TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. DiÖp Quang Ban, 2005. Ng÷ ph¸p tiÕng ViÖt, NXB GD.
2. DiÖp Quang Ban, 1998, V¨n b¶n vµ liªn kÕt trong tiÕng ViÖt, NXB Gi¸o dôc.
3. DiÖp Quang Ban, 2002, Giao tiÕp - V¨n b¶n - M¹ch l¹c - Liªn kÕt - §o¹n v¨n, Nhµ
xuÊt b¶n Khoa häc X· héi.
4. DiÖp Quang Ban, Giao tiÕp - DiÔn ng«n vµ cÊu t¹o cña v¨n b¶n, NXB Gi¸o dôc,
2009.
5. Lª Biªn, 1996. Tõ lo¹i tiÕng ViÖt hiÖn ®¹i, §HQGHN, Trêng §HSP, HN.
6. NguyÔn Tµi CÈn, 1975, Tõ lo¹i danh tõ trong tiÕng ViÖt hiÖn ®¹i, Nxb KHXH.
7. NguyÔn Tµi CÈn, 1996. Ng÷ ph¸p tiÕng ViÖt, (TiÕng - tõ ghÐp - ®o¶n ng÷,
Nxb §HQG HN, Hµ Néi.
8. §ç H÷u Ch©u - Bïi Minh To¸n, 2001, §¹i c¬ng ng«n ng÷ häc, tËp 1, NXBGD.
9. §inh V¨n §øc, 2001, Ng÷ ph¸p tiÕng ViÖt, tõ lo¹i, Nxb §H Quèc gia, H.
10. M.A.K. Halliday, 2001, DÉn luËn ng÷ ph¸p chøc n¨ng, NXB §¹i häc Quèc gia HN.
11. Cao Xu©n H¹o, 1991, TiÕng ViÖt - S¬ th¶o ng÷ ph¸p chøc n¨ng, TËp 1, Nxb
KHXH, Tp Hå ChÝ Minh.
12. Cao Xu©n H¹o (chñ biªn), 1999, C©u trong tiÕng ViÖt, NXB Gi¸o dôc.
13. NguyÔn V¨n HiÖp, 2008. C¬ së ng÷ nghÜa ph©n tÝch có ph¸p, NXB Gi¸o dôc.
14. NguyÔn ThÞ L¬ng, 2006, C©u tiÕng ViÖt, NXB §HSP, Hµ Néi.
15. TrÇn Kim Phîng, 2008. Ng÷ ph¸p tiÕng ViÖt – Nh÷ng vÊn ®Ò vÒ thêi, thÓ, NXBGD.
16. TrÇn Kim Phîng, 2012, C¸c ph¬ng ph¸p ph©n tÝch c©u (trªn ng÷ liÖu tiÕng
ViÖt), NXB Khoa häc XH.
17. NguyÔn Anh QuÕ, 1988, H tõ trong tiÕng ViÖt hiÖn ®¹i, Nxb KHXH.
18. TrÇn Ngäc Thªm, 1999, HÖ thèng liªn kÕt v¨n b¶n tiÕng ViÖt, NXB GD, HN.
19. Bïi Minh To¸n (chñ biªn), NguyÔn ThÞ L¬ng, 2008, Gi¸o tr×nh ng÷ ph¸p tiÕng
ViÖt, NXB §¹i häc S ph¹m, Dù ¸n ®µo t¹o gi¸o viªn THCS.
20. Bùi Minh Toán, 2012, Câu trong hoạt động giao tiếp tiếng Việt, NXB Giáo
dục Việt Nam.
21. NguyÔn Minh ThuyÕt (CB), 2004, Thµnh phÇn c©u tiÕng ViÖt, NXB GD, HN.
22. Uû ban Khoa häc X· héi, 1983, Ng÷ ph¸p tiÕng ViÖt, Nxb KHXH, H.

1
 CÁC PHƯƠNG THỨC NGỮ PHÁP

TT Phương thức Khái niệm Ví dụ

ngữ pháp
1 Phô tè (phô gia) Dïng phô tè ®Ó biÓu hiÖn ý Dïng phô tè “s”
nghÜa NP ®Ó biÓu hiÖn ý
nghÜa sè: teacher
(sè Ýt),
teachers (sè
nhiÒu)
2 BiÕn tè trong BiÕn ®æi mét bé phËn cña Foot -> feet
(biÕn d¹ng chÝnh tè ®Ó thÓ hiÖn sù thay Take -> took
chÝnh tè) ®æi ý nghÜa NP. Man -> men
3 Thay chÝnh tè Thay ®æi hoµn toµn vá ng÷ Good -> better
(thay tõ c¨n) ©m cña tõ ®Ó biÓu thÞ sù thay Go -> went
®æi ý nghÜa NP.
4 LÆp (l¸y) LÆp l¹i toµn bé hay mét bé ChiÒu / chiÒu
phËn vá ng÷ ©m cña chÝnh tè chiÒu
®Ó t¹o nªn mét tõ míi hoÆc GËt / gËt gËt
mét d¹ng thøc míi cho tõ. Xanh / xanh xanh
5 H tõ Dïng h tõ ®Ó biÓu thÞ c¸c ý C¸c tõ ®·, ®ang,
nghÜa ng÷ ph¸p sÏ,… biÓu hiÖn ý
nghÜa thêi QK,
HT, TL.
6 TrËt tù tõ Sö dông trËt tù s¾p xÕp c¸c tõ - T«i ®¸nh nã/ Nã
trong c©u ®Ó biÓu hiÖn ý ®¸nh t«i.
nghÜa ng÷ ph¸p
7 Träng ©m Dïng sù thay ®æi vÞ trÝ cña - record: b¶n ghi
träng ©m ®Ó thÓ hiÖn ý chÐp (danh tõ)
nghÜa ng÷ ph¸p. - record: ghi chÐp
(®éng tõ)
8 Ng÷ ®iÖu Dïng sù lªn giäng, xuèng giäng, - Anh ®i. (H¹
nhÊn giäng,… ®Ó biÓu hiÖn giäng - c©u kÓ)
c¸c ý nghÜa NP - Anh ®i? (Lªn
giäng - c©u hái)
9 GhÐp GhÐp c¸c h×nh vÞ ®Çy ®ñ - Halida - Hµ Néi
hoÆc c¾t xÐn ®Ó t¹o tõ míi. liªn doanh §an
2
 M¹ch.

CÁC QUAN HỆ NGỮ PHÁP TRONG CÂU

QUAN HỆ ĐẲNG LẬP QHÊ CHÍNH PHỤ QUAN HỆ CHỦ VỊ

Khái Là quan hệ giữa hai (hoặc Là quan hệ giữa các Là quan hệ giữa hai
niệm hơn hai) thành tố có vai thành tố trong đó một thành tố trong đó một
trò ngang nhau trong tổ thành tố đóng vai trò thành tố nêu đối
hợp. chính, thống trị, các tượng (chủ ngữ) và
thành tố kia đóng vai một thành tố nêu nội
trò phụ, lệ thuộc vào dung nói về đối
thành tố chính. tượng ấy (vị ngữ).
Đặc điểm 1) Về từ loại: Các thành 1) Các thành tố có thể 1) Thành tố chủ ngữ
tố thuộc cùng một từ loại khác từ loại. Thành tố thường là DT và đại
hoặc những từ loại gần chính thuộc về 3 từ loại từ nhân xưng, thành
nhau. thực từ cơ bản (DT, tố vị ngữ thường là
ĐT, TT). ĐT/ TT.
2) Về vai trò: Các thành 2) Thành tố chính có 2) Cả chủ ngữ và vị
tố có cương vị ngữ pháp vai trò quan trọng trong ngữ đều có tầm quan
ngang nhau và cùng thực tổ hợp. Chỉ nó mới đại trọng ngang nhau,
hiện một chức năng ngữ diện cho toàn bộ tổ hợp không thể thiếu trong
pháp trong câu. quan hệ với bên ngoài. câu.

3) Về trật tự sắp xếp các 3) Trật tự sắp xếp các 3) Trật tự phổ biến là
thành tố: dễ thay đổi. thành tố trong cụm từ chủ ngữ đứng trước,
chính phụ tương đối vị ngữ đứng sau.
chặt, còn trong các vế
của câu ghép hoặc giữa
thành phần chính và
phành phần phụ thì có
thể thay đổi.
Các 1) Trong cụm từ đẳng 1) Trong cụm từ chính 1) Trong nòng cốt
trường lập: rộng và xinh xắn. phụ: cụm DT, cụm ĐT, của câu đơn bình
hợp cụm TT: đang xây nhà - thường: Chim hót.
xuất hiện “xây” là thành tố chính.
2) Giữa các cụm từ đồng 2) Trong thành phần 2) Trong các vế của
chức: Tre giữ làng, giữ phụ và nòng cốt câu: câu ghép: Mùa xuân
nước, giữ mái nhà tranh, Trên cành, chim hót. đến, hoa đua nở.
giữ đồng lúa chín.
3) Trong các vế của câu 3) Trong các vế của câu 3) Trong cụm chủ vị
ghép đẳng lập: Mây tan, ghép chính phụ: Nếu làm thành phần câu

3
mưa tạnh. anh đàn thì tôi hát. của câu phức: Tôi
thấy nó khóc.

