MRTS) của lao động cho vốn là số đơn vị vốn phải bớt
đi để tăng thêm một đơn vị lao động mà không làm thay đổi tổng
sản lượng.
∆𝑲 𝒅𝑲
MRTSL,K = - q = q = -
∆𝑳 0 𝒅𝑳 q = q0
Nghịch dấu với ……………………………………………………….. tại một điểm

nào đó chính là tỷ lệ thay thế kỹ thuật biên của lao động cho vốn tại
điểm đó.
131
VÍ DỤ
Giả sử ta có hàm số sản xuất với dạng như sau:
q = 10K1/2L1/2.
Hãy tính tỷ lệ thay thế kỹ thuật biên ở mức q = 100 đvsp.
132

2.3 MỘT SỐ HÀM SẢN XUẤT THÔNG DỤNG
Hàm sản xuất tuyến tính
Hàm sản xuất tỷ lệ cố định
Hàm sản xuất Cobb-Douglas
133
 HÀM SẢN XUẤT TUYẾN TÍNH

K  MRTS không đổi dọc
5
aK + bL
qo = ………………. theo đường đẳng lượng
(với a,b ≥ 0)  Vốn và lao động có
4
thể thay thế hoàn toàn
3
cho nhau.
 Năng suất biên của
2 vốn và lao động cố định:
MPK = a
1
MPL = b
L
1 2 3 4 5
134

 HÀM SẢN XUẤT TỶ L Ệ CỐ ĐỊNH
min (aK, bL)
qo = ……………………  Nếu aK < bL thì q = aK.
K
(với a, b > 0) Vốn là yếu tố ràng buộc và
5 MPL = 0.
 Nếu aK > bL thì q = bL.
4
Lao động là yếu tố ràng buộc
và MPK = 0.
3
C  Khi aK = bL, cả hai yếu tố
2 K và L được sử dụng tối đa.
B Khi đó K/L = b/a.
1
A
1 2 3 4 5 L 135
 HÀM SẢN XUẤT COBB - DOUGLAS

K α β  Hàm Cobb-Douglas
cK . L
qo = …………….. có thể chuyển thành hàm
(với α, β, c > 0) tuyến tính:
lnc + αlnK + βlnL
Lnq = …………………………
 α là hệ số co giãn của
q3 sản lượng theo K và β là
hệ số co giãn của sản
q2
lượng theo L.
q1 β/α . K/L
L
 MRTS = = ………….
10
136

3. HI Ệ U SUẤT THEO QUY MÔ
Giả sử một hàm sản xuất có dạng:

q = f(K, L)
Nếu chúng ta tăng K và L lên gấp m lần mà sản lượng tăng lên:
• tăng
Lớn hơn gấp m lần: hiệu suất theo quy mô ………………….
• cố định
Bằng gấp m lần: hiệu suất theo quy mô ………………….
• giảm
Nhỏ hơn m lần: hiệu suất theo quy mô ………………….
137
ẢNH HƯỞNG ĐẾN SẢN LƯỢNG
Hiệu suất theo quy

Ảnh hưởng đến sản lượng
mô
f(mK,mL) = mf(,L) = mq cố định

…………………
f(mK,mL) < mf(K,L) = mq giảm
…………………
f(mK,mL) > mf(K,L) = mq tăng
…………………
138

K K
6
4
4 24
30
2 20 2 19
10 10
L L
5 10 5 10 15
Hiệu suất theo quy mô tăng Hiệu suất theo quy mô giảm
139
Ý NGHĨA CỦA HI Ệ U SUẤT THEO QUY MÔ
 Hàm sản xuất có hiệu suất theo quy mô tăng, đầu vào được sử
dụng hiệu quả hơn khi sản xuất với quy mô lớn.
 Hàm sản xuất có hiệu suất theo quy mô giảm, đầu vào được sử
dụng kém hiệu quả hơn khi sản xuất với quy mô lớn.
 Hàm sản xuất có hiệu suất theo quy mô cố định, quy mô sản xuất
không ảnh hưởng đến hiệu quả sử dụng đầu vào.
140

4. ĐƯỜNG ĐẲNG PHÍ
vốn (K)
Đường đẳng phí cho biết các kết hợp khác nhau của ………………….
lao động (L) có thể mua được bằng một số tiền (tổng chi phí)
và ………………….
nhất định ứng với những mức giá nhất định.
Giả sử một doanh nghiệp có số tiền (TC) dùng để mua vốn (K) và
lao động (L) có giá lần lượt là v và w.
vK + wL
TC = ………………………..
141
ĐỒ THỊ ĐƯỜNG ĐẲNG PHÍ

K
TC

v
Độ dốc đường
- w/v
đẳng phí = ………..
I
 L
TC
w 142

5. LÝ THUYẾT CHI PHÍ
Lý thuyết chi phí
Chi phí sản xuất trong ngắn hạn
Chi phí sản xuất trong dài hạn
Tối thiểu hóa chi phí
143
5.1 LÝ THUYẾT CHI PHÍ
Ứng với một trình độ sản xuất nhất định, nhà sản xuất phải chọn
cách thức và mức sản lượng để sản xuất.
Để có quyết định sản xuất, nhà sản xuất phải chuyển sản lượng
thành các đơn vị đo lường dưới dạng chi phí sản xuất.
144

BÁO CÁO KẾT QUẢ KINH DOANH CÔNG TY A
Số tiền (nghìn đồng)
Doanh thu 12.000.000
300.000sp x 40/sp
Chi phí
Tiền công 1.100.000
Nguyên vật liệu 5.000.000
Nhiên liệu 400.000
Chi phí khác 3.000.000
Tổng chi phí 9.500.000
Lợi nhuận trước thuế 2.500.000
Thuế TNDN 500.000
Lợi nhuận sau thuế 2.000.000
145
CHI PHÍ THỰC HI Ệ N VÀ CHI PHÍ KINH TẾ
Chi phí thực hiện (explicit cost)

Chi phí thực hiện là những khoảng chi phí bằng tiền phát
sinh khi sản xuất sản phẩm
Chi phí kinh tế

Chi phí kinh tế là chi phí của yếu tố đầu vào để giữ cho
yếu tố đó được sử dụng như cách hiện tại.
Chi phí cơ hội
Chi phí kinh tế = Chi phí thực hiện + …………………………
146

