Gawain

Panuto: Basahing mabuti ang

mga pahayag. Bilugan ang titik ng
tamang sagot.
1. Sinasaklaw nito ang lahat ng uri
ng bagay sa pamamagitan ng balita
at punang
nakararating sa madla at lahat ng
nagaganap sa mundo.
a. Liham
b. Pamamahayag
c. Tula
Gawain
Panuto: Basahing mabuti ang
mga pahayag. Bilugan ang titik ng
tamang sagot.
1. Sinasaklaw nito ang lahat ng uri
ng bagay sa pamamagitan ng balita
at punang
nakararating sa madla at lahat ng
nagaganap sa mundo.
a. Liham
b. Pamamahayag
c. Tula
Gawain
Panuto: Basahing mabuti ang
mga pahayag. Bilugan ang titik ng
tamang sagot.
1. Sinasaklaw nito ang lahat ng uri
ng bagay sa pamamagitan ng balita
at punang
nakararating sa madla at lahat ng
nagaganap sa mundo.
a. Liham
b. Pamamahayag
c. Tula
Gawain

Panuto: Basahing mabuti ang mga pahayag. Bilugan ang titik ng tamang sagot.

1. Sinasaklaw nito ang lahat ng uri ng bagay sa pamamagitan ng balita at punang

nakararating sa madla at lahat ng nagaganap sa mundo.

a. Liham

b. Pamamahayag

c. Tula
d. James Bonds
5. Tinataglay ang bilang ng pahina, pangallan ng pahayagan at ang petsa ng

paglimbag.

a. Kartun

b. Mga Larawan

c. Watawat

d. Magazine

6. Ito’y umaantig ng damdamin at kaukulang reaksyon ng mambabasa upang siya’y

paiyakin, patawarin, pagalitan, pahangain atb.

a. Pamukaw-Damdamin

b. Hayop

c. Pangalan

d. Tunggalian

7. Ito’y nagbibigay ng kawilihan na karaniwang natutunghayan sa romansa, pag-

aasawa, paghihiwalay at pagdidiborsiyo.

a. Tunggualian

b. Pagbabago

c. Pangalan

d. Kasarian

8. Mga bagay na pambihirang mangyari gaya ng isang lalaking napabalitang

nagdadalantao.

a. Di-karaniwan

b. Pagbabago

c. Kasarian

d. Tunggalian

9. Ang karaniwang paksa ay tungkol sa mga hayop.

a. Pagbabago

b. Kasarian

c. Hayop

d. Di-karaniwan
10. Ang nilalaman ng balita ay tungkol sa estatistiks,ulat pananalapi, kinalabasan ng

eleksyon, panalong numero sa sweepstakes atb.

a. Mga bilang

b. Hayop

c. Tunggalian

d. Pangalan

Ang Kasaysayan ng Pamamahayag sa Pilipinas

Nagsimula ang pamamahayag sa Pilipinas sa paglalathala ni Tomas Pinpin, isang

Pilipinong manlilimbag ng Sucesos Felices, isang polyeto (newsletter) sa Maynila.

Natutuhan ni Pinpin ang sining ng paglilimbag buhat sa mga prayle at mga intsik ngunit

di niya nailagay kung kailan ang tiyak na petsa ng unang pagkakalimbag nito at kung

gaano kalimit ang paglabas niyon. Inilathala niya sa Kastila ang pangunahing mga

kuwento ukol sa mga tagumpay ng La Naval laban sa mga Dutch sa Ternate. Nagtagal

ito hanggang 1809. Isang Hojas Volantes or "flying sheets" ang Aviso Al Publico (Notices

to the Public) na lumitaw noong Pebrero 27, 1799. Sinasabing ang sukat nito ay gaya ng

isang malaking kwaderno. Ito ay tungkol sa kampanya laban sa mga Moslem at

pagkabihag ng mga pirata sa Sulu nang mga hukbong Kastila sa pangunguna ni Jose

Gomez.
palagian sa patnugot ni Governador-Heneral Manuel Fernandez de Folgueras noong
Agosto 8, 1811. Siya ang naging patnugot at naglathala dito ng mga gawain ng Spanish

Cortes, pati digmaan ng Espanya at Pransya. Dahil sa higpit ng sensura ng mga Kastila

hinggil sa mga lathalaing nakasisira sa kanila, ang pahayagang ito ay umiral lamang sa

maikling panahon at pagkatapos ng labinlimang labas ay kusa nang namatay.

