1. Granica moralna.

o Związana głównie z osobą Ziembiewicza, występującego jako osoba prywatna

i jako publiczna.
o Ziembiewicz powiela ojcowskie błędy. Choć krytykował romanse Waleriana
ze służbą, sam wikła się w związek z Justyną Bogutówną. Kiedy życie Zenona
zaczyna się stabilizować (Elżbieta, kariera), ujawnienie romansu
z przedstawicielką nizin społecznych może tę sytuację mocno skomplikować.
Pozbawiony skrupułów Zenon postanawia zlikwidować przeszkodę – daje
dziewczynie pieniądze na usunięcie ciąży, nie liczy się z jej uczuciami, a swoje
postępowanie uważa za usprawiedliwione.
o Życie zawodowe Zenona to pasmo kompromisów, których jedynym celem jest
uzyskanie jak największych korzyści materialnych i wysokiego statusu
społecznego.
o Na studiach w Paryżu, pomimo początkowej krytyki burżuazji, aby zdobyć
pieniądze na pobyt, ulega Czechlińskiemu i rezygnuje z krytyki wyższych
warstw.
o Po powrocie ze stypendium, za cenę konformizmu i uległości, szybko pnie się
po szczeblach kariery, aż zostaje prezydentem miasta.
o Zenon tworzy wokół siebie atmosferę kłamstwa i mistyfikacji, przemilcza
wiele spraw (torturowanie więźniów politycznych, nędzę i wyzysk
proletariatu), nie dostrzega problemów społecznych, nie robi nic, by zapobiec
strzelaniu do strajkujących robotników.
o Zenon w rozmowie z Elżbietą neguje istnienie granicy moralnej:

Był teraz znudzony i wyniosły, był sztuczny. Stojąc, przerzucał numery gazety, zaglądał tu
i ówdzie z ironicznym skrzywieniem.

 Nie, chodzi o to, że musi coś przecież istnieć. Jakaś granica, za którą nie wolno
przejść, za którą przestaje się być sobą.
 Granica – mruknął i wzruszył ramionami. – Granica. Roześmiał się. – Tobie też
nieświetnie się udało, gdy raz próbowałaś kierować się względami na dobro
„drugiego człowieka”.
 O czym chcesz mi powiedzieć? – spytała.

Popatrzył na zegarek, spieszył się. – Można być tylko tym, czym się jest, moja droga – nic
więcej nie można.

[Nałkowska Z., Granica, Wydawnictwo Siedmioróg, Wrocław 1997, s. 235]

 Zenon wielokrotnie przekroczył granicę moralną, jaką wyznacza drugi człowiek.

Niemalże przez całe życie Ziembiewicz szczęście osobiste budował na krzywdzie
drugiego człowieka.

2. Granica psychologiczna.

 Granica między subiektywnym a obiektywnym pojmowaniem świata.

 Ziembiewicz nie dostrzegał we własnym zachowaniu niczego złego. Za każdym razem
był przekonany o słuszności swoich czynów, zawsze potrafił znaleźć dla siebie
wytłumaczenie.
  Nałkowska porusza problem wpływu środowiska na zachowanie jednostki. Zenon –
pod naciskiem wpływowych ludzi – wielokrotnie zawiera kompromisy i łamie zasady
moralne. Zdaje sobie sprawę, że odchodzi od młodzieńczych ideałów.
 W końcu dostrzega swe błędy, a wtedy z jego ust padają słowa:

(...) Jest się takim, jak myślą ludzie, nie jak myślimy o sobie my, jest się takim, jak miejsce,
w którym się jest.

[Nałkowska Z., Granica, Wydawnictwo Siedmioróg, Wrocław 1997, s. 236]

3. Granica społeczna.

W powieści widać wyraźną różnicę między światem ludzi dobrze urodzonych,

wykształconych, bogatych, wpływowych a najuboższymi członkami społeczeństwa.

Kamienica pani Kolichowskiej

 miniatura świata pełnego kontrastów i ludzkich sprzeczności,

 wystawne, pełne przepychu mieszkania bogaczy sąsiadują z nędznymi suterenami
zamieszkałymi przez biedotę,

 granica między państwem a służbą widoczna jest na każdym kroku:

(...) Dla niej [służącej] są osobne schody, wąskie, ciemne i strome – i temu nikt się nie dziwi,
chociaż tamtędy właśnie nosi się kosz z mięsem i jarzynami, i kubły z węgla z piwnicy. Nikt się
nie dziwi, że gdy wszyscy zasiadają do nakrytego stołu, służąca je sama w kuchni. Naturalne
to jest, że je wszystko zimne, gdy już wystygło w jadalni.(...)

[Nałkowska Z., Granica, Wydawnictwo Siedmioróg, Wrocław 1997, s. 21]

 Elżbieta o kamienicy Kolichowskiej:

(...) Taki dom to jest rzecz zadziwiająca. Czy to nie szczególne, że ludzie zdecydowali się żyć
na sobie warstwami? Co dla jednych jest podłogą, to dla innych staje się sufitem. Pan wie, że
tu połowa piwnic zamieniona jest na mieszkania i tam, pod nami, mieszka więcej ludzi niż na
wszystkich piętrach poza tym.

[Nałkowska Z., Granica, Wydawnictwo Siedmioróg, Wrocław 1997, s. 59]

Boleborza

 arystokracja i hołdujące jej mieszczaństwo żyje dostatnio, nie przejmując się sytuacją
służby i robotników folwarcznych pogrążonych w nędzy,
 granicę wyznaczają tu drzwi, stanowiące zaporę dla służby, oddzielające bogactwo
i dostatek od biedy.

Właściciel fabryki (Hettner) a robotnicy

 4. Granica filozoficzna.
o Granica w pojmowaniu świata (między racjonalistami a ludźmi
uduchowionymi, wierzącymi).
o Karol w rozmowie z Czerlonem:

- Pamiętasz – mówił błagalnie – pamiętasz, czytaliśmy razem Locke’a, tę jego książkę

„przyjemną i pożyteczną” o rozumie człowieka. On mówi, że Bóg dał człowiekowi tyle
zrozumienia, ile mu jest potrzeba. Pamiętasz... A przecież jest mu tego zrozumienia z każdym
przemijającym stuleciem, z każdą przemijającą godziną potrzeba coraz więcej. Uwierz mi, że
granice ludzkiego zrozumienia są ruchome, że świat w istocie swojej jest widzialny, że
człowiek...

[Nałkowska Z., Granica, Wydawnictwo Siedmioróg, Wrocław 1997]