4
 BÀI TẬP

Söa lçi khi sö dông danh tõ ®¬n vÞ trong tiÕng ViÖt cña ngêi níc ngoµi

1. Bªn bê hå Xu©n H¬ng cã nh÷ng liÔu rñ thít tha. (NhËt)

2. Bµi h¸t ViÖt Nam rÊt hay, nhÊt lµ nh÷ng d©n ca. (Hunggary)

3. Trong biÓn, t«i nh×n thÊy nh÷ng c¸ ®Ñp. (Mü)

4. T«i mua mét s¸ch. (Mü)

5. Mét ngêi röa nhiÒu ®Ëu, nhng cã mét ®Ëu r¬i xuèng. (Trung Quèc)

6. ChÞ Êy nu«i hai chã. (NhËt)

7. H«m qua chóng t«i ¨n phë gµ vµo s¸ng vµ ®i ®Õn nhµ hµng ViÖt Nam

vµo tèi. (NhËt)

8. Khi mÌo ®ã bÞ ®¸nh, mÌo ®ã kh«ng ¨n c¸ n÷a. (Mü)

9. Niary mua c¸i bót cho em trai. (NhËt)

10. Trong gia ®×nh t«i, ai còng thÝch nu«i con chã (óc)

11. T«i ®· mua qu¶ cµ chua, qu¶ da chuét. (NhËt)

12. Hå G¬m lµ mét con hå ®Ñp nhÊt. (Hungary)

13. Anh mua cho ai c¸i tõ ®iÓn nµy? (Campuchia)

14. H«m qua, t«i ¨n mét c¸i phë. (Trung Quèc)

15. H«m qua trêi ma ba c¸i.

5
101 BÀI TẬP XÁC ĐỊNH TỪ LOẠI
1) ¤ng Êy lµ ngêi l¾m tiÒn nhiÒu cña.
2) Rõng lµ cña quý cÇn b¶o vÖ.
3) §©y lµ chiÕc xe cña vî t«i.

4) T«i sÏ gióp cËu Êy nªn ngêi.

5) Anh nªn häc hµnh ch¨m chØ h¬n.
6) Cã chÝ th× nªn.
7) Qua s«ng nªn ph¶i luþ ®ß.
8) Con h nªn mÑ buån l¾m.
9) Anh lµm nh thÕ nªn ch¨ng?

10) Nã võa cho t«i mét c¸i cÆp s¸ch.

11) Nã mua cho t«i mét c¸i cÆp s¸ch.
12) Chóng t«i hy sinh cho Tæ quèc.
13) Vë kÞch nµy ch¼ng hay g× cho l¾m.
14) Mong b¸c nhËn cho!
15) Mµy nãi ®i cho råi.

16) Chóng t«i ®ang nãi vÒ bµi th¬ Êy.

17) T«i vÒ nhµ.
18) Anh ta ®i vÒ nhµ.

19) Tao tõ mµy.

20) Nã bçng thµnh ngêi Hµ Néi tõ ®Çu ®Õn ch©n.
21) Tõ Êy trong t«i bõng n¾ng h¹.

22) §êng vÒ T©y Tróc nh÷ng dèc lµ dèc.

23) ChiÕc ¸o nµy nh÷ng hai tr¨m ngµn.
24) H«m nay, t«i tr×nh bµy nh÷ng vÊn ®Ò sau ®©y…

6
25) L©u nay anh ®i nh÷ng ®©u, lµm nh÷ng g×?
26) T«i nh÷ng mong c« h¹nh phóc.
27) C« Êy kh«ng nh÷ng ®Ñp ngêi mµ cßn ®Ñp nÕt.

28) N¨m hÕt, TÕt ®Õn.

29) T«i kh«ng ®i ®©u hÕt.
30) C« ta ®Ñp h¬n hÕt.

31) C« Êy rÊt quyÕn rò.

32) C« Êy ®· quyÕn rò chång t«i.
33) Søc quyÕn rò cña c« Êy thËt kú l¹.

34) C« Êy ®Ñp thËt.

35) §©y lµ hµng thËt.
36) Anh ta ®i thËt.
37) Nã nãi thËt lßng.
38) T×nh h×nh thËt c¨ng th¼ng.

39) Nã ®· qu¸ lêi.

40) Khung c¶nh ë ®©y qu¸ ®Ñp.

41) ChiÕc xe nµy t«i míi mua.

42) ChÕc xe míi Êy lµ cña t«i.
43) ¤ng ta míi nhËn chøc chñ nhiÖm HTX.
44) H¾n xin vÒ hu khi míi 40 tuæi.
45) Míi ®á ®· tëng chÝn.
46) Míi mua nhµ 1 th¸ng ®· muèn b¸n.
47) Anh ta ¨n xong råi míi quay l¹i.
48) Ph¶i mÊt 20 phót anh ta míi gi¶i xong bµi to¸n.

49) Anh ta ®· ®ång ý.

50) Nhng c¸i c¸ch ®ång ý cña anh ta thËt khã chÞu.

7
51) T«i v× anh.
52) V× trêi ma, t«i nghØ.
53) T«i hái v× tß mß.

54) MÊy ngh×n mét c¸i bót?

55) Anh yªu em biÕt mÊy.
56) Yªu nhau dï mÊy c¸ch xa còng t×m.
57) Chóng t«i mua mÊy bé quÇn ¸o míi ®Ó lµm quµ.

58) H¾n võa ®i võa chöi.

59) ¸o nµy t«i mÆc kh«ng võa.
60) Anh ta võa ®i th× t«i vÒ.
61) C« Êy võa ®Õn ®· ®i ngay.

62) Anh ta l¼ng lÆng ®Ó gãi tiÒn ë trªn bµn.

63) T«i hót thuèc chØ ®Ó gi¶m c¨ng th¼ng.
64) §Ó tr¶ lêi c©u hái ®ã, chóng ta ph¶i t×m hiÓu sù thËt.
65) C« ®Ó t«i lµm tiÕp cho!

66) NÕu c¸c em cha hiÓu, t«i sÏ gi¶ng l¹i.

67) Nã ®· ®Ñp ngêi l¹i ®Ñp nÕt.
68) C¸m ¬n b¸c. Mêi b¸c l¹i nhµ.
69) Nã kh«ng nh÷ng ®îc ¨n no mµ l¹i cßn ®îc gãi mang vÒ.
70) Sao l¹i thÕ?

71) Nã lµ b¹n mµy.

72) T«i tin lµ Hïng sÏ thµnh c«ng.
73) Anh ®· nãi lµ lµm.
74) H«m nay rÐt ¬i lµ rÐt.
75) ChÞu lµ chÞu thÕ nµo?

8
76) Anh nãi c¸i giäng ®ã víi t«i lµ kh«ng xong ®©u.
77) Lµ thi sÜ nghÜa lµ ru víi giã.
78) T«i ®ang lµ bé quÇn ¸o ®Ó ®i d¹o phè.

79) Xin anh cho t«i nãi tríc.

80) Hä ra ®i tríc lóc r¹ng ®«ng.
81) Anh h·y ra b»ng cæng tríc.
82) Tríc hÕt, t«i xin nãi vÒ §¶ng.
83) Tõ tríc ®Õn nay t«i vÉn mét lßng víi c« Êy.

84) Ngêi víi ngêi lµ b¹n.

85) T«i ®· ra ®Õn cæng mµ mÑ vÉn gäi víi theo.
86) Hä nãi víi nhau nh ngêi dng.
87) §îi em víi!

88) T«i kh«ng tin r»ng anh ta ph¶n béi.

89) V©n r»ng: ChÞ còng nùc cêi.
90) Tuy r»ng «ng Êy nghÌo nhng «ng Êy tèt bông.
91) ¤ng ta tuyªn bè r»ng sÏ kh«ng hîp t¸c víi chóng t«i n÷a.

92) ¡n cho ®· miÖng.

93) NghØ tay, vµo uèng níc ®·.
94) Cha n¨m m¬i ®· kªu giµ.
95) B»ng giê nµy ngµy mai, t«i ®· cã mÆt ë nhµ råi.
96) Nã ®· ®Õn.
97) Anh ta míi ®Õn ®· ®ßi vÒ.
98) §· viÕt tiÓu thuyÕt l¹i cßn lµm th¬.
99) Xa nhµ thÕ mµ ®· n¨m n¨m.
100) Nhµ l¾m kh¸ch qu¸.
101) Anh ta yªu cËu l¾m ®Êy.

9
 Parts of speech of English (10 types)

Notion word Empty word

1 Noun (danh tõ): pen, English, life… Preposition (giíi tõ): from, in,
biÓu thÞ ngêi vµ sù vËt. between… biÓu thÞ quan hÖ gi÷a
danh tõ hoÆc ®¹i tõ víi c¸c tõ kh¸c
trong c©u.

2 Pronoun (®¹i tõ): we, his, all… dïng Article (qu¸n tõ): a, an, the… lµ tõ
®Ó thay thÕ cho danh tõ. x¸c ®Þnh ngêi hoÆc sù vËt mµ danh
tõ chØ.

3 Adjective (tÝnh tõ): great, difficult, Conjunction (liªn tõ): and, because,
honest… dïng ®Ó bæ nghÜa cho if… dïng ®Ó nèi liÒn tõ, côm tõ,
danh tõ mÖnh ®Ò vµ c©u

4 Verb (®éng tõ): write, think, go… Interjection (th¸n tõ): oh, hush,…
biÓu thÞ ®éng t¸c vµ hµnh ®éng. biÓu thÞ t×nh c¶m.

5 Adverb (phã tõ): quickly, often,

very… bæ nghÜa cho ®éng tõ, tÝnh
tõ vµ phã tõ

6 Numeral (sè tõ): four, eighteen,

first… lµ tõ biÓu thÞ bao nhiªu vµ
thø mÊy.