Sa patnugot ni Felipe del Pan at tumagal hanggang 1852. Nahinto na ang publikasyon

noong 1849. Ang El Isntructor Filipino y may lingguhang paglilimbag samantalang araw-

araw naman ang El Despertador na di naglaon ay nagsama’t naging isa, subalit tumagal

lamang ng ilang buwan at araw. Ang paglilimbag nito ay tumagal lamang ng ilang buwan

at linggo. Hindi man nakatala kung ito ay linguhan o arawan ang paglilimbag ngunit ito

ay nakapaglabas lamang ng ilang isyu at naglaho na. Mula sa dating Diario de Manila

isinaayos itong muli at pinangalanang Boletin Oficial de Filipinas. Binigyang oportunidad

nito ang kanilang mga sabskrayber na mailathala ang kanilang patalastas nang

hanggang anim na linya lamang. Ito ay tumagal hanggang taong 1860.

Unang nailathala noong March 1, 1859 at naglabas ng dalawang beses na isyu kada

buwan. Ito’y tumagal lamang hanggang Disyembre 15, 1860. Mula sa dating Boletin de

Oficial ay muling nirebisa ang mga nilalaman ng pahayagang ito at pinangalang Gaceta

de Manila. Ilang opisyal ng pamahalaan ang inobligang magsabskrayb dito ni

Gobernador Henral Blanco. Naglalathala dito ng mga batas militar para sa 8 lalawigan

ng Luzon, mga patalastas ang gobyerno, opisyal na kautusan, mga court orders at iba

pang mahahalagang impormasyon. Ito ay nanatili hanggang Agosto 8, 1895 limang araw

bago tayo sakupin ng mga Amerikano. Dahil sa ito’y namayagpag ng 38 taon at

itinuturing na pinakamatagumpay na pahayagan sa panahon ng mga Kastila. Isang

pahayagang pang-hapon mula sa patnugot ni Ulpiano Fernandez at kalunan ay

pinamunuan ni Gobernador Heneral Soler y Ovejero.

dahil sa kakulangan ng interes nang mga tao sa Sining at Agham. Naglathala lamang ng
ilang isyu at sa pinakahuli ay nakasaad na ang kanilang paghinto at mga pananalitang

"Here we have another demonstration of how few people in the Philippines read"

Ikaapat na pahayagang lumabas sa taong 1882 na may islogang "It is possible to love

the Philippines without hating Spain and to love Spain without hating the Philippines.“

Ito’y tumagal lamang ng limang buwan at sinasabing hindi ito nakahimok ng malaking

bagahdan ng tagapagtangkilik sa nasabing ideya ng islogan. Isa sa pinakaimportanteng

pahayagan ay itinayo ni Jose Maria Perez Rubio. Ito ay nakadisenyo para sa sirkulasyon

ng mga abogado at patnubay para sa mga hustisya at kapayapaan. Ipinasara ito ng

Gobernador Heneral noong 1888 dahil umano sa kawalan ng lisensya sa pamahalaan

Matapos ang ilang taong pakikipaglaban sa korte ay muli itong binuksan noong 1893 sa

pangalang ngunit di naglaon ay nagsara dahil sa pagkamatay nang nagtayo ng

pahayagan. Unang pamprobinsyang pahayagan na inilathala sa labas ng Maynila ngunit

nahinto rin sa parehong taon. Itinayo noong ika-1 ng Marso 1884 ni Pedro Groizard na

may panulat-kamay na “Larra”. Dahil sa mga eksposisyon at negatibong laman lagi ng

pahayagan, ito’y nagdulot ng kaguluhan at may dalawampung linggo bago tuluyang

isinara. Itinayo sa Iloilo ni Diego Jimenez, isang agresibong manunulat nang pahayang

ito na nagsisiwalat ng ibat’ibang katiwalian na naging dahilan upang magkaroon siya ng

maraming kaaway. Noong 1886 ay itinayo rin nya ang El Eco de Panay na nagpatuloy

hanggang sa masakop tayo ng mga Amerikano noong 1899.

Itinayo sa pinakamantandang syudad ng Pilipinas ni Eduardo Jimenez, kapatid ni Diego

Jimenez, ang lingguhang pahayagan sa Cebu na tumagal hanggang sa panahong bago

masakop ng Amerikano ang bansa. Mga agresibong pahagayan na nagsulputan mula

1885 hanggang 1886. -Katolikong pahayagang itinayo noong Oktubre 1886. Ito ang

panahon ng sinasabing pagbabago mula sa impluwensya ng pamumuno ni Gobernador

Heneral Eulogio Despujol na naging liberal sa pamamahala. Pahayagang naglalathala

ng hayagang pagsalungat sa mga prayle , pagpapaalis sa arsobispo at paghingi ng

reporma sa pamumuno ni Benito Quiroga na sinundan ni Jesus Polanco na tumagal

hanggang 1889. Ito ay muling binuhay noong 1890 sa pangalang Binuo noong ika-4 ng

Hulyo bilang pangontra sa mga pahayag ng La Opinion sa patnugot ni Agustin Alfonso

Moseras. Nang magretiro si Mosares kalaunan ay pinamunuan ito ni Jose dela Rosa.
Tagalog na itinayo ni Juan Atayde na ayon sa kanya ay marapat lamang na magkaroon
ng pahayagang nakalathala sa wikang ito at hindi puro sa Kastila na lang.

