Analiza słowotwórcza

1. Znajdujemy wyraz podstawowy.

2. Konstruujemy definicję słowotwórczą (w której musi być użyty wyraz podstawowy).
3. Co jest tematem słowotwórczym? Ustalamy, czy temat słowotwórczy wyrazu
pochodnego jest równy tematowi fleksyjnemu wyrazu podstawowego. Przeważnie jest
równy, ale bywają szczególne przypadki, np. może wystąpić ucięcie tematu.
Jeśli analizowany przez nas wyraz pochodzi od czasownika, mamy cały szereg
możliwości (zob. na ten temat skrypt Grzegorczykowej, s. 16-18). Najczęstszy przypadek
to temat słowotwórczy równy tematowi czasownika z pominięciem sufiksu tematycznego).
Jeśli natomiast sufiks tematyczny jest zachowany, to piszemy, na temacie którego czasu
oparty jest temat słowotwórczy. Może on być także oparty na temacie imiesłowu itd.
Dla złożeń temat sł. jest równy dwóm tematom fleksyjnym, a dla pochodnych od wyrażeń
przyimkowych temat sł. jest równy przyimkowi i tematowi fleksyjnemu rzeczownika.
4. Co jest formantem? Z jakich elementów się składa?
Sprawdzamy (w kolejności takiej, a nie innej - taka jest hierarchia ważności):
-afiks?
-paradygmat?
-alternacja?
czyli jaka to derywacja ze względu na typ formantu? Tu wymieniamy tylko
najważniejszy element, np. derywacja afiksalna, mimo że elementem formantu jest też
paradygmat.
5. Jaka to derywacja ze względu na funkcję formantu? (mutacja, modyfikacja,
transpozycja?)
6. Kategoria i typ słowotwórczy, (skrypt Grzegorczykowej, s.30), np. nazwa wykonawcy
czynności z sufiksem -až, nazwa miejsca z suf. –alń(a), nazwa abstrakcyjnej czynności z
formantem paradygmatycznym, zdrobnienie z formantem alternacyjnym (znowu bierzemy
pod uwagę tylko najważniejszy element formantu.)

Przykład analizy

Wyraz pochodny: pšyśad (Uwaga! Stosujemy zapis morfonolog., czyli bierzemy pod
uwagę wariant główny – dlatego na końcu jest /d/ a nie /t/)
1. Wyraz podstawowy: pšyśadać
2. Definicja słowotwórcza: to, że się przysiada
3. Temat słowotwórczy:
Porównujemy tematy podstawowe czasownika przysiadać:
pšyśadai̯ -ǫ
pšyśada-u̯y
Jak widać, w tym wypadku nie jest istotne, jakiego czasu to temat. Można więc ogólnie
powiedzieć, że temat słowotwórczy jest równy tematowi czasownika z pominięciem
sufiksu tematycznego (-ai̯ - lub –a-). (Pominięcie suf. tem. jest dość typowe dla
pochodnych od czasowników. Uwaga! Pominięcie nie jest tym samym, co ucięcie!).
4. Formant: (brak afiksu, zmiana paradygmatu z czasownikowego na rzeczownikowy
męski, brak alternacji)
Zatem ze względu na budowę formantu jest to derywacja paradygmatyczna.
5. Rodzaj derywacji ze względu na funkcję formantu: transpozycja
6. Kategoria słowotwórcza: nazwy czynności
Typ słowotwórczy: nazwy czynności z formantem paradygmatycznym.