5.2 CHI PHÍ SẢN XUẤT TRONG NGẮN HẠN
Chi phí ngắn hạn là những chi phí của một thời kỳ mà trong đó số
lượng và chất lượng của một vài đầu vào không đổi.
• Chi phí cố định (Fixed cost - FC) là những khoản chi phí không
thay đổi khi sản lượng thay đổi.
• Chi phí biến đổi (Variable cost - VC) là những khoản chi phí tăng
giảm cùng với mức tăng giảm của sản lượng.
TC = FC + VC
147
CHI PHÍ TRUNG BÌNH

Chi phí trung bình (Average cost - AC) là tổng chi phí tính trên
một đơn vị sản phẩm.
𝑻𝑪 𝑭𝑪 𝑽𝑪
AC = = + = AFC + AVC
𝑸 𝑸 𝑸
Với AFC là chi phí cố định trung bình
AVC là chi phí biến đổi trung bình.
148

CHI PHÍ BIÊN
Chi phí biên (Marginal cost - MC) là khoản chi phí tăng thêm do
sản xuất thêm một đơn vị sản phẩm.
MC = ∆TC/∆q =
∆𝑽𝑪
với VC là biến phí.
∆𝒒
149
SẢN LƯỢNG VÀ CHI PHÍ SẢN XUẤT

Sản lượng Tổng chi phí Chi phí cố Chi phí biến Chi phí trung Chi phí
Q TC định FC đổi VC bình AC biên MC
0 10 10 0 - 0
1 25 10 15 25 15
2 36 10 26 18 11
3 44 10 34 14,6 8
4 51 10 41 12,75 7
5 59 10 49 11,8 8
6 69 10 59 11,5 10
7 81 10 71 11,57 12
8 95 10 85 11,87 14
150

MỐI QUAN H Ệ GIỮA CHI PHÍ BIÊN VÀ
NĂNG SUẤT BIÊN TRONG NGẮN HẠN
Giả sử: w là đơn giá lao động gắn với số lao động sử dụng. Ta có:
∆ ∆
MC = ; VC = wL → ΔVC = wΔL → MC =
∆ ∆
∆ w/MPL
Mà MPL = → MC = ………………..
∆
cao
 Năng suất biên thấp dẫn đến chi phí biên ………….. và ngược lại.
151
MỐI QUAN H Ệ GIỮA CHI PHÍ BIẾN ĐỔI

TRUNG BÌNH VÀ NĂNG SUẤT LAO ĐỘNG
Ta có: AVC = ; VC = wL  AVC = ;

w/APL
Mà APL =  AVC = ……………...
 Năng suất lao động thấp dẫn đến chi phí biến đổi trung bình
cao
……………. và ngược lại.
152

ĐƯỜNG CHI PHÍ TRONG NGẮN HẠN
Chi phí Tổng chi phí TC = FC + VC
TC Chi phí cố định (FC)
không thay đổi theo sản
VC lượng
Chi phí biến đổi (VC)
tăng (giảm) theo số lượng
sản xuất và tỉ lệ tăng theo
FC hiệu suất sản xuất.
153
Chi phí AFC giảm khi sản

lượng tăng.
MC
AVC giảm ban đầu
sau đó tăng liên tục.
AC giảm ban đầu sau
đó tăng lên.
AC MC ban đầu giảm
sau đó tăng dần.
AVC
AFC
Q
154

5.3 CHI PHÍ TRONG DÀI HẠN
Trong dài hạn, doanh nghiệp có thể lựa chọn các đầu vào và kỹ
thuật sản xuất có chi phí thấp nhất ở mỗi mức sản lượng.
Đường tổng chi phí dài hạn (Long total cost - LTC) mô tả chi phí
tối thiểu cho việc sản xuất ra mỗi mức sản lượng, khi doanh nghiệp
có khả năng điều chỉnh tất cả các đầu vào của mình một cách tối ưu.
155
K
Chi phí sản xuất:
TC = wL + vK
……………………………….
K2 C0
Phương trình chi phí sản
xuất là phương trình đường
đẳng phí: đường kết hợp K và
K1
C2 L được sử dụng bằng một số
C1 tiền nhất định.
Q1
K3
L
L2 L1 L3
156

K Nếu giá của lao động thay
đổi, đường chi phí thay dổi
độ dốc …………..
Điều này làm thay đổi kết
hợp giữa vốn (K) và lao động
(L) để tạo ra sản lượng Q1.
B Kết hợp mới cho thấy chi
K2
phí lao động cao hơn chi phí
A
K1 vốn, do đó nhà sản xuất sẽ
Q
thay vốn cho lao động (sử
dụng nhiều vốn hơn).
L
L2 L1
157
5.4 TỐI THIỂU HÓA CHI PHÍ

Tối thiểu hóa chi phí sản xuất thỏa điều kiện:
∆
MRTS = - = =
∆
MP /w = MP /v
L
 ……………………… K
Chi phí sản xuất tối thiểu với một mức sản lượng cho trước đạt
được khi mỗi đơn vị tiền chi cho quá trình sản xuất tạo ra mức sản
lượng tăng thêm cân bằng.
158

6. BÀI TOÁN TỐI ƯU
Tối đa hóa sản lượng
Tối đa hóa lợi nhuận
Tối đa hóa doanh thu
159
6.1 TỐI ĐA HÓA SẢN LƯỢNG

Doanh nghiệp thường mong muốn đạt được sản lượng tối đa
ứng với một khoản chi phí nhất định.
Giả sử doanh nghiệp có phương trình đường đẳng phí (TC) và
hàm sản xuất (q).
Doanh nghiệp sẽ lựa chọn tập hợp đầu vào vốn và lao động để tối
đa hóa sản lượng trong điều kiện ràng buộc của chi phí.
160

Để tối đa hóa sản lượng, nhà sản xuất sẽ lựa chọn tập hợp
giữa vốn và lao động sao cho tại đó họ mua hết số tiền TC sẵn có
và tỷ lệ thay thế kỹ thuật biên bằng với tỷ giá của lao động và
vốn.
TC = vK + wL và MRTS =
MP / MP = w/v
 …………………...
L K
161
TC/v
C
KC  q2
q1
q0
L
O LC TC/w
162