Ang La Independencia ay itinayo ni Henenal Antonio Luna sa tulong ng kanyang kapatid

na si Joaquin noong September 3, 1898. Isa ito sa pinaka-importanteng pahayagan sa

panahon ng rebolusyon. Iba pang mahahalagang pahayagan ng taong ito ay ang La

Libertad na itinayo noong ika-20 ng Hunyo sa patnugot ni Clemente Jose Zulueta. The

Newspaper La Republica Filipina na itinayo sa Mandaluyong, Rizal noong ika-15 ng

Setyembre sa patnugot ni Pedro A. Paterno at di kalaunan noong opisyal na pahayagan

ng pamahalaan noong 1901 ng sumulat si General Douglas Mac Arthur bilang

Sekretaryo ng Digmaan ng mga panahong ito. Ika-29 ng Setyembre 1898 - inilathala sa

Malolos Bulacan sa unang pagkakataon ang El Heraldo de la Revolicion Filipina. Ito ay

naging opisyal na publikasyong pahayagan sa panahong may rebolusyon sina Heneral

Emilio Aguinaldo. Ika-29 ng Disyembre 1898 - inilathala sa Jaro Iloilo na naglalayong

ipaglaban ang mga karapatan ng Pilipino.

Ika-24 ng Marso, 1899 – ang Columnas Volantes ay inilathala sa Lipa, Batngas. Ito ay

naglalaman ng mga artikulo ukol sa pulitika at mga sandathang lakas. Ito ay binuo ng

mga propesyunal na nabibilang sa samahang Club Democratico Independiente. Noong

Nobyembre 18, 1899 - ang mga pahayagang , Filipinas Ante Europa at El Defensor de

Filipinas, ay inilathala sa Barcelona Espanya sa patnugot ni Isabelo de los Reyes.

Inilathala rin ang kauna-unahang pahayagang Amerikano kung saan inihahayag ang

pagkapanalo ni Heneral Dewey at pagsaugpo niya sa pwersang Amerikano sa Manila

Bay. Ito binubuo ng apat na pahina at may habang labindalawang pulgada at walong

pulgada na lapad. Mabibili ito sa halagang 25 sentimong ginto kada sipi at ito’y naglatha

at gumawa ng maraming kopya bilang alaala na rin sa nasabing tagumpay. Ang unang

pangaraw-araw na pahayagan sa panahong mga Amerikano na ang namamahala sa

bansa. Una itong isinaayos noong ika-11 ng Oktubre 1898 ngunit 1899 na maging

istablisado sa patnugot ni Thomas Cowan at negosyanteng si George Sellner.

ideya sa loob ng organisasyon.Hindi naging banayad ang transpormasyon ng CEGP
mula sa isang tradisyonal na organisasyon patungo sa pagiging progresibo. Sa

katunayan, naging maigting ang pagtatalo sa hanay ng kasapian. “Mananatili bang

nyutral ang pamamahayag pangkampus sa panahon ng maigting na paglaban ng

mamamayan? Mananatili bang tagapagtala na lamang ng kasaysayan ang mga

manunulat o kailangan nang pumanig at makilahok? Ano ang papel ng kabataang

mamamahayag sa lipunan?” Sa mga katanungang ito uminog ang debate. Naglathala rin

ng mga rebolusyonaryong artikulo ang mga publikasyong pang- estudyante. Unang

lumabas ang Lipunan at Rebolusyong Pilipino sa Philippine Collegian. Nagre-reprint ng

mga artikulo mula sa Ang Bayan, opisyal na pahayagan ng Partido Komunista ng

Pilipinas, ang The Bedan (San Beda College), Guidon, Philippine Collegian, Ang Malaya,

at iba pa.
pandarahas sa mga piketlayn at militarisasyon sa kanayunan. Masigla ang paglulunsad
ng teaching o study circles, social investigation at pakikipamuhay sa mga magsasaka at

manggagawa. Sa ganitong konteksto, inangkin ng mga kasapi ng CEGP ang pakikibaka

ng mga aping sector ng lipunan. Nang ipataw ang Batas Militar, idineklarang ilegal ang

