Podstawy makro i mikroekonomii

Wprowadzenie

Dr Marek Angowski
Wydział Ekonomiczny
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
 Tematyka wykładów

1. Mikroekonomia. Podstawowe pojęcia

2. Potrzeby ludzkie
3. Podstawowe kategorie rynku
4. Mikroekonomiczne teorie i koncepcje konsumpcji
5. Otoczenie ekonomiczne
6. Teoria przedsiębiorstwa
7. Pojęcie i podstawowe problemy makroekonomii
8. Wzrost gospodarczy
9. Rynek pracy. Bezrobocie
10. Rynek pieniężny. Teoria pieniądza
11. Inflacja
12. Współczesna gospodarka światowa
 Zaliczenie przedmiotu

EGZAMIN

• test wyboru ok. 25 pytań 30 min.

• MsTeams lub Kampus.UMCS
Mikroekonomia
Podstawowe pojęcia

Dr Marek Angowski
Wydział Ekonomiczny
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie
Co to jest ekonomia?
ETYMOLOGIA TERMINU EKONOMIA
economics - pochodzi
z języka greckiego

oikos (dom) i nomos (prawo) = oikonomikos

znaczące „zarządzanie gospodarstwem”

oikonomia oznaczała również „oszczędność”

łacińskie oeconomia, czyli umiejętność oszczędnego

gospodarowania
 Materiały źródłowe

• VIII wiek p.n.e. - pojęcie ekonomia zostało użyte po raz pierwszy

przez Homera, w poemacie Iliada
• V wiek p.n.e. Ksenofont: Oikonomikos i Poroj (O dochodach)
• IV wiek p.n.e. Arystoteles opisywał podstawowe procesy gospodarcze
zachodzące w gospodarstwie domowym, polegające na umiejętności
zdobywania środków potrzebnych człowiekowi do życia.
 Materiały źródłowe

70–19 p.n.e. - Starożytny Rzym - rozważania ekonomiczne miały charakter

etyczno-normatywny, dotyczyły rozważań z zakresu prawa czy przy okazji
problematyki dotyczącej rolnictwa

Georgiki Wergiliusza w których omówiono uprawę ziemi, ogrodnictwo i

bartnictwo.
 Materiały źródłowe

XVII-XVIII w. - powstanie nowożytnej nazwy ekonomia polityczna

(political economics), oznaczająca dziedzinę wiedzy zajmującą się
gospodarowaniem już nie w ramach jednego gospodarstwa, lecz w
skali danego społeczeństwa.

1615 r. - Antoni Montchrestien de Vatteville

„Traite de l’economie politique”
 Materiały źródłowe
XVIII w.

• Adam Smith – „Badania nad naturą i przyczynami bogactwa

narodów” (1776)

• R. Cantillone w „Essai sur la Nature du Commerce en

General” (1755 )
 Materiały źródłowe

• XIX w. – przedstawiciele Ekonomii klasycznej: David Ricardo,

Thomas Robert Malthus i Jean Baptiste Say
PODSTAWOWE POJĘCIA
Ekonomia jest nauką o procesach gospodarczych.

Stara się wykrywać i opisywać prawidłowości

rządzące tymi procesami.

Prawidłowości te określane są jako prawa ekonomiczne.

Ekonomia jest nauką badającą, w jaki sposób ludzie, w celu
zaspokojenia swoich różnorodnych potrzeb (materialnych, jak
i niematerialnych), wykorzystują zasoby będące w ich
dyspozycji.
Ekonomia jest nauką badającą jak ludzie radzą sobie z
wykorzystaniem dostępnych, z natury ograniczonych
zasobów, w celu zaspokojenia permanentnie rosnących i
zmieniających się potrzeb ludzkich.
Założenia:

• każdy człowiek, podejmując jakiekolwiek decyzje

ekonomiczne, zmierza do osiągnięcia możliwie
największych korzyści, z drugiej zaś strony –
napotyka na ograniczone zasoby.

• kluczowym problemem ekonomicznym jest

konieczność podejmowania decyzji związanych z
zaspokojeniem nieograniczonych i ciągle
zmieniających się potrzeb ludzkich, w warunkach
istnienia ograniczonych zasobów, które mogą je
zaspokoić.
Ekonomia jako nauka

• Ekonomia należy do dziedziny nauk społecznych, humanistycznych, ale również

zawiera elementy nauk ścisłych.

• Ekonomia jest nauką teoretyczną, podstawową dla całej grupy dyscyplin

ekonomicznych.