6.2 TỐI ĐA HÓA LỢI NHUẬN
Doanh thu biên (Marginal Revenue - MR) là phần doanh thu
tăng thêm do sản xuất và tiêu thụ thêm một đơn vị sản phẩm.
Với doanh thu TR = PQ, ta có:
∆TR/∆q = dTR/dq
MR = ……………………..
= (dTR/dq)' = [d(P.Q)/dq]' = dP/dq . q + P
163
( )
Ta có: MR = = = ×q+P
Suy ra:
• Nếu số lượng hàng hóa bán ra không ảnh hưởng đến giá thị
trường, khi đó doanh thu biên bằng với giá.
• Nếu doanh nghiệp bán ra thêm sản phẩm làm giảm giá thị
trường thì doanh thu biên nhỏ hơn giá.
164

DOANH THU BIÊN, CHI PHÍ BIÊN VÀ LỢI NHUẬN
Q P TR = PQ MR TC MC π = TR = TC
0 - 0 - 10 - -10
1 21 21 21 15 15 -4
2 20 40 19 36 11 4
3 19 57 17 44 8 13
4 18 72 15 51 7 21
5 17 85 13 59 8 26
6 16 96 11 69 10 27
7 15 105 9 81 12 24
8 14 112 7 95 14 17
9 13 117 5 111 16 6
10 12 220 3 129 18 -9
165
NGUYÊN TẮC TỐI ĐA HÓA LỢI NHUẬN

MR
Để tối đa hóa lợi MC
Điểm tương
nhuận doanh nghiệp sẽ ứng với lợi
tối đa
nhuận ……….. MC
chọn mức sản lượng tại
đó doanh thu biên bằng
với chi phí biên.
A
MR = MC
…………………….
+ Phía trái của Q*, lợi nhuận sẽ tăng MR
khi tăng
………….. sản lượng.
+ Phía phải của Q*, lợi nhuận sẽ giảm q
tăng sản lượng.
khi ………….. Q*
166

XÁC ĐỊNH LỢI NHUẬN TỐI ĐA
MR, P
Ta có
TR = OP*EQ*
MC
TC = OCBQ*
E AC Lợi nhuận = BCP*E
P*
B
C •
A D
• Q
O Q* MR
167
CHI PHÍ BIÊN VÀ ĐƯỜNG CUNG

MR, P, MC Do đường MC biểu thị mối
quan hệ giữa Q và P nên nó
cũng chính là ……………………..
MC
Nếu MC tăng hay giảm thì
C
P3 cung sẽ tăng hay giảm. Do đó,
B MC quyết định số cung của
P2
A doanh nghiệp trên thị trường.
P1
Tuy nhiên, đường cung
không phải là toàn bộ đường
MC.
Q
O Q1 Q2 Q3
168

Khi bị thua lỗ, doanh nghiệp có nên ngừng sản xuất hay không?
Do bị lỗ nên: LN = TR – TC = TR – FC – VC = – FC + (P – AVC)q < 0.
+ Trường hợp P > AVC hay P – AVC > 0:
Ngưng sản xuất (q = 0): LN = – FC.
Tiếp tục sản xuất (q > 0): 0 > LN > – FC.
Kết luận: nên tiếp tục sản xuất.
+ Trường hợp P < AVC hay P – AVC < 0:
Ngưng sản xuất (q = 0): LN = – FC.
Tiếp tục sản xuất (q > 0): 0 > – FC > LN.
Kết luận: nên ngưng sản xuất.
 Đường cung trùng với đường MC tính từ điểm cực tiểu của
AVC (giao điểm giữa đường MC và đường AVC).
169
P, MR, MC
SMC
P3 C SAC
Thu được lợi nhuận
π = TR - TC
D
Hòa vốn P2 SAVC
Bị lỗ nhưng B
vẫn sản xuất P1
A
Ngưng sản xuất
Q
0 Q1 Q2 Q3
Quyết định cung ứng trong ngắn hạn
170

6.3 TỐI ĐA HÓA DOANH THU
Để tối đa hóa doanh thu, doanh nghiệp cần chọn mức sản lượng
mà tại đó doanh thu biên bằng 0.
Ta có TR = PQ
Doanh thu đạt cực đại khi TR’= 0
TR' = 0 - > MR = 0
 ……………………..
171
CHƯƠNG 5
THỊ TRƯỜNG
CẠNH TRANH
HOÀN HẢO

NỘI DUNG
Thị trường cạnh tranh hoàn hảo
Quyết định cung của doanh nghiệp
Nhập ngành, xuất ngành và cân bằng ngành
Đường cung của ngành
Thặng dư sản xuất
173
1. THỊ TRƯỜNG CẠNH TRANH HOÀN HẢO

Thị trường cạnh tranh hoàn hảo là thị trường trong đó cả người
mua và người bán đều cho rằng các quyết định mua hay bán của họ
không ảnh hưởng gì đến giá cả thị trường.
𝝏𝑷
=0
𝝏𝒒𝒊
Với P là giá thị trường, qi là số cung của doanh nghiệp i.
 Doanh nghiệp được gọi là người chấp nhận giá. Do vậy, đường
cầu đối với doanh nghiệp là đường thẳng nằm ngang
……………………….
174

ĐẶC ĐIỂM CỦA THỊ TRƯỜNG CẠNH TRANH
HOÀN HẢO
đủ lớn
 Số lượng các doanh nghiệp trong ngành là ……………..…: sản lượng của
mỗi doanh nghiệp là không đáng kể so với cả ngành  cung của doanh
nghiệp không ảnh hưởng đến giá của thị trường.
 Sản phẩm của ngành phải đồng nhất để cho sản phẩm của các doanh
…………………
nghiệp có thể thay thế hoàn hảo cho nhau  doanh nghiệp định giá cao sẽ
không bán được sản phẩm
 Thông tin hoàn
……………….hảo cho người tiêu dùng về chất lượng sản phẩm 
không có sự phân biệt giá của các sản phẩm giống nhau trên thị trường.
Tự do
 ………………… nhập và xuất ngành  duy trì số lượng doanh nghiệp đủ lớn
 không có sự cấu kết của các doanh nghiệp hiện hành.
175
VÍ DỤ
• Thị trường nông sản là thị trường cạnh tranh hoàn hảo. Hầu
hết thị trường nông sản đều mang đầy đủ bốn đặc điểm của thị
trường này, chẳng hạn như lúa gạo, trái cây,…
• Thị trường hàng công nghiệp khó có thể là thị trường cạnh
tranh hoàn hảo.
176