CEGP. Naipasara ang halos lahat ng publikasyon sa kampus. Sa militanteng paglaban

ng kabataang estudyante, nabuksang muli ang Philippine Collegian, Guidon at UPLB

Perspective (UP Los Baños). Sumailalim ang mga ito sa pagmamatyag ng militar. Sa

panahon ding ito, nagsulputan ang mga underground student publications sa buong

bansa. Naging tangyag ang pasa- bilis. Palihim na binabasa at pinagpapasa-pasahan

ang limitadong kopya ng mga publikasyong naka-mimeographed. Matapang na tinuligsa

ng mga ito ang lagim ng Batas Militar. Maraming manunulat pangkampus ang dinampot,

ikinulong, tinortyur at pinaslang. Kabilang sa kanila sina Liliosa Hilao at Ditto Sarmiento.

Sa lantarang pasistang paghahari ni Marcos, marami ring nagtungo sa kanayunan

upang lumahok sa armadong pakikibaka. Ilan sa kanila sina Emmanuel Lacaba

(Guidon), Evelyn Pacheco (Torch, PNU) at Lorena Barros (Advocate, FEU.) Sa

ikalawang bahagi ng dekada sitenta, muling sumigla ang ligal na pakikibakang masa sa

pangunguna ng uring manggagawa. Pumutok ang La Tondeña strike na sinundan ng

serye ng welga, boykot at protestang lansangan. Naging inspirasyon ito sa muling

pagtatatag ng CEGP. Itinayo ang Mendiola Association of College Editors (MACE) na

nagpasimuno ng First Metro Manila Student Press Congress. Sa sumunod na mga

buwan, tumugon din nang buong sigasig ang ibang mga rehiyon sa buong kapuluan.

Naganap ito mula 1977 hanggang mailunsad ang 16th National Congress na dinaluhan

ng 125 patnugot mula sa 43 publikasyon noong Mayo 1981.

Ang tagumpay ng ito ay bunga ng walang humpay na pag-oorganisa sa hanay ng

manunulat pangkampus. Ibayo ring sumigla ang kilusang kabataang estudyante.

Puspusang itinaguyod ang mga lehitimong kahilingan ng estudyante. Pinamunuan ng

CEGP, kasama ang Youth for National Democracy (YND) at Alyansa Laban sa Pagtaas

ng Matrikula (League of Filipino Students ngayon), ang kampanya sa pagpapabukas ng

mga pahayagang pangkampus at konseho ng mga mag-aaral at pagtatanggal ng military

detachments sa mga kampus. Tinaguriang Democratic Reform Movement ang pagkilos

na ito. Sa mga punong lungsod at lalawigan, kumilos ang mahigit sa 200,000 kabataan.

Hindi natinag ang mga estudyante kahit pa karahasan ang isinagot ng gobyerno. Ilang

buwang walang pasok dahil nasa lansangan ang mga estudyante. Napilitan ang

gobyernong harapin ang isyu at kilalanin ang mga lehitimong panawagan ng kabataan.

Dumagundong ang tagumpay na ito sa buong kapuluuan. Napatunayang sa kolektibong

pagkilos at paggigiit ng demokratikong karapatan, makakamtan ang mga

makatarungang kahilingan ng kabataan at mamamayan. Sa pagkakahalal ni Antonio

Tagamolila bilang pambansang tagapangulo noong 1971, buong pagmamalaki niyang

ipinahayag, “Ang pagkakapanalo ng mga progresibo ay magbubunsod ng isang bago,

mulat matatag at militanteng CEGP.” Tuluy-tuloy na ang naging pagkiling ng CEGP sa

isyu ng mamamayan. Hindi lamang isyu ng kalayaan sa pamamahayag ang itinaguyod

ng Guild bagkus pati patriyotiko at demokratikong interes ng malawak na

mamamamayan. Kinondena ang pagpapapain ni Marcos ng mga sundalong Pilipino sa

giyera sa Byetnam. Tinutulan ang pakanang Constitutional Convention ni Marcos.

