‫ﺗﻤﺮﯾﻦ ﺳﺮﯼ ﺳﻮﻡ‬ ‫ﺭﻭﺵ ﻫﺎﯼ ﺭﯾﺎﺿﯽ ﺩﺭ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﺑﺎﺳﻤﻪ ﺗﻌﺎﻟﯽ‬

‫ﺩﺍﻧﺸﮕﺎﻩ ﺻﻨﻌﺘﯽ ﺷﺮﯾﻒ‬

‫ﺩﺍﻧﺸﮑﺪﻩ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ﺑﺮﻕ‬

‫ﺭﻭﺵﻫﺎﯼ ﺭﯾﺎﺿﯽ ﺩﺭ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ‪ −‬ﮔﺮﻭﻩ ﺩﮐﺘﺮ ﺍﻣﯿﻨﯽ‬

‫ﻧﯿﻤﺴﺎﻝ ﺍﻭﻝ ‪۱۴۰۱−۰۲‬‬

‫ﺗﻤﺮﯾﻦ ﺗﺌﻮﺭﯼ ﺳﺮﯼ ﺳﻮﻡ‬

‫‪ .۱‬ﻣﻬﻠﺖ ﺗﺤﻮﯾﻞ ﺍﯾﻦ ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺗﺎﺭﯾﺦ ﺍﻋﻼﻡ ﺷﺪﻩ ﺩﺭ ﺳﺎﻣﺎﻧﻪ ‪ ⅭW‬ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ ۱۰ .۲‬ﺭﻭﺯ ﺗﺎﺧﯿﺮ ﻣﺠﺎﺯ ﺑﺮﺍﯼ ﺗﺤﻮﯾﻞ ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻫﺎﯼ ﺗﺌﻮﺭﯼ ﺩﺭ ﺍﺧﺘﯿﺎﺭ ﺷﻤﺎ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ‪.‬‬
‫‪ .۳‬ﺳﻘﻒ ﺗﺎﺧﯿﺮ ﺑﺮﺍﯼ ﺗﺤﻮﯾﻞ ﻫﺮ ﺗﻤﺮﯾﻦ ‪ ۷‬ﺭﻭﺯ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ ﻭ ﭘﺲ ﺍﺯ ﺁﻥ ﭘﺎﺳﺨﻨﺎﻣﻪ ﺗﻤﺮﯾﻦ ﻣﻨﺘﺸﺮ ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪ .۴‬ﺍﺑﻬﺎﻣﺎﺕ ﻭ ﻣﺸﮑﻼﺕ ﺧﻮﺩ ﺩﺭ ﻣﻮﺭﺩ ﺍﯾﻦ ﺗﻤﺮﯾﻦ ﺭﺍ ﻣﯽ ﺗﻮﺍﻧﯿﺪ ﺑﺎ ﺩﺳﺘﯿﺎﺭﺍﻥ ﻃﺮﺍﺡ‪ ،‬ﺧﺎﻧﻢ ﺟﻌﻔﺮﯼ ﻭ ﺁﻗﺎﯼ ﺻﻔﻮﯼ ﻣﻄﺮﺡ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫‪@fjafari79, @Safavi_MRS‬‬

‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﭘﺎﺳﮑﺎﻝ‬ ‫‪۱‬‬

‫ﺩﺭﺍﯾەﻫﺎﯼ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻣﺮﺑﻌﯽ ﭘﺎﺳﮑﺎﻝ ‪ S‬ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﺷﻮﻧﺪ‪:‬‬

‫(‬ ‫)‬ ‫(‬ ‫)‬

‫‪i+j‬‬ ‫‪i+j‬‬
‫= ‪Sij‬‬ ‫=‬
‫‪i‬‬ ‫‪j‬‬
‫ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺜﺎﻝ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪ 5 × 5‬ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1 1 1 1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪2 3 4 5‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪S = 1‬‬ ‫‪3 6 10 15‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪4 10 20 35‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪5 15 35 70‬‬