ĐƯỜNG CẦU THỊ TRƯỜNG VÀ ĐƯỜNG
CẦU CỦA DOANH NGHIỆP
P P
S
d
PE
Q q
Đường cung và cầu của thị trường Đường cầu của doanh nghiệp
177
NHẬN XÉT
Dù số lượng doanh nghiệp bán ra là bao nhiêu, họ cũng nhận
được mức giá PE cho sản phẩm mà họ bán ra.
 Đường cầu của doanh nghiệp là đường thẳng nằm ngang ở
mức giá PE.
MR = P
 ………………………………………..
 Bởi vì doanh nghiệp không thể quyết định giá nên nó cũng
không có ảnh hưởng đến hoạt động của các doanh nghiệp khác
trong ngành.
178

SẢN LƯỢNG, GIÁ VÀ DOANH THU BIÊN
CỦA MỘT NÔNG HỘ TRỒNG LÚA
Sản lượng Q Giá P Doanh thu TR Doanh thu biên MR

(kg) (đồng/kg) (đồng) (đồng/kg)
0 5.000 0 -
1 5.000 5.000 5.000

2 5.000 10.000 5.000
3 5.000 15.000 5.000
4 5.000 20.000 5.000
179
2. QUYẾT ĐỊNH CUNG CỦA DOANH NGHI Ệ P
Quyết định cung trong ngắn hạn
Quyết định cung trong dài hạn
180

2.1 QUYẾT ĐỊNH CUNG TRONG NGẮN HẠN
Trong khoảng thời gian ngắn hạn, doanh nghiệp không thể thay
đổi sản lượng.
đường thẳng
 Đường cung ngắn hạn của doanh nghiệp sẽ là ………………………
đứng tại một mức sản lượng nhất định.
…………….
Giá sẽ được điều chỉnh để thị trường bán hết hàng hóa trong
khoảng thời gian đó.
181
ĐƯỜNG CUNG NGẮN HẠN

P
P2 E2
P1 E1
D’
D
Q
Q*
182

VÍ DỤ
Nghiên cứu nhất thời chỉ ứng dụng trong trường hợp của các
loại hàng hóa mau hỏng, hàng hóa chỉ được sử dụng trong một
thời điểm nhất định.
Ví dụ chợ hoa, dưa hấu,.. ngày Tết; hay thị trường bánh
Trung thu.
183
TỐI ĐA HÓA LỢI NHUẬN TRONG NGẮN HẠN
Doanh nghiệp sẽ lựa chọn mức sản lượng mà tại đó:MR = SMC
……………….
với SMC là chi phí biên ngắn hạn.
Trong thị trường cạnh tranh hoàn hảo doanh thu biên bằng với
giá của sản phẩm: MR = P.
Như vậy, để tối đa hóa lợi nhuận, doanh nghiệp sẽ chọn mức sản
SMC = P
lượng mà tại đó giá bằng với chi phí biên: ……………………….
184

LỢI NHUẬN CỦA DOANH NGHIỆP
P, MR, MC
SMC
P3 C SAC
Thu được
lợi nhuận
B D
Hòa vốn   SAVC
P2
Bị lỗ nhưng
vẫn sản xuất P1 
A
Ngưng sản
xuất
Q
Q1 Q2 Q3
185
VÍ DỤ
Một doanh nghiệp hoạt động trên thị trường cạnh tranh hoàn
hảo có hàm tổng chi phí như sau:
STC = Q3 - 5Q2 + 10Q + 50.
Câu hỏi:
1. Với mức giá nào doanh nghiệp đó ngưng sản xuất?
2. Doanh nghiệp có sản xuất không nếu giá thị trường là 7đvt?
Nếu có thì sản lượng và lợi nhuận là bao nhiêu?
186

2.2 QUYẾT ĐỊNH CUNG DÀI HẠN
Các nguyên tắc tương tự như trong ngắn hạn có thể được áp
dụng để thiết lập đường cung dài hạn của doanh nghiệp.
LMC
Đường cung dài hạn của doanh nghiệp là phần đường ………………
phía trên mức giá tương ứng với mức chi phí trung bình cực tiểu
(LACmin).
187
P, MR, MC
LMC
SMC
D SAC
A E
P0  
LAC
C B
G 
H F
P1 
q1 q2 q3 Q
188

3. NHẬP NGÀNH, XUẤT NGÀNH VÀ CÂN
BẰNG DÀI HẠN
 Lợi nhuận cao sẽ kích thích các nhà đầu tư chuyển dịch tài
sự nhập ngành
nguyên từ ngành khác sang ngành này, tức là có …………………………
của những doanh nghiệp mới.
 Sản lượng của ngành tăng lên, đường cung của ngành dịch
chuyển sang phải. Giá cân bằng trên thị trường sẽ giảm.
 Số lượng doanh nghiệp trong ngành tăng lên làm tăng cầu về
các đầu vào. Điều đó làm tăng giá các đầu vào và như vậy sản xuất
sẽ đắt đỏ hơn.
189
ẢNH HƯỞNG CỦA NHẬP NGÀNH

Sự nhập ngành của các doanh nghiệp mới:
• Làm giảm lợi nhuận của các doanh nghiệp trong ngành
• Lợi nhuận kinh tế của các doanh nghiệp sẽ giảm dần đến khi
bằng không
• Không còn động cơ nhập ngành của các doanh nghiệp mới nữa.
190

CÂN BẰNG CẠNH TRANH DÀI HẠN
Khi không còn sự nhập ngành của các doanh nghiệp mới, ta gọi
là sự cân bằng cạnh tranh dài hạn.
Sự cân bằng dài hạn xảy ra khi thỏa mãn ba điều kiện sau:
• Tất cả các doanh nghiệp trong ngành đang sản xuất ở mức sản
TĐHLN
lượng ……………………..
• Không có doanh nghiệp nào có động cơ nhập hay xuất ngành vì
0
lợi nhuận kinh tế của các doanh nghiệp bằng ……………………..
• Giá của sản phẩm ở mức mà tại đó lượng cung của ngành bằng
lượng cầu của người tiêu dùng.
với ……………………..
191
P, MR, MC P S1
LMC
E S2
P0 A