Nilabanan ang pandarahas sa mga piketlayn at militarisasyon sa kanayunan. Masigla

ang paglulunsad ng teaching o study circles, social investigation at pakikipamuhay sa

mga magsasaka at manggagawa. Sa ganitong konteksto, inangkin ng mga kasapi ng

CEGP ang pakikibaka ng mga aping sector ng lipunan. Nang ipataw ang Batas Militar,

idineklarang ilegal ang CEGP. Naipasara ang halos lahat ng publikasyon sa kampus. Sa

militanteng paglaban ng kabataang estudyante, nabuksang muli ang Philippine

Collegian, Guidon at UPLB Perspective (UP Los Baños). Sumailalim ang mga ito sa

pagmamatyag ng militar. Sa panahon ding ito, naging tangyag ang pasa-bilis. Palihim na

binabasa at pinagpapasa-pasahan ang limitadong kopya ng mga publikasyong naka-

mimeographed. Maraming manunulat pangkampus ang dinampot, ikinulong, tinortyur at

pinaslang. Kabilang sa kanila sina Liliosa Hilao at Ditto Sarmiento. Sa lantarang

pasistang paghahari ni Marcos, marami ring nagtungo sa kanayunan upang lumahok sa

armadong pakikibaka. Ilan sa kanila sina Emmanuel Lacaba (Guidon), Evelyn Pacheco

(Torch, PNU) at Lorena Barros (Advocate, FEU.) Sa ikalawang bahagi ng dekada

sitenta, muling sumigla ang ligal na pakikibakang masa sa pangunguna ng uring

manggagawa. Pumutok ang La Tondeña strike na sinundan ng serye ng welga, boykot

at protestang lansangan. Naging inspirasyon ito sa muling pagtatatag ng CEGP. Itinayo

ang Mendiola Association of College Editors (MACE) na nagpasimuno ng First Metro

Manila Student Press Congress. Sa sumunod na mga buwan, tumugon din nang buong

sigasig ang ibang mga rehiyon sa buong kapuluan. Naganap ito mula 1977 hanggang

mailunsad ang 16th National Congress na dinaluhan ng 125 patnugot mula sa 43

publikasyon noong Mayo 1981. Ang tagumpay ng ito ay bunga ng pag-oorganisa sa

hanay ng manunulat pangkampus.

Dumagundong ang tagumpay na ito sa buong kapuluuan. Napatunayang sa kolektibong

pagkilos at paggigiit ng demokratikong karapatan, makakamtan ang mga

makatarungang kahilingan ng kabataan at mamamayan. Sa pagkakahalal ni Antonio

Tagamolila bilang pambansang tagapangulo noong 1971, buong pagmamalaki niyang

ipinahayag, “Ang pagkakapanalo ng mga progresibo ay magbubunsod ng isang bago,

mulat matatag at militanteng CEGP.” Tuluy-tuloy na ang naging pagkiling ng CEGP sa

isyu ng mamamayan. Hindi lamang isyu ng kalayaan sa pamamahayag ang itinaguyod

ng Guild bagkus pati patriyotiko at demokratikong interes ng malawak na

mamamamayan. Kinondena ang pagpapapain ni Marcos ng mga sundalong Pilipino sa

giyera sa Byetnam. Tinutulan ang pakanang Constitutional Convention ni Marcos.

Nilabanan ang pandarahas sa mga piketlayn at militarisasyon sa kanayunan. Masigla

ang paglulunsad ng teaching o study circles, social investigation at pakikipamuhay sa

mga magsasaka at manggagawa. Sa ganitong konteksto, inangkin ng mga kasapi ng

CEGP ang pakikibaka ng mga aping sector ng lipunan. Nang ipataw ang Batas Militar,

idineklarang ilegal ang CEGP. Naipasara ang halos lahat ng publikasyon sa kampus. Sa

militanteng paglaban ng kabataang estudyante, nabuksang muli ang Philippine

Collegian, Guidon at UPLB Perspective (UP Los Baños). Sumailalim ang mga ito sa

pagmamatyag ng militar. Sa panahon ding ito, naging tangyag ang pasa-bilis. Palihim na

binabasa at pinagpapasa-pasahan ang limitadong kopya ng mga publikasyong naka-

mimeographed. Maraming manunulat pangkampus ang dinampot, ikinulong, tinortyur at

pinaslang. Kabilang sa kanila sina Liliosa Hilao at Ditto Sarmiento. Sa lantarang

pasistang paghahari ni Marcos, marami ring nagtungo sa kanayunan upang lumahok sa

armadong pakikibaka. Ilan sa kanila sina Emmanuel Lacaba (Guidon), Evelyn Pacheco