10
 MỘT SỐ TÌNH THÁI NGỮ THƯỜNG XUẤT HIỆN TRONG CÂU

TTN Ví dụ Nghĩa tình thái

Chưa biết Chưa biết chừng mai trời Cảnh báo dè dặt về một sự việc
chừng lạnh.
Là cùng Gạo này 18 nghìn một cân là Phỏng đoán mức giá tối đa.
cùng.
Ít ra Ít ra thì nó cũng phải xin lỗi. Đánh giá một điều gì đó ở mức thấp
nhất (tương tự như ít nhất).
Nghe nói Nghe nói anh ta là người Mỹ. Nói lại lời người khác, không đánh giá
gì thêm.
Nói của đáng Nói của đáng tội, nó không tổ hợp nhằm để thanh minh cho điều ít
tội đến cũng phải. nhiều không hay vừa nói đến ở trên.
Chả lẽ Chả lẽ tôi lại phải quay lại.
Không bằng lòng với một cách xử lý
nào đó.
Hóa ra Hóa ra hắn đã phải nhịn đói. Không ngờ trước sự việc xảy đến.
Sự thật là Sự thật là anh ta không đến. Khẳng định giá trị đúng của một việc.
Đặc biệt là Đặc biệt là mái tóc. Nhấn mạnh điều nổi trội.
Rõ ràng là Rõ ràng là cậu ta sai. Khẳng định một cách chắc chắn.
Nữa là Lớp trưởng còn không học So sánh để khẳng định điều đang diễn
nữa là tao. ra là bình thường.
Cơ mà Tôi là chị nó cơ mà. Nhắc để nhớ tới một sự thật.
Kia mà Anh đã hứa là đến kia mà! Nhắc để trách móc.
Đấy mà Nó là con ông Phúc đấy mà. Nhấn mạnh điều mà có thể người nghe
chưa biết hoặc không ngờ.
Thì thôi Anh không đến thì thôi. Chấp nhận sự thật một cách không thực
sự thoải mái.
Thì phải Nó ngủ quên thì phải. Khẳng định một cách dè dặt.
Thì đã sao Ừ thì hắn là người lật lọng, Khẳng định, thách thức
như vậy thì đã sao?
Thì chớ kể Nó mà bắt được thì chớ kể. Khẳng định với hàm ý đe dọa, cảnh cáo.
Lại còn Nó đã giúp đỡ vô tư lại còn. Người nói cho rằng sự việc là tốt cho
người nghe, có ý trách móc nhẹ nhàng.
Đến thế là Người đâu mà đẹp đến thế là Đánh giá ở mức độ tối đa.
cùng cùng.
Đời thuở nhà Đời thuở nhà ai con lại mắng Ngạc nhiên, hàm ý chê trách về điều trái
ai bố. với lẽ thường.

11
 DẤU HIỆU NHẬN DIỆN CÁC THÀNH PHẦN CÂU
VÀ THÀNH PHẦN BIỆT LẬP

CÁC THÀNH PHẦN DẤU HIỆU NHẬN DIỆN

THÀNH CHỦ NGỮ Thường do danh từ, đại từ nhân xưng đảm nhiệm.
PHẦN Thường đứng trước vị ngữ.
CHÍNH Thường không bắt đầu bằng một quan hệ từ.
VỊ NGỮ Thường do động từ đảm nhiệm.
Thường đứng sau chủ ngữ.
THÀNH ĐỊNH NGỮ Thường đứng sau danh từ.
PHẦN Thường nối với danh từ bằng quan hệ từ của hoặc mà.
PHỤ VD: Đôi mắt cô ấy rất sáng.
CỦA BỔ NGỮ Thường đứng sau vị từ và không ngăn cách với vị từ
TỪ bằng dấy phẩy.
VD: Tôi đã cảm ơn Thượng đế.
THÀNH ĐỀ NGỮ - Có vị trí đặc thù là đứng ở đầu câu.
PHẦN - Ngăn cách với nòng cốt câu bằng dấu phẩy.
PHỤ - Có thể xác định bằng cách thêm từ “về”, “đối với” ở
CỦA
trước và từ “thì” ở sau.

CÂU
- Khi vai nghĩa của đề ngữ trùng với bổ ngữ, có thể
đảo vị trí: Tấm áo ấy, bấy lâu nay, con thường vẫn
mặc. -> Bấy lâu nay, con thường vẫn mặc tấm áo ấy.
TRẠNG - Có khả năng chuyển đổi 3 vị trí trong câu: trước
NGỮ NCC, sau NCC, giữa chủ ngữ và vị ngữ.
- Ngăn cách với nòng cốt câu bằng dấu phẩy.
- Thường bắt đầu bằng một quan hệ từ: trên, dưới,
trong, ngoài, bằng, với, qua, vì, do, bởi, tại…+ danh
từ.
VD. Trong đôi mắt em, anh là tất cả.

12
 VỊ - Có cấu tạo giống vị ngữ: cấu tạo từ động từ, cụm
NGỮ
động từ, tính từ, cụm tính từ.

PHỤ
- Có khả năng kết hợp với chủ ngữ để tạo thành câu
trọn vẹn.
VD: Gặp lại cô ấy, tôi vô cùng lúng túng.
THÀNH HÔ - Thường đứng đầu câu.
PHẦN NGỮ - Có cấu tạo: danh từ + ơi, à, này…; hoặc dạ, bẩm…
BIỆT - Dùng để gọi hoặc đáp.
LẬP VD: Em ơi, mùa xuân đến rồi đó.
TÌNH - Được cấu tạo bằng các quán ngữ tình thái: mới phải,
THÁI
mới chết, là cùng, là may, là phải, thì có, thì phải,thì
thôi, thì chết, thì khổ, hình như, có lẽ, dễ thường, chắc
NGỮ
chắn là, phải cái, phải mỗi tội, té ra, hóa ra, đến vậy,
đến thế, đến thế là cùng, còn gì, kia đấy, nói cho cùng
thì, theo chỗ tôi biết thì, lại còn, nghe đồn là…
VD: Con bé thì xinh, phải mỗi tội hơi gầy.
Hôm ấy, trông chị thật lộng lẫy.
PHỤ - Được tách riêng với các thành phần khác trong câu
CHÚ
bằng các dấu phẩy, dấu gạch ngang hoặc dấu ngoặc
đơn.
NGỮ
- Giải thích cho các từ ngữ có liên quan đến nội dung
câu hoặc làm rõ xuất xứ của câu.
VD: Bà đã dành dụm được 30 ngàn đô la - một số tiền
không nhỏ - và muốn tặng hết số tiền này cho trại mồ
côi.
LIÊN - Thường đứng đầu câu.
NGỮ - Cấu tạo bằng các quan hệ từ (nhưng, rồi, và, nếu…)
hoặc các từ ngữ chuyển tiếp (tóm lại, nhìn chung là,
kết quả là, đầu tiên, trước hết…).
VD: Họ tiếp tục hò hẹn. Rồi chuyện tình của họ cũng
diễn ra như bao chuyện tình đẹp khác.

13
 BÀI TẬP
Ph©n biÖt c©u ®¬n ®Æc biÖt, c©u tØnh lîc vµ c©u sai ng÷ ph¸p:
(1) TiÕng mét thø g× r¬i vì. TiÕng khãc cè k×m cña mÑ vµ tiÕng bó
chãp chÐp cña th»ng cu. (Thuú D¬ng)
(2) MÑ c¸i Na d¹o nµy chiÒu chiÒu hay ®øng bªn hµng rµo chöi vãng
sang nhµ nã. H«m chöi con gµ bíi rau. H«m chöi lîn xæng chuång. Råi chöi vu
v¬… (Thuú D¬ng).
(3) Nh©n lo¹i mçi ngµy ®ang cè bµy biÖn nh÷ng tiÖm t¹p hãa míi. §ãng
thªm nhiÒu kÖ hµng. (TrÞnh C«ng S¬n)
(4) Sao ®Õn bªn cöa sæ. Ng«i nhµ cña mÊy anh em trai cã tiÕng chöi
nhau. TiÕng ®å ®¹c vì. TiÕng la hÐt vµ trÎ con thÐt lªn. (NguyÔn ThÞ Thu
HuÖ)
(5) B¶y giê tèi. Hai chóng t«i, c¬m chiÒu xong, võa ®Þnh th¾ng bé vµo
d¹o ch¬i loanh quanh mÊy phè th× trêi bçng ®æ c¬n ma nh trót. (Vò Träng
Phông)
(6) N¾ng. Mét thø n¾ng nh tõ biÓn d©ng lªn, trµn ®Çy.
Giã. Mét lo¹i giã nãng tõ bªn kia Trêng S¬n trµn xuèng, d÷ déi.
Nãng. C¸i nãng nh löa bèc v©y h·m c¶ bèn phÝa kinh ®«. MÆt trêi nh
mét c¸i vung löa óp xuèng HuÕ. HuÕ ngét ng¹t. (S¬n Tïng - Bóp sen xanh – tr239)
(7) S¸ng ngµy N¨m, th¸ng S¸u, n¨m 1911. S¬ng sím phñ nãc Nhµ Rång.
Dßng s«ng Sµi Gßn cong vßng nh lng ngêi giµ ®· tr¶i qua nhiÒu khóc ®êng
®êi khæ ¶i. (S¬n Tïng - BSX, tr362)
(8) VÒ c¬ b¶n, nghÒ truyÒn h×nh rÊt dÔ khiÕn ngêi ta r¬i vµo vßng ¶o
tëng. ¶o tëng vÒ hµo quang. ¶o tëng vÒ tµi n¨ng. ¶o tëng vÒ søc m¹nh cña
m×nh. (B¸o ANTGCT)
(9) Víi bµi th¬ nµy thËt c« ®äng, sóc tÝch. (B¸o)
(10) T«i thãt ngêi l¹i. Kh«ng ®ñ cam ®¶m kªu thµnh tiÕng. (NM TuÊn).
(11) T«i më cöa nh×n nµng. Mét bãng h×nh gÇy gß, x¸c x¬ vµ yÕu ®uèi.
(12) Anh sÏ vÒ nhµ vµo h«m thø n¨m. H«n em.
(13) Tõ nhµ bªn ®· rén lªn nh÷ng tiÕng nãi, tiÕng cêi hÓ h¶. (Bsx, tr126)
(14) Bªn gèc c©y ®a ®Çu lµng Chïa cã mÊy con bß ®øng ngñ. (Bsx, tr7)
(15) Ba giê chiÒu thø s¸u hÕt viÖc, t«i gië b¸o ra xem. 15 phót hÕt veo
c¶ n¨m tê b¸o nhín. Mét tin, mét sù kiÖn, mét giäng. (Y Ban)