LAC
P2   E'
q Q
q1 q0 Q1 Q2
doanh nghiệp
Cân bằng tại …………………. thị trường dài hạn
Cân bằng ………………….
Cân bằng cạnh tranh dài hạn 192

4. ĐƯỜNG CUNG CỦA NGÀNH
Đường cung ngắn hạn của ngành
Đường cung dài hạn của ngành
Đường cung dài hạn nằm ngang của ngành
Một số yếu tố ảnh hưởng đến đường cung của ngành
193
4.1 ĐƯỜNG CUNG NGẮN HẠN CỦA NGÀNH
Trong ngắn hạn, có hai nhân tố cố định: một số yếu tố đầu vào
của doanh nghiệp và số lượng d/nghiệp trong ngành.
…………………………..
Đường cung của ngành được xây dựng bằng cách cộng tất cả
đường cung của các doanh nghiệp trong ngành: tại mỗi mức giá, ta
cộng lượng cung của từng doanh nghiệp để thành lượng cung của
toàn ngành tại mức giá đó.
194

ĐƯỜNG CUNG TỔNG HỢP CỦA NGÀNH
SSA SSB SS
P3
P2
P1
Q1A Q2A Q3A Q2B Q3B Q1 Q2 Q3

Đường cung của Đường cung của Đường cung
doanh nghiệp A doanh nghiệp B của ngành
195
4.2 ĐƯỜNG CUNG DÀI HẠN CỦA NGÀNH

Đường cung dài hạn của ngành cũng là đường tổng hợp theo
chiều ngang
……………………………………………. đường cung của tất cả các doanh nghiệp.
Tuy nhiên, trong dài hạn có sự xuất hay nhập ngành nên chúng ta khó
xác định số lượng doanh nghiệp trong ngành khi giá thay đổi.
Do vậy, chúng ta phải đánh giá tiềm năng nhập và xuất ngành của các
doanh nghiệp khi giá thay đổi. đường tổng hợp
theo chiều ngang
Như vậy, đường cung dài hạn của ngành là ………………………………………..
của các đường cung của các doanh nghiệp hiện có trong ngành và cả
những doanh nghiệp có tiềm năng xuất và nhập ngành.
196

P
MC1 MC2 MC3
S
P3
P2
P1
Q
2 4 78 10 14 21
Cung trong dài hạn 197
Khi giá thị trường tăng, tổng lượng cung của ngành tăng trong
dài hạn do hai nguyên nhân:
• Các doanh nghiệp hiện hành di chuyển dọc theo đường cung dài
hạn lên phía trên.
• Các doanh nghiệp mới cảm thấy có thể kiếm được lợi nhuận nên
nhập ngành.
Ngược lại, khi giá giảm, những doanh nghiệp có chi phí cao sẽ
bị thua lỗ và rút lui khỏi ngành. Do vậy, lượng cung của ngành sẽ
giảm đáng kể khi giá giảm.
co giãn hơn
 Cung trong dài hạn ……………………….. cung trong ngắn hạn.
198

P
SRSS
LRSS SRSS: short-run
social supply
LRSS: long-run
social supply
Q
Đường cung ngắn hạn và dài hạn của ngành
199
4.3 ĐƯỜNG CUNG DÀI HẠN NẰM NGANG

CỦA NGÀNH
Đây là trường hợp các doanh nghiệp có đường chi phí giống
nhau.
200

P, MR, MC
S1 S2
LMC
C
P2
LAC
A B LRSS
P1
D2
D1
q1 q2 Q1 Q2
Cung dài hạn của doanh nghiệp Cung dài hạn của ngành
Đường cung dài hạn nằm ngang

201
Tuy nhiên, đường cung dài hạn của ngành thường dốc đi lên
do hai lý do:
• Các doanh nghiệp khó có thể có đường chi phí giống nhau.
• Các doanh nghiệp mở rộng sản lượng sẽ làm tăng giá các đầu
vào  sự gia tăng sản lượng của ngành sẽ làm cho giá đầu vào
tăng lên, làm đường chi phí dịch chuyển lên trên.
202

4.4 MỘT SỐ YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN ĐƯỜNG
CUNG CỦA DOANH NGHI Ệ P VÀ CỦA NGÀNH
 Ảnh hưởng do tăng/giảm MC1

chi phí yếu tố đầu vào MC0
Giá yếu tố đầu vào tăng
làm cho chi phí sản xuất của
doanh nghiệp ……………, các B A
doanh nghiệp sẽ …………… sản MC0 = P0
lượng cung.
Ngược lại, giá yếu tố đầu
vào giảm doanh nghiệp sẽ
…………… sản lượng cung. q1 q0
203
 Ảnh hưởng của đường cầu thị trường

Cầu thị trường tăng dẫn đến sự gia tăng trong giá cả. Mức tăng
này có 3 ảnh hưởng đối với cân bằng dài hạn:
• Giá tăng làm phần nào giảm mức tăng trong lượng cầu.
• Giá tăng làm các doanh nghiệp mở rộng thêm sản xuất.
• Giá tăng thu hút các doanh nghiệp mới nhập ngành.
204

SRSS
A'
P1
LRSS
P2 A''
A
P0
D'
Q0 Q1 Q2
205
VÍ DỤ
Một thị trường cạnh tranh hoàn hảo có 100 doanh nghiệp tương
tự và không có mối quan hệ với nhau. Mỗi doanh nghiệp có hàm chi
phí ngắn hạn là TC = + 2q2 + 4q + 10. Hãy tìm hàm số cung ngắn
hạn của thị trường.
206

5. THẶNG DƯ SẢN XUẤT
Cân bằng trong dài hạn thể hiện sự phân bổ hiệu quả của
nguồn tài nguyên.
Hiệu quả được đo lường bằng tổng lợi ích (phúc lợi) của xã hội.
Phúc lợi trong thị trường cạnh tranh hoàn hảo bao gồm: thặng
dư tiêu dùng (đã tìm hiểu ở chương 3) và thặng dư sản xuất.
Chúng ta có thể khảo sát tác động của một chính sách bằng
cách đo lường sự thay đổi của tổng thặng dư tiêu dùng và sản xuất
của thị trường.
207
Thặng dư sản xuất (Producer surplus – PS) là số tiền vượt quá số

tiền cần thiết để sản xuất ra sản phẩm mà nhà sản xuất nhận được.
Thặng dư sản xuất là diện tích nằm giữa đường giá thị trường và
đường cung
……………………...
𝟏
PS = QE × BPE
𝟐
208