(Torch, PNU) at Lorena Barros (Advocate, FEU.) Sa ikalawang bahagi ng dekada

sitenta, muling sumigla ang ligal na pakikibakang masa sa pangunguna ng uring

manggagawa. Pumutok ang La Tondeña strike na sinundan ng serye ng welga, boykot

at protestang lansangan. Naging inspirasyon ito sa muling pagtatatag ng CEGP. Itinayo

ang Mendiola Association of College Editors (MACE) na nagpasimuno ng First Metro

Manila Student Press Congress. Sa sumunod na mga buwan, tumugon din nang buong

sigasig ang ibang mga rehiyon sa buong kapuluan. Naganap ito mula 1977 hanggang

mailunsad ang 16th National Congress na dinaluhan ng 125 patnugot mula sa 43

publikasyon noong Mayo 1981. Ang tagumpay ng ito ay bunga ng pag-oorganisa sa

hanay ng manunulat pangkampus.

mga pamantasan; at (3) Wakasan ang lahat ng porma ng panunupil sa kalayaan sa
pamamahayag. Bukod sa CJA of 1991, may isa pang malubhang pagkakamali ang

CEGP noong 1991. mula sa patriotiko at demokratikong oryentasyon ng Guild, binago

ito sa pagiging Activist Campus Press. Ang ACP raw ay tinipong mga konsepto at

oryentasyon – responsible journalism, radical campus press, alternative campus press,

committed campus press.

Layunin daw ng ACP na hanapin ng pamamahayag pangkampus ang kanyang sarili

bago ito makapag-ambag sa pagbabago ng lipunan. Ipinagkamali nitong maaaring

makamtan ang tunay at ganap na kalayaan sa konteksto ng bulok na sisteman

panlipunan. Paglaon nakitang mali ang mismong paghahanap ng bagong oryentasyon.

Nasagot na ang mga batayang tanong hinggil sa tamang ugnayan ng pamamahayag

pangkampus sa lipunan noon pa lamang 1970. Nang mailatag nang lubusan ang mga

naging kahinaan, puspusan din naman ang naging pagwawasto ng Guild.

Nagpanibagong sigla ito sa lahat ng aspeto. Sa ilalim ng gobyerno ni Ramos, aktibo ang

CEGP sa paglahok sa mga isyu ng mamamayan. Tinugunan nito mula pagtaas ng

matrikula hanggang pagtaas ng presyo ng langis, hanggang dikta ng IMF-Work Bank sa

patakarang pang-ekonomiya ng Pilipinas. Samakatuwid, muli nitong isinabuhay ang

patriyotiko at demokratikong oryentasyon. Ang pinakahuling matagumpay na kampayang

sinuong ng Guild ay ang pagpapatalsik sa korap, kontra-mamamayan at kaaway ng

kalayaan sa pamamahayag na si Joseph Estrada. Isa ang CEGP sa mga unang

progresibong organisasyong nanawagan ng pagpapatalsik kay Estrada. Sa tagal nang

itinagal ng CEGP, itinuturing na itong institusyon ng marami. Nananatili itong isa sa mga

pinakamalawak at pinakamatatag na organisasyon ng kabataan sa bansa.

Magpahanggang ngayon, hindi pa rin ito natitinag dahil sa pagyakap nito sa patriyotiko

at demokratikong interes ng kabataan at mamamayan. Lagi’t lagi itong matatagpuan sa

pakikibaka ng mamamayan sapagkat paglilingkod ang nasa ubod ng nakaraan at

kasalukuyan ng CEGP.
1. Itaguyod ang kalayaan at iba pang mga karapatan sa pamahayagan at bakahin ang
lahat na maaaring magparupok sa mga ito.

2. Iwasan ang mga pagkakapangkat at iharap ang dalawang panig sa pinagtatalunang

paksa na may buong katarungan at katapatan.

3. Huwag magpalimbag ng mga bagay na maaaring di-makatarungan at tumutuligsa o

nagpapahina sa karangalan ng buhay ng pribado, o sa kabanalan ng isang tahanan, o

sa pananampalataya ng isang tao, o nagsisilbing paghamon sa walang katarungan sa

damdamin ng bayan o kaya’y gumulo sa katahimikan ng bayan.

4. Bakahin ang lahat ng kapangyarihan na maaaring magtangkang isakalakal ang layunin

ng pamamahayagan, at tutulan na maging sunud-sunuran dahil sa pakinabang o pabor.

5. Lakipan ng katarungan at kawanggawa ang kapangyarihan ng pamahayagn, at umiwas

tungo sa kalupitan. Ang hinirang na makapangyarihan ay dapat igalang at sumusunod

sa batas.

6. Isagawa ang kagandahang-loob, mabuting panlasa, kayumian at makatwirang

pakikitungo sa bayan, gayon din sa kapwa na nasa propesyon, na maylayang tinanggap

at iniwasto nng walang pagkiling ang mga balita.