• Ekonomia teoretyczna w procesie badawczym wykorzystuje dorobek ekonomii

opisowej (historia gospodarcza, statystyka ekonomiczna), psychologii społecznej czy
socjologii.

• Do optymalizacji procesów ekonomicznych i weryfikacji teorii ekonomicznych

niezbędne narzędzia dostarczają: matematyka, ekonometria i prakseologia.
 Funkcje ekonomii

• funkcja poznawcza

• funkcja aplikacyjna.
W funkcji poznawczej ekonomia próbuje określić, wyjaśnić i przewidzieć
występowanie i przebieg zjawisk i procesów gospodarczych.

Ekonomia pozwala zdobyć wiedzę umożliwiającą zrozumienie zjawisk i

procesów gospodarczych.

Kluczowe pytania:
• Co produkować?
• Jak produkować?
• Dla kogo produkować?
W funkcji aplikacyjnej, ekonomia próbuje określić skuteczne
sposoby oddziaływania przedsiębiorstw/państwa/rządu na przebieg
zjawisk i procesów gospodarczych.
Działy współczesnej ekonomii:
• mikroekonomia
• makroekonomia,
• mezoekonomia
• megaekonomia.
Mikroekonomia zajmuje się badaniem poszczególnych elementów
całej gospodarki.

Analizuje ekonomiczne skutki postępowania jednostek gospodarujących,

czyli gospodarstw domowych i przedsiębiorstw (nabywców i
sprzedawców), ich funkcjonowanie na rynkach towarów, usług i czynników
wytwórczych.

Efektem badań ekonomii w tej dziedzinie są prawa, teorie i oparte na nich

mikroekonomiczne modele gospodarcze.
Makroekonomia bada gospodarkę jako całość, kładąc
nacisk na zachodzące w niej współzależności.
Makroekonomia.

Przedmiotem analizy są agregaty, czyli sumarycznie

traktowane wielkości mikroekonomiczne dotyczące całej
gospodarki, np. zatrudnienie, produkcja globalna, dochód
narodowy, konsumpcja, ogólny poziom cen itp.
Makroekonomia

Efektem badań są formułowane przez nią prawa i teorie

makroekonomiczne stanowiące podstawy budowy
makroekonomicznych modeli gospodarki
Mezoekonomia to ekonomika sektorów, działów i klas gospodarki
narodowej, regionów i grup społecznych.

Podstawowe problemy: zagadnienia dynamiki mezosystemów, zmian w

ich strukturze, analizę zachowań członków mezosystemu, teorie
zachowania się grup społecznych.
Megaekonomia analizuje zagadnienia dotyczące gospodarki
światowej w kontekście zjawisk demograficznych,
społecznych i ekologicznych

Problemy badawcze:
• gospodarka zasobami Ziemi;
• rozwój globalny;
• gospodarka a ekologia (ujęcie globalne);
• międzynarodowe stosunki gospodarcze i społeczne.
Ekonomia według kryterium podziału przyjętej
metody badawczej

• Ekonomia pozytywna

• Ekonomia normatywna
Ekonomia pozytywna zajmuje się głównie przedstawianiem
tego, jak gospodarka rzeczywiście funkcjonuje.

Ekonomia pozytywna koncentruje się wyłącznie na analizowaniu

zjawisk i procesów gospodarczych w taki sposób, aby możliwe było
przewidywanie ich przebiegu.
Ekonomia normatywna zajmuje się sądami wartościującymi, jak gospodarka
powinna funkcjonować.

• Ocenia ona rzeczywistość gospodarczą według określonych wartości,

sądów i norm etycznych w postaci zaleceń, np. dla zarządu spółki, dla
rządu.

• Poszukuje odpowiedzi na pytania: jak powinno być? jak może być lepiej?

• Wynikiem badań normatywnych może być projekt naprawy sytuacji,

program działania itp.
PROCESY GOSPODARCZE
Produkcja - działalność ludzką polegającą na
wytwarzaniu różnych środków niezbędnych do
zaspokojenia potrzeb ludzkich.
Wymiana, czyli przenoszenie praw (uprawnień) do
własności czynników używanych w działalności
gospodarczej oraz produktów wytwarzanych w czasie tej
działalności.

Następują więc zmiany właścicieli, najczęściej na skutek

zawieranych transakcji kupna-sprzedaży.
 Podział (dystrybucja) wytworzonych dóbr.