‫ﺍﻟﻒ( ﺗﺠﺰﯾﻪ ‪ LU‬ﺍﯾﻦ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠﯽ )‪ (n × n‬ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻭﺭﯾﺪ ﻭ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺩﺗﺮﻣﯿﻨﺎﻥ ﺍﯾﻦ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻫﻤﻮﺍﺭﻩ ﺑﺮﺍﺑﺮ ‪۱‬‬
‫ﺧﻮﺍﻫﺪ ﺑﻮﺩ‪.‬‬
‫ﺏ( ﯾﮑﯽ ﺍﺯ ﺩﺭﺍﯾەﻫﺎﯼ ﺭﻭﯼ ﻗﻄﺮ ﺍﺻﻠﯽ ﺍﯾﻦ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺭﺍ ﺩﺭ ﺣﺎﻟﺖ ﮐﻠﯽ )‪ (n × n‬ﯾﮏ ﻭﺍﺣﺪ ﮐﺎﻫﺶ ﺩﻫﯿﺪ ﻭ ﺩﺗﺮﻣﯿﻨﺎﻥ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ‬
‫ﺣﺎﺻﻞ ﺭﺍ ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻭﺭﯾﺪ‪.‬‬

‫ﯾﮏ ﻧﺎﻣﺴﺎﻭﯼ!‬ ‫‪۲‬‬

‫ﺍﮔﺮ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪ X‬ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ) ‪ X = (x1 , x2 , ..., xn‬ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ‪ ،xi ∈ Rn‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫∏‬
‫‪n‬‬
‫≤ |)‪|det(X‬‬ ‫∥ ‪∥xi‬‬
‫‪i=1‬‬

‫ﺭﺍﻫﻨﻤﺎﯾﯽ‪ :‬ﺍﺯ ﺗﺠﺰﯾﻪ ‪ QR‬ﮐﻤﮏ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪.‬‬

‫) ‪( ۱‬‬
‫ﺗﻤﺮﯾﻦ ﺳﺮﯼ ﺳﻮﻡ‬ ‫ﺭﻭﺵ ﻫﺎﯼ ﺭﯾﺎﺿﯽ ﺩﺭ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﺩﺗﺮﻣﯿﻨﺎﻥ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪Hessenberg‬‬ ‫‪۳‬‬

‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪ ،Hessenberg‬ﯾﮏ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻣﺜﻠﺜﯽ ﺑﻪ ﻫﻤﺮﺍﻩ ﯾﮏ ﻗﻄﺮ ﺍﺿﺎﻓﻪ ﺍﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮﺍﯼ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﺳﻪ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺁﻥ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪:‬‬

‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫[‬ ‫]‬ ‫‪2 1 0‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪2 1‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪‬‬
‫= ‪H2‬‬ ‫‪, H 3 = 1 2 1  , H 4 = ‬‬ ‫‪‬‬
‫‪1 2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬
‫‪1 1 2‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬

‫ﺭﺍﺑﻄەﺍﯼ ﺑﺮﺍﯼ ﺩﺗﺮﻣﯿﻨﺎﻥ ‪ Hn‬ﭘﯿﺪﺍ ﮐﻨﯿﺪ ﻭ ﻣﻘﺪﺍﺭ ﺩﺗﺮﻣﯿﻨﺎﻥ ‪ H10‬ﺭﺍ ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﺭﺍﺑﻄﻪ ﺑﺪﺳﺖ ﺁﻭﺭﯾﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺩﻭﺭﺍﻥ‬ ‫‪۴‬‬

‫ﺑﺎ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﺍﺯ ﻗﻄﺮﯼﺳﺎﺯﯼ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺩﻭﺭﺍﻥ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪:‬‬

‫[‬ ‫]‬ ‫[‬ ‫]‬

‫‪cos θ − sin θ‬‬ ‫‪cos nθ − sin nθ‬‬
‫=‪A‬‬ ‫= ‪=⇒ An‬‬
‫‪sin θ cos θ‬‬ ‫‪sin nθ cos nθ‬‬

‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲﻫﺎﯼ ﻣﺘﺸﺎﺑﻪ‬ ‫‪۵‬‬

‫ﺍﮔﺮ ‪ A, B ∈ Mn‬ﻭ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲﻫﺎﯼ ‪ A‬ﻭ ‪ B‬ﻣﺘﺸﺎﺑﻪ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻮﺍﺭﺩ ﺯﯾﺮ ﺭﺍ ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‪:‬‬
‫ﺍﻟﻒ‪tr(B) = tr(A) .‬‬
‫ﺏ‪det(B) = det(A) .‬‬
‫ﺝ‪ A2 .‬ﻭ ‪ B 2‬ﻧﯿﺰ ﻣﺘﺸﺎﺑﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺩ‪ .‬ﺍﮔﺮ ‪ A‬ﻗﻄﺮﯼﺷﺪﻧﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ B ،‬ﻧﯿﺰ ﻗﻄﺮﯼﺷﺪﻧﯽ ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ ۶‬ﺻﺤﯿﺢ ﻭ ﻏﻠﻂ!‬
‫ﺩﺭﺳﺘﯽ ﯾﺎ ﻧﺎﺩﺭﺳﺘﯽ ﻋﺒﺎﺭﺍﺕ ﺯﯾﺮ ﺭﺍ ﺑﺎ ﺫﮐﺮ ﺩﻟﯿﻞ ﯾﺎ ﻣﺜﺎﻝ ﻧﻘﺾ ﻣﺸﺨﺺ ﮐﻨﯿﺪ‪.‬‬
‫ﺍﻟﻒ‪ .‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺴﯽ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﺩﯾﺮ ﻭﯾﮋﻩ ﺣﻘﯿﻘﯽ ﻭ ‪ n‬ﺑﺮﺩﺍﺭ ﻭﯾﮋﻩ ﺣﻘﯿﻘﯽ‪ ،‬ﻣﺘﻘﺎﺭﻥ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺏ‪ .‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺴﯽ ﺑﺎ ﻣﻘﺎﺩﯾﺮ ﻭﯾﮋﻩ ﺣﻘﯿﻘﯽ ﻭ ‪ n‬ﺑﺮﺩﺍﺭ ﻭﯾﮋﻩ ﻣﺘﻌﺎﻣﺪ ﯾﮑﻪ‪ ،‬ﻣﺘﻘﺎﺭﻥ ﺍﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺝ‪ .‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻭﺍﺭﻭﻥ ﯾﮏ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻭﺍﺭﻭﻥﭘﺬﯾﺮ ﻣﺘﻘﺎﺭﻥ‪ ،‬ﻣﺘﻘﺎﺭﻥ ﺍﺳﺖ‪.‬‬

‫ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺑﻠﻮﮐﯽ‬ ‫‪۷‬‬

‫[‬ ‫]‬
‫‪2A 0‬‬
‫= ‪ B‬ﺭﺍ ﻗﻄﺮﯼﺳﺎﺯﯼ ﮐﺮﺩﻩ ﻭ ﻣﻘﺎﺩﯾﺮ ﻭ ﺑﺮﺩﺍﺭﻫﺎﯼ ﻭﯾﮋﻩ ﺁﻥ ﺭﺍ ﺑﻨﻮﯾﺴﯿﺪ‪.‬‬ ‫ﺍﮔﺮ ‪ ،A = XΛX −1‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺑﻠﻮﮐﯽ‬
‫‪0 A‬‬

‫‪ ۸‬ﺿﺮﺏ ﺩﺍﺧﻠﯽ ﻭ ﻣﻘﺎﺩﯾﺮ ﻭﯾﮋﻩ‬

‫ﺍﮔﺮ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ )‪ A ∈ Mn (F‬ﯾﮏ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻫﺮﻣﯿﺘﯽ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺁﻧﮕﺎﻩ ﺑﺮﺍﯼ ﻫﺮ ‪ x ∈ Fn‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫‪λmin ∥x∥2 ≤ ⟨Ax, x⟩ ≤ λmax ∥x∥2‬‬

‫) ‪( ۲‬‬
‫ﺗﻤﺮﯾﻦ ﺳﺮﯼ ﺳﻮﻡ‬ ‫ﺭﻭﺵ ﻫﺎﯼ ﺭﯾﺎﺿﯽ ﺩﺭ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ‬

‫ﺍﺳﺘﻘﻼﻝ ﺑﺮﺩﺍﺭﻫﺎﯼ ﻭﯾﮋﻩ‬ ‫‪۹‬‬

‫ﺍﺛﺒﺎﺕ ﮐﻨﯿﺪ ﺍﮔﺮ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪ X‬ﺩﺍﺭﺍﯼ ﻣﻘﺎﺩﯾﺮ ﻭﯾﮋﻩ ‪ λ1 , ..., λn‬ﺑﺎﺷﺪ ﮐﻪ ﻣﺘﻨﺎﻇﺮ ﺑﺎ ﺑﺮﺩﺍﺭﻫﺎﯼ ﻭﯾﮋﻩ ‪ v1 , ..., vn‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﺍﮔﺮ ﻣﻘﺎﺩﯾﺮ‬
‫ﻭﯾﮋﻩ ‪ λ1 , ..., λs‬ﺍﺯ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ ﻣﺘﻤﺎﯾﺰ ﺑﺎﺷﻨﺪ‪ ،‬ﺑﺮﺩﺍﺭﻫﺎﯼ ‪ v1 , ..., vs‬ﻣﺴﺘﻘﻞ ﺧﻄﯽ ﺧﻮﺍﻫﻨﺪ ﺑﻮﺩ‪.‬‬

