የ ወን ጀል ሕግ ሥነ ሥር አ ት እ ና

የ ማስ ረ ጃ ሕግ/ረ ቂቅ/ አ ጭር
ማብራሪ ያ
ማውጫ
የ ወን ጀል ሕግ ሥነ ሥር አ ት እ ና የ ማስ ረ ጃ ሕግ አ ጭር ማብራሪ ያ .......................................................................... 3

1. አ ጠቃላ ይ .............................................................................................................................................. 3

1.1. መግቢያ ................................................................................................................................................ 3

1.2. የ ወን ጀል ፍትሕ ፖሊሲ ........................................................................................................................ 7

1.3. ረ ቂቆችን የ መከ ለ ስ ና ድጋሚየ ማር ቀቅ ሥራን የ ማከ ና ወን ሂ ደት ................................................................ 8

2. የ ወን ጀለ ኛ መቅጫሥነ ሥር ዐ ት ሕግ ለ ማር ቀቅ የ ተለ ዩ ተጨማሪ ችግሮች፤ ................................................................ 9

2.1 የ ወን ጀል ፍትሕ አ ስ ተዳደር ችግሮች ......................................................................................................... 10

3. መግቢያ ና ጠቅላ ላ ጉዳዮች ............................................................................................................................. 11

4. ስ ያ ሜው...................................................................................................................................................... 13

5. የ ተፈጻ ሚነ ት ወሰ ን ና ቀን ............................................................................................................................. 14

6. ትር ጉም...................................................................................................................................................... 16

7. የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ መር ሆዎች ........................................................................................................... 17

8. የ ሕጉ አ ላ ማ................................................................................................................................................ 19

9. የ ተከ ላ ካ ይ ጠበ ቃ ጉዳይ ............................................................................................................................... 20

10. የ ፍትሕ አ ካ ላ ት ስ ለ ሚያ ከ ና ውኗ ቸው ተግባ ራት ................................................................................................ 21

11. የ ወን ጀል ምር መራ ተግባ ራት ........................................................................................................................ 22

12. ማስ ረ ጃ አ ሰ ባ ሰ ብ ...................................................................................................................................... 29

12.1. የ ዋስ ትና ጉዳይ ................................................................................................................................. 35

12.2. በ ምር መራ መዝገ ብ ላ ይ መወሰ ን ............................................................................................................. 38

12.3. የ ጥፋተኛት ድር ድር ............................................................................................................................ 40

12.4. አ ማራጭመፍትሔዎች ............................................................................................................................ 42

12.5.ክ ስ የ መመስ ረ ት ውሳ ኔ .......................................................................................................................... 44

13. ዳኝነ ት ነ ክ ጉዳዮች ............................................................................................................................. 46

13.1 የ ዳኝነ ት ሥልጣን ................................................................................................................................ 47

13.2 ችሎትና ግልፅ ነ ት ................................................................................................................................ 53

13.3. ከ ፍር ድ እ ና ከ ፍትሕ ሂ ደት ስ ለ መነ ሳ ት .................................................................................................. 54

13.4. መጥሪ ያ ...................................................................................................................................... 55

13.5.የ ቅድመ ክ ስ መስ ማት ተግባ ራት .............................................................................................................. 57

1
 13.6. የ ክ ር ክ ር ሥር አ ቶች ...................................................................................................................... 59

13.7. ቀጠሮ፣ መቃወሚያ ና እ ምነ ት ክ ህ ደት ............................................................................................... 66

13.8. የ ማስ ረ ጃ ደን ቦ ች ........................................................................................................................ 68

14.ፍር ድና ቅጣት ............................................................................................................................................ 74

14.1 የ ቅጣት ውሳ ኔ ..................................................................................................................................... 76

15. ፍር ድ እ ን ደገ ና የ ሚታይባ ቸው አ ግባ ቦ ች ....................................................................................................... 81

15.1 ይግባ ኝ .............................................................................................................................................. 82

15.2 ሰ በ ር ................................................................................................................................................ 84

15.3 ፍር ድን እ ን ደገ ና ማየ ት ....................................................................................................................... 87

16. በ ወን ጀል ጉዳይ አ ለ ም አ ቀፍ የ ወን ጀል ጉዳዮች ትብብር .................................................................................. 88

16.1. የ ዓ ለ ምአ ቀፍትብብር ምን ነ ት ................................................................................................................. 90

16.2. አ ሳ ልፎ መስ ጠት (Extradition) ........................................................................................................... 91

16.3 በ ወን ጀል ጉዳዮች መረ ጃ መለ ዋወጥ እ ና መተባ በ ር (Mutual legal assistance) ......................................... 91

16.3.1.ፍር ደኞችን መስ ጠት ወይም መቀበ ል (Transfer of sentenced persons) .......................................... 92

16.3.2. የ ወን ጀል ክ ስ ን ወደ ሌላ ሃ ገ ር ማስ ተላ ለ ፍ ..................................................................................... 92

16.3.3. ሌሎች የ ዓ ለ ም አ ቀፍ ትብብር ዓ ይነ ቶች ........................................................................................... 92

16.4 የ ዓ ለ ም አ ቀፍ ትብብር ን ና የ ኢትዮጵያ የ ወን ጀለ ኛ መቅጫሕግ ሥነ ሥር ዐ ት ................................................... 93

17. ኪሳ ራና ወጪን በ ተመለ ከ ተ ........................................................................................................................... 95

18. ደን ብ፣ መመሪ ያ እ ና ቅፃ ቅፆ ችን ማውጣትእ ን ዲሁም ሕጉን ስ ለ ማሻ ሻ ል ............................................................... 96

19. ሰ ን ጠረ ዥ ................................................................................................................................................ 97

2
 የ ወን ጀል ሕግ ሥነ ሥር አ ት እ ና የ ማስ ረ ጃ ሕግ አ ጭር ማብራሪ ያ

1. አ ጠቃላ ይ

አ ሁን በ ስ ራ ላ ይ የ ሚገ ኘውን የ ኢትዮጵያ የ ወን ጀለ ኛ መቅጫ ስ ነ ስ ር አ ት ሕግ ለ ማሻ ሻ ል ከ ዚህ በ ታች በ ተገ ለ ጹት

ምክ ን ያ ች ከ 10 አ መት በ ላ ይ የ ፈጀ ጥረ ት ሲደረ ግ ቆይቷል፡ ፡ በ ዚህ ሂ ደት ውስ ጥም በ ር ካ ታ ማሻ ሻ ያ ዎች

የ ተደረ ጉባ ቸው የ ሥነ ሥር አ ቱ ሕጎ ች እ የ ተዘ ጋጁ ውይይት የ ተደረ ገ ባ ቸው ሲሆን ከ ውይይቶቹ የ ሚገ ኙ ግብአ ቶችን

ጭምር በ ማካ ተት ይህ የ ሥነ ሥር አ ትና የ ማስ ረ ጃ ሕግ የ መጨረ ሻ ሆኖ ተዘ ጋጅቷል፡ ፡ ይህ ማብራሪ ያ በ ረ ቂቅ ሕጉ

ውስ ጥ ምን እ ን ደተካ ተተና ለ ምን እ ን ደተካ ተተ በ ጥቅሉ የ ሚያ መለ ክ ት ሰ ን ደ ሆኖ ነ ው የ ተዘ ጋጀው፡ ፡ በ መሆኑ ም

በ ረ ቂቅ ሕጉ ውስ ጥ የ ተካ ተቱት እ ያ ን ዳን ዳቸው አ ን ቀጾ ች የ ሚብራሩት በ ሃ ተታ ዘ ምክ ን ያ ት በ መሆኑ ይህ ማብራሪ ያ

ረ ቂቁ የ ያ ዛ ቸውን ጉዳዮች ጠቅለ ል ካ ለ ምክ ን ያ ት ጋር እ ን ዲያ መላ ክ ት የ ተዘ ጋጀ ማብራሪ ያ መሆኑ ን ለ መግለ ጽ

እ ን ወዳለ ን ፡ ፡

1.1. መግቢያ
የ ኢፊዲሪ ሕገ መን ግስ ት በ መግቢያ ው ላ ይ በ ግልፅ እ ን ዳስ ቀመጠው በ ህ ግ የ በ ላ ይነ ት ላ ይ የ ተመሰ ረ ተ ዘ ላ ቂ

ሰ ላ ምና ዘ ላ ቂ ልማት የ ማረ ጋገ ጥ ግብ አ ለ ው፡ ፡ የ ኢፌዲሪ ሕገ መን ግስ ት የ አ ገ ሪ ቱ የ በ ላ ይ ህ ግ ከ መሆኑ ም በ ላ ይ

በ ር ካ ታ የ ወን ጀል ስ ነ ስ ር አ ትና የ ማስ ረ ጀ ድን ጋዎችን ም ያ ቀፈ ነ ው፡ ፡ የ ስ ነ ስ ር አ ትና የ ማስ ረ ጀ ድን ጋጌ ዎቹ

አ ን ዳን ዶቹ በ ቀጥታ በ ፍትሕ አ ካ ላ ቱ ወደ ተግባ ር ሊለ ወጡ የ ሚችሉ ሲሆን ሌሎቹ ድን ጋጌ ዎች ደግሞ

ለ ማስ ፈፀ ሚያ ነ ት ሌሎች ዘ ር ዘ ር ያ ሉ ድን ጋ ጌ ዎችን የ ሚፈልጉ ና ቸው፡ ፡ በ ተመሳ ሳ ይም አ ገ ራችን የ አ ለ ም አ ቀፍ

ድን ጋጌ ዎችን በ ተለ ይም ሰ በ አ ዊ የ ሲቪል፣ ፖለ ቲካ ል፣ የ ሕጻ ና ት፣ ሴቶችና እ ና ሌሎች መብቶችን የ ተመለ ከ ቱ

አ ለ ም አ ቀፍና አ ሕጉራዊ ስ ምምነ ቶችን የ ተቀበ ለ ች በ መሆኑ በ ስ ራ ላ ይ ያ ሉትን የ ስ ነ ስ ር አ ትና የ ማስ ረ ጃ

ህ ጎ ቻቸን ና አ ሰ ራራቸን ከ እ ነ ዚሁ ስ ምምነ ቶች አ ን ጻ ር መቃኘት ይገ ባ ል፡ ፡

የ ህ ገ መን ገ ስ ቱ ግቦ ች የ ሆኑ ት የ ህ ግ የ በ ላ ይነ ትን ማረ ጋገ ጥ እ ና ዘ ላ ቂ ሰ ላ ምና ልማትን ማምጣት ሊሳ ኩ

የ ሚችሉት የ ሃ ገ ር ፣ የ ሕዝብና የ ግለ ሰ ቦ ች ሰ ላ ምን ና ደህ ን ነ ት ሲጠበ ቅ በ መሆኑ መን ግስ ት በ ዚህ መልኩ

የ ሚገ ለ ፁትን ና መሠረ ታዊ የ ሆኑ ትን የ ግለ ሰ ብና የ ቡድን መብት እ ና ጥቅም የ ማሟላ ት፣ የ ማክ በ ር ና የ ማስ ከ በ ር

ግን ባ ር ቀደም ኃ ላ ፊነ ት ተጥሎበ ታል፡ ፡ በ ዚህ ረ ገ ድ መን ግስ ት ኃ ላ ፊነ ቱን ለ መወጣት በ ቅድሚያ እ ና በ ዋነ ኛነ ት

መከ ና ወን ከ ሚገ ባ ቸው ተግባ ራ ውስ ጥ የ ወን ጀል ፍትሕ ፖሊሲ እ .ኢ.አ በ 2003 ዓ .ም ያ ወጣ ሲሆን በ 1949 የ ወጣውን

3
የ ወን ጀል ሕግ የ ተካ ውን የ ወን ጀል ሕግን ም በ 1997 በ ስ ራ ላ ይ አ ውሏል፡ ፡ ይህ የ ወን ጀል ሕግ ስ ነ ስ ር አ ትና

የ ማስ ረ ጃ ሕግም የ ዚሁ ጥረ ት አ ካ ል ተደር ጎ ማውጣት ያ ስ ፈልጋል፡ ፡

የ ወን ጀል ህ ግ ሥነ ሥር ዐ ት እ ና የ ማስ ረ ጃ ሕግ ሲደነ ገ ግ በ መሰ ረ ቱ በ ሁለ ት ትላ ልቅ ጎ ራዎች ውስ ጥ የ ሚታዩ

የ ተለ ያ ዩ ጥቅሞችን ና ፍላ ጎ ቶችን በ ማመዛ ዘ ን ና ግምት ውስ ጥ በ ማስ ገ ባ ት ነ ው፡ ፡ በ አ ን ድ በ ኩል የ ህ ብረ ተሰ ቡን

ሰ ላ ምና ደህ ን ነ ት ለ መጠበ ቅና ለ ማስ ጠበ ቅ የ ወን ጀል ድር ጊ ት ፈፃ ሚዎችን ለ ፍር ድ አ ቅር ቦ ተገ ቢውን ቅጣት

እ ን ዲያ ገ ኙ ማድረ ግ የ ሚያ ስ ፈልግ ሲሆን በ ሌላ በ ኩል እ ውነ ቱን ለ ይቶ በ ማውጣት አ ጥፊውን በ ትክ ክ ል ለ ይቶ

በ ማውጣት አ ጥፊዎቹ ብቻ ተመጣጣኝ ቅጣት እ ን ዲቀጡ ለ ማድረ ግ ብር ቱ ጥን ቃቄ ማድረ ግ ያ ስ ፈልጋል፡ ፡ እ ነ ዚህ ን

በ ሁለ ት ጎ ራ ስ ር የ ሚታቀፉ ልዩ ልዩ ፍላ ጎ ቶችን አ ጣጥሞ የ ወን ጀል ሕጉን ትር ጉም ባ ለ ው መልኩ ለ ማስ ፈፀ ም

የ ሚያ ስ ችል ውጤታማ፣ ቀልጣፋ፣ ሚዛ ና ዊ፣ ወጪ ቆ ጣቢ፣ ተደራሽ እ ና ከ ፍተኛ የ ሕዝብ አ መኔ ታ ያ ለ ው አ ሠራር

ሊዘ ረ ጋ ይገ ባ ል፡ ፡ ወን ጀል ተፈፅ ሞ ሲገ ኝ ወን ጀሉ በ ማን ፣ እ ን ዴት፣ መቼ ወዘ ተ እ ን ደተፈፀ መ ለ ማረ ጋገ ጥ

የ ሚያ ስ ችሉ ማስ ረ ጃዎች የ ሚሰ በ ሰ ቡበ ት፣ ለ ፍር ድ ቤት የ ሚቀር ቡበ ት እ ን ዲሁም የ ማስ ረ ጃዎቹ ዓ ይነ ት፣ ክ ብደት

እ ና ብቃት በ አ ግባ ቡ የ ሚመዘ ኑ በ ት ውጤታማ የ ወን ጀል ሕግ ሥነ ሥር ዓ ት እ ና የ ማስ ረ ጃ ሕግ ያ ስ ፈልጋል፡ ፡

ኢትዮጵያ ከ 1940ዎቹ ወዲህ የ ተለ ያ ዩ የ ወን ጀል ሕጎ ችን በ መደን ገ ግ እ ና የ ተለ ያ ዩ የ ፍትሕ ተቋማትን በ ማቋቋም

ዘ መና ዊ የ ወን ጀል ፍትህ አ ስ ተዳደር ሥር አ ትን እ የ ገ ነ ባ ች ያ ለ ች አ ገ ር ና ት፡ ፡ በ 1940ዎቹ ከ ተደነ ገ ጉ ሕጎ ች

መካ ከ ል በ 1949 ዓ .ም የ ወጣው የ ወን ጀለ ኛ መቅጫ ሕግ እ ና ይህ ን ን ሕግ ለ ማስ ፈፀ ም በ 1954 ዓ .ም የ ተደነ ገ ገ ው

የ ወን ጀለ ኛ መቅጫ ሕግ ሥነ ሥር ዐ ት ሕግ በ ዋና ነ ት ከ ሚጠቀሱት ውስ ጥ የ ሚገ ኙ ሲሆኑ እ ነ ዚህ ን ሕጎ ች ጨምሮ

በ ሌሎች የ ፍሬ እ ና የ ሥነ ሥር ዐ ት ሕጎ ች ውስ ጥ በ ተለ ያ ዩ ክ ፍሎችና ድን ጋጌ ዎች የ ተካ ተቱ ዘ መና ዊ የ ማስ ረ ጃ ሕግ

መር ሆዎችና ሥር ዓ ቶችም ተጠቃሽ ና ቸው፡ ፡

በ 1949 ዓ .ም የ ወጣው የ ወን ጀለ ኛ መቅጫ ሕግ አ ሁን ከ ደረ ስ ን በ ት ዘ መን አ ዳዲስ አ ስ ተሳ ሰ ቦ ች፣ የ ቴክ ኖሎጂ

ዕ ድገ ቶችና የ ሰ ብዓ ዊ መብት አ ጠባ በ ቅ ፅ ን ሰ ሃ ሳ ቦ ች ጋር የ ሚጣጣም ሆኖ ባ ለ መገ ኘቱ በ 1997ቱ የ ኢፌዴሪ

የ ወን ጀል ሕግ ተሽሯል፡ ፡ በ አ ን ፃ ሩ የ ወን ጀለ ኛ መቅጫ ሕግ ሥነ ሥር ዐ ት እ ና በ ሌሎች ሕጎ ቹ ውስ ጥ ተበ ታትነ ው

የ ሚገ ኙ የ ማስ ረ ጃ ሕጎ ች እ ን ደ የ ፀ ረ ሙስ ና ፣ የ ጉሙሩክ እ ና የ ፀ ረ ሽ ብር ተኝነ ት ወን ጀሎችን አ ስ መልክ ቶ

ከ ተደረ ጉ ለ ውጦች በ ስ ተቀር ላ ለ ፉት ግማሽ ምዕ ተ ዓ መታት መሠረ ታዊ ማሻ ሻ ያ ሳ ይደረ ግበ ት እ የ ተሰ ራበ ት

ይገ ኛል፡ ፡ በ መሆኑ ም የ ወን ጀለ ኛ መቅጫ ሕግ ሥነ ሥር አ ት ሕግና በ ተለ ያ ዩ ቦ ታዎች ተካ ተው የ ሚገ ኙ የ ማስ ረ ጃ

ድን ጋጌ ዎች አ ሁን ዘ መኑ ከ ደረ ሰ በ ት አ ስ ተሳ ሰ ብ እ ና መር ሆዎች ጋር ማጣጣም ያ ስ ፈልጋል፡ ፡

4
አ ሁን ባ ለ ን በ ት ዘ መን ወን ጀሎች (በ ተለ ይም እ ን ደ ሽብር ተኝነ ት፣ የ ኢኮ ኖሚ ወን ጀሎች፣ በ ተደራጁ ቡድኖች

የ ሚፈፀ ሙ ወን ጀሎች) አ ለ ም አ ቀፍ ገ ፅ ታን እ የ ያ ዙ በ አ ይነ ታቸው፣ በ ብዛ ታቸው እ ና በ አ ፈፃ ፀ ማቸው

እ የ ተወሳ ሰ ቡና በ የ ጊ ዜውም ስ ልታቸውን አ የ ቀያ የ ሩ የ ሚፈፀ ሙሆነ ዋል፡ ፡ ከ ዚህ እ ድገ ት ጋር ለ ማጣጣም ታልሞም

የ 1949ኙ የ ወን ጀለ ኛ መቅጫሕግ በ 1997ቱ የ ወን ጀል ሕግ የ ተተካ ቢሆን ም የ ወን ጀል ሕጉን አ ላ ማና ግብ በ ተሟላ

ሁኔ ታ ለ ማስ ፈፀ ም የ ሚያ ስ ችል የ ሥነ ሥር አ ት ሕግ ያ ልወጣ በ መሆኑ የ ወን ጀል ፍትሕ ስ ር አ ቱ የ ተሟላ ሊሆን

አ ልቻለ ም፡ ፡ ይህ በ መሆኑ ም የ መን ግስ ት ተቋማት በ ሚቋቋሙበ ት ሕግ ውስ ጥ እ ን ዲሁም ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ነ ክ

ባ ልሆኑ የ ወን ጀል ሕጎ ች ውስ ጥ በ ር ካ ታ የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃድን ጋጌ ዎች እ የ ተካ ተቱ እ ን ዲወጡ ሆኗ ል፡ ፡

ይህ ም በ መሰ ረ ቱ በ ፍሬ ሕግና በ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ህ ግ መካ ከ ል በ ከ ፍተኛ ደረ ጃ መደበ ላ ለ ቅን የ ፈጠረ ና

የ ፍትህ ሥር አ ቱን ቅር ጽ ያ ዛ ባ የ ህ ግ አ ወጣጥ እ ን ዲሰ ፍን አ ድር ጓ ል፡ ፡

በ ሌላ ም በ ኩል በ ስ ራ ላ ይ ያ ለ ው የ ወን ጀለ ኛ መቅጫ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕግ በ በ ር ካ ታ ጉዳዮች ላ ይ ግልፅ ነ ት

የ ጎ ደለ ው፣ በ ዘ መኑ ከ ሚፈጸ ሙት ውስ ብስ ብና የ ረ ቀቁ ወን ጀሎች አ ን ጻ ር እ ን ዲሁም ዘ መኑ ከ ደረ ሰ በ ት የ ወን ጀል

ሳ ይን ስ ጋር ሲታይ ከ ዘ መኑ ጋር የ ማይሄ ዱ በ ር ካ ታ ድን ጋጌ ዎች የ ተካ ተቱበ ትና መሰ ረ ታዊ ክ ፍተት ያ ለ በ ት

ነ ው፡ ፡ ዘ መኑ በ ዚህ መልኩ ቀድሞ ከ መሄ ዱም በ ላ ይ የ ወን ጀል ጉዳይ ሕብረ ተሰ ቡ ባ ዳበ ረ ው የ ረ ጅም ጊ ዜ ልምድም

አ ን ጻ ር እ የ ታየ ጎ ን ለ ጎ ን በ ባ ህ ላ ዊ ስ ር አ ቶች የ ሚፈታበ ት አ ግባ ብም በ ዛ ው ልክ አ ቅፎ የ ሚጓ ዝ ቢሆን ም ይህ ም

ስ ር አ ት ቢሆን በ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ህ ግ ውስ ጥ በ አ ግባ ቡ የ ተካ ተተ አ ይደለ ም፡ ፡ ይህ በ መሆኑ ም በ ሳ ራ ላ ይ

ያ ለ ው የ ወን ጀለ ኛ መቅጫ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕግ በ ዘ መና ዊም ሆነ በ ባ ህ ላ ዊ አ ግባ ብ የ ሚታዩ እ ድገ ቶችን እ ና

ተግባ ሮችን አ ሟልቶ ያ ልያ ዘ ሆኖ ተገ ኝ ቷል፡ ፡ ስ ለ ሆነ ም የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉን ከ ሕገ መን ግስ ቱ፣

አ ለ ም አ ቀፍ ድን ጋጌ ዎች እ ን ዲሁም አ ለ ም አ ቀፍ ተቀባ ይነ ት ካ ላ ቸው የ ዘ መኑ አ ሰ ራሮች ጋር በ ማጣጣም ማሻ ሻ ል

ይስ ፈልጋል፡ ፡

የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉን ለ ማሻ ሻ ል የ ሚያ ስ ችለ ው ረ ቂቅ ከ መዘ ጋጀቱ በ ፊት በ መስ ኩ የ ሚታዩ ችግሮች ለ ዚሁ

በ ተቋቋመ አ ጥኙ ቡድን የ ተለ ዩ ከ መሆና ቸውም በ ላ ይ ችግሮቹ በ ወን ጀል ፍትሕ ፖሊሲው፣ በ ፍትሕ አ ካ ላ ት የ አ ሰ ራር

ለ ውጥ ጥና ት እ ን ዲሁም በ ተግባ ር በ የ ጊ ዜው የ ሚስ ተዋሉ ችግሮች ለ መሆና ቸው የ ተረ ጋገ ጡ ና ቸው፡ ፡ በ ተለ ይ

ጎ ልተው ከ ታዩ ት ችግሮች ውስ ጥም የ ሚከ ተሉት ይገ ኙበ ታል፡ ፡

የ መጀመሪ ያ ው ችግር የ ወን ጀለ ኛ መቅጫ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ በ ወን ጀል ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ጉዳይ ላ ይ

የ ተሟላ የ ህ ግ ማዕ ቀፍ የ ሌለ ው መሆኑ ን ይመለ ከ ታል፡ ፡ ይህ ም ሕገ መን ግሥቱ ከ ፀ ደቀ በ ኋላ በ ሥራ ላ ይ

5
የ ዋለ ውን የ ወን ጀል ሕግ አ ሟላ ቶ የ ሚያ ስ ፈጽም የ ተሟላ የ ወን ጀል ሥነ ሥር ዐ ት ሕግ ካ ለ መኖሩ ጋር የ ሚያ ያ ዝ

ሲሆን መፍትሔውም በ ዚሁ አ ግባ ብ የ ሚታይ ነ ው፡ ፡ ይህ ን ዘ ር ፈ ብዙ ክ ፍተት ለ መለ የ ት ለ ዚሁ ተግባ ር የ ተቋቋመው

አ ጥኚ ቡድን በ ቅድመ ረ ቂቅ ጥና ቱ በ ግብአ ትነ ት ከ ተጠቀማቸው ሰ ነ ዶች መካ ከ ል የ ኢ.ፌ.ዴ.ሪ ሕገ -መን ግሥት፣ በ ስ ራ

ላ ይ ያ ለ ው የ 1954ቱን የ ወን ጀለ ኛ መቅጫ ሥነ ሥር ዐ ት ሕግ፣ የ ወን ጀል ፍትሕ ፖሊሲ፤ የ ወን ጀል ፍትሕ

ፖሊሲን ለ ማር ቀቅ ጥቅም ላ ይ የ ዋሉ ሰ ነ ዶች፣ በ ፌዴራል መን ግሥት የ ወን ጀል ፍትሕ አ ስ ተዳደር አ ካ ላ ት

አ ሰ ራር ን ለ ማሻ ሻ ል የ ተሰ ራ የ ጥና ት ሰ ነ ድ፣ በ ክ ልል ፍትሕ አ ካ ላ ት የ ወን ጀል ፍትሕ ሂ ደቱን አ ስ መልክ ቶ

የ ተዘ ጋጀ መሠረ ታዊ የ ሥራ ሂ ደት ለ ውጥ የ ጥና ት ሰ ነ ዶች፣ ከ ተለ ያ ዩ ፍትሕ አ ካ ላ ትና የ ሕግ ባ ለ ሙያ ዎች

የ ተሰ በ ሰ ቡ የ ና ሙና መረ ጃዎች፣ ለ ጥና ቱ መዳበ ር አ ስ ተዋፅ ኦ ያ ደር ጋሉ ተብሎ የ ታመነ ባ ቸው ከ ተለ ያ ዩ

ምን ጮች የ ተገ ኙ የ ተለ ያ ዩ መጣጥፎችና የ ፍር ድ ቤት ውሳ ኔ ዎች እ ን ዲሁም የ ሌሎች ሃ ገ ሮች ህ ጎ ችና ልምዶች

እና ሌሎች ሰ ነ ዶች እ ን ደመነ ሻ ተወስ ደው ህ ጉን ለ ማር ቀቅ አ ገ ልግለ ዋል፡ ፡ በ ዚህ የ ቅድመ ረ ቂቅ ጥና ት

የ ወን ጀል ሥነ ሥር ዐ ት ሕግ ውስ ጥ የ ሚታዩ ዘ ር ፈ ብዙ ችግሮችን የ ተተነ ተኑ ሲሆን የ ተለ ዩ ት ችግሮችና የ ችግሮቹ

ጥልቀት የ 1954ቱን የ ወን ጀለ ኛ መቅጫ ሥነ ሥር ዐ ት ሕግን በ መጠነ ኛ ማሻ ሻ ያ ና ጥገ ና ከ ማስ ቀጠል ይልቅ

በ መሰ ረ ቱ ሙሉ በ ሙሉ ሊሻ ሻ ል እ ን ደሚገ ባ ው ድምዳሜ ላ ይ አ ድር ሰ ዋል፡ ፡

በ ዚህ መልክ የ ተለ ዩ ትን ችግሮች የ ሚፈታ እ ን ዲሁም ወረ ድ ብሎ እ ን ደሚመለ ከ ተው የ ወን ጀል ማስ ረ ጃ ሕግን ያ ካ ተተ

ረ ቂቅ የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕግ እ ን ዲያ ዘ ጋጅ በ ፍትሕ ስ ር አ ት መሻ ሻ ያ ቦ ር ድ በ ተወሰ ነ ው መሰ ረ ት ወን ጀልን

የ ሚመለ ከ ቱ የ ማስ ረ ጃ ድን ጋጌ ዎችን አ ጠቃልሎ የ ያ ዘ የ ወን ጀል ሥነ ሥር ዐ ት ሕግ የ መጀመሪ ያ ረ ቂቅ

ተዘ ጋጅቷል፡ ፡ በ ዚህ መሰ ረ ት የ ተዘ ጋጀውን ና 600 አ ን ቀጾ ች ያ ሉትን የ መጀመሪ ያ የ ወን ጀል ሥነ ሥር ዐ ት

ረ ቂቅ ሕግ በ ተለ ያ ዩ መድረ ኮ ች ለ ማስ ተዋወቅ የ ተሞከ ረ ሲሆን በ ችግር ከ ተለ ዩ ት ጉዳዮች ውስ ጥ ለ ረ ቂቁ መነ ሻ

የ ሚሆን የ ወን ጀል ፍትሕ ፖሊሲ ያ ልነ በ ረ በ መሆኑ ረ ቂቁ በ ወቅቱ የ ተነ ሱ በ ር ካ ታ ፖሊሲ ነ ክ ጥያ ቄዎችን መመለ ስ

አ ልቻለ ም፡ ፡ ረ ቂቁ ሃ ገ ር አ ቀፍ ተፈፃ ሚነ ትን ታሳ ቢ አ ድር ጎ የ ተዘ ጋጀ ስ ለ ነ በ ር የ ወን ጀል ሥነ ሥር ዐ ት

ሕግን የ መውጣት ሥልጣን በ ክ ልል ሥር መሆን አ ለ በ ት ወይስ በ ፌዴራል የ ሚሉ አ ስ ተያ የ ቶች በ መኖራቸው ይህ ን ን

ጥያ ቄ ለ መመለ ስ የ ሚያ ስ ችል የ ፖሊሲ አ ቅጣጫ አ ልነ በ ረ ም፡ ፡ የ ፍትሕ ሥር ዐ ት ማሻ ሻ ያ ቦ ር ድ ይህ ን ን ጥያ ቄ

ተመልክ ቶ የ ተዘ ጋጀው ረ ቂቅ ተፈፃ ሚነ ት በ ፌዴራል ሥልጣን ሥር እ ን ዲሆን በ ማሰ ብ በ ሰ ጠው አ ቅጣጫ መሰ ረ ት

ከ ቦ ር ዱ የ ተውጣጣው የ ሕግ ባ ለ ሙያ ቡድን የ መጀመሪ ያ ውን ረ ቂቅ በ መከ ለ ስ በ ፊዴራል ስ ልጣን ስ ር የ ሚፈጸ ም 409

አ ን ቀፆ ች ያ ለ ው ሁለ ተኛ የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ረ ቂቅ ያ ዘ ጋጀ ቢሆን ም ይህ ም ረ ቂቅ በ ተመሳ ሳ ይ የ ወን ጀል

ፍትሕ ፖሊሲ በ ሌለ በ ት የ ተዘ ጋጁ በ መሆኑ ተመሳ ሳ ይ እ ና ሌሎች በ አ ሁኑ ረ ቂቅ የ ተካ ተቱ የ ፖሊሲ ጉዳዮችን

6
በ አ ግባ ቡ ለ መመለ ስ አ ልቻለ ም፡ ፡ በ መሆኑ ም በ ወን ጀል ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ጉዳይ ላ ይ አ ገ ሪ ቱ የ ምትመራበ ት

ፖሊሲ የ ግድ የ ሚያ ስ ፈልግ ለ መሆኑ ሂ ደቶች አ ረ ጋግጠዋል፡ ፡

1.2. የ ወን ጀል ፍትሕ ፖሊሲ

ከ ፍ ሲል እ ን ደተመለ ከ ተው ቀደም ብለ ው የ ተዘ ጋጁት ረ ቂቆች በ መሰ ረ ቱ በ ወን ጀል ፍትሕ አ ስ ተዳደር የ መን ግሥትን

አ ቋምና የ መፍትሔ አ ቅጣጫ የ ሚያ ሳ ይ መነ ሻ ሰ ነ ድን መሰ ረ ት ያ ደረ ጉ ባ ለ መሆና ቸው ፖሊሲ ጉዳዮች ላ ይ መልስ

የ ሚሰ ጡ አ ልነ በ ሩም፡ ፡ በ መሆኑ ም የ ኢትዮጵያ የ ወን ጀል ፍትሕ ፖሊሲ አ ጽድቆ በ ስ ራ ላ ይ ማዋል ችግሩን

ሊቀር ፍ የ ሚችል በ መሆኑ የ ወን ጀል ፍትሕ ፖሊሲ የ ካ ቲት 25 ቀን 2003 ዓ .ም በ ሚኒ ስ ትሮች ምክ ር ቤት ፀ ድቆ

በ ስ ራ ላ ይ ውሏል፡ ፡ የ ወን ጀል ፍትሕ ፖሊሲው በ ኢትዮጵያ የ ወን ጀል ፍትሕ አ ስ ተዳደር ውስ ጥ የ ታዩ

አ ን ኳር አ ን ኳር ችግሮችን ግምት ውስ ጥ በ ማስ ገ ባ ት ለ ችግሮቹ አ ጠቃላ ይ የ ሆነ የ መፍትሔ አ ቅጣጫን ና

የ መን ግሥትን አ ቋም አ መላ ክ ቷል፡ ፡ ፖሊሲው ለ ሚወጡ የ ወን ጀል ህ ጎ ች ተፈፃ ሚ የ ሚሆኑ አ ግባ ብ ያ ላ ቸውን

መር ሆዎች፣ ድን ጋጌ ዎችና እ ና እ ሴቶችን አ ካ ቶም ይዟል፡ ፡ በ ተለ ይ የ ወን ጀል ፍትሕ አ ስ ተዳደር ችግሮችን

በ ማለ ት በ ወን ጀል ፍትሕ ስ ር አ ቱ ውስ ጥ አ ዲስ ለ ሚወጡሕጎ ች መሰ ረ ት የ ሚሆኑ አ ቅጣጫዎችን ም ያ ሰ ቀመጠ ነ ው፡ ፡

የ ወን ጀል ፍትሕ ፖሊሲው ያ ካ ተታቸውን በ ር ካ ታና ዘ መና ዊ አ ስ ተሳ ሰ ቦ ች እ ን ዲሁም በ ለ ውጥ ስ ራዎች የ ተለ ዩ

የ ተሻ ሉ አ ሰ ራሮችን ተግባ ራዊ ከ ማድረ ግ አ ን ጻ ር በ ስ ራ ላ ይ ያ ለ ው የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕግ በ ር ካ ታ ር ቀቶች

የ ሚቀሩት መሆኑ ን ፖሊሲው በ ድጋሚአ መላ ክ ቷል፡ ፡ በ ነ ዚህ አ ግባ ቦ ች ከ ተለ ዩ ት ችግሮች ውስ ጥም፤

 ነ ባ ር የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃሕጎ ች ግልጽ አ ቅጣጫያ ልያ ዙ መሆና ቸው፤

 ሕጎ ችን በ ስ ራ ላ ይ ለ ማዋል የ ሚያ ግዝ አ ላ ማ እ ና መር ህ ያ ልነ በ ራቸው መሆኑ ፣

 በ ፍትሕ አ ካ ላ ት መካ ከ ል የ የ ተቋማቱን ልዩ ባ ህ ሪ ባ ና ዘ በ ና በ መር ህ ላ ይ የ ተመሰ ረ ት ግልጽ

የ ሆነ የ አ ሠራር ፣ የ ግን ኙነ ት እ ና የ አ መራር ትስ ስ ር አ ለ መኖሩ፣

 በ ከ ፊልም ሕጎ ቹ ከ ፈጠሩት ክ ፍተት በ መነ ሳ ት በ ፍትሕ አካላት ውስ ጥ የ ሚገ ኙ የ ሕግ

ባ ለ ሙያ ዎች የ እ ውቀት፣ ተግባ ራቸውን በ ተመለ ከ ተ የ አ መለ ካ ከ ት፣ የ ሥነ ምግባ ር ና የ ክ ህ ሎት

ማነ ስ ችግር ያ ለ ባ ቸው መሆኑ ፣

 ሕብረ ተሰ ቡን በ ወን ጀል ፍትሕ አ ስ ተዳደር ውስ ጥ በ በ ቂ ሁኔ ታ እ ን ዲሳ ተፍ የ ማያ ደር ጉ

መሆና ቸው፤ በ ዚህ ም መደበ ኛውን የ ፍትሕ አ ስ ተዳር ውጤታማ ከ ማድረ ግ አ ን ጻ ር ከ ሕብረ ተሰ ቡ

7
 ተሳ ትፎ ሊገ ኝ የ ሚችለ ውን ከ ፍተኛ ጥቅም ማግኘት ያ ልተቻለ መሆኑ ና ሕዝቡ በ ፍትሕ ሥር ዐ ቱ ላ ይ

ያ ለ ው እ ር ካ ታና አ መኔ ታ እ ን ዲቀን ስ ያ ደረ ጉ መሆና ቸው፣

የ ሚሉት ይገ ኙበ ታል፡ ፡ የ ወን ጀል ፍትሕ ፖሊሲው በ ወን ጀል መከ ላ ከ ል፣ በ ወን ጀል ምር መራ፣ በ ዐ ቃቤ ሕግ

አ ገ ልግሎት፣ በ ፍር ድ አ ሰ ጣጥ ሂ ደት፣ በ ውሳ ኔ ማስ ፈጸ ም እ ና በ አ ለ ም ዓ ቀፍ ጉዳዮች ለ ታዩ ችግሮች መፍትሔ

ያ መላ ከ ተ ሲሆን ከ ተለ ዩ ት ችግሮችም አ ን ጻ ር የ አ ገ ሪ ቱን ፍላ ጎ ት አ መላ ክ ቷል፡ ፡ የ ወን ጀል ፍትሕ ፖሊሲው ከ ዚህ

ቀደም ያ ልነ በ ረ ከ መሆኑ ም በ ላ ይ የ ኢትዮጵያ ን የ ወን ጀል ፍትሕ ሥር ዓ ት መልሶ ለ መገ ን ባ ት እ ና ለ ማቋቋም

የ ሃ ገ ራችን ን ተጨባ ጭ ሁኔ ታ ግምት ውስ ጥ በ ማስ ገ ባ ት የ ዘ መኑ ን አ ዳዲስ ሃ ሳ ቦ ችን ና ፍልስ ፍና ዎችን ማካ ተት

እ ን ደሚገ ባ ዝር ዝሩ ያ መላ ክ ታል፡ ፡ ቀደም ብለ ው ይነ ሱ ለ ነ በ ሩ የ ፖሊሲ ጥያ ቄዎች ምላ ሽ እ ና አ ቅጣጫ የ ሰ ጠ

በ መሆኑ ለ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ በ ግብአ ትነ ት አ ገ ልግሏል፡ ፡

ይህ ን ን ፖሊሲ በ አ ግባ ቡ ሥራ ላ ይ ለ ማዋል ለ ለ ውጡ አ ስ ፈላ ጊ የ ሆኑ በ ሥራ ላ ይ ያ ሉ ሕችጎ ን ማሻ ሻ ልና ከ ፖሊሲው

አ ቅጣጫ ጋር ማጣጣም የ ግድ አ ስ ፈላ ጊ ነ ው፡ ፡ የ ወን ጀል ፍትሕ ፖሊሲው በ የ ደረ ጃው መሻ ሻ ል ይገ ባ ቸዋል ካ ላ ቸው

ዝር ዝር የ ፍትሕ ችግሮች ውስ ጥ አ ብዛ ኛዎቹ በ ወን ጀል ሥነ ሥር ዐ ት እ ና የ ማስ ረ ጃ ሕጉ ውስ ጥ መካ ተት የ ሚገ ባ ቸው

ና ቸው፡ ፡

1.3. ረ ቂቆችን የ መከ ለ ስ ና ድጋሚየ ማር ቀቅ ሥራን የ ማከ ና ወን ሂ ደት

የ ኢፌዴሪ የ ወን ጀል ፍትሕ ፖሊሲን መጽደቅ ተከ ትሎ ከ ፍ ሲል የ ተጠቀሱትን ረ ቂቆ ች እ ን ደገ ና መፈተሽና

አ ስ ተካ ክ ሎ ማር ቀቅ የ ግድ ነ በ ር ፡ ፡ ከ ዚህ አ ን ፃ ር ፖሊሲው ቀደም ሲል ይነ ሱ ከ ነ በ ሩ የ ፖሊሲ ጥያ ቄዎች ውስ ጥ

ለ በ ራካ ቶቹ ምላ ሽ የ ሰ ጠ በ መሆኑ ና የ ሃ ገ ሪ ቱን የ ወን ጀል ፍትሕ ፖሊሲ አ ቅጣጫ ያ መለ ካ ተ በ መሆኑ የ ወን ጀል

ፍትሕ ፖሊሲውን መሠረ ት ያ ደረ ገ ና የ አ ፈፃ ፀ ም ወሰ ኑ ም አ ገ ር አ ቀፍ ተፈፃ ሚነ ት ያ ለ ው የ ወን ጀል ሕግ ሥነ

ሥር ዐ ት ማውጣትና መከ ለ ስ አ ስ ፈላ ጊ ሆኖ ተገ ኝቷል፡ ፡ ይህ ን ን ም ተከ ትሎ የ ፍትሕ አ ካ ላ ቱን መፍትሔ የ ሚሹ

ችግሮችን ከ ሁሉም አ ቅጣጫ መመልከ ተ እ ን ዲቻልም ከ ተለ ያ ዩ የ ፍትሕ አ ካ ላ ትና እ ና የ ሕግ ትምሕር ት ቤት

የ ተውጣጡ የ ሕግ ባ ለ ሙያ ዎችን ያ ካ ተተ አ ር ቃቂ ቡድን የ ተደራጀ ሲሆን አ ር ቃቂ ቡድኑ ም የ ቀደሙ ረ ቂቆቹን

በ መከ ለ ስ በ ድጋሚ የ ማር ቀቅ ሥራውን አ ከ ና ውኗ ል፡ ፡ ተግባ ሩን ም የ ፌዴራል ጠቅላ ይ ዓ ቃቤ ሕግ እ ን ዲከ ታተልና

እ ን ዲቆ ጣጠር ተደር ጓ ል፡ ፡ አ ር ቃቂ ቡድኑ ም ቀደም ብለ ው የ ተዘ ጋጁትን ረ ቂቆ ቹን በ ሙሉ ከ ማገ ና ዘ ቡም በ ላ ይ፤

 የ ሕገ መን ግሥቱን መሠረ ታዊ መብቶችና ድን ጋጌ ዎች፣

 የ ወን ጀል ፍትሕ ፖሊሲው ዝር ዝር ና አ ጠቃላ ይ አ ቅጣጫ፣

8
  የ 1996 ዓ .ም የ ወን ጀል ሕግ፣

 በ ፍትሕ አ ካ ላ ት ለ ወን ጀል የ ፍትሕ ስ ር አ ት አ ስ ተዳደር መሻ ሻ ል ይረ ዳሉ ተብለ ው የ ተጠኑ

ተጨማሪ ትና ችን እ ና ልዩ ልዩ ጽሁፎችን ፣

 በ ተለ ያ ዩ ጉዳዮች ላ ይ የ ፌዴራል ሰ በ ር ሰ ሚችሎት የ ሰ ጣቸውን የ ሕግ ትር ጉሞች፣

በ መመልከ ት ረ ቂቁን ከ ማዘ ጋጀቱም በ ተጨማሪ ከ ዚሕ በ ላ ይ በ ተመለ ከ ቱት ጉዳዮች ያ ልተካ ተቱ ችግሮችን በ መለ የ ት፣

የ ውጪተሞክ ሮዎችን በ መቀመር ፣ ሕግ ሊወጣላ ቸው የ ሚገ ባ ቸውን ጉዳዮች በ መዘ ር ዘ ር ፣ በ ሥነ ሥር ዐ ት ሕጉ ወይም

ሌላ ሕግ መካ ተት ያ ለ ባ ቸውን የ ወን ጀል ፍትሕ ፖሊሲ ጉዳዮች በ መለ የ ት፣ ሕጉ ሃ ገ ራዊ ተፈፃ ሚነ ት እ ን ዲኖረ ው

የ ክ ልሎችን ጉዳይ በ ማካ ተት እ ን ዲሁም በ ወን ጀል ሥነ ሥር ዐ ት ሕግ የ ጋራ አ ቋም ሊያ ዝባ ቸው የ ሚገ ባ ጭብጦችን

በ መለ የ ትና ከ ተለ ያ ዩ መድረ ኮ ች ግብአ ቶችን በ መሰ ብሰ ብ ሕጉ ተረ ቋል፡ ፡

ከ ፍ ሲል የ ተመለ ከ ቱትን የ ሃ ገ ራችን የ ወን ጀል ፍትሕ አ ስ ተዳር ችግሮችን መቅረ ፍም የ ሚቻለ ው ወን ጀልን

የ ሚመለ ከ ቱ የ ማስ ረ ጃ ድን ጋጌ ዎች በ ወን ጀል ህ ግ ሥነ ሥር ዐ ቱ ውስ ጥ አ ካ ቶ በ መደን ገ ግም ጭምር በ መሆኑ የ ማስ ረ ጃ

ድን ጋጌ ዎች ላ ይ ልዩ ትኩረ ት በ ማድረ ግ ከ ሥነ ሥር ዐ ቱ ጋር የ ማዋሀ ድና የ ማደራጀት ሥራ ተከ ና ውኗ ል፡ ፡

በ ተጨማሪ ም በ ወን ጀል ፍትሕ ፖሊሲው የ ተካ ተቱትን ና የ ሕግ እ ና የ አ ፈፃ ጸ ም ክ ፍተትን ለ መለ የ ት የ ሚረ ዱ እ ን ደ

የ አ ለ ም ዓ ቀፍ ግን ኙነ ት ጉዳዮች፣ አ ሳ ልፎ መስ ጠት ሂ ደት (Extradition)፣ የ ጋራ የ ሕግ ጉዳዮች ትብብር

(Mutual legal assistance) እ ና ሌሎች ተያ ያ ዥ ጉዳዮች ላ ይ ጥና ት በ ማካ ሔድ በ ሕጉ እ ን ዲካ ተት ሆኗ ል፡ ፡

2. የ ወን ጀለ ኛ መቅጫሥነ ሥር ዐ ት ሕግ ለ ማር ቀቅ የ ተለ ዩ ተጨማሪ ችግሮች፤

በ ኢትዮጵያ የ ወን ጀል ፍትሕ አ ስ ተዳደር ውስ ጥ የ ተስ ተዋሉ ዋና ዋና ችግሮች፣ የ ችግሮቹ መን ስ ዔዎች እ ና

መገ ለ ጫዎች በ ወን ጀለ ኛ መቅጫ ሥነ ሥር ዐ ት ሕግ ቅድመ ረ ቂቅ ጥና ት በ ሰ ፊው ተመልክ ተዋል፡ ፡ ከ ወን ጀለ ኛ መቅጫ

ሕግ ሥነ ሥር ዐ ት ጋር ተያ ይዘ ው ያ ሉ ችግሮች እ ጅግ በ ር ካ ታ መሆና ቸው በ ተመሳ ሳ ይ ተለ ይቷል፡ ፡ በ ዚህ መሠረ ት

ሕጉ ውስ ጥ የ ሚስ ተዋሉ የ ሕግ እ ና የ አ ሠራር ክ ፍተቶችን ፣ የ ሕጉ ድን ጋጌ ዎች ግልፅ ነ ት መጓ ደል፣ አ ገ ሪ ቱ

እ ን ዲሁም አ ለ ም አ ሁን ከ ደረ ሰ በ ት የ ዕ ድገ ት ደረ ጃ አ ን ጻ ር ያ ልተጣጣመ የ ሥነ ሥር ዐ ት ሕግ ይዘ ቶች፣ መካ ተት

የ ሚገ ባ ቸው አ ዳዲስ አ ስ ተሳ ሰ ቦ ች ካ ለ መካ ተታቸው ጋር ተያ ይዞ የ ተነ ሣ በ ወን ጀል ፍትሕ አ ስ ተዳደር ላ ይ

ያ ስ ከ ተለ ው ችግር ሲሆኑ በ ጥና ት እ ና በ ወን ጀል ፍትሕ ፖሊሲው የ ተመለ ከ ቱ አ ጠቃላ ይ ችግሮችን ሲሆኑ

እ ን ደሚከ ተለ ው በ ጥቅሉ ተመልክ ተዋል፡ ፡

9
 2.1 የ ወን ጀል ፍትሕ አ ስ ተዳደር ችግሮች
የ ወን ጀለ ኛ መቅጫ ሕግ ሥነ ሥር ዐ ት፣ የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕግ በ መሆኑ በ ሕገ -መን ግሥቱ እ ና በ ወን ጀል ሕጉ

የ ተደነ ገ ጉ ድን ጋጌ ዎች ለ ማስ ፈጸ ም የ ሚወጣ ሕግ ነ ው፡ ፡ ሕጉ ራሱን ችሎ አ ዋጅ ሆኖ ቢወጣም ዓ ላ ማው እ ና ግቡ

በ ሕገ -መን ግሥቱ እ ና በ ወን ጀል ሕጉ ውስ ጥ የ ተቀመጡትን ዓ ላ ማዎች እ ና ግቦ ች ለ ማስ ፈጸ ም የ ሚወጣ ነ ው፡ ፡

ለ ግማሽ ምዕ ተ ዓ መት ሲያ ገ ለ ግል የ ነ በ ረ ው የ ወን ጀለ ኛ መቅጫ ሕግ በ 1997 ዓ .ም የ ተሻ ረ ቢሆን ም የ ተሻ ረ ውን

የ ወን ጀለ ኛ መቅጫሕግ ተከ ትሎ የ ወጣው የ 1954 የ ወን ጀለ ኛ መቅጫሕግ ግን ሕገ መን ግስ ቱም ሆነ የ ወን ጀል ሕጉ

ከ ደረ ሰ በ ት ደረ ጃ እ ን ዲሁም አ ለ ም ከ ደረ ሰ በ ት ደረ ጃ ጋር በ ሚጣጣም መልኩ ሳ ይሻ ሻ ል ቆይቷል፡ ፡ በ መሆኑ ም በ ሕግ

መሰ ረ ት ውጤታማና ፍትሃ ዊ የ ፍትሕ አ ገ ልግሎት ለ መስ ጠት የ ሚደረ ግ ጥረ ት ላ ይ ቀላ ል የ ማይባ ሉ ችግሮችን

አ ስ ከ ትሏል፡ ፡ ከ ዚህ ም አ ን ጻ ር በ ተለ ይም የ ወን ጀል ፍትሕ አ ስ ተዳደሩ ያ ጋጠሙት ችግሮች ሲጠቃለ ሉ፤

 የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃሕጉ ሕገ -መን ግሥቱን እ ና ሕገ -መን ግሥታዊ ሥር ዓ ቱን ተቋማዊ በ ሆነ ው

አ ግባ ብ ማገ ልገ ል አ ለ መቻሉ፣ በ ፌዴራልም ሆነ በ ክ ልል እ የ ተሰ ሩ ላ ሉት የ መሰ ረ ታዊ ለ ውጥ

ስ ራዎች በ ቂ የ ህ ግ ማእ ቀፍ ሆኖ በ ማገ ልገ ል የ ለ ውጡን ውጤታማነ ት ቀጣይነ ት ለ ማረ ጋገ ጥ

በ ሚያ ስ ችል ደረ ጃ ላ ይ አ ለ መገ ኘቱ፣

 የ ሕዝብ ጥቅሞች እ ና ፍላ ጎ ቶች በ በ ቂ ሁኔ ታ የ ሚረ ጋገ ጡበ ትና የ ሚከ በ ሩበ ት የ ሕግ ማዕ ቀፍ ሆኖ

ለ ማገ ልገ ል አ ለ መቻሉ፣

 በ አ ሁኑ ሰ አ ት እ የ ተወሳ ሰ ቡ የ መጡትን ወን ጀሎችና አ ፈፃ ጸ ማቸውን ለ መከ ታተልም ሆነ ተፈጽመው

በ ተገ ኙ ጊ ዜ መር ምሮ እ ውነ ቱን ለ ማውጣት የ ሚያ ስ ችል የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕግ አ ለ መሆኑ ፣

 ከ ወን ጀል ፍትሕ ሂ ደቱ የ ሚገ ኙ ውጤቶች የ ሕብረ ተሰ ቡን ሰ ላ ም እ ና ደህ ን ነ ት በ በ ቂ ሁኔ ታ

ለ ማረ ጋገ ጥ የ ሚያ ስ ችል የ ሕግ ሥር ዓ ት ለ መፍጠር አ ለ መቻሉ፣

 የ ሚፈጸ ሙየ ተለ ያ ዩ ወን ጀሎችን አ ስ መልክ ቶ በ ማስ ረ ጃ በ ማረ ጋገ ጥ እ ውነ ቱን አ ን ጥሮ ለ ማውጣት

የ ሚያ ስ ችል የ ወን ጀል ፍትህ ስ ር አ ት ከ መገ ን ባ ት አ ን ጻ ር የ ስ ነ ስ ር አ ት ህ ጉ ያ ለ ው ሚና

ከ ሚጠበ ቅበ ት በ ታች መሆኑ ፣

 የ ሕብረ ተሰ ቡን ተሳ ትፎ በ ተገ ቢው ሁኔ ታ የ ሚያ ረ ጋግጥ አ ለ መሆኑ ፣

 የ ወን ጀል ተጎ ጂዎችን በ ፍትሕ ሂ ደቱ የ ሚሳ ተፉበ ትን አ ግባ ብ በ አ ግባ ቡ የ ሚያ ስ ችል አ ለ መሆኑ ፣

10
  አ ገ ሪ ቱ በ ወን ጀል ፍትሕ አ ስ ተዳደር ዘ ር ፍ ከ ዓ ለ ም አ ቀፍ ሕግጋት እ ና የ አ ሠራር ሥር ዓ ት

አ ን ጻ ር ያ ሏትን መብቶች ለ ማስ ከ በ ር ና የ ተጣሉባ ትን ግዴታዎች ለ መወጣት የ ሚያ ስ ችል የ ህ ግ

ማእ ቀፍ አ ለ መሆኑ ፣

 የ ሰ ዎችን ሰ ብዓ ዊ መብቶችና ነ ጻ ነ ቶች በ ተሟላ መልኩ ለ ማክ በ ር እና ለ ማስ ከ በ ር

የ ሚያ ስ ችል የ ወን ጀል ፍትሕ ሥር ዓ ት ከ መፍጠር አ ን ጻ ር የ ወን ጀል ሥነ ሥር ዐ ት ሕጉ

መጫወት ያ ለ በ ትን ሚና በ ሚፈለ ገ ው ደረ ጃ አ ለ መወጣቱ

 አ ለ ማቀፍ ትብብር ን በ ተመለ ከ ተ እ ን ደሀ ገ ር የ ምን መራበ ት ስ ር አ ት አ ለ መኖሩ፣

 አ ማራጭ የ መፍትሄ እ ር ምጃዎች፣ ባ ህ ለ ዊ ስ ር አ ቶችና ሌሎች መፍትሄ ዎችን አ ስ መልክ ቶ ስ ር አ ት

ያ ለ ተበ ጀ በ መሆኑ የ ብሄ ሮች ብሄ ሮችና ህ ዝቦ ችን ባ ህ ላ ዊ ስ ር አ ቶች ተግባ ራዊ ማድረ ግ አ ለ መቻሉ

የ ሚሉት እ ና ሌሎች መሰ ል ጉዳዮች

ዋና ዋና ተጠቃሽ ችግሮች ና ቸው፡ ፡ እ ነ ዚህ ን እ ና ተያ ያ ዥ ችግሮች ለ መፍታት የ ሚያ ስ ችል የ ስ ነ ስ ር አ ትና

ማስ ረ ጃ ሕግ የ ሚያ ሰ ፈልግ በ መሆኑ በ ስ ራ ላ ይ ያ ለ ውን የ ስ ነ ስ ር አ ትሕግ በ ሚከ ተለ ው መልኩ ያ ሻ ሻ ለ ና

የ ሚከ ተሉትን ዋና ዋና ነ ጥቦ ች ያ ካ ተተ የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕግ ተዘ ጋጅቷል፡ ፡

3. መግቢያ ና ጠቅላ ላ ጉዳዮች

የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ በ አ ስ ር መጽሃ ፎች የ ተከ ፋፈለ ሆኖ 444 አ ን ቀጾ ችን ያ ካ ተተ ነ ው፡ ፡ ሕጉ

የ ተደራጀው ሁሉን ም የ ፍትሕ አ ካ ላ ት በ ወልና በ ጋራ ከ ሚመለ ከ ቱ ጉዳዮች አ ን ስ ቶ የ ወን ጀል ፍትሕ ሒደቱን የ ሥራ

ፍሰ ት ተከ ትሎ ነ ው፡ ፡ ሕጉ አ ዳዲስ ጉዳዮችን ያ ካ ተተ ከ መሆኑ ም በ ላ ይ አ ጠቃላ ይ የ ወን ጀል ፍትሕ አ ስ ተዳደሩ

የ ሚመራበ ትን ና ሕጉ የ ሚተረ ጎ ምበ ትን መን ገ ድ በ ማመልከ ት ነ ው የ ሚጀምረ ው፡ ፡ ይህ ም በ ስ ራ ላ ይ በ ነ በ ረ ው ሕግ

ውስ ጥ ያ ልነ በ ረ ሲሆን የ አ ሁኑ ረ ቂቅ የ ሕጉ አ ካ ል በ ሆነ ው በ መግቢያ ው ክ ፍል የ ሕጉን አ ላ ማ በ ግልጽ

አ ስ ቀምጧል፡ ፡

የ ቀድሞው የ ሥነ ስ ር አ ት ሕግ መግቢያ ያ ልነ በ ረ ው በ መሆኑ ሕጉን ለ መተር ጎ ም አ ጋዥ ሊሆን የ ሚችል ትልቅ መሳ ሪ ያ

ጎ ድሎት ቆ ይቷል፡ ፡ የ ፍትህ አ ካ ላ ት በ ወን ጀል ገ ዳይ ላ ይ በ ምን መስ መር ህ ጎ ቹን መተር ጎ ም እ ን ዳለ ባ ቸው

ለ ተለ ያ ዩ አ ላ ማዎች ከ ተጻ ፉ የ ተለ ያ ዩ መጣጥፎች ለ መረ ዳት ከ መሞከ ራቸው በ ስ ተቀር የ ስ ነ ስ ር አ ት ሕጉን አ ላ ማ

በ ግልጽ ሳ ይረ ዱ ሲሰ ሩ ቆ ይተዋል፡ ፡ በ መሆኑ ም ነ ባ ሩ የ ስ ነ ስ ር አ ት ሕግ የ ነ በ ረ በ ትን ክ ፍተት እ ና የ ግልጸ ኝት

11
ችግር በ መቅረ ፍ በ ሕግ አ ወጣጥ ስ ር አ ታችን በ በ ር ካ ታ ሕጎ ቻችን ውስ ጥ እ ን ደምና ገ ኘው ይህ የ ስ ነ ስ ር አ ትና

ማስ ረ ጃ ሕግ ግልጽ የ ሆነ መግቢያ ን እ ን ዲያ ካ ትት ሆኗ ል፡ ፡ ይህ መግቢያ በ ዋነ ኛነ ት ሕጉ ለ ምን ፣ በ ማን ና በ ምን

ስ ልጣን እ ን ደወጣ የ ተመለ ከ ተበ ት ነ ው፡ ፡ ሕጉን ለ ማውጣት አ ስ ፈላ ጊ ከ ሆኑ ት ምክ ን ያ ቶች ውስ ጥም ከ ፍ ሲል

የ ተዘ ረ ዘ ሩት የ ፍትሕ አ ስ ተዳደር ችግሮችን በ መቅረ ፍ በ ሕገ መን ግስ ቱ የ ተመለ ከ ቱትን የ ሰ ብአ ዊ መብቶችና

ነ ፃ ነ ቶችን አ ሟልቶ ተግባ ራዊ ለ ማድረ ግ በ ስ ራ ላ ይ ያ ለ ው ስ ነ ስ ር አ ትህ ግ ያ ልቻለ ና የ ማይችል መሆኑ ፣ አ ገ ራችን

ያ ፀ ደቀቻቸውን ፣ የ ገ ባ ችባ ቸውን ና የ ምትገ ባ ባ ቸውን አ ለ ም አ ቀፍ ስ ምምነ ቶች (እ ን ዲሁም የ ሁለ ትዮሽ እ ና ባ ለ

ብዙ ሃ ገ ራት ስ ምምነ ቶች) እ ና መር ሆዎች በ ተሟላ ሁኔ ታ መተግበ ር የ ሚገ ባ በ መሆኑ ፣ በ ዚህ ረ ገ ድ በ ግን ኙነ ቱ

አ ለ ም አ ቀፍ ግዴታን በ አ ግባ ቡ ለ መወጣትና በ ዚህ ረ ገ ድ የ ሚኖሩ ጥቅሞችን ና መብቶችን በ አ ግባ ቡ ማግኘትና

ማስ ከ በ ር በ ማስ ፈለ ጉ፣ እ የ በ ዙና እ የ ተወሳ ሰ ቡ የ መጡትን ወን ጀሎች ውጤታማ ባ ለ ው ሁኔ ታ በ መመር መር እ ውነ ቱ

ላ ይ መድረ ስ የ ሚያ ስ ፈልግ በ መሆኑ ፣ ሕብረ ተሰ ቡን በ ወን ጀል ፍትሕ ስ ር አ ቱ ውስ ጥ ማሳ ተፍ የ ሚያ ስ ፈልግ በ መሆኑ

እ ን ዲሁም ተበ ታትነ ው የ ሚገ ኙ ልዩ ልዩ የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ህ ጎ ችን አ ጠቃሎ በ መፅ ሃ ፍ መልክ በ ማውጣት

ለ አ ጠቃቀም የ ተመቸና ይበ ልጥ ግልፅ የ ሆነ ሕግ እ ን ዲሆን ለ ማድረ ግ በ ማለ ም የ ወጣ እ ን ደሆነ መግቢያ ው በ ግልጽ

ያ መለ ክ ታል፡ ፡ የ ወን ጀል ሂ ደቱን ውጤታማነ ት እ ና ፍትሓዊነ ት ማረ ጋገ ጥ በ ተለ ይ በ እ ለ ት ተእ ለ ት የ ፍትሕ

አ ካ ላ ት ሊተገ በ ሩ የ ሚገ ባ ቸው እ ሴቶች ና ቸው፡ ፡ መግቢያ ው በ ሕጉ አ ላ ማ ውስ ጥ አ ጠር ብሎ የ ተቀመጠ ቢሆን ም

ሕጉን በ ቀጥታ ለ መፈፀ ምም ሆነ ተር ጉሞ ለ መፈፀ ም አ ይነ ተኛ የ አ ፈፃ ፀ ምና የ ትር ጉም መሳ ሪ ያ በ መሆን ያ ገ ግላ ል

ተብሎ ይታሰ ባ ል፡ ፡

የ ሕጉ መግቢያ የ ሕጉ አ ላ ማ የ ወን ጀል ፍትሕ አ ስ ተዳደሩን ውጤታማት ማረ ጋገ ጥ ነ ው ሲል ውጤታማነ ት

የ ተደራሽነ ት፣ ቅልጥፍና ፣ ግልጽነ ት፣ ነ ጻ ነ ት እ ና ተጠያ ቂነ ት ድምር ውጤት መሆኑ ን በ መውሰ ድ ነ ው፡ ፡

በ ተመሳ ሳ ይም የ ፍትሓዊነ ት አ ላ ማ በ ፍትሕ ሂ ደት ውስ ጥ የ ሚያ ልፉ ተከ ራካ ሪ ወገ ኖች እ ኩል፣ ለ አ ን ዱ ወገ ን ብቻ

ያ ላ ደላ በ ፍትህ ሂ ደት ውስ ጥ የ ሚያ ልፉ ወገ ኖች ሁሉ በ ህ ግ ላ ይ የ ተመሰ ረ ተ ትክ ክ ለ ኛና ሚዛ ና ዊ እ ድል ማግኘት

ያ ለ ባ ቸው መሆኑ ን የ ሚያ ሰ ምር እ ሴት ነ ው፡ ፡

የ ሥነ ስ ር አ ት ሕጉን የ ፌዴራል መን ግስ ቱ በ ሕገ መን ግስ ቱ አ ን ቀፅ 55(5) መሰ ረ ት የ ወን ጀል ህ ግን ለ ማውጣት

በ ተሰ ጠው ስ ልጣን መሰ ረ ት፣ በ ሕገ መን ግሰ ቱ አ ን ቀፅ 55(1) ስ ር የ ተመለ ከ ቱትን የ ኢኮ ኖሚ፣ ፖለ ቲካ ፣ ን ግድ፣

ፀ ጥታ፣ አ ለ ም አ ቀፍ ወዘ ተ ጉዳዮችን ለ ማስ ፈፀ ም የ ሚያ ስ ችል ሕግ ለ ማውጣት እ ን ዲችል እ ን ዲሁም የ ፌዴራል

መን ግስ ቱ ያ ወጣውን ሕግ የ ማስ ፈጸ ም ኃ ላ ፊነ ት የ ፌዴራል መን ግስ ቱ ከ መሆኑ የ ተነ ሳ ለ ፌዴራል መን ግሰ ቱ

በ ተሰ ጠው ስ ልጣን መሰ ረ ት የ ወጣ መሆኑ ም በ መግቢያ ው ላ ይ ተመልክ ቷል፡ ፡

12
 4. ስ ያ ሜው
የ ህ ጉ ስ ያ ሜ የ ስ ነ ስ ር አ ትጉዳይን ና የ ማስ ረ ጃ ጉዳይን ማካ ተቱን በ ሚያ መላ ክ ት አ ግባ ብ የ ተቀረ ጹ ሁለ ት ሀ ረ ጎ ች

ያ ሉት ነ ው፡ ፡ ስ ያ ሜው በ ወን ጀል ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ጉዳይ ላ ይ የ ማይታለ ፉ ሁለ ት ጉልህ ጉዳዮች በ ህ ጉ ውስ ጥ

መካ ተታቸውን በ ቀጥታ እ ና በ ግልጽ ያ መለ ክ ታል፡ ፡ ሕጉ አ ን ድ ወን ጀል ተፈፀ መ ከ ተባ ለ በ ት ጊ ዜ አ ን ስ ቶ ወን ጀል

አ ድራጊ ው በ ምር መራ የ ሚለ ይበ ት፣ ለ ፍትሕ ሂ ደት የ ሚቀር ብበ ት እ ና አ ጥፊው በ አ ግባ ቡ ታር ሞ ሕብረ ተሰ ቡ ጋር

የ ሚቀላ ቀልባ ቸውን ሂ ደቶች እ ና ስ ር አ ቶች አ ሟልቶ የ ያ ዘ በ መሆኑ እ ና በ ስ ራ ላ ይ ያ ሉትን የ ወን ጀል ህ ጎ ች

ለ ማስ ፈፀ ም የ ሚያ ገ ለ ግል በ መሆኑ የ ወን ጀል ህ ግ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ የ ሚል ስ ያ ሜን አ ካ ቷል፡ ፡ በ ሌላ መልኩ

በ ወን ጀል ፍትህ አ ስ ተዳር ስ ነ -ስ ር አ ት ውስ ጥ ከ ምር መራ እ ስ ከ ውሳ ኔ አ ሰ ጣጥ ያ ለ ው ሂ ደት ያ ለ ማስ ረ ጃ

ሊከ ና ወን የ ሚችል አ ይደለ ም፡ ፡ በ ሒደቱ ሁሉ ማስ ረ ጃ ምን እ ን ደሆነ ፣ ማን ሊሰ በ ስ በ ው እ ን ደሚችልና

እ ን ደሚገ ባ ፣ በ የ ደረ ጃው የ ሚፈለ ገ ው የ ማስ ረ ጃ እ ይነ ትና መጠን ምን መምሰ ል እ ን ዳበ ት ካ ልተመለ ከ ተ የ ስ ነ

ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ የ ተሟላ ሊሆን አ ይችልም፡ ፡ የ ማሰ ረ ጃ ደን ቦ ቹ የ ስ ነ ስ ር አ ትሕጉ አ ካ ል ሆነ ው መውጣታቸው

የ ወን ጀል ጉዳዮች ከ ወን ጀል ሕጎ ች ጋር በ ቀላ ሉ እ ን ዲዋሃ ዱ ስ ለ ሚያ ደር ግ፣ በ ወን ጀል ጉዳይ ላ ይ በ ተቻለ መጠን

የ ወን ጀልን ጉዳይ ያ ጠቃለ ለ መፅ ሐፍ እ ን ዲኖር ስ ለ ሚያ ስ ችል፣ ሕጎ ቹን በ ወጥነ ት ለ መፈፀ ም ወይም ለ መተር ጎ ም

ስ ለ ሚያ ግዝ የ ሌሎች ሃ ገ ራትን ልምድም በ መመልከ ት ከ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ ጋር ተጠቃሎ የ ወጣ በ መሆኑ

ስ ያ ሜውም ማሟላ ት ይገ ባ ዋል፡ ፡ በ ዚህ መሰ ረ ት ዋና ው ር እ ስ የ ሕጉን አ ውጪ፣ የ ሚፈፀ ምበ ትን ወሰ ን እ ን ዲሁም

የ ሕጉን ይዘ ት ሊያ መለ ክ ት በ ሚችል መልክ የ ተቀረ ፀ ሲሆን “የ ኢትዮጵያ ፌዴራላ ዊ ዴሞክ ራሲያ ዊ ሪ ፐብሊክ

የ ወን ጀል ሕግ ሥነ -ሥር ዐ ት እ ና የ ማስ ረ ጃ ሕግ” የ ሚል ሆኗል፡ ፡

ይህ የ ሕጉ ዋና ስ ያ ሜና የ ሁልጊ ዜ መጠሪ ያ ው ነ ው፡ ፡ ይሁን እ ን ጂ ስ ያ ሜው ረ ጅም ከ መሆኑ የ ተነ ሳ የ ፍትሕ አ ካ ላ ት

በ የ እ ለ ቱ በ እ ያ ን ዳን ዱ ደቂቃ ለ ሚያ ከ ና ውኑ ት ተደጋጋሚ ሥራ ለ የ ተግባ ራቱ ሁሉ ሁል ጊ ዜ ይህ ን ን ር እ ስ መጠቀም

ያ ስ ቸግራቸዋል፡ ፡ በ መሆኑ ም ህ ጉ ለ እ ለ ት ከ እ ለ ት ስ ራ መጠሪ የ ሚሆነ ው አ ጭር ር እ ስ ያ ስ ፈልገ ዋ፡ ፡ የ ህ ጉ አ ጭር

ር እ ስ የ ፍትሕ አ ካ ላ ት በ እ ለ ት ከ እ ለ ት ተግባ ራቸው ረ ጅሙን ር እ ስ ለ መጠቀም የ ሚቸገ ሩ በ መሆኑ ከ ላ ይ

የ ተመለ ከ ተውን አ ላ ማ ማሳ የ ቱን እ ን ደተጠበ ቀ ሆኖ ለ አ ጠቃቀም እ ን ዲመች ተብሎ ያ ጠረ ስ ያ ሜ ነ ው፡ ፡ አ ጭሩን

ር እ ስ የ ፍትሕ አ ካ ላ ት በ እ ለ ት ተእ ለ ት ስ ራቸው የ ሚጠቀሙበ ት ይሆና ል፡ ፡ ስ ለ ሆነ ም ሕጉ አ ጭር ር እ ስ

ተሰ ጥቶታል፡ ፡ በ ዚህ አ ግባ ብም አ ጭሩ ር እ ስ “የ ፳፼፻ ፳ ዓ .ም የ ወን ጀል ሕግ ሥነ -ሥር ዓ ት እ ና የ ማስ ረ ጃ ሕግ”

የ ሚል ሆኗ ል፡ ፡

13
 5. የ ተፈጻ ሚነ ት ወሰ ን ና ቀን
የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ በ ማና ቸውም የ ወን ጀል ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ጉዳዮች ላ ይ ወን ጀል ከ ተፈፀ መ በ ኋላ

በ ሚኖሩ የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ጉዳዮች ላ ይ ሁሉ በ ወን ጀል ጉዳዮች ላ ይ የ መመር መር ፣ የ መክ ስ ስ ፣ የ መዳኘት፣

አ ግባ ብ ያ ለ ውን መፍትሔ የ መስ ጠት እ ና አ ጥፊን አ ር ሞ የ መቀላ ቀል ስ ልጣን በ ተሰ ጣቸው አ ካ ላ ት ሁሉ ተፈፃ ሚ

የ ሚሆን ነ ው፡ ፡ ሕጉ የ ሚፈጸ መው በ ወን ጀል ጉዳዮች ላ ይ ሁሉ ነ ው፡ ፡ የ ወን ጀል ጉዳዮች የ ሚባ ሉት በ 1996

በ ወጣው የ ወን ጀል ሕግ ውስ ጥ የ ተካ ተቱትን ጨምሮ በ ሌሎች ልዩ ሕጎ ችና ደን ቦ ች ላ ይ የ ተመለ ከ ቱ የ ወን ጀል

ሕጎ ችን ሁሉ ያ ካ ትታል፡ ፡ የ ወን ጀል ሕግ ሲባ ል በ 1996 የ ወጣውን የ ወን ጀል ሕግ ብቻ የ ሚመለ ከ ት አ ድር ጎ

የ መረ ዳት አ ዝማሚያ ሰ ፊ በ መሆኑ ሌሎች የ ወን ጀል ጉዳዮችም በ ዚህ የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕግ እ ን ደሚመሩ ሕጉ

ሰ ፋ ያ ለ ትር ጉም ይዟል፡ ፡

ሕጉ በ መጽሐፍ መልክ የ ወጣ በ መሆኑ በ ወን ጀል ጉዳይ ላ ይ የ ወጡየ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጎ ችን በ ሙሉ ማጠቃለ ል

ይገ ባ ዋል፡ ፡ የ ወን ጀል ፍትሕ አ ካ ላ ት በ ተለ ያ ዩ አ ካ ላ ት ስ ር ይተዳደሩ በ ነ በ ረ ት ጊ ዜ የ ፍትህ አ ካ ላ ቱ ከ ሥነ

ሥር አ ቱ ሕግ ጋር በ ሚጋጩበ ር ካ ታ ልዩ የ ሥነ ሥር አ ትና የ ማስ ረ ጃ ሕጎ ች በ ተለ ያ ዩ ሕጎ ች ሲመሩ የ ቆ ዩ ና ቸው፡ ፡

ሕጎ ቹም በ ተለ ይ ለ ወጡላ ቸው ጉዳዮች ብቻ የ ሚፈጸ ሙበ መሆና ቸው የ ሥነ ሥር አ ትና የ ማስ ረ ጃ ጉዳይ ላ ይ ወጥ ወይም

በ መር ህ ደረ ጃ የ ተቀራረ በ አ ረ ዳድ ያ ልነ በ ራቸው ድን ጋጌ ዎች በ ር ካ ቶች ና ቸው፡ ፡ ይህ ን ን በ መር ህ ላ ይ ተመስ ር ቶ

ማመሳ ሰ ልና ሰ ዎች ሁሉ በ እ ኩል የ ሚዳኙበ ትን እ ድል መፍጠር ያ ስ ፈልጋል፡ ፡ ተለ ይቶ የ ሚታይ ጉዳይ ቢኖር እ ን ኳን

ልዩ ነ ቱን መፍጠር ያ ስ ፈለ ገ በ ትን ምክ ን ያ ት በ ግልጽ በ ሚያ ሳ ምን አ ግባ ብ በ ዚሁ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕግ ውስ ጥ

መደን ገ ግ ይቻላ ል፡ ፡ በ መሆኑ ም በ ወን ጀል ጉዳይ ላ ይ ተፈጻ ሚ የ ሚሆኑ ሕጎ ችን በ ዚሁ የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ

ሕጉ ውስ ጥ በ ማካ ተት በ ዚሁ ሕግ ውስ ጥ ተካ ተው እ ን ዲወጡተደር ጓ ል፡ ፡

በ መሆኑ ም ሕጉ የ ተሻ ሩትን ና ሕጉ በ ሸ ፈና ቸው የ ወን ጀል ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ጉዳዮች ላ ይ ተፈፃ ሚ የ ማይሆኑ ትን

ሕጎ ች ለ ይቶ አ ሰ ቀምጧል፡ ፡ ለ ምሳ ሌ የ ፀ ረ ሽ ብር ሕግ እ ና የ ፀ ረ ሙስ ና ሕግ እ ና መሰ ል ሕጎ ች የ ያ ዟቸው የ ሥነ

ሥር አ ትና እ ና የ ማስ ረ ጃ ድን ጋጌ ዎች በ ዚህ ሕግ የ ተሸ ፈኑ በ መሆና ቸው በ ልዩ ሕጎ ቹ ውስ ጥ የ ተካ ተቱት ድን ጋዎች

ተፈጻ ሚ አ ይሆኑ ም፡ ፡ ይሁን እ ን ጂ ከ ሥነ ሥር አ ትና የ ማስ ረ ጃ ውጪያ ሉ ጉዳዮችን የ ሚመለ ከ ተቱ ት የ ልዩ ሕጎ ች

ድን ጋጌ ዎች አ ፈፃ ፀ ም በ ዛ ው በ ልዩ ሕጎ ቹ መሰ ረ ት ይቀጥላ ል ማለ ት ነ ው፡ ፡

ሕጉ በ መፅ ሀ ፍ መልክ የ ወጣ በ መሆኑ ከ ሕጉ ጋር የ ሚጋጩሌሎች የ ወን ጀል ሕግ ምር መራ፣ ማስ ረ ጃን ና በ ዚህ ሕግ

የ ተመለ ከ ቱ ጉዳዮችን የ ተመለ ከ ቱ ሕጎ ችን በ ዝር ዝር ለ ይቶ ሽ ሯል፡ ፡ ሕጉ ከ ሕገ መን ግስ ት በ ታች ስ ለ ሆነ በ ዚህ

14
አ ግባ ብ “ሕግ” የ ተባ ለ ው ሕገ መን ግስ ትን እ ን ደማይመለ ከ ት ሕገ መን ግስ ትን እ ን ደማይሽ ር ግልፅ ነ ው፡ ፡ በ ሌላ

በ ኩልም ልማዳዊ ሕጎ ች በ ተለ የ ሁኔ ታ ተግባ ራዊ እ ን ዲሆኑ በ ሕጉ የ ተፈቀደ በ መሆኑ ተፈፃ ሚ የ ማይሆኑ ት

በ ዋነ ኛነ ት ከ ሕገ መን ግሰ ቱ ጋር የ ሚጋ ጩት ሲሆኑ እ ን ዲሁም እ ን ዳግባ ቡ በ ጠቅላ ይ አ ቃቤ ሕግ መመሪ ያ ወይም

ጉዳዩ ን በ ያ ዘ ው ፍር ድ ቤት እ ይታ ከ ሕግና ከ ሞራል ጋር የ ሚጋጩ ሆነ ው ከ ተገ ኙ ነ ው፡ ፡ ስ ለ ሆን ም ባ ህ ላ ዊ

ሥር አ ቶች በ ሕጉ በ ተፈቀዱ ጉዳዮች ላ ይ ከ ሥነ ሥር አ ቱ በ ተለ ይ አ ካ ሄ ድና በ ተለ የ መፍትሔ ተፈጻ ሚ ስ ለ ሚሆኑ

በ ድፍኑ ይህ ን ን ሕግ የ ሚቃረ ን ልማዳዊ አ ሰ ራር ሁሉ ተፈጻ ሚ አ ይሆኑ ም የ ሚለ ውን የ ተለ መደውን አ ደነ ጋግ ይህ

ሕግ አ ልመረ ጠም፡ ፡

ሕጉ በ ሁሉም የ ወን ጀል ሥነ ሥር አ ታዊ ጉዳዮች ላ ይ ሁሉ ተፈጻ ሚ የ ሚሆን ነ ው፡ ፡ ይህ በ ሕጉ መግቢያ ላ ይ በ ግልጽ

ተመልክ ቷል፡ ፡ በ መሰ ረ ቱ ሕጉ የ ሚፈፀ መው በ ህ ግ አ ውጪው ፀ ድቆ በ ፌዴራል ነ ጋሬት ጋዜጣ ከ ታተመበ ት ቀን

አ ን ስ ቶ ነ ው፡ ፡ ይሁን እ ን ጂ ሕጉ በ ር ካ ታ አ ዳዲሰ ሀ ሳ ቦ ችን ያ ካ ተተ በ መሆኑ ለ ፍትሕ አ ካ ላ ት በ ሙሉ በ ዝር ዝር

ጉዳዮች ላ ይ ዝር ዝር ስ ልጠና ሳ ይሰ ጥ መፈፀ ም ያ ሰ ቸግራል፡ ፡ ሕጉ ተሟልቶ የ ሚፈፀ መውም ልዩ ልዩ ደን ቦ ችና

መመሪ ዎች ወጥተው ነ ው፡ ፡ በ ሌላ በ ኩል ሕጉን በ ተሟላ ሁኔ ታ ለ ማስ ፈፀ ም አ ስ ፈላ ጊ የ ሆኑ ተጨማሪ ተቋማትን

(ለ ምሳ ሌ አ ማራጭ ቅጣቶችን የ ሚያ ስ ፈፅ ም ተቋም፣ የ ተከ ላ ካ ይ ጠበ ቃ ፀ ሕፈት ቤት፣ እ ውቅና የ ሚሰ ጣቸው ባ ሕላ ዊ

ተቋማት፣ አ ማራጭቅጣት የ ሚፈጸ ምበ ትን ስ ር አ ት መዘ ር ጋትና ተቋም መገ ን ባ ት) ማቋቋም ያ ስ ፈልጋል፡ ፡

በ ሌላ ም በ ኩል በ ነ ባ ሩ ሕግ የ ተጀመሩ ጉዳዮችም አ ዲስ ከ ወጡት ጋር ለ ማጣጣም የ ሚያ ስ ቸግር በ ት ሁኔ ታም ሊያ ጋጥም

ይችላ ል፡ ፡ የ ይር ጋ ጊ ዜ እ ስ ካ ላ ገ ደው ድረ ስ ማና ቸውም የ ወን ጀል ጉዳዮች ለ ምር መራ እ ና ለ ፍር ድ መቅረ ባ ቸው

አ ይቀር ም፡ ፡ በ ልምድ እ ን ደሚታየ ውም ያ ለ ፉ ጉዳዮች ለ ረ ዥም ጊ ዜ ከ አ ዲስ ጉዳዮች ጋር አ ብረ ው መታየ ታቸው

ይቀጥላ ል፡ ፡ ነ ባ ሩ ሕግ ለ ነ ባ ር ጉዳዮች እ የ ተፈጸ መ ይቆይ ቢባ ል ይህ ሂ ደት በ ማያ ቋር ጥ ሁኔ ታ ይቀጥላ ል፡ ፡

የ ወን ጀል ፍትሕ ስ ር አ ቱ ላ ይ ትር ምስ ይፈጥራል፡ ፡ የ እ ኩልነ ት እ ና መሰ ል የ ህ ገ መን ግስ ት ጥያ ቄም ያ ስ ነ ሳ ል፡ ፡

ስ ለ ሆነ ም ተመራጭ የ ሚሆነ ው ይህ ሕግ መፈጸ ም ከ ሚጀምር በ ት ጊ ዜ አ ን ስ ቶ ለ ሁሉም ጉዳዮች ተፈጻ ሚ እ ን ዲሆን

ማድረ ግና ምና ልባ ት ነ ባ ሩ ሕግ ለ ነ ባ ር ጉዳዮች የ ሚጠቅም ከ ሆነ በ ወን ጀል ሕግ መር ህ መሰ ረ ት ጉዳዩ በ ልዩ ሁኔ ታ

በ ነ ባ ሩ ሕግ እ ን ዲታይ ማድረ ግ ነ ው፡ ፡

ስ ለ ሆነ ም በ እ ነ ዚህ እ ና መሰ ል ጉዳዮችን ተጨማሪ ችግር እ ን ዳይሆኑ አ ስ ቀድመው የ ሚደረ ጉ ዝግጅቶች መኖራቸው

እ ን ደተጠበ ቀ ሆኖ ሕጉ በ ሕግ አ ውጪው አ ካ ል ከ ፀ ደቀበ ት ጊ ዜ አ ን ስ ቶ ሊያ ሰ ሩ የ ሚችሉ ተጨማሪ ዝግጅቶች

ከ ተደረ ጉ በ ኃ ላ ስ ድስ ት ወር ቆ ይቶ በ ሁሉም ጉዳዮች ላ ይ ተፈፃ ሚመሆን እ ን ደሚገ ባ ው ተደን ግጓ ል፡ ፡

15
 6. ትር ጉም
የ ሕጉን አ ፈጻ ጸ ም እ ና አ ተረ ጓ ጎ ም ምቹና ቀላ ል ከ ማድረ ግ አ ን ጻ ር የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ ከ ዚህ ቀደም

ትር ጉም ላ ልተሰ ጣቸው ቃላ ት ወይም ሐረ ጎ ች እ ን ዲሁም በ ሕጉ ለ ተካ ተቱት አ ዳዲስ ሃ ሳ ቦ ች ትር ጉም ሠጥቷል፡ ፡

በ ዋነ ኛነ ትም ትር ጉም የ ተሰ ጣቸው አ ገ ሪ ቷ ከ ምትከ ተለ ው ስ ር አ ት በ መነ ሳ ትም ሆነ አ ለ ም ከ ደረ ሰ በ ት እ ውቀት

አ ን ፃ ር ለ ፍትህ ስ ር አ ቱ አ ዲስ ለ ሆኑ ወይም በ ሕጉ ውስ ጥ ተደጋግመው ጥቅም ላ ይ ለ ዋሉ ወይን ም ግልፅ ላ ልሆኑ

ሃ ሳ ቦ ች፣ ቃላ ቶችና ሀ ረ ጎ ች ነ ው፡ ፡ ይህ ትር ጉምም የ ፌዴራል እ ና የ ክ ልል ተቋማትን እ ን ዲያ ካ ትት ሆኖ የ ተቀረ ጸ

ነ ው፡ ፡ ለ አ ብነ ትም በ ሚከ ተሉት ላ ይ ሕጉ ትር ጉም ይሰ ጣል፡ ፡

አ ገ ሪ ቷ ከ ምትከ ተለ ው የ ፌዴራል ስ ር አ ት አ ን ጻ ር ፍር ድ ቤት፣ አ ቃቤ ሕግ፣ ፖሊስ ፣ መር ማሪ እ ና ማረ ሚያ ቤት

የ ተባ ሉት አ ካ ላ ት እ ና ተቋማት ትር ጉም ያ ስ ፈልጋቸዋል፡ ፡ ለ ምሳ ሌ በ ወን ጀል ጉዳይ ላ ይ የ ዳኝነ ት ስ ልጣን

የ ተሰ ጣቸው አ ካ ላ ት ውሱን ስ ለ ሆኑ (መሆን ም ስ ላ ለ ባ ቸው) ፍር ድ ቤት በ ፈዴራል እ ና በ ክ ልል የ ተቋቋሙትን መደበ ኛ

ፍር ድ ቤቶችን እ ና ወታደራዊ ፍር ድ ቤትን ብቻ እ ን ዲያ መላ ክ ት ተደር ጎ ትር ጉም ተሰ ጥቶታል፡ ፡ በ ሌላ በ ኩልም

በ ወን ጀል የ ተጠረ ጠረ ሰ ው በ ምር መራ፣ በ ክ ር ክ ር እ ና በ ቅጣት ዘ መን በ እ ስ ር የ ሚቆ ዩ ከ ሆነ የ መቆያ ቦ ታው

የ ተለ የ ሊሆን ይገ ባ ዋል፡ ፡ ወን ጀል የ ፈፀ መ ሰ ው ታር ሞ ከ ሕብረ ተሰ ቡ ጋር በ ተሳ ካ ሁኔ ታ ሊዋሃ ድ የ ሚችለ ው

በ የ ደረ ጃው ያ ለ ው አ ያ ያ ዙ ጉዳዩ ያ ለ በ ትን ሁኔ ታ ግምት ውስ ጥ ያ ስ ገ ባ እ ን ደሆነ ም ጭምር ነ ው፡ ፡ በ መሆኑ ም

ተጠር ጣሪ መያ ዝ/መታሰ ር ካ ለ በ ት በ ምር መራ ወቅት ፖሊስ በ ሚያ ዘ ጋጀው ማቆ ያ ቦ ት፣ በ ክ ር ክ ር እ ና በ ቅጣት ዘ መን

ደግሞ እ ን ደ ቅደም ተከ ተሉ ማረ ሚያ ቤት ለ ያ ይቶ በ ሚያ ደራጃቸው የ ማረ ፊያ እ ና የ ማረ ሚያ ቦ ታዎች መያ ዝ

ይገ ባ ዋል፡ ፡ በ መሆኑ ም ሕጉ ለ “ማቆያ ፣ ማረ ፊያ እ ና ማረ ሚያ ” ቦ ታዎችም ትር ጉም ይሰ ጣል፡ ፡

የ ወን ጀል ጉዳዮች ከ ምር መራ አ ን ስ ቶ እ ስ ከ ማረ ም ድረ ስ በ ተለ ያ የ መን ገ ድ መመራት ያ ለ ባ ቸው ና ቸው፡ ፡ ጉዳዮች

ተለ ይተው የ ማይመሩ በ መሆና ቸው ቀላ ሉም ሆነ ከ ባ ዱ ጉዳይ በ አ ን ድ መስ መር እ ያ ለ ፉ በ አ ኩል ሲጓ ተቱ መሰ ተዋላ ቸው

የ ተለ መደ ነ ው፡ ፡ በ መሆኑ ም ጉዳዮችን በ ደረ ሱበ ት ደረ ጃ ሁሉ እ ን ደ ክ ብደታቸው መስ ተና ገ ድ እ ን ዲችሉ ደረ ጃቸው

በ ቀላ ል፣ መካ ከ ለ ኛ እ ና ከ ባ ድ ወን ጀሎች ተከ ፍለ ዋል፡ ፡ ለ አ ጠቃቀም ያ መች ዘ ን ድም ትር ጉም የ ተሰ ጣቸው

የ ወን ጀል አ ይነ ቶች ድልድል በ ሰ ን ጠረ ዥ ተለ ይተው ተቀምጠዋል፡ ፡ የ ዚህ ትር ጉምም በ ተመሳ ሳ ይ ተመልክ ቷል፡ ፡

የ ሥነ -ሰ ር አ ት ሕጉ ፍር ድ፣ ውሳ ኔ ፣ ብይን ና ትእ ዛ ዝ የ ሚሉትን ቃላ ት በ ተደጋጋሚ ከ ሕጉ መጀመሪ እ ስ ከ መጨረ ሻ ው

ድረ ስ ይጠቀምባ ቸዋል፡ ፡ በ የ ትኛውም የ ፍትህ አ ካ ላ ት የ እ ልት ከ እ ለ ት ስ ራ ውስ ጥ በ ተደጋጋሚ ሳ ይጠሩ ስ ራ ሊሰ ራ

አ ይችልም፡ ፡ ቃላ ቶቹ ጽን ሰ ሃ ሳ ብን ያ ቀፉ ቃላ ት ከ መሆና ቸውም በ ላ ይ ተደጋግመው መገ ኘታቸው ትር ጉም

16
እ ን ዲሰ ጣቸው ግድ ይላ ል፡ ፡ ይሁን እ ን ጂ ቃላ ቶቹ ግልጽ ትር ጉም ሳ ይሰ ጣቸው ቀር ቷል፡ ፡ እ ስ ካ ሁን እ የ ተሰ ራበ ት

ያ ለ ው የ ስ ነ ስ ር አ ትሕግም ቢሆን ብይን የ ሚለ ውን ቃል የ ማይጠቀም ቢሆን ም ፍር ድ፣ ውሳ ኔ ፣ እ ና ትእ ዛ ዝ ለ ሚሉት

ቃላ ት ግልፅ ትር ጉም ያ ልሰ ጠ በ መሆኑ የ ቃላ ቱ አ ጠቃቀም ጽን ሰ ሃ ሳ ብ የ ራቀው እ ና ወጥነ ት የ ጎ ደለ ው ሆኗል፡ ፡

በ የ ትኛው ደረ ጃ ትእ ዛ ዝ ተሰ ጠ ሲባ ልም ተግባ ሩ በ እ ር ግጥ ትእ ዛ ዝ ለ መሆኑ ከ ስ ያ ሜው ሳ ይሆን ከ ተግባ ሩ ይዘ ት

ብቻ ለ መረ ዳት ግድ ሲል ቆ ይቷል፡ ፡ ይህ በ መሆኑ ም በ ፍር ድ ቤት በ ተሰ ጠው ፍር ድ፣ ውሳ ኔ ፣ ብይን ወይም ትእ ዛ ዝ

ላ ይ ይግባ ኝ የ ሚባ ልበ ት ለ መሆኑ ወይም ላ ለ መሆኑ ለ መረ ዳት የ ተግባ ሩን ይዘ ት እ ን ጂ ስ ያ ሜው እ ምብዛ ም የ ማይረ ዳ

ሆኖ ቆይቷል፡ ፡ በ መሆኑ ም በ ተግባ ር የ ገ ጠመውን ሰ ፊ ችግር ለ መቅረ ፍ ይቻል ዘ ን ድ የ ትር ጉም ክ ፍሉ “ፍር ድ፣

ውሳ ኔ ፣ ብይን እ ና ትእ ዛ ዝ” ለ ሚሉት ቃላ ት ግልፅ ትር ጉም አ ሰ ቀምጧል፡ ፡

የ ትር ጉም ክ ፍሉ የ ያ ዛ ቸው ትር ጉሞች በ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ ለ ተመለ ከ ቱት ጉዳዮች ሁሉ የ ሚያ ገ ለ ግሉ

ና ቸው፡ ፡ ይሁን እ ን ጂ ከ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ ውስ ጥ ለ ተወሰ ነ ክ ፍል ብቻ የ ሚያ ገ ለ ግሉ ትር ጉሞች ባ ጋጠሙ

ጊ ዜ ወይም ለ አ ን ድ ወይም ለ ተወሰ ነ አ ን ቀፆ ች ብቻ የ ሚያ ገ ለ ግሉ ትር ጉሞች ባ ጋጠሙጊ ዜ ትር ጉሙበ ሚፈለ ግበ ት

በ ተለ የ ው ክ ፍል ውስ ጥ ብቻ እ ን ዲቀመጥ ሆኗ ል ይህ ም ከ ህ ግ አ ረ ቃቀቅ መር ህ አ ን ፃ ር ተገ ቢ ነ ው፡ ፡

በ ሕጉ የ ሚታወቁት ፍር ድ ቤቶች የ መደበ ኛው እ ና ወታደራዊ ፍር ድ ቤቶች በ መሆና ቸው ለ መደበ ኛው አ ሰ ራር

የ ተቀመጡት ትር ጉሞች በ ሙሉ እ ን ዳግባ ቡ ለ ወታደራዊ ፍትሕ አ ካ ላ ትም (ወታደራዊ ፍር ድ ቤት፣ ወታደራዊ አ ቃቤ

ሕግ፣ ወታደራዊ ፖሊስ እ ና ወታደራዊ ተከ ላ ካ ይ ጠበ ቃ) የ ሚያ ገ ለ ግሉ ና ቸው፡ ፡ የ ማረ ም ጉዳይ ድን ጋጌ ዎችም

በ ተመሳ ሳ ይ የ ሚፈጸ ሙና ቸው፡ ፡

7. የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ መር ሆዎች
ምን ም ያ ህ ል የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉን አ ፈጻ ጸ ም ይበ ልጥ ግልጽ ለ ማድረ ግ ጥረ ት ቢደረ ግም ትር ጉም

የ ሚፈልጉ ጉዳዮች ማጋጠማቸውን ማሰ ቀረ ት አ ይቻልም፡ ፡ ሕግን በ መተር ጎ ም መፈፀ ም የ ግድ አ ስ ፈላ ጊ ነ ው፡ ፡

ተገ ቢው ነ ገ ር ሕጉ በ ዘ ፈቀደ እ ን ዳይፈጸ ም እ ን ዲሁም እ ን ዳይተረ ጎ ም ማድረ ግ ነ ው፡ ፡ ፍር ድ ቤቶች ሕጉን

መተረ ጎ ም የ ሚያ ስ ፈልጋቸው በ ሚሆን በ ት ወቅት በ መሰ ላ ቸው ወይም አ ግባ ብ ነ ው ብለ ው በ ተረ ዱት መን ገ ድ ሁሉ

መተር ጎ ም የ ማይገ ባ ቸው በ መሆኑ ወጥ ወይም ተቀራራቢ ትር ጉም ሊያ መጡ የ ሚችሉበ ትን መስ መር ማመልከ ት የ ተገ ባ

ነ ው፡ ፡ ይህ ን ን አ ፈጻ ጸ ምና ትር ጉም ወጥ አ ቅጣጫ ከ ሚያ ስ ዙት ውስ ጥ አ ን ዱ የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ

የ ሚመራባ ቸውን አ ጠቃላ ይ መር ሆዎችን እ ና አ ላ ማዎችን በ ሕጉ ውስ ጥ በ ግልጽ ማሰ ቀመጥ ነ ው፡ ፡

17
እ ነ ዚህ መር ሆዎች በ ህ ገ መን ግሰ ቱ፣ በ ወን ጀል ሕጉ ወይም አ ገ ራችን ባ ጸ ደቀቻቸው አ ለ ም አ ቀፍ ሰ ነ ዶች ውስ ጥ

ተካ ተው የ ሚገ ኙ ቢሆን ም በ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ ውስ ጥ መካ ተታቸው የ ራሱ ጠቀሜታ አ ለ ው፡ ፡ በ መር ህ ስ ር

ከ ተካ ተቱት ድን ጋጌ ዎች ውስ ጥም እ ን ደ ጥፋተኛ አ ለ መቆጠር ፣ በ አ ን ድ ወን ጀል በ ድጋሚ አ ለ መከ ሰ ስ /አ ለ መቀጣት፣

በ ሕግ ፊት እ ኩል መሆን ፣ ያ ለ በ ቂ ምክ ን ያ ት አ ለ መያ ዝ፣ ኢሰ ብአ ዊ አ ያ ያ ዝ ስ ለ መከ ልከ ሉ፣ በ ጠበ ቃ ስ ለ መወከ ል፣

ቀልጣፋ ውሳ ኔ በ ግልጽ ችሎት ስ ለ ማግኘት፣ እ ውነ ትን ስ ለ ማውጣት፣ ስ ለ እ ኩልነ ት፣ ስ ለ ጠበ ቃ ውክ ልና ፣ ሕጋዊነ ት

እ ና የ ወን ጀል ሕግ የ መን ግስ ት መሆኑ ን ና ቸው፡ ፡ መር ሆዎቹ ሥነ ሥር አ ታዊ በ መሆና ቸውም አ ለ መከ በ ራቸው

በ ሰ ብአ ዊ መብት ላ ይ የ ራሱን አ ፍራሽ ውጤት የ ሚያ ስ ከ ትል ነ ው፡ ፡ መር ሆዎቹ መደን ገ ጋቸው በ ራሱ ውጤት ላ ያ መጣ

የ ሚችልበ ትን እ ድልን ም ለ መቀነ ስ መር ሆዎቹ በ ሌሎች ህ ጎ ች በ ተቀመጡበ ት አ ግባ ብ ደግሞ የ ማስ ቀመጡፋይዳ በ ስ ነ

ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ጉዳይ ላ ይ እ ምብዛ ም እ ን ዳይሆን በ ፍትሕ ሒደቱ ባ ይከ በ ሩ ሊከ ተል ስ ለ ሚገ ባ ው ውጤትም በ ሕጉ

በ ተመሳ ሳ ይ ተመልክ ቷል፡ ፡ ለ ምሳ ሌ የ ተከ ላ ካ ይ ጠበ ቃ አ ስ ፈላ ጊ በ ሆነ በ ት ጉዳይ ያ ለ ጠበ ቃ የ ተደረ ገ ክ ር ክ ር

እ ን ዳልተካ ሔደ እ ን ዲቆ ጠር የ ሚያ ደር ግ ግልፅ ድን ጋጌ ን ሕጉ ይዟል፡ ፡ አ ብዛ ኛዎቹ በ ሕገ መን ግስ ት ውስ ጥ

የ ተመለ ከ ቱ በ መሆና ቸው ዝር ዝር ማብራሪ ያ የ ሚያ ስ ፈልጋቸው አ ይደሉም፡ ፡

መር ሆዎቹ መካ ተታቸው ካ ለ ው ጥቅም ውስ ጥ ለ አ ብነ ትም የ ሕገ መን ግሰ ቱ ድን ጋጌ ዎችን በ ወን ጀል ጉዳይ ላ ይ በ ቀጥታ

ተፈጻ ሚ ማድረ ግ፣ መር ሆዎቹን ሥነ ሥር ታዊ በ ማድረ ግ ሕጉ የ ሚተረ ጎ ምበ ትን አ ግባ ብ ማመላ ከ ት፣ ሕገ መን ግሰ ቱ

ውስ ጥ የ ተመለ ከ ቱትን የ ሰ ብአ ዊ መብቶች የ ማክ በ ር ና የ ማሰ ከ በ ር ግዴታን በ ቀጥታ ለ መወጣት እ ን ዲቻል እ ና የ ሕገ

መን ግስ ቱን ድን ጋጌ ዎች አ ፈጻ ጸ ም ከ እ ለ ት ከ እ ለ ት ሥራ ጋር ለ ማስ ተሳ ሰ ር እ ን ዲቻል መሆኑ ተጠቃሽ ና ቸው፡ ፡

መር ሆዎቹ በ ሕጉ ውስ ጥ መካ ተታቸው በ ተወሰ ነ መልኩም ቢሆን በ ሕገ መን ግሰ ቱ የ ተቀመጡትን አ ነ ስ ተኛ ግዴታዎች

ከ ፍ በ ማድረ ግ መብቶች የ ተሻ ለ ጥበ ቃ እ ን ዲያ ገ ኙ የ ማድረ ግ እ ድልን ይፈጥራል፡ ፡ ለ አ ብነ ትም የ ትር ጉም

አ ገ ልግሎት የ ማግኘት እ ና በ ጠበ ቃ የ መወከ ልን ፍልጎ ት በ ፍር ድ ሂ ደት ላ ይ ብቻ የ ሚያ ስ ፈልግ ሳ ይሆን ከ ፍር ድ

ሂ ደቱ በ ፊት ባ ሉ ስ ር አ ቶችም የ ሚያ ስ ፈልግና አ ለ መሟላ ቱ የ ሰ ብአ ዊ መብት ጥሰ ትን ሊያ ስ ከ ትል የ ሚችል በ መሆኑ

በ ጠበ ቃ የ መወከ ል መብት በ ወን ጀል የ ፍትሕ ሂ ደቱ ሁሉ ሊሟላ የ ሚገ ባ ው እ ን ደሆነ ሕግ ይደነ ግጋል፡ ፡ በ ማረ ሚያ

ቤት ያ ለ ፍር ደኛም ከ አ ያ ያ ዙ አ ን ስ ቶ ለ ይግባ ኝ፣ ሰ በ ር ፣ አ መክ ሮ ወዘ ተ ጉዳዮች ሰ ብአ ዊ መብቱን ባ ከ በ ር

አ ግባ ብ መፈጸ ማቸውን ለ ማረ ጋገ ጥ በ ዚህ መብት ሊጠቀም ይችላ ል፡ ፡ በ ተወሰ ኑ ጉዳዮች ደግሞ (ለ ምሳ ሌ በ ወጣት

ጥፋተኞች ጉዳይ) በ ጠበ ቃ መወከ ል ግዴታ እ ን ዲሆን ያ ስ ችላ ል፡ ፡

18
ሕጉ ከ ያ ዛ ቸው መር ሆዎች ውስ ጥ የ ቋን ቋ አ ጠቃቀምን የ ሚመለ ከ ተው መር ህ ይገ ኝበ ታል፡ ፡ የ ፌዴራል ፍር ድ ቤቶች

በ ሕገ መን ግስ ቱ መሰ ረ ት በ አ ማር ኛ ቋን ቋ የ ሚሰ ሩ ሲሆን የ ክ ልል ፍር ድ ቤቶችም በ የ ክ ልሉ የ ስ ራ ቋን ቋ

ይሰ ራሉ፡ ፡ ሆኖም በ ክ ልል አ ስ ተዳደሮች ውስ ጥ የ ዞ ን ወይም የ ወረ ዳ አ ስ ተዳደሮች የ ሚሰ ሩበ ት የ ተለ የ

የ አ ስ ተዳደር ቋን ቋ ካ ላ ቸው ይኸው ቋን ቋ የ ስ ራ ቋን ቋቸው ይሆና ል ማለ ት ነ ው፡ ፡ ለ ምሳ ሌ በ አ ማራ ክ ልል የ አ ዊ

ዞ ን አ ስ ተዳደር በ አ ገ ውኛ ሊሰ ራ ይችላ ል ማለ ት ነ ው፡ ፡

የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ የ ሚመራበ ትን መሰ ረ ታዊ መር ሆዎች በ አ ን ድ ክ ፍል ውስ ጥ የ ተቀመጡና ቸው፡ ፡ ይሁን ና

በ ተለ የ ክ ፍል ለ ተለ የ አ ላ ማ ብቻ ሊፈጸ ም የ ሚችል ወይም የ ሚገ ባ ው ተጨማሪ (ልዩ ) መር ህ ሲኖር በ ሕጉ በ ተለ የ

ክ ፍል ውስ ጥ እ ን ዲካ ተት ሆኗ ል፡ ፡ በ ዚህ አ ግባ ብ በ ሕጉ ልዩ ክ ፍል ውስ ጥ ከ ተቀመጡት መር ሆዎች ውስ ጥ በ ወን ጀል

ውስ ጥ ገ ብቶ የ ተገ ኘ ወጣት ጉዳይ አ መራር መር ህ ፣ የ ወን ጀል የ ምር መራ እ ና የ ክ ስ ሂ ደት የ ትብብር መር ህ ፣

የ ሰ በ ር ጉዳይ መር ህ ፣ የ አ ማራጭ መን ገ ዶችና አ ማራጭ ቅጣት መር ህ ፣ የ ክ ስ መመስ ረ ት መር ህ ፣ የ ቅጣት መር ህ

ወዘ ተ ይገ ኙበ ታል፡ ፡ እ ነ ዚህ መር ሆዎች ከ አ ጠቃላ ዩ የ ሕጉ መር ህ ጋር ተዳምረ ው በ ተቀመጡበ ት ልዩ ክ ፍል ውስ ጥ

ብቻ የ ሚፈጸ ሙመር ሆዎች ና ቸው፡ ፡

ሕጉ መር ህ ን በ ጠቅላ ላ እ ና በ ልዩ ክ ፍሉ ውስ ጥ ያ ካ ተተ ቢሆን ም በ ወን ጀል ጉዳይ ሌሎች አ ግባ ብ ያ ላ ቸው የ ሕገ

መን ግሰ ቱም፤ የ ልዩ ሕጎ ች ወይም የ ሌሎች ሕጎ ች መር ሆዎች እ ን ዳግባ ቡ የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉን ለ መተር ጎ ም

ተፈጻ ሚአ ይሆኑ ም ማለ ት ግን አ ይደለ ም፡ ፡

8. የ ሕጉ አ ላ ማ
የ ስ ነ ስ ር አ ትና የ ማስ ረ ጃ ሕጉን አ ላ ማም በ ተመለ ከ ተ ነ ባ ሩ የ ስ ነ ስ ር አ ትሕግ የ ሚመራበ ት ግልፅ አ ላ ማ

ያ ልነ በ ረ ው መሆኑ ይታወቃል፡ ፡ ይህ በ መሆኑ ም ከ ወን ጀል መከ ላ ከ ል አ ን ስ ቶ እ ስ ከ ማረ ምና መልሶ መቀላ ቀል ድረ ስ

ያ ለ ው ተግባ ር ምን አ ላ ማን ለ ማሳ ካ ት እ ን ደሚፈጸ ም የ ተለ ያ ዩ ጫፎችን የ ያ ዙ የ ተለ ያ የ አ መለ ካ ከ ቶች እ ና

ተግባ ራት እ ን ደነ በ ሩ ይታወቃል፡ ፡ የ ነ በ ረ ው ሰ ፊ ክ ፍተትና ልዩ ነ ት በ ወን ጀል ሕጉ አ ረ ዳድ እ ና አ ተረ ጓ ጎ ም

ላ ይም ሰ ፊ አ ረ ዳድ እ ና የ ትግበ ራ ልዩ ነ ትን ሲያ ስ ከ ትል የ ቆ የ ሲሆን መነ ሻ ምክ ን ያ ታቸው ለ ሁሉም ፈጻ ሚና

ተር ጓ ሚ በ እ ኩል ደረ ጃ ግልጽ ያ ልሆኑ የ ውጪልምዶችን ና ፅ ሁፎችን ጭምር ለ ሕጉ አ ፈጻ ጸ ም እ ና ትር ጉም መጠቀምን

ሲያ ስ ገ ድድ ቆ ይቷል፡ ፡ ይህ ን ን ችግር ለ መቅረ ፍም የ ሥነ ሥር አ ትና የ ማስ ረ ጃ ሕጉን አ ላ ማ በ ግልጽ ማስ ቀመጥ

የ ሚያ ሰ ፈልግ በ መሆኑ የ ሕጉን አ ላ ማ የ ሚያ ሳ ይ ግልጽ ድን ጋጌ በ ሕጉ ውስ ጥ ተካ ቷል፡ ፡

19
በ መሆኑ ም የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ አ ላ ማ ሶ ስ ት መሰ ረ ታዊ ቁም ነ ገ ሮችን ማረ ጋገ ጥ እ ን ደሆነ ተመልክ ቷል፡ ፡

በ ወን ጀል ፍትሕ አ ስ ተዳደር ውስ ጥ በ ሕገ መን ግስ ቱ የ ተረ ገ ጋገ ጡትን ሰ ብአ ዊ መብቶች ማክ በ ር ና ማሰ ከ በ ር ፣

የ ወን ጀል ፍትሕ ሂ ደቱ ፍትሓዊነ ት እ ና ውጤታማነ ት (ውጤታማነ ት ማለ ት ቅልጥፍና ፣ ግልጽነ ት፣ ተደራሽ ነ ት፣

ተጠያ ቂነ ት፣ ነ ጻ ነ ትን ያ ካ ትታል) በ ማረ ጋገ ጥ እ ውነ ትን ማውጣት እ ና የ ህ ግ የ በ ላ ይነ ትን ማረ ጋገ ጥ ና ቸው፡ ፡

እ ያ ን ዳን ዱ የ ፍትሕ አ ካ ል ኃላ ፊነ ቱን ይህ ን ን አ ላ ማ በ ሚያ ሳ ካ መልኩ እ ን ዲወጣ ይጠበ ቃል፡ ፡

9. የ ተከ ላ ካ ይ ጠበ ቃ ጉዳይ
በ ሕገ መን ግስ ቱ ላ ይ በ ግልጽ እ ን ደተመለ ከ ተው የ ተከ ሰ ሱ ሰ ዎች ጠበ ቃ ለ ማቆም የ ሚያ ስ ችል የ ገ ን ዘ ብ አ ቅም

የ ሌላ ቸው ከ ሆነ ና ፍትሕ ይዛ ባ ል ተብሎ ከ ታመነ በ መን ግስ ት ወጪ በ ጠበ ቃ የ መወከ ል መብት አ ላ ቸው፡ ፡ አ ሁን

ባ ለ ው አ ሰ ራር በ ፍር ድ ቤቶች መዋቅር ውስ ጥ የ ሚገ ኘው የ ተከ ላ ካ ይ ጠበ ቆች ጽ/ቤት ይህ ን ን ኃ ላ ፊነ ት ከ ሞላ ጎ ደል

እ የ ተወጣ ይገ ኛል፡ ፡ ይሁን እ ን ጂ የ ተከ ላ ካ ይ ጠበ ቆ ች ጽሕፈት ቤት በ ፍር ድ ቤት ውስ ጥ የ ሚገ ኝ ከ መሆኑ የ ተነ ሳ

በ ተከ ሳ ሾ ች ዘ ን ድ ነ ጻ አ ገ ልግሎት ይሰ ጠና ል የ ሚል እ ምነ ት ያ ላ ቸው ለ መሆኑ በ እ ጅጉ ያ ጠራጥራል፡ ፡ ጽ/ቤቱም

የ ተለ ያ ዩ የ ሎጂሰ ቲክ ችግሮች ያ ሉበ ት በ መሆኑ ም በ ሚፈለ ገ ው ደረ ጃ አ ገ ልግሎቱን ሊሰ ጥ አ ልቻለ ም፡ ፡ ጽ/ቤቱ

ሊሰ ጠው የ ሚገ ባ ው አ ገ ልግሎት በ ሕገ መን ግስ ቱ ለ ተከ ሰ ሱ ሰ ዎች ካ ላ ቸው የ መከ ላ ከ ል ሕገ መን ግስ ታዊ መብት

አ ን ጻ ር በ ሕጉ በ ተሰ ጠው ቦ ታ ልክ መሆን ይገ ባ ዋል፡ ፡ ይህ በ መሆኑ ም የ ተከ ላ ካ ይ ጠበ ቃ አ ገ ልግሎትን በ ተመለ ከ ተ

የ ወን ጀል ፍትሕ ፖሊሲው የ ተለ የ ትኩረ ት ሰ ጥቶት አ ቅጣጫአ ስ ቀምጧል፡ ፡

በ ወን ጀል ፍትሕ ፖሊሲው ላ ይ በ ግልጽ እ ን ደተመለ ከ ተው የ ተከ ላ ካ ይ ጠበ ቃ አ ገ ልግሎት የ ሚያ ስ ፈልገ ው የ ወን ጀል

ፍትሕ ሂ ደቱ በ ማና ቸውም ደረ ጃ (4.7.1) በ ሚገ ኝበ ት ጊ ዜ ሁሉ ነ ው፡ ፡ በ ሌላ በ ኩልም ተከ ላ ካ ይ ጠበ ቃ

የ ሚያ ስ ፈላ ጋቸው በ ወን ጀል ጉዳይ ለ ሚከ ራከ ሩት ብቻ ሳ ይሆን በ ፍትሐብሔር ም ጉዳይ ያ ላ ቸው እ ን ደሆኑ ፖሊሲው

ያ መለ ክ ታል፡ ፡ በ መሆኑ ም በ ከ ባ ድ ወን ጀል ድር ጊ ት ወይም በ ሰ ብአ ዊ መብት መጣስ ምክ ን ያ ት ጉዳት የ ደረ ሰ ባ ቸው

ሰ ዎች ካ ሳ ለ ማግኘት በ ፍር ድ ቤት በ ሚያ ደር ጉት ክ ር ክ ር ጠበ ቃ ወክ ለ ው ለ መከ ራከ ር አ ቅም የ ሌላ ቸው ከ ሆነ ና

በ ዚህ ም ፍትሕ ይዛ ባ ል በ ሚል ከ ታመነ በ መን ግስ ት ወጪጠበ ቃ ይመደብላ ቸዋል፡ ፡

እ ነ ዚህ ን ከ ባ ድ ኃላ ፊነ ትን የ ሚጠይቁ ዝር ዝር ተግባ ራት አ ሁን ባ ለ ው የ ጠበ ቃ ጽሕፈት ቤት አ ደረ ጃጀት እ ና

አ ሰ ራር ማሳ ካ ት የ ማይቻል በ መሆኑ የ ሥነ ሥር አ ትና የ ማስ ረ ጃ ሕጉ ነ ፃ ና ገ ለ ልተኛ የ ሆነ የ ተከ ላ ካ ይ ጠበ ቃ

ጽሕፈት ቤት እ ን ደሚቋቋም ታሳ ቢ አ ድር ጓ ል፡ ፡

20
 10. የ ፍትሕ አ ካ ላ ት ስ ለ ሚያ ከ ና ውኗ ቸው ተግባ ራት
ወን ጀልን ከ መመር መር አ ን ስ ቶ ታራሚን በ አ ግባ ቡ አ ር ሞ ከ ሕብረ ተሰ ቡ ጋር እ ስ ከ መቀላ ቀል ባ ለ ው ሂ ደት ውሰ ጥ

በ ቀጥታ ተሳ ታፊ የ ሚሆኑ የ ፍትሕ አ ካ ላ ት ማለ ትም ፖሊስ ፣ አ ቃቤ ሕግ፣ ፍር ድ ቤት፣ ማረ ሚያ ቤት እ ና የ ተከ ላ ካ ይ

ጠበ ቃ ተቋም በ ጋራ፣ በ ወል እ ን ዲሁም በ ተና ጠል ስ ለ ሚያ ከ ና ውኑ ት ተገ ባ ር በ ሕጉ ውስ ጥ በ ግልፅ ተቀምጧል፡ ፡

በ ጋራ የ ሚከ ና ወኑ ት ተጋባ ራት የ የ ተቋማቱ ነ ጻ ነ ት እ ን ደተጠበ ቀ ሆኖ ሁሉን ም የ ፍትህ አ ካ ላ ት በ ሚያ ገ ና ኛቸው

ጉዳይ ላ ይ ምን ሊሰ ራ እ ን ደሚገ ባ የ ሚያ መለ ክ ት ነ ው፡ ፡ ለ ምሳ ሌም ሁሉም የ ፍትሕ አ ካ ላ ት በ ተና ጠል (የ ወል

ኃ ላ ፊነ ት) በ ወን ጀል ጉዳይ ጥና ትና ምር ምር የ ማድረ ግ፣ ዘ መና ዊ አ ሠራሮችን የ መዘ ር ጋት ኃ ላ ፊነ ት ያ ለ ባ ቸው

ሲሆን አ ስ ፈላ ጊ ሆኖ ሲያ ገ ኙት ይህ ን ኑ የ ጥና ትና ምር ምር ተግባ ር ሁሉም ተቋማት በ አ ን ድነ ት ሊያ ከ ና ውኑ ት

ይችላ ሉ ማለ ት ነ ው፡ ፡

ሕጉ የ ፍትሕ አ ካ ላ ትን የ ተና ጠል፣ የ ጋራ ወይም የ ወል ኃላ ፊነ ቶችን ያ መለ ከ ተ ቢሆን ም ተግባ ር ና ኃ ላ ፊነ ታቸው

በ ዚህ ዝር ዝር ላ ይ የ ተመለ ከ ተው ብቻ ነ ው ማለ ት ግን አ ይደለ ም፡ ፡ ሕጉ ውስ ጥ የ ተመለ ከ ቱት ተግባ ራ በ ሥነ

ሥር አ ትና በ ማስ ረ ጃ ሕጉ ላ ይ በ ተመለ ከ ቱት የ ፍትሕ አ ካ ላ ቱ ኃ ላ ፊነ ቶች ጋር የ ታያ ያ ዙትና ሊቀሩ/ሊቀነ ሱ

የ ማይችሉት አ ነ ስ ተኛ ተግባ ራት ብቻ ና ቸው፡ ፡ ለ ምሳ ሌ መመር መር ፣ መፍረ ድ፣ ታራሚን መልሶ መቀላ ቀል ተግባ ራት

እ ን ደቅደም ተከ ተላ ቸው በ ወን ጀል ፍትሕ አ ስ ተዳደር ውስ ጥ ሊቀሩ የ ማይችሉ የ ፖሊስ ፣ የ ፍር ድ ቤት እ ና የ ማረ ሚያ

ቤት ተግባ ራት ስ ለ ሆኑ በ ዚህ ሕግ ውስ ጥ እ ን ዲካ ተቱ ሆነ ዋል፡ ፡

በ መሆኑ ም በ ሕጉ ውስ ጥ በ ዚህ መልኩ የ ተመለ ከ ቱት ተግባ ራት/ኃ ላ ፊነ ቶች እ ያ ን ዳን ዱ ተቋም በ ተቋቋመበ ት ሕግ

ወይም በ ሚቋቋምበ ት ሕግ የ ተመለ ከ ቱትን /የ ሚመለ ከ ቱትን ተግባ ራትና ኃ ላ ፊነ ቶች የ ማይተኩና እ ና የ ማይቀን ሱ

ና ቸው፡ ፡ በ ሥነ ሥር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ ውስ ጥ የ ተመለ ከ ቱት ተግባ ራት ከ ሥነ ሥር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ ወሰ ን ጋር

የ ተያ ያ ዙት ብቻ በ መሆና ቸው ተግባ ራቱ በ ዚሁ ልክ መዘ ር ዘ ራቸው በ ሌላ ሕግ ወይም ለ ሌላ ተግባ ር ለ ተቋማት

የ ሚሰ ጡ ተግባ ራትን አ ያ ስ ቀር ም፡ ፡ እ ያ ን ዳን ዱ ተቋም በ ተቋቋመበ ት ወይም በ ሌላ ሕግ የ ተሰ ጠውን ተጨማሪ

ተግባ ር (ለ ምሳ ሌ ለ ፖሊስ አ ግባ ብ ባ ለ ው ሕግ የ ተሰ ጠውን ዝር ዝር የ ወን ጀል መከ ላ ከ ል ተግባ ራትን ) እ ና

የ የ ተቋማቱን ነ ጻ ነ ት አ ይነ ካ ም፣ አ ይተካ ም፡ ፡ ሌሎች የ ተና ጠል ተግባ ራት የ ወልና የ ጋራ ተግባ ራትን ተከ ትለ ው

ተዘ ር ዝረ ው ተቀምጠዋል፡ ፡ በ ያ ን ዳን ዱ የ ፍትህ አ ካ ል በ ተና ጠል ሊከ ና ወኑ የ ሚገ ባ ቸው ተግባ ራት (ለ ምሳ ሌ

ፖሊስ ን በ ተመለ ከ ተ የ ወን ጀል ክ ትትል ማድረ ግ፣ መጥሪ ያ የ ማድረ ስ ፣ ብር በ ራና ፍተሻ የ ማካ ሔድ ወዘ ተ) በ ተለ የ

ዝር ዝር ለ ብቻው እ ን ዲቀመጥ ሆኗ ል፡ ፡ ይህ የ ወል እ ና የ ተና ጠል ተግባ ራት ዝር ዝር በ ወን ጀል ምር መራ፣ ክ ር ክ ር ና

ውሳ ኔ አ ሰ ጣጥ ሊፈጸ ሙየ ሚገ ባ ቸውን ሌሎች ተግባ ራት አ ይተካ ም፡ ፡

21
እ ነ ዚህ ተግባ ራትም በ ሁሉም የ ፍትሕ አ ካ ላ ት ሊከ ና ወኑ የ ሚገ ባ ቸው ወይም በ አ ን ድ የ ተለ የ የ ፍትሕ አ ካ ል ብቻ

የ ሚከ ና ወኑ ሊሆኑ ይችላ ሉ፡ ፡ የ ፍትህ አ ካ ላ ቱ እ ን ዳግባ ቡ ተቋማዊ ወይም/እ ና የ ሙያ ነ ጻ ነ ት ያ ላ ቸው ከ መሆኑ

አ ን ጻ ር የ ተግባ ራቱ መዘ ር ዘ ር በ ጋራ ሊያ ከ ና ውኗ ቸው የ ሚችሏቸውን ተግባ ራት በ ግልጽ እ ን ዳሰ ፈላ ጊ ነ ቱም በ ጋራ

እ ቅድ ለ ይተው እ ን ዲያ ሰ ቀምጡያ ግዛ ቸዋል፡ ፡ በ መሆኑ ም በ ሁሉም የ ፍትሕ አ ካ ላ ት ሊከ ና ወኑ የ ሚገ ባ ቸው ተግባ ራት

የ ወል ተግባ ራት ተብለ ው ተዘ ር ዝረ ዋል፡ ፡ በ ዚህ ዝር ዝር ውስ ጥም እ ን ደ ዘ መና ዊ እ ን ዲሁም በ ኢን ፎር ሜሽ ን

ቴክ ኖሎጂ የ ተደገ ፈ አ ሰ ራር መዘ ር ጋትና መተግበ ር ፣ የ ወን ጀል መረ ጃና ስ ታትስ ቲክ ስ ን መያ ዝ ማደራጀት

መተን ተን እ ና መጋራት፣ ምቹ የ ተገ ልጋይ መስ ተን ግዶን ማመቻቸት፣ በ ጋራ ጉዳዮች ላ ይ በ ጋራና በ ትብብር መን ፈስ

መስ ራት፣ የ ወን ጀል ቅጣት አ ላ ማውን ስ ለ ማሳ ካ ቱ ማረ ጋገ ጥና የ መሳ ሰ ሉት ተመልክ ተዋል፡ ፡

በ ፍትሕ ሂ ደቱ ውስ ጥ ተሳ ታፊ የ ሚሆኑ ት ከ ላ ይ ከ ተመለ ከ ቱት አ ካ ላ ት በ ተጨማሪ በ ፍትህ አ ሰ ጣጥ ሒደት የ ተያ ዙ

ሰ ዎች፣ የ ተከ ሰ ሱ ሰ ዎች፣ የ ወን ጀል ተጎ ጂዎች፣ ምስ ክ ሮች፣ አ ስ ተር ጓ ሚዎች ወዘ ተ ይገ ኛሉ፡ ፡ አ ነ ዚህ አ ካ ላ ት

በ ሒደቱ እ ን ዲያ ከ ና ውኑ የ ሚጠበ ቅባ ቸው ተግባ ራት ያ ሉ ከ መሆኑ ም በ ላ ይ የ የ ራሳ ቸው መብትና ኃ ላ ፊነ ት ያ ለ ባ ቸው

በ መሆኑ መብትና ኃላ ፊነ ታቸው በ ሕጉ ውስ ጥ በ ግልፅ ሊደነ ገ ግ ይችላ ል፡ ፡ ይሁን እ ን ጂ አ ነ ዚህ ተግባ ራት፣

መብትና ኃ ላ ፊነ ቶች የ ፍትሕ አ ካ ላ ት እ ን ዲያ ከ ና ውኑ በ ሚጠበ ቅባ ቸው ተግባ ራት፣ የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ

በ ሚመራባ ቸው መር ሆዎች እ ና አ ላ ማዎች ውስ ጥ በ ሌላ አ ገ ላ ለ ጽ የ ተቀመጡ በ መሆኑ ለ ብቻቸው መደን ገ ግ

አ ላ ስ ፈለ ገ ም፡ ፡

11. የ ወን ጀል ምር መራ ተግባ ራት
የ ወን ጀል ምር መራ የ ሚጀምረ ው በ ጥቆ ማ፣ በ አ ቤቱታ፣ በ ፖሊስ ምልከ ታ፣ ክ ትትል ወይም በ ጥና ት ነ ው፡ ፡ የ ወን ጀል

ምር መራ ስ ራ በ ዐ ቃ ህ ግ የ ሚመራ ቢሆን ም በ ዋነ ኛነ ት በ ፖሊስ አ ማካ ኝነ ት የ ሚከ ና ወን ነ ው፡ ፡ ጥቆ ማው ለ ፖሊስ

ወይም ለ አ ቃቤ ሕግ ሊቀር ብ ይችላ ል፡ ፡ የ ወን ጀል አ ቤቱታውን የ ተቀበ ለ ው አ ካ ል ወን ጀልን የ ማጣራት ኃ ላ ፊነ ት

በ ሕግ ያ ልተሰ ጠው ከ ሆነ ጥቆማውን /አ ቤቱታውን ለ ሚመለ ከ ተው አ ካ ል ማስ ተላ ለ ፍ ይጠበ ቅበ ታል፡ ፡ በ ተመሳ ሳ ይም

አ ቃቤ ህ ግ የ ደረ ሰ ውን ጥቆማ ወን ጀል ለ መፈፀ ሙአ መላ ካ ች የ ሆነ በ ቂ መረ ጃ ያ ለ ው ለ መሆኑ ከ ተገ ነ ዘ በ የ ወን ጀል

ምር መራ እ ን ዲጀመር ጉዳዩ ን ለ ፖሊስ ያ ስ ተላ ልፈዋል፡ ፡ ይሁን እ ን ጂ ፖሊስ ማን ኛውን ም የ ተጀመረ ምር መራ

ምር መራው እ ን ደተጀመረ ለ አ ቃቤ ህ ጉ ከ ማስ ታወቅ አ ን ስ ቶ ምር መራው በ የ ጊ ዜው የ ደረ ሰ በ ትን ደረ ጃ እ ና

ስ ለ ተወሰ ዱ (ስ ለ ሚወሰ ዱ) እ ር ምጃዎች ለ አ ቃቤ ሕጉ ተገ ቢ በ ሆነ ው መን ገ ድ ማሰ ታወቅ ይኖር በ ታል፡ ፡ አ ቤቱታ

ሲቀር ብም ፖሊስ ወዲያ ውኑ ምር መራ የ ሚጀምር እ ን ደሆነ ና ዝር ዝሩን ግን ወዲያ ውኑ ለ አ ቃቤ ሕግ ማስ ታወቅ

22
እ ን ደሚገ ባ ው የ ሚያ ስ ገ ነ ዝቡ ድን ጋጌ ዎች ተካ ተዋል፡ ፡ በ መሆኑ ም የ ሥነ ሥር አ ትና የ ማስ ረ ጃ ሕጉ አ ቃቤ ሕግ

በ ወን ጀል ምር መራ ሂ ደት ከ መጀመሪ ያ ው ጀምሮ በ ቀጥታ እ ውቀት የ ሚሳ ተፍበ ት፣ ምር መራውን የ ሚከ ታተልበ ት

ከ ሕግ አ ን ፃ ር የ ሚመራት ሥር ዐ ት እ ን ዲዘ ረ ጋ ያ ደር ጋል፡ ፡ መር ማሪ ው በ ተቀመጠው አ ቅጣጫ መሠረ ት የ ምር መራ

ሥራ እ የ ሠራ በ የ ደረ ጃው ከ ዐ ቃቤ ሕጉ ጋር እ የ ተገ ና ኘ እ ና ከ ሕግ አ ን ጻ ር የ ዓ ቃቤ ሕግን ምክ ር እ ያ ገ ኘ

የ ምር መራ ስ ራው ሁሉ ሕጋዊነ ትን የ ተከ ተለ እ ን ዲሆን የ ሚያ ስ ችሉ ድን ጋጌ ዎች ተካ ተዋል፡ ፡ ይህ ም በ ስ ራው ላ ይ

በ ቅብብል የ ተነ ሳ ሊደር ስ የ ሚችለ ውን ምልልስ ና በ ዚህ ም የ ሚባ ክ ነ ውን ጊ ዜ የ ሚያ ሳ ጥር ከ መሆኑ ም በ ላ ይ

የ ምር መራ ስ ራው በ ተሻ ለ ጥራት እ ን ዲመራና ህ ጋዊነ ቱን ም ያ ልሳ ተ ለ መሆኑ የ ተረ ጋገ ጠ እ ን ዲሆን ያ ግዘ ዋል፡ ፡

ይህ አ ሰ ራር በ ወን ጀል ፍትህ ፖሊሲው አ ቅጣጫከ ተሰ ጠባ ቸው ጉዳዮች መካ ከ ል አ ን ዱ ነ ው፡ ፡

የ ወን ጀል ምር መራን ለ መጀመር ማን ኛውም ሰ ው ወን ጀልን በ አ ቅራቢያ ው ለ ሚገ ኝ ፖሊስ ወይም ስ ልጣን ያ ለ ው የ ህ ግ

አ ስ ከ ባ ሪ አ ካ ል የ መጠቆ ም መብት ያ ለ ው ለ መሆኑ በ ሥነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ ውስ ጥ ተመልክ ቷል፡ ፡ በ ሌላ በ ኩል

ወን ጀልን የ ማስ ተዋቅ ግዴታ በ ስ ነ ስ ር አ ትና የ ማስ ረ ጀ ሕጉ ውስ ጥ ማካ ተት አ ስ ፈላ ጊ ባ ለ መሆኑ ቀደም ሲል

የ ነ በ ረ ው ድን ጋ ጌ ቀሪ ሆኗ ል፡ ፡ ይህ ማለ ት ግን ወን ጀልን የ ማስ ታወቅ ግዴታ በ አ ጠቃላ ይ ይቀራል ማለ ት ሳ ይሆን

ይህ ን ን ግዴታ መኖር የ ሚፈልጉ ሕጎ ች በ ወጡቁጥር በ ዛ ው ፍሬ ህ ግ ላ ይ የ ሚደነ ገ ግ በ መሆኑ ብቻ የ ታለ ፈ ነ ው፡ ፡

አ ሁን በ ስ ራ ላ ይ ያ ሉትም ሕጎ ች በ ተመሳ ሳ ይ ይህ ን ን ግዴታ መጣላ ቸው የ ሚታወቅ ነ ው፡ ፡

ስ ለ ሆነ ው ጉዳዩ የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕግ ጉዳይ ከ ሚሆን በ ፍሬ ሕጎ ች ውስ ጥ የ ሚካ ተት በ መሆኑ ከ ስ ነ

ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃሕጉ ውጪሆኗ ል፡ ፡

በ ሥራ ላ ይ ያ ለ ው የ ወን ጀለ ኛ መቅጫ ሕግ ሥነ ሥር ዐ ት የ ተለ ያ ዩ የ ወን ጀል ጉዳዮች አ ላ ስ ፈላ ጊ በ ሆነ ሁኔ ታ

በ ወን ጀል ፍትሕ ሂ ደቱ እ ን ዳይገ ቡ መከ ላ ከ ል በ ሚያ ስ ችል እ ና ከ ገ ቡ በ ኋላ ም ሥር ዓ ት ባ ለ ው ሁኔ ታ መፍትሔ

እ ን ዲያ ገ ኙ በ ሚያ ስ ችል አ ኳኋን ብቃት ባ ለ ው መልኩ የ ተደራጀ አ ይደለ ም፡ ፡ የ ሕጉ አ ን ቀጽ (22) እ ን ደሚደነ ግገ ው

ለ ፖሊስ የ ሚደር ሱ የ ወን ጀል አ ቤቱታዎች ወይም ክ ሶ ች ሁሉ በ ማጣራት/በ ምር መራ ሂ ደት ውስ ጥ እ ስ ከ መጨረ ሻ ው

ማለ ፍ እ ን ዳለ ባ ቸው የ ሚያ ስ ገ ድድ ሲሆን በ ማን ኛውም ሁኔ ታ ከ ምር መራ ውጪወይም የ ምር መራ ሂ ደት ሳ ይጠና ቀቅና

ውጤቱ ሳ ይታወቅ ከ ሂ ደቱ ውጪመፍትሔ የ ሚያ ገ ኙበ ትን ሁኔ ታ አ ልተመለ ከ ተም፡ ፡ በ ተጨማሪ ም አ ቤቱታ ወይም ክ ስ

የ ቀረ በ በ ት ጉዳይ የ ወን ጀል ጉዳይ ቢሆን ም እ ን ኳን ቅድሚያ የ ሚሰ ጣቸው ጉዳዮች በ ሕጉ ተለ ይተው ስ ላ ልተቀመጡ

የ ሕዝብ ጥቅም በ ከ ፍተና ደረ ጃ ከ ሚጎ ዳባ ቸው ጉዳዮች ይልቅ ቀላ ል የ ሕዝብ ጥቅም ያ ለ ባ ቸው ጉዳዮች ላ ይ ትኩረ ት

ማድረ ግና የ ምር መራ ሥራ መጀመር ያ ጋጥማል፡ ፡ ከ ዚህ ም በ ተጨማሪ አ ቤቱታ ወይም ክ ስ ከ ቀረ በ ባ ቸው ጉዳዮች

23
መካ ከ ል አ ብዛ ኛዎቹ የ ወን ጀል መዛ ግብት የ ምር መራ ሂ ደትን አ ልፈው ለ ዓ ቃቤ ሕግ ውሳ ኔ ይቀር ባ ሉ፡ ፡ ለ ዓ ቃቤ ሕግ

ለ ውሳ ኔ ከ ሚቀር ቡ የ ምር መራ መዝገ ቦ ች ውስ ጥ ተፈፀ መ የ ተባ ለ ው ድር ጊ ት የ ወን ጀል ድር ጊ ት አ ይደለ ም

የ ሚባ ልባ ቸው፣ ከ ምር መራ በ ፊት በ እ ር ቅ ቢያ ልቁ ተመራጭ የ ሚሆኑ ፣ ማስ ረ ጃ የ ተሟላ ባ ለ መሆኑ የ ማያ ስ ከ ስ ሱ፣

በ ሕግ ተቀባ ይነ ት የ ሌላ ቸው ማስ ረ ጃዎች የ ሚቀር ቡባ ቸው እ ና የ መሳ ሰ ሉ ጉድለ ቶች ያ ሉባ ቸው ሁሉ ይገ ኙባ ቸዋል፡ ፡

ከ ላ ይ የ ተጠቀሰ ው ችግር እ ን ዲከ ሰ ት ከ ሚያ ደር ጉ ሁኔ ታዎች መካ ከ ል አ ን ዱ የ ምር መራ ሥራ በ ሕግ ምክ ር አ ለ መደገ ፉ

ነ ው፡ ፡ ሥራዎች በ ጋራ በ ማይሰ ሩበ ት ሁኔ ታ አ ብዛ ኛው የ ወን ጀል ምር መራ ተግባ ራት ያ ለ ሕግ ምክ ር እ ና ያ ለ ዓ ቃቤ

ሕግ ተሳ ትፎ የ ሚከ ና ወኑ በ መሆኑ የ ምር መራ ሥራ የ መር ማሪ ው ኃ ላ ፊነ ት ብቻ ተደር ጎ ይታሰ ባ ል፡ ፡ ከ ዚህ ም

የ ተነ ሳ የ ወን ጀል ምር መራ ሥራ ያ ለ ዓ ቃቤ ሕግ ተሣትፎ በ መር ማሪ ፖሊስ ብቻ ተከ ና ውኖ ስ ለ ሚጠና ቀቅ በ ምር መራ

ደረ ጃ ወዲያ ውኑ ሊቋረ ጡ የ ሚችሉ ጉዳዮች አ ላ ስ ፈላ ጊ ጉልበ ት፣ ወጪእ ና ጊ ዜ ከ ወጣባ ቸው እ ና የ ተጠር ጣሪ ዎች

መብቶችና ነ ጻ ነ ቶች ከ ተጣሱ በ ኋላ በ ጅምላ ወደ ዓ ቃቤ ሕግ እ ን ዲቀር ቡ ይደረ ጋሉ፡ ፡ ዓ ቃቤ ሕግ ዘ ን ድ ቢቀር ቡ

አ ዋጭ ና ቸው የ ሚባ ሉት እ ና የ ወን ጀል ድር ጊ ትን የ ሚያ ቋቋሙ ጉዳዮችም ቢሆኑ ብዙውን ጊ ዜ በ ቂ የ ሆነ ማስ ረ ጃ

ሳ ይሰ በ ሰ ብባ ቸውና ሙያ ዊ ምክ ር ሳ ይሰ ጥባ ቸው ለ አ ቃቤ ሕግ ስ ለ ሚቀር ቡ፣ በ ዓ ቃቤ ሕግና በ መር ማሪ አ ካ ላ ት

መካ ከ ል ተደጋጋሚ መፃ ፃ ፍ እ ን ዲኖር በ ዚህ ም ምክ ን ያ ት አ ላ ስ ፈላ ጊ የ ሆነ የ ጊ ዜ ቀጠሮ እ ን ዲጠየ ቅባ ቸው ሲደረ ግ

በ ተግባ ር ይታያ ል፡ ፡ በ ሥራ ላ ይ ያ ለ ው የ ወን ጀለ ኛ መቅጫ ሕግ ሥነ ሥር ዐ ት ከ ምር መራ በ ፊትም ሆነ በ ምር መራ

ወቅት እ ን ዲሁም ከ ምር መራ በ ኋላ የ ማያ ዋጡና የ መን ግሥትን እ ና የ ሕዝቡን ሀ ብት እ ና ጊ ዜ የ ሚያ ባ ክ ኑ እ ን ደዚሁም

የ ዜጎ ችን መብቶች እ ና ነ ጻ ነ ቶች ሊጥሱ የ ሚችሉ ጉዳዮች ሲያ ስ ተና ግድ ቆ ይቷል፡ ፡

የ ኢፌዴሪ የ ወን ጀል ፍትሕ ፖሊሲ ከ ወን ጀል ምር መራ ጋር ተያ ይዘ ው ያ ሉና ከ ላ ይ የ ተብራሩትን አ ጠቃላ ይ ችግሮች

ከ ግምት ውስ ጥ በ ማስ ገ ባ ት የ ወን ጀል ምር መራ ዓ ላ ማና መር ህ ፣ በ ወን ጀል ምር መራ ሂ ደት በ ሕግ ሊደነ ገ ጉና

ሊተገ በ ሩ ስ ለ ሚገ ባ ቸው አ ዳዲስ አ ሠራሮች፣ በ ወን ጀል ምር መራ ሂ ደት በ ፍትሕ አ ካ ላ ት ዘ ን ድ ስ ለ ሚኖር ትብብር

እ ና ሚና ግልጽ የ ሆነ አ ቅጣጫ አ ስ ቀምጧል፡ ፡ የ ወን ጀል ምር መራ ዓ ላ ማና መር ህ በ ሚያ ብራራው የ ፖሊሲው ክ ፍል

የ ወን ጀል ምር መራ ዓ ላ ማ በ አ ጠቃላ ይ ወን ጀልን የ ማወቅ፣ ወን ጀል እ ን ዳይፈጸ ም የ ማስ ቆም፣ ወን ጀሉ ከ ተፈጸ መ

ጉዳቶችን የ መቀነ ስ ፣ የ ወን ጀል ኢላ ማ የ ሆኑ ሰ ዎች፣ ን ብረ ቶች ወይም ጥቅሞችን የ መከ ላ ከ ል፣ ወን ጀል

ፈጻ ሚዎችን ለ ሕግ የ ማቅረ ብ ወይም የ ወን ጀል ተጎ ጂዎችን መብቶችና ጥቅሞችን የ ማስ ከ በ ር እ ን ደሆነ ፤ በ ተለ ይም

በ ወን ጀል ጉዳይ ላ ይ መረ ጃ/ ማስ ረ ጃ መፈለ ግን ፣ ማግኘትን ፣ መተን ተን ን ፣ ማደራጀትን ፣ ማኖር ን ና ለ ሚፈለ ገ ው

አ ላ ማ ዝግጁ ማድረ ግን የ ሚያ ጠቃልል እ ን ደሆነ አ ሰ ቀምጧል፡ ፡

24
በ ዚህ ረ ገ ድ ፖሊሲው በ ወን ጀል ምር መራ ሂ ደት ውስ ጥ የ ሚስ ተዋሉትን መሠረ ታዊ የ ሆኑ የ አ ፈፃ ፀ ም፣ የ ብቃትና

የ ሕጋዊነ ት ችግሮች በ ማስ ወገ ድ ውጤታማ የ ወን ጀል ምር መራን ለ ማረ ጋገ ጥ ይቻል ዘ ን ድ የ ተሟላ የ አ ሠራር ና የ ሕግ

መሠረ ት መጣል የ ሚያ ስ ችሉ ቁልፍ አ ቅጣጫዎችን አ ስ ቀምጧል፡ ፡ አ ነ ዚህ አ ላ ማዎች በ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ

ውስ ጥ በ ግልፅ ና በ ዝር ዝር እ ን ዲካ ተቱ ይጠበ ቃል፡ ፡

በ ዚህ ም መሠረ ት ከ ወን ጀሎቹ የ ተለ የ ባ ህ ር ይና የ አ ፈፃ ፀ ም ውስ ብስ ብነ ት የ ተነ ሳ የ መን ግሥትን ና የ ሕዝቡን

ደኀ ን ነ ትና መሠረ ታዊ ጥቅሞች ለ አ ደጋ የ ሚያ ጋልጡ ወን ጀሎችን ከ ተቻለ ከ መፈፀ ማቸው በ ፊት አ ስ ቀድሞ

ለ መቆጣጠር ፣ በ መፈፀ ም ላ ይ የ ሚገ ኙትን ም አ ስ ከ ፊ ጉዳት ከ ማድረ ሳ ቸው በ ፊት ለ ማስ ቆም እ ና ተፈፅ መው በ ተገ ኙም

ጊ ዜ ፈፃ ሚዎችን በ በ ቂ ማስ ረ ጃ አ ስ ደግፎ ለ ማውጣት የ ሚያ ስ ችሉ ዘ መና ዊ የ አ ሠራር ዘ ዴዎች መከ ተል እ ን ደሚገ ባ

ፖሊሲው ያ መላ ክ ታል፡ ፡ ከ አ ሠራር ዘ ዴዎቹም ጋር በ ተያ ያ ዘ በ ወን ጀል የ ተጠረ ጠሩ ሰ ዎች ላ ይ ሊፈጠሩ የ ሚችሉትን

የ መብት ጥሰ ቶች ከ ወዲሁ ለ መቆጣጠር የ ሚረ ዱ የ አ ሠራር ሥር ዓ ቶች መዘ ር ጋት እ ን ደሚያ ስ ፈልግ በ ፖሊሲው

ተመልክ ቷል፡ ፡

ከ ዚህ አ ን ፃ ር የ ወን ጀል የ ምር መራ ሥራ ውጤታማ እ ን ዲሆን ማስ ረ ጃ መር የ ምር መራ ዘ ዴን መከ ተል እ ን ደሚገ ባ ሕጉ

በ ግልጽ ደን ግጓ ል፡ ፡ እ ጅግ የ ተለ ዩ ሁኔ ታዎች እ ን ደተጠበ ቁ ሆነ ው የ ምር መራ ስ ራም በ ህ ጉ መጽሐፍ ሁለ ት

በ ተቀመጠው ቅደም ተከ ተል መሰ ረ ት መፈጸ ም ያ ለ በ ት መሆኑ ምር መራን ማስ ረ ጃ መር እ ን ዲሆን ያ ደር ገ ዋል፡ ፡ ከ ዚህ

በ ተጨማሪ ም ምር መራ ውጤታማ እ ና ፍትሓዊ ሆኖ እ ን ዲጠና ቀቅ ሥራው በ መር ማሪ ና በ ዐ ቃቤ ሕግ በ ጋራ መከ ና ወን

ያ ለ በ ት መሆኑ ፤ የ ምር መራ ሥራውን የ መምራት እ ና የ መከ ታተል ኃ ላ ፊነ ት የ ጠቅላ ይ ዐ ቃቤ ሕግ ስ ለ መሆኑ ፤ ዐ ቃቤ

ሕግ ለ ሚመለ ከ ተው መር ማሪ አ ግባ ብ ያ ለ ው ትእ ዛ ዝና ምክ ር የ መስ ጠት የ ምር መራ ሂ ደት ሕጋዊነ ት የ ማረ ጋገ ጥ

ኃ ላ ፊነ ት ያ ለ በ ት ስ ለ መሆኑ ፤ መር ማሪ ም ከ ዐ ቃቤ ሕግ የ ሚሰ ጡ ትዕ ዛ ዞ ችና ምክ ሮችን ተቀብሎ የ መፈጸ ምና

የ ማስ ፈጸ ም ግዴታ ያ ለ በ ት ስ ለ መሆኑ ፤ በ ወን ጀል በ ተጠረ ጠሩ ሰ ዎች ላ ይ ሕግን በ ተከ ተለ መን ገ ድ ክ ትትል ማድረ ግ

እ ና ማስ ረ ጃ ለ መሰ ብሰ ብ ሲባ ል በ መካ ከ ላ ቸው ሰ ር ጐ መግባ ት የ ሚቻል ስ ለ መሆኑ ፣ ሊፈፀ ም የ ተቃረ በ ፣ በ መፈፀ ም

ላ ይ የ ሚገ ኝን ወይም የ ተፈፀ መ ወን ጀልን ለ ማውጣት እ ና በ ጉዳዩ ላ ይ ማስ ረ ጃ ለ ማሰ ባ ሰ ብ ሲባ ል አ ግባ ብነ ት

ያ ላ ቸውን ሕጐች ተከ ትሎ የ ተጠር ጣሪ ዎቹን የ ግል መገ ና ኛ ዘ ዴዎች መጥለ ፍ ስ ለ መቻሉ፣ ከ ባ ድና ውስ ብስ ብ

የ ወን ጀል ጉዳዮች ላ ይ ጠቃሚ የ ሆኑ መረ ጃዎችን ና ማስ ረ ጃዎችን የ ሚሰ ጡ የ ወን ጀል ተጠር ጣሪ ዎችን በ ግልፅ

በ ሰ ፈሩ የ ሕግ ድን ጋጌ ዎች መሠረ ት ሊቀር ብባ ቸው ከ ሚችል ክ ስ ነ ፃ እ ን ዲሆኑ ፣ በ ወን ጀል ጉዳይ ላ ይ ምስ ክ ር ነ ት

የ ሚሰ ጡ ሰ ዎች ሊደር ሱባ ቸው ከ ሚችሉ የ ተለ ያ ዩ ጥቃቶች ለ መከ ላ ከ ል ሲባ ል እ ን ደሁኔ ታው አ ስ ፈላ ጊ የ ሆነ ጥበ ቃ

ሊደረ ግላ ቸው የ ሚገ ባ ስ ለ መሆኑ ፣ እ ን ደሽብር ተኝነ ት፣ ሙስ ና ፣ በ ሕገ መን ግሥቱና ሕገ -መን ግሥታዊ ሥር ዓ ቱ ላ ይ

25
የ ሚፈፀ ም፣ በ ተደራጁ ቡድኖች የ ሚፈፀ ም፣ በ ሴቶችና ሕፃ ና ት የ መነ ገ ድ ላ ይ የ ሚፈፀ ሙወን ጀሎች ጋር በ ተገ ና ኘ

ለ ወን ጀሉ መፈፀ ሚያ ነ ት ጥቅም ላ ይ የ ሚውሉ ወይም ከ ወን ጀሉ ተግባ ር የ ተገ ኙ ገ ን ዘ ቦ ችን ና ን ብረ ቶችን በ ሕግ

አ ግባ ብ ማገ ድ የ ሚቻል መሆኑ ን ወዘ ተ በ ምር መራ ተግባ ራት የ ሚከ ና ወኑ እ ን ደሆነ ፖሊሲው ያ ስ ገ ነ ዝባ ል፡ ፡ የ ስ ነ

ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ህ ጉ ይህ ን ን አ ቅጣጫ በ መከ ተል ዝር ዝር ድን ጋጌ ዎችን ያ ካ ተተ ከ መሆኑ ም በ ላ ይ የ ነ ባ ሩ ሕግ

ከ ምር መራ ስ ራ ጋር በ ተያ ያ ዘ ያ ለ በ ትን ችግር ለ መቅረ ፍ ጥረ ት አ ድር ጓ ል፡ ፡

ከ ፍ ሲል በ ዝር ዝር በ ተመለ ከ ተው አ ግባ ብ ከ ወን ጀል ምር መራ ጋር ተያ ይዞ በ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ

እ ን ዲካ ተቱ ከ ተደረ ጉ አ ብይ ጉዳዮች አ ን ዱ የ ወን ጀል ምር መራ ስ ለ ሚመራበ ት ሁኔ ታና በ ዐ ቃቤ ሕግና በ ፖሊስ

መካ ከ ል የ ወን ጀል ምር መራን አ ስ መልክ ቶ የ ሚኖረ ውን ግን ኙነ ት የ ሚመለ ከ ተው ድን ጋጌ አ ን ዱ ነ ው፡ ፡

በ ነ ባ ሩ ሕግ አ ን ድ ክ ስ ወይም የ ክ ስ አ ቤቱታ ለ ፖሊስ ከ ቀረ በ በ ኋላ ፖሊስ ምር መራውን አ ጠና ቅቄያ ለ ሁ ብሎ

ሲያ ምን የ ተጠና ቀቀ የ ምር መራ መዝገ ብ ለ ዐ ቃቤ ሕጉ የ ሚያ ቀር ብ በ መሆኑ ዐ ቃቤ ሕግ በ ምር መራ ሥራ ላ ይ

ያ ለ ው ተሳ ትፎ አ ነ ስ ተኛ እ ን ደሆነ የ ተስ ተዋለ መሆኑ ን ከ ፍ ሲል ተገ ልጿል፡ ፡ ነ ገ ር ግን ይህ አ ሠራር

ላ ላ ስ ፈላ ጊ የ መዝገ ብ ምልልስ ፣ የ ጊ ዜ እ ና ሃ ብት ብክ ነ ት የ ሚዳር ግ በ መሆኑ ውጤታማነ ት እ ና የ ተፋጠነ ፍትሕ