14
 (16) T«i nhÊc ®iÖn tho¹i gäi vÒ cho vî. Xong, söa so¹n ®Õn chç S¬n.
(17) T«i hay cêi nãi lung tung. LiÕc m¾t vµo g¬ng thÊy m¾t m×nh s¸ng
long lanh.
(18) Trong khu vên nä cã mét c©y t¸o qu¶ sai trÜu cµnh.
(19) Ngµy xa cã mét b¸ tíc giµ. ¤ng ta cã mét ngêi con trai duy nhÊt nhng
l¹i ®Çn ®én hÕt chç nãi.
(20) Håi Êy ë trªn nói cã mét chó gµ trèng vµ mét ¶ gµ m¸i.
(21) ThÕ th× lÊy cho t«i vßng hoa treo ë c©y liÔu Êy.
(22) B¸c thuyÒn chµi ¬i, h·y th¶ t«i xuèng níc! T«i sÏ biÕn tóp lÒu cña
b¸c thµnh mét l©u ®µi nguy nga tr¸ng lÖ.
(23) Anh cè h×nh dung ra cuéc sèng cña c« ë ®Êy. Thµnh phè. Nh÷ng d·y
nhµ. §êng phè xe ®i nh m¾c cöi. Trêi xanh.
(24) Do liªn kÕt néi dung vµ liªn kÕt h×nh thøc cã mèi liªn hÖ rÊt chÆt
chÏ.
(25) Mµy muèn l«i th«i g×? C¸i th»ng kh«ng cha kh«ng mÑ nµy.
(26) §iÒn ®i d¹y häc. Chao «i! D¹y lÊy mçi th¸ng cã hai m¬i ®ång.
(27) Gi÷a ao næi lªn mét c¸nh thuyÒn.
(28) Suèt ®ªm ïng oµng tiÕng ph¸o.
(29) Bän b¸n hµng nhèn nh¸o. Ch¹y tø tung.
(30) Thµnh thö chØ cã ba bèn con chã d÷ víi mét th»ng say rîu! ThËt lµ
Çm Ü.
(31) Mét ngêi qua ®êng ®uæi theo nã. Hai ngêi qua ®êng ®uæi theo nã.
Råi ba bèn ngêi, s¸u b¶y ngêi.
(32) Mét chuçi ch¼ng ngon bÇy ra ngay ®Ó hiÕn c¸c «ng bµ «ng v¶i. Nheo
nhÐo.
(33) – Võa thæ h¶? §i vµo nhµ nhÐ?
(34) Khi tiÕng trèng trêng b¸o giê tan häc ®· ®æ.
(35) Trªn c¸nh ®ång lµng em ch¹y däc theo con s«ng Hång.
(36) C¸i sù liªn hÖ gi÷a «ng TrÞnh C«ng S¬n víi t«i ®· kÐo dµi mét thêi
gian qu¸ l©u. Mét sù g¾n bã ®Þnh mÖnh.
(37) C«ng b»ng mµ nãi, dï kh«ng hiÓu g× vÒ ý ®å, bè côc, s¾c mµu,
nghÖ thuËt, ngêi ta vÉn ph¶i thèt lªn r»ng tranh qu¸ ®Ñp. Qu¸ hoµn h¶o vÒ
mÆt g©y c¶m xóc.

15
 (38) Hai h«m sau, ®iÖn tho¹i cña t«i rung lªn, chÝnh lµ c« gäi. §Ó mêi ®¸m cíi.
(39) Håi l©u, Phi Anh ®øng dËy vµo trong, ®em ra trao cho t«i mét bøc
tranh. Khæ nhá: bèn m¬i nh©n s¸u m¬i. Cha kÞp ®ãng khung.

16
 CÂU ĐẶC BIỆT
TT VÍ DỤ PHÂ N LOẠ I TÁ C DỤ NG
1 Chóng t«i h«n nhau. R¹o rùc. Ngät ngµo.
§¾m ®uèi.
2 §oµn ngêi nhèn nh¸o lªn. TiÕng reo.
TiÕng vç tay.
3 Ba gi©y… Bèn gi©y… N¨m gi©y… L©u
qu¸!
4 Ba gi©y… Bèn gi©y… N¨m gi©y… L©u
qu¸!
5 An gµo lªn: S¬n! Em S¬n! S¬n ¬i!
6 Mét câi ®i vÒ (TrÞnh C«ng S¬n)
7 H¸t víi chó ve con (Thanh Tïng)
8 Nh¬ nhíp, h«i h¸m, ngøa ng¸y, bøt røt, bùc
m×nh, chöi tôc, c¹u nh¹u, thë dµi.
9 Tõ xa bçng xuÊt hiÖn mét ®oµn ngêi.
10 Ái chµ! (Nhµ nµy cã mí c¸ ngon, chiÒu, tí
ph¶i xin mét b¸t mÊy ®îc)
11 ChÕt chöa! T«i còng quªn khuÊy ®i mÊt.
12 Mét ®ªm, kho¶ng h¬n 10 giê. (Trêi ma
phïn, giã bÊc).
13 Sau có ®iÖn tho¹i cña anh Êy, trong t«i
cã mét c¶m gi¸c l¹.
14 Buæi tèi cã mét sù cè gi÷a t«i víi chång.
15 Hµng khoai lang.
16 ThËt lµ may!
17 Gi÷a ao næi lªn mét c¸ch thuyÒn.
18 Ngêi ta tu«n ra xem… ThËt ån µo nh chî.

17
 PHÂN LOẠI CÁC SỰ TÌNH

TT Các loại sự Đặc điểm Vị tố tiêu biểu Ví dụ

tình
1 Sự tình hành +động ĐT hành động: chạy, Cá đâu đớp
động + chủ ý học, xây, may… động dưới
chân bèo.
2 Sự tình trạng - động ĐT trạng thái + TT: Cỏ non xanh
thái, tính chất, - chủ ý nhớ, mong, tốt, xấu, tận chân trời.
đặc điểm thông minh, chăm
chỉ…
3 Sự tình quá + động ĐT quá trình: rơi, Lá vàng rơi
trình - chủ ý phai, mưa, nắng… trong khoảnh
khắc mùa thu.
4 Sự tình tư thế - động ĐT tư thế: đứng, nằm, Em đứng bên
+ chủ ý ngồi, quỳ. cầu đợi anh.

5 Sự tình tồn tại - động ĐT tồn tại: có, còn… Trên núi có
- chủ ý một cái hang.

6 Sự tình quan - động ĐT quan hệ: là, làm, Nguyễn Nhạc

hệ - chủ ý của, bằng, do, như, là anh
có… Nguyễn Huệ.

18
 TÓM TẮT CÁC KIỂU QUÁ TRÌNH CỦA M. HALLIDAY

STT KIỂU QUÁ TRÌNH PHẠM TRÙ Ý NGHĨA THAM THỂ VÍ DỤ VỊ TỪ

1 VẬT CHẤT Hành động Hành thể - đích thể Con sư tử vồ người khách du lịch. Vị từ hoạt động, tác
Hành thể đích thể động: chạy, ăn, nhảy,
chặt, may…
2 Hành vi Ứng xử Ứng thể Ông ta mơ về bạn. Chỉ hành vi tâm sinh lý
Ứng thể chu cảnh con người: thở, ho,
cười, mơ, lườm…
3 TINH THẦN Cảm giác Cảm thể - Tôi nhìn thấy một con ma. - nhìn thấy, nghe thấy
(tri giác, tình (nhìn thấy, cảm hiện tượng Tôi không thích nó. - thích, sợ
cảm, tri nhận) thấy, nghĩ) Sự im lặng làm tôi lúng túng. - nghĩ, biết, hiểu.
Cảm thể hiện tượng
4 Phát ngôn Nói năng Phát ngôn thể - đích Cô ta ca ngợi anh ấy. Nói, gọi, lăng mạ, lạm
ngôn thể Tôi gọi một miếng bít tết. dụng, xuyên tạc, nịnh
Phát ngôn thể đích ngôn thể hót, đổ tội, phê bình, ca
ngợi…
5 QUAN HỆ Tồn tại a. Đương thể - thuộc a. Chuột là con vật nhút nhát. Là, đóng vai, đánh vần
a. Định tính tính Đương thể thuộc tính là…
b. Đồng nhất b. Bị đồng nhất thể - b. Người ngồi ở hàng cuối là cô ta.
đồng nhất thể Bị ĐNT ĐNT
6 Hiện hữu Tồn tại Hiện hữu thể Trên tường có một bức tranh. có, tồn tại, giữ, phát
Chu cảnh hiện hữu thể sinh, xảy ra, xuất hiện

19
 PHÂN LOẠI CÂU THEO MỤC ĐÍCH PHÁT NGÔN
CÂU TRẦN THUẬT CÂU NGHI VẤN CÂU CẦU KHIẾN CÂU CẢM THÁN
Môc KÓ, th«ng b¸o Hái, yªu cÇu ngêi nghe tr¶ lêi. Yªu cÇu thùc hiÖn mét néi dung nµo ®ã Béc lé c¶m xóc, t×nh
®Ých Tr×nh bµy nhËn ®Þnh, ®¸nh theo ý muèn, nguyÖn väng hay mÖnh lÖnh c¶m, th¸i ®é cña ngêi
gi¸ cña ngêi nãi cña ngêi nãi. nãi.