‫‪ ۱۰‬ﺍﻣﺘﯿﺎﺯﯼ‪ :‬ﯾﮏ ﻧﺎﻣﺴﺎﻭﯼ ﺩﯾﮕﺮ!‬

‫ﻣﯽﺧﻮﺍﻫﯿﻢ ﯾﮏ ﻧﺎﻣﺴﺎﻭﯼ ﻧﺴﺒﺘﺎ ﭘﯿﭽﯿﺪﻩ ﺭﺍ ﺍﺛﺒﺎﺕ ﮐﻨﯿﻢ‪ .‬ﺑﺮﺍﯼ ﺍﯾﻦ ﮐﺎﺭ ﺩﻭ ﻟﻢ ﺭﺍ ﺍﺛﺒﺎﺕ ﻣﯽﮐﻨﯿﻢ ﻭ ﺳﭙﺲ ﺑﻪ ﺳﺮﺍﻍ ﻗﻀﯿﻪ ﺍﺻﻠﯽ‬
‫ﻣﯽﺭﻭﯾﻢ!‬
‫ﻟﻢ ‪ :۱‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪ A‬ﯾﮏ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﻣﺘﻘﺎﺭﻥ ﺍﺳﺖ ﻭ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪ B‬ﺍﺯ ﺣﺬﻑ ﺳﻄﺮ ﻭ ﺳﺘﻮﻥ ﺁﺧﺮ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ‪ A‬ﺑﻪ ﺩﺳﺖ ﻣﯽﺁﯾﺪ‪ .‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ‬
‫ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬
‫)‪λmin (B) ≥ λmin (A‬‬

‫ﻟﻢ ‪ :۲‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺑﻠﻮﮐﯽ ﻣﺘﻘﺎﺭﻥ ‪ A‬ﺭﺍ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽﺷﻮﺩ ﺩﺭ ﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﺪ‪:‬‬

‫[‬ ‫]‬
‫‪B C‬‬
‫=‪A‬‬
‫‪CT D‬‬

‫ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫)‪λmin (A) + λmax (A) ≤ λmin (B) + λmax (D‬‬

‫ﺭﺍﻫﻨﻤﺎﯾﯽ‪ :‬ﺍﺯ ﺍﯾﻦ ﻗﻀﯿﻪ ﺍﺳﺘﻔﺎﺩﻩ ﮐﻨﯿﺪ ﮐﻪ ﺑﺮﺍﯼ ﻫﺮ ﺑﺮﺩﺍﺭ ﻧﺮﻣﺎﻝ ﻣﺎﻧﻨﺪ ‪ x‬ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬

‫)‪xT Ax ≥ λmin (A‬‬

‫ﻗﻀﯿﻪ‪ :‬ﺛﺎﺑﺖ ﮐﻨﯿﺪ ﺍﮔﺮ ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﺑﻠﻮﮐﯽ ﻣﺘﻘﺎﺭﻥ ‪ A‬ﮐﻪ ﺍﺯ ‪ k 2‬ﻣﺎﺗﺮﯾﺲ ﮐﻮﭼﮏﺗﺮ ﺑﻪ ﺻﻮﺭﺕ ﺯﯾﺮ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ ﺭﺍ ﺩﺭﻧﻈﺮ ﺑﮕﯿﺮﯾﻢ‪:‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫‪A1,1 A1,2 ... A1,k‬‬
‫‪ T‬‬ ‫‪‬‬
‫‪A1,2 A2,2 ... A2,k ‬‬
‫‪A= .‬‬ ‫‪‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪.. ‬‬
‫‪.‬‬ ‫‪..‬‬ ‫‪‬‬
‫‪ .‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬ ‫‪. ‬‬
‫‪AT1,k AT2,k‬‬ ‫‪...‬‬ ‫‪Ak,k‬‬

‫ﺑﺮﺍﯼ ‪ k ≥ 2‬ﺩﺍﺭﯾﻢ‪:‬‬
‫∑‬
‫‪k‬‬
‫≤ )‪(k − 1)λmin (A) + λmax (A‬‬ ‫) ‪λmax (Ai,i‬‬
‫‪i=1‬‬

‫) ‪( ۳‬‬