አ ሰ ጣጥ ላ ይ ችግር ሲፈጥር ቆ ይቷል፡ ፡ አ ሰ ራሩም የ ሁለ ቱን ም አ ካ ላ ት እ ን ቅስ ቃሴ ለ መከ ታተል እ ና ለ መገ ምገ ም

በ ሚያ ስ ችል አ ግባ ብ ተቀር ጾ የ ተሟላ ግልጽነ ት እ ና ተጠያ ቂነ ት እ ን ዲሰ ፍን ማድረ ግ ያ ስ ፈልጋል፡ ፡ ችግሩን

ለ መቅረ ፍም የ ወን ጀል ፍትሕ ፖሊሲው በ ቁጥር 3.3 ላ ይ በ ግልፅ ባ ስ ቀመጠው መልኩ በ ወን ጀል ምር መራ ተግባ ር ላ ይ

ፖሊስ እ ና አ ቃቤ ሕግ በ ጋራ መሳ ተፍ ይገ ባ ቸዋል፡ ፡ የ ጋራ ስ ራ ወን ጀል ፈፃ ሚን ለ ይቶ ለ ሕግ ማቅረ ብ፣ መረ ጃን

ወይም ማስ ረ ጃን ማፈላ ለ ገ ፣ ማገ ኘትን ፣ መተን ትን ፣ ማደራጀት፣ ለ ክ ስ ወይም ለ ሌላ አ ላ ማ መጠቀምን ና አ ግባ ብ

ላ ላ ቸው አ ካ ላ ት (ለ ምሳ ሌ ለ አ ሰ ታራቂ) ማስ ረ ከ ብ ሂ ደቶች ሊያ ካ ትት ይችላ ል፡ ፡ በ ዚህ መሰ ረ ት የ ስ ነ ስ ር አ ትና

ማስ ረ ጃ ህ ጉ ምር መራ የ ሚደረ ግባ ቸውን ጉዳዮች፣ አ ላ ማውን ፣ በ ምር መራ የ ሚሳ ተፉ አ ካ ላ ትን ሚና ፣ ተፈፃ ሚ

የ ሚሆኑ መር ሆዎች እ ና ተዛ ማጅ ጉዳዮችን አ ካ ቷል፡ ፡

ይህ ማለ ት ግን አ ቃቤ ሕግ በ ሁሉም የ ምር መራ ስ ራዎች ውስ ጥ ይሳ ተፋል ማለ ት ሳ ይሆን ተሳ ትፎው የ ወን ጀል ምር መራ

ስ ራን በ መምራትና በ መከ ታተል ብቻ የ ሚገ ለ ጽ ነ ው የ ሚሆነ ው፡ ፡ የ ወን ጀል ስ ራን መምራትና መከ ታተል ተቋምን

እ ስ ከ ማዋሃ ድ የ ሚደር ስ የ ተሳ ሳ ተ ትር ጉም ሲሰ ጠው የ ሚስ ተዋል በ መሆኑ ይህ ን ን ግልጽ ለ ማድረ ግ ሕጉ ግልጽ

ድን ጋጌ ን ይዟል፡ ፡ በ መሆኑ ም የ ወን ጀል ምር መራ ስ ራ የ ሚጀምረ ውም ሆነ የ ሚመራው በ ፖሊስ ሲሆን አ ቃቤ ሕግ

የ ምር መራውን ስ ራ በ ተመለ ከ ተ የ መምራትና እ ና የ መከ ታተል ተግባ ራትን ያ ከ ና ውና ል፡ ፡

26
በ መሆኑ ም አ ቃቤ ሕግም በ ምር መራ ሂ ደት ውስ ጥ የ ሚኖር በ ት ሃ ላ ፊነ ት ለ ምር መራው የ ሚያ ስ ፈልጉ የ ሕግ ምክ ር ና

አ ስ ተያ የ ት ለ መር ማሪ ው በ መስ ጠት ምር መራ በ ሕግ መሰ ረ ት መከ ና ወኑ ን ማረ ጋገ ጥ፣ ምር መራውን የ መከ ታተል፣

ለ መር ማሪ ው አ ግባ ብ ያ ለ ውን ትእ ዛ ዝ ምክ ር ና ድጋፍ የ መስ ጠት፣ ምር መራው በ አ ግባ ቡ መከ ና ወኑ ን የ መምራትና

ሕጋዊነ ቱን የ ማረ ጋገ ጥ እ ን ዲሆን የ ሚያ ስ ችሉ ድን ጋጌ ዎች ተካ ትተዋል፡ ፡ መር ማሪ ም ከ ምር መራው ጋር በ ተያ ያ ዘ

ከ ዐ ቃቤ ሕጉ የ ሚሰ ጥ ማን ኛውን ም ምክ ር ና ትዕ ዛ ዝ የ መፈጸ ምና የ ማስ ፈጸ ም ግዴታ እ ን ዳለ በ ት በ ግልጽ በ ሚደነ ግግ

መልኩ በ ረ ቂቁ የ ተካ ተተ ሲሆን ምና ልባ ት መር ማሪ በ ዚህ ዙሪ ያ ቅሬታ ቢኖረ ው ለ ቅሬታውን ሚመለ ከ ተው የ ዓ ቃቢ

ሕግ የ በ ላ ይ ኃላ ፊ ማቅረ ብ የ ሚችልበ ት መን ገ ድም ተደን ግጓ ል፡ ፡

በ ምር መራ ክ ፍል ሌላ ው የ ተመለ ከ ተው ጉዳይ የ ምር መራ ጊ ዜን የ ሚመለ ከ ተው ድን ጋጌ ነ ው፡ ፡ የ ወን ጀል ፍትሕ

ፖሊሲው የ ምር መራ ተግባ ራት የ ሚጠና ቀቁበ ት ጊ ዜ ሊቀመጥ እ ን ደሚገ ባ ው ባ ሰ ቀመጠው አ ቅጣጫ መሰ ረ ትም የ ወን ጀል

ጉዳዮች እ ን ደክ ብደታቸው ደረ ጃ የ ሚጠና ቀቁበ ት የ ጊ ዜ ገ ደብም ተቀምጧል፡ ፡ ለ ዚህ ም አ ጋዥ የ ሚሆን የ ምር መራ

ተግባ ር ን ፍትሐዊነ ት፣ ግልፅ ነ ትና ቀልጣፋነ ት እ ና ተጠያ ቂነ ትን የ ሚያ ረ ጋግጡ የ ጉዳይ አ ሰ ተዳደር ስ ር አ ት

በ ፖሊስ ም ሆነ በ ጠቅላ ይ አ ቃቤ ህ ግ እ ን ደሚወጡይጠበ ቃል፡ ፡

የ ወን ጀል ምር መራ የ ሚጀምር በ ት ሌላ ው መን ገ ድ ጥቆ ማ ነ ው፡ ፡ ጥቆማን በ ተመለ ከ ት የ ወን ጀል ጥቆማ በ ሁለ ት

አ ይነ ት መን ገ ዶች ሊቀር ብ እ ን ደሚችል ተቀምጧል፡ ፡ አ ን ደኛ አ ይነ ት ጥቆ ማ ከ ወን ጀል ፍሬ የ ሚገ ኝን ጥቅም

ለ መካ ፈል በ ማሰ ብ የ ሚቀር ብ ጥቆ ማ ነ ው፡ ፡ ይህ ጥቆማ በ ማና ቸውም ሰ ው ሊቀር ብ የ ሚችል ሲሆን ጠቋሚው ሊያ ገ ኝ

ስ ለ ሚችለ ው የ ተለ የ የ ጥቅም አ ይነ ት እ ና መጠን በ ሌላ ፍሬ ህ ግ ወይን ም የ ጠቅላ ይ አ ቃቤ ሕግ በ ሚያ ወጣው መመሪ ያ

መሰ ረ ት የ ሚፈጸ ም ነ ው፡ ፡ ሌላ ው ጥቆ ማ ከ ዚህ ውጪበ ራስ ተነ ሳ ሺነ ት የ አ ገ ሪ ቷ የ ወን ጀል ሕግ ተከ ብሮ ከ ማየ ት

ፍልጎ ትና መብት በ መነ ሳ ት ወይም ህ ግ በ ጣለ ው ግዴታ የ ተነ ሳ የ ሚቀር ብ ጥቆ ማ ሊሆን ይችላ ል፡ ፡

በ ሂ ደቱም በ ማና ቸውም መልክ የ ቀረ በ ን ጥቆማ ጥቆ ማው የ ቀረ በ ለ ት አ ካ ል ጥቆማውን አ ልቀበ ልም ለ ማለ ት የ ማይቻል

ለ መሆኑ ና ጥቆ ማዎች ወይም አ ቤቱታዎች ሁሉ መመዝገ ብ የ ሚገ ባ ቸው ለ መሆኑ ፣ አ ቤቱታውን የ ተቀበ ለ ው ተቋም

በ ወን ጀል ጉዳይ ስ ልጣን የ ሌለ ው ቢሆን ም እ ን ኳን ጥቆማውን ለ ሚመለ ከ ተው ፖሊስ ተቋም ማሰ ተላ ለ ፍ የ ሚገ ባ ው

ለ መሆኑ ፣ ፖሊስ ም ጥቆማው/አ ቤቱታው እ ን ደደረ ሰ ው ወዲያ ውኑ የ መጀመሪ ያ ማጣራት ማድረ ግና ሂ ደቱ መጀመሩን

ለ አ ቃቤ ሕግ ወዲያ ውኑ ማሳ ወቅ ይገ ባ ዋል፡ ፡ የ ወን ጀልን ጥቆ ማ የ ተቀበ ለ መር ማሪ ም ምን ጊ ዜም ቢሆን የ መጀመሪ ያ

ማጣራት ማድረ ግ የ ሚገ ባ ው ለ መሆኑ ፣ በ ዚህ ማጣራት ሂ ደትም ጉዳዩ በ እ ር ግጥ ወን ጀል ለ መሆኑ ፣ ጉዳዩ ወን ጀል

27
ከ ሆነ ና በ ጉዳዩ ላ ይም ስ ልጣን ያ ለ ው ከ ሆነ ም ጉዳዩ የ ሚመራበ ትን መን ገ ድ (የ እ ጅ ከ ፍን ጅ፣ ደን ብ መተላ ለ ፍ፣

ከ ባ ድ ጉዳይ…) እ ን ዲለ ይ ሕጉ ግድ ይላ ል፡ ፡

በ ወን ጀል ህ ጉ ውስ ጥ በ ግል አ ቤቱታ ብቻ የ ሚያ ስ ቀጡ ወን ጀሎች የ ተደነ ገ ጉ መሆና ቸው ይታወቃል፡ ፡ እ ነ ዚህ

ወን ጀሎችን በ ተመለ ከ ተም ምር መራውን ለ ማከ ና ወን አ ቤቱታው እ ን ዴት፣ በ ማን ና ለ ማን ሊቀር ብ እ ን ደሚችል በ ሥነ

ሥር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ ውስ ጥ መደን ገ ግ የ ሚያ ስ ፈልግ ነ ው፡ ፡ ይህ ን ኑ ጉዳይ የ ሚመሩ ድን ጋጌ ዎች በ ሕጉ ውስ ጥ

የ ተካ ተቱ ሲሆን ወን ጀሎቹ በ ግል ተበ ዳይ የ ግል ፍላ ጎ ት ላ ይ ተመስ ር ተው የ ሚን ቀሳ ቀሱ በ መሆና ቸው ከ መደበ ኛው

ወን ጀሎች በ ልዩ ሁኔ ታ ስ ለ ሚታዩ ስ ር አ ታቸውም በ ዛ ው ልክ ጠበ ብ ብሎ ተቀምጧል፡ ፡ ለ ምሳ ሌም በ ስ ልክ የ ቀረ በ

የ ግል አ ቤቱታ በ አ ስ ር ቀና ት ውስ ጥ በ ግን ባ ር በ ፅ ሁፍ ሊቀር ብ እ ን ደሚገ ባ ው እ ን ዲሁም አ ቤቱታውን በ ማና ቸውም

ጊ ዜ ማን ሳ ት የ ሚቻል ቢሆን ም በ ዚህ መልኩ የ ተነ ሳ አ ቤቱታ በ ድጋሚ ሊነ ቀሳ ቀስ የ ማይገ ባ ው ለ መሆኑ

ተደነ ግጓ ል፡ ፡ የ እ ነ ዚህ ድን ጋጌ ዎች መሰ ረ ታዊ መነ ሻ ጉዳዮቹ የ ግል ስ ለ ሆኑ የ ሚን ቀሳ ቀሱትም ሆነ የ ሚቀጥሉት

በ ግል ተበ ዳይ ውሳ ኔ በ መሆና ቸው በ ሂ ደቱ የ ሚፈጠሩ ክ ፍተቶች ሂ ደቱን ባ ለ መቀጠል ጉዳዩ ን በ ግል ለ መያ ዝ ወይም

ለ መጨረ ስ መመረ ጡን ያ መለ ክ ታሉ በ ሚል እ ሳ ቤ የ ተካ ተቱ ና ቸው፡ ፡ ከ ሌሎች ጉዳዮች በ ተለ የ የ ግል አ ቤቱታ ጉዳይ

የ ሚመራው የ ሕብረ ተሰ ቡ አ ጠቃላ ይ ፍልጎ ትን በ ተለ ይ ለ ማስ ጠበ ቅ ሳ ይሆን የ ተጎ ጂን የ ግል ፍላ ጎ ት ለ ማስ ጠበ ቅ

ነ ው፡ ፡ በ መሆኑ ም የ ግል አ ቤቱታ አ ቃራቢ ጉዳዩ ን ባ ልተከ ታተለ ው መጠን ጉዳዩ ን በ አ ማራጭ መን ገ ዶችና

መፍትሔዎች ለ መጨረ ስ እ ን ዳሰ በ የ ሚገ መት መሆኑ ን ታሳ ቢ ያ ደረ ጉ ድን ጋጌ ዎች ተካ ተዋል፡ ፡

በ ምር መራ ስ ራ ውስ ጥ ሊያ ጋጥሙከ ሚችሉት ጉዳዮች ውስ ጥ ሌላ ው የ ሃ ይል አ ጠቃቀምን የ ሚመለ ከ ተው ጉዳይ ነ ው፡ ፡

የ ምር መራ ስ ራ ሳ ይን ስ ን እ ን ዲከ ተል የ ሚጠበ ቅ ቢሆን ም በ ተወሰ ኑ ሁኔ ታዎች ኃይልን መጠቀምን ግድ የ ሚሉ

ሁኔ ታዎች ሊያ ጋጥሙይችላ ሉ፡ ፡ ኃ ይል መጠቀምን የ ሚመለ ከ ቱ ጉዳዮች በ ር ካ ታ በ መሆና ቸው ዝር ዝራቸው በ ሌላ ሕግ

በ ዝር ዝር የ ሚመለ ከ ት ነ ው፡ ፡ ይሁን እ ን ጂ በ ምር መራ ወቅት ሊያ ገ ጥም የ ሚችልን ሁኔ ታ ለ መቆጣጠር በ ሚያ ስ ችል

መልክ በ ዚህ ክ ፍል ውስ ጥ ኃ ይልን መቼ እ ና እ ን ዴት መጠቀም እ ን ደሚቻል በ ግልጽ ተደን ግጓ ል፡ ፡ በ ዚህ መሰ ረ ት

ከ ወን ጀል ምር መራ ጋር በ ተያ ያ ዘ ኃይልን መጠቀም የ ሚችለ ው መር ማሪ ሆኖ በ ምር መራ ወቅት ተመጣጣኝ ኃ ይል

ተጠር ጣሪ ን ለ መያ ዝ ፣ ለ ብር በ ራ እ ና በ ልዩ የ ወን ጀል ምር መራ ዘ ዴ ብቻ ሆኖ የ ሚጠቀመውም ኃ ይል ለ ሌላ አ ላ ማ

ሳ ይሆን የ ምር መራ ተግባ ሩን ለ ማከ ና ወን ብቻ የ ሆነ ፣ ከ ገ ጠመው ተቃውሞ ጋር ተመጣጣኝ የ ሆነ ፣ የ ምር መራ

ተግባ ር ን በ ሌላ መን ገ ድ ማከ ና ወን የ ማይችል በ መሆኑ ይህ ን ኑ ኃ ይል መጠቀም የ ግድ አ ስ ፈላ ጊ ሲሆን ና ሌላ

አ ማራጭመን ገ ድ የ ሌለ መሆኑ ሲረ ጋገ ጥ ብቻ ነ ው፡ ፡

28
 12. ማስ ረ ጃ አ ሰ ባ ሰ ብ
የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ ፖሊስ በ ወን ጀል ጉዳይ ምር መራ ሂ ደት ውስ ጥ በ ዋነ ኛነ ት ማሰ ረ ጃን ከ ተከ ሳ ሽ ውጪ

በ ሆነ አ ግባ ብ በ መሰ ብሰ ብ እ ውነ ቱ ላ ይ እ ን ዲደር ስ ይጠብቃል፡ ፡ ስ ለ ዚህ ም ወን ጀል ተፈፀ መ በ ተባ ለ ቁጥር

አ ስ ቀድሞ ተጠር ጣሪ ን በ መያ ዝ ምር መራ መጀመር ተቀዳሚ እ ና ተመራጭ የ ማስ ረ ጃ ማሰ ባ ሰ ቢያ መን ግድ ባ ለ መሆኑ

ማስ ረ ጃ በ ተቻለ መጠን ከ ተጠር ጣሪ ውጪ ለ ሚሰ በ ሰ ብበ ት መን ገ ድ ሕጉ ቅድሚያ ይሰ ጣል፡ ፡ ፖሊስ ተጠር ጣሪ ን

ከ መያ ዙ በ ፊት አ ስ ቀድሞ ማስ ረ ጃ ማሰ ባ ሰ ብ ያ ለ በ ት ሲሆን በ ማስ ረ ጃ ማሰ ባ ሰ ብ ሂ ደት ውስ ጥም የ ምስ ክ ር ን ቃል

ስ ለ ሚቀበ ልበ ት ሁኔ ታ፣ ብር በ ራና ፍተሻ ስ ለ ሚደረ ግበ ት ሁኔ ታ፣ ከ ተጠር ጣሪ ውጪበ ሌላ ሰ ው ወይም በ መን ግሰ ት

የ ሚገ ኝ ን ማስ ረ ጃ ስ ለ ሚቀበ ልበ ት ሁኔ ታ፣ በ ልዩ ሁኔ ታ ማስ ረ ጃ ስ ለ ሚሰ በ ሰ ብበ ት እ ና በ መጨረ ሻ ም ከ ተከ ሳ ሽ

ማስ ረ ጃ ስ ለ ሚቀበ ልበ ት ሁኔ ታም በ ዚሁ ቅደም ተከ ተል ተደን ግጓ ል፡ ፡ እ ጅግ የ ተለ የ ሁኔ ታ ካ ገ ጠመ በ ስ ተቀር

የ ወን ጀል ምር መራ ስ ራው ሊመራ የ ሚገ ባ ውም በ ሕጉ ላ ይ በ ተቀመጠው (ከ ዚህ በ ታች በ ተቀመጠው) ቅደም ተከ ተል ብቻ

ነ ው፡ ፡ ቅደም ተከ ተሉም የ ምስ ክ ር ን ቃል መቀበ ል፣ ብር በ ራና ተያ ያ ዥ ጉዳዮችን ፣ የ ምር ማሪ ምልከ ታ፣ ከ ሶ ስ ተኛ

ወገ ን የ ሚገ ኝን ማስ ረ ጃ፣ የ ልዩ አ ዋቂ ቃል መቀበ ልን ፣ ና ሙና ና ተያ ያ ዥ ጉዳዮችን ፣ የ ልዩ ምር መራ መን ገ ዶችን ና

ከ ተጠር ጣሪ ው ቃል መቀበ ልን የ ሚመለ ከ ቱትን ያ ካ ትታል፡ ፡

በ ምር መራ ስ ራው መጀመሪ ያ ከ ሚከ ና ወኑ ት ተግባ ራት ውስ ጥ የ ምስ ክ ር ቃልን መቀበ ል ይገ ኝበ ታል፡ ፡ ምስ ክ ር ነ ትን

በ ተመለ ከ ተ በ መሰ ረ ቱም ሁሉም ሰ ው ምስ ክ ር ለ መሆን ብቃት እ ን ዳለ ው ሕጉ ይገ ምታል፡ ፡ ሁሉም ሰ ው ለ መመስ ከ ር

ብቃት እ ን ዳለ ው ብቻ ሳ ይሆን የ መመስ ከ ር ግዴታም ያ ለ በ ት ለ መሆኑ ም የ ህ ጉ መነ ሻ ነ ው፡ ፡ ከ ፍትሐብሔር ጉዳይ

በ ተለ የ መልኩ በ ልዩ ሁኔ ታ እ ስ ካ ልተመለ ከ ተ ድረ ስ በ ወን ጀል ጉዳይ ምስ ክ ር ነ ት ግዴታ ነ ው፡ ፡ ስ ለ ሆነ ም በ መር ህ

ደረ ጃ የ ግዴታ ምስ ክ ር ነ ት ሊገ ደብ አ ይችልም፡ ፡ ይሁን እ ን ጂ በ ልዩ ሁኔ ታ ምስ ክ ር የ መሆን ብቃት በ ፍር ድ ቤት

ውሳ ኔ ወይም በ ሕግ ሊገ ደብ እ ን ደሚችልና ምስ ክ ር መሆን የ ማይችሉና የ ማይገ ደዱትን ሕጉ ለ ይቶ አ ስ ቀምጧል፡ ፡

ለ ምሳ ሌም አ ን ድ ሰ ው በ ተያ ዘ ው ጉዳይ ላ ይ ለ ጊ ዜው ወይም በ ጉዳዩ ላ ይ በ አ ጠቃላ ይ የ መመስ ከ ር ብቃት እ ን ደሌለ ው

ጉዳዩ ን የ ያ ዘ ው ፍር ድ ቤት ሊወስ ን ይችላ ል፡ ፡ በ ሕግም የ መመስ ከ ር ችሎታቸው የ ተገ ደቡ ሰ ዎች ካ ሉ (ለ ምሳ ሌ

የ ሙያ ምስ ክ ር ) ምስ ክ ር ላ ይሆኑ ይችለ ሉ፡ ፡ በ ሌላ በ ኩልም የ ተወሰ ኑ ሰ ዎች (ለ ምሳ ሌ በ መን ግስ ት ሚስ ጥር

የ ተባ ለ ን ማስ ረ ጃ የ ያ ዙ፣ ጥበ ቃ በ ተደረ ገ ለ ት የ ተለ የ ግን ኙነ ት (ትዳር ፣ እ ምነ ት፣ ጥብቅና …) በ ተነ ሳ

የ ተገ ኘን ማስ ረ ጃ የ ሚያ ውቅ ሰ ው ለ ምስ ክ ር ነ ት አ ይገ ደድም፡ ፡ ከ ዚህ ውጪ ያ ሉ ሌሎች ምስ ክ ሮችን ግን በ ፖሊስ

ተጠር ተው እ ን ዲመሰ ክ ሩ ሊገ ደዱ ይችላ ሉ፡ ፡ የ ምስ ክ ር ቃልን ም በ መሰ ረ ቱ በ ምር መራ ቦ ታ መቀበ ል የ ተገ ባ ቢሆን ም

29
በ ልዩ ሁኔ ታ ለ ምስ ክ ር በ ተለ የ የ ምር መራ ቦ ታ ወይም በ ቂ ምክ ን ያ ት ሲኖር (ለ ምሳ ሌ የ ጤና ችግር ) ለ ምስ ክ ሩ

በ ሚመች ቦ ታ የ ምስ ክ ር ን ቃል መቀበ ል ይቻላ ል፡ ፡

የ ምር መራ አ ካ ል የ ሆነ ው ሌላ ው የ ፖሊስ ተግባ ር ብር በ ራ ነ ው፡ ፡ ብር በ ራ የ ሚከ ና ወነ ው በ ሰ ው አ ካ ል፤ መኖሪ ያ

ቤት ወይም ማስ ረ ጃ ይገ ኝበ ታል ተብሎ በ ሚታሰ ብ ማና ቸውም ቦ ታ (ተሸ ከ ር ካ ሪ ፣ መጋዘ ን ፣ መን ግሰ ት መስ ሪ ያ ቤት፣

አ ውሮፕላ ን …) እ ን ዲሁም በ ሰ ው ላ ይ ሁሉ ነ ው፡ ፡ ብር በ ራ በ መሰ ረ ቱ በ ተለ የ ሁኔ ታ ካ ልሆነ በ ስ ተቀር በ ፍር ድ ቤት

ትእ ዛ ዝ የ ሚከ ና ወን ሲሆን በ ብር በ ራ ሊያ ዝ የ ሚችለ ው ን ብረ ትም በ መሰ ረ ቱ ለ ምር መራው የ ሚፈለ ገ ው እ ቃ ብቻ

ነ ው፡ ፡ ለ ምር መራ የ ሚፈለ ገ ውን ን ብረ ትን ም መር ማሪ ው በ እ ማኝ አ ረ ጋግጦ ፖሊስ ምር መራ ቦ ታ ሊወስ ደው

ይችላ ል፡ ፡ ብር በ ራ በ ፍር ድ ቤት ብቻ የ ሚከ ና ወን ቢሆን ም በ ተወሰ ኑ ና በ ጠባ ቡ ሊረ ጎ ሙ የ ሚገ ባ ቸው ጉዳዮች

የ ገ ጠሙም እ ን ደሆነ በ ተለ ዩ ት ምክ ን ያ ች (ለ ምሳ ሌ የ እ ጅ ከ ፍን ጅ ወን ጀል) ያ ለ ፍር ድ ቤት ትዘ እ ዛ ዝ ብር በ ራ

ለ ማድረ ግ የ ሚቻልበ ት ሁኔ ታም ተመልክ ቷል፡ ፡

በ ማስ ረ ጃነ ት የ ሚፈለ ገ ው እ ቃ መን ቀሳ ቀስ የ ማይችል፤ በ ቀላ ሉ ማሰ ረ ጃው የ ማይገ ኝበ ት፣ ማስ ረ ጃውን የ ማግኘት

ሂ ደት ነ ዋሪ ውን ወይም ሕብረ ተሰ ቡን የ እ ለ ት ተእ ለ ት እ ን ቅስ ቃሴ የ ሚያ ውክ እ ን ደሆነ እ ቃውን በ ማሸ ግ ወይም

ባ ለ በ ት ሁኔ ታ በ መውሰ ድ የ ሚፈለ ገ ውን እ ቃ መውሰ ድ እ ን ደሚቻል ተደን ግጓ ል፡ ፡ የ ተያ ዘ ው ን ብረ ት በ ማና ቸውም

መን ገ ድ በ ግለ ሰ ብ እ ጅ ሊያ ዝ የ ማይችል (ምሳ ሌ ቅር ስ ፣ የ ሐይማኖት ተቋም ልዩ ን ብረ ት…) ሲሆን ና ሙና ን

በ ማሰ ቀረ ት ን ብረ ቱን ገ ቢ ማድረ ግ እ ን ዲቻል እ ን ዲሁም ን ብረ ቱን ለ መያ ዝም ልዩ ፍቃድ የ ሚያ ስ ፈልግ ሲሆን

(ምሳ ሌ የ ጦር መሳ ሪ ያ ፣ የ ውጪ ገ ን ዘ ብ…) ፈቃድ አ ለ ኝ የ ሚል ሰ ው የ ሚያ ቀር በ ው አ ግባ ብ ያ ለ ው የ መብት ጥያ ቄ

እ ን ደተጠበ ቀ ሆኖ ና ሙና በ መውሰ ድ ን ብረ ቱን ገ ቢ ማድረ ግ ይቻላ ል፡ ፡ ሌሎች ን ብረ ቶችን በ ተመለ ከ ተም (ምሳ ሌ

እ ን ስ ሳ ት፣ በ ቀላ ሉ ሊበ ላ ሹ የ ሚችሉ ን ብረ ቶች፤ ባ ለ ቤታቸው አ ጠራጣሪ የ ሆኑ ን ብረ ቶች…)

አ ስ ተዳደራቸው/አ ያ ያ ዛ ቸው በ ተግባ ር አ ሰ ቸጋሪ ስ ለ ሚሆን አ ነ ዚህ ን ብረ ቶች ላ ይ የ በ ለ ጠ ጉዳት ሳ ይደር ስ ፖሊስ

ሊያ ሰ ተዳድራቸው ስ ለ ሚችልበ ት አ ግባ ብም ሥነ ስ ር አ ት ሕጉ ደን ግጓ ል፡ ፡ ይህ ም በ ዚህ ዘ ር ፍ በ ተግባ ር

የ ሚያ ገ ጥሙበ ር ካ ታ ችግሮችን ይቀር ፋል ተብሎ ታሰ ቧል፡ ፡

በ ሌላ ሰ ው ወይም በ መን ግስ ት እ ጅ የ ሚገ ኝን ማስ ረ ጃ ፖሊስ ለ ምር መራ ተግባ ር ተቀብሎ ምር መራ ሊያ ከ ና ውን

የ ሚችልበ ት አ ግባ ብ ሕጉ የ ደነ ገ ገ ሲሆን ማሰ ረ ጃውን የ ያ ዘ ው አ ካ ል ማስ ረ ጃውን ለ መስ ጠት የ ማይችለ ው

በ መን ግስ ት ሚስ ጥር የ ተባ ለ ማስ ረ ጃ እ ን ደሆነ ብቻ ለ መሆኑ ም ተደን ግጓ ል፡ ፡ ለ ምር መራው የ ሚስ ፈልገ ው ማስ ረ ጃ

የ ባ ን ክ ሂ ሳ ብን ና እ ን ቅስ ቃሴውን የ ሚመለ ከ ት ከ ሆነ ም ፖሊስ ማስ ረ ጃውን በ ፍር ድ ቤታ አ ማካ ይነ ት ማስ ረ ጃውን

30
ከ ባ ን ክ ጠይቆ በ ማግኘት ምር መራውን ማከ ና ወን ይችላ ል፡ ፡ ከ ተጎ ጂም ሆነ ከ ተጠር ጣሪ ላ ይ ና ሙና (አ ሻ ራ፣ የ እ ጅ

ጽሑፍ፣ የ ሽ ን ት፣ የ ደም፣ የ ጸ ጉር ና ሙና …) በ መውሰ ድ ምር መራን ማከ ና ውን ም ይችላ ል፡ ፡ ተጠር ጣሪ ው ና ሙና ዎችን

ለ መስ ጠት ፈቃደኛ ካ ልሆነ ከ ተጠር ጣሪ ው ሰ ውነ ት በ ቀጥታ የ ማይወሰ ዱትን እ ን ደ አ ሻ ራ፣ የ እ ጅ ጽሑፍ የ መሰ ሉትን

ምር ማሪ ው ተመጣጣኝ ኃ ይል በ መጠቀም መውሰ ድ የ ሚችል ሲሆን በ ሌሎች የ ና ሙና ጉዳዮች ግን ተጠር ጣው ና ሙና

ለ መስ ጠት ፈቃደኛ ካ ልሆን የ ተባ ለ ው ነ ገ ር መኖሩ እ ን ደተረ ጋገ ጠ ግምት እ ን ዲወሰ ድ የ ሚያ ስ ችሉ ድን ጋጌ ዎች

ተካ ተዋል፡ ፡ ተጠር ጣሪ ው በ ዚህ መልኩ የ ሚወሰ ዱ ግምቶችን በ ማና ቸውም ማስ ረ ጃ ማስ ተባ በ ል ወይን ም ማፍረ ስ

ይችላ ል፡ ፡

በ ምር መራ ስ ራ ውስ ጥ የ ግድ መከ ና ወን የ ሚገ ባ ቸው ነ ገ ር ግን በ ነ ባ ሩ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕግ ውስ ጥ

ያ ልተካ ተቱ ጉዳዮችም በ ሥነ ስ ር አ ት ሕጉ እ ን ዲካ ተቱ ሆኗ ል፡ ፡ በ ዚህ መሰ ረ ት ለ ምር መራ የ ሚስ ፈልግ ን ብረ ት

የ ማገ ድና የ ማሸ ግ ተግባ ራት በ ምር መራ ሂ ደት ሊከ ና ወኑ የ ሚችሎበ ት አ ግባ ብ በ ህ ጉ ውስ ጥ ተካ ቷል፡ ፡ የ ሚታገ ደው

ን ብረ ት ከ ወን ጀሉ ጋር ግን ኙነ ት ያ ለ ው፣ በ ን ብረ ት ወይም በ ገ ን ዘ ብ ላ ይ የ ሚፈፀ ሙ ወን ጀልን ለ መከ ላ ከ ል

የ ሚያ ስ ችል፣ ወን ጀል ለ መፈፀ ም በ ጥቅም ላ ይ የ ዋለ ወይም የ ወን ጀል ፍሬ የ ሆነ አ ለ በ ለ ዚያ ም የ ሚጠረ ጠሩ የ ሂ ሳ ብ

ሰ ነ ዶችን ሊያ ካ ትት ይችላ ል፡ ፡ በ ዚህ መልኩ የ ሚገ ኝ ን ብረ ት የ ተቀየ ረ ፣ ዋጋው የ ተለ ወጠ፣ የ ተቀላ ቀለ ፣ ወዘ ተ

ከ ሆነ ም የ ማገ ዱም ተግባ ር ይህ ን ን ን ብረ ት ይመለ ከ ታል፡ ፡ በ ተወሰ ኑ ወን ጀሎች ላ ይ ግን (እ ን ደ በ ሕገ መን ግስ ት

እ ና ሕገ ምን ግስ ታዊ ስ ር አ ት፣ ሽብር ፣ የ አ ገ ር ክ ህ ደት፣ የ አ ገ ር ደህ ን ነ ት እ ና የ መሳ ሰ ሉ ወን ጀሎችን

የ ሚመለ ከ ቱ ወን ጀሎች ከ ሆኑ ) ማና ቸውም የ ተጠር ጣሪ ው የ ግል ን ብረ ት ሁሉ ሊታገ ድ ይችላ ል፡ ፡

በ ዚህ መልኩ ውጤታማ ክ ስ ለ ማቅረ ብ ን ብረ ት እ ን ዲታገ ድ በ ወን ጀል ህ ጉ በ ተመለ ከ ቱ ምክ ን ያ ቶች ፖሊስ ወይም

አ ቃቤ ህ ግ ለ ፍር ድ ቤት ማመልከ ት ይችላ ሉ፡ ፡ የ ን ብረ ት ይታገ ድልኝ ጥያ ቄ የ ወን ጀል ክ ስ ከ መመስ ረ ቱ በ ፊት፣

በ ምር መራ ጊ ዜ ወይም ከ ክ ስ በ ኃ ላ በ ክ ር ክ ር ወቅት ሊቀር ብ ይችላ ል፡ ፡ አ ላ ማውም የ ሚወረ ሱን ብረ ቶች

እ ን ዳይበ ላ ሹ፣ እ ን ዳይጠፉ፣ እ ን ዳይባ ክ ኑ ማድረ ግና የ ገ ን ዘ ብ ቅጣት የ ሚፈጸ ምበ ት ን ብረ ት መኖሩን ማረ ጋገ ጥ

እ ን ዲሁም በ ወን ጀሉ ጉዳይ ተጎ ጂ የ ሆኑ ሰ ዎች ካ ሳ የ ሚያ ገ ኙ ቢሆን ን ብረ ት እ ን ዳይጠፋ ለ ማድረ ግ ነ ው፡ ፡

በ መሆኑ ም አ ሰ ፈላ ጊ ለ ሆነ ው ጊ ዜ ያ ህ ል ተመጣጣኝ የ ሆነ ን ብረ ት እ ን ዳይሸ ጥ፣ እ ን ዳይለ ወጥ ወይም በ ማና ቸውም

መን ገ ድ ወደ ሶ ስ ተኛ ወገ ን ስ መ ን ብረ ቱ ሳ ይዞ ር እ ን ዲቆ ይ ሊታዘ ዝ ይችላ ል፡ ፡ የ ን ብረ ት መታገ ድ የ ተሰ ጠ

ቢሆን ም የ ን ብረ ቱ ባ ለ ቤት በ ን ብረ ቱ መደበ ኛ አ ጠቃቀም ከ መስ ራት እ ና ኑ ሮውን ከ መምራት ወይም ተጨማሪ ሀ ብት

ከ ማፍራት አ ይከ ለ ከ ልም፡ ፡ በ ተጨማሪ ም ለ ተጠር ጣሪ ው እ ና ለ ቤተሰ ቡ ኑ ሮ አ ስ ፈላ ጊ የ ሆኑ ን ብረ ቶችም የ እ ግድ

ትእ ዛ ዝ አ ይሰ ጥባ ቸውም፡ ፡

31
ን ብረ ት በ ሚታገ ድብት ጊ ዜ ተጠር ጣሪ ው ን ብረ ቱን ሆነ ብሎ እ ያ በ ላ ሸ ው ለ መሆኑ የ ተረ ጋገ ጠ እ ን ደሆነ ን ብረ ቱ

ከ ይዞ ታው ወጥቶ በ ሌላ ሰ ው እ ጅ እ ን ዲጠበ ቅ እ ን ዲሁም እ ን ዲተዳደር ለ ማድረ ግ የ ን ብረ ት አ ስ ተዳዳሪ ሊሾ ም

ይችላ ል፡ ፡ የ ን ብረ ት አ ስ ተዳዳሪ በ ፍር ድ ቤት የ ሚሾ ም ሲሆን በ ህ ጉ ከ ተመለ ከ ተው ሃ ላ ፊነ ቱና ግዱታዎቹ

በ ተጨማሪ በ ፍር ድ ቤትም ተጨማሪ ሃ ላ ፊነ ት ሊሰ ጠው ይችላ ል፡ ፡ ይህ በ ሚሆን በ ት ጊ ዜ ጠባ ቂው እ ን ደ አ ን ድ

መልካ ም የ ን ብረ ት አ ስ ተዳዳሪ መስ ራት የ ሚገ ባ ው ሆኖ ለ አ ገ ልግሎቱ ተገ ቢው ክ ፍያ በ ፍር ድ ቤቱ ይወሰ ን ለ ታል፡ ፡

በ የ ጊ ዜው ለ ፍር ድ ቤቱ ሪ ፖር ት ማቅረ ብ ያ ለ በ ት ከ መሆኑ ም በ ላ ይ አ ን ድ ን ብረ ት አ ስ ተዳዳሪ የ ሚኖረ ው ኃላ ፊነ ትና

ስ ልጣን ም ይኖረ ዋል፡ ፡

ለ ተመሳ ሳ ይ አ ለ ማም የ ን ብረ ትን ማሸ ግ አ ስ ፈላ ጊ ነ ት ፍር ድ ቤቱ የ ተረ ዳው እ ን ደሆነ ን ብረ ት እ ን ዲታሸ ግ ሊታዘ ዝ

የ ሚችል ሲሆን በ ን ብረ ት ላ ይ ሊኖሩ የ ሚችሉ ለ ውጦችን ለ መቆ ጣጠር ም የ ን ብረ ት ዝር ዝር ከ ማዘ ጋጀት አ ን ስ ቶ

ተገ ቢው ጥን ቃቄ ሁሉ እ ን ዲደረ ግ የ ማዘ ዝ ስ ልጣን ለ ፍር ድ ቤት ተሰ ጥቷል፡ ፡ የ ማይታገ ዱት ን ብረ ቶች የ ማይታሸ ጉ

ከ መሆና ቸውም በ ላ ይ በ መታሸ ጋቸው ምክ ን ያ ት የ ሚበ ላ ሹ ወይም ዋጋቸው የ ሚቀን ሱ ን ብረ ቶች የ ማይታሸ ጉ ለ መሆና ቸው

ሕጉ ግልፅ ድን ጋጌ ን ይዟል፡ ፡

የ ምር መራ ተግባ ር ሌላ ው አ ካ ል ቀዳሚ ምር መራ ነ ው፡ ፡ ይህ ተግባ ር በ ነ ባ ሩ የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕግ ውስ ጥ

የ ነ በ ረ መሆኑ ይታወቃል፡ ፡ ይሁን እ ን ጂ የ ነ ባ ሩን ህ ግ አ ፈጻ ጸ ም ይበ ልጥ ሰ ፋ በ ሚያ ደር ግ እ ና ሂ ደቱን ም

ፍትሓዊ ለ ማድረ ግ በ ሚያ ስ ችል መልክ በ አ ዲስ መልክ ተደን ግጓ ል፡ ፡ በ ዚህ መሰ ረ ት የ ቀዳሚ ምር መራ አ ላ ማ

በ ወን ጀል ጉዳይ የ ተሰ በ ሰ ቡ ጠቃሚእ ና የ ማስ ረ ዳት ዋጋቸው ከ ፍ ያ ሉ ማስ ረ ጃዎች በ አ ግባ ቡ ተጠብቀው እ ን ዲያ ዙ፣

እ ን ዲደራጁ እ ና ደህ ን ነ ታቸው እ ን ዲጠበ ቅ ለ ማድረ ግ መሆኑ ተመልክ ቷል፡ ፡ በ ቀዳሚ ምር መራ የ ሚያ ልፉ ወን ጀሎች

በ ከ ፍተኛ ፍር ድ ቤት ስ ር የ ሚወድቁ ሆነ ው ቀዳሚ ምር መራ የ ሚደረ ገ ውም በ ቅር ብ በ ሚገ ኝ በ ማና ቸውም የ መጀመሪ ያ

ደረ ጃ ፍር ድ ቤት ነ ው፡ ፡ ቀዳሚ ምር መራ የ ሚደረ ግባ ቸውም ወን ጀሎች እ ን ደ ከ ዚህ ቀደሙበ ግድያ እ ና በ ውን ብድና

ወን ጀሎች ላ ይ ብቻ የ ተወሰ ኑ ሳ ይሆን በ ከ ባ ድ ወን ጀሎች ላ ይ ሁሉ የ ሚደረ ግ ነ ው፡ ፡ በ ሂ ደቱም አ ቃቤ ህ ግ

ይጠበ ቁልኝ የ ሚላ ቸውን ማሰ ረ ጃዎች ሁሉ በ ማስ ረ ጃ አ ሰ ማም ስ ር አ ት ለ ፍር ድ ቤቱ አ ቅር ቦ የ ማስ ጠበ ቅ መብት ያ ለ ው

ሲሆን ተጠር ጣሪ ውም በ ተመሳ ሳ ይ ይጠበ ቁልኝ የ ሚላ ቸውን ማሰ ረ ጃዎች አ ቅር ቦ ማሰ ጠበ ቅ ይችላ ል፡ ፡ ማስ ረ ጃው

የ ሰ ው ምስ ክ ር በ ሚሆን በ ት ወቅትም የ ተሰ ሙምስ ክ ሮችም በ ተፈለ ጉ ጊ ዜ የ ተፈለ ጉበ ት ፍር ድ ቤት ለ መቅረ ብ ዋሰ

እ ን ዲጠሩ ከ ማድረ ግ ባ ሻ ገ ር አ ስ ሮ ማቆየ ት የ ማያ ስ ፈልግ በ መሆኑ በ ዚህ ረ ገ ድም የ ቀድሞው ስ ር አ ት ተሻ ሽሏል፡ ፡

ጉዳዩ የ ሚቀር ብበ ት ፍር ድ ቤት ላ ይታወቅ የ ሚችል በ መሆኑ ም የ ተጠበ ቀውን ማስ ረ ጃም የ ሚመለ ከ ተው አ ካ ል

አ ስ ገ ልብጦ የ ሚወስ ድ ከ ሚሆን በ ስ ተቀር ማስ ረ ጃውን የ ሰ ማው ፍር ድ ቤት ማስ ረ ጃውን ስ ልጣን ላ ለ ው ፍር ድ ቤት

32
አ ስ ቀድሞ እ ን ዲልክ ይጠበ ቅበ ት የ ነ በ ረ ው ግዴታም ቀሪ ሆኗ ል፡ ፡ የ ቀዳሚ ምር መራ መዝገ ብ የ ሚይዛ ቸው ጉዳዮች

ላ ይ ከ ነ በ ረ ው ሕግ እ ምብዛ ም ለ ውጥ አ ልተደረ ገ ም፡ ፡

ከ ፍ ሲል ከ ተመለ ከ ቱት የ ማስ ረ ጃ ማሰ ባ ሰ ቢያ መን ገ ዶች በ ተጨማሪ ፖሊስ እ ን ዳስ ፈላ ጊ ነ ቱ ወን ጀል በ ተፈጸ መበ ት

ቦ ታ በ መገ ኘት ማስ ረ ጃ ማሰ ባ ሰ ብ (የ ክ ራይም ሲን ኢን ቨ ስ ቲጌ ሽ ን )፣ ማስ ረ ጃ እ ን ዳይባ ክ ን የ ማድረ ግ እ ን ዲሁም

የ ፎረ ን ሲክ እ ና ቴክ ኒ ክ ማስ ረ ጃ እ ን ዳይባ ክ ን የ ሚያ ስ ችለ ውን ምር መራ ለ ማድረ ግ የ ሚያ ስ ችለ ው ግልጽ ድን ጋጌ

ተካ ቷል፡ ፡ የ ዚህ ምር መራ ዘ ዴ ማስ ረ ጃን ለ መሰ ብሰ ብ እ ጅግ ጠቃሚ ሲሆን የ ማስ ረ ጃ ትን ተና ስ ራን ም ሊያ ካ ትት

ይችላ ል፡ ፡ በ ቦ ታው የ ሚሰ በ ሰ በ ው ማስ ረ ጃ ከ ሌሎች ማስ ረ ጃዎች ጋር እ የ ተገ ና ዘ በ መተን ተን ያ ለ በ ት ሲሆን

አ ለ ዚያ ም ማስ ረ ጃውን ምር መራ ቦ ታ መውሰ ድ ማስ ረ ጃው ላ ይ ብክ ለ ት/ብክ ነ ት የ ሚያ ስ ከ ትል ከ ሆነ ምር መራው ወን ጀሉ

በ ተፈጸ መበ ት ቦ ታ ሊደረ ግ ይችላ ል፡ ፡ በ ተመሳ ሳ ይም የ ቤተ ሙከ ራ እ ና የ ሞተ ሰ ው አ ካ ልን ምር መራ ለ ማድረ ግ

የ ሚያ ስ ችለ ው ድን ጋጌ ተካ ቷል፡ ፡

በ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ ውስ ጥ አ ዲስ የ ገ ባ ው ሌላ ድን ጋጌ ከ ዚህ በ ላ ይ ከ ተመለ ከ ቱት የ ምር መራ መን ገ ዶች

ውጪመር ማሪ በ ልዩ ሁኔ ታ ማስ ረ ጃ ማሰ ባ ሰ ብን የ ሚፈቅዱ ድን ጋጌ ዎች ና ቸው፡ ፡ ድን ጋጌ ዎቹ ከ ባ ድ፣ ውስ ብስ ብ እ ና

አ ለ ም አ ቀፋዊ ባ ህ ሪ ያ ላ ቸውን ወን ጀሎች (የ ሽ ብር ወን ጀል፣ በ ወን ጀል ድር ጊ ት የ ተገ ኘ ገ ን ዘ ብ ወይም ን ብረ ት

ሕጋዊ አ ስ መስ ሎ ማቅረ ብን ወይም ሽብር ተኝነ ትን በ ገ ን ዘ ብ የ መር ዳት ወን ጀል፣ በ ሕገ -ወጥ የ ሰ ዎች ዝውውር እ ና

ስ ደተኞችን በ ሕገ -ወጥ መን ገ ድ ድን በ ር ማሻ ገ ር ወን ጀል፣ የ ኮ ምፒዩ ተር ወን ጀል፣ የ ቴሌኮ ም ማጭበ ር በ ር ወን ጀል

እ ና የ ሙስ ና ወን ጀል) በ በ ቂ ማስ ረ ጃ አ ስ ደግፎ ለ ማውጣት የ ልዩ ምር መራ እ ና ዘ መና ዊ ዘ ዴዎችን በ ሕጉ ውስ ጥ

ማካ ተትና አ ሰ ራሩን በ ሕግ አ ግባ ብ በ ጥን ቃቄ መምራት የ ሚያ ስ ችሉ ድን ጋጌ ዎች ና ቸው፡ ፡ በ ዚህ መልኩ ማስ ረ ጃ

መሰ ብስ ብ የ ተፈቀደበ ት ዋና ው ምክ ን ያ ት በ አ ሁኑ ሰ አ ት በ አ ገ ራችን ብቻ ሳ ይሆን በ መላ ው አ ለ ም የ ወን ጀል

አ ፈጻ ጸ ሞች እ ጅግ ውስ ብስ ብና ድን በ ር ተሻ ጋሪ ከ መሆና ቸውም በ ላ ይ (እ ን ደ የ ኢኮ ኖሚ፣ ሙስ ና ፣ በ ተደራጁ እ ና

በ ታጠቁ ቡድኖች የ ሚፈፀ ሙ ወን ጀሎች) እ ስ ካ ሁን በ ተለ መዱት መን ገ ዶች ብቻ ማስ ረ ጃ በ ማሰ ባ ሰ ብ እ ውነ ት ላ ይ

በ መድረ ስ የ ሕጉን ፣ የ ሕዝቡን ፍላ ጎ ት እ ን ዲሁም የ ሕገ መን ግስ ቱን አ ላ ማዎች ለ ማሳ ካ ት የ ማይቻል በ መሆኑ

ነ ው፡ ፡ የ ልዩ ምር መራ መን ገ ዶቹ በ ተመሳ ሳ ይ ምክ ን ያ ት በ ሌሎች አ ገ ራትም የ ሚሰ ራባ ቸው ና ቸው፡ ፡

ልዩ የ ወን ጀል ምር መራ መን ገ ዶች ተግባ ራዊ የ ሚሆነ ው ሌሎች የ ምር መራ መን ገ ዶች ተግባ ራዊ መሆን ያ ልቻሉ

እ ን ደሆነ ብቻ ነ ው፡ ፡ የ ሚተረ ጎ ሙትም በ ጠባ ቡ ነ ው፡ ፡ በ ዚህ መሰ ረ ትም ማስ ረ ጃ በ ልዩ ዘ ዴ ማሰ ባ ሰ ቢ መን ገ ዶች

ተብለ ው በ ሕጉ ውስ ጥ እ ውቅና የ ተሰ ጣቸው የ ተጠር ጣሪ ን ግን ኙነ ት በ ልዩ የ ድምጽ ወይም የ ምስ ል መቅረ ጫ መሳ ሪ ያ

33
መከ ታተል፣ ሰ ር ጎ በ መጋባ ት እ ና ልዩ ክ ትትል ማድረ ግ፣ የ ተጠር ጣሪ ን ልዩ ልዩ (የ ግል መገ ና ኛ ዘ ዴዎችን

መጥለ ፍ) ግን ኙነ ቶችን መጥለ ፍና የ ይምሰ ል ግን ኙነ ቶችን መፍጠር ና ቸው፡ ፡ ልዩ የ ምር መራ መን ገ ዶችን ለ መጠቀም

መደበ ኛ የ ሆኑ ት የ ማስ ረ ጃ ማሰ ባ ሰ ቢያ መን ገ ዶች (ከ ላ ይ የ ተገ ለ ጹት ና ቸው) ውጤት ያ ላ መጡ ወይም የ ማያ መጡና

መደበ ኛው የ ምር መራ መን ገ ድ መጠቀም አ ስ ቸጋሪ መሆኑ ወይም ውጤት እ ን ደማያ መጣ አ ስ ቀድሞ ማረ ጋገ ጥ

ያ ስ ፈልጋል፡ ፡

በ ልዩ ዘ ዴ የ ማስ ረ ጃ ማሰ ባ ሰ ቢያ መን ገ ድ ትግበ ራ ላ ይ ከ ሚነ ሱት ጥያ ቄዎች ዋነ ኛው የ ሰ ብአ ዊ መብትን ሊያ ጣብቡ

ይችላ ሉ የ ሚለ ው ስ ጋት ነ ው፡ ፡ ሕጉ ለ ዚህ ጉዳይ አ ግባ ብ ያ ለ ውን ጥን ቃቄ አ ድር ጓ ል፡ ፡ የ ልዩ ምር መራ ዘ ዴ

ከ ሰ ብአ ዊ መብት ጋር ያ ለ ውን ግን ኙነ ት በ አ ግባ ቡ መቆጣጠር ይቻል ዘ ን ድም በ ር ካ ታ ገ ደቦ ችና የ ቁጥጥር

ሥር አ ቶችን ሕጉ ዘ ር ግቷል፡ ፡ ከ መነ ሻ ው በ ልዩ ምር መራ ዘ ዴ ማስ ረ ጃ የ ሚሰ በ ሰ ብባ ቸው የ ወን ጀል አ ይነ ቶች ሁሉም

አ ይነ ት የ ወን ጀል አ ይነ ቶች ሳ ይሆኑ በ ህ ጉ ከ ባ ድ ተብለ ው የ ተመደቡት የ ተወሰ ኑ የ ወን ጀል አ ይነ ቶች ብቻ

ና ቸው፡ ፡ የ ማስ ረ ጃ ማሰ ባ ሰ ቢያ መን ገ ዱን ለ መጠቀምም ጥያ ቄው ለ ፌዴራል ከ ፍተኛ ፍር ድ ቤት መቅረ ብ መፈቀድ

ይኖር በ ታል፡ ፡ ምር መራው ለ ተወሰ ነ ጊ ዜ የ ሚቆ ይ ሲሆን በ ትእ ዛ ዙ መሰ ረ ት ስ ለ መፈጸ ሙም ፈቃዱን ለ ሰ ጠው ፍር ድ

ቤቱ ቀር ቦ ም መረ ጋገ ጥ ያ ለ በ ት ነ ው፡ ፡ የ ተፈቀደው የ ተለ የ ው የ ምር መራ መን ገ ዱና የ ሚቆ ይበ ት ጊ ዜም በ ፍር ድ ቤቱ

ትእ ዛ ዝ ላ ይ በ ግልጽ መመልከ ት ያ ለ በ ት ሲሆን ሕገ መን ግስ ቱን በ ተለ ይም የ ሰ ብአ ዊ መብት ድን ጋ ጌ ዎችን በ መጣስ

ወይም ከ ተፈቀደው የ ምር መራ መን ገ ድ ውጪየ ሚገ ኝ ማና ቸውም ማስ ረ ጃ ተቀባ ይነ ት አ ይኖረ ውም፡ ፡ በ ሌላ በ ኩልም

በ ዚህ ምር መራ ውስ ጥ የ ሚሳ ተፍ መር ማሪ በ ሕገ መን ግሰ ቱ የ ተረ ጋገ ጡትን ሰ ብኣ ዊ መብት ጥሰ ቶች እ ን ዲሁም ከ ባ ድ

ወን ጀሎችን መፈጸ ም የ ማይችል ሲሆን በ ጉዳዩ ላ ይ ምስ ክ ር ም መሆን አ ይችልም፡ ፡

የ ልዩ ምር መራ ዘ ዴ በ ፌዴራል ከ ፍተኛ (ወይም ክ ልል ጠቅላ ይ ፍር ድ ቤት) አ ስ ቀድሞ በ ሚሰ ጥ ትእ ዛ ዝ መሰ ረ ት

የ ሚፈፀ ም ቢሆን ም እ ን ደ ሽብር ተኝነ ት፣ ሙስ ና ወይም በ ሰ ው ህ ይወትና ን ብረ ት ላ ይ ከ ባ ድ ጉዳት የ ሚያ ስ ከ ትሉ

ወን ጀሎች ለ ማጋጠማቸው በ ቂ ጥር ጣሬ ሲኖር ና አ ስ ቸኳይ ሁኔ ታ መኖሩ ሲረ ጋገ ጥ ያ ለ ፍር ድ ቤት ትእ ዛ ዝ በ ጠቅላ ይ

አ ቃቤ ህ ግ ትእ ዛ ዝ ልዩ ምር መራው ሊከ ና ወን ይችላ ል፡ ፡ ይሁን እ ን ጂ ይህ ትእ ዛ ዝ በ 72 ሰ አ ት ውስ ጥ ለ ፌዴራል

ከ ፍተኛ ፍድ ቤት ቤቱ ቀር ቦ መፅ ደቅ ይገ ባ ዋል፡ ፡ በ ተለ ዩ ወን ጀሎች ላ ይ ብቻ ሊተገ በ ር የ ሚችለ ው የ ልዩ ምር መራ

አ ይነ ት እ ና ልኩ በ ሕጉ ላ ይ ተለ ይቶ በ ግልጽ ተቀምጧል፡ ፡

በ ምር መራ ሂ ደት በ መጨረ ሻ የ ሚከ ና ወነ ው ማስ ረ ጃን ከ ተከ ሳ ሹ የ ማግኘቱ ጉዳይ ነ ው፡ ፡ ይህ በ መር ህ ደረ ጃ በ ፍር ድ

ቤት ትእ ዛ ዝ ተጠር ጣሪ ን በ መያ ዝ ወይም በ ልዩ ሁኔ ታ ያ ለ ፍር ድ ቤት ትእ ዛ ዝ (ለ ምሳ ሌ የ እ ጅ ከ ፍን ጅ ወን ጀል)

34
ተጠር ጣሪ ን በ መያ ዝ የ ሚከ ና ወን ነ ው፡ ፡ የ ቀድሞው ሥነ ሥር አ ት ሕግ በ መር ህ ደረ ጃ ተመሳ ሳ ይ ይዘ ት ያ ለ ው

ቢሆን ም ያ ለ ፍር ድ ቤት ትእ ዛ ዝ ተጠር ጣሪ ዎች ሊያ ዙ የ ሚችሉበ ትን መን ገ ድ ያ ሰ ፋው መሆኑ ይታወቃል፡ ፡ ይህ

በ ቀድሞው ሕግ በ መር ህ ደረ ጃ ከ ተቀመጠው ጋር የ ሚጋጭና የ ሰ ዎች መብት ላ ይ ያ ልተገ ባ የ መብት ጥሰ ት ሊያ ስ ከ ትል

የ ሚችል በ መሆኑ መር ሁና ልዩ ሁኔ ታው በ ልኩ እ ን ዲቀመጥ ተደር ጓ ል፡ ፡ ይህ በ መሆኑ ም በ ልዩ ሁኔ ታ ተጠር ጣሪ ዎች

ሊያ ዙ የ ሚችሉበ ት አ ግባ ብ በ ግልጽ ዝር ዝር ብቻ ተመልከ ቷል፡ ፡ በ ዚህ መሰ ረ ት ተጠር ጣሪ ያ ለ ፍር ድ ቤት ትእ ዛ ዝ

ሊያ ዝ የ ሚችለ ው ተጠር ጣሪ ው ሊጠፋ የ ሚችል ሲሆን ወይም ከ ሶ ስ ት ወር በ ላ ይ የ ሚያ ስ ቀጣ የ እ ጅ ከ ፍን ጅ ወን ጀል

ሲፈፀ ም የ ተያ ዘ እ ን ደሆነ ነ ው፡ ፡

ማን ኛውም የ ተያ ዘ ሰ ው ቃሉን የ መስ ጠት መብት አ ለ ው፡ ፡ በ ፖሊስ በ ተጠየ ቀ ጊ ዜም ዝም የ ማለ ት መብቱ የ ተጠበ ቀ

ሲሆን ቃሉን መስ ጠት ከ መረ ጠም በ ምልክ ትም ሆነ በ ቃል ቃሉን መስ ጠት ይችላ ል፡ ፡ በ ማና ቸውም መን ገ ድ ቢሆን

ተከ ሳ ሹ የ ሰ ጠው ቃል በ ሀ ይል የ ተሰ ጠ ነ ው የ ሚል ክ ር ክ ር የ ቀረ በ እ ን ደሆነ ቃሉ የ ተሰ ጠው ከ ሃ ይል እ ር ምጃ ውጪ

ለ መሆኑ መር ማሪ ው የ ማስ ረ ዳት ሃ ላ ፊነ ት አ ለ በ ት፡ ፡ ለ ዚህ ም ፖሊስ የ ተጠር ጣሪ ን ቃል ሲቀበ ል የ ደረ ጃ ምስ ክ ር ን

ጨምሮ ሌሎች ዘ መና ዊ ቴክ ኖሎጂዎችን በ ቃል መቀበ ል ሂ ደት ውስ ጥ እ ን ዲጠቀም ይጠበ ቅበ ታል፡ ፡

በ አ ጠቃላ ይ የ ወን ጀሉ ባ ህ ሪ ና የ ምር መራ ሳ ይን ስ ን መከ ተሉ እ ን ደተጠበ ቀ ሆኖ የ ወን ጀል ምር መራ ተግባ ራት ከ ላ ይ

በ ተቀመጡት መን ገ ዶች ብቻ ሳ ይሆን እ ን ደቅደም ተከ ተላ ቸውም እ ን ዲተገ በ ሩ ይጠበ ቃል፡ ፡ በ ማና ቸውም መን ገ ድ

ምር መራ ሲከ ና ወን ም ሆን ሲጠና ቀቅ ስ ለ ምር መራው ፖሊስ ለ አ ቃቤ ህ ግ የ ማሰ ታወቅ ግዴታ አ ለ በ ት፡ ፡ አ ቃቤ ሕጉም

ከ ምር መራ ጋር በ ተያ ያ ዘ ው ኃላ ፊነ ቱ የ ሚሰ ጣቸውን ትእ ዛ ዞ ች ፖሊስ የ መፈጸ ም ሃ ላ ፊነ ት አ ለ በ ት፡ ፡

12.1. የ ዋስ ትና ጉዳይ
አ ን ድ ተጠር ጣሪ በ ቁጥጥር ስ ር ከ ዋለ በ ት ሰ አ ት አ ን ስ ቶ ከ ሚነ ሱት ጥያ ቄዎች መካ ከ ል የ ዋስ ትና ጉዳይ ዋና ው

ነ ው፡ ፡ በ መር ህ ደረ ጃ በ ወን ጀል ጉዳይ ተጠር ጥሮ የ ተያ ዘ ሰ ው በ ዋስ ትና የ መለ ቀቅ መብት አ ለ ው፡ ፡ ይሁን እ ን ጂ

ዋስ ትና ሊከ ለ ከ ል እ ን ደሚችል በ ህ ገ መን ግስ ቱም ጭምር በ ተደነ ገ ገ ው መሰ ረ ት ዋስ ትና የ ሚከ ለ ከ ልባ ቸው ጉዳዮችን

ሕጉ ዘ ር ዝሮ የ ያ ዘ ሲሆን ከ ዚህ በ ፊት በ ተግባ ር ይስ ተዋሉ የ ነ በ ሩ ክ ፍተቶችን ም ለ መሙላ ት ጥረ ት አ ድር ጓ ል፡ ፡

የ ኢፌዲሪ ሕገ መን ግስ ት በ አ ን ቀጽ 19(6) ስ ር የ ተያ ዙ ሰ ዎች በ ዋስ የ መፈታት መብት እ ን ዳላ ቸው ይደነ ግጋል፡ ፡

ይሁን እ ን ጂ ይህ መብት ፍጹም ባ ለ መሆኑ በ ፍር ድ ቤት ሊገ ደብ እ ን ደሚችል ድን ጋጌ ው በ ተመሳ ሳ ይ ያ ስ ገ ነ ዝባ ል፡ ፡

ፍር ድ ቤትም ቢሆን የ ዋስ ትና መብትን ሊገ ድብ የ ሚችለ ው በ ሕግ በ ተደነ ገ ጉ ልዩ ሁኔ ታዎች መሰ ረ ት ነ ው፡ ፡

ስ ለ ሆነ ም የ ስ ነ ስ ር አ ትና የ ማስ ረ ጀ ህ ጉ ከ ዚህ ቀደም በ ሕግ ዋስ ትና ይከ ለ ከ ል የ ነ በ ረ በ ትኑ ሁኔ ታ አ ስ ቀር ቶ

35
ዋስ ትና ሊከ ለ ከ ል የ ሚችለ ው በ ሥነ ሥር አ ቱ ውስ ጥ በ ተመለ ከ ቱ ልዩ ሁኔ ታዎች ብቻ እ ን ደሆነ ግልጽ ድን ጋጌ

ይዟል፡ ፡

ዋስ ትና በ ፍር ድ ቤት በ ዚህ መልኩ ሊከ ለ ከ ሉ የ ሚችሉትን ም በ ተመለ ከ ት የ ቀድሞው ድን ጋጌ ውስ ጥ ሌላ ወን ጀል

ይፈጽማል ተብሎ ሲታሰ ብ ሊከ ለ ከ ል እ ን ደሚችል የ ተደነ ገ ገ ው አ ሁን ከ ተጠረ ጠረ በ ት ወን ጀል ጋር የ ማይያ ያ ዝ

ወን ጀል በ መሆኑ ቀሪ ሆኖ ሌሎች መመዘ ኛዎች ለ አ ፈጻ ጸ ም በ ሚመች መልኩ ዘ ር ዘ ር ብለ ው ተቀምጠዋል፡ ፡ በ መሆኑ ም

ዋስ ትና በ ፍር ድ ቤት ሊከ ለ ከ ል የ ሚችለ ው ተጠር ጣሪ ው በ ተፈለ ገ ጊ ዜና ቦ ታ ሊቀር ብ አ ይችልም ተብሎ ሲታመን

ወይም ተጠር ጣሪ ው ምስ ክ ር ን ያ ስ ፈራራል ወይም ማስ ረ ጃን ያ ጠፋል ተብሎ በ በ ቂ ምክ ን ያ ት ሲታመን ብቻ እ ን ደሆነ

ሕጉ ግልጽ አ ድር ጓ ል፡ ፡ በ ቁጥጥር ስ ር መዋል የ ተለ የ ሁኔ ታ በ መሆኑ ዋስ ትና ሊከ ለ ከ ል የ ሚገ ባ ው በ እ ነ ዚህ ልዩ

ሁኔ ታዎች ላ ይ ሆኖ ከ ዚህ ውጪያ ሉ ጉዳዮች ከ ህ ግ አ ን ፃ ር የ ዋስ ትና መብት የ ሚያ ስ ከ ለ ክ ሉ አ ይደሉም፡ ፡

በ ዚህ መሰ ረ ት የ ዋስ ትና ጉዳይ የ ተፈቀደ እ ን ደሆነ ሌላ ው አ ስ ፈላ ጊ ው ጉዳይ ትክ ክ ለ ኛውን የ ዋስ ትና መጠን

መወሰ ን ነ ው፡ ፡ ዋስ ትና ጉዳይ ሲታይ የ ወን ጀሉ ክ ብደት፣ የ ተጠር ጣሪ ው ያ ለ ፍ ሪ ከ ር ድ፣ የ ሕዝብ ጥቅም እ ን ዲሁም

ተጠር ጣሪ ው በ ተፈለ ገ በ ት ቦ ታ ሊቀር ብ እ ን ደሚችል በ ሚያ ረ ጋግጥ መልኩ መከ ና ወን ይገ ባ ዋል፡ ፡ የ ተያ ዘ ው ሰ ው

የ ሚጠራው ዋስ ትና በ ተፈለ ገ ጊ ዜ በ ተፈለ ገ በ ት ቦ ት እ ን ዲቀር ብ የ ሚያ ስ ገ ድደው መሆን የ ሚገ ባ ው ከ መሆኑ አ ን ጻ ር

አ ጅግም ያ ነ ሰ መጠን መሆን የ ሌለ በ ት ሲሆን በ ዋሰ ከ መውጣት እ ን ዳይከ ለ ክ ለ ውም እ ጅግም የ በ ዛ መሆን

አ ይገ ባ ውም፡ ፡ ይህ ን ን ትክ ክ ለ ኛ መጠን የ መወሰ ን ሃ ላ ፊነ ት ዝር ዝር ጉዳዩ ን እ የ ተመለ ከ ተው ያ ለ ው ፍር ድ ቤት

ኃ ላ ፊነ ት ቢሆን ም ከ ዚህ ቀደም በ ነ በ ረ ው ሁኔ ታ ትክ ክ ለ ኛ መጠን ባ ለ መወሰ ኑ ይፈጠሩ የ ነ በ ሩ ችግሮችን መቀነ ስ

የ ሚያ ሰ ችል አ መላ ካ ች መመዘ ኛዎች በ ህ ጉ ውስ ጥ እ ን ዲካ ተቱ ሆኗ ል፡ ፡ በ ሌላ ም በ ኩል የ ገ ን ዘ ብ ዋስ ትና ማቅረ ባ

ያ ልቻለ ተጠር ጣሪ የ ዋስ ትና ው ገ ን ዘ ብ መጠን ሊሻ ሻ ልለ ት ስ ለ ሚችልበ ት ሁኔ ታም ተመልክ ቷል፡ ፡ ይህ ም ማን ኛውም

ሰ ው አ ቅም እ ያ ለ ው በ እ ስ ር ለ መቆየ ት ይፈልጋል ተብሎ ስ ላ ማይታሰ ብ ፍር ድ ቤት ሁኔ ታውን መር ምሮ የ ዋስ ትና

ገ ን ዘ ቡን የ ሚለ ውጥበ ት፣ የ ሚያ ሻ ሽልበ ትን እ ድል ዝግ ላ ለ ማድረ ግ በ ማለ ም የ ገ ባ ነ ው፡ ፡

ዋስ ትና በ ሚፈቀድበ ት ማና ቸውም ሁኔ ታ ተጠር ጣሪ ወይም ተከ ሳ ሹ በ ተፈለ ገ ጊ ዜ እ ን ዲቀር ብ የ ሚያ ስ ገ ድደውን

የ ራስ ዋስ ተና የ መፈረ ም ግዴታ ያ ለ በ ት ለ መሆኑ በ ቀድሞው ህ ግ የ ተቀመጠው ግዴታ አ ስ ፈላ ጊ በ መሆኑ የ ቀጠለ

ሲሆን በ ዋሰ የ ሚለ ቀቀውን ሰ ውና የ ተጠረ ጠረ በ ትን ወይም የ ተከ ሰ ሰ በ ትን ወን ጀል ግምት ውስ ጥ በ ማስ ገ ባ ት

ተጨማሪ ገ ደቦ ች ሊጣሉበ ት ይችላ ሉ፡ ፡ እ ነ ዚህ ተጨማሪ ገ ደቦ ች የ ሚን ቀሳ ቀስ ባ ቸውን ቦ ታዎች፣ የ ሚያ ገ ኛቸውን

ሰ ዎች፣ ሊከ ተለ ው ስ ለ ሚገ ባ ው ባ ህ ር ይ፣ ከ መን ግስ ት አ ካ ላ ት ጋር ስ ለ ሚኖረ ው ግን ኙነ ት ወይም ፍር ድ ቤቱ ተገ ቢ

36
ነ ው የ ሚለ ው ሌላ ገ ደብ ሊሆን ይችላ ል፡ ፡ እ ነ ዚህ ሁኔ ታዎች በ ፍሬ ሕጎ ች (በ ወን ጀል ሕግ) ላ ይም የ ሚመለ ከ ቱ

ና ቸው፡ ፡

አ ሁን ባ ለ ው አ ሰ ራር ተጠር ጣሪ በ የ ቦ ታው (ቢያ ን ስ በ ምር መራ ጊ ዜና በ ፍር ድ ሒደት) ዋስ ትና የ ሚጠራ በ መሆኑ

ትር ጉም የ ሌለ ውን ድግግሞሽም ማሰ ቀረ ት ያ ስ ፈልጋል፡ ፡ በ ዚህ መሰ ረ ት በ ምር መራ ጊ ዜ የ ተሰ ጠ ዋስ ትና በ ተለ የ

ሁኔ ታ ፍር ድ ቤት ሌላ ዋስ ትና እ ን ዲጠራ ካ ላ ደረ ገ ው በ ስ ተቀር በ ፍር ድ ሂ ደትም ሊያ ገ ለ ገ ግል ይገ ባ ዋልና ሕጉ

ይህ ን ን የ ሚመራ ድን ጋጌ ን አ ካ ቷል፡ ፡ በ ዚህ አ ግባ ብም በ ቀላ ል አ ስ ራት ሊቀጡየ ሚችሉትን ተጠር ጣሪ ዎች መር ማሪ

ዋስ ትና መልቀቅ እ ን ዲችል ህ ጉ ስ ልጣን ይሰ ጣል፡ ፡

ዋስ ትና በ መር ህ ደረ ጃ የ ተፈቀደ በ መሆኑ በ ዋስ ትና ለ መለ ቀቅ ጥያ ቄውን ከ ታሳ ሪ ው ሌላ የ ቅር ብ ሰ ዎችም ማቅረ ብ

እ ን ዲችሉ እ ድሉ ሰ ፋ ብሎ ተደን ግጓ ል፡ ፡ በ ዚህ መሰ ረ ት ከ ታሳ ሪ ው በ ተጨማሪ ወኪሉ ወይም የ ታሳ ሪ ው ቤተሰ ብ

የ ዋስ ትና ጥያ ቄውን ለ ማና ቸውም ፍር ድ ቤት ማቅረ ብ ይችላ ሉ፡ ፡ ጉዳዩ በ ፍር ድ ቤት እ የ ታየ ከ ሆነ ም ጉዳዩ ን

ለ ሚመለ ከ ተው ፍር ድ ቤት ማቅረ ብ ይችላ ሉ፡ ፡ በ ማና ቸውም ጊ ዜ የ ዋስ ትና ጉዳይ በ ቅድሚያ በ አ ጭር ጊ ዜ ውስ ጥ

እ ልባ ት ሊሰ ጠው ይገ ባ ል፡ ፡

የ ዋስ ትና ጉዳይ ካ ለ ው ህ ገ መን ግስ ታዊ እ ን ድምታ አ ን ጻ ር በ ጉዳዩ ላ ይ በ ሚሰ ጥ ውሳ ኔ (በ ዋስ ትና መጠን ላ ይ

የ ሚኖር ን ቅሬታ ጨምሮ) ለ በ ላ ይ ፍር ድ ቤት ይግባ ኝ ለ ማቅረ ብ ይቻላ ል፡ ፡

ዋስ ታና መሰ ረ ታዊ መብት ቢሆን ም መከ በ ሩ እ ን ዲሁም አ ለ መከ በ ሩ ውጤት ሊኖረ ው ይገ ባ ል፡ ፡ በ ተለ ይ በ ቂ ባ ልሆነ

ምክ ን ያ ት የ ማይከ በ ር በ ሚሆን በ ት ጊ ዜ የ ዋስ ትና ው ገ ን ዘ ብ ለ መን ግስ ት ገ ቢ ስ ለ ሚሆን በ ት ሁኔ ታ፣ በ ር ካ ታ ሰ ዎች

ለ አ ን ድ ሰ ው በ ነ ጠላ ና በ ተና ጠል ዋስ ሊሆኑ ስ ለ ሚችሉበ ት ሁኔ ታና ውጤቱ፣ እ ን ዲሁም ዋስ ትና ባ ለ መከ በ ሩ የ ተነ ሳ

ተጠር ጣሪ ው የ ተወሰ ነ ጊ ዜ በ እ ስ ር ቢያ ሳ ልፍ በ ዚህ ምክ ን ያ ት የ ታሰ ረ በ ት ጊ ዜ ምና ለ ባ ት በ ስ ተመጨረ ሻ በ እ ስ ራት

ቢቀጣ የ ማይታሰ ብለ ት ስ ለ መሆኑ የ ተመለ ከ ቱ ድን ጋጌ ዎች ተካ ተዋል፡ ፡

የ መያ ዣ ትእ ዛ ዝ ላ ይ ዋስ ትና ሊመለ ከ ትና ተጠር ጣሪ ው በ ዚህ ወረ ቀት ላ ይ የ ተመለ ከ ተውን ግዴታ ከ ፈጸ መ በ ዋስ

ሊለ ቀቅ እ ን ደሚችል፣ አ ዲስ ፍሬ ነ ገ ር ወይን ም በ ማሳ ሳ ት የ ተሰ ጠ ዋስ ትና ከ ተገ ኘም ትእ ዛ ዝ እ ን ደገ ና ሊታይ

መቻሉ፣ ዋስ ትና ባ ይከ በ ር ሊከ ተሎ ስ ለ ሚገ ባ ቸው ውጤቶችና ስ ር አ ቶች እ ና ቀሪ የ ዋስ ትና ጉዳዮች ከ ነ ባ ሩ ህ ግ