H×nh - Ng÷ ®iÖu b×nh thêng, h¹ thÊp - Ng÷ ®iÖu: lªn giäng ë cuèi - Ng÷ ®iÖu: lªn giäng. - DÊu c©u: chÊm than.
thøc ë cuèi c©u. c©u. - DÊu c©u: chÊm than - CÊu t¹o: chøa c¸c t×nh
cÊu - DÊu c©u: dÊu chÊm. - DÊu c©u: dÊu hái chÊm. th¸i tõ: «i chao, «i, « hay,
- CÊu t¹o: 4 kiÓu: (1) vÞ tõ, (2) CÇn, nªn,
t¹o than «i, ói chµ, ¸i, èi…;
- Kh«ng chøa ®ùng nh÷ng dÊu - Cã chøa c¸c ®¹i tõ nghi vÊn, ph¶i + V, (3) H·y, ®õng, chí + V + ®i, th«i,
hiÖu h×nh thøc riªng. phô tõ nghi vÊn. nµo, nhÐ (4) V ng«n hµnh + 2 BN phô tõ: l¾m, qu¸, thËt…

Ph©n - Têng thuËt kh¼ng ®Þnh: Tr¸i - Dïng ®¹i tõ nghi vÊn: ai, g×, - ThÓ hiÖn mÖnh lÖnh hay ®iÒu cÊm: - C©u kh«ng cã cÊu
lo¹i ®Êt quay quanh mÆt trêi. nµo, thÕ nµo, sao, bao nhiªu, CÊm hót thuèc! tróc có ph¸p biÓu thÞ
- Têng thuËt phñ ®Þnh: Anh Êy bao giê, bao l©u, mÊy, ®©u,… - Thóc giôc ngêi nghe hµnh ®éng: Ch¹y néi dung mÖnh ®Ò: èi
sÏ kh«ng ®Õn. - Dïng c¸c t×nh th¸i tõ cuèi c©u: mau ®i! trêi ®Êt ¬i!
µ, , h¶, hë, chø, nhØ, nhÐ. - Bµy tá lêi yªu, lêi mêi, nguyÖn väng: Xin - C©u cã cÊu tróc có
- Dïng phô tõ nghi vÊn: cã… mêi vµo! ph¸p biÓu thÞ néi dung
kh«ng, ®·… cha… mÖnh ®Ò: Oi bøc qu¸!
- Bµy tá lêi khuyªn: Anh nªn th¬ng mÑ!
§au ®ín thay phËn ®µn
- Dïng quan hÖ tõ: hay, hoÆc - ThÓ hiÖn lêi chóc: Chóc anh thi tèt! bµ!

20
 PHÂN BIỆT CỤM TỪ CHỦ VỊ VÀ CỤM DANH TỪ
Trong tiÕng ViÖt, sù kÕt hîp gi÷a danh tõ víi ®éng tõ/ tÝnh tõ cã thÓ t¹o nªn
hai kiÓu quan hÖ ng÷ ph¸p: quan hÖ chñ - vÞ (t¹o nªn côm CV) vµ quan hÖ chÝnh
phô (t¹o nªn côm danh tõ). Cã thÓ ph©n biÖt chóng dùa vµo mét sè tiªu chÝ sau ®©y:
1. VÒ ý nghÜa:
- Côm CV biÓu hiÖn mét sù kiÖn.
- Côm danh tõ chØ biÓu hiÖn sù vËt.
2. VÒ tÝnh chÊt quan hÖ trong côm:
- Côm CV cã tÝnh vÞ ng÷. Thµnh tè V thùc hiÖn chøc n¨ng thÓ hiÖn mét néi
dung nãi vÒ thµnh tè C.
- Côm danh tõ cã tÝnh chÊt phô thuéc. Thµnh tè ®i sau h¹n ®Þnh, miªu t¶ sù
vËt mµ danh tõ ®i tríc biÓu hiÖn.
3. Mét sè dÊu hiÖu nhËn diÖn
3.1. Thµnh tè C cã tÝnh x¸c ®Þnh vÒ nghÜa. V× vËy, khi mét danh tõ riªng
hoÆc mét ®¹i danh tõ ®øng ë vÞ trÝ cña thµnh tè danh tõ th× côm Danh - §éng/
TÝnh trong ®¹i ®a sè trêng hîp lµ côm CV (v× danh tõ riªng vµ ®¹i tõ cã tÝnh x¸c
®Þnh vÒ nghÜa). VD:
- C¸i nhµ anh Hoµng ë nhê cã thÓ gäi lµ réng r·i. (Côm CV)
- Ng«i trêng t«i häc nóp díi rõng cä. (Côm CV)
- Bëi v× lÇn nµy lµ lÇn thø nhÊt h¾n ®îc mét ngêi ®µn bµ cho. (Côm CV)
C¸c tõ anh Hoµng, h¾n, t«i cã tÝnh x¸c ®Þnh vÒ nghÜa nªn chóng lµ C.
3.2. NÕu ngay sau danh tõ cã thÓ thªm vµo ®¹i tõ chØ ®Þnh (Êy, ®ã, nµy) th×
côm tõ ®ang xÐt lµ côm CV. VÝ dô:
- ¤ng tëng r»ng m¸y ®ã sÏ gi¶m ®îc nhiÒu c«ng søc cho nh÷ng ngêi thî dÖt
níc «ng. (Côm CV)
NÕu sau toµn bé côm tõ ®ang xÐt cã thÓ thªm ®¹i tõ chØ ®Þnh th× ®ã lµ
côm chÝnh phô. VÝ dô:
- Hai ngµy sau, chÝnh mét sè c¶nh s¸t ®· gi¶i anh ®i tèi h«m tr íc l¹i quay vÒ
nhµ th¬ng Chî Qu¸n.
- Hai ngµy sau, chÝnh mét sè c¶nh s¸t Êy ®· gi¶i anh ®i tèi h«m tríc l¹i quay
vÒ nhµ th¬ng Chî Qu¸n. (-)

21
 - Hai ngµy sau, chÝnh mét sè c¶nh s¸t ®· gi¶i anh ®i tèi h«m tríc Êy l¹i quay
vÒ nhµ th¬ng Chî Qu¸n. (+)
VËy côm tõ ®ang xÐt lµ côm chÝnh phô.
3.3. NÕu sau danh tõ ®ang xÐt ta cã thÓ thªm quan hÖ tõ mµ th× quan hÖ
gi÷a danh tõ víi phÇn ®»ng sau nã lµ quan hÖ chÝnh phô. VD:
- Nh÷ng con voi vÒ ®Ých tríc tiªn // hu¬ vßi chµo kh¸n gi¶.
Cã thÓ thªm: Nh÷ng con voi mµ vÒ ®Ých tríc tiªn… VËy nh÷ng con voi vÒ
®Ých tríc tiªn lµ côm danh tõ.
3.4. V× côm danh tõ chØ biÓu hiÖn sù vËt cßn côm CV biÓu hiÖn c¶ mét sù
kiÖn nªn khi cÇn, chØ cã côm CV míi cho phÐp danh ho¸ b»ng mét trong c¸c yÕu tè
sù, cuéc, viÖc, ®iÒu, nçi. Cßn côm danh tõ th× kh«ng cÇn danh ho¸ vµ còng kh«ng
thÓ danh ho¸. So s¸nh:
- C¸c em häc giái lµm cho cha mÑ rÊt vui. -> ViÖc c¸c em häc giái lµm cho
cha mÑ rÊt vui. (+) -> C¸c em häc giái lµ côm CV.
- C¸c em häc giái ®Òu ®îc nhµ trêng khen thëng. -> ViÖc c¸c em häc giái
®Òu ®îc nhµ trêng khen thëng. (-) -> C¸c em häc giái lµ côm danh tõ.
3.5. VÒ mÆt chøc n¨ng, côm CV chØ ®¶m nhiÖm chøc n¨ng chñ ng÷, vÞ ng÷
trong ®iÒu kiÖn cña mét sè kiÓu c©u nhÊt ®Þnh, vµ chØ lµm bæ ng÷ cho mét sè
lo¹i ®éng tõ nhÊt ®Þnh (nh÷ng trêng hîp kh¸c th× côm CV xuÊt hiÖn kh¸ tù do, nh cã
thÓ lµm ®Þnh ng÷ cho mäi lo¹i danh tõ). V× vËy, cã thÓ coi c¸c kiÓu c©u hay c¸c
lo¹i ®éng tõ ®ã lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn ph©n bè hay ®iÒu kiÖn sö dông cña côm CV,
vµ dùa vµo ®ã mµ khoanh vïng ®Ó nhËn diÖn côm CV.
(a) Côm CV thêng lµm chñ ng÷ trong hai kiÓu c©u:
+ KiÓu c©u mµ vÞ ng÷ lµ mét ®éng tõ g©y khiÕn: lµm, lµm cho, khiÕn
cho,..:
- Bçng mét bµn tay ®Ëp vµo vai khiÕn h¾n giËt m×nh.
+ KiÓu c©u mµ vÞ ng÷ cã tõ lµ chØ quan hÖ:
- Níc nhµ ®îc ®éc lËp lµ mong íc cña chóng t«i.
(b) Côm CV thêng chØ lµm vÞ ng÷ trong hai trêng hîp:
+ Khi chñ ng÷ cña c©u vµ C cña côm CV cã quan hÖ chØnh thÓ – bé phËn:
- C©y cam nµy qu¶ to vµ ngät l¾m.
+ Trong kiÓu c©u mµ vÞ ng÷ cã tõ lµ chØ quan hÖ gi¶i thÝch:

22
 - C¸ch hîp lý h¬n c¶ lµ anh kh«ng nªn ®Õn ®©y n÷a.
(TÊt nhiªn, sau tõ lµ vÉn cã thÓ lµ côm danh tõ)
(c) Côm CV chØ lµm bæ ng÷ sau ba lo¹i ®éng tõ:
+ Sau c¸c ®éng tõ chØ ý thô ®éng: bÞ, ®îc, ph¶i, chÞu. VD:
- T«i ®îc nhµ trêng khen.
+ Sau c¸c ®éng tõ chØ ho¹t ®éng nhËn thøc, tri gi¸c, c¶m nghÜ, nãi n¨ng:
nghe, thÊy, biÕt, nghÜ, nãi, tin… VD:
- T«i nghe nãi lµ nhµ trêng s¾p t¨ng l¬ng.
- T«i tin r»ng anh Êy sÏ ®Õn.
+ Sau c¸c ®éng tõ g©y khiÕn: lµm, lµm cho, khiÕn, khiÕn cho… VD:
- C©u chuyÖn cña c« s¶n phô khiÕn mÑ v« cïng buån phiÒn.