7. Iulat at iwasto nang walang pagkiling ang mga balita. Tiyakin na ang balita ay totoo at

ang kuru-kuro ay kuru-kuro, at iwasan ang pagmamalabis o pagkakaltas ng mga

pangyayaring nagpapatunay o nagpapaliwanag.

8. Iwasan na maging kusa ang patakaran at ang labis na pagkasensesyunal na natamo

lamang sa pamamagitan ng pagsang-ayon ng karamihan o naglalayon ng pag-akitb sa

paningin upang mabili ang pahayagan.

9. Sikapin na mapaunlad ang kakayahang propesyonal at pagkamabisa nito, sa diwa ng

magiliw na pakikipagkompetensiya at tumanggap ng punang magbubuo sa kapakanan

ng maunlad na pamamahayag.

10. Tumulong sa isat’t isa sa panahon ng kaguluhan at buong pagkakaisang humarap sa

mga suliraning pampropesyonal.

Kodigong Moral sa Pilipinong Mamamahayag

1. Ako ay tapat na mag-uulat at bibigyang kahulugan ang balita, pangangalagaan at hindi

hahayaang pigilin ang mahalagang mga kaganapan o ibaluktot ang katotohanan sa

pamamagitan ng hindipagsasama o hindi pagbibigay-diin.
j. Kiker tagline/ kicker)
k. Petsahang balita (dateline news)

l. Pangalawang bahagi ng ulo ng balita o kubyerta o dek ( deck or bank)

2. Pahina ng Pangulong Tudling (Editorial Page)

a. Polyo (folio) - tinataglay ang bilang ng pahina, pangalan ng pahayagan at ang

petsa ng paglimbag.

b. Watawat (flag) - pinaliit na pangalan ng pahayagan sa loob ng kahon ng

patnugutan.

c. Kahon ng patnugutan (masthead or staff box)

d. Pangulolong tudling o editorial (editorial proper

e. Tudling editorial o pitak (editorial column)

f. Kartun (cartoon)

g. Liham sa patnugot (letter to the editor)

h. Editoryal layner (editorial liner)

i. Panauhing tudling (guest editorial)

1. Panggulat (Startler or Astonisher Lead)- Kalimitang ito’y isang pangungusap na maikli,
hiwalay sa talata na sinusundan ng buod ng ibang impormasyon. Ginagamit ito kung ang

tala at lubhang mahalaga, nakakagulat, nakakagutantang o nakakasindak.

2. Pinangyarihan o Sanligan (Background Lead)- Ito’y mag pangungusap na naglalarawan

ng pangyayari, at ang pook na pinangyarihan ay higit na nakalatawag ng pansin kaysa

sa mga taong kasangkot. Ito’y, karaniwang ginagamit sa mga salaysay tungkol sa

karnibal, sayawan, eksibisyon, pistahan, atb.

3. Tahasang Sabi (Direct Quatation)- Ito’y makabuluhang pangungusap ng tagapagsalita o

kaya, ito’y hango sa isang aklat na sinipi at ginamit na panimula sa isang balita.

Ginagamit ito kung ang sinabi o sinipi ay higit na nakakatawag ng pansin o mas

mahalaga kaysa taong nagsabi. Karaniwang ginagamit ito sa mga balitang tungkol sa

talumpati. ( speech story)

4. Tanong (Question Lead)- Ito’y ginagamit kung ang tanong ay may malaking bahagi sa

salaysay at kung ang tanong ay wala pang kasagutan.

5. Paglalarawan (Descriptive or Picture Lead)- Ito’y paglalarawan ng tao, lunan o

pangyayari. Ginagamit kung sa pamamagitan ng ilang salita ay makakabuo ng malinaw

na larawan sa isipan ng bumabasa.

6. Pagkakaiba (Contrast Lead)- Ginagamit ito upang maipakita o mapalitaw ang

pagkakaiba ng dalawang bagay sa unang pangungusap ng balita.

7. Parodya o Nakatatawang Panulad (Parody Lead)- Karaniwang hango sa tanyag na awit,

tula, sipi, aklat o pamagat ng pelikula. Ginagamit lamang ito kunh angkop, medaling

makilala, ngunit hindi lub-hang palasak.

8. Pontse (Punch Lead)- Isang napakaikli ngunit mabisang pamatnubay.

9. Kasabihan o kawikaan (Epigram Lead)- Sinisimulan ang pamatnubay ng kilalang

kasabihan o taludtud.