እ ምብዛ ም ለ ውጥ አ ልተደረ ገ ባ ቸውም፡ ፡ የ ዋስ ትና ጥያ ቄ በ ተቻለ ው ፍጥነ ት እ ና በ ወዲያ ውኑ ስ ሜት ውሳ ኔ

እ ን ዲሰ ጥበ ት የ ሚያ ስ ችሉ ድን ጋጌ ዎችም በ ተመሳ ሳ ይ ተካ ተዋል፡ ፡

37
 12.2. በ ምር መራ መዝገ ብ ላ ይ መወሰ ን
በ ወን ጀል መዝገ ብ ላ ይ የ መወሰ ን ን ጉዳይ በ ተመለ ከ ተ ወን ጀል ፍትሕ ፖሊሲው ያ ሰ ቀመጠውን አ ቅጣጫ፣ የ አ ገ ራን

ልምድና በ ተግባ ር የ ሚገ ጥሙችግሮችን መሰ ረ ት በ ማድረ ግ በ ር ካ ት ለ ውጦች በ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ ውስ ጥ

እ ን ዲካ ተቱ ሆኗ ል፡ ፡ ምር መራው የ ተጠና ቀቀ የ ወን ጀል መዝገ ብ በ ር ካ ታ ውሳ ዎች ሊተላ ለ ፉበ ት ይገ ባ ል፡ ፡ በ ዚህ

መልኩ የ ሚወሰ ኑ ጉዳዮች ላ ይ የ መወሰ ን ስ ልጣን የ ዐ ቃቤ ሕግ ነ ው፡ ፡ ከ ነ ባ ሩ የ ሥነ ሥር አ ት ሕግ በ ተለ የ ሁኔ ታም

የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ ለ አ ቃቤ ሕግ ሰ ፊ የ መወሰ ን ስ ልጣን ን ይሰ ጣል፡ ፡ በ ነ ባ ሩ ሕግ አ ቃቤ ሕግ ለ መክ ሰ ስ

የ ሚያ በ ቃው በ ቂ ማስ ረ ጃ ካ ለ ክ ስ የ መመስ ረ ት ግዴታ ያ ለ በ ት መሆኑ የ ሚታወስ ሲሆን ይህ የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ

ሕግ ግን ይህ ን ን ስ ልጣን ያ ሰ ፋዋል፡ ፡ በ መሆኑ ም በ ቂ ማስ ረ ጃ ያ ለ በ ት ጉዳይ ሁሉ የ ግዴታ ክ ስ የ ማይመሰ ረ ትበ ት

ሲሆን ከ መክ ሰ ስ ባ ሻ ገ ር የ ሕጉን አ ላ ማ በ ተሻ ለ አ ማራጭ ማሳ ካ ትና የ ሕዝብ ጥቅም በ ሌላ አ ግባ ብ ማሳ ካ ት የ ሚቻል

መሆኑ ን ሲያ ረ ጋግጥ በ ፍር ድ ቤት ክ ስ ላ ይመሰ ረ ት ይችላ ል፡ ፡ በ አ ጠቃላ ይ አ ቃቤ ሕግ የ ወን ጀል ምር መራ

መጠና ቀቁን ተከ ትሉ የ ሚወስ ና ቸው ውሳ ኔ ዎች፤

 የ ምር መራ መዝገ ብን የ መዝጋት (በ ሞት፣ በ እ ድሜ…ምክ ን ያ ቶች)፣

 የ በ ላ ይ ኃ ላ ፊን ትእ ዛ ዝ የ መጠየ ቅ፣

 ከ ሚከ ተሉት ምክ ን ያ ቶች አ ን ዱ ሲያ ጋጥም የ ክ ስ አ ይመሰ ረ ትም ውሳ ኔ የ መስ ጠት

 ጉዳዩ ወን ጀል ካ ልሆነ /በ ቂ ማስ ረ ጃ ባ መኖሩ፣

 ለ ሕዝብ ጥቅም ሲባ ል፣

 ተጠር ጣሪ ባ ለ መኖሩ ምክ ን ያ ት ክ ሱ በ ሌለ በ ት የ ማየ ታይ በ መሆኑ ፣

 ያ ለ መከ ሰ ስ ልዩ መብት ያ ለ ው ተጠር ጣሪ የ ሆነ እ ን ደሆነ ፣

 ተከ ሳ ሽ ለ መከ ሰ ስ በ ሚያ ስ ችል እ ድሜ ውስ ጥ ካ ልሆነ ፣

 ጉዳዩ ወን ጀል ካ ልሆነ ፣

 ጉዳዩ በ ይር ጋ፣ ይቅር ታ፣ በ ምሕረ ት፣ በ እ ር ቅ፣ በ ቀደመ ፍር ድ

የ ተቋጨከ ሆነ ፣

 መሪ ትእ ዛ ዝ የ መስ ጠት፣

 የ ጥፋተኛነ ት ድር ድር የ ማድረ ግ፣

 ጉዳዩ ከ መደበ ኛው ፍር ድ ቤት ውጪበ አ ማራጭእ ን ዲታይ የ መወሰ ን ፣

 አ ማራጭየ መፍትሔ እ ር ምጃ የ መውሰ ድ፣

38
  ጉዳዩ ን በ እ ር ቅ የ መጨረ ስ ፣

ውሳ ኔ መስ ጠት ይችላ ል፡ ፡

ዓ ቃቤ ሕግ መዝገ ብ ከ ሚዘ ጋባ ቸው ምክ ን ያ ች ውስ ጥ አ ን ዱ ጉዳዩ ወን ጀል ካ ልሆነ የ ሚለ ው ነ ው፡ ፡ ይህ ድን ጋጌ

ከ ወን ጀል ሕግ ቁጥር 23 ጋር የ ተያ ያ ዘ ነ ው፡ ፡ ዓ ቃቢ ሕግ የ ቀረ በ ለ ትን ጉዳይ ወን ጀል የ ሚያ ደር ግ ሕግ ከ ሌለ

ወይም ክ ስ ለ መመስ ረ ት የ ሚያ ስ ችለ ው በ ቂ ማስ ረ ጃ ከ ሌለ ው ወይም የ ተጠር ጣሪ ውን ሃ ሳ ብ/ቸልተኝነ ት የ ሚያ ሳ ይ

ማስ ረ ጃ ከ ሌለ ው ክ ስ አ ይመሰ ር ትም ማለ ት ነ ው፡ ፡ ይህ ድን ጋጌ በ ነ ባ ሩ ሕግ አ ን ቀጽ 42(1)(ሀ ) ስ ር

የ ተመለ ከ ተውን መመዘ ኛ ግልጽ እ ና ሰ ፋ ያ ደረ ገ ነ ው፡ ፡

አ ቃቤ ሕግ ከ ዚህ በ ላ ይ የ ተዘ ረ ዘ ሩትን ውሳ ኔ ዎች የ ሚያ ሳ ልፈው በ ሕግ መሰ ረ ት መሆን ስ ለ ሚገ ባ ው በ ስ ነ ስ ር አ ትና

ማስ ረ ጃ ሕጉ ውስ ጥ ለ እ ያ ን ዳን ዱ ውሳ ኔ መስ ፈር ት ሊሆኑ የ ሚችሉ ዝር ዝር መመዘ ኛዎች ተቀምጠዋል፡ ፡ ለ ምሳ ሌ

አ ቃቤ ሕግ በ ቂ ማስ ረ ጃ የ ለ ም ብሎ ክ ስ የ ማይመሰ ር ተው በ ሕጉ ውስ ጥ በ ተመለ ከ ቱት የ ማስ ረ ጃ ደን ቦ ች መመዘ ኛነ ት

ነ ው፡ ፡ ለ ዚህ ም የ ማሰ ረ ጃዎችን አ ግባ ብነ ት፣ ተቀባ ይነ ት፣ አ ሳ ማኘነ ት መመር መር ያ ለ በ ት ሲሆን ማሰ ረ ጃው

ግልጽና የ ሚታመን መሆኑ ን ማረ ጋገ ጥ ይጠበ ቅበ ታል ማለ ት ነ ው፡ ፡ ለ ሕዝብ ጥቅም ብሎ ከ ስ የ ማይመሰ ር ትባ ቸው

ጉዳዮችም በ ወን ጀል ፍትሕ ፖሊሲው ላ ይ በ ተቀመጠው አ ቅጣጫ መሰ ረ ት ጉዳዩ በ ባ ህ ላ ዊ ስ ር አ ት ቢታይ የ ተሻ ለ

ውጤት የ ሚያ ስ ገ ኝ ሲሆን ፣ ክ ስ መመስ ረ ቱ ያ ልታሰ ብ የ ጎ ን ዮሽ ጉዳት የ ሚያ ስ ከ ትል ሲሆን ና የ መሳ ሰ ሉት በ ሕጉ ላ ይ

የ ተዘ ረ ዘ ሩ ምክ ን ያ ቶች መኖራቸው ሲረ ጋገ ጥ ነ ው፡ ፡ ለ ህ ዝብ ጥቅም ሲባ ል ክ ስ አ ይመሰ ር ትም ማለ ት ግን ሌላ

አ ማራጭአ ይወስ ድም ማለ ት አ ይደለ ም፡ ፡ ለ ምሳ ሌ ውሳ ኔ ውን ለ በ ላ ይ አ ቃቤ ሕግ የ ማሳ ወቅ፣ የ ግል አ ቤቱታ ያ ቀረ በ

ሰ ው በ ግሉ ክ ስ እ ን ዲመሰ ር ት በ ጽሁፍ የ መፍቀድ፣ ጉዳዩ በ ባ ህ ላ ዊ ስ ር አ ት እ ን ዲታይ ማድረ ግ እ ና ሌሎች በ ሕጉ

የ ተመለ ከ ቱ እ ር ምጃዎች ሊወሰ ዱ ይችላ ሉ፡ ፡

በ ተመሳ ሳ ይም አ ቃቤ ሕግ እ ያ ን ዳን ዱን ጉዳይ የ ሚወስ ን በ ት ከ ፍተኛው የ ጊ ዜ ገ ደብ በ ሕጉ ውስ ጥ ተካ ቷል፡ ፡ ይህ

የ ጊ ዜ ገ ደብ አ ሁን በ ስ ራ ላ ይ ያ ለ ውን ልምድ፣ አ ፈጻ ጸ ም፣ የ ጉዳዮችን ውስ ብስ ብነ ት እ ን ዲሁም እ ን ደ ከ ዚህ

ቀደሙሳ ይሆን አ ቃቤ ህ ግ እ ያ ን ዳን ዱን ጉዳይ ከ ምር መራ ጀምሮ በ ቅር ብ እ ና በ ተሟላ ሁኔ ታ የ ሚያ ውቀው መሆኑ ን

ግምት ውስ ጥ ያ ስ ገ ቡ ጊ ዜያ ት ና ቸው፡ ፡ የ ጊ ዜ ገ ደቦ ቹም የ ሚያ መለ ክ ቱት እ ያ ን ዳን ዱ ተግባ ር ተከ ና ውኖ

የ መጨረ ሻ ው ውጤት ለ ፍር ድ ቤት የ ሚቀር ብበ ተን ጊ ዜ ነ ው፡ ፡ ይህ ጊ ዜ ለ ምሳ ሌ ድር ድር አ ልቆ ስ ምምነ ቱ ለ ፍር ድ

ቤት የ ማጸ ደቅ ውጤት የ ሚቀር ብበ ትን ፣ ክ ስ ተዘ ጋጅቶ ለ ፍር ድ ቤት የ ሚቀር ብበ ተን ጊ ዜ ነ ው ማለ ት ነ ው፡ ፡ ጊ ዜው

ባ ይጠበ ቅ የ ሚኖረ ው ውጤት በ ፍር ድ ቤት ተግባ ራት ውስ ጥ ለ ሌሎች ጊ ዜያ ት አ ለ መከ በ ር የ ተመለ ከ ተው ውጤት ነ ው፡ ፡

39
 12.3. የ ጥፋተኛት ድር ድር
የ ጥፋተኛነ ት ድር ድር በ ፍትህ ስ ር አ ታችን ውስ ጥ አ ዲስ ከ መሆኑ ም በ ላ ይ አ ፈጻ ጸ ሙ ዝር ዝር ድን ጋጌ ዎችን

የ ሚፈልግ በ መሆኑ የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ ዘ ር ዘ ር ያ ሉ ድን ጋጌ ዎችን አ ካ ቷል፡ ፡ የ ዚህ አ ይነ ት ድር ድር

በ ስ ር አ ቱ በ ሕጉ የ ተካ ተተ ከ መሆኑ ም በ ላ ይ የ ጥፋተኝነ ት ድር ደር አ ፈጻ ጸ ም ሥር ከ ሰ ደደበ ት የ ኮ መን ሎው የ ሕግ

ሥር ዐ ት በ ሲቪል ሎው የ ሕግ ሥር ዐ ትም እ የ ተተገ በ ረ የ ሚገ ኝ ነ ው፡ ፡ በ አ ሁኑ ጊ ዜ እ ን ደ ፈረ ን ሣይ፣ ስ ፔይን ፣

ጀር መን ፣ ጣሊያ ን ና ፖር ቹጋል ያ ሉ ሃ ገ ራት ሥር ዐ ቱን በ ሕጋቸው ውስ ጥ አ ካ ትተው ይገ ኛሉ፡ ፡ የ ጥፋተኛት ድር ድር

ከ ነ ቀፋ የ ፀ ዳ ባ ለ መሆኑ ነ ቀፋዎቹን ያ ገ ና ዘ ቡ ድን ጋጌ ዎች በ ሕጉ ውስ ጥ እ ን ዲካ ተቱ ሆነ ዋል፡ ፡

የ ጥፋተኛነ ት ድር ድር በ ዋነ ኛነ ት አ ላ ማው ጥፋትን ማመን ን ተከ ትሎ ጉዳይን በ አ ጭር ጊ ዜ በ መቋጨት የ ፍትሕ

ስ ር አ ቱን ቅልጥፍና ማረ ጋገ ጥ ነ ው፡ ፡ ድር ድር ተከ ሳ ሹ በ መፀ ፀ ት ጭምር ጥፋቱን የ ሚያ ምን በ ትን እ ድል የ ሚጨምር

በ መሆኑ ወጪን ና ጊ ዜን ይቆጥባ ል፡ ፡ በ ተመሳ ሳ ይም በ መደበ ኛው ስ ር አ ት በ ማለ ፋቸው በ ተጎ ጂዎች፣ ተከ ሳ ሾ ችና

ምስ ክ ሮች ላ ይ ሊደር ስ የ ሚችልን የ ስ ነ ልቦ ና ጫና ን ይቀን ሳ ል፡ ፡ ድር ድር በ ጉዳዩ ፍሬ ነ ገ ር ላ ይ፣ በ ክ ስ

አ ይነ ት፣ ብዛ ት፣ በ ቅጣት አ ይነ ት፣ እ ና መጠን ላ ይ የ ሚደረ ግ ነ ው፡ ፡ ሥለ ሆነ ም የ ጥፋተኛነ ት ድር ድር በ ክ ስ

ላ ይና በ ቅጣት ላ ይ ሊደረ ግ ይችላ ል ማለ ት ነ ው፡ ፡ የ ፌዴራል ጠቅላ ይ ዓ ቃቤ ሕግ በ ክ ስ ላ ይ የ ሚደረ ግ ድር ድር ን

አ ስ መልክ ቶ ዝር ዝር መመሪ ያ የ ማውጣት ስ ልጣን ያ ለ ው ሲሆን በ ቅጣት ላ ይ የ ሚደረ ግን ድር ድር በ ተመለ ከ ተ

የ ፌዴራል ጠቅላ ይ ፍር ድ ቤት የ ቅጣት አ ወሳ ሰ ን መመሪ ያ የ ማውጣት ስ ልጣን ተሰ ጥቶታል፡ ፡ የ ቅጣት አ ወሳ ሰ ን

መመሪ ያ ውም ተደራዳሪ ው በ ሕጉና በ ሌሎች ቅጣት ማክ በ ጃና ማቅለ ያ ዎች ተገ ና ዝበ ው ሊጣልበ ት ከ ሚችለ ው ቅጣት ላ ይ

እ ስ ከ አ ን ድ አ ራተኛ ተቀን ሶ ሊጠቀም የ ሚችልበ ትን መመሪ ያ ነ ው ጠቅላ ይ ፍር ድ ቤት እ ን ዲያ ወጣ የ ሚጠበ ቀው፡ ፡

ለ ምሳ ሌ የ ቅጣ ማክ በ ጃ እ ና ማቅለ ያ ምክ ን ያ ች ሁሉ ተገ ና ዝበ ው ተጠር ጣሪ ው/ተከ ሰ ሹ በ ሃ ያ አ መት ፅ ኑ እ ስ ራት

ሊቀጣ ቢችል በ ጥፋተኛነ ት ድር ድር በ ማለ ፉ ቅጣቱ በ ተጨማሪ እ ስ ከ አ ስ ራ አ ምስ ት አ መት ዝቅ ሊልለ ት ይችላ ል

ማለ ት ነ ው፡ ፡ ለ መመሪ ያ ዎቹ አ ስ ፈላ ጊ የ ሆኑ ሌሎች አ መላ ካ ች መመዘ ኛዎችም በ ሕጉ ውስ ጥ ተመላ ክ ተዋል፡ ፡

የ ጥፋተኛነ ት ድር ድር ከ ሚነ ቀፍባ ቸው ምክ ን ያ ቶች ውስ ጥ ተከ ሣሹ ወን ጀሉን አ ለ መፈጸ ሙን ቢያ ውቅም ላ ለ መታሰ ር

ወይም የ እ ስ ር ጊ ዜውን ለ መቀነ ስ ሲል ጥፋቱን ሊያ ምን ይችላ ል፣ ከ ድር ድሩ የ ሚገ ኘው ውጤት ተከ ሣሹ ወይም

የ ተከ ሣሹ ጠበ ቃ ባ ለ ው የ መደራደር ብቃትና ዕ ውቀት ላ ይ የ ተመሰ ረ ተ በ መሆኑ ተመሣሣይ ወን ጀል የ ተፈጸ መ ነ ገ ር

ግን የ ላ ቀ የ ድር ድር ዕ ውቀት ያ ለ ውን ጠበ ቃ መቅጠር የ ሚችል ተከ ሳ ሽ ከ ድር ድሩ የ ተሻ ለ ጥቅም ሊያ ገ ኝ ይችላ ል፣

የ ጥፋተኝነ ት ድር ድር ተከ ሣሹ በ ራሱ ላ ይ እ ን ዲመሰ ክ ር የ ተስ ፋ ቃል መስ ጠት (የ እ ሥራት ቅና ሽ ) በ መሆኑ ከ ተከ ሣሹ

በ ራሱ ላ ይ ላ ለ መመስ ከ ር ያ ለ ውን ሕገ መን ግሥታዊ መብት የ ሚጋፋ ይሆና ል፤ የ ሕግ አ ስ ፈፃ ሚ አ ካ ላ ት ሕገ

40
መን ግሥቱን በ መጣስ በ ተከ ሣሹ የ ሚፈጽሟቸው ተግባ ራት በ መር ሁ ተግባ ራዊነ ት ሳ ቢያ ገ ሀ ድ ሳ ይወጣ የ ሚቀር በ ት

አ ጋጣሚ ይኖራል፣ መር ሁ ዐ ቃቤ ሕግ የ ሕዝብ ደህ ን ነ ትን አ ሳ ልፎ እ ን ዲሰ ጥ አ ጋጣሚን የ ሚፈጥር ና በ ወጤቱም

የ ወን ጀል ሕግ ዓ ላ ማን የ ሚጥስ ይሆና ል፤ ድር ድሩን የ ተቀበ ለ ተከ ሣሽ ያ ነ ሰ ቅጣት እ ን ዲቀጣ፤ ድር ድሩን

ያ ልተቀበ ለ ተከ ሣሽ ሕገ መን ግሥታዊ መብቱን በ መጠቀሙየ በ ለ ጠ ቅጣት እ ን ዲቀጣ የ ሚያ ደር ግ ይሆና ል፣ የ ግል

ተበ ዳዩ ን ፍትሕ የ ማግኘት መብት ያ ላ ገ ና ዘ በ ና ግልጽነ ት የ ጐደለ ው ነ ው የ ሚሉ እ ና የ መሳ ሰ ሉት ይገ ኙበ ታል፡ ፡

እ ነ ዚህ ን ትችቶች በ አ ብዛ ኛው ከ ቁጥጥር ማነ ስ ይነ ሳ ሉ በ ሚል እ ምነ ት የ ሚነ ሱ በ መሆኑ የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ

ሕጉ የ ተለ ያ ዩ የ ቁጥጥር ስ ር አ ቶችን ዘ ር ግቷል፡ ፡ ከ ተዘ ረ ጉት የ ቁጥጥር ስ ር አ ቶች ውስ ጥም በ መጀመሪ ያ ደረ ጃ

የ ጥፋተኛነ ት ድር ድር የ ሚካ ሔደው በ ማና ቸውም ወን ጀሎች ላ ይ በ አ ቃቤ ሕግ ወይም በ ተከ ሳ ሽ አ ነ ሳ ሺነ ት ቢሆን ም

ድር ድሩን ለ ማድረ ግ ተከ ሳ ሹን ለ ማስ ቀጣት የ ሚያ ስ ችል በ ቂ ማስ ረ ጃ መኖር ያ ለ በ ት መሆኑ ፣ ዐ ቃቤ ሕግ ያ ዘ ጋጅውን

ክ ስ ለ ፍር ድ ቤት ማቅረ ብ ያ ለ በ ትና በ ተከ ሳ ሽ ላ ይ ክ ስ ለ መመስ ረ ትና ለ ማስ ቀጣት የ ሚያ ስ ችል በ ቂ ማስ ረ ጃ ያ ለ ው

መሆኑ ን ማሳ የ ት (ፕራይማ ፋሺያ ኬዝ ያ ለ ው መሆኑ ነ )፣ ተከ ሳ ሹ በ ድር ድሩ ለ መሳ ተፍ ሙሉ እ ና ነ ጻ ፍቃዱል የ ሰ ጠ

መሆኑ ን ፣ ድር ድሩ ያ ለ ጠበ ቃ መካ ሔድ የ ማይችል መሆኑ ፣ ስ ለ ሂ ደቱም ሆነ ስ ለ ውጤቱ ተከ ሳ ሹ በ አ ቃቤ ህ ግም ሆነ

በ ጠበ ቃው በ ሚገ ባ ተገ ልጾ ለ ት የ ተረ ዳው መሆኑ ን ያ ለ በ ት መሆኑ ፣ በ ድር ድሩ ሂ ደት ሁሉ በ አ ካ ል የ መገ ኘትና

የ አ ሰ ተር ጓ ሚም ሆነ የ ጠበ ቃው ያ ለ ተቆራረ ጠ ድጋፍ መኖራቸው ሊረ ጋገ ጥ ይገ ባ ዋል፡ ፡ የ ሚቻል እ ስ ከ ሆነ ድረ ስ ም

የ ወን ጀል ተጎ ጂው በ ድር ድሩ እ ን ዲገ ኝ መደረ ግ ይኖር በ ታል፡ ፡

በ ሌላ በ ኩልም ድር ድር የ ሚደረ ገ ው ከ ክ ስ በ ፊት ባ ለ ጉዳይ ላ ይ ቢሆን ም ክ ስ እ ና የ ክ ስ መግለ ጫው ጉዳዩ ን ለ ማየ ት

ስ ልጣን ላ ለ ው ፍር ድ ቤት ሊቀር ብ ይገ ባ ዋል፡ ፡ ይህ ም አ ቃቤ ሕግ በ ቂ ማስ ረ ጃ ያ ለ ው መሆኑ ን ለ ማረ ጋገ ጥ

የ ሚያ ግዝ ከ መሆኑ ም በ ላ ይ ድር ድሩ ባ ይሳ ካ ክ ር ክ ሩን ወዲያ ውኑ ለ መቀጠል ያ ግዛ ል፡ ፡ ጥፋትን ማመን የ ክ ስ ወይም

የ ቅጣት ተጠቃሚ የ ሚያ ደር ግ መሆኑ እ ስ ካ ሁን ባ ለ ው መደበ ኛው ስ ር አ ትም የ ሚሰ ራበ ት ከ መሆኑ አ ን ፃ ር የ ሚነ ሱት

ቅሬታዎች ምን ያ ህ ል ሚዛ ና ዊ ና ቸው የ ሚል ጥያ ቄ ያ ስ ነ ሳ ል፡ ፡ ሌሎች በ ተግባ ር ይገ ጥማሉ የ ሚባ ሉት ችግሮች

እ ን ዳያ ጋጥሙም የ አ ቃቤ ሕግ፣ የ ጠበ ቃ፣ የ ተከ ሳ ሽ እ ን ዲሁም የ ፍር ድ ቤትን ኃ ላ ፊነ ት ግልፅ ፣ ዝር ዝር ና ጥብቅ

እ ን ዲሆን አ ድር ጓ ል፡ ፡ ክ ስ ን ከ መቀበ ል አ ን ስ ቶ ድር ድሩን እ ስ ከ ማጽደቅ ድረ ስ ፍር ድ ቤትም ጠበ ቅ ያ ለ ቁጥጥር

የ ሚያ ደር ግበ ትን ስ ር አ ት ሕጉ ዘ ር ግቷል፡ ፡

የ ድር ድር ስ ር አ ት ቁጥጥር ከ ሚደረ ግባ ቸው መን ገ ዶች ውስ ጥ ሌላ ው የ ሚጠቀሰ ው የ ተወሰ ኑ ድር ጊ ቶች (ለ ምሳ ሌ

መደለ ል፣ ያ ልተገ ባ ቃል መግባ ት፣ መዋሸ ት፣ ማጋነ ን …) በ ድር ድር ጊ ዜ የ ተከ ለ ከ ሉ መሆና ቸው ነ ው፡ ፡ ደር ድር

41
ለ ተቀመጠለ ት አ ለ ማ እ ን ጂ ለ ሌላ አ ላ ማ ለ ምሳ ሌ ማስ ረ ጃን ከ ተቃራኒ ው ወገ ን ለ ማግኘት፣ የ ሚያ ዋጣውን የ ክ ር ክ ር

መድረ ክ ለ መምረ ጥ ወዘ ተ መዋል አ ይገ ባ ውም፡ ፡ ለ ዚህ ም ለ ምሳ ሌ ድር ድር ን ምክ ን ያ ት በ ማድረ ግም ማስ ረ ጃ

በ ማና ቸውም ወገ ኖች የ ማግኘትን ያ ልተገ ባ ድር ጊ ት ለ መቆጣጠር ም በ ድር ድር ሂ ደት የ ተገ ኘ ማስ ረ ጃ በ ፍር ድ ሂ ደት

በ ማስ ረ ጃነ ት ሊቀር ብ እ ን ደማይቸልም ተደን ግጓ ል፡ ፡ ድር ድር ተፈጻ ሚ የ ሚሆነ ው ከ ህ ጉም ሆን ከ ሞራል ጋር

የ ማይጋጭ ስ ምምነ ት ተደር ሷል ብሎ ጉዳዩ ን የ ሚመለ ከ ተው ፍር ድ ቤት ሲያ ጸ ድቀው ሲሆን ፍር ድ ቤቱ ድር ድሩን

የ ማያ ጸ ድቀው ከ ሆነ ም ድር ድሩን እ ን ደገ ና የ ማድረ ግ ወይም የ ተለ ዩ ትን ችግሮች ማሰ ተካ ከ ልን ጨምሮ ጉዳዩ ን

በ ይግባ ኝ ማሳ የ ትም ተፈቅዷል፡ ፡

በ አ ን ድ ጉዳይ ላ ይ ከ ሁለ ት በ ላ ይ ተከ ሳ ሾ ች ሲኖሩ ከ ፊሉ ተከ ሳ ሾ ች በ ድር ድር ለ መሳ ተፍ ከ ፊሉ ደግሞ ክ ር ክ ሩን

በ መደበ ኛው ስ ር አ ት ለ መጨረ ስ የ ተለ ያ የ ፍልጎ ት ሊኖራቸው ይችላ ል፡ ፡ ምን ም እ ን ኩዋን በ ጠበ በ እ ድል ቢሆን ም

በ ድር ድር ስ ር አ ት ያ ለ ፈው በ አ ነ ስ ተኛ ቅጣት ሲቀጣ በ መደበ ኛው ስ ር አ ት ያ ለ ፈው ማስ ረ ጃ በ መጥፋቱ፣ በ መባ ከ ኑ

ወይም በ መሳ ሰ ሉት ምክ ን ያ ቶች በ ነ ፃ ሊሰ ና በ ት ይችላ ል፡ ፡ ይህ ሁኔ ታ በ ሚያ ጋጥምበ ት ወቅት የ ፍትሕ ስ ር አ ቱን

ለ መር ዳት በ ድር ድር ያ ለ ፈው በ ተለ የ ሁኔ ታ ሊጎ ዳ የ ሚገ ባ ው አ ይሆን ም፡ ፡ ፍትሐዊነ ት የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ

ሕጉ አ ላ ማ ከ መሆኑ ም በ ላ ይ በ ፍር ድ ቤት ጥፋተኛነ ቱን ያ መነ ግለ ሰ ብ እ ን ኳን ጥፋተኛነ ቱ ተነ ስ ቶለ ት ማስ ረ ጃ

ተሰ ምቶ ውሳ ኔ የ ሚሰ ጥበ ት አ ጋጣሚን ሕጉ ዝግ አ ላ ደረ ገ ውም፡ ፡ በ ተመሳ ሳ ይም ይግባ ኝ ባ ይሉም ይግባ ኝ ባ ሉ

ፍር ድኞች ላ ይ በ ተሰ ጠ ፍር ድ ይግባ ኝ ያ ላ ሉ ሰ ዎችም ሊጠቀሙእ ን ደሚችሉ የ ቀድሞውም ሕግ ድን ጋጌ ን አ ካ ቷል፡ ፡

እ ነ ዚህ ን ሁሉ ምክ ን ያ ች ስ ን መለ ከ ታቸው በ ድር ድር ያ ለ ፈ ሰ ው በ መደበ ኛው ስ ር አ ት ቢያ ለ ፍ የ ሚቀር ብበ ት ማስ ረ ጃ

አ ን ድ አ ይነ ት እ ና ተመሳ ሳ ይ ቢሆን ና በ ድር ድር ባ ያ ልፍ ኖሮ በ መደበ ኛው ስ ር አ ት እ ን ዳለ ፉት በ ነ ፃ ይሰ ና በ ት

ነ በ ር የ ሚል መደምደሚያ ላ ይ ፍር ድ ቤቱ ከ ደረ ሰ በ ተደራዳሪ ው ጥያ ቄ የ ድረ ድሩ ውጤት ተነ ስ ቶ በ ሌሎች አ ብረ ው

በ ተከ ሰ ሱት ሰ ዎች ላ ይ የ ተሰ ጠው ውሳ ኔ ተደራዳሪ ው ሊጠቀም የ ሚችልበ ትን ም እ ድል ሕጉ ደን ግጓ ል፡ ፡ ይህ አ ማራጭ

የ ድር ድር እ ድልን የ ሚያ ሰ ፋ ሲሆን ለ ነ ቀፌታዎችም ሚዛ ና ዊ ምላ ሽ ይሰ ጣል፡ ፡

12.4. አ ማራጭመፍትሔዎች
አ ቃቤ ሕግ ሊወስ ና ቸው ከ ሚችላ ቸው ውሳ ኔ ዎች ውስ ጥ በ ቂ እ ውቀት ያ ለ ውን ባ ለ ሙያ ምክ ር ፣ የ ተጎ ጂውን ፈቃድ እ ና

የ ሚመለ ከ ታቸውን አ ካ ላ ት ምክ ር በ መቀበ ል ጉዳዩ በ መደበ ኛው የ ክ ር ክ ር መስ መር ከ ሚቋጭ ይልቅ በ ሌሎች አ ማራጭ

መን ገ ዶች እ ን ዲታዩ ማድረ ግ ይገ ኝበ ታል፡ ፡ የ አ ማራጭ እ ር ምጃ የ ሚወሰ ደው ከ መደበ ኛው የ ፍር ድ ሂ ደት በ አ ማራጩ

መን ገ ድ በ ተሻ ለ መልኩ ለ በ ዳይ፣ ተበ ዳይ እ ና አ ካ ባ ቢው ማሕበ ረ ሰ ብ ዘ ላ ቂ ሰ ላ ም ለ ማስ ፈን ይጠቅማል፣ የ ፍትሕ

አ ካ ላ ትን ጊ ዜ መቆጠብ ይቻላ ል፣ በ ዚህ ም የ ፍትህ አ ካ ላ ቱ የ በ ለ ጡከ ባ ድ ጉዳዮች ላ ይ በ ማተኮ ር ይበ ልጥ ውጤታማ

42
ይሆና ሉ፣ ተያ ይዞ ም በ ስ ተመጨረ ሻ በ ማና ቸውም አ ግባ ብ የ ሕዝብን ጥቅም ማስ ጠበ ቅ የ ሚቻል መሆኑ ሲረ ጋገ ጥ

ነ ው፡ ፡ እ ነ ዚህ መን ገ ዶች የ እ ር ቅ ስ ር አ ትን ፣ ባ ህ ላ ዊ ስ ር አ ትን እ ና የ ጥፋተኛት ድር ድር ን የ ሚመለ ከ ቱ

ና ቸው፡ ፡ በ ማና ቸውም ደረ ጃ ያ ለ ን ጉዳይ በ አ ማራጭ ስ ር አ ት በ ተከ ራካ ሪ ወገ ኖች አ መልካ ችነ ት (በ ፍር ድ ቤት

አ ነ ሳ ሽ ነ ትም) ማየ ት ይቻላ ል፡ ፡ የ እ ር ቅ ስ ር አ ት ተፈጻ ሚ የ ሚሆኑ ባ ቸው ጉዳዮች በ ግል አ ቤቱታ የ ሚያ ስ ቀጡና

በ ቀላ ል እ ስ ራት የ ሚያ ስ ቀጡ ወን ጀሎች ሲሆኑ ማና ቸውም ጉዳዮች በ ባ ህ ላ ዊ ስ ር አ ት ታይተው እ ልባ ት ሊያ ገ ኙ

ይችላ ሉ፡ ፡ ይሁን እ ን ጂ ማና ቸውም ስ ር አ ት መሰ ረ ታዊ መብቶችን የ ማይጥስ ለ መሆኑ መረ ጋገ ጥ አ ለ በ ት፡ ፡ ለ ዚሁ

ስ ር አ ት በ ዳይና ተበ ዳይ ግልሰ ቦ ች በ ማይሆኑ በ ት ጊ ዜም ስ ር አ ቶቹን ተጋባ ራዊ ማድረ ግ የ ሚቻል አ ይደለ ም፡ ፡

በ ሌላ ም በ ኩል እ ን ዚህ መን ገ ዶች በ ደጋጋሚ ወን ጀለ ኛ፣ በ ቅር ብ በ ተቀጣ ወይም በ አ ማራጭ መፍትሔ ውስ ጥ ባ ለ ፈ

ሰ ው ላ ይ ተፈጻ ሚ አ ይሆን ም፡ ፡ በ እ ር ቅና በ ባ ህ ላ ዊ ስ ር አ ት ያ ለ ፉ ጉዳዮች ከ እ ነ ዚህ መመዘ ኛዎች በ ተጨማሪ

ለ ሕግና ለ ሞራለ የ ማይቃረ ን አ ካ ሄ ድ ተከ ትለ ው በ ተመሳ ሳ ይ መለ ኪያ ውጤት ላ ይ የ ደረ ሱ መሆና ቸው ሲረ ጋገ ጥ

በ ፍር ድ ቤት ቀር በ ው የ ሚጸ ድቁ ሲሆን በ ዚህ መልኩ የ ጸ ደቁ መፍትሔዎችም ይግባ ኝ የ ማይባ ልባ ቸው ከ መሆና ቸው

በ ቀር በ አ ን ድ የ ወን ጀል ፍር ድ ቤት የ ተሰ ጡውሳ ኔ ዎች ያ ላ ቸው ውጤት ይከ ተላ ቸዋል፡ ፡

ከ አ ማራጭ መን ገ ዶች ጋር ተያ ይዞ ሌላ ው መታየ ት ያ ለ በ ት ጉዳይ የ ሌሎች መፍትሔዎች ጉዳይ ነ ው፡ ፡ በ ወን ጀል

የ ተጠረ ጠሩ ሰ ዎች በ እ ድሜያ ቸው፣ በ አ ካ ል ወይን ም በ አ እ ምሮ ጤን ነ ታቸው ወይም ለ ተለ ዩ ሱሶ ች የ ተጋለ ጡ

ከ መሆና ቸው የ ተነ ሳ የ ወን ጀል ፍትሕ ሂ ደቱን (አ ማራጭ መን ገ ዶችን ጨምሮ) በ ሚገ ባ መከ ታተል የ ማይችሉ

ከ መሆና ቸውም በ ላ ይ በ ስ ተመጨረ ሻ የ ሚደረ ስ በ ት መደምደሚያ ም ለ ተለ የ ሁኔ ታቸው ተስ ማሚ ላ ይሆን ይችላ ል፡ ፡

የ አ እ ምሮ ህ ሙማን ን በ የ ትኛውም ስ ር አ ት ማሳ ለ ፉ የ ወን ጀል ሕግን አ ላ ማ ከ ማሳ ካ ት አ ን ጻ ር ለ ውጥ አ ያ መጣም፡ ፡

እ ን ደዚህ አ ይነ ት ሰ ዎች በ ወን ጀል ጉዳይ ላ ይ ጥፋተኛ ቢባ ሉ እ ን ኳን በ መደበ ኛው የ ማረ ም ስ ር አ ት ውስ ጥ አ ልፈው

ታር መው ወደ ህ ብረ ተሰ ቡ መቀላ ቀል የ ሚቸገ ሩ/የ ማይችሉ ስ ለ ሚሆኑ የ ሚያ ስ ፈልጋቸው እ ን ደ ህ ክ ምና ፣ ሊያ ድሳ ችወ

የ ሚችል የ ቀለ ም የ ሙያ ና መሰ ል ትምህ ር ቶችና ስ ልጠና ዎች መስ ጠት፣ ምክ ር ና ተግሳ ጽ፣ በ አ ን ድ በ ተወሰ ነ

ቦ ታ/አ ካ ባ ቢ ማቆ የ ት፣ እ ና በ ሌሎች ሕጎ ች ሊመለ ከ ቱ የ ሚችሉ ሌሎች መፍትሔዎች ና ቸው፡ ፡ ይህ ስ ር አ ት በ ነ ባ ሩ

ሕግ ውስ ጥ ያ ልነ በ ረ በ መሆኑ የ ፍትሕ ስ ር አ ቱ እ ን ደነ ዚህ አ ይነ ት ሰ ዎችን ለ መር ዳ ሲቸገ ር ቆ ይቷል፡ ፡

አ ማራጭ መፍትሔ ተለ ዋጭ እ ር ምጃ መውሰ ድን የ ሚጠይቅ በ መሆኑ የ ባ ለ ሙያ የ ቅር ብ ክ ትትል፤ መፍትሔውን

የ ሚያ ሰ ፈጽሙ አ ከ ላ ት በ ብቃት የ ማደራጀት፣ በ የ ጊ ዜው የ ተሻ ሉ መፍትሔዎችን እ የ ቃኙ ለ አ ጥፊው እ ር ምት

በ ሚስ ማማው መልክ የ ማሰ ተካ ከ ልን ፣ መፍትሔው ባ ለ ተፈጸ መ ጊ ዜም ሊወሰ ዱ ስ ለ ሚገ ባ ቸው ቀጣይ እ ር ምጃዎች

እ ን ዲሁም እ ር ምጃው በ አ ግባ ቡ ተፈጽሞ ለ መጠና ቀቁ እ ያ ጠና ሃ ሳ ብ የ ሚያ ቀር ብ ባ ለ ሙያ ወይም ተቋም

43
ያ ስ ፍልገ ዋል፡ ፡ ይህ ተቋም ራሱም በ ቻለ ሕግ የ ሚቋቋም ሲሆን ከ ፍትሕ አ ካ ላ ት በ ተውጣጣ ቦ ር ድ የ ሚመራ ተቋም

ይሆና ል፡ ፡

ሌላ መፍትሔ የ ሚስ ፈልጋቸው ሰ ዎች ከ እ ር ቅ ስ ር አ ትም ሆነ ከ ባ ህ ላ ዊ ስ ር አ ት ሊመጡ የ ሚችሉ በ መሆኑ ም ከ እ ነ ዚህ

አ ካ ላ ትም በ ወን ጀል ጉዳይ ተመሳ ሳ ይ መፍትሔ የ ሚፈልግ ጉዳይ ከ ገ ጠማቸው በ ዐ ቃቤ ሕግ በ ኩል ወደዚሁ መፍትሔ

ሰ ጪ አ ካ ላ ት ሊልኩ ይችላ ሉ፡ ፡ መፍትሔውም የ ሕግ ውጤት እ ን ዲኖረ ውና ከ ግለ ሰ ቦ ች ሁኔ ታ ጋር ተለ ማጭ ሆኖ

እ ን ዲፈጸ ም በ አ ቅራቢያ ው ባ ለ ፍር ድ ቤት ቀር ቦ መመዝገ ብ ይያ ገ ባ ዋል፡ ፡

እ ነ ዚህ መፍትሔዎች በ ባ ለ ሙያ ታግዘ ው መሰ ጠት ያ ለ ባ ቸው ና ቸው፡ ፡ በ አ ይነ ታቸው በ ር ካ ታና በ ቁጥራቸውም የ በ ዙ

ሊሆን ስ ለ ሚችሉ በ ዚሕ መልኩ መፍትሔ የ ሚሰ ጡ ተቋማትን እ ን ዲሁም ስ ለ ዝር ዝር አ ሰ ራራቸው ጠቅላ ይ አ ቃቤ ሕግ

በ ጥና ት ላ ይ የ ተመሰ ረ ተ እ ውቅና ይሰ ጣል፡ ፡

12.5.ክ ስ የ መመስ ረ ት ውሳ ኔ
አ ቃቤ ሕግ በ ምር መራ መዝገ ብ ላ ይ ሊወስ ና ቸው ከ ሚችላ ቸው ውሳ ኔ ዎች ውስ ጥ ሌላ ው በ መደበ ኛው ፍር ድ ቤት ክ ስ

መመስ ረ ት ነ ው፡ ፡ እ ን ደቀደመው ሕግ ሁሉ ክ ስ ለ መመስ ረ ት ተከ ሳ ሽን ጥፋተኛ ሊያ ሰ ኝ የ ሚያ ስ ችል በ ቂ ማስ ረ ጃ

መኖረ ን ማረ ጋገ ጥ በ ቂ ነ ው፡ ፡ በ ቂ ማስ ረ ጃ የ ሚባ ለ ው በ ማስ ረ ጃ ምዘ ና ደን ብ መሰ ረ ት ተከ ሳ ሽን ጥፋተኛ

ሊያ ስ ብል የ ሚችል ማስ ረ ጃ ነ ው፡ ፡ ይሁን እ ን ጂ ተከ ሳ ሽ ን ጥፋተኛ ሊያ ሰ ኝ የ ሚያ ስ ችል በ ቂ ማስ ረ ጃ ቢኖር ም

በ ተወሰ ነ መልኩ ክ ስ መመስ ረ ቱ የ ህ ዝብን ጥቅም ሊጎ ዳ የ ሚችል መሆኑ ከ ተረ ጋገ ጥ ክ ስ ላ ይመሰ ረ ት ይችላ ል፡ ፡

የ ሕዝብ ጥቅም መለ ኪያ ዋና ዋና መስ ፈር ቶች በ ወን ጀል ፍትሕ ፖሊሲው ውስ ጥ ተመልክ ተዋል፡ ፡ አ ነ ዚህ መስ ፈር ቶች

ክ ስ የ ማይመሰ ረ ትባ ቸውን ና አ ማራጭ መፍትሔ የ ሚወሰ ድባ ቸውን አ ጣምረ ው የ ያ ዙ በ መሆና ቸው በ ስ ነ ስ ር አ ትና

ማስ ረ ጃ ህ ጉ ተለ ይተው እ ን ዲቀመጡ ሆኗ ል፡ ፡ በ ሕዝብ ጥቅም መነ ሻ ነ ት የ አ ቃቤ ህ ግ የ መወሰ ን ስ ልጣን ከ ፍ ሲል

የ ተመለ ከ ተው ቢሆን ም በ ተወሰ ኑ ወን ጀሎች ላ ይ የ ሕዝብ ጥቅም አ ለ ተብሎ ከ ወዲሁ ስ ለ ሚታሰ ብ (ለ ምሳ ሌ በ ሕገ

መን ግስ ቱ አ ን ቀጽ 28 ስ ር በ ተመለ ከ ቱ ወን ጀሎች) በ ቂ ማስ ረ ጃ ካ ለ አ ቃቤ ሕግ በ ቀጥታ የ ወን ጀል ክ ስ ስ ልጣን

ባ ለ ው ፍር ድ ቤት እ ን ዲያ ቀር ብ ይገ ደዳል፡ ፡

የ ህ ዝብ ጥቅም የ ሚባ ለ ው በ ነ ባ ሩ ሕግ ውስ ጥ ተካ ቶ የ ነ በ ረ ቢሆን ም በ ኋላ ላ ይ የ ተሻ ረ መሆኑ ይታወቃል፡ ፡ አ ን ዱ

ምክ ን ያ ት በ ተቻለ መጠን በ ግልጽ ባ ለ መቀመጡ የ ሚፈጠሩ ችግሮች ና ቸው፡ ፡ የ ህ ዝብ ጥቅም የ ሚባ ሉት በ አ ግባ ቡ

በ ሕጉ ላ ይ ካ ልተመለ ከ ቱ ለ አ ፈጻ ጸ ም አ ስ ቸጋሪ ሊሆኑ ይችላ ሉ፡ ፡ በ ስ ልጣን አ ላ ግባ ብ መገ ልገ ልን ም ሊያ ስ ከ ትሉ

ይችላ ሉ፡ ፡ ስ ለ ሆነ ም ዝር ዝራቸውን ለ መመመሪ ያ ወይን ም ሰ ፋ ላ ለ አ ገ ላ ለ ጽ ከ መተው በ ተቻለ መጠን ጠበ ው

44
የ ሚታዩ በ ትን አ ግባ ብ ሕጉ በ ግልጽ ድን ጋ ጌ አ ስ ቀምጧል፡ ፡ በ ዚህ መሰ ረ ትም ክ ስ ላ ለ መመስ ረ ት የ ህ ዝብ ጥቅም አ ለ

የ ሚሰ ኘው በ ጉዳዩ ላ ይ ክ ስ ለ መመስ ረ ት የ ሚስ ችል በ ቂ ማስ ረ ጃ ቢኖር ም ተጠር ጣሪ ው የ ፈጸ መው የ ወን ጀል ድር ጊ ት

በ ባ ሕላ ዊ ሕጎ ችና ተቋማት በ ተሻ ለ ሁኔ ታ መፍትሔ የ ሚያ ገ ኝ እ ን ደሆነ ፣ ክ ሱ ቢመሠረ ት ዓ ለ ም አ ቀፍ ግን ኙነ ትን

ወይም ብሔራዊ ደኅ ን ነ ትን የ ሚጎ ዳ እ ን ደሆነ ፤ ወን ጀሉ በ ማን ኛውም ምክ ን ያ ት ሥልጣን ላ ለ ው ፍር ድ ቤት ሳ ይቀር ብ

በ መቆየ ቱ ወቅታዊነ ቱን ወይም አ ስ ፈላ ጊ ነ ቱን ያ ጣ እ ን ደሆነ እ ና የ ክ ሱ መመሥረ ት ከ ፍ ያ ለ የ ጎ ን ዮሽ ጉዳት

የ ሚያ ስ ከ ትል እ ን ደሆነ ብቻ ነ ው፡ ፡

አ ቃቤ ህ ግ በ ውሳ ኔ ው ጉዳዩ በ ፍር ድ ሂ ደት እ ን ዲያ ልቅ ሲወስ ን ክ ስ በ ማና ቸውም ጊ ዜ በ ጽሁፍ የ ማቅረ ብ ግዴታ

ያ ለ በ ት ሲሆን ክ ሱ ስ ለ ሚይዛ ቸው ጉዳዮች አ ፈጻ ጸ ም ወጥነ ት ሲባ ልም በ ክ ስ ማመልከ ቻ ውስ ጥ ሊካ ተቱ የ ሚገ ባ ቸው

ጉዳዮች በ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ህ ጉ ውስ ጥ በ ዝር ዝር እ ን ዲካ ተቱ ሆነ ዋል፡ ፡ በ ዚህ ሂ ደትም የ ክ ስ ማመልከ ቻ

ዝግጅት ከ ነ ባ ሩ ህ ግ ያ ለ ተለ የ ባ ቸው ሁኔ ታዎች ቢበ ዙም በ ተወሰ ኑ ጉዳዮች ላ ይ ግን ለ ውጥ ተደር ጓ ል፡ ፡ ለ ምሳ ሌ

ክ ሶ ችን ም ሆነ ተከ ሳ ሾ ችን አ ጣምሮም ሆነ ነ ጣጥሎ ማቅረ ብ/መክ ሰ ስ ስ ለ ሚቻልበ ት ሁኔ ታ በ ህ ጉ ውስ ጥ

ተመላ ክ ቷል፡ ፡ ክ ስ ን በ አ ነ ስ ተኛ ክ ስ በ አ ማራጭ ማቅረ ብ የ ሚቻል ሲሆን ማስ ረ ጃው ባ ረ ጋገ ጠው ልክ እ ን ደአ ግባ ቡ

በ አ ነ ስ ተኛ ወን ጀል (ሙከ ራ፣ አ ነ ሳ ሽ ነ ት፣ አ ባ ሪ ነ ት…) ተከ ሳ ሽን ጥፋተኛ ለ ማለ ት ይቻላ ል፡ ፡

ክ ስ የ ሚቀር ብበ ት የ ጊ ዜ ገ ደብም እ ን ደ ወን ጀሉ ክ ብደት ተደን ግጓ ል፡ ፡ የ ጊ ዜ ገ ደቡ መደበ ኛውን የ ይር ጋ ጊ ዜ

የ ማይተካ ቢሆን ም የ ጊ ዜ ገ ደቡ አ ለ መከ በ ር ውጤት አ ልባ መሆን የ ማይገ ባ ው በ መሆኑ ክ ስ ባ ለ መመስ ረ ቱ ምክ ን ያ ት

ከ እ ን ቅስ ቃሴ ውጪ የ ሆኑ ወይን ም እ ን ቅስ ቃሴቸው የ ተገ ደቡ ሰ ዎቸ እ ና ን ብረ ቶች ላ ይ ውጤት እ ን ዲኖረ ው

በ ሚያ ስ ችል አ ግባ ብ ተደን ግጓ ል፡ ፡

አ ቃቤ ሕግ የ ሚያ ቀር በ ው ክ ስ አ ማራጮችን ሁሉ ያ ለ ፈ በ መሆኑ የ ተሻ ለ ጥራት ይኖረ ዋል ተብሎ ይታሰ ባ ል፡ ፡ ይሁን

እ ን ጂ በ ተለ ያ ዩ ምክ ን ቶች ክ ስ የ ተሻ ሻ ለ ፣ የ ተለ ወጠ ወይም የ ተጨመረ እ ን ደሆነ ጉዳይ በ ሕገ መን ግስ ቱ

ከ ተረ ጋገ ጠው የ ተከ ሳ ሽ መከ ላ ከ ል መብት ጋር በ ቀጥታ የ ሚገ ና ኝ በ መሆኑ የ ወን ጀል ሂ ደቱ ከ ክ ስ መስ ማት አ ን ስ ቶ

በ አ ዲስ መልክ ይካ ሔዳል፡ ፡

አ ቃቤ ህ ግ በ ተወሰ ኑ ጉዳዮች ላ ይ ክ ስ ለ መመስ ረ ት ያ ልፈቀደ እ ን ደሆነ የ ግል አ ቤቱታ አ ቅራቢ (እ ር ሱም የ ሌለ

እ ን ደሆን ም እ ን ደቅደም ተከ ተላ ቸው የ ግል ተበ ዳይ ሚሰ ት/ባ ል፣ ወላ ጅና ልጅ) ክ ስ እ ን ዲመሰ ር ቱ፣ በ ግል ክ ስ

ሊቀር ብ የ ሚችለ ውም በ ግል አ ቤቱታ ብቻ በ ሚያ ስ ቀጡ ወን ጀሎች ቢሆን ም ምር መራው ተጠና ቆ ተከ ሳ ሽን ጥፋተኛ

ሊያ ሰ ኝ የ ሚችል በ ቂ ማስ ረ ጃ መኖሩ በ አ ቃቤ ሕግ ተረ ጋግጦ ለ መክ ሰ ስ ፈቃድ ሲሰ ጥ መሆኑ ፣ የ ግል ክ ስ አ ቅራቢ

45
የ መክ ስ ስ ስ ልጣን ሲፈቀድለ ት እ ን ደ አ ቃቤ ሕግ ክ ሱን በ ሙሉ ኃ ላ ፊነ ት መምራትና መከ ታተል ለ በ ት መሆኑ ፣ ፍር ድ

ቤትም የ ግል ክ ስ ክ ር ክ ር ከ መቀጠሉ በ ፊት በ ተቻለ መጠን ከ ሳ ሽ ን ና ተበ ዳይን ለ ማስ ታረ ቅ ጥረ ት ማድረ ግ ወይን ም

እ ድሉን መስ ጠት የ ሚገ ባ ው ለ መሆኑ የ ግል አ ቤቱታ ክ ስ አ ቅራቢ መብቱን ከ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ አ ላ ማ ውጪ

የ ተጠቀመበ ት ሆኖ ከ ተገ ኘ ወይን ም ስ ልጣኑ ን ላ ልተገ ባ ተግባ ር ከ ተጠቀመበ ት ወይን ም በ ሂ ደቱ በ ግል አ ቤቱታ

የ ሚያ ስ ቀጣ ሳ ይሆን ከ ፍ ያ ለ ወን ጀል መፈጸ ሙን የ ሚያ መላ ክ ቱ ማስ ረ ጃዎች ከ ተገ ኙ ዐ ቃቤ ሕግ የ ግል ከ ሳ ሽ ን

ተክ ቶ ክ ር ክ ሩን ሊቀጥል የ ሚችል ስ ለ መሆኑ ተደን ግጓ ል፡ ፡

ከ ክ ስ ጋር ተያ ይዞ ሌላ ው በ ሕጉ ውስ ጥ የ ተካ ተተው ጉዳይ ከ ወን ጀል ክ ስ ጋር ተጣምሮ ሊቀር ብ የ ሚችለ ው

የ ፍትሐብሔር ክ ስ ነ ው፡ ፡ የ ፍትሐብሔር ክ ስ ከ ወን ጀል ጉዳዩ ጋር ተጣምሮ እ ን ዲታይ በ አ ቃቤ ሕግ ወይም በ ተጎ ጂ

አ ማካ ኝ ነ ት ለ ወን ጀሉ ጉዳይ ፍር ድ ቤት ሊቀር ብ ይችላ ል፡ ፡ ተጎ ጂው ሕጻ ን ፣ ሴት፣ ድሀ ወይም አ ቅመ ደካ ማ

ከ ሆነ ም የ ጉዳት/የ ኪሳ ራ ካ ሳ ክ ሱን አ ቃቤ ሕግ የ ማቅረ ብ ግዴት ተጥሎበ ታል፡ ፡ የ ወን ጀሉም ሆነ የ ፍትሐብሔር

ጉዳዮች በ ተቻለ መጠን ተሳ ልጠው እ ን ዲታዩ ይጠበ ቃልም፡ ፡ ያ ም ሆኑ ጉዳዮቹ ከ መወሳ ሰ ባ ቸው የ ተነ ሳ በ ተለ ይ

በ ተጎ ጂው መብትና በ ተከ ሳ ሽ መከ ላ ከ ል መብት ላ ይ ጉዳት የ ሚያ ደር ሱ ከ ሆነ ፍር ድ ቤቱ ሁለ ቱ ጉዳዮች ተነ ጣጥለ ው

እ ን ዲታዩ ትእ ዛ ዝ መስ ጠት የ ሚያ ስ ችለ ው ድን ጋጌ ም ተካ ቷል፡ ፡ በ ህ ጉ ላ ይ የ ተመለ ከ ቱት የ ፍትሐብሔር ጉዳዮች

አ መራር ን ም በ ተመለ ከ ት ከ ክ ስ መመስ ረ ት አ ን ስ ቶ ውሳ ኔ እ ስ ከ መስ ጠትና ውሳ ኔ ውን እ ስ ከ ማሰ ፈጽም ድረ ስ ያ ሉት

ጉዳዮች የ ሚመሩት የ ፍትሐብሔር ጉዳዮች በ ሚመሩበ ት ሕግና ደን ብ መሰ ረ ት አ ን ዲሆን ሕጉ ግልፅ ድን ጋጌ ይዟል፡ ፡

13. ዳኝነ ት ነ ክ ጉዳዮች

በ 1954 የ ወጣው የ ሥነ ሥር አ ት ሕግ የ ፍር ድ ቤትን ጉዳይ በ ተመለ ከ ተ የ ያ ዛ ቸው ጉዳዮች ውሱን እ ን ደሆነ

ይታወቃል፡ ፡ ይህ በ መሆኑ ም ፍር ድ ቤትን የ ተመለ ከ ቱ በ ር ካ ታ ሕጎ ች ከ ሥነ ሥር አ ት ሕጉ በ ኋላ ወጥተው ከ ስ ነ

ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ ጋር ጎ ን ለ ጎ ን በ መፈጸ ም ላ ይ ይገ ኛሉ፡ ፡ ይህ ሁኔ ታም ሕጎ ቹን በ አ ግባ ቡ ለ መጠቀም

የ ማያ ስ ችል በ መሆኑ ና በ አ ን ድ ማጠቃለ ል የ ሚያ ሰ ፈልግ ከ መሆኑ ም በ ላ ይ ሕጎ ቹ አ ለ ማችን ና አ ገ ራችን

የ ደረ ሰ ችበ ትን እ ድገ ት በ ሚያ ገ ና ዝብ መልኩ መቃኘት ይኖር ባ ቸዋል፡ ፡ ከ ዚህ አ ን ጻ ር የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ

ሕጉ ቀድሞ የ ወጡትን ሕጎ ች ወደ አ ን ድ ከ መሰ ብሰ ቡም በ ላ ይ ይህ ን ን እ ድገ ት ያ ገ ና ዘ ቡ ድን ጋጌ ዎችን አ ካ ቷል፡ ፡

የ ሚከ ተሉት ክ ፍሎች ይህ ን ን ያ መላ ክ ታሉ፡ ፡

46
 13.1 የ ዳኝነ ት ሥልጣን
የ ዳኝነ ት ስ ልጣን የ መጀመሪ ያ ገ ጽታው የ ኢትዮጵያ ፍር ድ ቤቶች የ ሚኖራቸውን ስ ልጣን (ጁዲሺያ ል ጁሪ ስ ዲክ ሽ ን ን )

የ ተመለ ከ ተው ነ ው፡ ፡ ይህ ስ ልጣን በ ነ ባ ሩ የ ሥነ ሥር አ ት ሕግ ውስ ጥ ዘ ር ዘ ር ና ግልጽ ብሎ ያ ልተመለ ከ ተ ነ ው፡ ፡

በ ሌላ በ ኩል የ ወን ጀል ሕጉ ይህ ን ን ጉዳይ የ ሚመለ ከ ቱ ድን ጋጌ ዎችን አ ካ ቷል፡ ፡ ጉዳዩ የ ሥነ ሥር አ ት ጉዳይ

በ መሆኑ ና የ አ ሁኑ ም የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕግም እ ን ደ መጽሃ ፍ የ ተሟላ መሆን ስ ለ ሚገ ባ ው ይህ ን ን ም ጉዳይ

የ ተመለ ከ ቱ ድን ጋጌ ዎችን አ ካ ቷል፡ ፡ በ ዚህ መሰ ረ ት የ ኢትዮጵያ ፍር ድ ቤቶች በ ዋነ ኛነ ት በ ኢትዮጵያ ግዛ ት

ውስ ጥ በ ተፈጸ መ ወን ጀል ላ ይ፣ ወደ ውጪበ ሚጓ ጓ ዝ መጓ ጓ ዣ ላ ይ በ ሚፈጸ ም ወን ጀል ላ ይ፣ በ ወን ጀል ሕጉ ቁጥር

238-260፣ 355፣ 374 በ መጣስ የ ተፈጸ ሙ ወን ጀሎች ላ ይ፣ የ ማይደፈር መብት ያ ለ ው ኢትዮጵያ ዊ በ ውጪ

በ ሚፈጽመው ወን ጀል ላ ይ፣ የ ኢትዮጵያ ወታደር በ ውጪአ ገ ር በ ሚፈጽመው ወን ጀል ላ ይ፣ ኢትዮጵያ በ ተቀበ ለ ቻቸው

አ ለ ም አ ቀፍ ስ ምምነ ቶች በ መጣስ በ መፈጸ ም ወን ጀል ላ ይ እ ን ዲሁም የ ውጪ ሃ ገ ር ፍር ድ ማስ ፈጸ ምን በ ተመለ ከ ቱ

ጉዳዮች ላ ይ የ ዳኝነ ት ስ ልጣን (ጁዲሺያ ል ጁሪ ስ ዲክ ሽን ) አ ላ ቸው፡ ፡

የ ዳኝነ ት ስ ልጣን ሌላ ው ጉዳይ ሃ ገ ሪ ቱ የ ምትከ ተለ ው ቅር ጸ መን ግስ ት ጋር የ ተያ ያ ዘ ሆኖ የ ስ ረ ነ ገ ር ን ና

የ አ ስ ተዳደር ወሰ ን የ ዳኝነ ት ስ ልጣን ን የ ሚመለ ከ ት ነ ው፡ ፡ የ ወን ጀለ ኛ መቅጫ ሕግ ሥነ ሥር ዐ ት በ 1954 ዓ .ም

በ ወጣበ ት ጊ ዜ ኢትዮጵያ ፍፁም አ ሃ ዳዊ አ ወቃቀር በ ሚከ ተል ስ ር አ ትና መን ግሰ ት ትመራ ነ በ ር ፡ ፡ በ መሆኑ ም

የ ፍር ድ ቤቶች አ ወቃቀር ና ሥልጣን ም ይህ ን ኑ አ ሃ ዳዊ አ ወቃቀር የ ተከ ተል ሲሆን የ ፍር ድ ቤቶችም ግን ኙነ ት

ከ ላ ይ ወደታች ወይም ከ ታች ወደ ላ ይ ብቻ ነ በ ር ፡ ፡ ይህ አ ሃ ዳዊ አ ወቃቀር እ ስ ከ ደረ ግ መውደቅ (1983) ድረ ስ

ሲሰ ራበ ት የ ቆ የ ቢሆን ም የ ደር ግ ከ ስ ልጣን መወገ ድን ተከ ትሎ የ አ ገ ሪ ቱ ፖለ ቲካ ዊ አ ወቃቀር ወደ ፌዴራላ ዊ

ቅር ፀ መን ግሥት መለ ወጡ ይታወቃል፡ ፡ በ ኢፌዲሪ ሕገ መን ግስ ት አ ን ቀፅ 1 መሰ ረ ትም የ አ ገ ሪ ቷ ስ ያ ሜ

“የ ኢትዮጵያ ፌዴራላ ዊ ዴሞክ ራሲያ ዊ ሪ ፐብሊክ ” ሆኗ ል፡ ፡ ፌዴራላ ዊ አ ወቃቀሩን ተከ ትሎም ፍር ድ ቤቶች

በ ፌዴራልና በ ክ ልል መን ግስ ታት ውስ ጥ በ ወረ ዳ፣ ከ ፍተኛ እ ና ጠቅላ ይ ፍር ድ ቤቶች ደረ ጃ ተዋቅረ ዋል፡ ፡ የ ክ ልል

ፍር ድ ቤቶች ራሳ ቸውን ችለ ው በ የ ክ ልሉ የ ተቋቋሙ ሲሆን የ ፈዴራል ከ ፍተኛ ፍር ድ ቤት በ አ ዲስ አ በ ባ እ ና

ድሬዳዋ ከ ተሞችና በ ጋምቤላ ፣ ቤኒ ሻ ን ጉል፣ አ ፋር ፣ ሶ ማሊያ እ ና በ ደቡብ ብሔር ብሔረ ሰ ቦ ች እ ና ሕዝቦ ች ክ ልሎች

በ አ ዋጅ ቁጥር 322/95 መሰ ረ ት ተደራጅተዋል፡ ፡ የ ተቀሩት ክ ልሎች ማትም የ ትግራይ፣ አ ማራ፣ ሐረ ሪ እ ና

ኦ ሮሚያ ፍር ድ ቤቶች በ ሕገ መን ግስ ቱ መሰ ረ ት ውክ ልና የ ፌዴራል ዳኝነ ት ስ ልጣን አ ላ ቸው፡ ፡

የ አ ገ ሪ ቱ ፍር ድ ቤቶች የ ፌዴራሉን አ ወቃቀር ተከ ትለ ው የ ተቋቋሙከ መሆኑ አ ን ጻ ር በ ር ካ ታ ጥያ ቄዎች ይነ ሳ ሉ፡ ፡

የ ወን ጀል ሕግን የ ማውጣት ስ ልጣን የ ፌዴራል መን ግስ ት ስ ልጣን እ ን ደመሆኑ መጠን የ ወን ጀል ጉዳዮችን የ መዳኘት

47
ስ ልጣን የ የ ትኛው ፍር ድ ቤት ነ ው? የ ፍር ድ ቤቶችን ስ ልጣን እ ን ዴት መለ የ ት ይቻላ ል? የ ፌዴራል መን ግስ ት ሕግ

ባ ላ ወጣባ ቸው የ ወን ጀል ጉዳዮችስ ? የ ፌደራል መን ግሥት የ ሚያ ወጣው የ ወን ጀል ሕግ ከ አ ዲስ አ በ ባ ና ድሬዳዋ ውጭ

እ ን ዴት ይፈፀ ም? የ ሚሉና መሰ ል ጥያ ቄዎች ይነ ሳ ሉ፡ ፡ ከ ፍ ሲል እ ን ደተመለ ከ ተው ሕገ መን ግሰ ቱ በ ሰ ጠው ውክ ልና

መሰ ረ ት ክ ልልች የ ፌዴራል ወን ጀል ጉዳዮችን በ ውክ ልና መመልከ ት ይችልሉ፡ ፡ በ ሌላ በ ኩልም አ ዋጅ ቁጥር 25/88

በ ፌዴራል ፍር ድ ቤቶች የ ወን ጀል ስ ልጣን ስ ር የ ሚወድቁ ጉዳዮችን የ ሚዘ ረ ዝር በ መሆኑ ቀሪ ጉዳዮችን ክ ልሎች

ሊመለ ከ ቱ ይችላ ሉ፡ ፡ በ አ ዋጅ ቁጥር 25/88 አ ን ቀጽ 7 መሰ ረ ት ከ አ ዋጁ ጋር የ ማይጋጩ በ ሥራ ላ ይ ያ ሉ

የ ወን ጀለ ኛ መቅጫ ሥነ ሥር ዐ ት ሕግ እ ን ዲሁም ሌሎች አ ግባ ብነ ት ያ ላ ቸው ሕጎ ች ተፈፃ ሚነ ት የ ሚኖራቸው በ መሆኑ

በ አ ዋጅ 25/88 ባ ልሸ ፈነ ው ጉዳይ ከ ዚህ በ ፊት የ ወጡት የ ወ/መ/ሕ/ስ /ስ አ ን ቀጽ 4 እ ና በ ዚሁ ሥነ ሥር ዐ ት

አ ን ደኛው ሰ ን ጠረ ዥ ሦስ ተኛው አ ምድ የ ተዘ ረ ዘ ሩት የ ፍር ድ ቤቶች ሥልጣን እ ና ደን ብ ቁጥር 17/67 የ ሚፈፀ ሙበ ት

አ ግባ ብ ይኖራል ማለ ት ነ ው፡ ፡ ከ እ ነ ዚህ የ ቀደሙት ህ ጎ ች በ ተጨማሪ አ ዋጅ ቁጥር 25/88 ለ ማሻ ሻ ል በ ተከ ታታይ

የ ወጡ ሕጎ ች (አ ዋጅ ቁጥር 25/1988፣ 138/1991፣ 254/1993፣ 321/1995፣ 322/95፣ 454/1995)

እ ን ዲሁም በ ፌዴራል ጠቅላ ይ ፍር ድ ቤት በ ተለ ያ ዩ ጊ ዜያ ት የ ተሰ ጡ የ ሰ በ ር ውሳ ኔ ዎች የ ፍር ድ ቤቶች ጉዳይ ላ ይ

ተፈፃ ሚይሆና ሉ ማለ ት ነ ው፡ ፡

ይህ ም የ ፍር ድ ቤቶችን አ ደረ ጃጀት ውስ ብስ ብ፣ በ ቀላ ሉ ለ መጠቀም የ ማይመችና ግልፅ ነ ት የ ጎ ደለ ው የ ሚያ ደር ግ

ሲሆን የ ፍር ድ ቤቶቹን ስ ልጣን በ አ ን ድ ሕግ ተጠቃሎ እ ን ዳይገ ኝና የ ሕግ አ ስ ፈፃ ሚዎችም (ዳኞችና ፣ አ ቃብያ ነ

ሕግ፣ ፖሊስ ፣ አ ጠቃላ ይ ሕብረ ተሰ ቡ) የ ፍር ድ ቤትን ስ ልጣን በ ቀላ ሉ እ ን ዳይለ ዩ ያ ደረ ገ ነ ው፡ ፡ በ ሌላ በ ኩልም

በ ነ ባ ሩ የ ሥነ ሥር አ ት ህ ግ አ ን ቀፅ /106/ መሠረ ት አ ን ድ ወን ጀል ፈፅ ሞ የ ተከ ሰ ሰ ሰ ው የ ሚዳኘው ወን ጀሉ

በ ተፈፀ መበ ት አ ካ ባ ቢ በ ሚገ ኝ ፍር ድ ቤት ነ ው፡ ፡ ይህ በ ወን ጀል ምር መራም ሆነ በ አ ቃቤ ሕግ ስ ራዎች ላ ይ ያ ለ ውን

ትር ጉም የ ነ ባ ሩ ሥነ ሥር አ ት ሕግ አ ይመልስ ም፡ ፡

በ ወን ጀል ፍትሕ ሂ ደት ውስ ጥ በ አ ዲስ አ በ ባ ና ድሬዳዋ መስ ተዳድር ፍትሕ ተቋማት እ ና በ ፌዴራል መን ግሥቱ

የ ሥልጣን ክ ፍፍል እ ና በ ክ ልል ፍትሕ ተቋማት መካ ከ ል ሊኖር ስ ለ ሚገ ባ ው የ ትብብር እ ና የ ግኑ ኝነ ት ሥር ዓ ት

ግልጽ ድን ጋጌ ዎችን ነ ባ ሩ ሕግ ያ ላ ካ ተተ በ መሆኑ ተጨባ ጭ ችግሮች እ የ ተፈጠሩ ይገ ኛሉ፡ ፡ ለ ምሳ ሌም በ ፌዴራል

ፍር ድ ቤቶች የ ሚሠጡ ትዕ ዛ ዞ ችን ፣ ብይኖችን እ ና ውሳ ኔ ዎችን የ ክ ልል ፍትሕ አ ካ ላ ት ለ መፈፀ ም በ ሕግ

የ ሚገ ደዱበ ትን ሁኔ ታ በ ሥነ ሥር ዐ ት ሕጉም ሆነ በ ሌሎች ሕግች ውስ ጥ አ ልተካ ተተም፡ ፡ በ ዚህ ም ምክ ን ያ ት

በ ፌዴራል ፍር ድ ቤቶች ወን ጀለ ኞችን አ ስ መልክ ቶ የ ሚሰ ጡ የ ተለ ያ ዩ ውሳ ኔ ዎች አ ፈፃ ፀ ም ሳ ን ካ እ የ ገ ጠማቸው

በ ወን ጀል ደር ጊ ት የ ተጠረ ጠሩ ግለ ሰ ቦ ች ለ ሕግ ሳ ይቀር ቡ ተመልሰ ው ህ ብረ ተሰ ቡ ውስ ጥ በ መግባ ት የ ኅ ብረ ተሰ ቡን

48
ሰ ላ ምና ጸ ጥታ የ ሚያ ውኩበ ት ሁኔ ታ እ ን ዳይፈጠር ማድረ ግ ይገ ባ ል፡ ፡ በ ዚህ ረ ገ ድ አ ልፎ አ ልፎ ችግሮች

ያ ጋጥማሉ፡ ፡ በ መሆኑ ም የ ወን ጀል ጉዳዮችን አ ስ መልክ ቶ በ ተለ ያ ዩ ደረ ጃዎች የ ሚገ ኙ የ ክ ልል ፍር ድ ቤቶች

የ ሚሰ ጡት ፍር ደች ፣ ትእ ዛ ዞ ች፣ ብይኖችና ውሳ ኔ ዎች በ ሌሎች ክ ልሎች የ ሚገ ኙ ፍር ድ ቤቶች እ ውቅና ለ መስ ጠት

እ ና ለ ማስ ፈጸ ም የ ሚገ ደዱበ ት ሕጋዊ ሥር አ ት መገ ን ባ ት ይስ ፈልጋል፡ ፡

አ ገ ራችን የ ፌዴራል ስ ር አ ትን የ ምትከ ተል ከ መሆኑ አ ን ፃ ር የ ሥነ ሥር አ ት ሕጉ ያ ሉበ ትን ክ ፍተት ለ መሙላ ት ይህ

የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕግ የ ፌዴራል ቅር ፀ መን ግስ ትን ግምት ውስ ጥ በ ማስ ገ ባ ት የ ወን ጀል ዳኝነ ት ስ ልጣን ን

በ ሕገ መን ግሰ ቱ አ ግባ ብ በ ፌዴራልና በ ክ ልል ፍር ድ ቤቶች መክ ከ ል እ ን ዲከ ፋፈል ያ ደር ጋል፡ ፡ ይህ የ ዳኝነ ት

ስ ልጣን ክ ፍፍል በ መሰ ረ ቱ ይኑ ር እ ን ጂ የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ ዋነ ኛ መነ ሻ የ ወን ጀል ጉዳይ

በ ሕገ መን ግስ ቱ ላ ይ እ ን ደተመለ ከ ተው ሁሉ የ ፌዴራል ጉዳይ ነ ው በ ሚል ነ ው፡ ፡ የ ፌዴራል መን ግስ ቱ በ ሕግ

የ ተሰ ጠውን ስ ልጣን ማስ ፈጸ ም ያ ለ በ ትም ሲሆን በ ወን ጀል ጉዳይ ላ ይ የ ወን ጀል ሕግ የ ማውጣት ስ ልጣን በ ተሰ ጠው

መሰ ረ ት ሕጉን ያ ወጣ ሲሆን በ ተሰ ጠው ስ ልጣን መሰ ረ ት ያ ወጣውን የ ወን ጀል ሕግ ስ ራ ላ ይ ለ ማዋል የ ሚስ ችለ ውን

የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕግ የ ማውጣት ግዴታም አ ለ በ ት፡ ፡ ስ ለ ሆነ ም በ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ ላ ይ

የ ተቀመጠው የ ፌዴራል ፍር ድ ቤቶች ወን ጀል የ ዳኝነ ት ስ ልጣን ከ ሕገ መን ግስ ቱ በ ቀጥታ የ ሚመነ ጭ ሲሆን የ ክ ልል

ፍር ድ ቤቶች የ ወን ጀል የ ዳኝነ ት ስ ልጣን የ ፌዴራል መን ግስ ቱ በ ዚህ ሕግ መሰ ረ ት በ ሚወስ ነ ው ልክ የ ሚሰ ጥ

ስ ልጣን ነ ው የ ሚሆነ ው፡ ፡ የ ክ ልል ፍር ድ ቤቶች በ ወን ጀል ጉዳይ ላ ይ በ ሰ ን ጠረ ዥ ተለ ይቶ የ ተሰ ጣቸው የ ዳኝ ነ ት

ስ ልጣን የ ፌዴራል መን ግሰ ቱ በ ውክ ልና የ ሚሰ ጣቸው መሆኑ ግን ዛ ቤ ሊወሰ ድበ ት የ ሚገ ባ ና ይህ ስ ልጣን ም በ ፌዴራል