23
 CÁC PHƯƠNG THỨC LIÊN KẾT CÂU THEO QUAN ĐIỂM CỦA DIỆP QUANG BAN
(V¨n b¶n vµ liªn kÕt trong tiÕng ViÖt, tr147-193)
Phép LK Phép liên kết cụ thể
Phép - ChØ ng«i: Thø cêi gîng kh«ng nãi g×. §ªm h«m Êy, y thøc rÊt khuya.
quy - ChØ ®Þnh: Mét con bå c¸c kªu vang lªn. C¸i con nµy bao giê còng võa bay
chiếu võa kªu cø nh bÞ ai ®uæi ®¸nh.
- So s¸nh: B¹n t«i thÝch mµu ®á. T«i thÝch mµu kh¸c kia.
Phép - ThÕ cho danh tõ: §oµn du lÞch sÏ ®Õn Héi An vµo tra mai. §oµn sÏ ë l¹i ®Êy
thế mét ngµy ®ªm.
- ThÕ cho ®éng tõ, tÝnh tõ: §¸ng lÏ vÊn ®Ò cÇn ph¶i ®îc tr×nh bµy râ
rµng, g·y gän th× anh ®· nãi mét c¸ch óp më, lê mê vµ ch¼ng cã qua c¸i g×
gäi lµ b»ng cí. ChÝnh anh, anh còng tù c¶m thÊy thÕ…
- ThÕ cho mÖnh ®Ò: Níc ta lµ mét níc v¨n hiÕn. Ai còng b¶o thÕ.
Phép - ThÕ cho danh tõ: Quyªn mß th¾t lng Ng¹n lÊy bi ®«ng. C« l¾c nhÑ Ø.
tỉnh - ThÕ cho ®éng tõ, tÝnh tõ: ChÞ chuyÖn trß, gi¶ng gi¶i khuyªn anh ph¶n
lược cung. Cuèi cïng, anh b»ng lßng Ø.
- ThÕ cho mÖnh ®Ò: Mai cã ®oµn kiÓm tra dù giê líp ta ®Êy. / M×nh
®©u cã ®îc biÕt Ø.
Phép - Nguyªn nh©n: Nã thÌm. V× nã ®ãi thùc.
nối - §iÒu kiÖn: Ngñ trä ph¶i hai xu mét tèi. NÕu chÞ kh«ng ¨n c¬m ¨n quµ.
- Môc ®Ých: Ba bèn giê míi b¾t ®Çu, nhng quan b¾t ®Õn huyÖn tõ 12
giê. §Ó ngµi ®iÓm.
- T¬ng ph¶n: San kh«ng c·i. Nhng nÐt mÆt y, nhÊt lµ ®«i m¾t l÷ng lê,
ch¼ng cã vÎ g× t¸n thµnh ý Thø.
- Bæ sung: NguyÔn Tr·i sÏ sèng m·i trong trÝ nhí vµ t×nh c¶m cña ngêi
ViÖt Nam ta. Vµ chóng ta cßn ph¶i lµm cho tªn tuæi vµ sù nghiÖp cña
NguyÔn Tr·i r¹ng rì ra ngoµi bê câi níc ta.
- Thêi gian: Kú lµm viÖc nµy cña chóng ta ®· cã kÕt qu¶ tèt. Kú sau chóng
ta l¹i häp nhau th× chóng ta ph¶i lµm ®îc hai viÖc…
Phép - LÆp tõ ng÷: C«ng viÖc lµm ¨n thêng rÊt khã kh¨n. Muèn thµnh c«ng th×
liên kết ph¶i biÕt kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n gÆp ph¶i.
từ vựng - Dïng tõ ®ång nghÜa, gÇn nghÜa, tr¸i nghÜa: Phô n÷ l¹i cµng cÇn ph¶i
häc. §©y lµ lóc chÞ em ph¶i cè g¾ng ®Ó theo kÞp nam giíi. // Hä tëng Soan
ngñ, cµng trªu tîn. Nhng Soan kh«ng ngñ…
- Phèi hîp tõ ng÷: Cãc chÕt bá nh¸i må c«i. ChÉu ngåi chÉu khãc: Chµng ¬i
lµ chµng.
NỘ I DUNG Ô N TẬ P NGỮ PHÁ P TIẾ NG VIỆ T
24
I. Từ loại
1. Tõ lo¹i lµ g×? Tiªu chuÈn ph©n ®Þnh tõ lo¹i tiÕng ViÖt?
2. §Æc ®iÓm c¬ b¶n cña c¸c tõ lo¹i trong tiÕng ViÖt.
3. HiÖn tîng chuyÓn lo¹i cña tõ.
* Thùc hµnh: X¸c ®Þnh tõ lo¹i cña c¸c tõ trong c©u, trong v¨n b¶n.

II. Cụm từ

1. C¸c quan niÖm vÒ côm tõ. Ba lo¹i côm tõ xÐt theo quan hÖ ng÷ ph¸p.

2. Côm tõ chÝnh phô. CÊu t¹o cña côm danh tõ, côm ®éng tõ, côm tÝnh tõ.

* Thùc hµnh: X¸c ®Þnh c¸c côm tõ trong c©u, ph©n tÝch c¸c thµnh phÇn cÊu t¹o nªn
chóng.

III. Câu

1. Ph©n biÖt c©u víi ph¸t ng«n. §Æc trng c¬ b¶n cña c©u. Ba b×nh diÖn cña c©u:
ng÷ ph¸p, ng÷ nghÜa vµ ng÷ dông.

2. C¸c thµnh phÇn c©u: chñ ng÷, vÞ ng÷, tr¹ng ng÷, ®Ò ng÷, t×nh th¸i ng÷, phô chó
ng÷, liªn ng÷.

3. CÊu t¹o cña c¸c kiÓu c©u: c©u ®¬n, c©u ghÐp, c©u phøc, c©u rót gän, c©u ®Æc
biÖt.

4. NghÜa sù vËt vµ nghÜa t×nh th¸i cña c©u: cÊu tróc nghÜa sù vËt (cÊu tróc vÞ tõ –
tham thÓ); nghÜa t×nh th¸i vµ sù biÓu hiÖn nã trong c©u.
5. Hµnh vi ng«n ng÷ víi c¸c kiÓu c©u ph©n theo môc ®Ých nãi: hµnh vi ng«n ng÷
trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp – c¬ së nhËn diÖn c¸c hµnh vi; mét sè kiÓu c©u theo môc
®Ých nãi.

6. NghÜa hµm Èn vµ c¬ së nhËn diÖn chóng.

* Thùc hµnh:

- Ph©n tÝch cÊu t¹o ng÷ ph¸p cña c©u (x¸c ®Þnh c¸c thµnh phÇn c©u, cÊu t¹o cña
tõng thµnh phÇn, kiÓu c©u theo cÊu t¹o).

- Ph©n tÝch nghÜa sù vËt (cÊu tróc vÞ tõ – tham thÓ) vµ nghÜa t×nh th¸i cña c©u.

- X¸c ®Þnh hµnh vi ng«n ng÷ trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp, chØ ra c¸c dÊu hiÖu nhËn diÖn
chóng.

- X¸c ®Þnh nghÜa hµm Èn cña c©u – ph¸t ng«n.

25
IV. Ngữ pháp văn bản

1. C¸c ph¬ng thøc liªn kÕt: lÆp, thÕ, liªn tëng, ®èi, nèi, tuyÕn tÝnh, tØnh lîc.

2. Liªn kÕt néi dung: liªn kÕt chñ ®Ò vµ liªn kÕt l«gic.

3. §o¹n v¨n.

* Thùc hµnh:

- Ph©n tÝch liªn kÕt h×nh thøc vµ liªn kÕt néi dung cña c¸c ph¸t ng«n trong v¨n b¶n.

- Ch÷a c©u sai vÒ liªn kÕt.

PHẦ N THỰ C HÀ NH
Bµi 1: Ph©n tÝch cÊu t¹o ng÷ ph¸p cña c¸c c©u sau:
1. Nhµ ë vïng nµy lµm b»ng gç xoan.
2. Sù chµo ®êi cña nã ®· më ra cho chÞ mét ®Þa ngôc tèi t¨m ®Õn nghÑt thë.
3. Tre gi÷ lµng, gi÷ níc, gi÷ m¸i nhµ tranh, gi÷ ®ång lóa chÝn.
4. Chång T©n ë Thanh Ho¸ ra, ®em cho bän trÎ con bao nhiªu nem chua.
5. Ngêi ®i s¨n thÊy mét con vîn l«ng x¸m ®ang ngåi «m con trªn t¶ng ®¸.
6. Bçng vîn mÑ nhÑ nhµng ®Æt con xuèng, v¬ véi n¾m bïi nhïi gèi lªn ®Çu
con, råi nã h¸i c¸i l¸ to, v¾t s÷a vµo vµ ®Æt lªn miÖng con.
7. Sau ®ã, vîn mÑ nghiÕn r¨ng, giËt ph¾t mòi tªn ra, hÐt lªn mét tiÕng thËt
to råi ng· xuèng.
8. Lóc ®i ngang qua bµn Thanh, chît thÊy quyÓn sæ ®Ó trªn bµn, TuÊn tß
mß, toan cÇm lªn xem.
9. Sù th«ng th¸i, tÝnh bao dung, sù tõng tr¶i, tÝnh khiªm nhêng ®· t¹o nªn mét
TrÞnh C«ng S¬n víi phong c¸ch cña mét nhµ hiÒn triÕt khæ h¹nh, mét
nh©n c¸ch ®éc ®¸o.
10. Lóc lµm c¸i viÖc tØ mÈn trªn ®¸ Êy, «ng kh«ng thÓ ngê r»ng cã ngµy bµi
h¸t cña «ng trë thµnh Quèc ca.
11. Nh÷ng ®¸m m©y tr¾ng nhá sµ xuèng cöa kÝnh « t« t¹o nªn c¶m gi¸c bång
bÒnh huyÒn ¶o.
12. Tho¾t c¸i, tr¾ng long lanh mét c¬n ma tuyÕt trªn nh÷ng cµnh ®µo, lª,
mËn.

