CHƯƠNG 2

Đạo hàm
riêng

Qui tắc dây chuyền

( Đạo hàm hàm hợp)
2.5

utexlms.hcmute.edu.vn 1
 NỘI DUNG BÀI HỌC

Qui tắc dây chuyền đối với

một biến độc lập 01

Mở rộng của
02 qui tắc dây chuyền

utexlms.hcmute.edu.vn 2
2.5.1. Qui tắc dây chuyền đối với một
biến độc lập
𝑧
Cho 𝑧 = 𝑓 𝑥, 𝑦 là một hàm 𝜕𝑧 𝜕𝑧
khả vi theo hai biến 𝑥 và 𝜕𝑥 𝜕𝑦
𝑦, và 𝑥 = 𝑥 𝑡 , 𝑦 = 𝑦 𝑡 là
các hàm khả vi theo biến 𝑡, 𝑥 𝑦
khi đó 𝑧 = 𝑓 𝑥, 𝑦 là một 𝑑𝑥 𝑑𝑦
hàm khả vi theo biến 𝑡 và 𝑑𝑡 𝑑𝑡

𝑡 𝑡

utexlms.hcmute.edu.vn 3
2.5.1. Qui tắc dây chuyền đối với một
biến độc lập
𝑧
𝜕𝑧 𝜕𝑧
𝜕𝑥 𝜕𝑦
𝑑𝑧 𝜕𝑧 𝑑𝑥 𝜕𝑧 𝑑𝑦
= + 𝑥 𝑦
𝑑𝑡 𝜕𝑥 𝑑𝑡 𝜕𝑦 𝑑𝑡
𝑑𝑥 𝑑𝑦
𝑧𝑡 = 𝑧𝑥 . 𝑥𝑡 + 𝑧𝑦 . 𝑦𝑡 𝑑𝑡 𝑑𝑡

𝑡 𝑡

utexlms.hcmute.edu.vn 4
 Ví dụ 1
Cho hàm hai biến 𝑧 = 𝑥 2 𝑦 3 , trong đó 𝑥 = 𝑡 + 3𝑡 2 , 𝑦 = sin 5𝑡
𝑑𝑧
Tính .
𝑑𝑡
Giải
Ta có 𝑧𝑥 = 2𝑥𝑦 3 , 𝑧𝑦 = 3𝑥 2 𝑦 2
𝑥𝑡 = 1 + 6𝑡 , 𝑦𝑡 = 5cos 5𝑡
𝑑𝑧
Khi đó = 𝑧𝑡 = 𝑧𝑥 . 𝑥𝑡 + 𝑧𝑦 . 𝑦𝑡
𝑑𝑡

𝑧𝑡 = 2𝑥𝑦 3 1 + 6𝑡 + 3𝑥 2 𝑦 2 . 5 cos 5𝑡
= 𝑥𝑦 2 2𝑦 1 + 6𝑡 + 15𝑥 cos 5𝑡
𝑧𝑡 = 𝑡 + 3𝑡 2 (sin 5𝑡)2 2 (sin 5𝑡) 1 + 6𝑡 + 15 𝑡 + 3𝑡 2 𝑐𝑜𝑠5𝑡
utexlms.hcmute.edu.vn 5
2.5.1. Mở rộng của qui tắc dây
chuyền
Cho 𝑓 𝑥, 𝑦, 𝑧 là một hàm khả vi theo ba biến 𝑥 , 𝑦 và
𝑧, và 𝑥 = 𝑥 𝑤, 𝑡 , 𝑦 = 𝑦 𝑤, 𝑡 và 𝑧 = 𝑧 𝑤, 𝑡 là các
hàm khả vi theo biến 𝑤, 𝑡. Khi đó 𝑢 là một hàm khả vi
theo biến 𝑤 và 𝑡.
𝐺𝑟𝑎𝑏

𝑐𝑎𝑟 𝑏𝑖𝑘𝑒 𝑓𝑜𝑜𝑑

𝑤 𝑡 𝑤 𝑡 𝑤 𝑡
utexlms.hcmute.edu.vn 6
2.5.1. Mở rộng cho qui tắc dây chuyền
Cho 𝑓 𝑥, 𝑦, 𝑧 là một hàm khả vi theo ba biến 𝑥 , 𝑦 và
𝑧, và 𝑥 = 𝑥 𝑤, 𝑡 , 𝑦 = 𝑦 𝑤, 𝑡 và 𝑧 = 𝑧 𝑤, 𝑡 là các hàm
khả vi theo biến 𝑤, 𝑡. Khi đó 𝑓 là một hàm khả vi theo
biến 𝑤 và 𝑡.