መን ግስ ቱ በ የ ጊ ዜው መሻ ሻ ል ሊደረ ግበ ት የ ሚችል መሆኑ መታወቅ ይኖር በ ታል፡ ፡ ይሁን እ ን ጂ ክ ልሎች

በ ስ ልጣና ቸው ውስ ጥ የ ክ ልሉን ተጨባ ጭ ሁኔ ታ መሰ ረ ት በ ማድረ ግ በ ተወሰ ጉ ጉዳዮች ላ ይ የ ተለ የ ውሳ ኔ መወሰ ን

ይችላ ሉ፡ ፡ ለ ምሳ ሌ በ ሰ ን ጠረ ዡ የ ተሰ ጣቸው የ ክ ልል ጉዳዮችን አ ስ መልክ ቶ የ ትኛው የ ወን ጀል አ ይነ ት በ የ ትኛው

ደረ ጃ በ ሚገ ኝ የ ክ ልል ፍር ድ ቤት መታየ ት እ ን ደሚችል በ ተለ የ ሁኔ ታ መወሰ ን ይችላ ል፡ ፡

የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ የ ወን ጀል የ ዳኝነ ት ስ ልጣን ን በ ፌዴራልና ክ ልል ፍር ድ ቤቶች መካ ከ ል ሲደለ ድል

አ ን ድ ጉዳይ የ ፌዴራል ወይም የ ክ ልል ሊሆን የ ሚችልበ ትን መመዘ ኛ ወይም መር ህ አ ስ ቀምጦ ነ ው፡ ፡ በ ዚህ መመዘ ኛ

ውስ ጥ ከ ተቀመጡት መስ ፈረ ቶች ውስ ጥም ጉዳዩ የ ፌዴራል ስ ር አ ቱን ፣ ሕገ መን ግስ ትን ፣ አ ለ ም አ ቀፍ ግን ኙነ ትን ፣

ከ አ ን ድ ክ ልል በ ላ ይን ወይም ከ አ ን ድ ክ ልል በ ላ ይ የ ሆኑ ሰ ዎችን እ ና በ ሕጉ የ ተለ ዩ ቦ ታዎች (ለ ምሳ ሌ አ ዲስ

አ በ ባ እ ና ድሬዳዋ) የ ሚሉት መመዘ ኛዎች ይገ ኙበ ታል፡ ፡ የ ፌዴራል ስ ር አ ቱን የ ሚመለ ከ ቱ ጉዳዮች የ ተባ ሉት

49
በ ወን ጀል ሕግ ከ ቁጥር 238 አ ን ስ ቶ የ ተመለ ከ ቱት ና ቸው፡ ፡ የ ወን ጀሉ ጉዳዮች ከ እ ነ ዚህ ነ ጥቦ ች ጋር የ ሚገ ና ኙ

ከ ሆነ ጉዳዩ የ ፌዴራል ጉዳይ ይሆና ሉ፡ ፡

ይህ አ ጠቃላ ይ መመዘ ኛ የ ተቀመጠ ቢሆን ም በ ፌዴራል የ ፍትሕ አ ካ ላ ት የ ሚታዩ ት ጉዳዮች በ ሕጉ ውስ ጥ በ ዝር ዝር

ተቀመጠዋል፡ ፡ በ ዚህ ም መሠረ ት አ ፈጻ ጸ ማቸው የ ፌዴራል መን ግሥት ወይም አ ን ድ የ ክ ልል መን ግሥት

ከ ሚያ ስ ተዳድረ ው የ አ ስ ተዳደር ክ ልል በ ላ ይ የ ሆኑ ወን ጀሎች፣ ዓ ለ ም አ ቀፍ ባ ሕር ይ ያ ላ ቸው ወይም ድን በ ር

ተሸ ጋሪ ወን ጀሎች፣ ከ ውጭ ጉዳይ ተያ ያ ዥነ ት ያ ላ ቸው ወን ጀሎች፣ በ ፌዴራል መን ግሥቱ ተቋማትና ን ብረ ቶች ላ ይ

የ ሚፈጸ ሙ ወን ጀሎች፣ የ ፌዴራል መን ግሥቱ ሕግ እ ን ዲያ ወጣ በ ሕገ መን ግሥቱ ሥልጣን በ ተሰ ጠው ጉዳዮች ጋር

ተያ ያ ዘ ው የ ሚፈጸ ሙ ወን ጀሎች፣ ከ ኃ ላ ፊነ ት ጋር በ ተያ ያ ዘ በ ፌዴራል መን ግሥቱ ባ ለ ሥልጣና ትና ሠራተኞች

የ ሚፈጸ ም ወን ጀል፣ የ ጉምሩክ ና የ ፌዴራል መን ግሥት ግብር ና የ ገ ን ዘ ብ ጥቅም ሕጎ ችን በ መተላ ለ ፍ የ ሚፈጸ ሙ

ወን ጀሎችና ለ ፌዴራል መን ግሥቱ ተጠሪ የ ሆኑ ከ ተሞች ወይም ቦ ታዎች የ ሚፈጸ ሙ ወን ጀሎችና በ ሕግ መን ግሥቱና

በ ሕገ መን ግሥታዊ ሥር ዐ ቱ ላ ይ የ ሚፈጸ ሙ ወን ጀሎች በ ፌዴራል ፍር ድ ቤቶች ሥልጣን ሥር የ ሚወድቁ ወን ጀሎች

መሰ ረ ት መሆና ቸው በ ግልጽ እ ን ዲገ ባ ተደር ጓ ል፡ ፡

የ ዳኝነ ት ስ ልጣን ክ ፍፍል በ መን ግስ ታት ደረ ጃ ብቻ የ ተወሰ ነ ሳ ይሆን በ የ መን ግስ ታቱ ውስ ጥ ባ ሉ ፍር ድ ቤቶችም

የ ተከ ፋፈለ ነ ው፡ ፡ በ ፌዴራልም ሆነ በ ክ ልል ደረ ጃ የ ተቋቋሙት ፍር ድ ቤቶች በ ሶ ስ ት ደረ ጃ የ ተመለ ከ ቱ

በ መሆና ቸው የ ዳኝነ ቱም ስ ልጣን በ ሶ ስ ቱ ፍር ድ ቤቶች ዘ ን ድ የ ተከ ፋፈለ ነ ው፡ ፡ በ ድልድሉ መሰ ረ ትም የ ጠቅላ ይ

ፍር ድ ቤቶች በ ውክ ልና ከ ሚያ ዩ ዋቸው ጉዳዮች በ ቀር የ ቀጥታ ዳኝነ ት ስ ልጣን አ ይኖራቸውም፡ ፡ የ ሌሎች ፍር ድ

ቤቶች የ ዳኝነ ቱ ስ ልጣን የ ሕጉ አ ካ ል በ ሆነ ው ሰ ን ጠረ ዥ የ ተመለ ከ ተ ሲሆን ሰ ን ጠረ ዡ የ እ ስ ራት ቅጣትን ና

የ ወን ጀል አ ይነ ትን መሰ ረ ት አ ድር ጎ የ ተዘ ጋጀ ነ ው፡ ፡ በ ዚህ መሰ ረ ት የ ፌዴራል ከ ፍተኛው ፍር ድ ቤት በ ተወሰ ኑ

ጉዳዮች ላ ይ (ለ ምሳ ሌ በ ሙስ ና ፣ ሽብር ፣ ሕገ መን ግስ ታዊ ስ ር አ ት ላ ይ በ ሚፈጸ ም ወን ጀል፣ የ ባ ለ ስ ላ ጣና ት

የ ወን ጀል ጉዳይ ጉዳይ) ቀጥታ የ ዳኝነ ት ስ ልጣን ሲኖረ ው አ ብዛ ኛው የ ወን ጀል ጉዳይ በ ፌዴራል መጀመሪ ያ ደረ ጃ

ፍር ድ ቤት የ ሚታይ ይሆና ል፡ ፡ በ ክ ልል ፍር ድ ቤቶችም የ ቅጣት ጣሪ ያ ው አ ስ ራ አ ምስ ትና በ ታች የ ሆኑ ጉዳዮች

በ ወረ ዳ ፍር ድ ቤት የ ሚታዩ ና ቸው፡ ፡ ይህ ጠቅላ ላ መስ ፈር ት እ ን ደተጠበ ቀም ሆኖ እ ያ ን ዳን ዱ ወን ጀል እ የ ታየ

ቅጣቱ ዝቅ ያ ለ ቢሆን ም ውስ ብስ ብ የ መሆን እ ድሉ ከ ፍተኛ ሲሆን በ በ ላ ይ ፍር ድ ቤት ስ ር እ ን ዲሆኑ ም

ተደር ገ ዋል፡ ፡

50
በ ዚህ መሰ ረ ት በ ፍር ድ ቤቶች አ ወቃቀር የ በ ታች የ ሆኑ ት ፍር ድ ቤቶች (የ ወረ ዳ/የ መጀመሪ ያ ደረ ጃ ፍር ድ ቤቶች)

ሙሉ በ ሙሉ በ ሰ ን ጠረ ዥ አ ን ድ የ ተመለ ከ ቱት ጉዳዮች ላ ይ የ ቀጥታ ክ ስ ጉዳይን የ ሚመለ ከ ቱ ና ቸው፡ ፡ መካ ከ ለ ኞቹ

ፍር ድ ቤቶች (የ ከ ፍተኛ ፍር ድ ቤቶች) በ አ ብዛ ኛው ይግባ ኝ ሰ ሚ ፍር ድ ቤቶች ና ቸው፡ ፡ ይሁን እ ን ጂ የ ከ ፍተኛ

ፍር ድ ቤቶች በ ጣም በ ተወሰ ኑ ጉዳዮች ላ ይ ቀጥታ የ ዳኝነ ት ስ ልጣን አ ላ ቸው፡ ፡ የ ክ ልል ጠቅላ ይ ፍር ድ ቤቶች

በ ውክ ልና ካ ላ ቸው የ ፌዴራል ከ ፍተኛ ፍር ድ ቤት ስ ልጣን እ ና ከ ክ ስ ይዛ ወር ልኝ ጉዳይ በ ቀር ሙሉ በ ሙሉ ይግባ ኝ

እ ና ሰ በ ር ሰ ሚ ፍር ድ ቤቶች ና ቸው፡ ፡ ይህ ስ ልጣን ክ ፍፍልም መሰ ረ ታዊ በ መሆኑ መሻ ሻ ልም ቢያ ስ ፈልገ ው

የ ተወካ ዮች ምክ ር ቤት በ ሚያ ጣው ሕግ መሰ ረ ት ብቻ ሊሻ ሻ ል የ ሚገ ባ ው ነ ው፡ ፡ በ ተመሳ ሳ ይም ወደፊት በ ሚወጣ ሕግ

አ ዲስ ወን ጀል በ ሚደነ ገ ግበ ት ጊ ዜ ሕግ አ ውጪው በ ተለ የ ፍር ድ ቤት እ ን ዲታይ ካ ልወሰ ነ በ ስ ተቀር በ ወረ ዳ ፍር ድ

ቤቶች/በ መጀመሪ ያ ፍር ድ ቤት እ ን ዲታይ ሃ ሳ ብ እ ን ዳለ ው ይገ መትና ወን ጀሉ በ ወረ ዳ ፍር ድ/በ መጀመሪ ያ ደረ ጃ

ፍር ድ ቤት ይታያ ል፡ ፡

ከ ፌዴራል እ ና ክ ልል ፍር ድ ቤት ውጪ የ ሆኑ ና ለ ሌላ አ ካ ላ ት ቀር በ ው ውሳ ኔ ሊገ ኙ የ ሚችሉ ጉዳዮችም (በ ሕገ

መን ግስ ት ዐ ጣሪ ጉባ ኤ የ ሚታይ እ ና በ ወታደራዊ ፍር ድ ቤት የ ሚታዩ ጉዳዮች) በ ተመሳ ሳ ይ ተለ ይተው

ተቀምጠዋል፡ ፡ በ ነ ዚህ ፍር ድ ቤቶችም ቢሆን የ በ ታች ፍር ድ ቤቶች ቀጥታ ክ ስ ን የ ሚቀበ ሉ ሲሆን የ በ ላ ይ ፍር ድ

ቤቶች ደግሞ ይግባ ኝ ሰ ሚ ፍር ድ ቤቶች መሆና ቸውን ባ ገ ነ ና ዘ በ መልኩ ነ ው የ ስ ልጣን ድልድሉ የ ተሰ ራው፡ ፡

የ እ ነ ዚህ አ ካ ላ ት ስ ልጣን ም በ ሕገ መን ግሰ ቱ እ ና በ ወታደራዊ ፍር ድ ቤት ማቋቋሚያ ሕግ በ ተቀመጠው አ ግባ ብ

የ ተቀመጡ ና ቸው፡ ፡ ከ ዚህ ውጪያ ሉት ጉዳዮች (በ ኢፌዴሪ ሕገ መን ግሥትና በ ሌሎች ሕጎ ች ለ ፌዴራል መን ግሥቱ

ፍር ድ ቤቶች ባ ልተሰ ጡ የ ወን ጀል ጉዳዮች፣ ሰ ዎች እ ና ቦ ታዎች ላ ይ) ክ ልሎች የ መጀመሪ ያ ደረ ጃ፣ የ ይግባ ኝና

የ ሰ በ ር የ ዳኝነ ት ስ ልጣን እ ን ደሚኖራቸው በ ግልጽ ተመልክ ቷል፡ ፡

የ ክ ልል ፍር ድ ቤቶች የ ወን ጀል ጉዳይን የ መመልከ ት ስ ልጣን ቢኖራቸውም የ ወን ጀል ጉዳይ የ ፌዴራል ጉዳይ ከ መሆኑ

አ ን ፃ ር በ የ ትኛውም ደረ ጃ የ ታየ ጉዳይ በ ፌዴራል ጠቅላ ይ ፍር ድ ቤት በ ሰ በ ር ሊታዩ የ ሚችሉ መሆና ቸው ተገ ቢ

በ መሆኑ የ ፌዴራል ሰ በ ር ሰ ሚ ችሎት በ ሕገ መን ግስ ቱ መሰ ረ ት የ ክ ልል ጉዳዮችን ጨመሮ የ ወን ጀል ጉዳዮችን

በ ሰ በ ር ማየ ት የ ሚያ ስ ችለ ው ስ ልጣን ተሰ ጥቶታል፡ ፡

የ ዳኝነ ት ስ ልጣን በ ተለ ያ ዩ ፍር ድ ቤቶች መካ ከ ል የ ተከ ፋፈለ ከ መሆኑ ም አ ን ፃ ር አ ን ድ ጉዳይ በ ተለ ያ ዩ ፍር ድ

ቤቶች የ መቅረ ብ እ ድል ሊኖረ ው ይችላ ል፡ ፡ ይህ ም የ ሕገ መን ግስ ት ጥያ ቄ ሊያ ስ ነ ሳ የ ሚችል በ መሆኑ የ ስ ነ

ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ እ ን ደዚሕ አ ይነ ት ሁኔ ታዎች ሲያ ጋጥሙ ሊፈቱ የ ሚችሉበ ትን አ ግባ ብም አ ስ ቀምጧል፡ ፡

51
ጉዳዮቹም በ አ ን ደኛው ፍር ድ ቤት ተጣምረ ው እ ን ዲታዩ ዐ ቃቤ ሕግ ወይም ተከ ሳ ሽ ማመለ ከ ት እ ን ደሚችልና ጉዳዩ ን

በ ይግባ ኝ ለ ማየ ት ሥልጣን ያ ለ ው ፍር ድ ቤት ከ ሁለ ቱ በ አ ን ደኛው ፍር ድ ቤት ተጣምሮ እ ን ዲታይ ትእ ዛ ዝ መስ ጠት

እ ን ደሚችል በ ሕጉ ውስ ጥ ተመልክ ቷል፡ ፡ በ ሌላ በ ኩልም ከ ክ ሶ ቹ በ ከ ፊል በ መጀመሪ ያ ደረ ጃ ፍር ድ ቤት፣ በ ከ ፊል

በ ከ ፍተኛ ፍር ድ ቤት የ ሚታዩ እ ን ደሆነ ከ ክ ሶ ቹ ከ ባ ዱን ክ ስ ለ ማየ ት ሥልጣን ያ ለ ው ፍር ድ ቤት ሆኖ ክ ሶ ቹን

በ ማጣማር መስ ማት እ ን ደሚቻል፣ እ ን ደዚሁም ከ ክ ሶ ቹ በ ከ ፊል በ ፌዴራል ፍር ድ ቤት እ ና በ ከ ፊል በ ተለ ያ ዩ የ ክ ልል

ፍር ድ ቤቶች ስ ር የ ሚወድቁ ከ ሆነ የ ፌዴራል ፍር ድ ቤት ጉዳዩ ን በ ዳኝነ ት ለ መመልከ ት የ ዳኝነ ት ስ ልጣን

የ ሚኖረ ው ሲሆን ከ ፊሉ በ ክ ልል ፍር ድ ቤቶች ወይም በ ተለ ያ ዩ ክ ልሎች በ ሚገ ኙ ፍር ድ ቤቶች የ ዳኝነ ት ሥልጣን

የ ሚወድቅ እ ን ደሆነ ከ ባ ዱን ጉዳይ ለ ማየ ት ሥልጣን ያ ለ ው ፍር ድ ቤት ክ ሶ ቹን አ ጣምሮ መስ ማት እ ን ደሚችል

ተመልክ ቷል፡ ፡ ምና ልባ ት ከ ቀረ ቡት ጉዳዮች ውስ ጥ ከ ባ ዱን መለ የ ት የ ሚያ ስ ቸግር በ ሚሆን በ ት ጊ ዜም የ ጠቅላ ይ

ፍር ድ ቤቶች ከ ባ ድ የ ሚባ ለ ውን ወን ጀል ለ ይተው መወሰ ን እ ን ዲችሉ ስ ልጣን ተሰ ጥቷቸዋል፡ ፡

ከ ላ ይ እ ን ደተመለ ከ ተው የ ፍር ድ ቤቶች የ ዳኝነ ት ስ ልጣን ክ ፍፍሉ ከ ፍ ሲል በ ተመለ ከ ተው መር ህ መሰ ረ ት ላ ይ

የ ተመሰ ረ ተ ቢሆን ም የ የ ፍር ድ ቤቱ ስ ልጣን በ ግልጽ እ ን ዲታወቅ የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ህ ጉ አ ካ ል በ ሆነ ው

ሰ ን ጠራዝ ተለ ይቶ ተቀምጧል፡ ፡ በ ሰ ን ጠረ ዣ ሊለ ይ የ ማይችለ ው የ አ ሰ ተዳደር ወሰ ን የ ዳኝነ ት ስ ልጣን ቢሆን ም

ይህ ስ ልጣን መን ግስ ት በ ሚወስ ነ ው መሰ ረ ት የ ሚኖር ን የ አ ስ ተዳደር (ፌዴራል/ ክ ልል/ ዞ ን / ወረ ዳ) ወሰ ን

አ ከ ላ ለ ል የ ሚከ ተል ይሆና ል፡ ፡ መደበ ኛ የ አ ስ ተዳደር ወሰ ን የ ዳኝነ ት ሥልጣን ን በ ሚመለ ከ ት ረ ቂቁ አ ገ ሪ ቱ

ከ ምትከ ተለ ው ፌዴራላ ዊ የ መን ግሥት ሥር ዓ ት ጋር በ ሚጣጣም መልኩ የ ፌዴራሉ መን ግሥት ስ ልጣን በ ሆኑ የ ወን ጀል

ጉዳዮች ላ ይ በ ሥረ ነ ገ ር ስ ልጣን ያ ላ ቸው የ ፌዴራል ፍር ድ ቤቶች ወን ጀሉ በ ተፈጸ መበ ት ቦ ታ ወይም ድር ጊ ቱ ውጤት

ባ ገ ኘበ ት የ ፌዴራል የ ወን ጀል ጉዳዮች ላ ይ የ አ ስ ተዳደር ወሰ ን የ ዳኝነ ት ሥልጣን እ ን ዳላ ቸው፤ የ ክ ልል ፍር ድ

ቤቶች በ ክ ልሉ የ ግዛ ት ወሰ ን ውስ ጥ በ ተፈጸ ሙ ወይም ድር ጊ ቱ ውጤት ባ ገ ኘበ ት የ ክ ልል የ ወን ጀል ጉዳዮች ላ ይ

የ አ ስ ተዳደር ወሰ ን የ ዳኝነ ት ሥልጣን እ ን ዳላ ቸው በ አ ዲስ አ በ ባ ና በ ድሬደዋ ከ ተማ አ ስ ተዳደር ወይም በ ሌሎች

በ ኢትዮጵያ ግዛ ት ውስ ጥ በ ተፈጸ ሙየ ፌዴራል የ ወን ጀል ጉዳይ ላ ይ የ ፌዴራል ፍር ድ ቤቶች የ አ ስ ተዳደር ወሰ ን

የ ዳኝነ ት ሥልጣን እ ን ዳላ ቸው አ መላ ክ ቷል፡ ፡

አ ስ ተዳደር ወሰ ኑ በ ሕግ አ ግባ ብ በ ተለ ወጠ ቁጥር የ ዳኝነ ት አ ካ ሉም የ አ ስ ተዳድር የ ዳኝነ ት ስ ልጣን ም ሌላ ሕግ

ማውጣት ሳ ያ ስ ፈልገ ው ይህ ን ኑ ተከ ትሎ ይለ ወጣል፡ ፡ ተደራራቢ የ አ ስ ተዳደር ዳኝ ነ ት ስ ልጣን ቢያ ጋጥም

የ ቀደምትነ ት መር ህ ተፈጻ ሚይሆና ል፡ ፡ ይህ ስ ልጣን ም በ ትክ ክ ል ሊለ ይ ያ ልቻለ ም እ ን ደሆነ የ ስ ረ ነ ገ ር ስ ልጣን

ባ ለ ው በ አ ን ደኛው ፍር ድ ቤት ሊታይ የ ሚችል ሲሆን የ ፍር ድ ቤቱ ስ ልጣን ምር ጫግን የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ህ ግን

52
አ ላ ማ በ ይበ ልጥ የ ሚያ ስ ፈጽም መሆን ይገ ባ ዋል፡ ፡ ይህ ን ን ጉዳይ ፈጻ ሚ አ ካ ላ ት ክ ስ ሲመሰ ር ቱ አ ስ ቀድመው

ይለ ዩ ታል በ ሚል እ ሳ ቤ ሕጉ የ ተቀረ ጸ ቢሆን ም በ ሂ ደት የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉን አ ላ ማ ለ ማሳ ካ ት

የ ሚያ ስ ችል አ ለ መሆኑ ከ ተረ ጋገ ጠ ግን ክ ሱ የ ተሻ ለ ውጤት ሊያ ስ ገ ኝ ወደሚችል ፍር ድ ቤት ሊያ ዛ ወር እ ን ደሚች

ተደነ ገ ገ ሲሆን ለ ዚህ እ ና መሰ ል ጥያ ቄዎች አ ቀራረ ብም ሆን ለ ውሳ ኔ አ ሰ ጣጥ አ መቺነ ትም ዝር ዝር መስ ፈር ቶች

በ ስ ነ ስ ር አ ትና የ ማስ ረ ጀ ሕጉ ውስ ጥ እ ን ዲካ ተቱ ሆኗ ል፡ ፡

የ ሌሎች የ ፍትሕ አ ካ ላ ት (ፖሊስ ፣ አ ቃቤ ሕግ፣ ማረ ሚያ ቤት) ስ ልጣን ም የ ፍር ድ ቤቶችን ስ ልጣን ተከ ትሎ

የ ተቀመጠ ነ ው፡ ፡ ይሁን እ ን ጂ ማረ ሚያ ቤቶች ካ ቋቋሟቸው የ ፌዴራልም ሆነ የ ክ ልል መን ግስ ት ውጪየ ሌላ ፍር ድ

ቤት የ ሚሰ ጠውን ትእ ዛ ዝ ሊፈፅ ሙየ ሚችሉበ ትም አ ግባ ብ አ ይኖር ም ማለ ት ግን አ ይደለ ም፡ ፡

13.2 ችሎትና ግልፅ ነ ት

የ ሕገ መን ግስ ቱ አ ን ቀፅ 12(1) የ መን ግስ ት አ ሰ ራር ለ ሕዝብ ግልፅ ሆኖ መከ ና ወን እ ን ዳለ በ ት የ ሚያ ስ ገ ድድ

ሲሆን አ ን ቀፅ 20(1) በ ተለ ይ ስ ለ ተከ ሰ ሱ ሰ ዎች ሲደነ ግግ በ ተመሳ ሳ ይ መልኩ የ ተከ ሰ ሱ ሰ ዎች ለ ሕዝብ ግልፅ

በ ሆነ ችሎት የ መዳኘት መብት እ ን ዳላ ቸው ይደነ ግጋል፡ ፡ ይሁን እ ን ጂ ችሎት በ ዝግ ሊታይ የ ሚችልባ ቸውን የ ተለ ዩ

ሁኔ ታዎችን ም ሕገ መን ግስ ቱ በ ተመሳ ሳ ይ ደን ግጓ ል፡ ፡ ችሎት በ ዝግ ሊካ ሔድ የ ሚችለ ውም ጉዳዩ ን በ ያ ዘ ው ዳኛ

ውሳ ኔ ወይም በ ሕግ መሰ ረ ት ብቻ ነ ው፡ ፡ ችሎት በ ዝግ እ ን ዲታይ ጉዳዩ ን በ ያ ዘ ው ዳኛ ሊወሰ ን የ ሚችለ ው የ ጉዳዩ

በ ግልፅ ችሎት መታየ ት የ ተከ ራካ ሪ ወገ ን ን የ ግል ሕይወት፣ የ ሕዝብ ሞራል ወይም የ አ ገ ር ደሕን ነ ትን ይጎ ዳል

የ ሚል እ ምነ ት ሲኖር ነ ው፡ ፡ ሕገ መን ግስ ቱ የ ዳኛነ ት ነ ፃ ነ ትን ያ ረ ጋገ ጥ በ መሆኑ በ ዚሕም ጉዳይ ቢሆን ውሳ ኔ

መስ ጠት ያ ለ በ ት ጉዳዩ ን በ ያ ዘ ውና በ ቅር ብም በ ሚያ ውቀው ዳኛ እ ን ጂ በ ፍር ድ ቤቱ (በ ተቋሙ) ወይም በ ሌላ አ ካ ል

እ ን ዲሆን አ ልተመረ ጠም፡ ፡ አ ን ድ ጉዳይ በ ዝግ ችሎት ሊታይ የ ሚችልበ ት ሌሎች ምክ ን ያ ች ጉዳዩ የ ወጣት ጥፋተኞች

ሚመለ ከ ት ሲሆን እ ን ዲሁም አ ን ድ ጉዳይ በ ዝግ ችሎት ይታይ የ ሚል ጥያ ቄ የ ቀረ በ እ ን ደሆነ ጥያ ቄውን ለ መመር መር

ነ ው፡ ፡ እ ነ ዚህ ምክ ን ያ ች በ መጀመሪ ያ ው ምክ ን ያ ት ውስ ጥ የ ተካ ተቱ ለ መሆና ቸው በ ትር ጉምም ቢሆን የ ሚደረ ስ ባ ቸው

በ መሆና ቸው በ ህ ግ መደን ገ ጋቸው ግር የ ሚል አ ይሆን ም፡ ፡

አ ን ድ ጉዳይ ለ ሕዝብ በ ግልፅ ችሎት ይታያ ል ማለ ት ለ መገ ና ኛ ብዙሃ ን ም ግልጽ ይሆና ል ተብሎ የ ሚወሰ ድ ነ ው፡ ፡

ይሁን እ ን ጂ ዳኛ በ ሚወስ ነ ው የ ግልጽነ ት መጠን ላ ይ ተን ተር ሶ የ መገ ና ኛ ብዙሃ ን ስ ለ ሚዘ ግቡት/ስ ለ ማይዘ ግቡት

ጉዳይ፣ አ ዘ ጋገ ብ፣ የ ዘ ገ ባ መሳ ሪ ያ አ ጠቃቀም ወዘ ተ ዳኛው ሊወስ ን ይችላ ል፡ ፡ የ ሌሎች አ ገ ራች ልምደ

53
የ ሚያ ሳ የ ው የ ዚህ ጉዳይ አ ፈጻ ጸ ም ዝር ዝር ስ ለ ሚሆን ወደፊት በ ፌዴራል ጠቅላ ይ ፍር ድ ቤት በ ሚወሟ መመሪ ያ ም

ጭምር የ ሚመራ እ ን ደሚሆን የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ ጥን ቃቄን እ ድር ጓ ል፡ ፡

በ ችሎት መሰ የ ምን ም በ ተመለ ከ ት እ ስ ካ ሁን የ ሚሰ ራበ ት የ 1፣ 3፣ 5 ዳኛ አ ሰ ያ የ ም ላ ይ የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ

ሕጉ በ ተወሰ ነ መልኩ ለ ውጥ አ ድረ ጎ በ ታል፡ ፡ በ ዚህ ም መሰ ረ ት ችሎት ለ ሁሉም ጉዳዮች ወጥ በ ሆነ አ ግባ ብ

ከ ሚሰ የ ም ይልቅ በ ተወሰ ነ ደረ ጃ ተለ ማጭ አ ሰ ያ የ ምን መከ ተል በ ሚያ ስ ችል መልኩ ድን ጋጌ ዎች ተካ ተዋል፡ ፡

በ መሰ ረ ቱ የ ሕጉ መነ ሻ የ መጀመሪ ያ ደረ ጃ ፍር ድ ቤት በ አ ን ድ ዳኛ ያ ስ ችላ ል የ ሚል ሲሆን የ በ ላ ይ ፍር ድ ቤቶች

በ ሶ ስ ት ወይም ከ ሶ ስ ት በ ላ ይ በ ሆኑ ዳኞች ሊያ ስ ችሉ ይገ ባ ል የ ሚል ነ ው፡ ፡ ይሁን እ ን ጂ በ መጀመሪ ያ ደረ ጃ ፍር ድ

ቤትም ቢሆን በ ፍር ድ ቤቱ ከ ሚታዩ ጉዳዮች ብዛ ትና ሊያ ጋጥም ከ ሚችል የ ጉዳይ ውስ ብስ ብነ ት አ ን ፃ ር አ ን ድ ጉዳይ

ላ ይ ውሳ ኔ ለ መስ ጠት ከ አ ን ድ በ ላ ይ የ ሆኑ ዳኞች መሰ የ ም ሊኖር ባ ቸው ይችላ ል፡ ፡ በ ሌላ በ ኩልም በ ከ ፍተኛ እ ና

በ ጠቅላ ይ ፍር ድ ቤቶችም ቢሆን ሁሉም የ ዳኛነ ት ስ ራ የ ግድ በ ሶ ስ ት ወይም በ አ ምስ ት ዳኞች መታየ ት

አ ያ ስ ፈልጋቸውም፡ ፡ ለ ምሳ ሌ ተለ ዋጭ ቀጠሮ መስ ጠት የ ዳኝነ ት ስ ራ ቢሆን ም የ ግድ በ አ ምስ ት ዳኛ ሊሰ ራ ይገ ባ ል

የ ሚያ ሰ ኝ አ ይደለ ም፡ ፡

በ መሆኑ ም በ መጀመሪ ያ ደረ ጃ ፍር ድ ቤት የ ሚታይ አ ን ድ ጉዳይ በ ጠቅላ ይ ፍር ድ ቤት ጉባ ኤ ውሳ ኔ ሶ ስ ት ዳኞች

በ ሚሰ የ ሙበ ት ችሎት ሊታይ እ ን ደሚችል የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ ድን ጋጌ አ ካ ቷል፡ ፡ በ ሌላ በ ኩል በ ከ ፍተኛ

እ ና በ ጠቅላ ይ ፍር ድ ቤቶች አ ን ድ ጉዳይ በ መሰ ረ ቱ በ ሶ ስ ት፣ በ አ ምስ ት ወይም ከ አ ምስ ት በ ላ ይ በ ሆኑ ዳኞች

መታየ ት ያ ለ በ ት ቢሆን ም ተለ ይተው የ ተዘ ረ ዘ ሩ የ ተወሰ ኑ ተግባ ራት ግን በ አ ን ድ ወይም በ ሁለ ት ዳኞች መታየ ት

እ ን ደሚችሉ ሕጉ በ ዝር ዝር አ ሰ ቀምጧል፡ ፡

ከ ሶ ስ ት በ ላ ይ ዳኞች በ ተሰ የ ሙበ ት ችሎት ውሳ ኔ በ ሙሉ ድምጽ የ ሚሰ ጥ ይሆና ል፡ ፡ የ ሙሉ ድምጽ ውሳ ኔ

ባ ልተገ ኘበ ት ጊ ዜ በ ድምጽ ብልጫ የ ሚሰ ጥ ውሳ ኔ የ ፍር ድ ቤቱ ውሳ ኔ የ ሚሆን ሲሆን ይህ ን ን ም የ ድምጽ ብላ ጫ

ማገ ኘት የ ማይቻል ቢሆን (ለ ምሳ ሌ በ ባ ለ አ ምስ ት፣ ሰ ባ ት…ችሎት ላ ይ ድምጽ 2፣ 2፣ 1 ሆኖ ቢከ ፈል) የ ፍር ድ ቤቱ

ውሳ ኔ የ ሚሆነ ውም የ ጠቅላ ይ ፍር ድ ቤት በ ሚያ ወጣው መመሪ ያ እ ን ዲወስ ን ሕጉ ለ ፌዴራል ጠቅላ ይ ፍር ድ ቤት

ስ ልጣን ይሰ ጣል፡ ፡

13.3. ከ ፍር ድ እ ና ከ ፍትሕ ሂ ደት ስ ለ መነ ሳ ት
ማን ኛውም ባ ለ ጉዳይ ጉዳዩ ን በ ሚመለ ከ ተው የ ፍትሕ አ ካ ል ባ ለ ሙያ ላ ይ ቅሬታ ሊኖረ ው ይችላ ል፡ ፡ ይህ ቅሬታም

ባ ለ ሙያ ው ጉዳዬን ሊመለ ከ ት አ ይገ ባ ውም እ ስ ከ ማለ ት ሊደር ስ ም ይችላ ል፡ ፡ እ ስ ካ ሁን ባ ለ ው አ ሰ ራር የ ዚህ ን

54
አ ይነ ት ጥያ ቄ በ ወጥነ ት የ ሚያ ሰ ተና ግድ ሕግም ሆነ አ ሰ ራር የ ለ ም፡ ፡ የ ፌዴራል ፍር ድ ቤት ዳኞች ከ ችሎት

ስ ለ ሚነ ሱበ ት ምክ ን ያ ትና አ ሰ ራር በ ፍር ድ ቤቶቹ ማቋቋሚያ ላ ይ የ ተመለ ከ ተ ቢሆን ም የ ክ ልል ዳኞችና እ ና የ ሌሎች

ፍትሕ አ ካ ላ ት ሕግና አ ሰ ራር የ ዚህ ን ያ ህ ል ግልጽ አ ይደለ ም፡ ፡ በ መሆኑ ም በ ሁሉም የ ፍትሕ አ ካ ላ ት ባ ለ ሙያ ዎች

(ዳኛ፣ ዐ ቃቢ ሕግ፣ ፖሊስ ፣ ተከ ላ ካ ይ ጠበ ቃ) ላ ይ ተመሳ ሳ ይ ቅሬታ ሊነ ሳ የ ሚችል በ መሆኑ ይህ ን ን ም ጉዳይ

የ ሚመለ ከ ቱ ድን ጋጌ ዎችን ሕጉ አ ካ ቷል፡ ፡ በ ዚህ ም መሰ ረ ት እ ያ ን ዳን ዱ ባ ለ ሙያ ማን ኛውን ም ስ ራ በ ባ ለ ሙያ ነ ትና

በ ኃ ላ ፊነ ት ስ ሜት መስ ራት እ ን ዳለ ባ ቸው፣ አ ን ድን ጉዳይ ማየ ት የ ሌለ ባ ቸው መሆኑ ን እ ን ዳወቁ አ ቤቱታ

እ ስ ኪቀር ብባ ቸው መጠበ ቅ ሳ ይገ ባ ቸው ጉዳዩ ን መመልከ ታቸውን ማቆም እ ን ዳለ ባ ቸው፣ ባ ለ ማወቅ ይህ ን ን ቢያ ልፉ

ወይም በ ሕጉ ላ ይ በ ተመለ ከ ቱት ምክ ን ያ ቶች ከ ጉዳዩ ላ ይ እ ን ዲነ ሱ ጥያ ቄ ሲቀር ብላ ቸው ወዲያ ውኑ ውሳ ኔ መስ ጠት

እ ን ዳለ ባ ቸው የ ሚያ ስ ገ ነ ዝቡና መሰ ል ድን ጋጌ ዎች በ ሕጉ ውስ ጥ እ ን ዲካ ተቱ ሆኗ ል፡ ፡

ከ ፍትሕ ሂ ደቱ ሊነ ሱ የ ሚችሉባ ቸው ምክ ን ያ ች የ ጥቅም ግጭትን ሊያ ስ ከ ትሉ የ ሚችሉ፣ ባ ለ ሙያ ውን ገ ለ ልተኛነ ትና

ነ ጻ ነ ት የ ሚመለ ከ ቱ በ መሆና ቸው በ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ ውስ ጥ የ ተመለ ከ ቱ ቢሆን ም ሌሎች ምክ ን ያ ች

ባ ለ ሙያ ዎቹ በ ሚመሩባ ው ደን ቦ ች ውስ ጥም የ ሚገ ኙ ቢሆን ለ ዚሁ ስ ር አ ት ተፈጻ ሚየ ሚሆኑ ና ቸው፡ ፡

13.4. መጥሪ ያ
የ ቀድሞው የ ሥነ ሥር አ ት ሕግ ለ ፍትሕ ሥር አ ቱ የ ሚፈልገ ውን ሰ ው (ተከ ሳ ሽ ፣ ምስ ክ ር ፣ ሰ ነ ድ አ ቅራቢ ወዘ ተ)

ስ ለ ሚጠራበ ት መን ገ ድ ዝር ዝር ድን ጋጌ የ ሌለ ው በ መሆኑ ስ ለ መጥሪ ያ አ ይነ ቶችም ሆነ ስ ለ ውጤታቸው በ ተግባ ር ሰ ፊ

ክ ፍተቶች ያ ጋጥሙነ በ ር ፡ ፡ ይህ ን ን ከ ፍተት አ ሁን ካ ለ ው የ ቴክ ኖሎጂ እ ድገ ት ጋር አ ጣጥሞ መሙላ ት የ ሚያ ስ ፈልግ

በ መሆኑ የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ህ ጉ መጥሪ ያ ን አ ስ መልክ ቶ ዝር ዝር ድን ጋጊ ዎችን ይዟል፡ ፡ መጥሪ ያ በ ወን ጀል

ጉዳይ ከ ምር መራ አ ን ስ ቶ እ ስ ከ ፍር ድ መስ ጠት ድረ ስ በ ሁሉም የ ፍትሕ አ ካ ላ ት ሊወጣ የ ሚችል ነ ው፡ ፡ በ መሆኑ ም

የ ፍር ድ ሂ ደትን በ ሚደነ ግገ ው ክ ፍል ውስ ጥ የ ተመለ ከ ተው መጥሪ ያ ለ ሁሉም የ ፍትሕ አ ካ ላ ት (ፖሊስ ና አ ቃቤ ሕግ)

እ ን ዳግባ ቡ እ ን ዲፈጸ ም ሆኖ በ ሕጉ ተቀምጧል፡ ፡

በ የ ትኛውም ደረ ጃ የ ሚወጣ/የ ሚታዘ ዝ መጥሪ ያ አ ላ ማው ፍትሕ የ ማግኝት መብትን ለ ማረ ጋገ ጥ፣ የ መሰ ማት መብትን

ለ ማረ ጋ ገ ጥ፣ በ ፍትሕ አ ካ ላ ት ዘ ን ድ የ መጠየ ቅ ግዴታን መወጣት መቻልን ለ ማረ ጋገ ጥና የ ፍትሕ ሂ ደቱን

ሊያ ቀላ ጥፉ የ ሚችሉ ሌሎች ተግባ ራትን ለ ማከ ና ወን ነ ው፡ ፡ በ መሰ ረ ቱ መጥሪ ያ ን ማዘ ጋጀት ያ ለ በ ት ተግባ ሩን

የ ሚፈጽመው አ ካ ል ሲሆን የ ሚያ ደር ሰ ው ግን ፖሊስ ነ ው፡ ፡ ለ ፍር ድ ቤት በ ሚቀር ብ ጉዳይ መጥሪ ያ ን ፍር ድ ቤት

የ ሚያ ዘ ጋጅ ሲሆን ጉዳዩ ን ላ መጣው አ ካ ል (ምሳ ሌ ክ ሱን ላ መጣው አ ቃቤ ሕግ) ፍር ድ ቤቱ ወዲያ ውኑ መጥሪ ያ ውን

55
የ ማዘ ጋጀትና የ መስ ጠት ኃ ላ ፊነ ት አ ለ በ ት፡ ፡ ፍር ድ ቤቱ ይህ ን ን መፈጸ ም ባ ይችል አ ቃቤ ሕግ ጽሕፈት ቤት ድረ ስ

መጥሪ ያ ውን የ ማድረ ስ ኃ ላ ፊነ ት ይኖር በ ታል፡ ፡

መጥሪ ያ ምን ጊ ዜም ቢሆን ለ ተጠሪ ው በ አ ካ ል መድረ ስ ያ ለ በ ት በ መሆኑ ሕጉም ይህ ን ን አ ደራረ ስ በ መር ህ ደረ ጃ

አ ሰ ቀምጦታል፡ ፡ መጥሪ ያ ን በ አ ካ ል ለ ተጠሪ ማድረ ስ የ ማያ ስ ችል በ ቂና አ ሳ ማኝ ምክ ን ያ ት ከ ተገ ኘ ምትክ መጥሪ ያ

ሊታዘ ዝ ይችላ ል፡ ፡ ለ ምሳ ሌ ተጠሪ ው በ አ ገ ር ውስ ጥ የ ሌለ ለ መሆኑ በ ሚገ ባ ከ ተረ ጋገ ጠ በ ምትክ መጥሪ ያ ዎች ሊጠራ

ይችላ ል፡ ፡ በ መሆኑ ም በ ህ ጉ ላ ይ የ ተቀመጠው አ ግባ ብ መጥሪ ያ በ አ ክ ል፣ በ ፖሊስ በ ኩል፣ በ መገ ና ኛ ብዙሃ ን

የ ሚደር ስ በ ትን አ ድል የ ሚያ ሰ ፋ ነ ው፡ ፡ ምትክ መጥሪ ው በ ቀጥታ መድረ ሱ ባ ይረ ጋገ ጥ እ ን ኳን ሰ ፊ ሽፋን ባ ለ ው

የ መገ ና ኛ ብዙሃ ን አ ማካ ኝት ከ ተነ ገ ረ መጥሪ ያ ው በ ምትክ እ ን ደደረ ሰ ግምት ሊወሰ ድ ይችላ ል፡ ፡

ተከ ሳ ሽ መጥሪ ያ ደር ሶ ት ካ ልቀረ በ ጉዳዩ መካ ከ ለ ኛና ከ ባ ድ ወን ጀሎችን የ ሚመለ ከ ት ከ ሆነ በ ሌለ በ ት ታይቶ ፍር ድ

ሊሰ ጠ ይችላ ል፡ ፡ ተከ ሳ ሽ በ ሌለ በ ት የ ሚታዩ ጉዳዩ ች ቀድሞ ከ ነ በ ረ ው በ ሰ ፋ ሁኔ ታ የ ተደነ ገ ጉ በ መሆቸው

መጥሪ ያ ው በ አ ግባ ቡ ለ መድረ ሱ አ ጠራጣሪ በ ሆነ ቁጥር አ ላ ስ ፈላ ጊ ክ ር ክ ር እ የ ተነ ሳ የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ

አ ላ ማ እ ን ዳይሳ ካ እ ና ክ ር ክ ር በ ጭፍጫፊ ጉዳይ ላ ይ እ ን ዲያ ተኩር ያ ደር ጋል፡ ፡ በ መሆኑ ም በ ምትክ መጥሪ ነ ት

የ ተመረ ጡት እ ን ደ ፖስ ታ፣ ራዲዮ፣ ቴሌቪዥን ፣ ጋዜጣ እ ና ስ ልክ ያ ሉት ሆነ ው መጥሪ ያ የ ደረ ሰ ለ መሆኑ

በ ማያ ከ ራክ ር ሁኔ ታ ሊረ ጋገ ጥባ ቸው የ ሚችሉ ና ቸው፡ ፡ በ ዚህ መሰ ረ ት ምን ም እ ን ኳን መጥሪ ያ ሊላ ክ የ ሚችልባ ቸው

ሌሎች አ ግባ ቦ ች ቢኖሩም (ምሳ ሌ የ ኢ-ሜይል፣ ፋክ ስ …) መጥሪ ያ ው ለ ተጠሪ ው ለ መድረ ሱ በ እ ር ግጠኝነ ት ማረ ጋገ ጥ

የ ማይቻል በ መሆኑ በ ምትክ መጥሪ ነ ት አ ልተካ ተቱም፡ ፡

ከ መጥሪ ያ አ ላ ማ አ ን ፃ ር ምትክ መጥሪ ያ ቅደም ተከ ተሉን ጠብቆም መላ ክ ያ ለ በ ት ስ ለ መሆኑ ፣ ለ ተጠሪ ው በ ሚገ ባ

መድረ ሱ ወይም ሰ ፊ ሽፋን ባ ለ ው የ ፌዴራል ወይም የ ክ ልል መገ ና ኛ ብዙሃ ን መነ ገ ሩ ከ ተረ ጋገ ጠ ለ ተጠሪ ው

እ ን ደደረ ሰ ው ይቆ ጠራል፡ ፡

መጥሪ ያ ደር ሶ ት ያ ልቀረ በ ተከ ሳ ሽ ተይዞ እ ን ዲቀር ብ (ለ ምሳ ሌ ለ ከ ባ ድ ወን ጀል፣ መቅረ ብ የ ሚችል በ ሆነ ባ ቸው

ጊ ዜያ ት ሁሉ) ሊታዘ ዝ ይችላ ል፡ ፡ በ ተወሰ ኑ ጉዳዮች (ከ ወጣት አ ጥፊና ከ ቀላ ል ወን ጀሎች ውጪ) ላ ይም መጥሪ ያ

ደር ሶ ት ያ ልቀረ በ ተከ ሳ ሽ ጉዳይ በ ሌለ በ ት ይታያ ል፡ ፡ ቀላ ል ወን ጀል የ ፈጸ ሙሰ ዎች በ አ ብዛ ኛው አ ካ ባ ቢቸውን

ለ ዚህ ብለ ው የ ማይለ ቁ በ መሆኑ በ አ ካ ል ቀር በ ው ሊከ ራከ ሩ የ ሚገ ባ ቸው ሲሆን በ እ ን ደዚህ አ ይነ ት ጉዳይ መዘ ገ ቡ

ለ ጊ ዜው ቢቋረ ጥ እ ን ኳን ቀላ ል የ ወን ጀል ጉዳዮች ከ ወን ጀል ፍትሕ ፖሊሲው አ ን ጻ ር ከ መካ ከ ለ ኛ እ ና ከ ከ ባ ድ

ወን ጀሎች ቅደሚያ የ ማይሰ ጣቸው በ መሆኑ በ ቀላ ል ጉዳይ ተከ ሳ በ ሌለ በ ት ማየ ት አ ዋጪኤደለ ም፡ ፡ በ ሌልም በ ኩለ

56
የ ወጣት ጥፋተኞች ጉዳይም ከ ክ ር ክ ር ይልቅ ለ ወጣቱ ችግር መፍትሔ መፈለ ግ ላ ይ ማተኮ ር ያ ለ በ ት በ መሆኑ ክ ር ክ ሩ

ምን ጊ ዜም ባ ለ በ ት መካ ሔድ ያ ለ በ ት ነ ው፡ ፡

መጥሪ ያ የ ሚታዘ ዝበ ት ሌላ ው ምክ ን ያ ት ማስ ረ ጃ እ ን ዲቀር ብ ለ ማስ ቻል ነ ው፡ ፡ በ መጥሪ ያ የ ተፈለ ገ ማስ ረ ጃ በ በ ቂ

ምክ ን ያ ት ሊቀር ብ ካ ልቻለ በ ዚህ ምክ ን ያ ት ብቻ ሁል ጊ ዜ መዝገ ብን ማቋረ ጥ ተመራጭ አ ይሆን ም፡ ፡ በ መሆኑ ም

በ ቀረ በ ው ማስ ረ ጃ መወሰ ን እ ስ ከ ተቻለ ድረ ስ ጉዳዩ ተመር ምሮ ውሳ ኔ ሊሰ ጥበ ት የ ሚችል በ መሆኑ ሕጉ ድን ጋጌ

ይዟል፡ ፡

ከ መጥሪ ያ አ ላ ማ አ ን ጻ ር በ መጥሪ ያ ያ ልቀረ በ ማና ኛውም ተከ ሳ ሽ ክ ር ክ ሩ በ ደረ ሰ በ ት ደረ ጃ ወደ ክ ር ክ ሩ መግባ ት

ይችላ ል፡ ፡ ቀድሞ በ ተጠራበ ት ጊ ዜ ሊቀር ብ ያ ልቻለ ው በ በ ቂ ምክ ን ያ ት መሆኑ ን ወይም መጥሪ ያ ሳ ይደር ሰ ው

በ መቅረ ቱ ምክ ን ያ ት ለ መሆኑ ካ ስ ረ ዳ ክ ር ክ ር መኖሩን በ ተረ ዳ ወይም በ ቂ ነ ወ የ ተባ ለ ው ምክ ን ያ ት በ ተወገ ደ

በ አ ን ድ ወር ጊ ዜ ውስ ጥ ወደ ክ ር ክ ሩ ለ መግባ ት ፍር ድ ቤት ቀረ ቦ ማመልከ ት ይችላ ል፡ ፡ ያ ቀረ በ ው ምክ ን ያ ትም

ተቀባ ይነ ትን ካ ገ ኘ ክ ር ክ ሩን እ ር ሱ ባ ላ በ ት ለ ማካ ሔድ እ ን ደገ ና እ ን ደ አ ዲስ ይጀምራል፡ ፡ በ ሌላ በ ኩልም በ ቂ

ምክ ን ያ ት ከ ሌለ ው ወይም መጥሪ ያ ደር ሶ ት ያ ልቀረ በ ከ ሆነ ም ክ ር ክ ሩ በ ደረ ሰ በ ት ደረ ጃ ገ ብቶ መከ ራከ ር

ይችላ ል፡ ፡ የ በ ቂ ምክ ን ያ ት መለ ኪያ ን ማሰ ቀመጥ አ ስ ቸጋሪ በ መሆኑ ጉዳዩ ን የ ሚመለ ከ ተው ፍር ድ ቤት የ ቀረ በ ውን

ምክ ን ያ ት እ ና የ ነ ገ ሩን ዙሪ መለ ስ ተመልክ ቶ የ ሚወስ ነ ው ምክ ን ያ ት ነ ው፡ ፡

13.5.የ ቅድመ ክ ስ መስ ማት ተግባ ራት

አ ሁን ባ ለ ው ሕግና የ ችሎት አ መራር ዳኞች ሙሉ ትኩረ ታቸውን በ ጉዳዩ መሰ ረ ታዊ ነ ገ ሮች ላ ይ ከ ሚያ ተኩሩ ይልቅ

በ ጉዳዩ ዋና ነ ገ ር ላ ይና በ ጭፍጫፊ ጉዳይ ላ ይ ሁሉ ተጠምደው ውድ ጊ ዜያ ቸውን ሲያ ባ ክ ኑ እ ን ደሚውሉ ግልፅ

ነ ው፡ ፡ ይህ ችግር በ መሰ ረ ቱ ሊቀረ ፍና ዳኞች ሙሉ ጊ ዜያ ቸውን በ ፍሬ ጉዳዩ ላ ይ ብቻ አ ተኩረ ው ውጤታማ ፍትሕ

ሊሰ ጡ የ ሚችሉበ ትን እ ድል ማስ ፋት ያ ስ ፈልጋል፡ ፡ ዳኞች ጉዳዩ ን ውጤታማ በ ሆነ ው አ ግባ ብ የ ሥነ ሥር አ ትና

ማስ ረ ጃ ህ ጉን አ ላ ማ አ ሳ ክ ተው መቋጨት ያ ለ ባ ቸው በ መሆኑ አ ሁን በ ስ ራ ላ ይ እ ን ደሚታየ ው በ ጥቃቅን ጉዳይ ውድ

የ ሆነ ውን የ ችሎት ጊ ዜም ማባ ከ ን አ ይኖር ባ ቸውም፡ ፡ በ ዚህ መሰ ረ ት የ ሕጉ ዋነ ኛ ትኩረ ት ዳኞች በ ጉዳዩ ፍሬ

ነ ገ ር ላ ይ እ ን ዲያ ተኩሩና ቀሪ አ ስ ተዳደራዊ ተግባ ራት ከ ችሎት ስ ራ ውጪሆነ ው እ ን ዲጠያ ና ቅቁ ማስ ቻል ነ ው፡ ፡

በ መሆኑ ም ክ ስ እ ን ደቀረ በ የ መጀመሪ ያ ው ተግባ ር አ ስ ተዳደራዊ የ ሆኑ ና የ ዳኛውን ትኩረ ትና ጊ ዜ የ ግድ

የ ማይፈልጉ ጉዳዮችን ለ ይቶ ተገ ቢውን ስ ራ በ መስ ራት የ ችሎት ጊ ዜን የ ሚፈልጉትን ለ ይቶ ማዘ ጋጀት ይሆና ል፡ ፡

ይህ ስ ራ በ ሕጉ ላ ይ የ ቅድመ ክ ስ ስ ራ ተብሎ ተለ ይቷል፡ ፡ እ ስ ካ ሁን ያ ለ ተሰ ራበ ትም ሲሆን በ ጸ ረ ሙስ ና ጉዳዮች

57
ላ ይ በ ሕግ ከ ተፈቀደው የ ቅድመ ክ ስ መስ ማት ጋር ም ግን ኙነ ት የ ለ ውም፡ ፡ የ ቅድመ ክ ስ መስ ማት ተግባ ራት

አ ስ ተዳደራዊ ጉዳዮችን የ ሚመለ ከ ቱ ተግባ ራትን የ ሚያ ካ ትት በ መሆኑ በ ዋና ኘነ ት በ ሬጂስ ትራር አ ማካ ኝ ነ ት

መከ ና ወን የ ሚገ ባ ው ነ ው፡ ፡ በ ዚህ መሰ ረ ት የ ፍር ድ ቤቱ ሬጂሰ ትራር የ ክ ሱን ብቃት የ ሚያ ረ ጋግጥ ሲሆን የ ክ ስ

ብቃቱ የ ተረ ጋገ ጠው ክ ስ ዳኛ መጥሪ ያ ከ ማዘ ዙ በ ፊት የ ክ ሱን ሕጋዊ ብቃት ያ ረ ጋግጣል፡ ፡ ይህ ም በ ክ ሱ ላ ይ

ወደኋላ ሊነ ሳ የ ሚችልን ተቃውሞ አ ስ ቀድሞ እ ልባ ት በ መስ ጠት ለ ማስ ቀረ ት ያ ግዛ ል በ ሚል እ ሳ ቤ የ ገ ባ ነ ው፡ ፡

የ ክ ሱ ሕጋዊነ ት እ ን ደተረ ጋገ ጠም መዝገ ቡ ለ ዳኛ የ ሚቀር ብ ሲሆን ዳኛውም ጉዳዩ የ ሚመራትን የ ክ ር ክ ር መስ መር

መለ የ ት ይኖር በ ታል፡ ፡ ይህ ተግባ ር ይከ ና ወን /አ ይከ ና ወን የ ሚለ ውን ና በ ማን አ ማካ ኝነ ት (በ ዳኛው ወይም

በ ሬጂስ ትራር ) ይከ ና ወን የ ሚለ ውን በ ሕግ ከ ማስ ቀመጥ እ ን ደጉዳዩ የ ተለ የ ባ ህ ሪ ጉዳዩ ን በ ቅር ብ በ ሚያ ውቀው ዳኛ

ቢወሰ ን የ ሚመረ ጥ በ መሆኑ በ ሕጉ ላ ይ የ መምረ ጥ ስ ልጣኑ ለ ዳኛው ተትቷል፡ ፡ ክ ሱን ተመልክ ቶም ሁለ ት ነ ገ ሮች

ላ ይ ትእ ዛ ዝ መስ ጠት ይችላ ል፡ ፡ እ ነ ዚህ ም አ ን ደኛ በ ጉዳዩ ላ ይ የ ቅድመ ክ ስ ተግባ ራት ማከ ና ወን ያ ስ ፈልጋል

አ ያ ስ ፈልግም በ ሚለ ውና በ ሁለ ተኛ ደረ ጃም የ ቅድመ ክ ስ ተግባ ራት መከ ና ወን የ ሚገ ባ ው ከ ሆነ ው በ ማን አ ማካ ኝ ነ ት

(በ ሬጂስ ትራር ወይም በ ዳኛው) መከ ና ውን ያ ለ በ ት ስ ለ መሆኑ በ መለ የ ት ትእ ዛ ዝ ይሰ ጣል፡ ፡ ስ ለ ሆነ ም ከ መደበ ኛው

ችሎት አ ስ ቀድመው ማለ ቅ ያ ለ ባ ቸው ጉዳዮችም በ ወቅቱ ማለ ቅ እ ን ዲችሉ አ ቃቤ ሕግና ተከ ሳ ሹ በ ራሱ በ ዳኛው ፊት

ወይም በ ሬጂስ ትራሩ ፊት ቀር በ ው መፈጸ ም ያ ለ ባ ቸው ጉዳዮች ካ ሉ ተለ ይተው እ ን ዲፈጸ ሙጉዳዩ ን በ ሚመለ ተው ዳኛ

ተጨማሪ ትእ ዛ ዝ ሊሰ ጥ ይችላ ል ማለ ት ነ ው፡ ፡

ይህ ተግባ ር የ ቅድመ ክ ስ መስ ማት ተግባ ራት በ ሚል በ ሕጉ እ ን ዲካ ተት የ ሆነ ሲሆን በ ዚህ ተግባ ር ውስ ጥም አ ቃቤ

ሕግና ተከ ሳ ሹ በ ዳኛው ወይም በ ሬጂስ ትራሩ ፊት ቀር በ ው እ ን ደ የ ተከ ላ ካ ይ ጠበ ቃና አ ስ ተር ጓ ሚ አ ስ ፈላ ጊ ነ ትን

የ መለ የ ትና የ ማሟላ ት፣ ክ ር ከ ሩ የ ሚመራበ ትን ሥር አ ት የ መለ የ ት፣ ለ ምስ ክ ር ወይም ለ ሌላ ማስ ረ ጃ አ ቀራረ ብ

አ ስ ፈላ ጊ የ ሆነ ውን የ መጥሪ ያ አ ይነ ት የ መለ የ ት፣ ለ ክ ር ክ ሩ አ ስ ፈላ ጊ የ ሆኑ ትን ቅድመ ሁኔ ታዎችን የ መለ የ ት፣

ክ ር ክ ሩ የ ሚጠና ቀቅበ ትን አ ጠቃላ ይ እ ቅድ የ ማውጣትና የ መሳ ሰ ሉት ተገ ባ ራት ሊያ ከ ና ወኑ ይችላ ል፡ ፡ አ ነ ዚህ ና

መሰ ል ጉዳዮች አ ስ ቀድመው ከ ተጠና ቀቁ ክ ሱ በ ሚሰ ማት እ ለ ት ጠበ ቃ የ ለ ም፣ አ ሰ ተር ጓ ሚ አ ልተገ ኘም፣ ችሎቱ

በ አ ግባ ቡ አ ልተዘ ጋጀም…እ የ ተባ ለ የ ሚነ ሱትን አ ላ ስ ፈላ ጊ ክ ር ክ ሮች መቀነ ስ (ማሰ ወገ ድ) የ ሚቻል በ መሆኑ

ችሎቱም ክ ር ክ ሩ በ ሚሰ ማበ ት እ ለ ት ሙሉ ትኩረ ቱን በ ዋና ው ፍሬ ነ ገ ር ላ ይ ብቻ በ ማድረ ግ ጊ ዜውን ጉለ በ ቱን

በ አ ግባ ቡ መጠቀም እ ን ዲችል እ ን ዲሁም ክ ር ክ ር ሳ ይቆራረ ጥ ወዲያ ውኑ ውሳ ኔ የ ሚሰ ጥበ ትን እ ድል መጨመር

ይቻላ ል፡ ፡

58
በ ቅድመ ክ ስ መስ ማት ዝግጅት ይበ ልጥ ውጤታማ እ ን ዲሆን የ ክ ስ መክ ፈቻ ን ግግር በ ግልፅ ና በ ተሟል ሁኔ ታ

መዘ ጋጀቱ አ ስ ፈላ ጊ ነ ው፡ ፡ ለ ፍር ድ ቤት ከ ሚቀር በ ው ክ ስ እ ና መከ ላ ከ ያ ጋር የ ከ ስ እ ና የ መከ ላ ከ ያ ሙሉ መግለ ጫ

መቅረ ብ እ ን ዳለ ባ ቸው ሕጉ የ ሚደነ ግገ ው መግለ ጫው አ ቃቤ ሕጉ ወይም ተከ ሳ ሹ ክ ር ክ ሩን እ ን ዴት ሊያ ሰ ኬደው

እ ን ዳሰ በ የ ሚያ መለ ክ ተውን እ ቅድ ፍን ትው አ ድር ገ ው ስ ለ ሚያ ሳ ዩ ና ክ ር ክ ር በ ድብቅ ሳ ይሆን በ ግልጽነ ትና

አ ስ ቀድሞ በ ሚታወቅ አ ቅድ የ ሚመራ መሆኑ የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ህ ጉ ያ ሰ በ ውን አ ላ ማ ለ ማሳ ካ ት ያ ግዛ ሉ በ ሚል

እ ምነ ት ነ ው፡ ፡ እ ስ ከ አ ሁን በ ሚደረ ጉ ክ ር ክ ሮች ይህ ን ን ጉዳይ በ ግልጽ የ ሚመራ ሕግ በ ተሟላ ሁኔ ታ ያ ልነ በ ረ

በ መሆኑ አ ን ድ ጉዳይ መቼ ተጀምሮ መቼ እ ን ደሚጠና ቀቅ እ ን ኳን አ ስ ቀድሞ ለ መገ መት አ ይቻልም ነ በ ር ፡ ፡ ተከ ራካ ሪ

ወገ ኖችም በ አ ግባ ቡ እ ን ዳይተጉ እ ድሉን ሲከ ፍትና የ ክ ር ክ ር ጥራትም እ ን ዲጓ ደል የ በ ኩሉን አ ስ ተዋጽዎ

ሲያ በ ረ ክ ት ቆ ይቷል፡ ፡ ይህ ም በ መሆኑ በ ተያ ዘ ው ጉዳይ ላ ይ ብቻ ሳ ይሆን በ ሌሎች ጉዳዮች አ መራር ላ ይም ሳ ን ካ

ሲፈጥር የ ቆ የ በ መሆኑ በ ሕጉ ውስ ጥ ይህ ን ን በ ግልጽና በ ግዴታ መፈጸ ም የ ሚያ ስ ችል ድን ጋጌ እ ን ዲካ ተት

ተደር ጓ ል፡ ፡

13.6. የ ክ ር ክ ር ሥር አ ቶች
በ ሕገ መን ግስ ታችን ዕ ውቅና ካ ገ ኙ መሠረ ታዊ ሰ ብዓ ዊ መብቶች መካ ከ ል አ ን ዱ የ ተከ ሰ ሱ ሰ ዎች ክ ስ ከ ቀረ በ ባ ቸው

በ ኋላ ተገ ቢ በ ሆነ አ ጭር ጊ ዜ ውስ ጥ በ መደበ ኛ ፍር ድ ቤት የ መሰ ማት እ ና ፍትሐዊ ውሳ ኔ የ ማግኘት መብት ነ ው፡ ፡

ይህ መብት በ ወን ጀል ድር ጊ ት የ ተጠረ ጠሩ እ ና ክ ስ የ ተመሰ ረ ተባ ቸው ሰ ዎች ሌሎች መብቶቻቸውን ለ ማስ ከ በ ር ብቸኛ

ዋስ ትና ቸው ሲሆን በ ተለ ይም ተጠር ጥረ ው ለ ተያ ዙና በ እ ሥር ላ ይ ሆነ ው ውሳ ኔ ለ ሚጠባ በ ቁ ተከ ሣሾ ች እ ጅግ በ ጣም

ወሳ ኝ ነ ው፡ ፡ ይህ መብት ለ ተከ ሳ ሹ ብቻ ሳ ይሆን ለ ተጎ ጂዎችና ለ ህ ብረ ተሰ ቡም ጭምር ትልቅ ጠቀሜታ አ ለ ው፡ ፡

የ ተከ ሰ ሱ ሰ ዎች የ ተከ ሰ ሱበ ት ጉዳይ ለ መደበ ኛ ፍር ድ ቤት ቀር ቦ በ አ ጭር ጊ ዜ ውስ ጥ የ ማይወሰ ን ከ ሆነ

የ ተከ ሳ ሾ ች መብት ብቻ ሳ ይሆን የ ሌሎች ባ ለ ጉዳዮችም እ ን ዲሁም የ ሕብረ ተሰ ቡ ጥቅም በ አ ጠቃላ ይ ይጣሳ ል፡ ፡

የ ቀደመው ስ ነ ሥር አ ት ሕግ (በ ተለ ይም ከ ወን ጀል ፍትህ አ ስ ተዳር የ ለ ውጥ ስ ራ ማሻ ሻ ያ ትግበ ራ በ ፊት) የ ተደረ ጉ

ልዩ ልዩ ጥና ቶች እ ን ዳረ ጋገ ጡት የ ወን ጀል ጉዳይ ከ ጥቆማ እ ስ ከ ፍር ድ ድረ ስ በ አ ማካ ኝ እ ስ ከ አ ራት አ መት ጊ ዜ

ይፈጅባ ቸዋል፡ ፡ “የ ዘ ገ የ ፍትሕ እ ን ደተከ ለ ከ ለ ይቆጠራል” የ ሚለ ው የ ሕግ ሊቃውን ት አ ባ ባ ል ለ ዚህ አ ይነ ት

መዘ ግየ ት ጠቃሚአ ባ ባ ል ነ ው፡ ፡

የ ተቀላ ጠፈ ፍትሕ የ ማግኘት መብት እ ውን ከ ሚሆን ባ ቸው ህ ጎ ች ውስ ጥ አ ን ዱ ጉዳዮች የ ሚመሩባ ቸውን ስ ር አ ቶች

በ አ ግባ ቡ የ ለ የ የ ወን ጀል ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕግ መኖሩ ነ ው፡ ፡ ከ ሥነ ሥር አ ት ህ ግ አ ን ፃ ር አ ን ደ ጉዳይ

59
እ ልባ ት ሳ ያ ገ ኝ ከ ሚጓ ተትባ ቸው ምክ ን ያ ቶች ውስ ጥ አ ን ዱ ደግሞ ክ ር ክ ር የ ሚመራበ ት ስ ር አ ት ያ ለ በ ት ችግር

በ መሆኑ በ ሥራ ላ ይ ያ ለ ውን የ ሥነ ሥር አ ት ክ ር ክ ር አ መራር ና አ ያ ያ ዝ ስ ር አ ት መፈተሸ ና ማስ ተካ ከ ል ይገ ባ ል፡ ፡

የ ነ ባ ሩ ሕግ አ ን ዱ ችግር አ ብዛ ኛው ጉዳይ በ ተመሳ ሳ ይ ስ ር አ ት እ ን ዲመሩ ማድረ ጉ ነ ው፡ ፡ ነ ባ ሩ የ ሥነ ሥር አ ት

ሕግ ከ ተወሰ ኑ ጉዳዮች (ወጣት ጥፋተኞች፣ ደን ብ መተላ ለ ፍ…) ውጪ ያ ሉ ክ ር ክ ሮች በ ተለ ያ የ መን ገ ድ መመራት

የ ሚችሉ ስ ለ መሆና ቸው የ ሚያ ሰ ቀምጠው ዝር ዝር ድን ጋጌ የ ለ ውም፡ ፡ ይህ ም በ መሆኑ ጉዳዮች ሁሉ በ መር ህ ደረ ጃ

መሰ ረ ታዊ ልዩ ነ ቱ ጎ ለ ቶ በ ማይታይበ ት በ ተመሳ ሳ ይ የ መደበ ኛው መስ መር እ የ ተመሩ ይገ ኛሉ፡ ፡ በ አ ብዛ ኛውም

የ ጉዳዮች በ ፍጥነ ት መጠና ቀቅ ወይም አ ለ መጠና ቀቅ የ ሚወሰ ነ ው በ የ ፍር ድ ቤቱ ባ ለ ው መዝገ ብ ማነ ስ /መብዛ ት ላ ይ

እ ን ጂ በ ክ ር ክ ሩ መስ መር ወሳ ኝነ ት አ ለ መሆኑ ግልፅ ነ ው፡ ፡ ይህ ም የ ጉዳዮች ፍስ ት አ ስ ተዳደር ላ ይ የ ራሱን ጫና

ያ ሳ ደረ በ መሆኑ ይህ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕግ የ ተለ ያ ዩ ጉዳዮች በ ተለ ያ ዩ የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ መስ መሮች

እ ን ዲመሩ የ ሚያ ስ ችል ድን ጋጌ ዎችን ይዟል፡ ፡ በ መሆኑ ም ጉዳዮች እ ን ደገ ና የ ሚታዩ ባ ቸው የ ይግባ ኘ፣ ሰ በ ር ፣

ጉዳይን እ ን ደገ ና የ ማየ ት እ ና የ መሰ የ ም ስ ር አ ቶች እ ን ደተጠበ ቁ ሆነ ው አ ን ድ ፍር ድ ቤት ጉዳዩ ን ማየ ት

ከ መጀመሩ በ ፊት በ ዋነ ኛት ጉዳዩ ከ ተቀላ ጠፈ፣ ከ ተፋጠነ ፣ ከ ወጣት ጥፋተኛ ወይም ከ ደን ብ መተላ ለ ፍ ስ ር አ ቶች

ውስ ጥ በ የ ትኛው ስ ር አ ት እ ን ደሚመራ አ ስ ቀድሞ መለ የ ት ይገ ባ ዋል፡ ፡

የ ክ ር ክ ር መስ መሮች የ ተለ ያ ዩ ቢሆኑ ም ጉዳዮች በ ጊ ዜ ገ ደብ ሊመሩና በ ጊ ዜ በ ታጠረ ገ ደብ ውስ ጥ ተከ ውነ ው

መጠና ቀቅ ያ ለ ባ ቸው ና ቸው፡ ፡ የ ክ ር ክ ር ጉዳይ ብቻ ሳ ይሆን የ ሌሎች ፍትሕ አ ካ ላ ትም ተግባ ራት ሁሉ በ ጊ ዜ ገ ደብ

ውስ ጥ ታጥረ ው መከ ና ወን ያ ለ ባ ቸው መሆኑ በ ር ካ ታ ጠቀሜታ አ ለ ው፡ ፡ ስ ራዎች ሁሉ በ ቅልጥፍና ከ ተከ ና ወኑ ፈጣን ና

ጥራት ያ ለ ው ፍትሕ የ ማረ ጋገ ጥ እ ድል ይጨምራል እ ን ዲሁም የ ፍትሕ አ ካ ላ ትን ተጠያ ቂነ ት ለ ማረ ጋገ ጥ ያ ግዛ ል፡ ፡

ስ ራዎቹ በ ተቀመጠላ ቸው የ ጊ ዜ ገ ደብ ያ ለ መጠና ቀቃቸው በ ተጠር ጣሪ እ ና በ ሌሎች ሰ ዎች ላ ይ (በ ዋስ ትና ፣

በ መን ቀሳ ቀስ መብት ላ ይ፣ …) እ ን ዲሁም በ ን ብረ ት አ ስ ተዳደር ላ ይ (የ ታገ ደ ን ብረ ት የ ሚለ ቀቅበ ት ሁኔ ታ፣

የ ታሸ ገ ን ብረ ት እ ሽጉ የ ሚነ ሳ በ ት ሁኔ ታ…) አ ፍራሽ ውጤትን ያ ስ ከ ትላ ል፡ ፡ በ ተጨማሪ ም ስ ራው በ ጊ ዜ የ ታጠረ

መሆኑ የ ፈጻ ሚ ባ ለ ሙያ ትጋት በ አ ዎን ታ እ ን ዲጨምር የ ማድረ ግ ኃ ይል ያ ለ ው ሲሆን ባ ልበ ቃ ምክ ን የ ት ስ ራን

በ ሚያ ጓ ትት ባ ለ ሙያ ላ ይም የ ተጠያ ቂነ ትን ስ ር አ ት በ ግልጽ ሕግ አ ግባ ብ ተፈፃ ሚለ ማድረ ግ ያ ስ ችላ ል፡ ፡

ይህ ም በ ሕገ መን ግስ ቱ የ ተመለ ከ ተውን የ ተፋጠነ ፍትሕ የ መስ ጠት ግዴታን ለ መወጣት የ ሚያ ስ ችል ከ መሆኑ ም በ ላ ይ

የ ሚዘ ገ ዩ ጉዳዮችን ለ ይቶ በ አ ሉታም ሆነ በ አ ዎን ታ እ ገ ዛ ለ ማድረ ግና የ ሕጉን አ ላ ማ ለ ማሳ ካ ት ያ ግዛ ል፡ ፡

60
በ መሆኑ ም ሁሉም የ ክ ር ክ ር መስ መሮች አ ን ድ ጉዳይ በ መስ መራቸው ሲገ ባ ሊጠና ቀቅ ይገ ባ ዋል የ ሚባ ልበ ትን

የ መጨረ ሻ ጊ ዜ አ ካ ተው ይዘ ዋል፡ ፡ የ ክ ር ክ ር ስ ር አ ቶቹን በ አ ጭሩ እ ን ደሚከ ተለ ው ተመልክ ተዋል፡ ፡

የ ተቀላ ጠፈው ስ ር አ ት በ ሥነ ስ ር አ ት ህ ጉ የ ተመለ ከ ተው መደበ ኛው ስ ር አ ት ሆኖ በ መሰ ረ ቱ በ ስ ነ ስ ር አ ትና

የ ማስ ረ ጀ ህ ጉ ውስ ጥ የ ተቀመጠው ስ ር አ ት በ ሙሉ (እ ን ዳስ ፈላ ጊ ነ ቱ) ማለ ፍን የ ሚጠይቅ ስ ር አ ት ነ ው፡ ፡ የ ተሟላ

ማስ ረ ጃ እ ስ ከ ቀረ በ ድረ ስ ማና ቸውም ክ ር ክ ር በ ተቀላ ጠፈ መን ገ ድ መመራት እ ን ደሚገ ባ ው ህ ጉ የ ሚያ ስ ገ ነ ዝብ

ሲሆን ክ ር ክ ር እ ን ደተጠና ቀቀም ፍር ድ/ውሳ ኔ ወዲያ ውኑ እ ን ዲሰ ጥ ሕጉ ግድ ይላ ል፡ ፡ ቀጠሮ የ ሚሰ ጠው ፍትሐዊ

ውሳ ኔ ለ መስ ጠት ይረ ዳል ተብሎ በ ተከ ራካ ሪ ዎች ጥያ ቄ ወይን ም በ ፍር ድ ቤቱ አ ስ ተያ የ ት ሲታመን በ ት ነ ው፡ ፡ አ ን ድ

ጉዳይ የ ሚመራበ ት የ ተለ የ ስ ር አ ት ባ ልተመለ ከ ተበ ት ጊ ዜ ወይም የ ተለ የ ው ስ ር አ ት ክ ፍተት ባ ለ በ ት ጊ ዜ ሁሉ

ለ ሁሉም ጉዳዮች የ ሚፈጸ መው ስ ር አ ት ይኸው የ ተቀላ ጠፈው ስ ር አ ት ነ ው፡ ፡ ሌሎች ስ ር አ ቶች ከ መደበ ኛው ስ ር አ ት

የ ተለ የ ና ጉዳይን በ አ ጭር ጊ ዜ መቋጨት የ ሚያ ስ ችሉ ድን ጋጌ ዎችን ይዘ ዋል፡ ፡ በ ዚህ ስ ር አ ት የ ሚያ ልፍ ጉዳይ

እ ልባ የ ሚያ ገ ኝበ ት ከ ፍተኛው ጊ ዜ ሁለ ት አ መት ነ ው፡ ፡ ቀላ ል እ ና መካ ከ ለ ኛ ጉዳዮች እ ን ደቅደምተከ ተላ ቸው