26
13. Thêi gian cø tr«i lµm nçi xóc ®éng trong mçi tr¸i tim phÇn nµo l¾ng l¹i,
nhng nã còng gióp ta c¶m nhËn ®îc s©u s¾c h¬n r»ng sù ra ®i cña nh¹c sÜ
lµ mét mÊt m¸t lín.
14. Vµo nh÷ng ngµy n¾ng ®Ñp, chóng em thêng rñ nhau b¾t s©u, nhæ cá vµ
tíi níc cho c©y trong vên trêng.
15. Trêi bçng nhiªn tèi sÇm l¹i, sÊm chíp Çm Çm, giã rÝt tõng c¬n vµ ma nh
trót níc.
16. Vµo cuéc thi, rïa ra søc ch¹y, nã r¹p m×nh ®Ó ch¹y nhanh h¬n.
17. Trong khi ®ã, Thá ta nhën nh¬ ®uæi bím, h¸i hoa.
18. Ng¾m nÐt mÆt nhît nh¹t cña ngêi ®µn bµ yªu dÊu, trong «ng trµo lªn nçi
th¬ng c¶m xãt xa.
19. Nhng vî t«i vÒ, b¶o t«i kh«ng cã quyÒn ®uæi ch¸u bµ Êy.
20. T«i ®ang nãi dë c¸i ®Ën suèt ngµy bè mÑ t«i ph¶i tiÕp nh÷ng ngêi mai
mèi.
21. MÑ t«i phÊn chÊn, mÆt mµy në nang, ®«i m¾t s¸ng rùc h¬n.
22. NhiÒu ngêi khen bè mÑ t«i cã t©m, cã ®¹o, ¨n ë ®Çy ®Æn víi d©n lµng.
23. C¸c lo¹i c«ng an, trËt tù, l·nh ®¹o khu phè, hä ®Òu qua mÆt tÊt.
24. ChÝnh quyÒn bang Bararia ë miÒn Nam níc §øc ®· quyÕt ®Þnh cÊm sö
dông ®iÖn tho¹i di ®éng trong trêng häc.
25. GÇn 20 tê b¸o trong vµ ngoµi níc, b»ng nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau, ®·
nång nhiÖt chµo mõng sù ra ®êi cña cuèn s¸ch, coi nã nh mét sù kiÖn v¨n
häc ®éc ®¸o.
26. Nh÷ng nh©n tè Êy tÊt nhiªn rÊt dÔ khiÕn c« g¸i vµ c¶ ngêi ®äc nhËn ra
Èn ý tÕ nhÞ cña chµng trai.
27. §o¹n v¨n nµy lËp luËn kh«ng râ rµng.
28. §¶ng Céng s¶n §«ng D¬ng ®îc thµnh lËp ®· ®¸nh dÊu mét bíc ngoÆt
träng ®¹i cña lÞch sö d©n téc.
29. ChÞ DËu còng níc m¾t ch¶y qua gß m¸ rßng rßng.
30. Anh cÇn bao nhiªu giÊy th× anh lÊy bÊy nhiªu.
31. Nh·n võa cã cïi, trÎ con ®· vÆt s¹ch.
32. Em trao c¶ cho anh mét tr¸i tim nång ch¸y.
33. Cßn chÞ, chÞ c«ng t¸c ë ®©y µ?
27
 34. GhÐp c©y còng nh nu«i chim, anh vÉn thÝch vµ vèn biÕt tõ nhá.
35. A Phñ, mµy ®¸nh con quan lµng, ®¸ng lÏ lµng xö mµy téi chÕt, nhng lµng
tha cho mµy ®îc sèng mµ nép v¹. C¶ tiÒn ph¹t, tiÒn thuèc, tiÒn lîn, mµy
ph¶i chÞu mét tr¨m b¹c tr¾ng.
36. TiÕng níc xèi µo µo.
37. Phßng t«i 405, cÇn g× th× gäi.
38. Héi th¶o ®· nhËn ®îc sù hëng øng nhiÖt t×nh cña ®«ng ®¶o c¸c nhµ khoa
häc, c¸c nhµ v¨n, c¸c gi¸o s vµ CBGD ë nhiÒu trêng ®¹i häc.
39. MÆc dï thêi gian th«ng b¸o vµ chuÈn bÞ cho héi th¶o kh«ng dµi nhng ban
tæ chøc ®· nhËn ®îc trªn 70 b¸o c¸o vµ tham luËn.
40. Sau bao n¨m d¹n dµy víi vïng ®Êt hïng vÜ vµ hoang d· nµy, nhµ ®Þa chÊt
häc kh«ng thÓ ngê r»ng sè phËn cña «ng s¾p chÊm døt mét c¸ch tµn b¹o vµ
nghiÖt ng·.
41. C¸nh cöa m¸y bay më ra, hai tªn lÝnh bíc xuèng.
42. NgËm chiÕc kÑo vµo måm, nã ngÈng mÆt lªn cêi víi ngêi ®µn «ng.
43. Cã kÎ nãi tõ khi c¸c thi sÜ ca ngîi c¶nh nói non hoa cá, nói non hoa cá tr«ng
míi ®Ñp, tõ khi cã kÎ lÊy tiÕng chim kªu, tiÕng suèi ch¶y lµm ®Ò ng©m
vÞnh, tiÕng chim, tiÕng suèi nghe míi hay.
44. Tªn cuèn phim t«i ®Þnh xem ®· bÞ xua ®uæi khái ®Çu ãc t«i.
45. ¤ng ta ®· biÕn c¸i nhÏ ra lµ mét sù kinh doanh ph¸t ®¹t thµnh mét th¶m
ho¹.
Bµi 2: Trong c¸c c©u sau ®©y, c©u nµo lµ c©u ®¬n ®Æc biÖt, c©u nµo lµ c©u
tØnh lîc?
1. (Em häc ch¨m chØ). ë nhµ còng ch¼ng mÊy khi bu«ng quyÓn s¸ch khái
tay. Cßn l«i kÐo t«i vµo nh÷ng cuéc ®èi tho¹i.
2. (Hµng ngµy ®i lµm vÒ, cã chuyÖn g× em ®Òu kÓ víi t«i). §Ó cïng chia sÎ
niÒm vui nçi buån cña nhau.
3. (Em biÕt gi÷ em). Lµ gi÷ cho t«i.
4. (B¹n bÌ bµy ®îc viÖc g×, t«i ®Òu lµm). §Èy xe. Bèc v¸c. Quai bóa. Chµo
hµng. Bá mèi.
5. (Anh ta chõng trªn ba m¬i tuæi). Cao to. R©u quai nãn. DÔ nÆng gÊp hai
t«i, gÊp ba em.

28
 6. (T«i nghÌo). Kh«ng cã quÇn ¸o ®Ñp. Kh«ng cã xe g¾n m¸y. Cöa nhµ còng
kh«ng.
7. (C« Êy lµ ngêi yªu cò cña t«i). Ngêi yªu ®Çu tiªn.
8. ë lµng ch¸u kh«ng cã ai ph¶i sèng mét m×nh c¶.
9. - Ch¸u ®i ra bu ®iÖn víi chó ®îc kh«ng?
- §Ó ch¸u ®Æt em vµo giêng ®· nhÐ!
Bµi 3: X¸c ®Þnh côm C-V vµ côm danh tõ:
1. Nã kh«ng thÝch c¶ quÇn ¸o mÑ nã mua vÒ.
2. Buæi chiÒu rçi viÖc, T©n thêng ngåi tríc c¸i cöa sæ nh×n ra s«ng tØa l«ng
mµy.
3. Ng«i trêng t«i häc nóp díi rõng cä.
4. §· qua råi c¸i thêi bän ®Õ quèc lµm ma lµm giã.
5. Chµng x¹ thñ mÆc ¸o xanh b¾n con chim ®ang mæ con s©u bß trªn cµnh
c©y.
6. T«i yªu c« bÐ vÉn cßn ®ang ®i häc.
7. Bçng mét bµn tay ®Ëp vµo vai khiÕn h¾n giËt m×nh.
8. Con voi bÞ ®au ch©n ®ang uèng níc.
Bµi 4: ChØ ra lçi sai vÒ liªn kÕt vµ söa:
1. C¶ líp h«m nay viÕt bµi rÊt ®Ñp. Nhng cã b¹n Thïy D¬ng viÕt ®Ñp nhÊt.
2. Víi bé r¨ng khoÎ cøng, loµi nhÖn nµy cã thÓ c¾n thñng c¶ giÇy da. Mäi
biÖn ph¸p chèng l¹i nã vÉn cha cã kÕt qu¶ v× chóng sèng s©u díi mÆt
®Êt. HiÖn nay, ngêi ta ®ang thö t×m c¸ch b¾t chóng ®Ó ®iÒu trÞ cho
nh÷ng ngêi bÞ nã c¾n.
3. ChÞ DËu rÊt cÇn cï, chÞu khã. Tuy nhiªn, chÞ còng rÊt yªu chång, th¬ng con.
4. Anh ta lµ mét ngêi tËn t©m. Anh lµm viÖc g× còng bá dë gi÷a chõng.
5. Tëng r»ng hai c« g¸i xinh ®Ñp Êy sÏ ®îc hëng mét cuéc sèng Êm no h¹nh
phóc. Hä ®Òu bÞ ®¹i diÖn cña chÕ ®é phong kiÕn ®Èy xuèng mét vòng
bïn nh¬.
6. NguyÔn Du còng ®ang nøc në cho sè phËn nh÷ng con ngêi hµnh khÊt. Th-
¬ng cho ngêi mÑ khèn cïng, bµ chØ biÕt khãc, khãc cho dÞu bít nçi ®au.
7. C¸c t¸c phÈm cña NguyÔn Du ®· chøng tá «ng cã mét tµi n¨ng x©y dùng
nh©n vËt tµi t×nh trªn c¬ së cña sù ph©n tÝch t©m lý s¾c s¶o. Nã ®îc
xuÊt ph¸t tõ mét tr¸i tim lín.