Kryteria stanowiące podstawę podziału determinują poziom

dochodów i majątku poszczególnych ludzi oraz grup
społecznozawodowych.
Konsumpcja to używanie i zużywanie różnych dóbr
materialnych (chleb, telewizor, buty, masło) oraz korzystanie z
usług niematerialnych (usług nauczyciela, lekarza, aktora).
Z punktu widzenia czasu ich użytkowania :
• dobra trwałego użytku, których proces konsumpcji rozłożony jest w
czasie – nieruchomości (domy, działki) i ruchomości (samochody, meble,
sprzęt AGD itp.);

• dobra nietrwałe, konsumowane w momencie zakupu – usługi lub

zużywane w krótkim czasie lekarstwa, żywność, środki czystości itd.
Z punktu widzenia rodzaju zaspokajanych przez nie potrzeb
dzielimy je na:

• dobra podstawowe, niezbędne do biologicznej egzystencji;

• dobra luksusowe, zaspokajające bardziej wyszukane potrzeby
Typy podmiotów gospodarczych:

• przedsiębiorstwo,

• gospodarstwo domowe

• państwo.
Przedsiębiorstwo to zespół ludzi (lub pojedynczy ludzie)
dysponujący określonymi środkami (takimi jak np. ziemia, lokale
biurowe, budynki fabryczne, maszyny, urządzenia, narzędzia,
surowce, środki pieniężne, środki transportu) niezbędnymi do
regularnego prowadzenia działalności gospodarczej w sferze
produkcji, obrotu towarowego czy usług.

Działalność ta jest nastawiona na uzyskanie możliwie

największych dochodów.
Gospodarstwo domowe to najmniejsza
komórka społeczna (najczęściej rodzina), która
wspólnie gromadzi dochody i wspólnie je wydaje,
aby zaspokoić swoje potrzeby konsumpcyjne.
Gospodarstwo domowe pełni dwie funkcje:
• konsumpcyjną (decyduje, na jakie cele przeznaczyć swoje
dochody i nagromadzone oszczędności) oraz
• produkcyjną (decyduje, w jaki sposób zdobywać dochody, np.
najmując się do pracy, prowadząc działalność gospodarczą na
własny rachunek).
Własność
 Własność
Zbiór efektywnie wykorzystywanych (a nie tylko deklarowanych czy
zapisanych w kodeksie lub konstytucji) uprawnień, inaczej praw
własności, jakimi dany podmiot własności (właściciel) dysponuje w
odniesieniu do określonego obiektu (przedmiotu) własności.
Uprawnienia
• faktyczne korzystanie w różnorodny sposób z obiektu własności
(np. czerpanie dochodów)
• bezpośredni lub pośredni udział w podejmowaniu istotnych decyzji
dotyczących wykorzystania tego obiektu, czyli w zarządzaniu nim.
Doprecyzowanie aspektu własności wymaga odpowiedzi na dwa kluczowe
pytania:

• pytanie o podmiot własności – chodzi o to, kogo uznajemy za właściciela

(właścicieli)

• pytanie o przedmiot własności – chodzi o to, co uznajemy za obiekt

(obiekty) własności.
Rodzaje własności:
• własność prywatna
• własność publiczna

Dodatkowo:
• własność spółdzielcza
• własność komunalna
Własność

• w sensie prawnym
• w sensie ekonomicznym
Własność w sensie prawnym
• stosunek między osobą a rzeczą, który polega na wyłączności posiadania,
użytkowania i rozporządzania rzeczą.
• przedmiotem własności są tu więc rzeczy
• podmiotem własności osoby, przy czym eksponowane są zwłaszcza tzw.
osoby prawne, takie np. jak przedsiębiorstwo, państwo, gmina, miasto,
uniwersytet.
Własność w sensie ekonomicznym
• stosunek między ludźmi, który powstaje w związku z faktycznym i niekoniecznie
odzwierciedlonym w przepisach prawa korzystaniem przez ludzi z rezultatów
(wyników) działalności gospodarczej oraz dysponowaniem (zarządzaniem itp.)
czynnikami produkcji.
• przedmiotem własności są tu nie tyle wszelkie rzeczy, ile czynniki produkcji (zasoby
naturalne, kapitał, praca ludzka) oraz ostateczne rezultaty działalności gospodarczej
(środki konsumpcji),
• podmiotem własności są nie tyle osoby prawne, ile raczej konkretni ludzie, tzn.
pojedyncze osoby, rodziny, grupy osób, społeczności lokalne, społeczeństwo jako
całość.