THẶNG DƯ TIÊU DÙNG VÀ THẶNG DƯ
SẢN XUẤT
P
A Thặng dư
tiêu dùng S
E CS = AEPE
PE PS = BEPE
Phúc lợi xã hội = CS + PS = ABE
B Thặng dư
D
sản xuất
Q
QE 209
Phúc lợi xã hội = Thặng dư tiêu dùng + Thặng dư sản xuất

(U(q) – Pq) + (Pq - ∫P(q)dq) = U(q) - ∫P(q)dq
Trong dài hạn ta có P = AC = MC
Điều kiện để tối đa hóa phúc lợi:
U’(q) = P = AC = MC
 Cân bằng trong dài hạn của thị trường cạnh tranh hoàn hảo
tạo ra phúc lợi xã hội lớn nhất.
210

VÍ DỤ
Giả sử hàm số cầu và hàm số cung đối với một hàng

hóa như sau:
QD = 250 - 10P
QS = -125 + 20P
Hãy tính thặng dư sản xuất và phúc lợi xã hội tối đa của
thị trường.
211
CHƯƠNG 6
THỊ TRƯỜNG
ĐỘC QUYỀN

NỘI DUNG
Thị trường độc quyền
Độc quyền và phân biệt giá
Chính sách quản lý độc quyền
213
1. THỊ TRƯỜNG ĐỘC QUYỀN
Độc quyền
Nguồn gốc và đo lường sức mạnh độc quyền
Độc quyền và tổn thất xã hội
214

1.1 ĐỘC QUYỀN (MONOLOPY)
Một thị trường được xem như là
độc quyền khi chỉ có một nhà cung
ứng trên thị trường đó.
Đặc điểm của thị trường độc quyền:
• Đối thủ cạnh tranh không thể
gia nhập ngành
……………………
• thay thế
Không có những hàng hoá ……………
tương tự
215
Cấu kết Ngạo mạn
Gian lận
Cướp bóc
Đút lót
Cắt cổ Thông đồng
216

THỊ TRƯỜNG ĐỘC QUYỀN VÀ THỊ TRƯỜNG
CẠNH TRANH HOÀN HẢO
Cạnh tranh hoàn hảo Độc quyền
LMC = LAC
P = ……………………..
• Lợi nhuận kinh tế trong dài hạn MC = MR
P > ……………………..
0
bằng …………….. • Lợi nhuận độc quyền
• Số lượng lớn người bán và • Một người bán
người mua • Không có sản phẩm thay thế
• Sản phẩm đồng nhất • Rào cản gia nhập ngành lớn
• Thông tin hoàn hảo • Nhà độc quyền có khả năng
• Doanh nghiệp là người chấp định giá
nhận giá
217
QUYẾT ĐỊNH CUNG CỦA NHÀ ĐỘC QUYỀN
Lợi nhuận của doanh nghiệp: (Q) = TR(Q) - TC(Q)

Tối đa hoá lợi nhuận:
= 0  MR - MC = 0
∆ ∆ ∆
= - ………………………..
∆ ∆ ∆
Lợi nhuận đạt tối đa ở mức sản lượng mà tại đó doanh thu biên
chi phí biên
bằng ……………………..
218

ĐỘC QUYỀN VÀ DOANH THU BIÊN
P, MR
Vì TR = PQ = (a – bQ) × Q, do đó
đường MR có độ dốc gấp đôi
đường cầu.
QD
MR
Q
𝑄 Q0
2
219
SẢN LƯỢNG, GIÁ VÀ DOANH THU BIÊN

Q P TR MR
0 - 0 - Khi bán thêm
1 20 20 20 sản phẩm nhà độc
2 19 38 18 quyền phải giảm
3 18 54 16 giá cho sản phẩm
4 17 68 14 đó đồng thời giảm
5 16 80 12 giá những sản
phẩm trước đó
6 15 90 10
7 14 98 8  Doanh thu
biên nhỏ hơn giá.
8 13 104 6
9 12 108 4
10 11 110 2
220

P, MC, AC
MC
P*
AC
AC
D = AR
MR
Q
Q*
221
MC < MR MR < MC
MC MC
P1
AC
AC
P2
Lợi nhuận
mất đi
D = AR D = AR
Lợi nhuận
MR mất đi MR
Q1 Q2
222

VÍ DỤ
Giả sử một doanh nghiệp độc quyền có hàm số cầu P(Q) = 40 – Q

và hàm chi phí TC(Q) = 50 + Q². Hãy tìm lợi nhuận tối đa doanh
nghiệp đạt được?
223
P
TC
400 TR TR =
TC(Q) =
300
=T
200
π
100
50
Q
5 10 15 20
224

P
MR =
40 MC MC =
Q= ;P=
30 AC =
20
15 QD
10
MR
Q
5 10 15 20
225
1.2 ĐO LƯỜNG SỨC MẠNH ĐỘC QUYỀN
Sức mạnh độc quyền là khả năng quyết định giá cao hơn chi phí
biên. Sức mạnh độc quyền phụ thuộc vào:
 Số lượng doanh nghiệp
• Việc tạo ra rào cản gia nhập ngành
• Rào cản (chi phí sản xuất, pháp lý,…)
• Xu thế sáp nhập của công ty
• Sự kém phát triển của thị trường
 Độ co giãn của cầu.
226

ĐO LƯỜNG SỨC MẠNH ĐỘC QUYỀN
Sức mạnh độc quyền được đo bằng

chỉ số Lerner: Khả năng định giá cao
hơn chi phí biên.
- 1/E
d
L= = …………….
Abba P. Lerner
(1903 - 1982)
227
Từ công thức Lerner suy ra: P =
Ta thấy lợi nhuận độc quyền phụ thuộc vào phản ứng của
đường cầu.
• NHỎ
Nếu Ed co giãn nhiều, phần chênh lệch sẽ ……………..
• LỚN
Nếu Ed ít co giãn, phần chênh lệch sẽ ……………...
228

NHIỀU
Cầu càng ít co giãn, lợi nhuận độc quyền càng ………...
P*
MC MC
P*
D P*-MC
MR
D
MR
Q* Q*
Cầu co giãn nhiều Cầu ít co giãn 229
VÍ DỤ
Giả sử một doanh nghiệp độc quyền có hàm chi phí TC(Q) = 50 +
Q². Hàm số cầu thị trường P(Q) = 40 – Q.
Hãy tìm sức mạnh độc quyền của doanh nghiệp.
230

1.3 ĐỘC QUYỀN VÀ TỔN THẤT XÃ HỘI
định giá cao và …………………...