በ ሶ ስ ት እ ና በ ስ ድስ ት ወራት ጊ ዜ ውስ ጥ እ ልባ ት እ ን ዲያ ገ ኙ ይጠበ ቃል፡ ፡ ከ ባ ድ ጉዳይ ደግሞ አ ስ ከ ዘ ጠኝ ወር

ባ ለ ው ጊ ዜ እ ልባ ት ያ ገ ኛሉ፡ ፡ ጉዳዮች በ ዚህ ጊ ዜ ውስ ጥ እ ልባ ት ስ ለ ሚያ ገ ኙበ ት የ ጉዳይ ፍሰ ት አ ስ ተዳደር

የ በ ላ ይ ፍድ ቤቶች መመሪ ወይን ም ማኑ ዋል እ ን ዲያ ወጡ ይጠበ ቃልም፡ ፡ ጉዳዮቹ በ ዚህ ህ ግ የ 3፣ 6 ወይም የ ዘ ጠን

ወራት ጊ ዜ የ ማይጠና ቀቁበ ት የ ተለ የ ምክ ን ያ ት ከ ተገ ኘ ጉዳዪን የ ሚመለ ከ ተው ዳኛ ይህ ን ን ጊ ዜ እ ስ ከ 45 ቀና ት፣

9 ወራት እ ና 2 አ መት ሊያ ራዝም እ ን ደሚችል በ ሕጉ ላ ይ ተመልክ ቷል፡ ፡ ይህ ም የ ሚሆነ ው ለ ተለ ዩ ጉዳዮች

በ ተለ ዩ ት መዝገ ቦ ች ላ ይ በ ሚሰ ጥ ትዝዛ ዝ ነ ው፡ ፡ ሁሉም ጉዳይ ከ ዚህ በ ታችም ባ ጠረ ጊ ዜ ሊጠና ቀቅ የ ሚችልበ ት

እ ድል ያ ለ ም በ መሆኑ እ ያ ን ዳን ዱን ጉዳይ መሰ ረ ት ያ ደረ ገ የ ጉዳይ ፍስ ት አ ስ ተዳደር መመሪ ያ በ ፌዴራል ወይም

በ ክ ልል ጠቅላ ይ ፍር ድ ቤት ጉባ ኤ እ ን ደሚወጣ ሕጉ ታሳ ቢ ያ ደር ጋል፡ ፡

ከ መደበ ኛው ስ ር አ ት የ ሚለ የ ው ሌላ ው ስ ር አ ት የ ተፋጠነ የ ክ ር ክ ር መስ መር ን የ ተመለ ከ ተው ነ ው፡ ፡ በ ዚህ ስ ር አ ት

ውስ ጥ እ ን ደ በ ወን ጀል ጉዳይ ውስ ጥ የ ገ ቡ የ ወጣት ጥፋተኞች ጉዳይ፣ የ ደን ብ መተላ ለ ፍ እ ና በ ክ ለ ሳ የ ሚታዩ

የ ደን ብ መተላ ለ ፍ ጉዳዮች፣ ቀላ ል የ ሆነ የ እ ጅ ከ ፍን ጅና የ ማስ ረ ጃ ይዘ ታቸው ያ ልተወሳ ሰ ቡ እ ን ደ የ እ ጅ

ከ ፍን ጅ፣ በ ቅድመ ክ ስ ተግባ ራት የ ታመኑ ወይም በ ማና ቸውም ደረ ጃ የ ታመኑ ጉዳዮች እ ና ግልፅ ና የ ማያ ሻ ማ

ማስ ረ ጃ የ ቀረ በ ባ ቸው ጉዳዮች የ ሚታዩ በ ት ነ ው፡ ፡

61
የ ወጣት ጥፋተኞች ጉዳይ የ ወጣቱን የ ላ ቀ ጥቅም ማስ ከ በ ር ያ ለ በ ት ለ መሆኑ ሕገ መን ግስ ታዊ እ ውቅና ያ ገ ኘ ጉዳይ

ነ ው፡ ፡ የ ወጣት ጉዳይ አ ያ ያ ዝ ወጣቶች ከ ገ ቡበ ት የ ተሳ ሳ ተ መን ገ ድ እ ን ዲወጡ፣ ቀና አ ስ ተሳ ሰ ብ እ ን ዲያ ዳብሩና

ሰ ላ ማዊና ለ ህ ግ ተገ ዢ የ ሆኑ ዜጋ እ ን ዲሆኑ የ ሚያ ስ ችል ዘ ዴን የ ተከ ተለ መሆን የ ሚገ ባ ው ለ መሆኑ የ ወን ጀል

ፍትሕ ፖሊሲው ያ ሰ ምር በ ታል፡ ፡ አ ላ ማውም ወጣቶቹን ማሰ ተማር እ ና ከ ቤተሰ ቡና ከ ህ ብረ ተሰ ቡ ጋር በ ተሳ ካ ሁኔ ታ

እ ን ዲዋሃ ድ ማድረ ግ ነ ው፡ ፡ የ ወን ጀል ፍትሕ ፖሊሲው ቁጥር 6.4.2. እ ን ደሚያ መለ ክ ተው ወጣቶች በ ፍር ድ ሂ ደትም

ቀር በ ው እ ን ዲመሰ ክ ሩ፣ ጥፋተኛነ ታቸውን እ ን ዲያ ምኑ ፣ መስ ቀልኛ ጥያ ቄ እ ን ዲጠየ ቁ ወይም የ አ ቃቤ ሕግ ምስ ክ ር

ሆነ ው እ ን ዲመሰ ክ ሩ አ ይገ ደዱም፡ ፡ በ ተቻለ መጠን ጉዳያ ቸው በ አ ማራጭ መፍትሔም ማለ ቅ የ ሚገ ባ ው በ መሆኑ

መን ገ ዱም ሆነ መፍትሔው አ ማራጭመን ገ ድን ያ ሰ በ ድን ጋጌ ተካ ቷል፡ ፡

የ ወጣት ጥፋተኞችን ጉዳይ በ ተመለ ከ ተ የ ቀድሞው ሕግ ፍላ ጎ ታቸውን መሰ ረ ት ያ ደረ ገ አ ሰ ራር እ ን ዲኖር

የ ሚያ ስ ችል ድን ጋጌ የ ነ በ ረ ው መሆኑ ይታወቃል፡ ፡ ይሁን እ ን ጂ በ ሕገ መን ግስ ቱ የ ታወቁትን ድን ጋጌ ዎች ባ ሟላ

መልኩና አ ለ ም በ ደረ ሰ በ ት ደረ ጃ ሕጉን መቃኘት የ ሚያ ስ ፈልግ በ መሆኑ ተጨማሪ ድን ጋ ጌ ዎች በ ሕጉ ውስ ጥ

እ ን ዲካ ተቱ ሆኗ ል፡ ፡ በ መሆኑ ም የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ ይህ ን ን የ ወጣት ጥፋተኛን ጉዳይ አ መራር ና አ ያ ያ ዝ

አ ላ ማ ግምት ውስ ጥ ባ ስ ገ ባ መልኩ ተደን ግጓ ል፡ ፡ በ ዚህ መሰ ረ ት የ ስ ር አ ቶቹ ሁሉ ዋነ ኛ አ ላ ማ የ ወጣቱን

ደሕን ነ ትና ጥቅም ማሰ ከ በ ር በ መሆኑ በ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ ላ ይ የ ወጣት ጥፋተኞች ድን ጋጌ አ ላ ማ/መር ህ

በ ግልጽ ተቀምጧል፡ ፡ በ መር ህ ደረ ጃ በ ወጣት ፍትሕ አ ስ ተዳደር ውስ ጥ ተፈፃ ሚከ ሚሆኑ መር ሆዎች ውስ ጥ ፍጥነ ት፣

አ ሳ ታፊነ ት፣ ምቹነ ት፣ አ ያ ያ ዙ የ ማያ ስ ፈራ መሆን ፣ መደበ ኛ ያ ልሆነ መሆን ፣ የ ተለ ያ ዩ ልዩ እ ውቀት ያ ላ ቸው

ባ ለ ሙያ ዎች አ ስ ተያ የ ት የ ሚሰ ጡበ ትና የ መሳ ሰ ሉት ይገ ኙበ ታል፡ ፡ መር ሆዎቹ ይበ ልጥ መከ በ ራቸውን ለ ማረ ጋጥ

የ ወን ጀል ምር መራ ተግባ ሩም የ ሚከ ና ወነ ው በ አ ቅራቢያ ው ባ ለ ው ፍር ድ ቤት መሪ ነ ት ነ ው፡ ፡ ሕጉ ለ ወጣቶቹ ጉዳይ

የ ተስ ማማ ልዩ መር ማሪ ፣ አ ቃቤ ህ ግና ችሎትም እ ን ዲኖር ያ ስ ገ ድዳል፡ ፡

በ መሰ ረ ቱ ወጣት ጥፋተኛ የ ሚባ ሉት ወን ጀል በ ተፈፀ መበ ት ጊ ዜ እ ድሜያ ቸው ከ ዘ ጠኝ እ ስ ከ አ ስ ራ አ ምስ ት አ መት

ድረ ስ ያ ሉት ና ቸው፡ ፡ አ ነ ዚህ ወጣቶች ወን ጀል በ ተፈጸ መበ ት ጊ ዜ እ ድሜያ ቸው በ ዚህ ክ ልል ውስ ጥ ቢሆን ም

የ ወን ጀሉ ምር መራ በ ሚደረ ግበ ት ጊ ዜ ግን እ ድሜቸው ከ አ ስ ራ አ ምስ ት አ መት በ ላ ይ ሊሆን ይችላ ል፡ ፡ እ ድሚያ ቸው

ከ አ ስ ራ አ ምስ ት አ መት በ ላ ይ ከ ሆነ ለ ወጣቶች የ ሚደረ ገ ው እ ን ክ ብካ ቤና አ ያ ያ ዝ ትር ጉም የ ሚያ ጣበ ት ሁኔ ታ

ስ ለ ሚፈጠር (ለ ምሳ ሌ ሞግዚት መመደብ አ ስ ፈላ ጊ ስ ለ ማይሆን ) የ ምር መራ አ ያ ያ ዙና የ ፍር ድ ሂ ደቱ ለ ወጣቶች

በ ተደነ ገ ገ ው ሕግ ላ ይመራ ይችላ ል፡ ፡ ቅጣት የ ሚወሰ ነ ው የ አ እ ምሮን ሁኔ ታ ግምት ውስ ጥ በ ማስ ገ ባ ት በ መሆኑ

ለ ወጣቶቹ የ ተደነ ገ ጉት ቅጣቶች የ ሚፈጸ ሙበ ት ቢሆን ም የ ጉዳዩ አ መራር ግን በ ዚህ አ ግባ ብ ላ ይቀጥል ይችላ ል፡ ፡

62
ስ ለ ሆነ ም እ ድሜው ከ 15-18 ከ ሆነ በ ፍር ድ ቤቱ አ ስ ተያ የ ት ጉዳዩ በ ወጣት ጥፋተኞች ደን ብ ወይም በ አ ዋቂዎች

ስ ር አ ት ሊመራ የ ሚችል ሲሆን እ ድሜው ከ 18 አ መት በ ላ ይ ከ ሆነ ግን ጉዳዩ ለ አ ዋቂዎች በ ተደነ ገ ገ ው ስ ር አ ት

እ ን ዲመራ የ ሚያ ስ ችል ድን ጋጌ ን ሕጉ አ ካ ቷል፡ ፡

የ ወጣቱ ጉዳይ ምር መራ የ ሚጀምረ ው ወጣቱ ወን ጀል ሲፈፅ ም ያ ገ ኘው ሰ ው/አ ካ ል ፍር ድ ቤት እ ን ዳቀረ በ ው ሲሆን

ያ መጣው ሰ ው/አ ካ ል ስ ለ ወን ጀሉ ያ ሰ መዘ ግባ ል፡ ፡ ይህ ሰ ው የ ሚያ ስ ረ ዳው ነ ገ ር ውስ ጥ ወን ጀል የ ሚመስ ል ነ ገ ር

ከ ተገ ኘ ፍር ድ ቤቱ በ ወጣቱ ላ ይ የ ወን ጀል ምር መራ እ ን ዲጀመር የ ሚያ ዝ ሲሆን ምር መራውም በ ፍር ድ በ ቱ መሪ ነ ት

ተከ ና ውኖ ይጠና ቀቃል፡ ፡

የ ወጣቱ ጉዳይ በ ፍር ድ ቤት የ ሚታይ ሆኖ በ ፍር ድ ቤትም ጥፋተኛ ሆኖ ከ ተገ ኘ በ አ ጥፊው ላ ይ ሊወሰ ድ የ ሚችለ ው

እ ር ምጃ ከ መደበ ኛው ቅጣት የ ተለ የ ሆኖ ወጣቱን በ መር ዳት ላ ይ የ ሚያ ተኩር በ መሆኑ የ ወን ጀል ምር መራው

ከ ተለ መደው ምር መራ በ ተጨማሪ ለ ዚህ መፍትሔ አ ጋዥ ሊሆኑ የ ሚችሉ የ ወጣቱን ባ ሕሪ ፣ ማሕበ ራዊ፣ ቤተሰ ባ ዊ፣

አ ካ ባ ቢያ ዊ፣ ትምሕር ት ነ ክ እ ና ሌሎች ባ ለ ሙዎች አ ስ ፈላ ጊ ና ቸው በ ሚሏቸው ጉዳዮች ዙሪ ያ የ ሚያ ጠነ ጥኑ መሆን

እ ን ዳለ ባ ቸው ህ ጉ ያ ስ ገ ነ ዝባ ል፡ ፡ የ ሚመለ ከ ተቻው አ ካ ላ ትም ለ ወጣቱ ግን ባ ታ በ ሚያ ስ ፈልግ አ ግባ ብ ክ ትትል

እ ን ዲያ ደር ጉ ሊታዘ ዙ ይችልሉ፡ ፡ በ መር ህ ደረ ጃ ወጣቱ በ ሞግዚቱ ወይም አ ግባ ብ ባ ላ ቸው ሰ ዎች ስ ር ሆኖ

ምር መራውም ሆነ የ ፍር ድ ሂ ደቱ የ ሚከ ና ወን ሲሆን በ የ ትኛውም ደረ ጃ ጉዳይ ክ ትትል የ ሚደረ ገ ውም በ ጠበ ቃ ተወክ ሎ

ነ ው፡ ፡ ለ ወጣቱ ደሕን ነ ትም አ ስ ፈላ ጊ ከ ሆነ ስ ለ ወጣቱ ማሕበ ረ ሰ ባ ዊ ግን ኙነ ት (የ ሌሎች ሰ ዎችን መብት ሊነ ክ

ቢችልም) ጊ ዜያ ዊ ትእ ዛ ዝ ሊሰ ጥ ይችላ ል፡ ፡ ይህ ትእ ዛ ዝ ለ ወጣቱ ጥቅም ሲባ ል አ ስ ተያ የ ቱን በ መቀበ ል የ ሚሰ ጥ

ሲሆን ትእ ዛ ዙም በ ወጣቱ ቤት ውስ ጥ ያ ለ ሰ ው ቤት እ ን ዲለ ቅ፣ ወጣቱን የ ተወሰ ኑ ሰ ዎች እ ን ዳያ ገ ኙት ወይም

እ ን ደይጎ በ ኙት የ ማድረ ግ እ ና የ መሳ ሰ ሉት/ን እ ር ምጃዎችን ሊያ ጠቃልል ይችላ ል፡ ፡

ክ ሱ የ ዳኝ ነ ት ስ ልጣን ባ ለ ው ፍር ድ ቤት የ ሚታይ ቢሆን ም ለ ወጣቱ ጥቅም ሲባ ል ወደ ሌላ የ ስ ረ ነ ገ ር ወዳለ ው

ፍር ድ ቤት ሊዛ ወር ይችላ ል፡ ፡ የ ተዛ ወረ ለ ት ፍር ድ ቤትም ጉዳዩ ን አ ልቀበ ልም ለ ማለ ት አ ይችልም፡ ፡ የ ፍር ድ

ሂ ደቱም የ ተወሰ ኑ ሰ ዎች ብቻ በ ተገ ኙበ ት በ ዝግ ችሎት የ ሚካ ሔድ ነ ው፡ ፡ ክ ስ የ ቀረ በ በ ት እ ን ደሆነ ም

እ ን ደመደበ ኛው ስ ር አ ት ክ ሱ በ ን ባ ብ የ ሚነ በ ብለ ት ከ ሚሆን ይልቅ በ ቃል የ ሚነ ገ ረ ው ይሆና ል፡ ፡ ሒደቱ በ ሙሉ

መደበ ኛ ያ ልሆነ ስ ር አ ትን የ ሚከ ተል ነ ው፡ ፡ በ ማና ቸውን መን ገ ድ ውሳ ኔ ው ለ ሕዝብ የ ሚገ ለ ፅ ቢሆን ም እ ን ኳን

ዘ ገ ባ ዎቹ ወጣቱ ተለ ይቶ እ ን ዲታወቅ የ ሚያ ደር ጉ (እ ን ደ ስ ሙ፣ ምስ ሉ፣ አ ድራሻ ው፣ ትምሕር ት ቤቱ….) ፍሬ

ነ ገ ሮችን መያ ዝ አ ይገ ባ ውም፡ ፡ ዘ ገ ባ ው ለ ሕዝብ መገ ለ ፁ የ ራሱ ጥቅም ቢኖረ ውም ዝር ዝር ጉዳዮቹ የ ወጣቱ

63
የ ወደፊት ህ ይወት ላ ይ የ ራሳ ቸውን አ ሉታዊ ሚና የ ሚጫወቱ በ መሆኑ ቢዘ ገ ቡ ወጣቱ በ ማና ቸውም መን ገ ድ እ ን ዲለ ይ

በ ሚያ ደር ግ መልክ አ ይዘ ገ ቡም፡ ፡ ፍር ዱም በ ቅር ጽ ደረ ጃ መደበ ኛ የ ፍር ድ ቅር ፅ ቢኖረ ውም በ ይዘ ቱ ግን የ ወጣቱን

እ ድገ ትና ስ ብእ ና በ ማና ቸውም መልኩ በ ማይጎ ዳ አ ግባ ብ መፃ ፍ ይኖር በ ታል፡ ፡ እ ን ደምር መራው ሁሉ የ እ ር ምት

እ ር ምጃዎች ላ ይ አ ግባ ብነ ት ያ ላ ቸው ባ ለ ሙያ ዎች አ ስ ተያ የ ት ሊሰ ጡያ ስ ፈልጋል፡ ፡

በ ወጣቱ ላ ይ ሊወሰ ድ ከ ሚችለ ው እ ር ምት እ ር ምጃ በ ተጨማሪ ወጣቱ ወደ ጥፋት እ ን ዲገ ባ ያ ደረ ገ ውን እ ን ክ ብካ ቤ

ያ ጓ ደሉ ሰ ዎች ያ ልተከ ሰ ሱና ራሱን በ ቻለ ወን ጀል ያ ልተጠየ ቁ ከ ሆነ በ ፍር ድ ቤቱ ተጠር ተው ተግሳ ፅ ፣

ማስ ጠን ቀቂያ ወይም ሌላ የ እ ር ምት እ ር ምጃ እ ን ዲወሰ ድባ ቸው ሊደር ግ ይችላ ል፡ ፡ ለ ወጣቱ ደሕን ነ ት አ ስ ፈላ ጊ

እ ስ ከ ሆነ ድረ ስ አ ግባ ብ ያ ላ ቸው ባ ለ ሙያ ዎች የ ሚሰ ጡትን አ ስ ተያ የ ት መሰ ረ ት በ ማድረ ግ በ ወጣቱ ላ ይ የ ተሰ ጡ

ማና ቸውም የ እ ር ምት እ ር ምጃዎች በ ማና ቸውም ጊ ዜ ሊለ ወጡ፣ ሊቀየ ሩ ወይም ቀሪ ሊሆኑ ይችላ ሉ፡ ፡

የ ተፋጠነ ስ ር አ ት ውስ ጥ ከ ሚመደቡ ስ ር አ ቶች ውስ ጥ ሌላ ው የ ደን ብ መተላ ለ ፍ ጉዳዮች የ ሚመለ ከ ተው ስ ር አ ት

ነ ው፡ ፡ ደን ብ መተላ ለ ፍን በ ተመለ ከ ተ በ ዋነ ኛነ ት ጉዳዩ የ ክ ልሎች ወይም ከ ፍትሕ አ ካ ላ ት ውጪያ ሉን አ ስ ፈጻ ሚ

የ መን ግስ ት አ ካ ላ ትን የ ሚመለ ከ ት ነ ው፡ ፡ በ መሆኑ ም በ ደን ብ መተላ ለ ፍ ጉዳይ ላ ይ ክ ስ የ ሚያ ቀር በ ውን ፣

የ ዳኛነ ት ውሳ ኔ የ ሚሰ ጠው፣ የ ሚጣለ ው ቅጣት አ ይነ ት እ ና የ ውሳ ኔ አ ሰ ጣጥ ሥር አ ቱ ሁሉ ደን ቡ በ ሚወስ ነ ው

አ ግባ ብ የ ሚፈጸ ም ነ ው የ ሚሆነ ው፡ ፡ በ ዚህ አ ግባ ብ የ ደን ብ መተላ ለ ፍ ጉዳዮች በ ዋነ ኛት መተላ ለ ፉን በ ደነ ገ ገ ው

ደን ብ ወይም በ ሕጉ ልዩ ክ ፍል የ ሚመራ ቢሆን ም በ ልዩ ደን ቦ ች ባ ላ ተደነ ገ ጉ ጉዳዮች ላ ይ ብቻ በ ሥነ ሥር አ ቱ

የ ተደነ ገ ጉት ስ ር አ ቶች ተፈጻ ሚይሆና ሉ፡ ፡

በ ሕጉ መሰ ረ ት የ ደን ብ መተላ ለ ፍ ጉዳዮች ሁሉ በ ቀላ ል ስ ር አ ት አ ልፈው በ ሁለ ት ሳ ምን ት ውስ ጥ አ ልባ ት

እ ን ዲያ ገ ኝ ይጠበ ቃል፡ ፡ በ ደን ብ መተላ ለ ፍ ጉዳይ ላ ይ ከ ሳ ሻ ም የ ሚሆነ ው ደን ቡን የ ሚያ ስ ፈፅ መው አ ካ ል ሲሆን

ይህ ም ካ ልተመለ ከ ተ አ ቃቤ ሕጉ ጉዳዩ ን በ ከ ሳ ሽ ነ ት ሊከ ታተል ይችላ ል፡ ፡ የ ደን ብ መተላ ለ ፍ ጉዳዮችም መደበ ኛ

ያ ልሆነ ውን ስ ር አ ት ሊከ ተሉ የ ሚችሉ ከ መሆና ቸው በ ላ ይ በ አ ብዛ ኛው በ ገ ን ዘ ብ መቀጮ የ ሚያ ስ ቀጡ በ መሆና ቸው

የ ደን ብ ተላ ላ ፊው ሌላ ስ ራ ትቶ ፍር ድ ቤት መቅረ ብ ግድ አ ይሆን በ ትም፡ ፡ በ መሆኑ ም የ ደን ብ መተላ ለ ፍ

የ ቀረ በ ለ ት ፍር ድ ቤት ማመልከ ቻውን ለ ደን ብ ተላ ላ ፊው የ ሚላ ክ ለ ት ሲሆን መጥሪ ው የ ተላ ለ ፈለ ት ተከ ሳ ሽም ፍር ድ

ቤት ሳ ይቀር ብ በ ማመን መቀጫውን ጭምር በ ወኪሉ፣ በ ፖስ ታ ቤት መልእ ክ ት ወይም በ ሌላ አ መቺ በ ሆነ አ ግባ ብ

ለ ፍር ድ ቤቱ ሊልክ ይችላ ል፡ ፡ ፍር ድ ቤቱም የ ገ ን ዘ ብ መቀጮብቻ የ ሚቀጣው ከ ሆነ ቅጣቱን ወስ ኖ ተከ ሳ ሽ ከ ላ ከ ው

64
መቀጮጋር ልዩ ነ ቱ እ ን ዲታሰ ብ ያ ደር ጋል፡ ፡ ተከ ሳ ሽ ያ ልቀረ በ ም እ ን ደሆነ ፍር ድ ቤቱ ጉዳዩ ን ተመልክ ቶ ውሳ ኔ

በ መስ ጠት ውሳ ኔ ውን እ ን ዲፈጽም ይልክ ለ ታል፡ ፡

ከ ፍ ሲል በ ተመለ ከ ተው መሰ ረ ት የ ደን ብ ተላ ላ ፊው ፍር ድ ቤት መቅረ ብ የ ማያ ስ ፈልገ ው ቢሆን ም የ ደን ብ ተላ ላ ፊው

በ ተወሰ ኑ ጉዳዮች ላ ይ ፍር ድ ቤት ሊቀር ብ ይችላ ል ወይም እ ን ዲቀር ብ ሊገ ደድ ይችላ ል፡ ፡ የ መጀመሪ ያ ው ክ ሱን

የ ካ ደ እ ን ደሆነ ነ ው፡ ፡ በ ዚህ ግዜ ተከ ሳ ሹ ቀር ቦ የ መከ ራከ ር ና የ መከ ላ ከ ያ ማስ ረ ጃ የ ማሰ ማት መብት

ይኖረ ዋል፡ ፡ ደን ብ ተላ ላ ፊው ቀር ቦ የ ሚከ ራከ ር ቢሆን ም ክ ር ክ ሩ በ ተቀላ ጠፈ ሁኔ ታና በ ቃል ብቻ የ ሚደረ ግ

ይሆና ል፡ ፡ የ ሚሰ ሙምስ ክ ሮች ካ ሉም በ ዋና ው ፍሬ ነ ገ ር ላ ይ ብቻ የ ሚመሰ ክ ሩ ሲሆን ቃላ ቸውም በ ሙሉ ሳ ይመዘ ገ ብ

ከ ቃላ ቸው ውስ ጥ ዋና ው ብቻ ተለ ይቶ ይመዘ ገ ባ ል፡ ፡ የ ደን ብ መተላ ለ ፍ የ ፈፀ መው ሰ ው ፍር ድ ቤት ሊቀር ብ

የ ሚችልበ ት ሌላ ው ምክ ን ያ ት በ ፍር ድ ቤት የ ሚወሰ ነ ው ቅጣት ከ ገ ን ዘ ብ ቅጣት ውጪየ ሆነ እ ን ደሆነ ነ ው፡ ፡

በ ደን ብ መተላ ለ ፍ ስ ር አ ት ውስ ጥ የ ሚገ ኘው ሌላ ው ልዩ ስ ር አ ት የ ደን ብ መተላ ለ ፍ ጉዳዮች በ ክ ለ ሳ (ሳ መሪ )

ስ ር አ ት የ ሚታዩ በ ት ስ ር አ ት ነ ው፡ ፡ በ ተወሰ ኑ የ ደን ብ መተላ ለ ፍ ጉዳዮች ላ ይ የ ቀረ በ ው ክ ስ ግልጽና በ ተከ ሳ ሹ

የ ማይካ ዱ ሲመስ ሉ አ ቃቤ ሕግ (ወይም ከ ሳ ሹ) ከ ክ ሱ ጋር ተከ ሳ ሽ ሊቀጣ ይገ ባ ዋል የ ሚለ ውን የ ቅጣት መጠን ና

አ ይነ ት አ ካ ቶ ክ ስ እ ን ዲያ ቀር ብ ሕጉ የ ሚፈቀድ ሲሆን ፍር ድ ቤቱም ክ ሱን እ ና የ ቅጣት መጠኑ ን እ ን ዳለ በ መቀበ ል

ለ ተከ ሳ ሽ ይልክ ለ ታል፡ ፡ ተከ ሻ ሽም ጥፋቱን አ ምኖ ከ ተቀበ ለ ው ፍር ድ ቤቱ ከ ክ ሱ ጋር የ ተመለ ከ ተውን ቅጣት

ተከ ሳ ሹ እ ን ደፈጸ ም ትእ ዛ ዝ በ መስ ጠት መዝገ ቡን ይዘ ጋዋል፡ ፡ ተከ ሳ ሽ መጥሪ ያ ው ደር ሶ ት በ ሁለ ት ሳ ምን ት ጊ ዜ

ውስ ጥ መልስ ካ ልሰ ጠም ክ ሱን እ ን ዳመነ ተቆጥሮ በ ተመሳ ሳ ይ ውሳ ኔ ውን እ ን ዲፈፅ ም ይታዘ ዛ ል፡ ፡ ተከ ሳ ሽ ክ ዶ

ከ ተከ ራከ ረ ግን ጉዳዩ በ ደን ብ መተላ ለ ፍ ደን ብ መሰ ረ ት ይታያ ል፡ ፡ በ ዚህ መልኩ ከ ሚካ ተቱት ቅጣቶች ውስ ጥ

ማስ ጠን ቀቂያ ብቻ የ ሆን ቅጣት፣ የ ስ ራ ፈቃድን (ላ ይሰ ን ስ ን ) መመለ ስ ን የ ሚመለ ከ ት ቅጣት፣ በ ገ ን ዘ ብ ብቻ

የ ሚያ ስ ቀጣ የ ደን ብ መተላ ለ ፍ፣ በ አ ን ድ ነ ገ ር ከ መገ ልገ ል መከ ልከ ልን የ ሚመለ ከ ት ቅጣትና የ መሳ ሰ ሉት

ይገ ኙበ ታል፡ ፡

በ ተፋጠነ ስ ር አ ት የ ሚታው ሌላ ው ጉዳይ የ እ ጅ ከ ፍን ጅ ጉዳይ ነ ው፡ ፡ የ እ ጅ ከ ፍን ጅ ጉዳይ ከ ዚህ ቀደም መሰ ል

እ ና ተመሳ ሳ ይ በ መባ ል የ ሚታወቁትን በ ማካ ተት በ ሕጉ አ ን ድ ወጥ ግልጽ ትር ጉም ተሰ ጥቶታል፡ ፡ በ ባ ህ ሪ ው ማስ ረ ጃ

የ ተሟላ በ ት ስ ለ ሆነ ያ ለ ቀጠሮ ያ ልቃል ተብሎ የ ሚታሰ ብ ነ ው፡ ፡ ይህ ሂ ደት የ መደበ ኛ ስ ር አ ቶችን መከ ተልን ግድ

ሊል ቢችልም በ ባ ህ ሪ ው ያ ልተወሳ ሰ በ እ ና የ ተሟላ ማስ ረ ጃ የ ሚቀር ብበ ት በ መሆኑ ቢዘ ገ ይ በ ሶ ስ ት ወር ጊ ዜ ውስ ጥ

65
እ ልባ ት የ ሚሰ ጥት ጉዳይ ነ ው፡ ፡ ከ መደበ ኛው ስ ር አ ት የ ሚለ የ ው ክ ር ክ ር የ ማይቆ ራረ ጥበ ት መሆኑ ና ይህ አ ጭር

የ ጊ ዜ ገ ደብ ያ ለ ው መሆኑ ነ ው፡ ፡

የ ታመኑ እ ና በ አ ማራጭ መን ገ ዶች የ ታዩ ጉዳዮችም በ ዚህ ስ ር አ ት ውስ ጥ የ ሚካ ተቱ ና ቸው፡ ፡ እ ነ ዚህ ስ ር አ ቶች

ከ ሌሎቹ ለ የ ት የ ሚያ ደር ጋቸው ሙሉ የ ክ ር ክ ር መስ መር ን ማለ ፍ የ ማይጠበ ቅባ ቸው ሲሆኑ ሁነ ቶቹ እ ን ደተከ ሰ ቱ

(ለ ምሰ ሌ እ ን ደታመነ ፣ የ እ ር ቅ ውጤት እ ን ደቀረ በ ) ያ ለ ቀጠሮ ወዲያ ውኑ ውሳ ኔ የ ሚሰ ጥባ ቸው መሆና ቸው ነ ው፡ ፡

13.7. ቀጠሮ፣ መቃወሚያ ና እ ምነ ት ክ ህ ደት

ክ ር ክ ሮች በ የ ትኛውም አ ግባ ብ የ ሚመሩ ቢሆን ክ ር ክ ር በ መሰ ረ ቱ ሳ ይቆራረ ጥ በ ተከ ታታይ መመራት ያ ለ በ ት ነ ው፡ ፡

ይህ መር ህ በ ግልጽ የ ተመለ ከ ተ ከ መሆኑ ም በ ላ ይ ቀጠሮ ሊያ ሰ ጡ የ ማይገ ባ ቸው ምክ ን ያ ችም (ለ ምሳ ሌ ለ ረ ፍት፣

ለ ሬጂስ ትራር ተግባ ራት፣ በ ህ ግ ጉዳይ ላ ይ በ ቀረ በ መቃወሚያ ብይን ለ መስ ጠት፣ እ ና ለ መሰ ል ምክ ን ያ ቶች) በ ሕጉ

ላ ይ በ ግልጽ ተቀምጠዋል፡ ፡ ጉዳዩ በ ተከ ታታይ የ ታየ ለ መሆኑ የ ሚመለ ከ ትበ ት አ ን ዱ መን ገ ድ የ እ ለ ት ተግባ ራትን

በ መዝገ ብ በ አ ግባ ቡ መመዝገ ብ ሲቻል ነ ው፡ ፡ በ መሆኑ ም ጉዳዩ መታይት ከ ጀመረ በ ት ሰ አ ት አ ን ስ ቶ

እ ስ ከ ሚጠና ቀቅበ ት ጊ ዜ ድረ ስ ያ ለ ው የ የ እ የ ለ ቱ የ ችሎት ክ ን ውኖች እ ና ሌሎች ፍሬ ነ ገ ሮች (ለ ምሳ ሌ የ ችሎቱ

ስ ም፣ የ ዳኛና ተከ ራካ ሪ ወገ ኖች ስ ም፣ ፊረ ማ…) በ መዝገ ብ ላ ይ መስ ፈር ወይም በ ኤሌክ ትሮኒ ክ ስ መሳ ሪ ያ መቀረ ፅ

የ ሚገ ባ ቸው እ ን ደሆነ ሕጉ ድን ጋጌ የ ያ ዘ ሲሆን ይህ ም ለ ግልጸ ኝነ ት፣ ለ ተጠያ ቂነ ት እ ን ዲሁም ለ ይግባ ኝ ሰ ሚ

ፍር ድ ቤት ተግባ ር አ ጋዥነ ት እ ን ዲሆን ታስ ቦ የ ተካ ተተ ነ ው፡ ፡ ይህ ተግባ ር በ ክ ስ መስ ማት ጊ ዜ በ ተለ የ ትኩረ ት

የ ሚፈፀ ም ቢሆን ም ፍር ድ ቤት ማና ቸውን ም ተግባ ራት በ ሚያ ከ ና ውን በ ት ጊ ዜ እ ነ ዚህ ኩነ ቶች መመዝገ ብ ወይም

መቅረ ፅ ይጠበ ቅበ ታል፡ ፡

ክ ር ክ ር ተከ ታታይ ቢሆን ም በ ተወሰ ኑ ምክ ን ቶች በ ተለ ይም ለ ትክ ክ ለ ኛ ፍትህ አ ሰ ጣጥ ሲባ ል ቀጠሮ መስ ጠት

የ ሚያ ስ ፈልግ በ መሆኑ ይህ ን ን ሁኔ ታ ያ ገ ና ዘ በ ቀጠሮ የ ሚሰ ጥባ ቸውን ምክ ን ያ ቶች እ ና ለ ቀጠሮ ልክ መወሰ ኛ

መር ህ ን ህ ጉ ያ ስ ቀምጣል፡ ፡ በ ዚህ ረ ገ ድ ነ ባ ሩ ህ ግ ላ ይ መሰ ረ ታዊ ለ ውጥ አ ልተደረ ገ ም፡ ፡

ቀጠሮ ከ ሚሰ ጥባ ቸው ምክ ን ያ ቶች ውስ ጥ አ ን ዱ የ ተከ ሳ ሽ የ ጤን ነ ት ሁኔ ታ ነ ው፡ ፡ የ ችሎት ተግባ ር ተከ ታታይ

ቢሆን ም ተከ ሳ ሽ በ አ እ ምሮ ወይም በ አ ካ ሉ ላ ይ በ ደረ ሰ በ ት የ ጤና ችግር የ ተነ ሳ የ ችሎት ተግባ ር ን በ አ ግባ ቡ

ለ መከ ታተል የ ማይችል ሊሆን ይችላ ል፡ ፡ የ ዚህ አ ይነ ት አ ጋጣሚዎች በ ተግባ ር የ ሚያ ጋጥሙ ቢሆን ም ምላ ሽ

ለ መስ ጠት የ ሚያ ስ ችል ህ ግ የ ሌለ በ መሆኑ የ ፍትህ አ ካ ላ ት ሲቸገ ሩ ቆ ይተዋል፡ ፡ ይህ ሁኔ ታ በ ህ ግ ሊፈታ

የ ሚገ ባ ው በ መሆኑ ተከ ሳ ሽ በ ክ ስ መስ ማት ሂ ደት በ ጤና ው የ ተነ ሳ ችሎቱን መከ ታተል ያ ልቻለ እ ን ደሆነ

66
እ ን ደሁኔ ታው ችሎቱ ለ ተወሰ ነ ጊ ዜ የ ጉዳዩ ን መታየ ት የ ሚያ ቋር ጥበ ት ወይም ጉዳዩ ላ ይ ፍር ድ ሰ ጥቶ ቅጣት

የ ማይወስ ን በ ት ነ ገ ር ግን አ ማራጭ እ ር ምጃዎች (መፍትሔዎች) እ ን ዲወሰ ዱ የ ሚደረ ግበ ት አ ግባ ብ ተደን ግጓ ል፡ ፡

ተከ ሳ ሹም የ ጤን ነ ቱ ሁኔ ታ በ ተመለ ሰ ለ ት ጊ ዜ ክ ር ክ ሩ እ ን ደገ ና እ ን ዲታይ የ መጠየ ቅ መብት አ ለ ው፡ ፡

ፍር ድ ቤት በ ማና ቸውም ቀጠሮ በ ሰ ጠባ ቸው ጊ ዜያ ት የ ሚያ ከ ና ውና ቸው ተግባ ራት አ ሉ፡ ፡ ከ እ ነ ዚህ ተግባ ራ ውስ ጥ

ተከ ራካ ሪ ወገ ኖች መቅረ ባ ቸውን የ ማረ ጋገ ጥ፣ ማን ነ ታቸውን ማረ ጋገ ጥና የ መሳ ሰ ሉት ተግባ ራት ይገ ኙበ ታል፡ ፡

ፍር ድ ቤቱ የ ተከ ሳ ሽ ን ማን ነ ት ለ ማረ ጋገ ጥ ከ ተለ መዱት ስ ም፣ እ ድሜ፣ ስ ራና አ ድራሻ በ ላ ይ ሌሎች ጥያ ቄዎችን

ጭምር ጠይቆ መመዝገ ብ እ ን ደሚችል በ ሕጉ ተደን ግጓ ል፡ ፡ ተጨማሪ ዎቹ ጥያ ቄዎች ፍር ድ ቤቱ በ ሰ ተኋላ

ለ ሚያ ከ ና ውና ቸው ተግባ ራትም ጠቀሜታ አ ላ ቸው፡ ፡ ለ ምሳ ሌ የ ተከ ሳ ሽ ቤተሰ ብ ብዛ ት ወይም እ ምነ ቱ የ ማን ነ ቱ

ማረ ጋገ ጫ ከ መሆና ቸውም በ ተጨማሪ በ ቅጣት ውሳ ኔ ወቅት ወይም ማስ ረ ጃ በ ሚመረ መር በ ት ወቅት ሃ ሰ ተኛ ማስ ረ ጃ

እ ን ደያ ቀር ብ ወይም ለ ሚቀር በ ው ክ ር ክ ር ታማኝነ ት ለ መፈተሸ የ ሚያ ግዝ ጠቃሚማገ ና ዘ ቢያ ዎች ሊሆኑ ይችላ ሉ፡ ፡

ማን ነ ትን ማረ ጋገ ጥን በ ተመለ ከ ተ ሕጉ ዝም ከ ማለ ት መብት ጋር ያ ለ ውን አ ፈጻ ጸ ም የ ሚዳስ ስ ድን ጋጌ ን አ ካ ቷል፡ ፡

በ ክ ር ክ ር ሒደት ዝም የ ማለ ት መብት ያ ላ ግባ ብ ጥቅም ላ ይ የ ሚውልበ ት አ ጋጣሚዎችም ያ ሉ በ መሆኑ ተከ ሳ ሹ

ማን ነ ቱን በ ማረ ጋገ ት ሂ ደት ውስ ጥ ዝም የ ማለ ት መብት አ ለ ኝ ሊል እ ን ደማይችል ተመላ ክ ቷል፡ ፡ በ ቀሪ ጉዳዮች

ላ ይ ግን ለ ሚቀር ብለ ት ጥያ ቄ ዝም ማለ ት መብቱ ነ ው፡ ፡ የ ተከ ሳ ሽ ማን ነ ት ከ ተረ ጋገ ጥ በ ኋላ የ ሚቀጥለ ው ተግባ ር

የ ቅድመ ክ ስ መስ ማት ተግባ ራት እ ን ዲከ ና ወኑ የ ታዘ ዘ ከ ነ በ ረ ይኸው መፈጸ ሙን ማረ ጋገ ጥና ከ ተፈጸ መው ተግባ ር

ቀጥሎ ያ ለ ውን ተግባ ር ማከ ና ወን ነ ው፡ ፡ ስ ለ ሆነ ው ፍር ድ ቤቱ በ አ ብዛ ኛው በ ቀጥታ ክ ሱን (እ ያ ዳን ዱን ክ ስ )

በ ን ባ ብ ወደ ማሰ ማትና ተከ ታይ ተግባ ራትን ወደ ማከ ና ወን ይገ ባ ል ማለ ት ነ ው፡ ፡ ክ ሱ ከ ተነ በ በ በ ኋላ ተከ ሳ ሹ

ክ ሱን (ወይም እ ያ ን ዳን ዱን ክ ስ ) በ አ ግባ ቡ የ ተረ ዳው ለ መሆኑ ፍር ድ ቤት በ ቀጥታ ጠይቆ ያ ረ ጋግጣል፡ ፡ ተከ ሳ ሹም

የ ክ ስ መቃወሚያ ያ ለ ው እ ን ደሆነ ያ ቀር ባ ል፡ ፡ የ ክ ስ መቃወሚያ የ ሚቀር ብባ ቸው ምክ ን ያ ቶች በ ሕጉ ውስ ጥ

በ ዝር ዝር የ ተመለ ከ ቱት ቢሆን ም ዝር ዝሩ አ መላ ካ ች እ ን ጂ ያ ለ ቀለ ት አ ይደለ ም፡ ፡ ስ ለ ሆነ ም ፍር ድ ቤትን ወደ ፍሬ

ነ ገ ሩ የ ማያ ስ ገ ባ ማና ቸውም መቃወሚያ ዎች ክ ር ክ ር በ ሚካ ሔድበ ት ወቅት እ የ ቀረ ቡ ፍር ድ ቤቱን ወደ ኋላ የ ሚመልሱ

እ ን ዳይሆኑ ቀድመው መነ ሳ ት የ ሚችሉበ ትን እ ድል ማስ ፋቱ የ ተገ ባ ነ ው፡ ፡ በ ሌላ በ ኩል ህ ን ን ሰ ፋ ያ ለ እ ድል

አ ላ ስ ፈላ ጊ በ ሆነ ው አ ግባ ብ ጥቅም ላ ይ በ ማዋል አ ላ ስ ፈላ ጊ ፍሬ ነ ገ ር ውስ ጥ እ የ ተገ ባ ክ ር ክ ር ያ ለ ቦ ታው

እ ን ዳይቀር ብም ዳኛው ይቆጣጠራል ተብሎ ይታሰ ባ ል፡ ፡ ይህ እ ድል ከ መጀመሪ ያ ው የ ሰ ፋ ቢሆን ም ፍር ድ ቤቱ በ ጉዳዩ

ላ ይ ውሳ ኔ እ ን ዳይሰ ጥ የ ሚያ ደር ጉ መቃወሚያ ዎችም ወደፊት በ ማና ቸውም ጊ ዜ ሊነ ሱ ይችላ ሉ፡ ፡ የ ዚህ አ ይነ ት

መቃወሚያ ዎችን ተከ ሳ ሽ በ ወቅቱ አ ያ ነ ሳ ቸውም ተብሎ የ ማይጠበ ቅ ከ መሆኑ ም በ ላ ይ መቃወሚያ ዎች ሳ ይፈቱ ፍር ድ

67
ቤቱ የ ሚጸ ና ውሳ ኔ ይሰ ጣል ተብለ ው ስ ለ ማይታሰ ብ ወደፊት መነ ሳ ት እ ን ዲችሉ መፈቀዱ ምክ ን ያ ታዊ ነ ው፡ ፡

መቃወሚያ በ መሰ ረ ቱ ከ ፍሬ ጉዳይ በ ፊት ያ ለ ክ ር ክ ር በ መሆኑ በ ተቻለ ወጠን ወዲያ ውኑ ወመሰ ን ይገ ባ ቸዋል፡ ፡

በ ተለ ይም መቃወሚያ ዎቹ የ ሕግ ጉዳይን የ ሚመለ ከ ቱ ከ ሆነ ፍር ድ ቤቱ ያ ለ ቀጠሮ ውሳ ኔ ሊሰ ጥባ ቸው እ ን ደሚገ ባ

የ ሚያ ስ ገ ነ ዝብ ድን ጋጌ ተካ ቷል፡ ፡

መቃወሚያ ያ ልቀረ በ ወይም መቃወሚያ ው ውድቅ የ ተደረ ገ እ ን ደሆነ የ ሚቀጥለ ው ሥነ ሥር አ ት የ ተከ ሳ ሹን እ ምነ ት

ክ ሕደት ቃል መቀበ ል ነ ው፡ ፡ ተከ ሳ ሹ የ እ ምት ቃል የ ሰ ጠ እ ን ደሆነ ም አ ምኗ ል በ ሚል ብቻ ተመዝግቦ ውሳ ኔ

የ ሚሰ ጥበ ት ሳ ይሆን የ እ ምነ ት ቃሉ ከ ክ ሱ ጋር በ ሚጣጣም መልኩ ተዘ ር ዝሮ መመዝገ ብ ይገ ባ ዋል፡ ፡ ይህ ም ተከ ሳ ሹ

በ እ ር ግጥ የ ክ ሕደት ቃል እ የ ሰ ጠ አ ምኗ ል በ ሚል ውስ ኔ እ ን ዳይሰ ጥና የ መከ ላ ከ ል መብቱ ያ ላ ግባ ብ እ ን ዳይጠብ

ያ ስ ችላ ል፡ ፡ ተከ ሳ ሹ በ ግልጽ ክ ሱን ከ ካ ደ፣ ዝም ያ ለ እ ን ደሆነ ወይም በ ከ ፊል ያ መነ እ ን ደሆነ ጥፋተኛ

አ ይደለ ሁም እ ን ዳለ ተቆጥሮ ክ ሱ በ ማስ ረ ጃ እ ን ዲረ ጋገ ጥ ይሆና ል፡ ፡ ምን ም እ ን ኳን ተከ ሳ ሹ ክ ዶ የ ተከ ራከ ረ

ቢሆን ም በ ሂ ደት ወን ጀል የ ፈጸ መ ለ መሆኑ የ እ ምነ ት ቃሉን መስ ጠት ሊፈልግ ይችላ ል፡ ፡ በ ነ ባ ሩ ሕግ ይህ ን ን

ሁኔ ታ በ ቀጥታ የ ሚያ ስ ተና ግድ ስ ር አ ት አ ልነ በ ረ ም፡ ፡ የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ ይህ ን ን ክ ፍተት በ መሙላ ት

ተከ ሳ ሽ በ ሒደት የ እ ምነ ት ቃሉን ሊሰ ጥ እ ን ደሚችል ይደነ ግጋል፡ ፡ ይሁን እ ን ጂ ተከ ሳ ሹ በ ዚህ ደረ ጃ የ ሚሰ ጠው

ቃል በ እ ር ግጥ በ መጸ ጸ ት የ ሚሰ ጠው ቃል እ ን ጂ ክ ር ክ ስ ለ ረ ዘ መበ ት ለ ማሳ ጠር ፣ ሌላ ወን ጀል የ ፈጸ መ ሰ ውን

ለ መደበ ቅ ወይም በ ማና ቸውም ምክ ን ያ ት እ ውነ ቱ እ ን ዳይወጣ ለ መደበ ቅ አ ለ መሆኑ ን ግን ጉዳዩ ን የ ያ ዘ ው ፍር ድ ቤት

የ ማረ ጋገ ጥ ኃ ላ ፊነ ት አ ለ በ ት፡ ፡

13.8. የ ማስ ረ ጃ ደን ቦ ች
ኢትዮጵያ በ አ መዛ ኙ የ ሲቪል ሎው የ ሕግ ሥር ዓ ትን የ ምትከ ተል አ ገ ር በ መሆኗ የ አ ገ ሪ ቱ የ ሕግ መፃ ሕፍት ወይም

ኮ ዶች የ ተደራጁትና የ ዳኝነ ት ሥር አ ቱ የ ሚመራው በ ዚሁ የ ሕግ ስ ር አ ት ዘ ን ግ አ ግባ ብ ነ ው፡ ፡ አ ን ዳን ድ የ ኮ መን

ሎው የ ሕግ አ ስ ተሳ ሰ ቦ ችና ፍልስ ፍና ዎች በ ሥነ ሥር ዐ ት ሕጎ ቻችን የ ተካ ተቱ ቢሆን ም የ ተደራጁትና የ ተቀረ ጹት

ግን በ ሲቪል ሎው የ ሕግ ሥር ዓ ት እ ን ደሆነ ጥና ቶች ያ መለ ክ ታሉ፡ ፡ በ መሆኑ ም የ ኢትዮጵያ የ ማስ ረ ጃ ሕግ

ድን ጋጌ ዎች የ ተደራጁትና የ ተካ ተቱት በ ሲቪል ሎው የ አ ቀራረ ጽና የ አ ቀራረ ብ ሥር ዓ ት ነ ው፡ ፡ የ ማስ ረ ጃ

ሕጎ ች/ደን ቦ ች በ ፍሬ ሕግ እ ና በ ሥነ ሥር ዐ ት ሕጎ ች ውስ ጥ በ ተወሰ ነ ደረ ጃ በ የ ቦ ታው ተካ ተው የ ሚገ ኙና

ሲሠራበ ቸው የ ቆ ዩ መሆና ቸው የ ሚታወቅ ከ መሆኑ አ ን ፃ ር የ ማስ ረ ጃ ሕግ የ ለ ን ም የ ሚለ ው ጥቅል ድምዳሜ ሙሉ በ ሙሉ

ለ መቀበ ል የ ማይቻል መሆኑ ን ያ መለ ክ ተና ል፡ ፡ ይሁን እ ን ጂ በ ፍሬ ሕግም ሆነ በ ሥነ ሥር ዐ ት ሕጎ ች ውስ ጥ ያ ሉት

ደን ቦ ች የ ተሟሉ ካ ለ መሆና ቸውም በ ላ ይ ለ በ ር ካ ታ ዘ መና ት ያ ገ ለ ገ ሉ በ መሆና ቸው በ አ ሁኑ ወቅት ዘ መኑ የ ወለ ደውን

68
ዘ መና ዊ የ ኢኮ ኖሚያ ዊ፣ ፖለ ቲካ ዊ እ ና ማህ በ ራዊ ለ ውጦች እ ና መስ ተጋብሮችን ሙሉ በ ሙሉ ሊገ ዙ አ ልቻሉም፡ ፡

በ መሆኑ ም በ ኢፌዴሪ ሕገ መን ግሥት እ ና የ ወን ጀል ፍትሕ ፖሊሲው ተቀባ ይነ ት ያ ገ ኙ የ ማስ ረ ጃ መር ሆዎች በ ሕጎ ቹ

ውስ ጥ ሙሉ በ ሙሉ ያ ልተሸ ፈኑ ከ መሆና ቸውም በ ላ ይ ዘ መኑ የ ፈጠራቸው የ ዳበ ሩ አ ዳዲስ መር ሆዎችና አ ስ ተሳ ሰ ቦ ችም

በ ተመሳ ሳ ይ ሁኔ ታ በ ሕጎ ቹ ውስ ጥአ ለ መካ ተታቸው የ ማስ ረ ጃ ሕግ እ ን ዲኖር ግድ ብሏል፡ ፡ ከ ዚህ አ ን ፃ ር የ ማስ ረ ጃ

ሕግ መኖሩ ግድ ከ ሆነ አ ወጣጡን በ ተመለ ከ ተም የ ሚኖሩት አ ማራጮች፤

1. ሁሉን ም የ ማስ ረ ጃ ሕግ ደን ቦ ችን የ ያ ዘ አ ን ድ የ ማስ ረ ጃ ሕግ ወይም ኮ ድ ማውጣት፤

2. ዋና ዋና መር ህ ዎችን ብቻ የ ያ ዘ ልዩ የ ማስ ረ ጃ ሕግ ማውጣት፤

3. በ የ ኮ ዱ ውስ ጥ ያ ሉትን የ ማስ ረ ጃ ድን ጋጌ ዎችን በ ማሻ ሻ ል የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ አ ካ ል አ ድር ጎ

ማውጣት፤

ሲሆኑ የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ ቅድመ ረ ቂቅ ጥና ት ላ ይ እ ን ደተመለ ከ ተው ሶ ስ ተኛው አ ማራጭ ከ ወን ጀል ፍትሕ

ስ ር አ ቱ ጋር የ ተጣጣመና በ ተሻ ለ ሁኔ ታ የ ማስ ረ ጃ ሕግ ችግሮችን ሊቀር ፍ እ ን ደሚችል በ ማመላ ከ ቱ የ ወን ጀል ነ ክ

የ ማስ ረ ጃ ድን ጋጌ ዎችን የ ዚህ የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕግ አ ካ ል ሆኖ ወጥቷል፡ ፡

በ መሆኑ ም ከ ዚህ ቀደም የ ነ በ ረ ው የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃሕግ የ ተወሰ ኑ የ ማስ ረ ጃ ደን ቦ ችን የ ያ ዘ ቢሆን ም ይህ

የ ሥነ ስ ር አ ት ህ ግ ከ ዚህ ቀደም ከ ነ በ ረ ው በ መሰ ረ ቱ በ ተለ የ መልኩ በ ወን ጀል ጉዳይ ተፈጻ ሚ የ ሚሆኑ የ ማስ ረ ጃ

ደን ቦ ችን በ ዝር ዘ ር አ ካ ቷል፡ ፡ የ ነ በ ረ ው ሕግ የ ማስ ረ ጃ ደን ቦ ችን እ ጅግ በ ተቀነ ጨበ ሁኔ ታ አ ዚህ ም እ ዚያ ም ይዞ

የ ነ በ ረ ቢሆን ም በ ማስ ረ ጃ ጉዳይ ላ ይ የ ሚነ ሱ በ ር ካ ት ጥያ ቄዎችን ሳ ይመልስ ቀር ቷል፡ ፡ ስ ለ ሆነ ም በ ተግባ ር

እ ን ደሚታየ ው በ ማስ ረ ጃ ጉዳይ ላ ይ ከ አ ገ ራችን ስ ር አ ት ይልቅ ከ ፍትህ ስ ር አ ታችን ጋር ስ ለ መጣጣሙ በ አ ግባ ቡ

ያ ልተረ ጋገ ጠ ስ ር አ ት ወይም የ ሌሎች አ ገ ራት መር ሆዎችና አ ሰ ራሮች ሲተገ በ ሩ እ ን ደነ በ ር ይታወቃል፡ ፡ ይህ ወጥ

አ ሰ ራር እ ን ዳይኖር ያ ደረ ገ በ መሆኑ በ ወን ጀል ጉዳይ ወጥ ያ ልሆነ አ ሰ ራር በ ሰ ብአ ዊ መብት ላ ይ የ ሚያ ሰ ከ ትለ ው

ጉዳት ከ ፍተኛ መሆኑ ግልጽ ነ ው፡ ፡

አ ነ ዚህ ን ችግሮች ለ መቅረ ፍ የ ፌዴራል ሰ በ ር ሰ ሚ ችሎት በ ማስ ረ ጃ ጉዳይ ላ ይ በ ር ካ ት ውሳ ኔ ዎችን አ ሳ ልፏል፡ ፡

ይህ ም ቢሆን የ ሰ በ ር ውሳ ኔ የ ሚሰ ጠው ለ ፍር ድ ቤቱ የ ቀረ በ ን ክ ር ክ ር ብቻ መሰ ረ ት አ ድር ጎ በ መሆኑ ለ ሁሉም

ጥያ ቄዎች በ አ ን ድ ጊ ዜ መልስ የ መስ ጠት አ ቅም አ ይኖረ ውም፡ ፡ በ መሆኑ ም ሌሎች አ ገ ራትን ልምድ በ መውሰ ድና

በ ወን ጀል ጉዳይ ላ ይ ወጥነ ትን በ ማረ ጋገ ጥ ውጤታማ የ ፍትሕ አ ስ ተዳደር እ ን ዲኖር እ ን ዲሁም በ ክ ር ክ ር ሂ ደት

69
የ ፍትሕ አ ካ ላ ት እ ውነ ትን የ ማውጣት ሃ ላ ፊነ ታቸውን በ አ ግባ ቡ እ ን ዲወጡለ ማስ ቻል የ ማስ ረ ጃ ደን ቦ ችን በ ተቻለ ው

መጠን ግልጽና ለ አ ጠቃቀም በ ሚያ መች መልክ የ ሥነ ስ ር አ ት ህ ጉ አ ካ ል እ ን ዲሆኑ ተደር ጓ ል፡ ፡

ከ ዚህ አ ን ፃ ር ሕጉ በ ማስ ረ ጃ ጉዳይ ሕጉ ማስ ረ ጃ ምን ድን ነ ው የ ሚለ ውን በ መጀመሪ ያ ደረ ጃ ግልጽ ያ ደር ጋል፡ ፡

በ ዚህ መሰ ረ ት ማስ ረ ጃ በ መሰ ረ ቱ አ ግባ ብ የ ሆነ ን ነ ገ ር ሁሉ ለ ማስ ረ ዳት የ ሚቀር ብ ማን ኛውም ነ ገ ር እ ን ደሆነ

የ ተደነ ገ ገ ሲሆን ይህ ም የ ተከ ሳ ሽ ቃልን ፣ ምስ ክ ር ን ፣ የ ህ ሊና ግምትን ፣ ግን ዛ ቤ የ ሚወሰ ድባ ቸው ጉዳዮችን ና

ሌሎች ማስ ረ ጃዎችን ያ ካ ትታል፡ ፡ እ ነ ዚህ ማስ ረ ጃዎች በ ዋነ ኛት የ ተካ ደ ነ ገ ር ን ለ ማስ ረ ዳ የ ሚቀር ቡ ሲሆን

የ ታመኑ እ ና በ ፍር ድ ቤት ግን ዛ ቤ የ ሚወሰ ድባ ቸው ነ ገ ሮች በ ማስ ረ ጃ መረ ጋገ ጥ የ ሚያ ስ ፈልጋቸው አ ይደሉም፡ ፡

ማስ ረ ጃ ሁሉ በ ጭብጥ ለ ተያ ዘ ው ነ ገ ር አ ግባ ብነ ት ያ ለ ውና ተቀባ ይነ ት ያ ለ ው መሆን እ ን ደሚገ ባ ው ሕጉ

ያ ስ ቀምጣል፡ ፡ ጭብጥ የ ሚባ ለ ውም ከ ሳ ሽና ተከ ሳ ሽ ያ ልተማመኑ ባ ቸው ማና ቸውም ነ ጥቦ ች ሁሉ ና ቸው፡ ፡ ለ ምሳ ሌ

ተከ ሳ ሽ ክ ስ ን ከ ላ ይ በ ተመለ ከ ተው ማና ቸውም አ ግባ ብ ክ ዷል የ ሚባ ል ቢሆን የ ዐ ቃቤ ሕግ ክ ስ መረ ጋገ ጥ የ ሚገ ባ ው

ጭብጥ ይሆና ል ማለ ት ነ ው፡ ፡ ጭብጥን የ ሚያ ስ ረ ዳው አ ግባ ብነ ት ያ ለ ው ማስ ረ ጃ ሲሆን ለ አ ረ ዳድ እ ን ዲቀልም

አ ግባ ብነ ት ያ ላ ቸው ማስ ረ ጃዎች በ ግልጽ ተዘ ር ዝረ ው ተመልክ ተዋል፡ ፡ ማስ ረ ጃዎች ሁሉ ሕጉን ተከ ትለ ው የ ተገ ኙ

መሆን እ ን ዳለ ባ ቸው በ ግልፅ የ ተደነ ገ ገ ከ መሆኑ ም በ ላ ይ ሕገ መን ግስ ቱና የ ወን ጀል ፍትሕ ፖሊሲው (ቁጥር 3.16)

በ ሚደነ ግጉት አ ግባ ብ በ ሕገ ወጥ መን ገ ድ የ ተገ ኘ ማስ ረ ጃ እ ን ዲሁም በ ሥነ ሥር አ ቱ ከ ተደነ ገ ገ ው ስ ር አ ት ውጪ

የ ሰ ብአ ዊ መብት ጥሰ ትን ባ ሰ ከ ተለ መን ገ ድ የ ተገ ኘ ማስ ረ ጃ ተቀባ ይነ ት እ ን ዳይኖረ ው የ ሚያ ስ ገ ድድ ሕግም ስ ነ

ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃህ ጉ አ ካ ቷል፡ ፡

በ ማስ ረ ጃ ዝር ዝር ውስ ጥ መጀመሪ ያ የ ተመለ ከ ተው የ ሰ ው ምስ ክ ር ነ ው፡ ፡ የ ሰ ው ምስ ክ ር ን በ ተመለ ከ ተ ህ ጉ

ማን ኛውም ሰ ው በ ወን ጀል ጉዳይ የ መመስ ከ ር ብቃት እ ን ዳለ ው የ ሚገ መት እ ን ደሆነ ና የ መመስ ከ ር ግዴታም ያ ለ በ ት

ለ መሆኑ ይደነ ግጋል፡ ፡ ማን ኛውም ሰ ው በ ተያ ዘ ው ጉዳይ ላ ይ ለ ጊ ዜው ወይም በ አ ጠቃላ ይ የ መመስ ከ ር ብቃት የ ለ ውም

ሊባ ል የ ሚችለ ው ጉዳዩ ን የ ሚመለ ከ ተው ፍር ድ ቤት ከ ተከ ሳ ሽ ሁኔ ታ (እ ድሜ መጃጃት፣ ጤን ነ ት፣ ወይም ሌላ

ምክ ን ያ ት) ላ ይ ተመስ ር ቶ ምስ ክ ሩ በ ትክ ክ ል ጥያ ቄዎችን ለ መረ ዳትም ሆነ የ ተረ ዳውን ለ ማስ ረ ዳት የ ማይችል ነ ው

በ ማለ ት ሲወስ ን ነ ው፡ ፡ ከ መብት የ ተሻ ረ ልዩ አ ዋቂ ግን በ ሕግ መሰ ረ ት ከ መብት የ ተሻ ረ በ መሆኑ የ ሙያ ምስ ክ ር

ለ መሆን ብቃት አ ይኖረ ውም፡ ፡

ማን ኛውም ሰ ው የ መመስ ከ ር ግዴታ ቢኖር በ ትም ከ ተከ ሳ ሽ ጋር ባ ለ ው ጥበ ቃ በ ሚደረ ግለ ት ልዩ ግን ኙነ ት

(የ ሓይማኖት፤ የ ሕክ ምና ፣ የ ጥብቅና ግን ኙነ ት፣ የ ትዳር ግን ኙነ ት) የ ተነ ሳ ያ ወቁትን እ ን ዲመሰ ክ ሩ

70
አ ይገ ደዱም፡ ፡ በ ዚህ ልዩ ግን ኙነ ት የ ተነ ሳ የ ተገ ኘ እ ውቀት እ ን ዲመሰ ከ ር ግዴታ ቢጣል ግን ኙነ ቶች በ ጥብቅ

ሚስ ጥር ላ ይ የ ሚመሰ ረ ቱና ለ ሕብረ ተሰ ቡ ማሕበ ራዊ ግን ኙነ ትም መሰ ረ ታዊ በ መሆና ቸው ግን ኙነ ቶቹ እ ን ዳይኖሩ

የ ማድረ ግ ውጤት ስ ለ ሚኖረ ው ጥበ ቃ መደረ ጉ ተገ ቢ ነ ው፡ ፡ የ ግን ኙነ ቱ ባ ለ ቤቶች ግን ይህ ን ን መብት ላ ለ መጠቀም

ሊፈቅዱ ይችላ ሉ፡ ፡ በ ተመሳ ሳ ይ መልኩ በ መን ግስ ት ሚስ ጥር ነ ው የ ተባ ለ ን መረ ጃ/ማስ ረ ጃ፣ ከ አ ገ ር ደህ ን ነ ት ጋር

እ ን ዲሁም በ ልዩ የ ምር መራ ዘ ዴ ስ ለ ተገ ኘ ማስ ረ ጃ እ ውቅና ያ ላ ቸው ሰ ዎች በ ዚህ ረ ገ ድ ስ ለ ሚያ ውቁት ነ ገ ር

መመስ ከ ር የ ማይችሉ ከ መና ቸውም በ ላ ይ ለ መመስ ከ ር በ ግል ቢፈቅዱም እ ን ኳን እ ን ዲመሰ ክ ሩ የ ሚፈቀድላ ቸው

አ ይደሉም፡ ፡ በ ዚህ ጉዳይ ላ ይ ጥበ ቃ የ ሚደረ ግለ ት ምስ ክ ሩ ስ ለ ተሳ ተፈበ ት ስ ር አ ት እ ን ጂ ስ ለ ግል ግን ኙነ ት

ባ ለ መሆኑ መብቱን ላ ለ መጠቀም በ መወሰ ን መመስ ከ ር አ ልተፈቀደም፡ ፡

የ ምስ ክ ር ን ብዛ ት እ ና የ አ ቀራረ ብ ቅደም ተከ ተልን የ መወሰ ን መብት ምስ ክ ር ን የ ሚያ ቀር በ ው ወገ ን መብት በ መሆኑ

አ ን ድን ጉዳይ (ክ ስ ን ጨምሮ) በ ተለ ምዶ ከ ሚነ ገ ረ ው በ ተቃራኒ ው በ አ ን ድ ምስ ክ ር ብቻም ቢሆን ማስ ረ ዳት

ይችላ ል፡ ፡ ምስ ክ ር ን የ ሚያ ቀር ብ ወገ ን ምስ ክ ር ን በ ሃ ሰ ት ከ ማሰ ጠና ት መቆ ጠብ ያ ለ በ ት ሲሆን ምስ ክ ሩ ለ ፍር ድ

ቤት ቀር ቦ ትክ ክ ለ ኛ ቃሉን እ ን ዲሰ ጥ ግን ቀድሞ አ ግኝቶ ሊያ ዘ ጋጀው ይችላ ል፡ ፡ ምስ ክ ሩ የ ሚመሰ ክ ር በ ትን ልክ

በ ተመለ ከ ተም ምስ ክ ር ቃል ሊሰ ጥ የ ሚችለ ው ስ ለ ሚውቀው ጉዳይ ብቻ እ ን ደሆነ ሕጉ በ ግልፅ ደን ግጓ ል፡ ፡ ይህ

ድን ጋጌ ም ከ ዚህ በ ፊት ቀጥታ/ቀጥታ ያ ልሆነ ፣ የ ስ ሚ ስ ሚ እ ና ተዘ ዋዋሪ ማስ ረ ጃዎች በ ሚል ይታዩ የ ነ በ ሩ

የ አ ረ ዳድ ብዥታዎችን በ ማጥራት ወጥ አ ረ ዳድ እ ና ትግበ ራ እ ን ዲኖር ያ ስ ችላ ል በ ሚል እ ምነ ት ተስ ተካ ክ ሎ የ ገ ባ

ነ ው፡ ፡ በ ሕጉ መሰ ረ ትም ምስ ክ ር የ ሚያ ውቀውን ያ ስ ረ ዳል ማለ ት አ ን ድ ምስ ክ ር ሊመሰ ክ ር የ ሚገ ባ ው በ አ ምስ ቱ

የ ስ ሜት ሕዋሳ ቶቹ አ ማካ ኝነ ት በ ቀጥታ ስ ለ ተረ ዳው ጉዳይ ነ ው ማለ ት ነ ው፡ ፡ ለ ምሳ ሌ ምስ ክ ሩ በ አ ይኑ ስ ላ የ ው፣

በ ጆሮው ስ ለ ሰ ማው ወይም በ አ ፍን ጫው ስ ላ ሸ ተተው ጉዳይ ሊመሰ ክ ር ይችላ ል፡ ፡ አ ን ድ ሰ ው በ መሞት ላ ይ እ ያ ለ

ለ ምስ ክ ሩ “አ ከ ሌ ነ ው የ ገ ደለ ኝ” ብሎ ቢነ ግረ ው ምስ ክ ሩ ይህ ን ን የ ሰ ማውን ቃል ለ ፍር ድ ቤት ማስ ረ ዳት

ይችላ ል፡ ፡ ይህ ን ን መመስ ከ ር ምስ ክ ሩን የ ስ ሚ ስ ሚ አ ያ ደር ገ ውም፡ ፡ አ ን ድ ሰ ው ቤት ያ ቃጠለ ለ መሆኑ ክ ስ

ቢመሰ ረ ትበ ት አ ን ደኛው ምስ ክ ር ተከ ሰ ሹ ክ ብሪ ት ሲገ ዛ የ ተመለ ከ ተ ለ መሆኑ ፣ ሁለ ተኛው ጭስ የ ሸ ተተው መሆኑ ን ፣

ሶ ስ ተኛው ምስ ክ ር ደግሞ ተከ ሳ ሹ ጋዝ ሲገ ዛ የ ተመለ ከ ተ ለ መሆኑ መመስ ከ ር ይችላ ሉ፡ ፡ እ ነ ዚህ ምስ ክ ሮች ስ ለ

ቃጠሎ የ ሚያ ውቁት ቀጥተኛ ባ ልሆነ መን ገ ድ ቢሆን ም የ ሚመሰ ክ ሩት የ ሚያ ውቁትን ብቻ በ መሆኑ ምስ ክ ር ነ ቱ ቀጥተኛ

መሆን አ ለ መሆን ላ ይ ለ ውጥ አ ያ መጣም፡ ፡ በ እ ነ ዚህ ሁሉ ጉዳዮች ምስ ክ ሮቹ የ ሚመሰ ክ ሩት በ ቀጥታ በ ስ ሜት

ሕዋሳ ታቸው አ ማካ ኝነ ት ስ ለ ተረ ዱት ጉዳይ በ መሆኑ ለ ጉዳዩ አ ግባ ብነ ት እ ስ ካ ላ ቸው ድረ ስ ተቀባ ይነ ት አ ላ ቸው፡ ፡

ስ ለ ሆነ ም ምስ ክ ር የ ሚመሰ ክ ረ ው በ ቀጥታ ስ ለ ሚያ ውቀው ነ ገ ር ነ ው በ ማለ ት ህ ጉ ሲደነ ግግ ከ ሌላ የ ሰ ማውን ፣ ቀጥታ

71
ባ ልሆነ መን ገ ድ ያ ወቀውን አ ይመሰ ክ ር ም ማት አ ይደለ ም፡ ፡ ማስ ረ ጃው በ ቀጥታ አ ይሁ ብሎ እ ን ደሚመሰ ክ ረ ው ሁሉ

ሌላ ሰ ው ነ ገ ረ ኝ ብሎ መመስ ከ ር ይችላ ል፡ ፡ ትልቁ ጉዳይ ምስ ክ ሩ በ ማና ቸውም መን ገ ድ ያ ወቀውን በ ቀጥታ ሲና ገ ር

በ ዳኛ ምዘ ና የ ሚሰ ጠው የ ማስ ረ ጃት ክ ብደት ነ ው፡ ፡

ምስ ክ ር የ ሚያ ውቀውን ለ ማስ መስ ከ ር ወይም ስ ለ ሚያ ውቀው ጉዳይ በ ትክ ክ ል እ የ መሰ ከ ረ መሆኑ ን ለ መፈተሸ ዋና ፣

መስ ቀልኛ፣ ድጋሚ፣ ማጣሪ ያ እ ና ማስ ተባ በ ያ ጥያ ቄዎች እ ን ዳግባ ቡ ሊቀር ቡለ ት ይችላ ሉ፡ ፡ የ ጥያ ቄዎች ምን ነ ት

በ ሕጉ ውስ ጥ በ ግልጽ የ ተመለ ከ ቱ ሲሆን በ ጥያ ቄዎቹ አ ቀራረ ብ ላ ይ የ ተወሰ ኑ ገ ደቦ ች ተደር ገ ዋል፡ ፡ ለ ምሳ ሌ

በ ተወሰ ነ ምክ ን ያ ት (አ ሰ ጠቂ፣ የ ረ ሳ ፣ በ ፍቃድ…) ካ ለ ሆነ በ ቀር ምስ ክ ር ን የ ጠራ ወገ ን ለ ምስ ክ ሩ መልስ

በ ሚነ ግር ሁኔ ታ እ የ መራ ሊጠይቅ አ ይችልም፡ ፡ በ ተመሳ ሳ ይ ምክ ን ያ ት ምስ ክ ር ን በ ማዋረ ድ፣ ማን ነ ቱን በ መን ካ ት

ማን ኛውን ም ጥያ ቄ መጠየ ቅ ከ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ አ ላ ማ የ ሚወጣ በ መሆኑ እ ነ ዚህ ና መሰ ል ጥያ ቄዎችም

የ ተፈቀዱ አ ይደሉም፡ ፡ የ ዚህ መሰ ል ጥያ ቄዎች በ ማና ቸውም ሁኔ ታ ምስ ክ ር በ ትክ ክ ል የ ሚያ ውቀውን እ ን ዳይመሰ ክ ር

ሊያ ደር ጉ የ ሚችሉና እ ውነ ት እ ን ዳይወጣ ሊያ ደር ጉ የ ሚችሉ በ መሆና ቸው መከ ልከ ላ ቸው የ ተገ ባ ነ ው፡ ፡ የ ቀሪ

ጥያ ቄዎች አ ጠያ የ ቅ ከ ሞላ ጎ ደል በ ነ በ ረ ው ሕግ አ ይነ ት ነ ው፡ ፡

በ ጉዳዩ ላ ይ የ ሚቀር ቡ ምስ ክ ሮች በ መሰ ረ ቱ በ ተከ ራካ ሪ ወገ ኖች የ ተቆ ጠሩ ቢሆን ም ጉዳዩ ን የ ሚመለ ከ ተው ፍር ድ

ቤት ትክ ክ ለ ኛ ፍትሕ ለ መስ ጠት ያ ግዛ ል ብሎ ካ መነ የ ፍር ድ ቤት ምስ ክ ር ን ጠር ቶ ሊሰ ማና ቃሉን ሊመዝን

ይቻላ ል፡ ፡ ለ ዚሕ አ ይነ ት ምስ ክ ር ጥያ ቄ የ ሚቀር በ ው በ ራሱ በ ፍር ድ ቤቱ ብቻ ቢሆን ም ተከ ራካ ሪ ወገ ኖች

ይጠየ ቁልን የ ሚሏቸው ጥያ ቄዎች ካ ሉ ፍር ድ ቤት ሲያ ምን ባ ቸው በ ፍር ድ ቤቱ አ ማካ ኛነ ት ሊጠየ ቁ ይችለ ሉ፡ ፡

የ ሚቀረ በ ውን የ ጥያ ቄ አ ይነ ትም ፍር ድ ቤቱ በ ሚመቸው አ ግባ ብ ሊያ ቀር በ ው ይችላ ል፡ ፡

ለ ፍር ድ ቤት ሊቀር ብ የ ሚችለ ው ሌላ ው የ ማስ ረ ጃ አ ይነ ት የ ሰ ነ ድ ማስ ረ ጃ ነ ው፡ ፡ ሰ ነ ድ ማን ኛውን ም መረ ጃ

የ ያ ዘ ና በ መሳ ሪ ያ ሊነ በ ብ የ ሚችል እ ን ደሆነ ሕጉ ሰ ፋ ያ ለ ትር ጉም ይሰ ጠዋል፡ ፡ በ ዚህ መሰ ረ ት ለ ተለ ያ ዩ አ ላ ማ

