ΕΝΟΤΗΤΑ 7 - ΠΑΡΑΓΩΓΑ ΕΠΙΘΕΤΑ

Επίθετα παράγονται από ουσιαστικά, επίθετα, επιρρήματα, και ρήματα με

συγκεκριμένες παραγωγικές καταλήξεις. (Οι παραγωγικές καταλήξεις στους
πίνακες που ακολουθούν δίνονται ενδεικτικά).

α. Επίθετα που παράγονται από ουσιαστικά

Ουσιαστικά Παραγωγική Παράγωγο επίθετο

κατάληξη
Πείσμα -άρης Πεισματάρης
Γκρίνια -ιάρης Γκρινιάρης
Μέση -άτος Μεσάτος
Μανία -ιακός Μανιακός
Καλοκαίρι -(ι)άτικος Καλοκαιρινός
Πηγή -αίος Πηγαίος
Σίδερο -ένιος Σιδερένιος
Τρόμος -ερός Τρομερός
Αστείο -είος Αστείος
Κύκλωπας -ειος Κυκλώπειος
Αφάνεια -ής Αφανής
Άκρη -ιανός Ακριανός
Μαλλί -ινός Μάλλινος
Τέλος -ικός Τελικός
Γέρος -ικος Γέρικος
Ανάπτυξη -ιακός Αναπτυξιακός
Δευτέρα -ιάτικος Δευτεριάτικος
Φίδι -ίσιος Φιδίσιος
Παρέα -ίστικος Παρεΐστικος
Θάλασσα -ιος Θαλάσσιος
Πείνα -λέος Πειναλέος
Απάτη -λος Απατηλός
Καμάρι -ωτός Καμαρωτός

β. Επίθετα που παράγονται από επίθετα

Αρχικό Παραγωγική Παραγόμενο επίθετο

επίθετο κατάληξη
Κόκκινος -ωπός Κοκκινωπός
Φαρδύς -ουλός Φαρδουλός
Μαύρος -ιδερός Μαυριδερός
Μικρός -ούλης Μικρούλης
Κουτός -ούτσικος Κουτούτσικος

γ. Επίθετα που παράγονται από επιρρήματα

 Επίρρημα Παραγωγική Παραγόμενο επίθετο
κατάληξη
Κοντά -ινός Κοντινός
Αύριο -ιανός Αυριανός

δ. Επίθετα που παράγονται από ρήματα

Ρήμα Παραγωγική Παραγόμενο επίθετο

κατάληξη
Γράφω -ικός Γραφικός
Θλίβω -ερός Θλιβερός
Αγγέλλω -τήριος Αγγελτήριος
Δικάζω -(σ)ιμος Δικάσιμος
Ανταλλάσσ -ξιμος Ανταλλάξιμος
ω -ψιμος Ανατρέψιμος
Ανατρέπω -τός* Ποθητός
Ποθώ -τέος** Κατακριτέος
Κατακρίνω -(η)τός Χτυπητός
Χτυπώ -(ω)τός Καμαρωτός
Καμαρώνω

* Τα επίθετα σε –τός σημαίνουν αυτό που μπορεί/είναι δυνατό να γίνει

** Τα επίθετα σε –τέος σημαίνουν αυτόν που πρέπει να γίνει

ΑΣΚΗΣΕΙΣ

1. Να συμπληρώσετε τις παρακάτω προτάσεις με τα επίθετα που παράγονται από

τα ρήματα που σας δίνονται στην παρένθεση:

α. Τέτοιες ενέργειες είναι ........................................ (καταδικάζω)

β. Στην περιοχή αυτή τα εδάφη είναι ..................................(καλλιεργώ)
γ. Ο Πρόεδρος της χώρας έχει λάβει δεκάδες ....................................... (συγχαίρω)
τηλεγραφήματα από ηγέτες άλλων χωρών
δ. «Ο ....................... (θαυμάζω) καινούριος κόσμος» είναι ένα εξαιρετικό βιβλίο.
ε. Η συμπεριφορά του είναι .................................... (κατακρίνω).
στ. Περπατάει πάντα ...................................... (καμαρώνω)
ζ. Της έκανε δώρο μια υπέροχη ................................ (πλέκω) μπλούζα.
η. Καλλιεργεί κυρίως .................................... (καλλωπίζω) φυτά.
θ. Οι άνεμοι αύριο θα είναι ισχυροί και θα πνέουν σε ........................................
(μεταβάλλω) διευθύνσεις.
ι. Έχει ζεστό και ................................... (αστράφτω) χαμόγελο.
ια. Μου απευθύνθηκε με πολύ .................................... (μειώνω) χαρακτηρισμούς.
ιβ. Η απόφαση του δικαστηρίου ήταν ................................... (εκτελώ).
2. Να συμπληρώσετε τις παρακάτω προτάσεις με τα επίθετα που παράγονται από
άλλα επίθετα, τα οποία σας δίνονται στην παρένθεση:

α. Νομίζω ότι κάπου έχω ξαναδεί αυτό τον ψηλό, ................................. (μαύρος) κύριο
που στέκεται μόνος του στη γωνία.
β. Είναι ένα πανέξυπνο και .................................. (όμορφος) παιδί.
γ. Αυτά τα χόρτα είναι ............................... (πικρός).
δ. Μας σέρβιραν το φαγητό σε ............................. (βαθύς) πιάτα
ε. Φορούσε ένα .............................. (πράσινο) φόρεμα με κίτρινα λουλούδια.
στ. Είναι τόσο ..................................... (αγαθός), που όλοι τον κοροϊδεύουν.
ζ. Είχε καστανά μαλλιά με .............................. (ξανθός) ανταύγειες.

3. Να σχηματίσετε παράγωγα επίθετα από τα παρακάτω ουσιαστικά. (Σε μερικές

περιπτώσεις μπορεί να παράγονται περισσότερα από ένα επίθετα).

Ουσιαστικό Παραγόμεν Ουσιαστικό Παραγόμενο

ο επίθετο
επίθετο
Στάδιο ......................... Πρωί .........................
Θεός ......................... Παράπονο .........................
Μήνας ......................... Τμήμα .........................
Τριαντάφυλλο ......................... Λύπη .........................
Γυναίκα ......................... Κάμπος .........................
Ψεύτης ......................... Μοίρα .........................
Μετάξι ......................... Στάχτη .........................
Στοιχείο ......................... Μητέρα ..........................
αφρός ......................... Λάστιχο ..........................

4. Στο παρακάτω κείμενο να βρείτε τέσσερα επίθετα παράγωγα από ουσιαστικά και
να σημειώσετε τα ουσιαστικά από τα οποία παράγονται:

«Το υδροπλάνο, αφού γλίστρησε στα φαληρικά νερά ίσαμε την Καστέλα, ανυψώθηκε
ανάλαφρα και πήρε τη διεύθυνση του Σουνίου.
Ήταν 9.03΄ το πρωί. Πέντε λεπτά αργότερα περνούσαμε πάνω από τα πευκόφυτα
βράχια και τους δαντελωτούς κολπίσκους της Βουλιαγμένης. Βλέπαμε μικρά ξερονήσια
ψημένα από τον ήλιο κι αριστερά μας έναν ωραίο κόλπο με χαμηλές βουνοσειρές.
Ανάμεσα σ’ αυτές και στα ξερονήσια σχηματιζόταν ένας θαλάσσιος διάδρομος, μια
γλαυκή λεωφόρος, όπου διασταυρώνονταν μικρά καΐκια. Σιλουέτες νησιών πρόβαλαν
εδώ κι εκεί, πάνω από την επιφάνεια θαλάσσιων οριζόντων.... ώσπου να χαρούμε την
ονειρώδη αυτή θέα, βρισκόμαστε πάνω από την Άνδρο.
Κ. Ουράνης, Δύο ώρες πάνω από το Αιγαίο.
3. Να συμπληρώσετε τα κενά των παρακάτω προτάσεων με το επίθετο που
παράγεται από το επίρρημα που σας δίνεται στην παρένθεση:

α. Δεν έχουμε αποφασίσει ακόμα που θα περάσουμε τις .......................... (φέτος)

διακοπές.
β. Νομίζω πως έχει βάλει μερικά .................................. (παραπάνω) κιλά.
γ. Στον ......................... (αντίκρυ) λόφο υπάρχει ένα μικρό εκκλησάκι του Προφήτη
Ηλία.
δ. Για εκείνη ήταν πάντα ο γιος του εργάτη, δηλαδή ένας..................................
(παρακάτω).

4. Πώς λέγεται αυτός που:

α. απαγορεύει: .....................................
β. διστάζει:.............................................
γ. αισθάνεται:.......................................
δ. καθορίζει:..........................................
ε. εξοφλεί:.............................................
στ. καθησυχάζει:.................................