29
 8. T¹i trô së, ®ång chÝ Bé trëng ®· gÆp gì mét sè bµ con ®Ó trao ®æi ý
kiÕn vÒ nh÷ng chÝnh s¸ch míi cña chÝnh phñ. Mçi lóc bµ con kÐo ®Õn
héi trêng mét ®«ng.
9. Khuya råi mµ nã vÉn lµm ån. §ªm nµo nã còng h¸t nh vËy.
10. S«ng Terera b¾t ngån tõ d·y Himalaya. ChiÒu dµi cña s«ng kho¶ng 2900
km, cã 5 chi lu ch¶y qua vïng Hora. V× vËy, theo ng«n ng÷ ®Þa ph¬ng,
Hora cã nghÜa lµ n¨m s«ng.
Bµi 5: Trong ba ®o¹n v¨n díi ®©y, ®o¹n nµo cã liªn kÕt chÆt chÏ h¬n, t¹i sao? H·y
s¾p xÕp chóng theo thø tù ®é liªn kÕt gi¶m dÇn:
(a) Chî häp ®· tha thít dÇn. Ngêi ta chen nhau, ®Èy nhau, c¶n nhau.
(b) Chî häp mçi lóc mét ®«ng. Ngêi ta chen nhau, ®Èy nhau, c¶n nhau.
(c) Ngêi ta chen nhau, ®Èy nhau, c¶n nhau. Chî häp mçi lóc mét ®«ng.
Bµi 6: V¨n b¶n díi ®©y m¾c nh÷ng lçi sai nµo? H·y söa l¹i cho ®óng.
T¹i sao hæ l¹i ngñ ngµy?
Hæ lµ loµi thó d÷ ¨n thÞt. Chóng sèng ë rõng s©u. Trong rõng, c¸c con thó nhá
Ýt khi ®i l¹i vµo ban ngµy mµ thêng kiÕm ¨n vµo ban ®ªm. Ngñ ngµy vµ thøc ®ªm
lµ thãi quen cña hæ, ngay c¶ khi nã ®îc göi vÒ vên b¸ch thó.
Bµi 7: S¾p xÕp c¸c c©u sau ®©y thµnh mét ®o¹n v¨n hoµn chØnh. Nãi râ c¨n cø
s¾p xÕp:
1. V× thÕ nh©n d©n ta nhµ nµo còng nu«i d¨m mêi con.
2. Cã nh÷ng hîp t¸c x· nu«i hµng ngh×n con.
3. Gµ vÞt lµ nh÷ng vËt nu«i nhanh lín.
4. Cã nh÷ng nhµ nu«i hµng tr¨m con.
Bµi 8: §o¹n v¨n sau ®©y m¾c lçi liªn kÕt l«gÝc. H·y chØ ra vµ söa l¹i cho
®óng.
§oµn thuyÒn ®¸nh c¸ ra kh¬i trong c¶nh mµn ®ªm bu«ng xuèng. Sãng biÓn
cµi then, ®ªm sËp cöa, vò trô ®i vµo yªn tÜnh, v¾ng lÆng. Bèn bÒ kh«ng cßn mét
tiÕng ®éng. L¸ cê nhá trªn ®Ønh cét buåm bay phÇn phËt tríc giã. Nh÷ng ®êng chØ
viÒn ãng ¸nh nh s¸ng rùc trong ®ªm. TiÕng sãng vç vµo th©n thuyÒn r× rÇm nghe
nh b¶n nh¹c v« tËn cña biÓn c¶ ng©n nga mu«n lêi t©m sù. Nh÷ng khu«n mÆt r¸m
n¾ng, nh÷ng c¸nh tay g©n guèc, b¾p thÞt næi cuån cuén khÈn tr¬ng chuÈn bÞ nhæ
neo lªn ®êng.
Bµi 9
Ph©n tÝch tÝnh liªn kÕt cña c¸c c©u trong ®o¹n v¨n sau:

30
 (1) Trong ¸nh tr¨ng su«ng, giã bÊc trµn xuèng thung lòng. (2) Nh÷ng khu rõng
µo µo nh sãng biÓn. (3) Nh÷ng rÆng trÈu trót l¸ tíi tÊp. (4) MÊy chiÕc l¸ bµng cuèi
cïng qu¹t lªn qu¹t xuèng rèi lo¹n trªn cµnh.
(NguyÔn §×nh Thi – Xung kÝch)

31
 ĐỀ THI HẾ T HỌ C PHẦ N NGỮ PHÁ P TIẾ NG VIỆ T
Dµnh cho K59 V¨n

Thêi gian: 120 phót. Kh«ng ®îc sö dông tµi liÖu

C©u 1 (2 ®iÓm): §Ó ph©n ®Þnh tõ lo¹i tiÕng ViÖt, ngêi ta thêng dùa vµo c¸c
tiªu chÝ nµo? H·y ph©n tÝch c¸c tiªu chÝ ®ã.
C©u 2 (8 ®iÓm): §äc truyÖn tiÕu l©m sau:
VẮT CỔ CHÀY RA NƯỚC
Mét h«m, chñ nhµ b¶o anh ®Çy tí vÒ quª cã viÖc. (2)Ngêi ®Çy tí xin mÊy
(1)

®ång tiÒn ®Ó uèng níc däc ®êng. (3)Chñ nhµ ngÉm nghÜ mét lóc råi nãi:
- Th»ng nµy ngèc thËt, hai bªn ®êng thiÕu g× ao hå.
(4) (5)
Kh¸t th× xuèng ®ã
mµ uèng, t×m vµo qu¸n x¸ cho nã phiÒn phøc.
- (6)
Tha «ng, ®é nµy trêi ®ang h¹n, ao hå ruéng n¬ng c¹n kh« hÕt c¶.
- (7)
ThÕ th× tao cho mµy mîn c¸i nµy.
Nãi råi, ®a cho anh ®Çy tí c¸i khè t¶i.
(8) (9)
Ngêi nµy cha hiÓu ra sao th× chñ
nhµ gi¶i thÝch lu«n cho biÕt ý tø:
- (10)
VËn nã vµo ngêi, khi kh¸t, vÆn ra mµ uèng.
(11)
Ngêi ®µy tí liÒn tha:
- D¹, trêi nãng thÕ nµy, vËn khè t¶i ngèt l¾m!
(12) (13)
Hay lµ «ng cho t«i mîn
c¸i chµy gi· cua?
- (14)
§Ó mµy lµm g× chø?
- (15)
V¾t cæ chµy ra níc ¹.
(TiÕu l©m ViÖt Nam)
Anh (chÞ) h·y:
(a) Ph©n tÝch cÊu t¹o ng÷ ph¸p (x¸c ®Þnh c¸c thµnh phÇn c©u, cÊu t¹o cña
tõng thµnh phÇn, kiÓu c©u theo cÊu t¹o) cña c©u 9 vµ c©u 10. (2,5 ®iÓm)
(b) Ph©n tÝch cÊu tróc vÞ tõ - tham thÓ (cÊu tróc nghÜa miªu t¶) cña c©u 7.
(1®)
(c) Ph©n tÝch nghÜa têng minh vµ hµm Èn cña c¸c ph¸t ng«n 6,15. (2,5
®iÓm)
(d) H·y chøng minh r»ng v¨n b¶n trªn cã sù liªn kÕt chÆt chÏ vÒ chñ ®Ò.
(2®iÓm)

32
 ĐỀ THI KẾT THÚC HỌC PHẦN
NGỮ PHÁP VÀ NGỮ PHÁP VĂN BẢN TIẾNG VIỆT
Dành cho: K63 Ngữ văn. Thời gian: 120 phút
(Không sử dụng tài liệu)
Câu 1 (2 điểm) So sánh động từ và tính từ tiếng Việt. Theo anh (chị), các từ
yêu, ghét, buồn, vui nên xếp vào nhóm động từ hay tính từ?
Câu 2. (6 điểm) Cho văn bản sau:
RÚT KINH NGHIỆM
(1)
Một thanh niên đến thăm gia đình bạn gái.
- (2)Dạ thưa bác, cháu vừa đi công tác về, có chút quà nhỏ biếu gia đình.
- (3)Anh cứ vẽ! - (4)Bố nàng cười.
- (5)Dạ, cháu cũng từng là họa sĩ đấy ạ. - (6)Chàng được dịp giới thiệu.
- (7)Họa sĩ mà vẽ ít thế này thôi ư? (8)Lần sau nhớ rút kinh nghiệm nhé!
(Truyện cười Việt Nam)
Anh (chị) hãy:
(a) Phân tích cấu tạo ngữ pháp và cho biết kiểu câu (theo cấu tạo) của các
câu 2 và 8 (2 điểm).
(b) Phân tích cấu trúc nghĩa miêu tả và nghĩa tình thái của câu 5 (2đ)
(c) Phân tích nghĩa tường minh và hàm ẩn của các phát ngôn 2,3,5,7,8. (2
điểm)
Câu 3 (2 điểm). Phân tích tính liên kết của đoạn trích sau:
“Hội họa và âm nhạc là hai người bạn đồng hành trong nghệ thuật. Mỗi người
tự là tiếng nói của mình đồng thời cũng là tiếng nói của người kia. Trong âm thanh có
màu sắc và ngược lại, trong màu sắc có âm thanh. Khi bạn đứng trước một bức tranh
hoặc nhiều bức tranh, trong yên lặng, bạn sẽ nghe từ những khối màu, từ những
đường nét vang lên một thứ âm thanh mơ hồ nào đó. Và nếu bạn là nhạc sĩ, có thể ghi
chép lại hoặc cùng hợp tấu với những âm thanh kia. Và cũng tương tự như thế, khi bạn
nghe bản nhạc ấy, khối lượng âm thanh kia bỗng nhiên mở ra cho bạn một không gian
đầy màu sắc, lung linh, óng ả…”
(Trịnh Công Sơn – Tôi là ai, là ai… tr169)

33