የ ሚደራጁ መዝገ ባ ች፣ የ ኤሌክ ትሮኒ ክ ስ መሳ ሪ ያ ዎች፣ ፅ ሁፍን ድምጸ ን ምስ ልን ወይም ሌላ መረ ጃን የ ሚይዙ ሁል

ሰ ነ ድ ና ቸው፡ ፡ ተመራጭ ሚሆነ ው የ ማሰ ረ ጃው ደን ብ ዋና ውን ሰ ነ ድ በ ማቅረ ብ ማስ ረ ዳት ነ ው፡ ፡ ይሁን እ ን ጂ

ዋና ው ሰ ነ ድ የ ጠፋ፣ የ ተቀደደ ወይም ከ አ ቅም በ ላ ይ በ ሆነ ምክ ን ያ ት ሊቀር ብ ያ ልቻለ እ ን ደሆነ በ ዋና ው ሰ ነ ድ

ምትክ በ ቅጂው ማስ ረ ዳት ይቻላ ል፡ ፡ በ ሰ ነ ድ ማስ ረ ጃ ጉዳይ ላ ይ አ ን ዱ አ ሰ ቸጋሪ ነ ገ ር የ ሰ ነ ዱን ትክ ክ ለ ኛነ ት

ማስ ረ ዳት በ መሆኑ ሕጉ የ ሰ ነ ዶች ትክ ክ ለ ኛነ ት ሊረ ጋገ ጥ የ ሚችልባ ቸውን መን ገ ዶችን ም አ መልክ ቷል፡ ፡ ከ ሰ ነ ድ

ማስ ረ ጃ ውሰ ጥ የ ኤሌክ ትሮኒ ክ ስ ማስ ረ ጃ የ ራሱ የ ተለ የ ባ ህ ሪ እ ን ዳለ ው ይታወቃል፡ ፡ በ ዚህ ጉዳይ ላ ይም በ ሌሎች

72
አ ካ ላ ት የ ሚወጡ ሌሎች እ ሌክ ትሮኒ ክ ስ ነ ክ ሕጎ ችም መኖራቸው ይታወቃል፡ ፡ ስ ለ ሆነ ም ለ ተለ ያ የ አ ላ ማ የ ሚወጡ

እ ነ ዚህ ን ሁሉ ሕጎ ች በ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ህ ጉ ውስ ጥ አ ን ድ ላ ይ አ ካ ቶ ማውጣት የ ማይቻል በ መሆኑ በ ሌሎች

ህ ጎ ች የ ተመላ ከ ቱት ደን ቦ ች እ ን ዳግባ ቡ ለ ዚሕ ሕግም ተፈፃ ሚእ ን ደሚሆኑ ማመላ ከ ቱ ተገ ቢ በ መሆኑ በ ዚህ አ ግባ ብ

ተመላ ክ ቷል፡ ፡

ሌላ ው የ ማስ ረ ጃ አ ይነ ት ለ ፍር ድ ቤት እ ይታ ቀር ቦ የ ሚታየ ው ማስ ረ ጃ ወይም ኤግዚቢት በ መባ ል የ ሚታወቀው

ማስ ረ ጃ ነ ው፡ ፡ ከ ነ በ ረ ው ህ ግ በ ተለ የ መልኩ ኤግዚቢትን በ ፖሊስ ሊጠበ ቅና ሊተዳደር የ ሚገ ባ ው ለ መሆኑ ይህ ን ን

ለ ማድረ ግ የ ሚያ ስ ችል ድን ጋጌ ሕጉ ይዟል፡ ፡ ኤግዚቢት ማና ቸውን ም አ ይነ ት ለ ፍር ድ ቤት ቀር ቦ ሊታይ የ ሚችል

ቁስ ን እ ን ደሚያ ካ ትት ትር ጉም ተሰ ጥቶታል፡ ፡ በ ማና ቸውም ደረ ጃ ኤግዚቢት የ ሚቆ የ ው መር ማሪ ጋር እ ን ደሆነ ና

ኤግዚቢቱ የ ሚወድም፣ የ ሚወረ ስ ወዘ ተ ባ ለ መሆኑ የ ተነ ሳ ለ ባ ለ ቤቱ መመለ ስ ያ ለ በ ት ከ ሆነ በ አ ቃቤ ሕግ ውሳ ኔ

(በ ፍር ድ ሂ ደት ላ ይ በ ፍር ደ ቤት ውሳ ኔ ) ለ ባ ለ ቤቱ ሊመለ ስ እ ን ደሚችል፤ ባ ለ ቤቱን መለ የ ት ካ ልተቻለ ግን

በ ፍትሐብሔር ደን ቦ ች መሰ ረ ት በ ዐ ቃቤ ሕግ አ ማካ ኝነ ት ክ ስ ለ ፍር ድ ቤት ሊቀር ብ ይችላ ል፡ ፡ ክ ሱ የ ሚቀር በ ውም

የ ኤግዚቢቱ ባ ለ ቤት በ ፍር ድ ቤት አ ማካ ኝነ ት ተለ ይቶ እ ን ዲወሰ ን ና በ ፍር ድ ቤት በ ሚወሰ ነ ው መሰ ረ ት ለ ባ ለ ቤቱ

ሊመለ ስ እ ን ደሚችል ህ ጉ ደን ግጓ ል፡ ፡ ኤግዚቤትግዙፍ በ መሆኑ ወይም በ ማና ቸውም ምክ ን ያ ት ፍር ድ ቤት ለ ማቅረ ብ

የ ማይመች በ ሚሆን በ ት ጊ ዜም ና ሙና ው ተወስ ዶ ሊቀር ብ እ ን ደሚችል ተደን ግጓ ል፡ ፡

የ አ ቃቤ ህ ግ ማን ኛውም ማስ ረ ጃ ከ ተሰ ማ በ ኋላ ፍር ድ ቤቱ አ ቃቤ ሕግ ክ ሱን አ ስ ረ ድቷል ብሎ ካ መነ ተከ ሳ ሽ

መከ ላ ከ ያ ማስ ረ ጃውን እ ን ዲያ ቀር ብ በ ውሳ ኔ ያ ሳ ውቀዋል፡ ፡ በ ዚህ ደረ ጃ አ ቃቤ ሕግ ክ ሱን አ ስ ረ ድቷል የ ሚባ ለ ው

ባ ቀረ ባ ቸው ማስ ረ ጃዎች ከ ምክ ን ያ ታዊ ጥር ጣሬ በ ላ ይ ለ ፍር ድ ቤት ማስ ረ ዳቱን ፍር ድ ቤቱ ያ መነ እ ን ደሆነ ነ ው፡ ፡

ተከ ሳ ሽ የ ሚያ ቀር በ ው የ መከ ላ ከ ያ ማስ ረ ጃ ከ ላ ይ እ ን ደተመለ ከ ቱት አ ይነ ቶች ቢሆኑ ም ተከ ሳ ሹ ክ ሱን ተከ ላ ክ ሏል

ለ መባ ል እ ና በ ነ ጻ ለ መሰ ና ት ያ ቀረ በ ው ማስ ረ ጃ የ ማስ ረ ዳት ደረ ጃው የ አ ቃቤ ሕግማስ ረ ጃ ከ ”ምክ ን ያ ታዊ ጥር ጣሬ”

ደረ ጃ በ ታች መሆኑ ን የ ሚሳ ይ መሆን ይኖር በ ታል፡ ፡ ስ ለ ሆነ ም የ ተከ ሳ ሽ ማስ ረ ዳት ደረ ጃ በ አ ቃቤ ሕግ ማስ ረ ጃ

ላ ይ በ ቂ ጥር ጣሬ መፍጠር እ ን ጂ ከ ምክ ን ያ ታዊ ጥር ጣሬ ደረ ጃ ማቅረ ብ አ ይደለ ም፡ ፡ ይህ ን ን ም ተከ ሳ ሹ በ መከ ላ ከ ይ

ን ግግሩ የ ሚያ መላ ክ ት ሲሆን ዝር ዝሩና አ ቀራረ ቡ ግን በ ክ ስ መክ ፈቻ አ ይነ ት ነ ው፡ ፡

ማስ ረ ጃ በ ወቅቱ ሳ ይገ ለ ፅ ቆይቶ ከ ፍር ድ በ ፊት በ ማና ቸውም ጊ ዜ በ ድን ገ ት በ ማና ቸውም ወገ ን ሊታወቅ ይችላ ል፡ ፡

እ ን ዲሁም በ ክ ር ክ ር ሂ ደት በ ተጨማሪ ሊሰ ማ የ ሚገ ባ ው ማስ ረ ጃ መኖሩ ሊረ ጋገ ጥ ይችላ ል፡ ፡ በ ሌላ በ ኩልም ዋና ው

ማስ ረ ጃ በ ተለ ያ የ መልኩ (ለ ምሳ ሌ ምስ ክ ር በ መሞቱ፣ ኋላ በ ተከ ሰ ተ አ እ ምሮ ጉድለ ት የ ተነ ሳ ፣ በ ማና ቸውም

73
ምክ ን ያ ት ምስ ክ ሩን በ አ ካ ል ለ ማገ ኘት ወይም ለ ማቅረ ብ ባ ለ መቻሉ ወዘ ተ) ጉዳዩ ን በ ዋና ው ማስ ረ ጃ ማስ ረ ዳት

የ ማይቻልበ ት ሁኔ ታ ያ ጋጥማል፡ ፡ አ ነ ዚህ ሁኔ ታዎች በ ተግባ ር የ ሚያ ጋጥሙቢሆን ም ጉዳዩ ን በ ግልፅ የ ሚፈታ ሕግ

የ ለ ም፡ ፡ በ መሆኑ ም የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃሕጉ የ ዚህ አ ይነ ት ሁኔ ታ በ ሚያ ጋጥምበ ት ጊ ዜ ተጨማሪ ና በ ድን ገ ተኛ

ማስ ረ ጃን ፍር ድ ቤት ሊቀበ ል እ ን ደሚችል የ ሚደነ ግግ ሲሆን በ ሌላ ፍር ደ ቤት የ ተሰ ጠ የ ምስ ክ ር ነ ት ቃልን ም

ሊቀበ ል እ ን ደሚችል ይደነ ግጋል፡ ፡ በ ፍር ድ ቤት የ ሚሰ ጥ ቃልም በ ፖሊስ ከ ተሰ ጠ ቃል ጋር የ ሚጣረ ስ እ ን ደሆነ

በ ፖሊስ የ ተሰ ጠን ቃል ፍር ድ ቤቱ የ ምስ ክ ሩን ቃል ለ ማስ ተባ በ ል ሲባ ል ሊመለ ከ ተው ይችላ ል፡ ፡ ከ ዚህ ቀደም

በ ዚህ ጉዳይ ይነ ሳ ለ ነ በ ረ ው ክ ር ክ ር ም ሕጉ ግልፅ መልስ ይሰ ጣል ማለ ት ነ ው፡ ፡

14.ፍር ድና ቅጣት
የ ማስ ረ ጃ መስ ማት ሔደት እ ን ደተጠና ቀቀ ፍር ድ ቤቱ አ ቃቤ ሕግም ሆነ ተከ ሳ ሹ ስ ለ ጉዳዩ የ ሚያ ቀር ቡት ክ ር ክ ር

ማቆ ሚያ ን ግግር ካ ለ እ ን ደአ ግባ ቡ በ ቃል ወይም በ ጽሁፍ እ ን ዲያ ቀር ቡ እ ድሉን በ መስ ጠት በ ጉዳዩ ላ ይ ውሳ ኔ

ይሰ ጣል፡ ፡ ፍር ድ በ መሰ ረ ቱ በ ተቀጠረ በ ት እ ለ ት የ ሚሰ ጥ እ ን ጂ ተለ ዋጭ ቀጠሮ የ ሚሰ ጥበ ት አ ይደለ ም፡ ፡

የ ክ ር ክ ር ማቆ ሚያ ን ግግር የ ሚቀር ብበ ትን እ ድል ለ ማሰ ፋትና እ ን ደጉዳዩ ሁኔ ታ አ መቺውን መን ገ ድ ለ መምረ ጥም

ለ ፍር ድ ቤት ከ ቀደመው ሕግ ሰ ፋ ያ ለ ስ ልጣን ሕጉ ይሰ ጣል፡ ፡ በ ዚህ መሰ ረ ት ሁለ ቱም ወገ ኖች ስ ለ ጉዳዩ ፣

ስ ለ ሕጉና እ ና ሊፈረ ድ ይገ ባ ዋል ስ ለ ሚሉት ጉዳይ በ ፅ ሁፍ ወይም በ ቃል በ ሚመቻቸው መን ገ ድ የ ክ ር ክ ር

ማቆ ሚያ ቸውን እ ን ዲያ ቀር ቡ ሊፈቀድላ ቸው ይችላ ል፡ ፡ ቀጥሎም ፍር ድ ወዲያ ውኑ ይሰ ጣል፡ ፡

ፍር ድ የ ሕዝብ ስ ራ በ መሆኑ ምን ጊ ዜም በ ሕዝብ/በ መን ግሰ ት ስ ም የ ሚሰ ጥ ነ ው፡ ፡ ይህ ም በ ፍር ዱ ጸ ሁፍ ውስ ጥ

ይመለ ከ ታል፡ ፡ ከ ዚህ ቀደም በ ፍር ድ ውስ ጥ ይታዩ የ ነ በ ሩ ሰ ፊ ክ ፍተቶችን ለ መቅረ ፍ እ ን ዲቻልም ስ ለ ፍር ድ

አ ፃ ፃ ፍ ሕጉ ዝር ዝር ድን ጋጌ ዎችን አ ካ ቷል፡ ፡ በ ዚህ መሰ ረ ት እ ያ ን ዳን ዱ ፍር ድ በ አ ምስ ት የ ተከ ፈሉ አ ስ ራ

ስ ድስ ት የ ሚሆኑ ነ ጥቦ ችን ባ ካ ተተ መልኩ መፃ ፍ እ ን ዳለ በ ት ሕጉ በ ግልፅ በ አ ስ ገ ዳጅት ደን ግጓ ል፡ ፡ ዝር ዘ ሩን

በ ሕጉ ውስ ጥ ማካ ተት ያ ስ ፈለ ገ በ ት አ ን ዱ ምክ ን ያ ት የ ዳኝነ ት ሥራ በ ግልፅ ተከ ና ውኗ ል ሊባ ል ከ ሚችልባ ቸው

መመዘ ኛዎች ውስ ጥ አ ን ዱ በ ምክ ን ያ ት የ ተተነ ተነ ግልፅ ፍር ድ ሲፃ ፍ በ መሆኑ ነ ው፡ ፡ ዝር ዝሮቹም ፍር ዱን የ ሰ ጠው

ፍር ድ ቤት ጉዳዩ ን በ በ ቂ ሁኔ ታ የ መረ መረ ው ለ መሆኑ ና ፍር ዱን በ ማና ቸውም ጊ ዜና ቦ ታ የ ሚመለ ከ ት ሰ ው አ ሳ ማኝ

ፍር ድ የ ተሰ ጠ መሆኑ ን እ ን ዲረ ዳና እ ን ዲያ ምን ያ ደር ጋሉ ተበ ለ ውም ይታሰ ባ ሉ፡ ፡ ማን ኛውም ማስ ረ ጃ እ ን ዳግባ ቡ

በ ፍር ድ ውስ ጥ የ ሚጠቀስ ሲሆን ምስ ል ወይም ሌላ ወደ ፅ ሁፍ በ ቀጥታ የ ማይለ ወጡ ማስ ረ ጃዎችም በ ፍር ድ ውስ ጥ

ሊጠቀሱ የ ሚችሉበ ትን መን ገ ድ (ለ ምሳ ሌ በ ማጣቀሻ ) የ ፍር ድ አ ፃ ፃ ፍ ደን ቡ ያ ስ ረ ዳል፡ ፡

74
ፍር ድ በ መሰ ረ ቱ በ መር ህ ደረ ጃ እ ን ደተሰ ጠ የ ሚፈፀ ም ነ ው፡ ፡ ይሁን እ ን ጂ የ ተሰ ጠ ፍር ድ አ ፈፃ ፀ ም በ ተከ ሳ ሽ

ላ ይ ወይም በ ፍትሕ ስ ር አ ቱ ላ ይ ሊያ ደር ስ የ ሚችለ ውን ጉዳት ለ መቀነ ስ ጉዳዩ በ ይግባ ኝ ሰ ሚ ፍር ድ ቤት

እ ስ ከ ሚታይ ድረ ስ በ ፈረ ደው ፍር ድ ቤት አ ማካ ኝነ ት አ ፈፃ ፀ ሙ ለ ተወሰ ነ ጊ ዜ ብቻ ሊታገ ድ እ ን ደሚችል ሕጉ

ተጨማሪ ድን ጋጌ ን ይዟል፡ ፡

በ ፍር ድ መሰ ረ ት ተከ ሳ ሽ ነ ፃ ከ ተሰ ኘ ከ እ ስ ር የ ሚለ ቀቅ ሆኖ (ታስ ሮ ከ ነ በ ረ ) በ ን ብረ ቶቹ ላ ይም የ ተሰ ጡ

ትእ ዛ ዞ ች ካ ሉ ፍር ድ ቤት ተለ ዋጭ ትእ ዛ ዝ ይሰ ጥባ ቸዋል፡ ፡ በ ሌላ በ ኩልም ተከ ሳ ሹ ጥፋተኛ ከ ተባ ለ በ ሕጉ

መሰ ረ ት ቅጣት ሊጣልበ ት ስ ለ ሚችል አ ቃቤ ሕግም ሆነ ጥፋተኛው ሊጣል ይገ ባ ዋል ስ ለ ሚባ ለ ው ቅጣት

አ ስ ተያ የ ታቸውን ያ ቀር ባ ሉ፡ ፡ የ ሚቀር በ ውም ቅጣት በ ድፍኑ ሳ ይሆን የ ቅጣት ማክ በ ጃና ማቅለ ያ ዎች ከ ቅጣት

አ ወሳ ሰ ን ሕጎ ች ጋር በ ማገ ና ዘ ብ ሊጣል የ ሚገ ባ ውን ቁር ጥ ያ ለ ውን ቅጣት ነ ው፡ ፡ የ ቅጣት አ ስ ተያ የ ትን

በ ተመለ ከ ተ አ ቃቤ ህ ግ የ ክ ስ መክ ፈቻ ን ግግር ሲያ ደር ግ እ ን ዲሁም ተከ ሳ ሽ የ መከ ላ ከ ያ መክ ፈቻ ን ግግር ሲያ ደር ግ

ጥፋተኛ ቢባ ል ሊጣል ይገ ባ ዋል ስ ለ ሚሉት ቅጣት አ ስ ተያ የ ታቸውን ቀድመው የ ሚያ ቀር ቡበ ትን እ ድል ከ ሌለ

የ ጥፋተኛነ ትን ውሳ ኔ ተከ ትሎ በ ስ ተመጨረ ሻ ላ ይ የ ሚያ ቀር ቡት ይሆና ል፡ ፡

በ ተለ የ ሁኔ ታ የ ቅጣት አ ስ ተያ የ ት ቀድሞ እ ን ዳይቀር ብ ዳኛው ሊያ ዝ የ ሚችልበ ት እ ድል ግን ዝግ አ ይደለ ም፡ ፡

ዳኞች በ ትክ ክ ለ ኛው ትር ጉሙ በ ሕግ የ ሰ ለ ጠኑ ባ ለ ሙያ ዎች ና ቸው የ ሚለ ው ግምት ቀድሞ በ ሚቀር ብ የ ቅጣት

አ ስ ተያ የ ት የ ተነ ሳ ወደ አ ን ደኛው ወገ ን እ ን ዲወግኑ እ ምብዛ ባ ም አ ያ ደር ጋቸውም የ ሚል እ ምነ ት አ ለ ፡ ፡

በ አ ጠቃላ ይም በ አ ገ ራችን የ ፍትሕ ስ ር አ ት ዳኞች በ ፍሬ ነ ገ ር ም ሆነ በ ሕጉ ጉዳይ ላ ይ ውሰ ኔ የ ሚሰ ጡሲሆን ከ ጁሪ

ስ ር አ ት በ ተለ የ መልኩ በ ሕግ የ ተማሩ ባ ለ ሙያ ዎች ስ ለ ሆኑ የ ሚቀር ቡ ክ ር ክ ሮች ከ ሙያ ደረ ጃው በ ታችና ከ ሙያ ው

ስ ነ ምግባ ር ውጪ አ ድሎኣ ዊ አ መለ ካ ከ ት ቀድመው እ ን ዲይዙ አ ያ ደር ገ ቸውም ተብሎ ይታሰ ባ ል፡ ፡ በ መሆኑ ም በ ክ ስ

መክ ፈቻ ን ግግር ውስ ጥ ተካ ቶ የ ሚቀር ብን የ ቅጣት አ ስ ተያ የ ት ሊቀበ ሉ የ ሚችሉበ ት አ ጋጣሚ ሙሉ በ ሙሉ ዝግ

አ ይደለ ም ማለ ት ነ ው፡ ፡ ይህ መሆኑ አ ቃቤ ሕግም ሆነ ተከ ሳ ሽ ስ ለ ክ ር ክ ሩ ከ መጀመሪ ያ እ ስ ከ መጨረ ሻ ያ ለ ውን ሀ ቅ

በ ሚገ ባ እ ና በ ተሟላ ሁኔ ታ ተረ ድተውት እ ን ዲከ ራከ ሩም ደር ጋቸዋል፡ ፡ ያ ምሆኖ ዳኛው በ ዚህ መልኩ የ ቅጣት

አ ስ ተያ የ ት መቅረ ቡ በ ጉዳዩ ላ ይ ገ ለ ልተኛ ውሳ ኔ ለ መስ ጠት አ ያ ስ ችለ ኝም ብሎ ካ መነ የ ቅጣት አ ስ ተያ የ ት ተከ ሳ ሹ

ጥፋተኛ የ ተባ ለ እ ን ደሆነ ብቻ እ ን ዲቀር ብ መደረ ጉ ይቀጥላ ል፡ ፡

75
 14.1 የ ቅጣት ውሳ ኔ
አ ቃቤ ሕግ እ ና ተከ ሳ ሹ ያ ቀረ ቡትን የ ቅጣት አ ስ ተያ የ ት ከ ሕጉ ጋር በ ማገ ና ዘ ብ ፍር ድ ቤቱ ቅጣትን ይወስ ና ል፡ ፡

ቅጣት በ ዋነ ኛነ ት የ ሚወሰ ነ ው በ ወን ጀል ሕጉ መሰ ረ ት ነ ው፡ ፡ የ ቅጣት አ ይነ ተቶቹም (የ ሞት፣ እ ስ ራት፣

የ ገ ን ዘ ብ፣ …) የ ሚወሰ ኑ ት በ ወን ጀል ሕጉ መሰ ረ ት ነ ው፡ ፡ የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃሕጉ የ ያ ዛ ቸው ድን ጋጌ ዎች

በ ዋነ ኛነ ት የ ቅጣት አ ላ ማን ለ ማሳ ክ ት እ ን ዲቻል ቅጣት ሲወሰ ን ዳኛ ሊከ ተላ ቸው የ ሚገ ቡ መር ሆዎችን ና

የ እ ያ ን ዳን ዱን ቅጣት አ ወሳ ሰ ን ሥር አ ቶች እ ን ደሚከ ተለ ው ጠቅለ ል ብለ ው ተመልክ ተዋል፡ ፡ ቅጣት ከ ተወሰ ነ በ ኋላ

በ ሕጉ መሰ ረ ት ስ ለ መፈጸ ሙየ መከ ታተል እ ና የ ማረ ጋጥ ኃ ላ ሲነ ት የ አ ቃቤ ሕግ ነ ው፡ ፡

የ ሞት ቅጣት አ ፈፃ ፀ ምን በ ተመለ ከ ተ ውሳ ኔ ው ተፈፅ ሞ በ ፍፁም የ ማይተካ ው የ ሰ ው ሕይወት ከ ማለ ፉ በ ፊት የ ስ ነ

ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃሕጉ ስ ለ አ ፈፃ ፀ ሙከ ፍተኛ ጥን ቃቄቆችን ያ ደር ጋል፡ ፡ በ ዚህ መሰ ረ ትም ማን ኛውም የ ሞት ፍር ድ

የ ፈረ ደ ፍር ድ ቤት በ ፍር ዱ ላ ይ ይግባ ኝ የ ተባ ለ በ ት ቢሆን ም ወይም ባ ይሆን ም የ ፍር ዱን ግልባ ጭ እ ን ዳግባ ቡ

ለ ክ ልል ወይም ለ ፌዴራል ጠቅላ ይ ፍር ድ ቤት መላ ክ እ ን ዳለ በ ት ሕጉ በ አ ስ ገ ዳጅነ ት ደን ግጓ ል፡ ፡ ጠቅላ ይ ፍር ድ

ቤትም ትክ ክ ለ ኛ ፍር ድ የ ተሰ ጠ መሆኑ ን አ ረ ጋግጦ ለ ጠቅላ ይ አ ቃቤ ሕጉ ይልከ ዋል፡ ፡ በ ፍር ዱ ላ ይ ይግባ ኝ

የ ተባ ለ በ ት እ ን ደሆነ ም የ ፍር ዱ ትክ ክ ለ ኛነ ት የ ፍር ደኛውን ቅሬታ ጭምር አ ካ ቶ ይመረ መራል፡ ፡ በ ማና ቸውም ሁኔ ታ

የ ሞት ፍር ድ ጉዳይ በ ጠቅላ ይ ፍር ድ ቤት ደረ ጃ የ ሚታየ ው አ ምስ ት ዳኛች በ ተሰ የ ሙበ ት ችሎት ነ ው፡ ፡ ጠቅላ ይ

አ ቃቤ ሕጉም ፍር ድ በ ይግባ ኛ፣ በ ምህ ረ ት ወይም በ ማና ቸውም ሌላ ሕጋዊ ምክ ን ያ ት ያ ለ ተለ ወጠ መሆኑ ን በ ማረ ጋገ ጥ

ለ አ ገ ሪ ቷ ር እ ሰ ብሔር ይልከ ዋል፡ ፡ የ ሞት ፍር ዱ በ ር እ ሰ ብሔሩ ከ ፀ ደቀ ለ አ ፈፃ ጸ ም ለ ማረ ሚያ ቤቱ የ ሚላ ክ

ሲሆን በ ወን ጀል ሕጉና የ ጠቅላ ይ አ ቃቤ ሕጉ በ ሚያ ወጣው መመሪ ያ መሰ ረ ት የ ፍር ደኛውን ክ ብር ጠብቆ በ ማረ ሚያ

ቤቱ ውስ ጥ ይፈፀ ማል፡ ፡

የ ሞት ፍር ድ አ ፈፃ ጸ ምን ፍር ዱን የ ሰ ጠው ፍር ድ ቤት በ አ ቃቤ ህ ግ አ መልካ ችነ ት የ ሚከ ታተለ ው ሲሆን የ ሞት ፍር ድ

ሳ ይፈፀ ም ለ ረ ዥም ጊ ዜ መቆየ ቱ በ ራሱ በ ፍር ደኛው ላ ይ የ ስ ቃይ አ ያ ያ ዝን የ ሚያ ስ ከ ትል በ መሆኑ በ ማና ቸውም

ምክ ን ያ ት ፍር ዱ ሳ ይፈፀ ም ሁለ ት አ መት ያ ለ ፈው እ ን ደሆነ ወደ እ ድሜ ልክ እ ስ ራት እ ን ዲቀየ ር ሕጉ

ይደነ ግጋል፡ ፡

ነ ፃ ነ ትን የ ሚያ ሳ ጣ ቅጣትን በ ተመለ ከ ተ ቅጣቱ እ ን ደተፈረ ደ ወዲያ ውኑ መፈጸ ም ስ ለ ሚኖር በ ት ስ ለ ቅጣቱ አ ፈፃ ፀ ም

ግልፅ ትእ ዛ ዝ ጭምር በ መስ ጠት ፍር ደ ቤቱ ለ ማረ ሚያ ቤት ትእ ዛ ዝ ያ ስ ተላ ልፋል፡ ፡ ቅጣቱ እ ን ደተወሰ ነ ወዲያ ውኑ

መፈፀ ም ያ ለ በ ት ቢሆን ም በ ተወሰ ኑ ምክ ን ያ ች ግን የ እ ስ ራ ቅጣት አ ፈፃ ፀ ም ለ ተወሰ ነ ጊ ዜ ሊተላ ለ ፍ ይችላ ል፡ ፡

76
ነ ባ ሩ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃሕግ እ ጅግ በ ጠበ በ ሁኔ ታ ይፈቅድ የ ነ በ ረ ውን የ እ ስ ራት ቅጣት ማስ ተላ ለ ፍ ጉዳይ

የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃሕጉ ሰ ፋ በ ማድረ ግ ሰ ዎች በ መታሰ ራቸው ምክ ን ታያ ት የ እ ድሜ ልክ ቅጣት/ችግር

በ ሕይወታቸው ላ ይ እ ን ዳይገ ጥማቸው ጥን ቃቄ ያ ደር ጋል፡ ፡ በ ዚህ መሰ ረ ትም በ ተወሰ ኑ ጉዳዮች ላ ይ ቅጣት

እ ን ደተወሰ ነ ሳ ይፈፀ ም ለ ተወሰ ነ ጊ ዜ ብቻ ተላ ልፎ እ ን ዲቆ ይ ሕጉ ታሳ ቢ ያ ደር ጋል፡ ፡ የ ቅጣት ውሳ ኔ

አ ፈፃ ፀ ምን በ ፍር ደኛው የ ግል ሁኔ ታ ላ ይ ተመር ኩዞ ለ ተወሰ ነ ጊ ዜ ማሰ ተላ ለ ፉ በ ስ ራው፣ በ ቤተሰ ብ ሕይወቱ፣

በ ምር ቱና በ ምር ታማነ ቱ ላ ይ ሊደር ስ የ ሚችለ ውን ጉዳት የ ሚቀን ስ ከ መሆኑ ም በ ላ ይ ፍር ደኛው ቅጣትን ሲፈፅ ም

በ ሙሉ እ ምነ ት በ መታረ ሙላ ይ ብቻ እ ን ዲያ ተኩር ያ ደር ገ ዋል፡ ፡ በ ዚህ መልኩ የ እ ስ ራት ቅጣቱን ፈፅ ሞ ሲወጣም

ይበ ልጥ የ ታረ መና ምር ታማ ዜጋ ይሆና ል፡ ፡

የ ቅጣት ውሳ ኔ አ ፈፀ ፀ ም ሊተላ ለ ፍ የ ሚችለ ው ቅጣቱ እ ስ ከ አ ምስ ት አ መት የ ሚደር ስ ቀላ ል የ ሆነ እ ን ደሆነ ፣

ተቀጪው ለ ሕብረ ተሰ ቡ ደሕን ነ ት አ ደጋ የ ማይሆኑ እ ን ደሆነ ና ለ አ ፈፃ ፀ ሙ በ ቂ ዋስ ታና የ ሚጠራ ሲሆን ነ ው፡ ፡

በ ዚህ መልኩ ቅጣት የ ሚተላ ለ ፍላ ቸው ሰ ዎች ውስ ጥም አ ን ድ አ መት ያ ልሞላ ት ልጅ ያ ላ ት እ ና ት፣ በ ጠና የ ታመመና

በ ዚሕ ምክ ን ያ ት ቅጣትን መፈጸ ም የ ማይችል፣ አ ጣዳፊ ወይም ወቅታዊ ስ ራ ያ ለ ው ባ ለ ሙያ ፣ የ ማየ ተላ ለ ፍ ወቅታዊ

ስ ራ ለ ው አ ር ሶ ወይም አ ር ብቶ አ ደር እ ና የ መሳ ሰ ሉት ይገ ኙበ ታል፡ ፡ እ ን ደዚህ አ ይነ ት ሰ ዎች ከ ፍ ሲል

የ ተመለ ከ ተውን መስ ፈር ት አ ሟላ ተው እ ስ ከ ተገ ኙ ድረ ስ የ ገ ጠማቸው ችግር ወይም ያ ሉበ ት ሁኔ ታ እ ስ ኪለ ወጥ ድረ ስ

የ ቅጣት አ ፈፃ ፀ ሙን ለ ተወሰ ነ ጊ ዜ ማሰ ተላ ለ ፉ ተገ ቢና አ ሳ ማኝ ነ ው፡ ፡ ቅጣቱ የ ሚተላ ለ ፈውም እ ን ደ ምክ ን ያ ቶች

በ ቂነ ት ለ እ ያ ን ዳን ዱ ምክ ን ያ ት በ ተቀመጠው የ ጊ ዜ ጣሪ ያ ልክ ሲሆን (ለ ጉዳዩ የ ሚስ ፈልገ ውን ያ ህ ል ጊ ዜ መስ ጠቱ

እ ን ደተጠበ ቀ ሆኖ የ በ ዛ ው እ ስ ከ አ ን ድ አ መት ነ ው) ፍር ደኛው ቅጣቱ የ ተላ ለ ፈበ ትን ምክ ን ያ ት ያ ላ ግባ ብ ስ ራ ላ ይ

ካ ዋለ ው ወይም የ ተላ ለ ፈበ ት ጊ ዜ እ ን ዳበ ቃ የ እ ስ ራት ቅጣቱን መፈጸ ም ይጀምራል፡ ፡

የ ገ ን ዘ ብ ቅጣትን በ ተመለ ከ ተ በ ተመሳ ሳ ይ በ ወን ጀል ሕጉ መሰ ረ ት የ ሚፈጸ ም ቢሆን ም የ ገ ን ዘ ብ ቅጣት እ ስ ካ ሁን

ባ ለ ው ሁኔ ታ በ አ ግባ ቡ እ የ ተፈጸ መ ባ መሆኑ ቅጣቱ ሳ ይፈፀ ም እ ን ዳይቀር ሕጉ ጥን ቃቄዎችን አ ድር ጓ ል፡ ፡

በ መሆኑ ም ገ ን ዘ ብ ቅጣት ወዲያ ውኑ ገ ቢ መሆን ያ ለ በ ት ከ መሆኑ አ ን ስ ቶ ፍር ደኛው በ ህ ግ አ ግባ ብ ተገ ዶ የ ቅጣት

ገ ን ዘ ቡን ገ ቢ የ ሚያ ደር ግበ ትን ስ ር አ ት ተቀምጧል፡ ፡ በ ዚህ መሰ ረ ትም የ ገ ን ዘ ብ ቅጣት በ ፍር ደኛው ፈቃደኛነ ት

ለ መን ግሰ ት ገ ቢ ካ ለ ሆነ ወይም በ ቀጥታ ገ ቢ እ ን ዲሆን የ ሚታዘ ዝበ ት ገ ን ዘ ብ በ ፍትሕ አ ካ ለ ት ያ ልታወቀ (ለ ምሳ ሌ

ለ ዋስ ትና የ ተያ ዘ ገ ን ዘ ብ አ ለ መኖሩ በ ፍር ድ ቤት ሲረ ጋገ ጥ) እ ን ደሆነ በ ዋነ ኛት የ መን ግስ ትን ገ ን ዘ ብ

የ መሰ ብሰ ብ ሃ ላ ፊነ ት ያ ለ በ ት የ መን ግስ ት ተቋም (የ ገ ን ዘ ብ ሚኒ ስ ቴር ወይም የ ገ ን ዘ ብ ቢሮ) ማን ኛውን ም

የ ፍር ደኛውን ገ ን ዘ ብ ወይም ን ብረ ት በ ማፈላ ለ ግ በ ፍትሐብሔር ፍር ድ አ ፈጻ ጸ ም አ ግባ ብ የ ቅጣት ገ ን ዘ ቡ ገ ቢ

77
እ ን ዲሆን ወይም ን ብረ ቱ ተሸ ጦ የ ቅጣት ገ ን ዘ ቡን ገ ቢ እ ን ዲሆን የ ማድረ ግ ሃ ላ ፊነ ት እ ን ዳለ በ ት ሕጉ ግልጽ

ያ ደር ጋል፡ ፡ ይህ ስ ር አ ት ከ ዚህ በ ፊት በ አ ፈጻ ጸ ም ይታይ የ ነ በ ረ ውን የ ባ ለ ቤትነ ት ችግር ና የ አ ፈጻ ጸ ም ክ ፍተት

ይቀር ፋል ተብሎ ይታሰ ባ ል፡ ፡

ገ ን ዘ ብ ተፈልጎ ወይም ን ብረ ት ተሸ ጦ ገ ቢ በ ሚሆን በ ት ጊ ዜ የ ተለ ያ ዩ ሰ ዎች በ ፍር ደኛው ላ ይ የ ገ ን ዘ ብ መብት

አ ለ ን የ ሚል ክ ር ክ ር የ ሚያ ቀር ቡበ ት አ ጋጣሚ ሰ ፊ ነ ው፡ ፡ ገ ን ዘ ቡ የ ሁሉን ም ፍላ ጎ ት ሊያ ሟላ ካ ልቻለ የ መብት

ቅደም ተከ ተል ማሰ ቀመጡ አ ስ ፈላ ጊ ነ ው፡ ፡ በ መሆኑ ም የ ወን ጀሉ ጉዳይ በ ወን ጀል ተጎ ጂው የ መጀመሪ ያ ጉዳት

የ ጀመረ በ መሆኑ ለ ወን ጀል ተጎ ጂ የ ተፈረ ደ የ ካ ሳ /የ ጉዳት ገ ን ዘ ብ ካ ለ ከ ክ ር ክ ሩ ወጪቀጥሎ ነ ገ ር ግን ከ ሁሉ

እ ዳዎች ቀድሞ ይከ ፈላ ል፡ ፡ የ መን ግስ ት እ ዳዎች ቀጥለ ው የ ሚከ ፈሉ ሲሆን ሌሎች ገ ን ዘ ብ ጠያ ቂዎችን በ ተመለ ከ ተ

በ ሌሎች ሕጎ ች በ ተደነ ገ ጉት አ ግባ ቦ ች እ ልባ ት ያ ገ ኛሉ፡ ፡

ፍር ድ ቤቱ ከ ላ ይ ከ ተመለ ከ ቱት ቅጣቶች በ ተጨማሪ ተጨማሪ ቅጣቶች በ ፍር ደኛው ላ ይ እ ን ዲፈፀ ሙትእ ዛ ዝ ሊሰ ጥ

ይቻላ ል፡ ፡ ተጨማሪ ቅጣቶች ን ብረ ት መውረ ስ ን ፣ ተግሳ ፅ መስ ጠትን ፣ ይቅር ታ መጠየ ቅ ወይም ማውረ ድን ፣

ማስ ጠን ቀቂያ ን መስ ጠትን ወዘ ተ የ ሚመለ ከ ቱ ና ቸው፡ ፡ ቅጣቶቹም ሳ ይፈጸ ሙ እ ን ዳይቀሩ ፍር ድ ቤት ቅጣቶቹ

ሊፈጸ ሙ የ ሚችሉበ ትን ግልጽ አ ቅጣጫ ማስ ቀመጥና ግልጽ ትእ ዛ ዝ መስ ጠት እ ን ዳለ በ ት ሕጉ በ አ ስ ገ ዳጅነ ት

ደን ግጓ ል፡ ፡ የ ተወሰ ኑ ቅጣቶችም (ለ ምሳ ሌ በ ፍር ድ ቤት ሊሰ ጥ የ ሚችል ማስ ጠን ቀቂያ ) ወዲያ ውኑ በ ፍር ድ ቤት

ተሰ ጥተውና ተፈጽመው ሊቋጩይችላ ሉ፡ ፡ የ ተወሰ ኑ ት ተጨማሪ ቅጣቶች መደበ ኛውን ና መደበ ኛ ያ ልሆነ ውን ስ ር አ ት

በ ማዋሃ ድ ሊተገ በ ሩ የ ሚገ ባ ቸው የ ሚሆን በ ት አ ጋጣሚም ይኖራል፡ ፡ ለ ምሳ ሌ ይቅር ታ መጠየ ቅ ባ ህ ላ ዊ ስ ር አ ትን

ባ ካ ተተ መልኩ የ መፈፀ ም እ ድሉ ከ ፍተኛ በ መሆኑ የ ፍትህ አ ካ ላ ት ስ ለ ዚህ ም ጉዳይ ያ ላ ቸው ግን ዛ ቤ ሊዳብር

ይገ ባ ዋል፡ ፡ በ ሌላ በ ኩል እ ን ደ ከ መብት መሻ ር ፣ ከ ደረ ጃ ዝቅ ማድረ ግና ከ ሰ ራዊት አ ባ ልነ ት መሰ ና በ ት

የ መሳ ሰ ሉትን ተጨማሪ ቅጣቶች እ ን ደ ሁኔ ታው ከ ፍትህ አ ካ ላ ት ውጪ ባ ሉ ተቋማት (ለ ምሳ ሌ በ ምር ጫ ቦ ር ድ፣

በ መን ግስ ት መስ ሪ ያ ቤት ወይም በ መከ ላ ከ ያ ሚኒ ስ ቴር አ ማካ ኝነ ት) የ ሚፈፀ ሙ ይሆና ሉ፡ ፡ የ ተወሰ ኑ ተጨማሪ

ቅጣቶች (ምሳ ሌ ን ብረ ት መውረ ስ ) የ ሶ ስ ተኛ ወገ ን (ለ ምሳ ሌ የ ትዳር ጓ ደኛን ) መብትን ሊነ ኩ የ ሚችሉ በ መሆና ቸው

መብት አ ለ ን የ ሚሉ ወገ ኖች የ መብት ጥያ ቄ አ ቅር በ ው ፍትሕ ሊያ ገ ኙ የ ሚችሉበ ትን ም እ ድል ሕጉ ይፈቅዳል፡ ፡

የ ገ ን ዘ ብ ቅጣት ተከ ታትሎ በ ገ ን ዘ ብ ወይም በ ን ብረ ት ላ ይ ማስ ፈፀ ም እ ን ዲሁም የ ን ብረ ት ይወረ ስ ውሳ ኔ ን

ተከ ታትሎ ማስ ፈፀ ም ክ ትትል እ ና ትጋትን ይፈልጋል፡ ፡ በ ሕጉ ሊወረ ስ የ ሚችል ን ብረ ት በ ክ ር ክ ር ወቅት ተለ ይቶ

ቢያ ን ስ ሊታገ ድ የ ሚችል ነ ው፡ ፡ ን ብረ ቱ ያ ላ ግባ ብ ለ ረ ጅም ጊ ዜ ያ ለ አ ገ ልግሎት ሊቀመጥ የ ማይገ ባ ው ከ መሆኑ ም

78
በ ላ ይ የ ሰ ዎች ተጨማሪ ን ብረ ት የ ማፍራት መብታቸውም በ ፍትሕ አ ካ ላ ት ትጋት ማነ ስ የ ተነ ሳ ሊገ ደብ

አ ይገ ባ ውም፡ ፡ የ ነ ፃ ኢኮ ኖሚ ስ ር አ ትም ሰ ዎች በ ን ብረ ታቸው ተረ ጋግተው የ ሚጠቀሙበ ት እ ድል እ ን ዲሰ ፋ

ይጠብቃል፡ ፡ ስ ለ ሆነ ም ሕ ን ብረ ት የ ሚወረ ስ እ ን ደሆነ “ወዲውኑ ” እ ን ዲፈጸ ም የ ሚደር ግ ድን ጋዎችን ነ ው

ያ ካ ተተው፡ ፡

በ ሕጉ ውስ ጥ ሌላ ው የ ተካ ተተው የ ቅጣት አ ይነ ት አ ማራጭ ቅጣትን የ ሚመለ ከ ተው ነ ው፡ ፡ የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ

ሕጉ መሰ ረ ታዊ አ ቅጣጫ ጉዳዮች በ ፍር ድ ሂ ደት ከ ሚያ ልፉ ይልቅ ከ ፍር ድ በ ፊት ተጠር ጣሪ ዎች ያ ጠፉ ከ ሆነ

ጥፋታቸውን የ ሚያ ምኑ በ ትን ና ለ ዚህ ም የ ሚበ ረ ታቱበ ትን ስ ር አ ት መዘ ር ጋት ነ ው፡ ፡ ስ ለ ሆነ ም አ ማራጭ መን ገ ዶችና

አ ማራጭ መፍትሔዎች ቅድሚያ ይሰ ጣቸዋል፡ ፡ የ አ ማራጭ መፍትሔ እ ር ምጃ ትኩረ ት ጥፋተኛው ለ ጥፋቱ በ መፀ ፀ ት

ኃ ላ ፊነ ት እ ን ዲወስ ድ ማድረ ግ፣ ማሰ ታረ ቅና ካ ሳ ማስ ከ ፈልን ሊመለ ከ ት ይችላ ል፡ ፡ መፍትሔው በ ዘ ፈቀደ የ ሚወሰ ድ

ሳ ይሆን የ ሕዝብ ጥቅምን በ ዚህ መን ገ ድ በ ተሻ ለ መልኩ ማረ ጋገ ጥ እ ን ደሚቻል ሲታመን በ ት የ ሚወሰ ን ነ ው፡ ፡ ከ ላ ይ

እ ን ደተመለ ከ ተውም ተከ ሳ ሽ ምን ግዜም የ ጠበ ቃ እ ር ዳት ማግኘት ያ ለ በ ት መሆኑ በ ግራ ቀኙ መካ ከ ል በ እ ኩል ደረ ጃ

የ መሰ ማት መብትን ለ ማረ ጋገ ጥ ያ ግዛ ል፡ ፡

አ ማራጭ ቅጣት ቀላ ል ወን ጀል የ ፈጸ ሙ ሰ ዎችን (በ ተለ ይ ወጣት ጥፋተኞች፣ አ ረ ጋውያ ን ፣ አ ካ ል ጉዳተኞች፣

በ ሴቶች ላ ይ እ ና ደጋጋሚ ባ ልሆኑ ተጠር ጣሪ ዎች) በ እ ስ ር ከ ማረ ም ይልቅ የ ማህ በ ረ ሰ ብ አ ገ ልግሎት እ ን ዲሰ ጡ

በ ማድረ ግ፣ ለ ተበ ዳዩ ካ ሳ በ መክ ፈል ወይም ይቅር ታ በ መጠየ ቅ፣ ወይም የ አ እ ምሮ ህ ክ ምና እ ን ዲያ ገ ኙ በ ማድረ ግ

ወደ ጤና ማ ዜጋነ ት ለ መመለ ስ የ ሚረ ዳ ሥር ዐ ት ነ ው፡ ፡ አ ማራጭቅጣቶች የ እ ስ ረ ኛን ቁጥር ለ መቀነ ስ ፣ የ ምር መራን

ወይም የ ፍር ድ ሂ ደትን ለ ማቀላ ጠፍ ጠቃሚ ና ቸው፡ ፡ ይህ ቅጣት በ ፍር ድ ቤት አ ነ ሳ ሽነ ት ወይም በ ፍር ደኛው ጥያ ቄ

(በ ተፈጥሮ ሰ ው ላ ይ ብቻ) ተፈፃ ሚሊሆን የ ሚችል ነ ው፡ ፡

አ ማራጭ ቅጣትም የ ጉልበ ት ስ ራን ም ይመለ ከ ታል፡ ፡ የ ጉልበ ት ስ ራ ጉዳይ ራሱን በ ቻለ የ ተለ የ አ ዋጅ ጭምር

የ ሚመራ ቢሆን ም የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ በ ቀላ ል እ ስ ራት ወይም በ ገ ን ዘ ብ እ ስ ራት የ ተቀጣና ስ ራ መስ ራት

የ ሚችል ሰ ው ከ ሚታሰ ር በ ጉልበ ት የ ስ ራ ቅጣት ማህ በ ረ ሰ ቡን ቢያ ገ ለ ግልል ለ ፍር ደኛውም ሆነ ለ አ ጠቃላ ይ

ማህ በ ረ ሰ ቡ ጠቃሚ ከ መሆኑ ም በ ላ ይ ቅጣትን ይበ ልጥ ውጤታማ በ ሆነ የ ተሃ ድሶ እ ና የ ትምህ ር ት መስ መር ማጠና ቀቅ

የ ሚስ ችል ለ መሆኑ ሕጉ ታሳ ቢ ያ ደር ጋል፡ ፡ የ ዚህ ቅጣት አ ፈፀ ፀ ም ላ ይ አ ገ ራት ሰ ፊ ተሞክ ሮ ያ ላ ቸው በ መሆኑ

ቢተገ በ ር ም አ ገ ራችን ካ ላ ት ሰ ፊ የ ስ ራ እ ድል አ ን ፃ ር ታራሚዎች ከ ስ ራ እ ን ዳይነ ጠሉ እ ን ዲሁም የ ተወሰ ነ ገ ቢ

እ ን ዲያ ገ ኙ ያ ስ ችላ ቸዋል፡ ፡ በ ዚህ መልኩ ሊሰ ሩ ከ ሚችሉት ስ ራዎች ውስ ጥ የ መን ገ ድ ጽዳት ማከ ና ወን ፣

79
የ መዝና ኛ ቦ ታዎችን ማጽዳት፣ በ ተለ ያ ዩ የ መን ግስ ትም ሆነ የ ህ ብረ ተሰ ብ ግን ባ ታዎች ጥገ ና ዎች ላ ይ የ ተለ ያ ዩ

ስ ራዎችን መስ ራት (ለ ምሳ ሌ ቀለ ም መቀባ ት)፣ ህ ጻ ና ት በ ሚማሩበ ት ወይም በ ሚቆ ዩ በ ት አ ካ ባ ቢ የ ጥበ ቃ አ ገ ልግሎት

መስ ጠት፣ አ ን ዳን ድ ጊ ዜ የ ሚፈጠሩ ድን ገ ተኛ አ ደጋዎችን (ለ ምሳ ሌ የ እ ሳ ት አ ደጋን ) ለ መከ ላ ከ ል ተመድቦ

መስ ራትና የ መሳ ሰ ሉት ይገ ኙበ ታል፡ ፡ የ አ ካ ል ጉዳተኛ የ ሆኑ ሰ ዎችን በ መር ዳትም ስ ራ ላ ይ እ ን ዲሰ ማሩ ሊደረ ግም

ይችላ ል፡ ፡

ታሳ ሪ ዎች በ መሰ ረ ቱ መስ ራት የ ሚችሉበ ት የ እ ድሜ ክ ልል ውስ ጥ የ ሚገ ኙ ከ መሆና ቸው አ ን ፃ ር ከ ማህ በ ረ ሰ ቡ

ሳ ይነ ጠሉ በ ዚህ መልኩ በ ጉልበ ት ስ ራ የ ሚቀጡ ከ ሆነ መልሰ ው ከ ሕብረ ተሰ ቡ ጋር ለ መቀላ ቀል ሳ ይቸገ ሩ አ ጅግ

በ ጣም ውጤታማ የ ተሃ ድሶ ስ ራ ሊሰ ራበ ት የ ሚችል በ መሆኑ በ ሕጉ ውስ ጥ በ ግልፅ ና ዘ ር ዘ ር ብሎ እ ን ዲካ ተት

ሆኗ ል፡ ፡ ይህ ቅጣት እ ን ዳግባ ቡ በ ሥነ ልቦ ና ፣ በ ማህ በ ራዊ ሳ ይን ስ እ ና ልዩ እ ውቀት ባ ለ ው ልዩ ባ ለ ሙያ ክ ትትል

የ ሚፈፀ ም ሲሆን ከ ፍር ደኛው ሁኔ ታና ከ እ ር ምት አ ላ ማ ጋር እ የ ተገ ና ዘ በ እ ን ደ ባ ለ ሙያ ው የ ሙያ አ ስ ተያ የ ት

በ የ ጊ ዜው የ ሚለ ዋወጥ ወይም የ ሚሻ ሻ ል ይሆና ልም፡ ፡

ከ ቅጣት አ ፈፃ ፀ ም ጋር ተያ ይዞ የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ ትኩረ ት የ ሰ ጠበ ት ሌላ ው ጉዳይ ቅጣቶችን

የ ሚያ ስ ፈፅ መውን አ ካ ል የ ተመለ ከ ተው ነ ው፡ ፡ በ ወን ጀል ህ ጉም ሆነ በ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ ላ ይ በ ዝር ዘ ር

እ ን ደተመለ ከ ቱት ከ ቅጣት አ ይነ ቶች ውስ ጥ በ ሞት እ ና በ እ ስ ራት ከ ሚያ ስ ቀጡት ውጪ ያ ሉ ቅጣቶች በ ር ካ ታ

ከ መሆና ቸውም በ ላ ይ ፍር ደኛ በ ሌላ አ ግባ ብ (በ ገ ን ዘ ብ፣ በ ጉልበ ት፣ በ ተጫማሪ ቅጣቶች…) የ ሚቀጣባ ቸው የ ወን ጀል

አ ይነ ቶችም በ ር ካ ታ ና ቸው፡ ፡ እ ጅግ ከ ባ ድ ከ ሆኑ ት ወን ጀሎች በ ቀር ም ሌሎች ወን ጀሎች በ ተሻ ለ ሁኔ ታ ፍር ደኛን

ሊያ ር ሙ የ ሚችሉት ከ እ ስ ራት ውጪ በ ሌሎች ቅጣቶች እ ን ደሆነ ም በ ር ካ ት ጥና ቶች ያ ረ ጋግጣሉ፡ ፡ በ ሌላ በ ኩልም

እ ስ ራት ቅጣት ውጤታማ ሊሆን የ ሚችለ ው በ እ ስ ራት ጊ ዜ ሊኖሩ የ ሚገ ባ ቸው በ አ ለ ም አ ቀፍ አ ነ ስ ተኛ የ እ ስ ረ ኛች

አ ያ ያ ዝ ደን ብም ሆነ በ ሕገ መን ግስ ቱ በ ተመለ ከ ቱት ውጤታማ የ እ ር ምት እ ር ምጃዎች (እ ን ደ ትምሕር ት፣ ስ ልጠና ፣

ጤና ፣ ስ ፖር ት፣ አ መጋገ ብ፣ የ ውጩ ግን ኙነ ቶች እ ና የ መሳ ሰ ሉት ያ ሉት) ውጤታማ በ ሆነ ው አ ግባ ባ መፈጸ ማቸው

እ ን ደተጠበ ቀ ሆኖ ቅጣት በ ፍር ድ ቤት በ ሚወሰ ን በ ት ጊ ዜም ሆን ፍር ደኛው ፍር ዱን ጨር ሶ ወደ ሕብረ ተሰ ቡ

በ ሚቀላ ቀልበ ት ጊ ዜ ውጤታማ ተያ ያ ዥና ተከ ታታይ ተግባ ራት ሲከ ና ወኑ ነ ው፡ ፡ እ ስ ረ ኛን በ ማረ ም ሂ ደት ውስ ጥ ጥሩ

ተሞክ ሮዎች እ ን ዳሉም ሁሉ በ ር ካ ታ ችግሮችም እ ን ዳሉ የ ተለ ያ ዩ ጥና ቶች (ለ ምሳ ሌ በ 2003 የ ወጣው የ ኢተዮጵያ

ሰ ብኣ ዊ መብት ኮ ሚሽን ሪ ፖር ትን ጨምሮ) ያ ረ ጋግጣሉ፡ ፡ በ ሌላ በ ኩል ፍር ድ ቤቶች የ ቅጣት ውሳ ኔ በ ሚሰ ጡበ ት ጊ ዜ

በ አ ቃቤ ሕግና በ ፍር ድኛው የ ቅጣት አ ስ ተያ የ ት ላ ይ ተሞር ኩዘ ው ውሳ ኔ ከ መስ ጠታቸው በ ቀር በ ባ ለ ሙያ አ ስ ተያ የ ት

እ ገ ዛ አ ይደረ ግላ ቸውም፡ ፡ እ ስ ረ ኛ እ ስ ራን ጨር ሶ ም ይሁን በ ሌላ አ ግባ ብ ወደ ማህ በ ረ ሰ ቡ በ ሚቀላ ቀልበ ት ጊ ዜም

80
ይህ ን ን የ ሚከ ታተልና የ ሚያ ስ ፈፅ ም አ ካ ል የ ለ ም፡ ፡ በ ተለ ያ የ ምክ ን ያ ትም ፍር ደኛ ለ ጊ ዜው ቅጣት ሲገ ደብለ ት

(በ አ መክ ሮ፣ በ እ ግድ፣ በ እ ስ ራ ቅጣት ማስ ተላ ለ ፍ…) ይህ ን ን የ ሚከ ታተል አ ካ ል የ ሌለ በ መሆኑ ለ ጌ ዜው መለ ቀቅ

ማለ ት በ ውጤቱ የ መጨረ ሻ መለ ቀቅ ያ ህ ል ሀ ኗ ል፡ ፡ እ ስ ራቱን ጨር ሶ ወደ ማህ በ ረ ሰ ቡ የ ሚቀላ ቀልን ም ሰ ው በ ስ ር አ ቱ

ይዞ በ አ ግባ ቡ የ ሚቀላ ቅል ስ ር አ ትም የ ለ ም፡ ፡ እ ነ ዚህ ሁሉ ተግባ ራት በ ውጤታማነ ት ቢከ ና ወኑ የ አ ገ ራችን

የ እ ር ምት ስ ር አ ት ይበ ልጥ ውጤታማ ይሆና ል፤ በ መሆኑ ም ደጋጋሚነ ትም ይቀን ሳ ል ተብሎ ይታሰ ባ ል፡ ፡ ይህ ን ን ም

በ ውጤታማት ለ ማከ ና ወን የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃሕጉ ከ እ ስ ራትና ከ ሞት ቅጣት ውጪ ያ ሉትን እ ና ከ ላ ይ

የ ተመለ ከ ቱትን ተጨማሪ ኃ ላ ፊነ ቶች እ ን ዲያ ከ ና ውን ሃ ላ ፊት የ ሚሰ ጠው ራሱን የ ቻለ አ ን ድ የ መን ግስ ት ተቋም

እ ን ዲቋቋም የ ሚያ ሰ ችል ድን ጋጌ አ ካ ቷል፡ ፡

15. ፍር ድ እ ን ደገ ና የ ሚታይባ ቸው አ ግባ ቦ ች
ፍር ድ ምን ጊ ዜም እ ን ከ ን አ ልባ የ ሆነ ፍፁም የ ዳኛ ተግባ ር ነ ው ተብሎ የ ማይወሰ ድ በ መሆኑ ፍር ዱን በ ሰ ጠውም

ፍር ድ ቤትም ይሁን በ በ ላ ይ ፍር ድ ቤት ስ ሕተቶቹ ሊታረ ሙ የ ሚችሉበ ትን እ ድል ክ ፍት ማድረ ግ ተገ ቢ ነ ው፡ ፡

በ መሆኑ ም አ ን ድ ፍር ድ ጉዳዩ ን በ ቀጥታ የ ተመለ ከ ተው ፍር ድ ቤት ውሳ ኔ ከ ሰ ጠ በ ኋላ ስ ህ ተት አ ለ በ ት ቢባ ል ፍር ዱ

በ ድጋሚ ታይቶ ተገ ቢው ማስ ተካ ከ ያ የ ሚደረ ግበ ትን ስ ር አ ት ሕጉ በ ዝር ዝር አ ካ ቷል፡ ፡ እ ነ ዚህ ስ ር አ ቶች

በ አ ብዛ ኛው በ ነ ባ ር ሕግጋትም የ ተመለ ከ ቱ ሲሆን በ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ ውስ ጥ ክ ፍተቶችን ፣ ለ ውጦችን

እ ን ዲሁም የ ሚስ ተዋሉ ችግሮችን መፍትታ በ ሚያ ስ ችል አ ግባ ብ እ ን ዲካ ተቱ ሆኗ ል፡ ፡ እ ነ ዚህ ስ ር አ ቶችም

መሰ የ ምን ፣ በ ሌለ በ ት የ ተሰ ጠ ፍር ድን እ ን ደገ ና ማየ ትን ፣ ይገ ባ ኝን ፣ ስ በ ር ን እ ና ፍር ድን እ ን ደገ ና የ ማየ ት

ስ ር አ ትን የ ሚመለ ከ ቱ ና ቸው፡ ፡

የ መሰ የ ም ስ ር አ ትን በ ተመለ ከ ተ በ መሰ ረ ቱ የ ሚተገ በ ሩት የ ወን ጀል ህ ጉ ድን ጋጌ ዎች ና ቸው፡ ፡ በ መሰ የ ም ጉዳይ

ላ ይ የ ወን ጀል ሕጉ ከ ደነ ገ ገ ው እ ምብዛ ም የ ተለ የ ድን ጋጌ በ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃሕጉ አ ልተካ ተተም፡ ፡

ፍር ድን እ ን ደገ ና የ ማየ ት ጉዳይም ከ ፍ ሲል የ ተገ ለ ፀ ሲሆን ፍር ድ እ ን ደገ ና ይታይልኝ የ ሚል ተከ ሳ ሽ ወይም

ፍር ደኛ መጥሪ ያ ያ ልደረ ሰ ው ወይም መጥሪ ያ የ ደረ ሰ ው ቢሆን ም በ በ ቂ ምክ ን ያ ት ቀር ቦ ለ መከ ራከ ር ያ ልቻለ መሆኑ ን

ማረ ጋገ ጥ ይጠበ ቅበ ታል፡ ፡ በ ማና ቸውም ጊ ዜ ይህ ን ን ማረ ጋገ ጥ ባ ይችል ግን ክ ር ክ ሩ በ ደረ ሰ በ ት ገ ብቶ ክ ር ከ ሩን

መቀጠል ወይም ፍር ዱን መፈፀ ም ይጠበ ቅበ ታል፡ ፡

ሌሎች ስ ር አ ቶች ጠቅለ ል ተደር ገ ው እ ን ደሚከ ተለ ው ተመልክ ተዋል፡ ፡

81
 15.1 ይግባ ኝ
ይገ ባ ኝ ን በ ተመለ ከ ት ከ ዚህ ቀደም የ ነ በ ረ ው የ ሥነ ሥር አ ት ህ ግ ግልፅ የ ሆነ የ ይግባ ኝ አ ላ ማን ያ ላ ስ ቀመጠ

መሆኑ ይታወቃል፡ ፡ ይህ የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕግ ከ ነ በ ረ ው ስ ር አ ት በ ተለ የ መልኩ የ ይግባ ኝን አ ላ ማ

የ ሚያ ስ ቀምጥ ሲሆን በ ዚህ መሰ ረ ትም የ ይግባ ኝ አ ላ ማ በ ስ ር ፍር ድ ቤት የ ተፈፀ መን የ ፍሬ ነ ገ ር ም ሆነ የ ሕግ

ስ ሕተትን ማረ ም፣ በ አ ን ድ የ አ ስ ተዳደር ወሰ ን አ ካ ባ ቢም ተቀራራቢ የ ሕግ ትር ጉም ማስ ፈን የ መሳ ሰ ሉና ሌሎች

አ ላ ማዎች ማሳ ካ ት ሆኖ ተቀምጧል፡ ፡ ይህ ም ይግባ ኝ ሰ ሚ ፍር ድ ቤቶች ባ ላ ቸው አ ስ ተዳደራዊ ክ ልል ውስ ጥ በ ግልፅ

የ ተመለ ከ ተውን አ ላ ማ ያ ገ ና ዘ በ ስ ራ እ ን ዲሰ ሩ ያ ግዛ ቸዋል፡ ፡ ከ ዚህ ም በ ተጨማሪ ከ አ ቃቤ ሕግ አ ን ፃ ር ይግባ ኝ

ሊጠየ ቅ የ ሚገ ባ ው የ ሕዝብ ጥቅምን የ ማረ ጋገ ጥ አ ላ ማን ለ ማሳ ካ ት መሆን እ ን ደሚገ ባ ውም ግልፅ ተደር ጓ ል፡ ፡

አ ላ ማው ይግባ ኝ ሊባ ልባ ቸው የ ማይገ ቡ ጉዳዮችን የ ሚያ መላ ክ ት ቢሆን ም ሕጉ በ ትር ጉም ክ ፍሉ ትዝዛ ዝ የ ሚለ ውን

ግልፅ ያ ደረ ገ ከ መሆኑ ም በ ላ ይ ይግባ ኝ የ ማይባ ልባ ቸውን የ ስ ር ፍር ድ ቤት የ ትእ ዛ ዝ እ ና ሌሎች ጉዳዮች በ ግልፅ

አ ስ ቀምጧል፡ ፡ ይግባ ኝ የ ማይባ ልባ ቸው ጉዳዮች እ ን ደ መዝገ ብን በ ዘ ላ ቂነ ት የ ማያ ዘ ጋ ትእ ዛ ዝ፣ ድር ድር ፣

በ እ ምነ ት ላ ይ ተመስ ር ቶ የ ተፈፀ መ ተግባ ር እ ና የ መሳ ሰ ሉት ሲሆኑ እ ነ ዚህ ጉዳዮች አ ን ድም በ ስ ር ፍር ድ ቤት

በ ተለ ያ የ መልኩ ሊታረ ሙየ ሚችሉ አ ለ ዚያ ም በ ተከ ሳ ሹ ፍቃድ ላ ይ ተመስ ር ተው የ ተከ ና ወኑ ተግባ ራት በ መሆና ቸው

ይግባ ኝ ማቅረ ብ የ በ ላ ይ ፍር ድ ቤትን አ ላ ስ ፈላ ጊ በ ሆነ ው አ ግባ ብ በ ስ ራ ከ ማጨና ነ ቅ በ ቀር ለ ውጥ የ ሚያ መጣ

ትር ጉም የ ሌላ ቸው ና ቸው፡ ፡

የ ይግባ ኝ ማመልከ ቻዎች የ ተለ ያ ዩ ከ ጉዳዩ ጋር የ ማይካ ተቱ ጉዳዮችን ጨምረ ው እ ያ ካ ተቱ ግልፅ የ ማይሆኑ ፣

የ ሚያ ደና ግሩ እ ና ጊ ዜና ጉልበ ት ብቻ የ ሚያ ባ ክ ኑ የ ሚሆኑ ባ ቸው አ ጋጣሚዎች ቀላ ል አ ለ መሆና ቸው በ ተግባ ር

የ ሚታወቅ በ መሆኑ የ ይግባ ኝ ማመልከ ቻ መያ ዝ የ ሚገ ባ ቸውን ጉዳዮች ሕጉ ዘ ር ዝሮ ይዟል፡ ፡ የ ይግባ ኝ

ማመልከ ቻውም ለ ይግባ ኝ ሰ ሚው ፍር ድ ቤት ዘ መና ዊ ቴክ ኖሎጂ መጠቀምን ጨምሮ አ መቺ በ ሆነ አ ግባ ብ መቅረ ብ

እ ን ዲችሉ እ ድሉ በ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ህ ጉ ስ ፍቷል፡ ፡ ከ ዚህ ቀደም የ ነ በ ረ ው 15 እ ና የ 30 ቀና ት ልዩ ነ ት

የ ይግባ ኝ ማቅረ ቢያ ው ጊ ዜ ቢሰ ፋም የ ይግባ ኝ መጠየ ቅ እ ድል ያ ጠበ በ ከ መሆኑ ም በ ላ ይ ትር ጉም ያ ለ ው ክ ፍፍል ሆኖ

አ ልተገ ኘም፡ ፡ በ መሆኑ ም ይግባ ኝ ማለ ት የ ሚፈልግ ሰ ው በ 60 ቀና ት ውስ ጥ ይግባ ኝ ማመልከ ቻ ማቅረ ብን ም ሆነ

ይግባ ኝ ማቅረ ብን እ ድል እ ን ዲጠቀምበ ት ሆኗ ል፡ ፡ ይህ ጊ ዜም መዝገ ቡን ለ መገ ልበ ጥ የ ሚወስ ደው ጊ ዜ ግምት ውስ ጥ

ሳ ይገ ባ የ ሚታሰ ብ ሲሆን በ ዚህ ጊ ዜ ውስ ጥ ይግባ ኙን ማቅረ ብ ያ ልቻለ ይግባ ኝ ባ ይ በ ቂ ምክ ን ያ ት ያ ለ ው ከ ሆነ

ጊ ዜው ያ ለ ፈበ ትን ይግባ ኝ በ ይግባ ኝ ሰ ሚው ፍር ድ ቤት ፈቃድ ሊያ ቀር ብ ይችላ ል፡ ፡ የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ

ካ ሰ ቀመጠው አ ላ ማ አ ን ጻ ር ም በ ቂ ምክ ን ያ ት ባ ይኖር እ ን ኳን በ ከ ፍተኛ ደረ ጃ የ ሚዛ ባ ፍትሕ አ ለ ከ ተባ ለ ጊ ዜው

82
ያ ለ ፈበ ት ይግበ ኝ ሊታይ የ ሚችልበ ትን እ ድል ሕጉ ዝግ አ ላ ደረ ገ ም፡ ፡ ይግባ ኝ ማቅረ ቢያ መን ገ ዱ ሰ ፋ ያ ለ

እ ን ደመሆኑ መጠን በ ማና ቸውም ምክ ን ያ ት ይግባ ኝ ሳ ይጠየ ቅ አ ን ድ አ መት ያ ለ ፈ እ ን ደሆነ ከ ወን ጀል ቅጣትና ከ ሥነ

ሥር አ ቱ አ ላ ማ ውጪስ ለ ሚሆን በ ይግባ ኝ እ ን ዲታይ የ ሚፈቀድ አ ይሆን ም፡ ፡ በ ወን ጀል ጉዳይ ቅሬታ ያ ለ ው አ ካ ል

ለ ዚህ ን ያ ህ ል ጊ ዜ ቅሬታ ያ ስ ከ ተለ በ ትን የ ወን ጀል ፍር ድ ተሸ ክ ሞ ይቆ ያ ል ማለ ትን አ ይቻልም፡ ፡ ጉዳዩ ከ ተከ ሳ ሽ

ነ ጻ ነ ት እ ና ከ ተጎ ጂ ፍትሕ የ ማግኘት መብት ጋር በ ቀጥታ የ ሚገ ና ኝ በ መሆኑ ስ ህ ተት ያ ለ በ ትን የ ወን ጀል ፍር ድ

ለ ማሳ ረ ም ፍር ደኛውም ሆነ አ ቃቤ ሕግ ይህ ን ን ያ ህ ል ጊ ዜ ይግባ ኝ ሳ ይጠይቁ ይቆያ ሉ ማለ ትም አ ስ ቸጋሪ ነ ው፡ ፡

የ ይግባ ኝ ሰ ሚ ፍር ድ ቤት ስ ልጣን ን በ ተመለ ከ ተም ይግባ ኝ ሰ ሚ ፍር ድ ቤት የ ስ ር ፍር ድ ቤትን ውሳ ኔ አ ፈፃ ፀ ም

ማገ ድ የ ሚችል ሲሆን ለ ዚህ አ ፈፃ ፀ ም የ ሚረ ዱ ድን ጋጌ ዎችን ም ሕጉ ዘ ር ዝሮ ይዟል፡ ፡ ይህ ም ከ ዚህ በ ፊት እ ግድን

አ ስ መልክ ቶ የ ነ በ ረ ውን ክ ፍተት ይሸ ፍና ል ተብሎ ያ ታሰ ባ ል፡ ፡ ያ ልተጠየ ቀ ዳኝነ ት አ ይሰ ጥም በ ሚለ ው መር ህ

መሰ ረ ት ይግባ ኝ ሰ ሚው ፍር ድ ቤት ከ ይግባ ኝ ቅሬታ በ ላ ይ የ ከ በ ደ ውሳ ኔ ሊሰ ጥ እ ን ደማይችል ሕጉ ታሳ ቢ በ ማድረ ግ

የ ይግባ ኝ ሰ ሚው ፍር ድ ቤት ስ ልጣን የ ስ ር ፍር ድ ቤት ውሳ ኔ ን የ ማፅ ና ት፣ የ መለ ወጥ፣ የ ማሻ ሻ ል እ ና የ መሻ ር

ስ ልጣን እ ን ደሆነ በ ግልፅ አ ስ ቀምጧል፡ ፡ ይግባ ኝ ሰ ሚፍር ድ ቤቱ በ ዚህ ስ ልጣኑ የ ራሱን ውሳ ኔ በ ስ ር ፍር ድ ቤት

ውሳ ኔ የ መተካ ት ወይም ጉዳዩ እ ን ደገ ና በ ስ ር ወይም በ ሌላ ፍር ድ ቤት እ ን ዲታይ የ ማድረ ግ ስ ልጣን ም አ ለ ው፡ ፡

ይሁን እ ን ጂ ባ ለ ጉዳይን በ ወን ጀል ጉዳይ ማመላ ለ ስ ይበ ልጥ የ ማይደገ ፍ በ መሆኑ እ ን ዲሁም የ ስ ር ፍር ድ ቤት

በ ጉዳዩ ላ ይ በ ተቻለ መጠን ያ ለ ቀለ ት ስ ራ ይሰ ራል የ ሚል መነ ሻ ያ ለ በ መሆኑ በ ተቻለ መጠን ጉዳዩ ወደ ስ ር ፍር ድ

ቤት ሳ ይመለ ስ በ ይግባ ኝ ሰ ሚው ፍር ድ ቤት የ መጨረ ሻ ውሳ ኔ ቢሰ ጥበ ት ይመረ ጣል፡ ፡ ክ ር ክ ሩ ከ ተጠና ቀቀ በ ኋላ ም

ይግባ ኝ ባ ይ ወይም መልስ ሰ ጭ ሳ ይቀር ቡ ከ ቀሩ ውሳ ኔ ሰ ጥቶ ውሳ ኔ ው እ ን ዲፈጸ ም ትእ ዛ ዝ መስ ጠት እ ን ጂ የ ግድ

አ ሰ ፈላ ጊ ባ ልሆነ ው አ ግባ ብ እ ን ዲቀር ቡ ቀጠሮ ሲቀያ የ ር ወይም መዝገ ብ ሲዘ ጋና ሲከ ፈት መቆየ ት

አ ይኖረ በ ትም፡ ፡ መዝገ ብ የ ግድ የ ሚቋረ ጥ ቢሆን ም እ ን ኳን ውሳ ኔ ለ ሰ ጥባ ቸው የ ሚገ ቡ (ን ብረ ት እ ግድ፣ መውረ ስ ፣

ዋስ ትና ጉዳይ ገ ነ ዘ ብ ገ ቢ ማድረ ግ/አ ለ ማድረ ግ…) የ መሳ ሰ ሉ ጉዳዮች ላ ይ ውሳ ኔ ሳ ይሰ ጥባ ቸው ተን ጠልጥለ ው

አ የ ቀሩ ከ ዘ መና ት በ ኋላ ም ጥያ ቄ እ የ ተነ ሳ ባ ቸው መዝገ ብ የ ሚያ ነ ቀሳ ቅሱ በ መሆና ቸው መዝገ ብ በ ተዘ ጋ ቁጥር

ተገ ቢው ማጣራ እ የ ተደረ ገ ውሳ ኔ ሊሰ ጥባ ቸው እ ን ደሚገ ባ ሕጉ ድን ጋጌ ይዟል፡ ፡ በ ይግባ ኝ ውሳ ኔ ሊጠቀሙየ ሚችሉ

ሌሎች ይግባ ኝ ያ ልጠየ ቆ ፍር ደኞች ቢኖሩ ይግባ ኝ ቢሉ ይጠቀሙየ ነ በ ሩ ለ መሆና ቸው በ ሚገ ባ ከ ተረ ጋገ ጠ በ ይግባ ኝ

ሰ ሚው ፍር ድ ቤት ውሳ ኔ ሊጠቀሙየ ሚችሉበ ትን እ ድልም አ ካ ቷል፡ ፡

ከ ይግባ ኝ ጋር በ ተያ ያ ዘ የ መጥሪ ያ ፣ የ ሬጂስ ትራር ስ ልጣን ፣ የ ተዘ ጋ መዝገ ብ የ ሚከ ፈትበ ት አ ግባ ብ፣ ተጨማሪ

ማስ ረ ጃ አ ፈቃቀድ…የ መሳ ሰ ሉት ጉዳዮች ከ ቀጥታ ክ ስ ጋር ተቀራራቢ በ ሆነ አ ግባ ብ የ ሚፈፀ ሙና ቸው፡ ፡

83
 15.2 ሰ በ ር
የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ በ ሕገ መን ግሰ ቱ ለ ጠቅላ ይ ፍር ድ ቤቶች የ ሰ ጠው የ ሰ በ ር ስ ልጣን የ ሚመራትን ሥነ

ሥር አ ት አ ከ ቷል፡ ፡ እ ስ ካ ሁን ባ ለ ው አ ሰ ራር ሰ በ ር ራሱን ችሎ ለ ብቻው የ ወጣ የ ሰ በ ር ስ ር አ ት የ ሌለ ው በ መሆኑ