𝑥 𝑦 𝑧

𝑤 𝑡 𝑤 𝑡 𝑤 𝑡
utexlms.hcmute.edu.vn 7
2.5.1. Mở rộng cho qui tắc dây chuyền
𝑓 𝜕𝑓 𝜕𝑓 𝜕𝑥 𝜕𝑓 𝜕𝑦 𝜕𝑓 𝜕𝑧
= . + . + .
𝜕𝑓 𝜕𝑓 𝜕𝑤 𝜕𝑥 𝜕𝑤 𝜕𝑦 𝜕𝑤 𝜕𝑧 𝜕𝑤
𝜕𝑓
𝜕𝑥 𝜕𝑦 𝜕𝑧 𝑓𝑤 = 𝑓𝑥 . 𝑥𝑤 + 𝑓𝑦 . 𝑦𝑤 + 𝑓𝑧 . 𝑧𝑤
𝑥 𝑦 𝑧
𝜕𝑥 𝜕𝑥 𝜕𝑦 𝜕𝑦 𝜕𝑧 𝜕𝑧
𝜕𝑤 𝜕𝑡 𝜕𝑤 𝜕𝑡 𝜕𝑤 𝜕𝑡

𝑤 𝑡 𝑤 𝑡 𝑤 𝑡

utexlms.hcmute.edu.vn 8
2.5.1. Mở rộng cho qui tắc dây chuyền
𝑓 𝜕𝑓 𝜕𝑓 𝜕𝑥 𝜕𝑓 𝜕𝑦 𝜕𝑓 𝜕𝑧
= . + . + .
𝜕𝑡 𝜕𝑥 𝜕𝑡 𝜕𝑦 𝜕𝑡 𝜕𝑧 𝜕𝑡
𝜕𝑓 𝜕𝑓 𝜕𝑓 𝑓𝑡 = 𝑓𝑥 . 𝑥𝑡 + 𝑓𝑦 . 𝑦𝑡 + 𝑓𝑧 . 𝑧𝑡
𝜕𝑥 𝜕𝑦 𝜕𝑧

𝑥 𝑦 𝑧
𝜕𝑥 𝜕𝑥 𝜕𝑦 𝜕𝑦 𝜕𝑧 𝜕𝑧
𝜕𝑤 𝜕𝑡 𝜕𝑤 𝜕𝑡 𝜕𝑤 𝜕𝑡

𝑤 𝑡 𝑤 𝑡 𝑤 𝑡

utexlms.hcmute.edu.vn 9
 Ví dụ 2
Cho 𝑓 = 𝑒 𝑥 − 𝑦 2 𝑧 , trong đó 𝑥 = 𝑤 + 2𝑡 , 𝑦 = 3𝑤 − 4𝑡, 𝑧 = 𝑤𝑡
𝜕𝑓 𝜕𝑓
Tính và theo biến 𝑤 và 𝑡
𝜕𝑤 𝜕𝑡
Giải
Ta có 𝑓𝑥 = 𝑒 𝑥 , 𝑓𝑦 = −2𝑦𝑧 , 𝑓𝑧 = −𝑦 2
𝑥𝑤 = 1 , 𝑦𝑤 = 2 , 𝑧𝑤 = 𝑡
𝑥𝑡 = 2 , 𝑦𝑡 = −4 , 𝑧𝑡 = 𝑤
 𝑓𝑤 = 𝑓𝑥 . 𝑥𝑤 + 𝑓𝑦 . 𝑦𝑤 + 𝑓𝑧 . 𝑧𝑤
= 𝑒 𝑥 . 1 − 2𝑦𝑧 . 2 − 𝑦 2 . 𝑡
 𝑓𝑡 = 𝑓𝑥 . 𝑥𝑡 + 𝑓𝑦 . 𝑦𝑡 + 𝑓𝑧 . 𝑧𝑡
= 𝑒 𝑥 . 2 − 2𝑦𝑧 . (−4) − 𝑦 2 . 𝑤
utexlms.hcmute.edu.vn 10
utexlms.hcmute.edu.vn 11