Sức mạnh độc quyền cho phép ………………….. giảm sản lượng
Bằng cách giới hạn lượng cung, nhà độc quyền tạo ra tổn thất xã
hội (Deadweight loss – DWL). DWL còn được gọi là phần mất
không/phần mất trắng.
Động cơ tăng sức mạnh độc quyền đến từ việc lấy đi thặng dư tiêu
dùng. Phần thặng dư tiêu dùng mất đi càng lớn thì tổn thất xã hội
của độc quyền càng lớn.
231
Doanh nghiệp được lợi

phần (a) do bán được giá cao
hơn nhưng bị thiệt hại phần
(c) do sản lượng bán thấp
hơn.
Pm
Người tiêu dùng bị thiệt hại
(a) MC
(b) phần (a) + (b) do giá cao hơn
Pc và lượng tiêu dùng giảm.
(c) (b) + (c)
D  DWL là phần ……………….
MR Lợi ích chuyển đổi từ người
tiêu dùng sang doanh nghiệp:
Qm(Pm - Pc)
Qm Qc DWL = (Qc - Qm)(Pm - MC).

232

VÍ DỤ
Giả sử thị trường có hàm số cầu: PD = 40 – Q; hàm số cung PS = Q
và hàm chi phí biên MC = 2Q.
Hãy tính mức giá và sản lượng cân bằng trong trường hợp thị
trường là thị trường cạnh tranh hoàn hảo và thị trường độc quyền.
Hãy tính lợi ích chuyển từ người tiêu dung sang doanh nghiệp khi
thị trường là thị trường độc quyền.
Hãy tính tổn thất xã hội DWL
233
2. ĐỘC QUYỀN VÀ PHÂN BI Ệ T GIÁ
 Phân biệt giá cấp một

mức giá tối đa
Nhà độc quyền ấn định một …………………………….. mà mỗi người
tiêu dùng có thể trả. Mức giá này gọi là giá sẵn lòng trả hay giá đặt
trước.
 Phân biệt giá cấp hai
Nhà độc quyền chia theo số lượng mua hoặc chất lượng mua với
tự chọn
giá khác nhau và để người mua ……………………………..
234

 Phân biệt giá cấp ba
nhóm thị trường
Nhà độc quyền chia số lượng cung theo từng …………………………
nhóm
và định giá khác nhau cho từng ………………………..
 Khó khăn trong việc phân biệt giá:
• Khó có thể định giá khác nhau cho từng nhóm
• Khó có thể xác định mức giá đặt trước
235
2.1 PHÂN BI Ệ T GIÁ CẤP 1 – PHÂN BI Ệ T GIÁ

HOÀN TOÀN
P Nếu không có phân biệt
giá thì lợi nhuận thay đổi
Pmax nằm trong khoảng giữa MC
và MR.
MC Thặng dư tiêu dùng là
P*
phần phía trên P* và giữa 0
và Q*.
Với phân biệt giá hoàn
D
toàn, mỗi người tiêu dùng
đồng ý trả mức giá đặt cọc.
MR
Q
Q* 236

P
Phân biệt giá hoàn
Pmax toàn, nhà độc quyền
cung sản lượng Q**.
Người tiêu dùng cuối
MC
P* cùng sẽ trả ở mức giá
thị trường cạnh tranh.
PC
D = AR
MR
Q
Q* Q**
237
2.2 PHÂN BI Ệ T GIÁ CẤP 2

Đối với chính sách phân biệt giá cấp 2, thị trường được chi làm
ko thể phân biệt
thành nhóm khác nhau nhưng nhà độc quyền …………………………….
giữa các nhóm.
Ví dụ: mua nhiều được giảm giá, vé báy bay thương gia hoặc phổ
thông....
238

2.3 PHÂN BI Ệ T GIÁ CẤP 3
Đối với chính sách phân biệt giá cấp 3, thị trường được chi làm hai
đường cầu riêng biệt
nhóm, mỗi nhóm có một …………………………………...
Nhà độc quyền tách biệt những khách hàng của mình thành một
số phân khúc thị trường riêng biệt và định các mức giá khác nhau
cho từng khúc thị trường đó
Ví dụ: nhà độc quyền phân ra các khúc thị trường "thành thị - nông
thôn"; "trong nước - nước ngoài"; "giờ cao điểm - ngoài giờ cao
điểm",…
239
P1
Nếu không có sự
phân biệt giá thì P =
P2
P0 và Q = Q0.
AC
P3 MC Nếu có sự phân
biệt giá thì giá P1
D khác P2 và P3.
MR
Q1 Q2 Q3
Nhóm 1 Nhóm 2 Nhóm 3

240

PHÂN BI Ệ T GIÁ CẤP 2 VÀ QUYẾT ĐỊNH CUNG
Doanh nghiệp sẽ cung cấp hàng hóa sao cho doanh thu biên bằng
với chi phí biên ở mỗi thị trường.
MC1 = MR1 và MC2 = MR2
Chi phí biên được tính từ hàm tổng chi phí của nhà độc quyền.
Vì thế ta có quyết định cung của doanh nghiệp:
MR1 = MR2 = MC.
241
Người tiêu dùng

được chia làm 2 nhóm
D2 = AR2 với 2 đường cầu khác
nhau.
MRT = MR1 + MR2
MRT
MR1 MR2 D1 = AR1