10. Isang Salita (One-word Lead)

Sugod! Ito ang utos ni G. Rene Romero sa mga batang iskaut nang tinangka nilang

akyatin ang Bundok Arayat.

11. Kapaligiran (Atmosphere Lead)- Lipon ng mga salita o parirala na naghahatid sa

bumabasa ng lagay ng kalooban sa mga nagaganap. Ito’y ginagamit lamang kung ang
lagay ng kalooban ukol sa pangyayaring inilalarawan ay kawili-wili at mahalaga.

12. Tukoy mula sa Mitolohiya, Panitikan o Kasaysayan- Ginagamit lamang kung ang

pagbanggit ay natural o angkop.

d. Balitang Panubaybay (Follow-up news)- Ulat ukol sa pinakabagong pangyayari
bilang karagdagan o kasunod ng naunang balita.

e. Balitang Rutin o Kinagigiliwan (Rourine news story)- Balitang ukol sa inaasahang

magaganap tulad ng regular na pagpupulong, panahunang pagsusulit,

palatuntunan.

3. Ayon sa Anyo (According to structure)- Inilalarawan ang kaanuhan o bakangkas ng

pagkasulat.

a. Tuwirang Balita (Straight news)- Inihahayag ang nga pangyayari sa ayos na tagilo

o baligtad na piramide (inverted pyramid structure) mula sa pinakamahalaga

hanggang sa pinakamaliit na kahalagahan.

b. Balitang Lathalain (News features) - Nababatay rin sa tunay na pangyayari na

kagaya ng mga tuwirang balita.

c. Balitang Iisang Paksa o Tala (Single Feature or one-incident story)- Iisang

pangyayari o paksa ang taglay ng pamatnubay.

d. Balitang Maraming Itinatampok (Several features or Composite Story)- Maraming

bagay o paksa ang itinatampok sa pamatnubay.

4. Aton sa Pagtalakay ng Paksa ( According to treatment of the topics)

a. Balitang Pamukaw- damdamin o kawilihan (Human interest story)- Ito’y umaantig ng

damdamin at kumukuha ng reaksyon ng mambabasa.

b. Balitang may Pagpapakahulugan (Interpretative or interpretive news)- Ipinauunawa

sa mambabasa ang kahalagahan ng pangyayari.

c. Balitang may Lalim (In- depth report)- Pagbalitang may paghamon sa kaisipan ng

mga mamababasa at kakayahan ng reporter.

5. Ayon sa Nilalaman (According content)

a. Balitang Pang-agham (Science news)

b. Balitang Pangkaunlaran (Development news)

Pagsulat ng Balita

Mga Tanging Uri

Mga Tanging Uri (Other Kinds)

1. Batay sa mga Talang Nakuha (Fact story)- Pagsasalaysay ng karaniwang pangyayari na

kasagutan na Sino?, Ano?, Saan?, Kailanh?, Bakit?, at Paano?

2. Batay sa kilos o aksyon (Action story)- pagsasalaysay ng mga pangyayaring hindi

lamang paktwal kundi yaong tinatampukan ng kilos (action), madulang pangyayari

(dramatic incident, paglalarawan sa tao (description of a person), pahayag ng isang

saksi o kaya mga nagpapaliwanang ng mga bagay-bagay (explanatory data).

3. Ukol sa Talumpati o Panayam (Quote, Speech or interview story)- Isinasaad kung sino

ang taga-pagsalita o kunh sino ang kinapanayam, ang paksang diwa ng kanyang

talimpati; okasyon, oras at pook ng pinagdausan, siping pangungusap, paglalarawan ng

madlang tagapanood, pati di-karaniwang kilos at reaksyon nila.

4. Balitang Pangkatnig (Sidebar)- Maiklinh balitang isinusulat nang hiwalay ngunit

kaagapay at kaugnay ng isang pangunahing balita.

5. Balitang Kinipil (News brief)- Maikling balita na karaniwang binubuo ng hindi hihigit sa

dalawang talata.

6. Bulitin (Bulletin)- Habol o karagdagan sa kasalukuyang mahalagang balita.

7. Dagliang Balita (Flash)- Pinakabuod ng bagong mahalagang balita na kailangang

mailathala kaagad dahil huli na para mailathala ang buong balita.

Mga Hakbang sa Pagsulat ng Balita

1. Isulat ang buod

2. Itala ang mga pangyayari ayon sa pababa o paliit na kahalagahan (decreasing

importance).

3. Hanapin ang impormasyong itatampok sa pamatnubay. Unahin ang pinakatampok.

Isulat ang balita ayon sa pagkasunud-sunod na pangyayari batay sa pababang

kahalagahan.

Gawain