Q
242

P1
P2 MC MC = MR1 tại Q1 và P1
MC = MR2 tại Q2 và P2
Cầu càng kém co giãn
D2 = AR2
thì định giá càng cao.
MRT
QT = Q1 + Q2
D1 = AR1
MR1 MR2
Q1 Q2 QT
243
H Ệ SỐ CO GIÃN VÀ ĐỊNH GIÁ
Với MR = P × (1 + ); MR1 = P1 × (1 + ); MR2 = P2 × (1 + ), ta có:
𝟏
𝑷𝟏 𝟏 𝑬𝟐
MR1 = MR2 = =
𝑷𝟐 𝟏 𝟏
𝑬𝟏
244

VÍ DỤ
Giả sử nhà độc quyền nghiên cứu cầu thị trường và tách biệt thị
trường ban đầu thành hai thị trường có hàm số cầu như sau:
Q1 = 1200 - 10P1 ; Q2 = 800 - 10P2
Hàm số tổng chi phí có thể viết thành:
TC = 0,05Q2 + 10.000 = 0,05(Q1 + Q2)2 + 10.000
Hãy xác định giá cả độc quyền trên hai thị trường này?
245
3. CHÍNH SÁCH QUẢN LÝ ĐỘC QUYỀN
Các ngành độc quyền trong nền kinh tế trước đây:

• Đường sắt
• Viễn thông và Internet
• Gas, điện lực và phân phối nước
• Bưu điện
246

 Không quản lý nhà độc quyền
sẽ cung ở mức Qm và định giá
Pm.
 Nếu giá được quản lý là PC, nhà
Pm độc quyền sẽ bị lỗ và rời khỏi
ngành.
AC  Nếu giá quy định là Pr nhà độc
Pr quyền cung cấp sản lượng lớn
MC nhất, lợi nhuận bằng không.
PC
D = AR
MR
Qm Qr QC
247
ĐIỀU TIẾT TRONG THỰC TẾ
Đường cầu, doanh thu biên, chi phí biên của doanh nghiệp, trong
thực tế, thường không xác định nên việc điều tiết như trên thường
khó thực hiện.
Chính phủ thường “điều tiết theo lợi tức”: cho phép nhà độc
quyền định một mức giá nhất định để đạt được một mức lãi sao cho
mức lãi này, theo nghĩa nào đó, là “cạnh tranh” hay “công bằng”
248

MC  Nếu không có sự quản
A lý, nhà độc quyền sẽ
Pm
cung ở mức Qm và định
Pt C
giá Pm. Tổn thất xã hội
AC là ABE.
PC
E  Chính phủ quy định giá
F Pc < Pt < Pm và Pt < AC,
B khi đó tổn thất xã hội là
MR D CEF < ABE.
Qm Qt QC
249
LUẬT CHỐNG ĐỘC QUYỀN
Chính phủ ban hành các quy định, luật lệ nhằm ngăn cản ngay từ
đầu các doanh nghiệp trong việc giành được sức mạnh thị trường
quá mức.
Mục tiêu đầu tiên của luật chống độc quyền là khuyến khích cạnh
tranh bình đẳng, lành mạnh nhằm bảo vệ quyền lợi của người tiêu
dùng bằng cách hạn chế các hành vi hạn chế cạnh tranh.
250

HP KINH TẾ VI MÔ - ND

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

HP KINH TẾ VI MÔ - ND

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

KINH TẾ

BIÊN SOẠN: TS. NGUYỄN TUẤN KIỆT

THÔNG TIN MÔN HỌC

TS Nguyễn Tuấn Kiệt

NỘI DUNG MÔN HỌC

TS Nguyễn Tuấn Kiệt

Các đặt trung trong nghiên cứu kinh tế

Đường giới hạn khả năng sản xuất

TS Nguyễn Tuấn Kiệt

Hai khía cạnh quan trọng của kinh tế học:

TS Nguyễn Tuấn Kiệt

Sản xuất ra hàng hóa, dịch vụ gì và sản xuất bao

Sản xuất như thế nào?

Sản xuất cho ai hay phân phối như thế nào?

KTH THỰC CHỨNG VÀ KTH CHUẨN TẮC

TS Nguyễn Tuấn Kiệt

TS Nguyễn Tuấn Kiệt

ĐẶC ĐIỂM CỦA MÔ HÌNH KINH TẾ

Đơn giản hoá vấn đề, hiện tượng

Mô tả mối quan hệ hợp lý

Dựa trên một số giả định

TS Nguyễn Tuấn Kiệt

Hệ thống kinh tế (Economic system) bao gồm những bộ phận tác

Cầu HÀNG HÓA VÀ Cung

HỘ GIA ĐÌNH DOANH NGHIỆP

TS Nguyễn Tuấn Kiệt

Kinh tế thị trường

Kinh tế kế hoạch hóa tập trung

Kinh tế hỗn hợp

 KINH TẾ THỊ TRƯỜNG

TS Nguyễn Tuấn Kiệt

Chính phủ chi phối

 KINH TẾ HỖN HỢP

TS Nguyễn Tuấn Kiệt

KHẢ NĂNG SẢN XUẤT CỦA MỘT NỀN

TS Nguyễn Tuấn Kiệt

TS Nguyễn Tuấn Kiệt

SỰ DỊCH CHUYỂN CỦA ĐƯỜNG PPF

TS Nguyễn Tuấn Kiệt

Hàng hóa nhiều hơn 

CHI PHÍ CƠ HỘI

TS Nguyễn Tuấn Kiệt

TS Nguyễn Tuấn Kiệt

Cân bằng thị trường

Hệ số co giãn của cung và cầu

Tác động của thuế

TS Nguyễn Tuấn Kiệt

TS Nguyễn Tuấn Kiệt

MỘT SỐ YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CẦU

Giá cả hàng hóa có liên quan

Thị hiếu của người tiêu dùng

TS Nguyễn Tuấn Kiệt

TS Nguyễn Tuấn Kiệt

Hàng hóa thay thế (Substitute goods)

Hàng hóa bổ sung (Complementary goods)

 TÁC ĐỘNG CỦA GIÁ HÀNG HÓA THAY THẾ

TS Nguyễn Tuấn Kiệt

 TÁC ĐỘNG CỦA GIÁ HÀNG HÓA BỔ SUNG

TS Nguyễn Tuấn Kiệt

TS Nguyễn Tuấn Kiệt

TS Nguyễn Tuấn Kiệt

MỘT SỐ YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN

Giá cả yếu tố đầu vào

Chính sách thuế, quy định của Chính phủ