ልዩ ልዩ ቅሬታዎችን ሲያ ስ ከ ትል መቆየ ቱ ይታወቃል፡ ፡ በ መሆኑ ም ሕጉ የ ሰ በ ር ስ ር አ ትን በ ዝር ዝር አ ካ ቷል፡ ፡

ይሁን እ ን ጂ ሰ በ ር በ መሰ ረ ቱ ፍር ድ እ ን ደገ ና የ ሚታይበ ት ስ ር አ ት በ መሆኑ ከ ይግባ ኝ ስ ር አ ት ጋር የ ሚጋራቸው

በ ር ካ ት ጉዳዮች ያ ሉት ነ ው፡ ፡ በ መሆኑ ም ለ ሰ በ ር ስ ር አ ት የ ተለ የ ድን ጋጌ እ ስ ካ ልተቀመጠ ድረ ስ የ ይግባ ኝ

ስ ር አ ቶች ለ ሰ በ ር ስ ር አ ትም ተፈፃ ሚይሆና ሉ፡ ፡

ሕጉ ለ ሰ በ ር የ ተለ የ ስ ር አ ት ያ ሰ ቀመጠው በ ዋነ ኛነ ት በ ሁለ ት ምክ ን ያ ቶች ነ ው፡ ፡ የ መጀመሪ ያ ው ሰ በ ር

ለ ተከ ራካ ሪ ወገ ኖች የ ተሰ ጠ መብት ሳ ይሆን ለ ጠቅላ ይ ፍር ድ ቤቶች የ ተሰ ጠ ስ ልጣን ከ መሆኑ የ ሚመነ ጭ ነ ው፡ ፡

ሁለ ተኛው ምክ ን ያ ት ደግሞ ሰ በ ር በ ፍትሕ ስ ር አ ቱ ላ ይ ሊጫወት የ ሚገ ባ ው አ ጅግ የ ተለ የ አ ላ ማ ያ ለ ው ከ መሆኑ

የ ሚመነ ጭነ ው፡ ፡

እ ነ ዚህ ን ምክ ን ያ ች መሰ ረ ት ያ ደረ ጉ የ ሰ በ ር አ ላ ማ እ ና የ ሰ በ ር መር ህ በ ሥነ ስ ር አ ት ህ ጉ ውስ ጥ በ ግልፅ

ተቀምጠዋል፡ ፡ የ ሰ በ ር አ ሰ ራር ከ ሚተችባ ቸው ምክ ን ቶች ውስ ጥ አ ን ዱ ሰ በ ር በ ተቋቋመበ ት ሕግ ላ ይ ግልፅ አ ላ ማ

ያ ልተቀመጠለ ት በ መሆኑ ከ ስ ልጣኑ እ የ ወጣ ውሳ ኔ የ ሚሰ ጥባ ቸው ጉዳዮችና አ ጋጣሚዎች አ ሉ የ ሚል ነ ው፡ ፡

አ ላ ማውና መር ሁ በ ግልፅ መቀመጣቸው ይህ ን ን ችግር ለ መቅረ ፍ ያ ግዛ ል ተበ ሎ ታሰ ቧል፡ ፡

ሰ በ ር በ መሰ ረ ቱ መሰ ረ ታዊ ሕግ ስ ህ ተት የ ሚታረ ምበ ት ስ ር አ ት እ ን ጂ እ ን ደ ይግባ ኝ ስ ር አ ት ስ ሕተት ሁሉ

የ ሚታረ ምበ ት ስ ር አ ት አ ይደለ ም፡ ፡ ይሁን እ ን ጂ መሰ ረ ታዊ የ ሕግ ስ ህ ተት የ ሚለ ው ትር ጉም ያ ልተሰ ጠው በ መሆኑ

እ ስ ካ ሁን ያ ለ ተቋረ ጠ እ ና የ ተደበ ላ ለ ቀ ክ ር ክ ር የ ሚደረ ግበ ት ሆኗ ል፡ ፡ ከ ዚህ በ መነ ሳ ትም የ ስ ነ ስ ር አ ትና

ማስ ረ ጃ ሕጉ በ ሁለ ት ዋና ዋና መመዘ ኛዎች ላ ይ ተን ተር ሶ ለ መሰ ረ ታዊ የ ሕግ ስ ህ ተት ትር ጉም ያ ሰ ቀምጣል፡ ፡

የ መጀመሪ ያ ው ስ ህ ተት የ ህ ግ ስ ሕተት ሆኖ ስ ህ ተቱ በ ተከ ራካ ሪ ወገ ኖች ላ ይ ብቻ ሳ ይሆን በ ሕግ ስ ር አ ቱ ላ ይ

መና ጋትን (ሾ ክ ) የ ሚፈጥር መሆን ይኖር በ ታል፡ ፡ ሁለ ተኛው መለ ኪያ ህ ግ የ ሚባ ሉት ላ ይ (ከ ሕገ መን ግስ ት አ ን ስ ቶ)

በ አ ፈጻ ጸ ም ወይም በ ትር ጉም የ ሚያ ጋጥሙ ስ ህ ተቶችን የ ሚመለ ከ ት ሆኖ ዝር ዝራቸው በ ሕጉ ላ ይ የ ተቀመጡት

ና ቸው፡ ፡ ስ ህ ተቱ መሰ ረ ታዊ እ ን ዲባ ል ሁለ ቱ መመዘ ኛዎች በ አ ን ድነ ት መሟላ ት ይኖር ባ ቸዋል፡ ፡ ይህ ትር ጉም

እ ስ ካ ሁን የ ሚያ ጋጥምን ችግሮችን በ ተሻ ለ ሁኔ ታ ለ መቅረ ፍ ያ ግዛ ል ተብሎ ይታሰ ባ ል፡ ፡ ሕጉ መሰ ረ ታዊ ለ ሚባ ሉት

የ ሕግ ስ ህ ተቶች ትር ጉም ሲሰ ጥ በ ፍፁም መሰ ረ ታዊ ሊባ ሉ የ ማይገ ባ ቸው የ ሕግ ስ ህ ተቶችን ም ለ ይቶ አ ስ ቀምጧል፡ ፡

84
ከ ተከ ራካ ሪ ወገ ኖች በ ላ ይ በ ህ ግ ስ ር አ ቱ ላ ይ መና ጋትን የ ሚፈጥር ን ስ ህ ተት የ ማረ ም ፍልጎ ት የ ሁሉም አ ካ ላ ት

ፍላ ጎ ት ነ ው ተባ ሎ ይታሰ ባ ል፡ ፡ ስ ህ ተቱ በ ፍድ ቤት ሥር አ ት ካ ልተስ ተካ ከ ለ ስ ህ ተቱን ለ ማስ ተካ ከ ል ህ ግ አ ውጪው

በ ጉዳዩ ላ ይ ግልጽ ህ ግ ለ ማውጣት የ ሚገ ደድበ ት እ ድሉም ከ ፍተኛ ነ ው፡ ፡ በ መሆኑ ም ጉዳዩ ለ ተከ ራካ ሪ ወገ ኖች

ፍላ ጎ ት ብቻ የ ሚተው ባ ለ መሆኑ ስ ህ ተቱ እ ን ዲታረ ም ጥያ ቄ ሊያ ቀር ቡ የ ሚችሉ ሰ ዎችን ማስ ፋቱ ተገ ቢ ነ ው፡ ፡

በ ዚህ መሰ ረ ትም የ የ ፍር ድ ቤት ፕሬዚዳነ ቶች በ ጠቅላ ይ ፍር ድ ቤት ፕሬዚዳን ቶች አ ማካ ኛነ ት፣ የ ጠቅላ ይ ፍር ድ

ቤት ፕሬዚዳነ ቶች፣ የ ፌዴራል ጠቅላ ይ ፍድ ቤት ችሎት ወይም ሌላ የ ሚመለ ከ ተው አ ካ ል በ ጠቅላ ይ ፍር ድ ቤት

ፕሬዚዳን ት አ ማካ ኝነ ት አ ን ድ ጉዳይ በ ሰ በ ር እ ን ዲታይ ጥያ ቄ ሊያ ቀር ቡ ይችላ ሉ፡ ፡ በ ዚህ ጉዳይ ላ ይ በ ስ ር

ፍር ድ ተጠቃሚ ወይም ተጎ ጂ በ ሆነ ው ፍር ደኛ ቅሬታ ባ ያ ቀር ብም የ እ ር ሱን መብት በ ማይጎ ዳ መልኩ ሕጉ ተቃን ቶ

ሊተረ ጎ ም ይገ ባ ዋል ስ ለ ሚባ ልበ ት አ ግባ ብ ግን በ እ ነ ዚህ አ ካ ላ ት ጥያ ቄ ቀር ቦ የ ፍር ደኛው መብት ሳ ይጎ ዳ ስ ለ

ሕጉ ትር ጉም ብቻ ውሳ ኔ መስ ጥትም የ ተገ ባ ስ ለ ሚሆን ይህ ን ን የ ሚገ ዛ ተጨማሪ ድን ጋጌ ተካ ቷል፡ ፡

የ ሰ በ ር አ ላ ማን ለ ማሳ ካ ት አ መልካ ቾች የ ሚጫወቱት ሚና ም ጉልህ ነ ው፡ ፡ ለ ምሳ ሌ አ መልካ ቾች ጉዳያ ቸው መሰ ረ ታዊ

የ ሕግ ስ ህ ተት ላ ይ እ ን ዲያ ኩር ማድረ ግ ይገ ባ ቸዋል፡ ፡ በ መሆኑ ም የ ሰ በ ር አ መልካ ቾች ለ ሰ በ ር የ ሚያ ቀር ቡት

ማመልከ ቻ ከ ይግባ ኝ ማመልከ ቻም በ ተለ የ መልኩ ተፈፀ መ የ ሚባ ለ ውን መሰ ረ ታዊ የ ሕግ ስ ህ ተት የ ሚያ መለ ክ ትና

መሰ ረ ታዊው የ ሕግ ስ ሕተት ሊታረ ም ወይም ተቃን ቶ የ ሚታረ ምበ ትን /የ ሚተረ ጎ ምበ ትን ምክ ን ያ ት በ ግልጽ ማመላ ክ ት

ይኖር በ ታል፡ ፡

የ ሰ በ ር ሰ ሚውን ፍር ድ ቤት ስ ላ ጣን በ ተመለ ከ ተ ችሎቱ አ ን ድ ይግባ ኝ ሰ ሚፍር ድ ቤት ያ ለ ው ስ ልጣን ያ ለ ው ቢሆን ም

በ ተወሰ ኑ ጉዳዮች በ ተለ ይ በ ክ ልል ፍር ድ ቤት ጉዳዮች ላ ይ የ ሕጉን ትር ጉም በ ማቃና ት ጉዳዮ ግን የ መጨረ ሻ ውሳ ኔ

እ ን ዲሰ ጥበ ት ለ ስ ር ፍር ድ ቤት መመለ ስ ን ቢመር ጥ ተከ ራካ ሪ ወገ ኖች የ ሚኖራቸውን የ መሰ ማት መብት ከ ፍ

ያ ደር ጋል፡ ፡ ስ ለ ሆነ ም ጉዳዩ ን ሰ ፋ ባ ለ ስ ልጣን ተመልክ ተው ውሳ ኔ መስ ጠት ወደሚችሉት የ ስ ር ፍር ድ ቤት

ቢመልሰ ው ተመራጭ ነ ው፡ ፡ የ ሰ በ ር ውሳ ኔ በ ውጤቱ በ ማና ቸውም ፍር ድ ቤት ላ ይ አ ስ ገ ዳጅ ቢሆን ም ባ ይሆን ም የ ሕግ

አ ለ ዚያ ም የ ሞራል አ ስ ገ ዳጅነ ት ውጤቱ የ ማይቀር በ መሆኑ “ሰ ብሮ መመለ ስ ” የ ሚመከ ር ነ ው፡ ፡

የ ወን ጀል ጉዳይ በ ዋነ ኛነ ት በ ሕገ መን ግስ ቱ የ ተመለ ከ ቱትን የ ሰ ብኣ ዊ መብት ጉዳዮችን የ ሚመለ ከ ቱ መሆና ቸው

ግልፅ ነ ው፡ ፡ እ ነ ዚህ ን ጉዳዮች የ ማክ በ ር ም ሆነ የ ማስ ከ በ ር ሃ ላ ፊነ ት የ ሁሉም አ ካ ላ ት ግዴታ ነ ው፡ ፡ አ ሁን

ባ ለ ው አ ሰ ራር ለ ሰ በ ር የ ሚቀር ቡት አ በ ዛ ኛዎቹ ጉዳዮች ለ ሰ በ ር ችሎቱ ሳ ይቀር ቡ “አ ጣሪ ችሎት” በ ሚሰ ጠው

ውሳ ኔ /ትእ ዛ ዝ እ ን ደሚቋጩ ይታወቃል፡ ፡ የ ኃላ ኃ ላ ቢሆን ም አ ጣሪ ው ችሎት ለ ሰ በ ር ችሎቱ ከ መራቸው ጉዳዮች

85
ውስ ጥ በ ር ካ ታ ጉዳዮች መሰ ረ ታዊ የ ሕግ ስ ህ ተት የ ለ ባ ቸውም ተብለ ው ይዘ ጋሉ፡ ፡ በ ሌላ በ ኩልም አ ጣሪ ው ችሎት

ከ መለ ሳ ቸው ጉዳዮች ውስ ጥ መሰ ረ ታዊ የ ሕግ ስ ህ ተት እ ያ ለ ባ ቸው ተዘ ግተዋል የ ሚል ቅሬታም የ ሚሰ ማባ ቸው

ይገ ኛሉ፡ ፡ ስ ለ ሆነ ም ይህ ን ን አ ሰ ራር ማስ ተካ ከ ል ያ ስ ፈልጋል፡ ፡

አ ሁን ባ ለ ው አ ሰ ራር አ ጣሪ ችሎቱ በ ሶ ስ ት ዳኛ የ ሚሰ ራ ነ ው፡ ፡ አ ጣሪ ችሎቱ የ መጨረ ሻ ውሳ ኔ ን የ መሻ ር ፣

የ መለ ወጥ እ ና የ ማሻ ሻ ል ስ ልጣን ባ ይኖረ ውም በ ፌዴራል ጠቅላ ይ ፍር ድ ቤት የ መደበ ኛው ችሎት የ ተሰ ጠን የ መጨረ ሻ

ውሳ ኔ ን ግን የ ሚመረ ምር ችሎት ነ ው፡ ፡ በ ሌላ በ ኩል የ ሰ በ ር ችሎቱም አ ካ ል አ ይደለ ም፤ ነ ው የ ሚባ ል ቢሆን ደግሞ

አ ያ ስ ቀር ብም የ ሚላ ቸውን ውሳ ኔ ዎች ጨምሮ ሌሎች ውሳ ኔ ዎቹ የ ሰ በ ር ችሎቱ ውሳ ኔ ውጤት ይኖራቸዋል፡ ፡ አ ነ ዚህ ን

አ ሰ ቸጋሪ ውጤቶችን ለ መቆጣጠር እ ን ዲሁም የ ሰ በ አ ዊ መብት ጉዳዮች በ ጠራ ሁኔ ታ እ ን ዲመረ መሩ ለ ማድረ ግ

በ ወን ጀል ጉዳይ ላ ይ የ አ ጣሪ ችሎት አ ሰ ራር ቀሪ እ ን ዲሆን የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ህ ጉ ታሳ ቢ አ ድር ጓ ል፡ ፡

የ ሌሎች አ ገ ራት ልምድም ይህ ን ን ያ መለ ክ ታል፡ ፡ አ ሰ ራሩ አ ጣሪ ችሎቱ ቀሪ የ ሚሆን በ ትን ና የ አ ጣሪ ችሎቱን የ ሰ ው

ሃ ይል ጨምሮ የ ሰ በ ር ችሎቱ ዳኛችን ቁጥር በ ማብዛ ት፣ በ ጉዳዮች አ ይነ ት የ ተካ ነ ዳኛ በ ማበ ር ከ ት እ ን ዲሁም

ለ ስ ራው በ ሚያ ስ ፈልግ ቁጥር የ በ ረ ከ ተ የ ሰ በ ር ችሎት በ ማቋቋም ተግባ ራቱ ሁሉ በ መደበ ኛው የ ሰ በ ር ችሎት

ተጠና ቀው እ ን ዲፈፀ ሙስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ህ ጉ ያ ስ ባ ል፡ ፡ ይህ ም የ ሰ ብአ ዊ መብትን በ ተሻ ለ መልኩ በ ማስ ጠበ ቅ

የ ሰ በ ር ተግባ ር ን ጥራት በ እ ጅጉ ይጨምራል የ ሚል እ ሳ ቤ ይዟል፡ ፡

ከ ሰ በ ር አ ላ ማ አ ን ፃ ር ሌላ ው ድን ጋጌ ውስ ጥ የ ተካ ተተው ጉዳይ የ ሰ በ ር ማመልከ ቻ ከ ቀረ በ በ ኋላ የ ተከ ራካ ሪ

ወገ ኖች ያ ለ መቅረ ብን የ ሚመለ ከ ተው ጉዳይ ነ ው፡ ፡ ሰ በ ር ከ ተከ ራካ ሪ ፍላ ጎ ት በ ላ ይ የ ሚያ ሳ ካ ው የ ተለ የ ተልእ ኮ

ያ ለ ው በ መሆኑ ተከ ራካ ሪ ዎች ባ ለ መቅረ ባ ቸው ብቻ ጉዳዩ መቋረ ጥ የ ሌለ በ ት ሆኖ በ ሕግ ጉዳይ ላ ይ ችሎቱ

የ መሰ ለ ውን ውሳ ኔ መስ ጠት እ ን ዳለ በ ት የ ሚያ ስ ገ ነ ዝቡ ድን ጋገ ዎች ተካ ተዋል፡ ፡

የ ሰ በ ር ውሳ ኔ በ ማና ቸውም ፍር ድ ቤት አ ስ ገ ዳጅ ውጤት ያ ለ ው ነ ው፡ ፡ አ ስ ገ ዳጅነ ቱ በ ፍር ድ ቤት ላ ይ ይሁን ም

እ ን ጂ በ ውጤቱ የ መገ ደዱት ተከ ራካ ሪ ወገ ኖችና መላ ው ሕብረ ተሰ ቡ ነ ው፡ ፡ ምን ም እ ን ኩዋን ተግባ ሩ ሕግ መተር ጎ ም

ቢሆን ም ሕብረ ተሰ ቡ በ ተሳ ትፎው ያ ወጣው ሕግ ባ ልተሳ ተፈበ ት ሁኔ ታ በ ተተረ ጎ መው ሕግ የ ሚገ ደድበ ት አ ጋጣሚ

ይበ ዛ ሉ ማለ ት ነ ው፡ ፡ ስ ለ ሆነ ም የ ሰ በ ር ውሳ ኔ አ ስ ገ ዳጅነ ት የ ሚቀጥል ቢሆን ከ ተከ ራካ ሪ ወገ ኖች ፍልጎ ት

በ ተጨማሪ ም ሌሎች ፍልጎ ቶች የ ሚሰ ሙበ ትን አ ድል ማስ ፋትና ስ ር አ ቱን ይበ ልጥ አ ሳ ታፊ ማድረ ግ ያ ስ ፈልጋል፡ ፡

ስ ለ ሆነ ም በ ውሳ ኔ መስ ጠት ሂ ደት ውስ ጥ ስ ለ ጉዳዩ ሳ ይሆን ስ ልህ ጉ ትር ጉም ብቻ የ ሚመለ ከ ታቸው አ ካ ላ ት (የ ሕግ

ትምህ ር ት ቤቶች፣ የ ህ ግ ምር ምር ና ስ ልጠና ተቋማት፣ የ ሕግ አ ውጪው ሕግ ጉዳይን የ ሚመከ ታተሉ አ ካ ላ ት…) ተገ ቢ

86
ነ ው ስ ለ ሚሉት የ ሕግ ትር ጉም አ ስ ተያ የ ት በ ፅ ሑፍ መስ ጠት የ ሚችሉበ ትን እ ድል ሕጉ ክ ፍት አ ድር ጓ ል፡ ፡ ሰ በ ር

ሰ ሚው ችሎት በ አ ሰ ተያ የ ቶቹ የ ማይገ ደድ ቢሆን ም አ ስ ተያ የ ት መቀበ ሉ የ ሕጉ ትር ጉም ሊያ ሳ ካ ከ ሚያ ስ በ ው ግብ

አ ን ፃ ር ተገ ቢ ነ ው፡ ፡ ጉዳዩ ላ ይ የ ሚሰ ጠው ውሳ ኔ ውጤት ከ ተከ ራካ ሪ ወገ ኖች በ ላ ይ በ መሆኑ የ ሚመለ ከ ታቸውን

አ ካ ላ ት አ ስ ተያ የ ት መቀበ ልና መመር መር ሕገ መን ግስ ታዊ አ ሳ ታፊነ ት ነ ው፡ ፡ ስ ለ ሆነ ም የ ሰ በ ር ችሎት በ አ ሰ ራሩ

ይበ ለ ጠ አ ሳ ታፊ እ ን ዲሆን ታስ ቧል፡ ፡

በ ሌላ በ ኩል የ ሰ በ ር ስ ራ አ ላ ማውን ሙሉ በ ሙሉ ለ ማሳ ካ ት እ ን ዲችል በ ጠቅላ ይ ፍር ድ ቤት በ ሚቋቋም የ ሕግ ምር ምር

ክ ፍል (ወይም የ ሕግ ጥና ትና ምር ምር ባ ለ ሙያ ዎች) ስ ለ ህ ጉ ትር ጉም ጥና ትና ምር ምር እ ን ዲደረ ግለ ት ለ ማድረ ግም

እ ን ዲችል ስ ልጣን ተሰ ጥቶታል፡ ፡

15.3 ፍር ድን እ ን ደገ ና ማየ ት
በ አ ን ድ ፍር ድ ቤት የ ተሰ ጠ ማና ቸውም ፍር ድ ፍር ዱ በ ተሰ ጠበ ት ወቅት በ የ ትኛውም ፍር ድ ቤት ያ ለ ተገ ለ ጠ ስ ሕተት

ያ ለ በ ት ሆኖ መሰ ረ ታዊ የ ሆነ የ ፍር ደኛ መብት ላ ይ ከ ፍተኛ ጉዳት ያ ስ ከ ተለ የ ሚሆን ባ ቸው አ ጋጣሚዎች አ ሉ፡ ፡

በ እ ን ደዚህ ባ ለ ው አ ጋጣሚ የ ተሳ ሳ ተው ፍር ድ የ ሚስ ተካ ከ ልበ ት ሁኔ ታ ሊኖር የ ሚገ ባ ው ነ ው፡ ፡ የ ዚህ ን አ ይነ ት

ጉዳይ ሊሰ ተና ግድ የ ሚችል ሕግም ሆነ አ ሰ ራር በ አ ገ ራችን የ ሌለ በ መሆኑ የ ፍር ደኞች ጥያ ቄ ቢኖር ም ስ ህ ተት

መኖሩን መር ምሮ መልስ የ ሚሰ ጥበ ት ሁኔ ታ አ ልነ በ ረ ም፡ ፡ የ ወን ጀል ፍትሕ ፖሊሲውን ፣ በ ተግባ ር የ ገ ጠሙ

ችግሮችን እ ን ዲሁም የ ውጪ አ ገ ራን ልምድ በ መመልከ ት የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ በ ዚህ ጉዳይ ላ ይ ዝር ዝር

ድን ጋጌ ዎችን አ ካ ቷል፡ ፡

በ ጠቅላ ላ ው አ ነ ጋገ ር የ ፍር ድ እ ን ደገ ና ይታይልኝ ጥያ ቄ አ ቀራረ ብ ለ ይግበ ኝ በ ሚቀር በ ው አ ይነ ት መሆን

እ ን ደሚገ ባ ው ሕጉ ያ ስ ቀምጣል፡ ፡ ይሁን እ ን ጂ ከ ጉዳዩ ልዩ ባ ህ ሪ በ መነ ሳ ት የ ተለ ዩ ጉዳዮችን ም አ ካ ቷል፡ ፡

የ ፍር ድ እ ን ደገ ና ይታይልኝ ጥያ ቄ የ መጨረ ሻ ፍር ድ ከ ተሰ ጠ በ ኋላ የ ሚቀር ብ ቢሆን ም ከ ተፈፀ መው ስ ህ ተት እ ና

በ ስ ህ ተቱ ምክ ን ያ ት ከ ደረ ሰ ው ጉዳት ከ ፍተኛነ ት አ ን ፃ ር የ ጊ ዜ ገ ደብ ሳ ያ ግደው በ ማና ቸውም ጊ ዜ እ ን ዲቀር ብ ሕጉ

ሰ ፊ መብት ይሰ ጣል፡ ፡ ጥያ ቄ የ ሚቀር ብበ ት ፍር ድ የ ሞት፣ የ እ ስ ራት፣ የ ገ ን ዘ ብ ወይም ሌላ ቅጣት ቢሆን ም

በ መጨረ ሻ ደረ ጃ የ ፍሬ ነ ገ ር ጉዳይ ላ ይ ውሳ ኔ በ ሰ ጠው ፍር ድ ቤት ውሳ ኔ ላ ይ ስ ለ ሚሆን ም ጥያ ቄውም የ ሚቀር በ ው

ከ ሰ በ ር በ ታች ያ ለ ውና ስ ህ ተት ያ ለ በ ትን ፍር ድ በ መጨረ ሻ ደረ ጃ ለ ሰ ጠው ፍር ድ ቤት ነ ው፡ ፡ ፍር ድ ቤቱም

የ ቀረ በ ውን ማመልከ ቻ ከ ተቀበ ለ ው አ ቃቤ ሕግ በ ጉዳዩ ላ ይ መልስ እ ን ዲሰ ጥበ ት በ ማድረ ግ አ ን ድም ቀድሞ

የ ተሰ ጠውን ፍር ድ ውድቅ በ ማድረ ግ አ መልካ ቹን በ ነ ፃ ያ ሰ ና ብታል ወይም ቀድሞ የ ተሰ ጠውን ፍር ድ ያ ፀ ና ል

87
አ ለ ዚያ ም ቀድሞ የ ተሰ ጠው ፍር ድ በ ማን ሳ ት ጉዳዩ እ ን ደገ ና እ ን ዲታይ ያ ደር ጋል አ ለ ዚያ ም ፍር ዱን ሙሉ በ ሙሉ

ውድቅ ያ ደር ጋል፡ ፡ ፍር ዱ እ ን ደገ ና መታየ ት ያ ለ በ ት ሆኖ ከ ተገ ኘ ማና ቸውም የ ተሰ ጠ ፍር ድ፣ ውሳ ኔ ፣ ብይን

ወይም ትእ ዛ ዝ ሙሉ በ ሙሉ ተነ ስ ቶ ጉዳዩ ን ቀድሞ ያ ላ የ ው ፍር ድ ቤት ወይም ችሎት በ ጉዳዩ ላ ይ እ ን ደገ ና ክ ር ክ ር

አ ድር ጎ ውሳ ኔ ይሰ ጥበ ታል፡ ፡ ጉዳዩ ን እ ን ደገ ና የ ሚመለ ከ ተውን የ በ ታች ፍር ድ ቤት የ መጨረ ሻ ው ፍር ድ ቤት

በ ውሳ ኔ መር ጦ ሲልክ በ ጉዳዩ ላ ይ ትክ ክ ለ ኛ ውሳ ኔ በ መስ ጠት የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃሕጉን አ ላ ማ ያ ሳ ካ ል

የ ሚባ ለ ውን ፍር ድ ቤት በ መምረ ጥ ነ ው፡ ፡

ፍር ዱ የ ተሻ ረ እ ን ደሆነ በ ተሳ ሳ ተ ፍር ድ ፍር ደኛው ወይም ቤተሰ ቡ መጎ ዳታቸው እ ር ግጥ ነ ው፡ ፡ ይህ ጉዳት

የ ገ ን ዘ ብና የ ን ብረ ት ጉዳት ብቻ ሳ ይሆን የ ጤና ም ጭምር ስ ለ ሚሆን ጉዳቱን ሙሉ በ ሙሉ መካ ስ ሊያ ስ ቸግር

ይችላ ል፡ ፡ ያ ም ቢሆን በ ተሳ ሳ ተ ፍር ድ ለ ተጎ ዳ ፍር ደኛ የ ሞራልም ሆን የ ን ብረ ት ጉዳት ካ ሳ ማገ ኘት ያ ለ ባ ቸው

በ መሆኑ ተመጣጣኝ ካ ሳ ከ መን ግስ ት እ ን ዲያ ገ ኙ ማድረ ግ ያ ስ ፈልጋል፡ ፡ ፍር ደኛው በ ሕይወት የ ሌለ ም እ ን ደሆነ

ለ ትዳር ጓ ደኛው ወይም ለ ወራሾ ቹ ካ ሳ ሊከ ፈል ይገ ባ ል፡ ፡ የ ካ ሳ ው አ ከ ፋፈልን በ ተመለ ከ ተ በ ጉዳዩ ላ ይ

የ አ ፈፃ ፀ ም ደን ብ እ ን ደሚወጣ ሕጉ ታሳ ቢ የ ሚደር ግ ቢሆን ም ደን ቡ እ ስ ኪወጣ ድረ ስ ግን የ ካ ሳ ው መጠን

ተመጣጣኝነ ት አ ግባ ብ ባ ለ ው ሌላ ሕግ (በ ፍትሐብሔር ደን ብ) መሰ ረ ት የ ሚሰ ላ ይሆና ል፡ ፡

በ ተሳ ሳ ት ፍር ድ የ ደረ ሰ ን ጉዳት በ ተለ ይም የ ሞራል ጉዳት የ ገ ን ዘ ብ ካ ሳ ብቻ ይተካ ዋል ተብሎ አ ይታሰ ብም፡ ፡

ሕጉም ይህ ን ን ታሳ ቢ በ ማድረ ግ ከ ካ ሳ ው በ ተጨማሪ በ ተጎ ጂው ላ ይና በ ቤተሰ ቡ ላ ይ ለ ደረ ሰ ው ጉዳት መን ግሰ ት

ይቅር ታ እ ን ደሚጠይቅ ይደነ ግጋል፡ ፡ የ ይቅር ታ አ ጠያ የ ቅ የ ራሱ ስ ር አ ት ሊኖረ ው ስ ለ ሚችል ተጨማሪ ደን ብ

የ ሚወጣ ሲሆን ደን ቡ እ ስ ከ ሚወጣ ድረ ስ ግን በ ተመሳ ሳ ይ መልኩ ስ ራ ላ ይ ያ ሉ ሌሎች ሕጎ ች ተፈፃ ሚ ይሆና ሉ፡ ፡

ስ ህ ተትን በ ይፋ መቀበ ልና ይቅር ታ መጠየ ቅ የ ካ ሳ ን ጉድለ ት ሊሞላ የ ሚችል ከ መሆኑ ም በ ላ ይ በ ሕገ መን ግስ ቱ

የ ተረ ጋገ ጠው የ ተጠያ ቂነ ት ስ ር አ ት ማረ ጋገ ጫና የ ሰ ለ ጠነ መን ግስ ት መገ ለ ጫም በ መሆኑ በ ሕጉ እ ን ዲካ ተት

ሆኗ ል፡ ፡

16. በ ወን ጀል ጉዳይ አ ለ ም አ ቀፍ የ ወን ጀል ጉዳዮች ትብብር

ድን በ ር ተሸ ጋሪ ወን ጀሎች እ ና ጉዳዮች እ የ ተወሳ ሰ ቡ የ መጡ ከ መሆና ቸውም በ ላ ይ አ ለ ም አ ቀፍ ትብብር ም እ ጅግ

እ የ ተወሳ ሰ ብ መጥቷል፡ ፡ የ ፍትሕ አ ካ ላ ት በ ዚህ ረ ገ ድ የ ሚኖራቸውን የ ትብብር ድር ሻ በ አ ግባ ቡ መወጣት

እ ን ዲችሉ እ ና አ ገ ራችን ም አ ለ ም አ ቀፍ ግዴታዋን በ አ ግባ ቡ መወጣት እ ን ደትችል በ ወን ጀል ህ ግ ድን ጋጌ

ያ ሰ ፈልጋል፡ ፡ አ ለ ም አ ቀፍ ትብብር በ መሰ ረ ቱ እ ን ደቅደም ተከ ተሉ በ አ ለ ም አ ቀፍ ህ ጎ ችና መር ሆዎች፣

88
በ ሁለ ትዮሽ ወይም በ ብዙ አ ገ ራ መካ ከ ል በ ሚደረ ግ ስ ምምነ ተና በ አ ገ ሪ ቷ ሕጎ ች (የ ወን ጀል ስ ነ ስ ር አ ትና

የ ማስ ረ ጀን ጨምሮ) አ ማካ ኝነ ት የ ሚተገ በ ር ነ ው፡ ፡ አ ለ ም አ ቀፍ ትብብር ን የ ሚመለ ከ ቱ ድን ጋጌ ዎች በ መሰ ረ ቱ

አ ለ ም አ ቀፍ ተቀባ ይነ ትን ያ ተረ ፉ እ ና ደረ ጃቸውን የ ጠበ ቁ አ ሰ ራሮችን ለ መስ ራት በ ሚያ ስ ችል መልክ መደን ገ ግ

ያ ለ ባ ቸው በ መሆኑ ሕጉ ከ ዚህ ጋር የ ተጣጣሙድን ግጌ ዎችን ይዟል፡ ፡

የ ዓ ለ ም አ ቀፍ ጉዳዮችን በ ተመለ ከ ተ በ ዓ ለ ም አ ቀፍ ደረ ጃ የ ሚያ ጋጥሙችግሮችን ለ መቋቋምና ለ ችግሮቹ መፍትሔ

ለ ማፈላ ለ ግ አ ገ ሮች ለ የ ብቻቸው ከ ሚያ ደር ጉት ጥረ ቶች ይልቅ ተባ ብረ ው በ ጋራ የ ሚሠሩት ሥራ የ ተሻ ለ ውጤት

እ ን ዳለ ው ይታመና ል፡ ፡ በ ዚህ የ ተነ ሳ አ ገ ሮች የ ጋራ ችግሮቻቸውን ሊቋቋሙና ሊፈቱ የ ሚችሉበ ት የ ጋራ የ አ ሠራር

ሥር ዓ ቶችን ቀይሰ ው ሲሠሩ ኖረ ዋል፡ ፡ አ ገ ሮችን በ ጋራ ከ ሚያ ጋጥሟቸው ችግሮች መካ ከ ል አ ን ዱ ከ ወን ጀልና

ከ ወን ጀል ሕጐች ጋር ተያ ይዞ ያ ለ ችግር ነ ው፡ ፡ ይህ ን ን ችግር ለ መፍታትም ይረ ዳቸው ዘ ን ድ በ ጋራ መግባ ባ ት ላ ይ

የ ደረ ሱበ ትን የ ጋራ አ ሠራሮችን ቀይሰ ው አ ብረ ው ሲሰ ሩ ቆ ይተዋል፡ ፡ አ ሁን ባ ለ ው የ ልኡላ ዊነ ት ዓ ለ ም እ ን ኳ

ከ ወን ጀል ጉዳዮች ጋር ተያ ይዘ ው ያ ሉ ችግሮች የ ሁሉም አ ገ ሮች የ ጋራ ችግሮች ሆነ ው ከ መቀጠላ ቸውም አ ልፎ

የ ዓ ለ ም ሕዝቦ ች የ ጋራ የ ስ ጋት ምን ጭ ሆነ ዋል፡ ፡ አ ሁን ባ ለ ን በ ት ዓ ለ ም የ ሚፈፀ ሙ ወን ጀሎች ከ ጊ ዜ ወደ ጊ ዜ

በ አ ይነ ትና በ ብዛ ት እ ን ዲሁም በ አ ፈፃ ፀ ም ስ ልቶቻቸው የ ተወሳ ሰ ቡና የ ተበ ራከ ቱ ሆነ ዋል፡ ፡ እንደ

ሽ ብር ተኝነ ት፣ በ ተደራጁ ቡድኖች የ ሚፈፀ ሙወን ጀሎች፣ ሕገ ውጥ የ ሰ ው የ ጦር መሳ ሪ ያ እ ና መድሓኒ ት ዝውውር ፣

የ ሳ ይበ ር እ ና የ መሳ ሰ ሉት ወን ጀሎች የ ዓ ለ ማችን የ ጋራ ችግሮች ሆነ ዋል፡ ፡ በ መሆኑ ም ሃ ገ ሮች ብሔራዊ

ጥቅሞቻቸውን ና ደህ ን ነ ታቸውን በ ማስ ጠበ ቅ ዜጐቻቸውን ና ተቋሞቻቸውን ከ ወን ጀል ድር ጊ ት ለ መከ ላ ከ ል ሲሉ

የ ዓ ለ ም አ ቀፍ ትብብር አ ሠራሮችን ለ ማጠና ከ ር ከ ምን ጊ ዜም በ በ ለ ጠ ትኩረ ት ሰ ጥተውበ ት እ የ ሰ ሩ ይገ ኛሉ፡ ፡

አ ገ ራችን ኢትዮጵያ ም የ ዓ ለ ም አ ቀፍ ማሕበ ረ ሰ ብ አ ካ ል እ ን ደመሆኗ እ ና ጉዳዩ ም በ ቀጥታ የ ሚመለ ከ ታት

እ ን ደመሆኑ መጠን የ ዓ ለ ም አ ቀፍ ትብብር አ ሠራር ን አ ስ መልክ ቶ ብዙ ሥራ መሥራት ይጠበ ቅባ ታል፡ ፡

የ ዓ ለ ም አ ቀፍ ትብብር ሥራ የ ሚመሠረ ተው በ ዓ ለ ም አ ቀፍ እ ና በ ብሔራዊ ሕጐች ላ ይ ተመስ ር ቶ ሲሆን በ አ ገ ር ውስ ጥ

የ ሚሠራ ሥራን ና በ ዓ ለ ም አ ቀፍ ደረ ጃ የ ሚሠራ ስ ራን ያ ካ ትታል፡ ፡ በ ሃ ገ ር ውስ ጥ የ ሚሠሩ የ ዓ ለ ም አ ቀፍ ትብብር

ሥራዎች በ ዋና ነ ት በ ሃ ገ ር ውስ ጥ በ ሚገ ኙ የ ተለ ያ ዩ ተቋማት መካ ከ ል የ ሚኖረ ው ግን ኙነ ትና ትብብር እ ን ዲሁም

በ እ ነ ዚህ ተቋማት የ ሚከ ና ወኑ ሥራዎችን በ ቀጥታ የ ሚመለ ከ ትነ ው፡ ፡ በ ዚህ ም መሠረ ት በ አ ገ ር ውስ ጥ በ ሚገ ኙ

ተቋማት መካ ከ ል የ ሚኖረ ው ግን ኙነ ትና የ አ ሠራር ሥር ዓ ት አ ን ዱ የ ዓ ለ ም አ ቀፍ ትብብር ገ ፅ ታ ነ ው ለ ማለ ት

ይቻላ ል፡ ፡

89
አ ለ ም አ ቀፍ ትብብር በ ዋነ ኛት የ ሚመራው በ ዓ ለ ም አ ቀፍ ሕጐችና ስ ምምነ ቶች ሲሆን ለ ሥራው መሳ ካ ት በ አ ገ ራቱ

መካ ከ ል የ ሚኖረ ው ዲኘሎማሲያ ዊ ግን ኙነ ትም ወሣኝነ ት አ ለ ው፡ ፡ አ ገ ራችን ን የ ሚመለ ከ ቱ ድን በ ር ተሻ ጋሪ

ወን ጀሎችን ለ መከ ላ ከ ል፣ ለ መመር መር ፣ ለ ሕግ ለ ማቅረ ብ ወይም ለ መቅጣት በ መጀመሪ ያ ከ ሚመለ ከ ታቸው አ ገ ሮች ጋር

የ ሕግ መሠረ ት ያ ለ ው ግን ኙነ ት መፍጠር የ ግድ ይላ ል፡ ፡ የ ሌሎች ሃ ገ ሮችን የ ትብብር ጥያ ቄ ተቀብሎ አ ጥጋቢ

መልስ ለ መስ ጠትም ከ ላ ይ የ ተጠቀሰ ውን የ ትብብር ና የ አ ሠራር ሥር ዓ ት መፍጠር የ ግድ ነ ው፡ ፡ በ አ ገ ር ውስ ጥ ያ ሉ

ብሔራዊ ተቋማት መካ ከ ልም ያ ለ ውን የ ሥራ ግን ኙነ ትና ትብብር በ ሕግ አ ግባ ብ ሥር አ ት ማስ ያ ዝ በ ተመሳ ሳ ይ

አ ስ ፈላ ጊ ነ ው፡ ፡ አ ገ ሮች የ ዓ ለ ም አ ቀፍ ትብብር ሥራዎችን አ ስ መልክ ቶ በ ዓ ለ ም አ ቀፍ ሕጐች አ ማካ ይነ ት

የ ገ ቧቸውን ግዴታዎች እ ና ያ ሏቸውን መብቶች መፈፀ ምና ማስ ፈፀ ም የ ሚችሉት በ ሀ ገ ራዊ ሕጐቻቸው አ ማካ ይነ ት

ነ ው፡ ፡ በ አ ን ድ አ ገ ር በ ተለ ያ ዩ የ ዓ ለ ም አ ቀፍ ስ ምምነ ቶች ውስ ጥ የ ተካ ተቱትን ሥነ ሥር ዓ ቶች፣ አ ሠራሮች፣

አ ደረ ጃጀቶችና የ መሣሠሉትን መፈፀ ምና ማስ ፈፀ ም የ ሚቻለ ው በ አ ገ ራዊ ሕጐች ውስ ጥ በ በ ቂ ሁኔ ታ ከ ተካ ተቱ ብቻ

መሆኑ ን መገ ን ዘ ብ ያ ስ ፈልጋል፡ ፡ እ ነ ዚህ አ ገ ራዊ ሕጐች በ ዋና ነ ት የ ትብብሩን ፍሬ ነ ገ ሮች የ ሚወስ ኑ ና ቸው፡ ፡

ከ ዚህ በ ተጨማሪ የ ትብብሩን ሥራዎች ለ ማቀላ ጠፍ የ ሚረ ዱ የ አ ደረ ጃጀትና የ ሃ ገ ር ውስ ጥ የ ፍትሕ ተቋማት የ ሥራ

ግን ኙነ ቶችን መልክ የ ሚያ ስ ይዙ ና ቸው፡ ፡

እ ስ ካ ሁን ባ ለ ው ሁኔ ታ የ እ ነ ዚህ ን አ ይነ ት ግን ኙነ ቶች በ ሁለ ትዮሽ ወይን ም በ ባ ለ ብዙ አ ገ ራት ስ ምምነ ቶች እ ና

አ ለ ም አ ቀፍ ሕጎ ች እ የ ተመራ ቢሆን ም በ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ህ ጉ ውስ ጥ የ ተመለ ከ ተ ወን ጀል ነ ክ ግን ኙነ ትም

የ ሚመራ ስ ር አ ት አ ልነ በ ረ ም፡ ፡ በ መሆኑ ም ከ ላ ይ የ ተመለ ከ ቱትን ሁኔ ታዎች ግምት ውስ ጥ በ ማስ ገ ባ ት የ ስ ነ

ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃሕ ጉ ይህ ን ን ጉዳይ ሊመራ የ ሚችል ድን ጋጌ አ ካ ቷል፡ ፡ ግን ኙነ ቱ የ ሁለ ትዮሽ በ መሆኑ ም በ ሕ

የ ተመለ ከ ቱት ድን ጋጌ ዎች በ ተለ የ መልኩ ካ ልተመለ ከ ተ በ ስ ተቀር ኢትዮጵያ ትብብር ስ ትጠይቅም ሆነ ትብብር

በ ምትጠይቅበ ት ወቅት ሁሉ የ ሚፈጸ ሙ ና ቸው፡ ፡ የ ትብብር አ ይነ ቶቹ ለ ወን ጀል ጉዳይ አ ዲስ በ መሆና ቸውም

ምን ታቸውን ጨምሮ የ ተካ ተቱበ ትን አ ግባ ብ ከ ዚህ በ ታች ያ ሉት ክ ፍሎች ይመለ ከ ቱታል፡ ፡

16.1. የ ዓ ለ ምአ ቀፍትብብር ምን ነ ት
በ ዓ ለ ም አ ቀፍ ግን ኙነ ት ውስ ጥ የ ዓ ለ ም አ ቀፍ ትብብር የ ቆየ እ ና የ ታወቀ ቢሆን ም እ ስ ከ አ ሁን ድረ ስ ግልፅ የ ሆነ

የ ሕግ ትር ጉም አ ልተበ ጀለ ትም፡ ፡ ይህ አ ሠራር የ ዓ ለ ም አ ቀፍ ስ ምምነ ቶችና የ ሃ ገ ር ውስ ጥ ሕጐችን መሠረ ት

ያ ደረ ገ በ መሆኑ በ ተለ ያ ዩ አ ገ ሮችና አ ገ ሮቹ በ ሚከ ተሏቸው ሥር ዓ ቶች ውስ ጥ የ ተለ ያ የ ይዘ ትና ትር ጉም ሲሰ ጠው

ይታያ ል፡ ፡ በ ሃ ገ ራችን ም ቢሆን የ ዓ ለ ም አ ቀፍ ትብብር የ ሚባ ል በ ግልፅ ትር ጓ ሜ የ ተሰ ጠው ሥራ የ ለ ም፡ ፡ ይሁን ና

በ ተለ ያ ዩ የ ዓ ለ ም አ ቀፍ ሰ ነ ዶችና የ አ ገ ሮች ሕጐች ውስ ጥ የ ዓ ለ ም አ ቀፍ ሥራዎች ተዘ ር ዝረ ው የ ሚገ ኙ ሲሆን

90
በ አ ገ ራችን ም በ ተለ ያ ዩ አ ካ ላ ት የ ተወሰ ኑ ሥራዎች በ ዓ ለ ም አ ቀፍ ትብብር ሥራዎች ውስ ጥ ተካ ተው ሲሠሩ

ቆ ይተዋል፡ ፡ በ ዚህ ም መሠረ ት በ ተለ ያ ዩ የ ዓ ለ ም አ ቀፍ ሰ ነ ዶችና በ ሃ ገ ራችን የ ነ በ ሩትን ልምዶች መሠረ ት

በ ማድረ ግ በ ዓ ለ ም አ ቀፍ ትብብር ሥራ ውስ ጥ ሊካ ተቱ የ ሚችሉ ዋና ዋና ተግባ ራት የ ሚከ ተሉት እ ን ደሆኑ መረ ዳት

ይቻላ ል፡ ፡

16.2. አ ሳ ልፎ መስ ጠት (Extradition)
የ አ ሳ ልፎ መስ ጠት አ ሠራር ሁለ ት ገ ፅ ታ አ ለ ው፡ ፡ አ ን ደኛው በ ኢትዮጵያ ግዛ ት ውስ ጥ ወን ጀል ፈፅ መው ወደ ሌላ

ሃ ገ ር የ ሸ ሹትን ፣ ወይም በ ውጭ ሃ ገ ር ባ ሉ የ ኢትዮጵያ ጥቅሞች ላ ይ ወን ጀል ፈፅ መው ከ ኢትዮጵያ ውጭ የ ሚገ ኙ

ተጠር ጣሪ ዎች ወይም ጥፋተኞች ተላ ልፈው ለ ኢትዮጵያ እ ን ዲሰ ጡ ጥያ ቄ ማቅረ ብን የ ሚመለ ከ ት ነ ው፡ ፡ ሁለ ተኛው

በ ሌላ ሃ ገ ር ወን ጀል ፈፅ መው በ ኢትዮጵያ ውስ ጥ የ ሚገ ኙ ትተጠር ጣሪ ዎች ወይም ወን ጀለ ኞች ተላ ልፈው እ ን ዲሰ ጡ

የ ቀረ በ ን ጥያ ቄ ተቀብሎ እ ን ደ አ ግባ ብነ ቱ የ ማስ ተና ገ ድ አ ሠራር ን የ ሚመለ ከ ት ነ ው፡ ፡ ይህ አ ሠራር በ ኢትዮጵያ

ሕጐችና ኢትዮጵያ የ ፈረ መቻቸው የ ዓ ለ ም አ ቀፍ እ ና የ ሁለ ትዮሽ ስ ምምነ ቶች መሠረ ት የ ሚሠራ ሥራ ነ ው፡ ፡

የ አ ሣልፎ መስ ጠት ሥራ በ ብዙ የ ጋራ ስ ምምነ ቶች ውስ ጥ የ ተካ ተተ ሲሆን የ አ ገ ራችን ሁኔ ታ በ ተመለ ከ ተ የ ወን ጀል

ሕግ አ ን ቀፅ 21 ሥር ተደን ግጎ ይገ ኛል፡ ፡ በ ተመሳ ሳ ይ መልኩ አ ገ ራችን ከ ተለ ያ ዩ አ ገ ሮች ጋር

የ ተፈራረ መቻቸው የ ሁለ ትዮሽ (bilateral) ስ ምምነ ት ያ ለ ሲሆን ከ ጅቡቲና ከ ሱዳን መን ግሥታት ጋር

የ ተፈራረ መችውን ስ ምምነ ት በ ምሳ ሌነ ት መጥቀስ ይቻላ ል፡ ፡

16.3 በ ወን ጀል ጉዳዮች መረ ጃ መለ ዋወጥ እ ና መተባ በ ር (Mutual legal

assistance)
ይህ አ ሠራር ከ ወን ጀልና ከ ዳኝነ ት ሥራዎች ጋር ተያ ይዘ ው ያ ሉ መረ ጃዎችን ሃ ገ ሮች ወይም ዓ ለ ም አ ቀፍ ድር ጅቶች

እ ን ዲሰ ጣቸው ሲጠይቁ የ ተጠየ ቀውን መረ ጃ እ ን ዲያ ገ ኙ ማድረ ግ ወይም እ ነ ዚህ አ ካ ላ ት በ ተጠቀሱት ጉዳዮች ላ ይ

መረ ጃ እ ን ዲሰ ጡ ጥያ ቄ ማቅረ ብን ና መቀበ ልን የ ሚያ ጠቃልል አ ሠራር ነ ው፡ ፡ አ ሠራሩም የ ዓ ለ ም አ ቀፍ ሕጐችን ና

የ ሃ ገ ር ውስ ጥ ሕጐችን መሠረ ት ያ ደረ ገ ነ ው፡ ፡ በ ወን ጀል ጉዳዮች መረ ጃ የ መለ ዋወጥ ሥራን አ ስ መልክ ቶ የ ተለ ያ ዩ

አ ሠራሮች ያ ሉ ቢሆን ም ሥራው በ ዋና ነ ት የ ሚከ ተሉትን ተግባ ራት ያ ጠቃልላ ል፡ ፡ የ ሚጠየ ቁ ጥያ ቄዎች እ ና የ ሚላ ኩ

የ ሥነ ሥር ዐ ት ሰ ነ ዶችን ማፋጠን ፣ የ ተለ ያ ዩ ግን ኙነ ቶችን ለ መጥለ ፍ የ ሚውሉ ቴክ ኒ ካ ል መሣሪ ያ ዎችን በ ማሳ ለ ፍ

መር ዳት፣ የ ሚተላ ለ ፉ መልዕ ክ ቶችን ለ መቆ ጣጠር እ ና ስ ውር የ ምር መራ ሥራዎችን በ ድን በ ር አ ካ ባ ቢና በ ድን በ ር

ላ ይ እ ን ዲሰ ሩ መፍቀድ፣ በ ተወሰ ኑ ጉዳዮች ላ ይ ምስ ክ ሮች በ ቪዲዮ እ ና በ ቴሌኮ ን ፈረ ን ስ የ ሚሰ ሙበ ትን ሁኔ ታ

ማመቻቸት፣ የ ታሰ ረ ሰ ው ለ ጊ ዜያ ዊ ምር መራ እ ን ዲያ ግዝ ማስ ተላ ለ ፍ እ ና የ መሣሠሉትን መጥቀስ ይቻላ ል፡ ፡

91
አ ሠራሩ እ ና የ ትብብር ደረ ጃው እ ን ደየ ሀ ገ ሮቹ ብሔራዊ ሕጐች የ ሚለ ያ ይ ከ መሆኑ የ ተነ ሳ የ ተለ ያ ዩ ችግሮች

ያ ጋጥሙታል፡ ፡ ሃ ገ ራችን በ ወን ጀል ጉዳዮች መረ ጃ መለ ዋወጥን አ ስ መልክ ቶ ምን ም ዓ ይነ ት ብሔራዊ ሕግ የ ሌላ ት

በ መሆኑ በ ዚህ ረ ገ ድ ብዙ ችግሮች ሲከ ሰ ቱ ይስ ተዋላ ል፡ ፡

16.3.1.ፍር ደኞችን መስ ጠት ወይም መቀበ ል (Transfer of sentenced persons)

በ አ ን ድ ሃ ገ ር ፍር ድ ቤት የ ተፈረ ደባ ቸውን እ ስ ረ ኞች ለ ሌላ ሃ ገ ር መስ ጠት ወይም መቀበ ል የ ተለ መደ የ ዓ ለ ም

አ ቀፍ ትብብር ሥራ ነ ው፡ ፡ ይህ የ ሚሆን ባ ቸው የ ተለ ያ ዩ ምክ ን ያ ቶች ያ ሉ ሲሆን በ ዋና ነ ት ለ ምስ ክ ር ነ ት ወይም

ለ ሌላ የ ደህ ን ነ ት ምክ ን ያ ቶች ሊሆን ይችላ ል፡ ፡ በ ተጨማሪ ም በ ቅጣት መር ህ መሠረ ት ፍር ደኛው ይታረ ማል ተብሎ

የ ሚታሰ በ ው በ ራሱሕብረ ተሰ ብ ውስ ጥ ስ ለ ሆነ ፍር ደኛው ወደተፈረ ደበ ት ሃ ገ ር እ ን ዲመለ ስ ሃ ገ ሮች ይጠይቃሉ፡ ፡

ይህ ን ጉዳይ የ ሚመራ ሕግ በ አ ገ ራችን ያ ነ በ ረ ሲሆን ከ ዚህ አ ን ፃ ር ም የ ዳበ ረ ው ልምድ እ ምብዛ ም ነ ው፡ ፡

16.3.2. የ ወን ጀል ክ ስ ን ወደ ሌላ ሃ ገ ር ማስ ተላ ለ ፍ
ይህ አ ሠራር በ አ ን ድ ሃ ገ ር እ የ ታየ ያ ለ ን የ ወን ጀል ክ ስ ወደ ሌላ ሃ ገ ር ማስ ተላ ለ ፍ ወይም በ ሌላ ሃ ገ ር እ የ ታየ

ያ ለ ውን ጉዳይ መውሰ ድን ያ ጠቃልላ ል፡ ፡ ይህ የ ሚደረ ገ ው በ ተለ ያ ዩ ምክ ን ያ ቶች ቢሆን ም በ ዋና ነ ት የ ክ ሱን ሂ ደት

ውጤታማ ለ ማድረ ግ ተብሎ የ ሚሠራ ነ ው፡ ፡ በ ዓ ለ ም አ ቀፍ ስ ምምነ ቶች ውስ ጥ ይህ አ ሠራር በ ብዛ ት የ ተቀመጠ ሲሆን

እ ን ደ UN Convention against Illicit Trafficking of Narcotic Drugs and Psychotropic

substance Article (8) እ ና UN Convention on Transnational Organized Crime Art. 21)

የ መሰ ሉትን በ ምሳ ሌነ ት መጥቀስ ይቻላ ል፡ ፡ በ ሃ ገ ራችን የ ወን ጀል ሕግም ሆነ በ ሌሎች አ ግባ ብነ ት ባ ላ ቸው ሕጐች

ውስ ጥ ይህ አ ሠራር ምን እ ን ደሚመስ ል የ ሚያ መለ ክ ት ሕግ በ ግልፅ እ ና በ ዝር ዝር ባ ለ መኖሩ የ ሃ ገ ራችን አ ሠራር

ምን እ ን ደሚመስ ል ለ ማወቅ ያ ስ ቸግራል፡ ፡

16.3.3. ሌሎች የ ዓ ለ ም አ ቀፍ ትብብር ዓ ይነ ቶች

ከ ላ ይ የ ተጠቀሱት ዋና ዋና ተግባ ራት እ ን ደተጠበ ቁ ሆነ ው የ ሚከ ተሉት የ ዓ ለ ም አ ቀፍ ትብብር ዓ ይነ ቶችን መጥቀስ

አ ስ ፈላ ጊ ነ ው፡ ፡ ከ ሙስ ና ፣ ከ ኢኮ ኖሚ፣ ከ ፋይና ን ስ ና ከ ሕገ ወጥ ገ ን ዘ ብ ዝውውር ወን ጀሎች ጋር በ ተያ ያ ዘ

የ ወን ጀል ምር መራ ለ ማካ ሔድ ማስ ፈቀድ ወይም እ ን ዲካ ሔድ መተባ በ ር ፣ የ ወን ጀል ፍሬ የ ሆኑ ን ብረ ቶችን ማገ ድ፣

መውረ ስ እ ና ማስ ወገ ድ፣ የ ወን ጀል ምስ ክ ሮችና ሰ ለ ባ ዎችን መጠበ ቅና መን ከ ባ ከ ብ፣ በ ሕግ አ ስ ፈፃ ሚ አ ካ ላ ት

መካ ከ ል የ ሚኖሩ ልዩ ልዩ የ ሥራ ትብብሮች ለ ምሳ ሌ ለ የ ት ያ ለ የ ምር መራ ዘ ዴዎችን መጠቀም፣ እ ን ደዚሁም

የ ወን ጀል መከ ላ ከ ል ሥራዎችን በ ጋራ መሥራት፣ በ ህ ግ ጉዳይ ላ ይ በ ጋራና በ ትብብር መስ ራትና ሌሎችን ሊካ ተቱ

92
ይቻላ ል፡ ፡ ከ ላ ይ የ ተጠቀሱ ሥራዎች በ ዋና ነ ት የ ዓ ለ ም አ ቀፍ ትብብር ሥራዎች ሲሆኑ በ ተለ ያ ዩ የ ዓ ለ ም አ ቀፍ

ስ ምምነ ቶችና የ አ ገ ሮች ብሔራዊ ሕጐች ውስ ጥ ተዘ ር ዝረ ው የ ሚገ ኙ ና ቸው፡ ፡

16.4 የ ዓ ለ ም አ ቀፍ ትብብር ን ና የ ኢትዮጵያ የ ወን ጀለ ኛ መቅጫሕግ ሥነ ሥር ዐ ት

ብዙ ሃ ገ ሮች የ ዓ ለ ም አ ቀፍ ትብብር ን አ ስ መልክ ቶ ያ ሉ ጉዳዮችን ና አ ሠራሮችን በ ወን ጀል ሕጐቻቸው ውስ ጥ

በ ዝር ዝር ከ ማስ ቀመጥ በ ተጨማሪ አ ስ ፈላ ጊ የ ሆኑ ልዩ ሕጐችን ያ ወጣሉ፡ ፡ ለ ምሳ ሌ ካ ና ዳን ብን መለ ከ ት አ ብዛ ኛው

የ ዓ ለ ም አ ቀፍ ትብብር አ ሠራሮችን በ ወን ጀል ሥነ ሥር ዐ ት ሕግ ውስ ጥ በ ዝር ዝር ከ ማካ ተቷም በ ተጨማሪ ለ የ ት ያ ሉ

እ ን ደ “በ ወን ጀል ጉዳይ ላ ይ የ ጋራ ትብብር ለ ማድረ ግ የ ሚያ ስ ችላ ት ሕግ” ያ ሉ ልዩ ሕጐች አ ሏት፡ ፡ የ ኢትዮጵያ

የ ወን ጀለ ኛ መቅጫሕግ ሥነ ሥር ዐ ት የ ወን ጀል ጉዳዮችን አ ስ መልክ ቶ የ ዓ ለ ም አ ቀፍ የ ትብብር ሥራዎችን ለ መሥራት

የ ሚያ ስ ችሉ በ ቂ ድን ጋጌ ዎች የ ሉትም፡ ፡ ከ ዓ ለ ም አ ቀፍ ትብብር ሥራዎች ጋር ተያ ይዞ የ አ ገ ራችን ሕችጎ በ በ ቂ

ሁኔ ታ ተሟልተው ባ ይገ ኙም በ አ ን ዳን ድ የ ትብብር መስ ኮ ች (ለ ምሳ ሌ አ ሳ ልፎ መስ ጠትን እ ና የ ውጭ ውሳ ኔ ዎችን

ማስ ፈፀ ም ወዘ ተ) ላ ይ የ ተወሰ ኑ ድን ጋጌ ዎች አ ሉ፡ ፡ ይሁን እ ን ጂ እ ነ ዚህ ሕችጎ በ ቂና ግልፅ አ ይደሉም፡ ፡

በ ዓ ለ ም አ ቀፍ ትብብር ጉዳዮች ላ ይ የ እ ያ ን ዳን ዱ የ ፍትሕ እ ና የ ሚመለ ከ ታቸው አ ካ ላ ት ተግባ ር በ ግልፅ

ባ ለ መታወቁ እ ና ሥራዎቹ በ ማን ፣ እ ን ዴት ወዘ ተ እ ን ደሚሠሩ የ ሚደነ ግግ የ ሕግ ድን ገ ጌ ዎች ባ ለ መኖራቸው ሥራው

ወጥ በ ሆነ መን ገ ድ መሠራቱን ለ መከ ታተል እ ና ለ መቆ ጠጣር አ ልተቻለ ም፡ ፡ በ መሆኑ ም በ ወን ጀል ፍትሕ አ ስ ተዳደር

ዘ ር ፍ ኢትዮጵያ ከ ዓ ለ ም አ ቀፍ ሕግጋት እ ና አ ሠራር ሥር ዓ ት አ ን ጻ ር ያ ሏትን መብቶች ለ ማስ ከ በ ር እ ና

የ ተጣሉባ ትን ግዴታዎች ለ መወጣት የ ሚያ ስ ችል ጠን ካ ራ የ ሕግ ማዕ ቀፍ ለ መፍጠር ተችሏል ለ ማለ ት አ ይቻልም፡ ፡

የ ወን ጀል ሕግ ሥነ ሥር ዐ ት እ ነ ዚህ ን ችግሮች ከ መፍታት አ ን ጻ ር እ ጅግ ወሳ ኝ ሚና ያ ለ ው ቢሆን ም በ አ ሁኑ ጊ ዜ

በ ሥራ ላ ይ ያ ለ ው የ ወን ጀለ ኛ መቅጫ ሥነ ሥር ዐ ት ሕግ ከ ዚህ ጉዳይ ጋር በ ተያ ያ ዘ ግልጽ የ ሆነ ድ ን ጋጌ የ ያ ዘ

አ ይደለ ም፡ ፡

ይህ ን ን ችግር ግምት ውስ ጥ በ ማስ ገ ባ ት የ ኢትዮጵያ የ ወን ጀል ፍትሕ ፖሊሲ ከ ወን ጀል ጉዳዮች ጋር በ ተያ ያ ዘ

የ ዓ ለ ም አ ቀፍ ትብብር የ ሚደረ ግባ ቸው ዋና ዋና ጉዳዮች በ ዓ ለ ም አ ቀፍ ፍር ድ ቤቶች የ ተመሠረ ቱ የ ወን ጀል

ክ ሶ ችን ፣ ዓ ለ ም አ ቀፍ ባ ሕር ያ ት ባ ላ ቸው ወን ጀሎች ላ ይ የ ሚደረ ጉ ምር መራዎችን ና ለ ወን ጀል ድር ጊ ት ምስ ክ ሮችና

ተጎ ጂዎች የ ሚደረ ጉ ጥበ ቃዎችን በ ተመለ ከ ተ የ ሚደረ ጉ ትብብሮች እ ን ዲሁም ለ ፍር ድ ቤት ውሳ ኔ ዎች ዕ ውቅና

መስ ጠትና ማስ ፈጸ ም፣ የ ወን ጀል ጉዳዮችን ወደ ሌላ ሀ ገ ር ማስ ተላ ለ ፍ፣ አ ሳ ልፎ መስ ጠት፣ የ ጋራ የ ሕግ ድጋፍ

እ ና የ ወን ጀል ፍሬ የ ሆኑ ን ብረ ትን ወይም ገ ን ዘ ብን ማገ ድና መውረ ስ ን የ ሚመለ ከ ቱ እ ን ደሆኑ እ ና በ ሕግ ጉዳዮች

ዓ ለ ም ትብብር መስ ክ ያ ሉ ሕጎ ች ዓ ለ ም አ ቀፍ ትብብር የ ሚመራባ ቸው ዘ መና ዊ የ አ ሰ ራሮችን ፣ መር ሆዎችን እ ና

93
ሕጎ ችን በ ሚያ ካ ትቱ እ ና አ ፈጻ ጸ ማቸውን በ ሚያ ቀላ ጥፍ መልኩ ሊሻ ሻ ሉና አ ዳዲስ ድን ጋጌ ዎችን እ ን ዲያ ካ ትቱ

ሊደረ ግ እ ን ደሚገ ባ በ ግልጽ አ መላ ክ ቷል፡ ፡ ይህ ን ኑ ተከ ትሎ ከ ላ ይ የ ተጠቀሱትን ችግሮች ለ መፍታት እ ና

የ ወን ጀል ፍትሕ ፖሊሲውን ለ ማስ ፈጸ ም ይህ የ ወን ጀል ሕግ ሥነ ሥር ዐ ት በ ወን ጀል ጉዳዮች የ አ ለ ም ዓ ቀፍ

ትብብር ን የ ሚመለ ከ ቱ ጠቅላ ላ ድን ጋጌ ዎች፣ ልዩ ልዩ የ ትብብር ዓ ይነ ቶች የ ሚፈጸ ምበ ትን ሥነ ሥር ዓ ት እ ና ስ ለ

አ ሳ ልፎ መስ ጠት ዝር ዝር ሥነ ሥር ዓ ቶችን አ ካ ትቶ እ ን ዲይዝ ተደር ጓ ል፡ ፡

በ ሕጉ ላ ይ በ ወን ጀል ጉዳይ የ ሚደረ ግ ትብብር ዓ ላ ማ ሀ ገ ሪ ቱ ከ ወን ጀል ጉዳይ ጋር በ ተያ ያ ዘ በ ዓ ለ ም አ ቀፍ ደረ ጃ

የ ሚኖሩ መብትና ጥቅሞችን ለ ማስ ከ በ ር እ ና ግዴታዎችን በ አ ግባ ቡ ለ መወጣት ማስ ቻል እ ን ደሆነ በ ግልጽ

በ መደን ገ ግ በ ሕጉ የ ተካ ተቱ የ ዓ ለ ም አ ቀፍ ትብብር ድን ጋጌ ዎች የ ሚተረ ጎ ሙት ከ ዚህ ዓ ላ ማ አ ን ጻ ር መሆን

እ ን ዳለ በ ት ለ ማስ ገ ን ዘ ብ በ ግልጽ ተካ ትቷል፡ ፡ በ መር ህ ደረ ጃ ሕጉ በ ወን ጀል ጉዳይ የ ሚደረ ግ ትብብር ኢትዮጵያ

በ ምታደረ ገ ው ስ ምምነ ት መሠረ ት የ ሚፈፀ ም መሆን እ ን ዳለ በ ት የ ሚደነ ግግ ሲሆን የ ዚህ አ ይነ ት የ ሁለ ትዮሽ ፤ ባ ለ

ብዙ ሃ ገ ራት ወይን ም አ ለ ም አ ቀፍ ስ ምምነ ት በ ሌለ ጊ ዜ ለ ሚቀር ብ ማን ኛውም የ ትብብር ጥያ ቄ በ ሕጉ የ ተካ ተቱት

ዝር ዝር ድን ጋጌ ዎች ተፈጻ ሚእ ን ደሚሆኑ በ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃሕጉ ተመልክ ቷል፡ ፡

በ ወን ጀል ጉዳይ አ ለ ም አ ቀፍ ትብብር በ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃሕጉ ውስ ጥ ሲካ ተት የ ራሱን መር ህ ና አ ላ ማ ይዞ

ነ ው፡ ፡ በ ዋነ ኛነ ት አ ላ ማውም የ አ ገ ሪ ቷን ጥቅምና መብት ለ ለ ማስ ከ በ ር ሲሆን በ መር ሕ ደረ ጃም ከ ስ ነ ስ ር አ ትና

ማስ ረ ጃ ሕጉ ይልቅ አ ገ ራችን በ ምትፈር ማቸው ስ ምምነ ቶች የ ሚመራ ነ ው፡ ፡ ለ ኢትዮጵያ የ ሚቀር ብ የ ትብብር ጥያ ቄ

የ ኢፌዲሪ ሕገ መን ግሥትን ና ሉዓ ላ ዊነ ት የ ሚያ ስ ከ ብር ፣ የ አ ገ ሪ ቱን ሕዝቦ ች ጥቅም የ ሚያ ስ ጠብቅ፣ በ እ ን ካ

ለ እ ን ካ መር ህ እ ና በ ጋራ ጥቅምና እ ኩልነ ት ላ ይ የ ተመሠረ ተ መሆን እ ን ዳለ በ ት በ ሕጉ ተመልክ ቷል፡ ፡ ከ ዚህ

በ ተጨማሪ የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ ትብብር በ አ ገ ሪ ቱ ሕገ መን ግስ ተ የ ተመለ ከ ቱ የ ሰ ብአ ዊ መብቶችን በ ሚጥስ

ወይም የ እ ኩልነ ት መብትን በ ሚጥስ መልክ ሊፈፀ ም እ ን ደማይችል ይደነ ግጋል፡ ፡

በ አ ሳ ልፎ መስ ጠት ጊ ዜም ከ ተቀመጡት ገ ደቦ ች መካ ከ ልም ኢትዮጵያ ዊ ዜጋን አ ሳ ልፎ መስ ጠት እ ን ደማይቻል

ተደነ ግጓ ል፡ ፡ ትብብር ሊደረ ግባ ው የ ሚችሉ ተግባ ራን ም (ከ ወን ጀል ምር መራ፣ ከ ማስ ረ ጃ፣ ከ ምስ ክ ር እ ና ጠቋሚ

ጥበ ቃ፣ ከ አ ሳ ልፎ መስ ጠት፣ ከ ወን ጀል ን ብረ ት ፍሬ ወይም ገ ን ዘ ብ፣ ከ ተያ ዘ የ ተፈረ ደበ ት ሰ ው ልውውጥ፣ ከ ውሳ ኔ

ማሰ ፈፀ ም፣ እ ና ከ ሌሎች በ መን ግስ ት ከ ሚፈቀዱ) ተጋባ ራት ጋር የ ሚገ ና ኙ የ ትብብር መስ ኮ ች እ ን ደሆነ

ይደነ ግጋል፡ ፡ ከ ፍ ሲል የ ተገ ለ ጹትን ችግሮች ግምት ውስ ጥ በ ማስ ገ ባ ትም የ ትብብር መስ መር ና የ ማስ ፈጸ ም

ሥልጣን (በ ዲፕሎማሲያ ዊ መስ መር )፣ የ ትብብር ወጪ(በ ጠያ ቂው እ ን ደሚሸ ፈን )፣ የ ትብብር ጥያ ቄ ማቅረ ብ ስ ለ ሚችሉ

94
አ ካ ላ ት (በ ዋነ ኛት ጠቅላ ይ አ ቃቤ ሕግ ቀጥሎ የ ፌዴራል አ ካ ላ ት)፣ የ ጥያ ቄ አ ቀራረ ብ (በ ዋነ ኛነ ት በ ፅ ሁፍ)፣

የ ትብብር ጥያ ቄ ይዘ ት፣ የ ጥያ ቄውን ተቀባ ነ ይት፣ አ ግባ ብነ ት ማረ ጋገ ጥ እ ና ውሳ ኔ መስ ጠት፣ ማረ ጋገ ጫ

መስ ጠት፣ የ ትብብር ጥያ ቄ አ ፈጻ ጸ ም፣ የ ወን ጀል ምር መራና ከ ምር መራ ጋር የ ተያ ያ ዙ ጉዳዮች ትብብር ፣

በ ኢትዮጵያ ውስ ጥ ያ ለ ን ሰ ው በ ጊ ዜያ ዊነ ት የ ማስ ተላ ለ ፍ ትብብር ፣ በ ውጭ አ ገ ር በ ቁጥጥር ሥር ያ ለ ን ሰ ው

ለ ትብብር መጠየ ቅ፣ ለ ትብብር ወደ ኢትዮጵያ የ ገ ባ ሌላ ሰ ው፣ በ ጠያ ቂ አ ገ ር ማረ ፊያ ወይም ማረ ሚያ ቤት መቆየ ት

ያ ለ ው ውጤት፣ መጥሪ ያ ና ሌሎች ሰ ነ ዶች የ ማድረ ስ ትብብር ፣ ፍር ደኛን ማስ ተላ ለ ፍ፣ የ ፍር ድ ቤት ትእ ዛ ዝ፣ ፍር ድ

ወይም ውሳ ኔ ዕ ውቅና መስ ጠትና ማስ ፈጸ ምን ፣ በ ኢትዮጵያ ግዛ ት እ ስ ረ ኛን ማስ ተላ ለ ፍ፣ ሥልጣን ያ ለ ው ፍር ድ

ቤት፣ በ ወን ጀል ተፈላ ጊ ን ሰ ው አ ሳ ልፎ መስ ጠትን የ ሚመለ ከ ቱ ዝር ዝር ድን ጋጌ ዎች በ ሕጉ ውስ ጥ እ ን ዲካ ተቱ

ተደር ጓ ል፡ ፡

የ ማና ቸውም የ ትብብር ጥያ ቄ አ ፈፃ ፀ ም የ ወን ጀል ተጎ ጂን የ ካ ሳ ወይም ሌላ የ መብት ጥያ ቄ በ ሚጎ ዳ አ ኳኃ ን

መፈጸ ም እ ን ደሌለ በ ት ሕጉ የ ሚደነ ግግ ሲሆን ትብብር እ ን ዲደረ ግ የ ተወሰ ነ እ ን ደሆነ የ ሚፈጸ መው በ ጠቅላ ይ

አ ቃቤ ሕግ አ ማካ ኝነ ት በ ሚመለ ከ ተው የ መን ግስ ተ ተቋም አ ማካ ኝነ ት እ ን ደሆነ ም ይደነ ግጋል፡ ፡ ሥለ ሆነ ም በ ወን ል

ተጎ ጂ አ ቤቱታ የ ተጀመረ ሌላ የ ወን ጀል ጉዳይ ምር መራ ወይም የ ፍትሐብሔር ክ ር ክ ር ካ ለ ጥያ ቄው ለ ተወሰ ነ ጊ ዜ

ሊተላ ለ ፍ ይችላ ል ማለ ት ነ ው፡ ፡

በ አ ለ ም አ ቀፍ ትብብር ሂ ደት የ ፍር ድ ቤት ሚና ም በ ተመሳ ሳ ይ በ ሕጉ ውስ ጥ እ ን ዲካ ተት ሆኗ ል፡ ፡ በ ዚህ መልኩ

ከ ተቀመጡት ሃ ላ ፊነ ቶች ውስ ጥም አ ሳ ለ ፎ የ ሚሰ ጥን ሰ ው ለ ጊ ዜው በ እ ስ ር እ ን ዲቀይ ትእ ዛ ዝ የ መስ ጠት፣ በ አ ሳ ልፎ

ይሰ ጥ ጥያ ቄ ላ ይ በ አ ምስ ት ቀና ት ውስ ጥ ውሳ ኔ መስ ጠት፣ ለ ኢትዮጵያ ተላ ልፎ የ ተሰ ጠን ሰ ው በ እ ስ ር እ ን ዲቆይ

ወይም በ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ መሰ ረ ት የ ተፈለ ገ በ ት ጉዳይ እ ን ዲፈፀ ም አ ሰ ፈላ ጊ ውን ትእ ዛ ዝ በ ስ ነ

ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ መሰ ረ ት የ መስ ጠት ተግባ ራት ይገ ኙበ ታል፡ ፡ ይህ የ ፍር ድ ቤት ተግባ ር መኖሩ ተቀባ ይነ ት

ያ ለ ው አ ለ ም አ ቀፍ አ ሰ ራር በ መሆኑ የ ትብብር ን ፍላ ጎ ት ከ ፍ ያ ደር ገ ዋል ተብሎ ይታሰ ባ ል፡ ፡

17. ኪሳ ራና ወጪን በ ተመለ ከ ተ

በ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ ውስ ጥ በ መጨረ ሻ ው ክ ፍል ውስ ጥ ተካ ተተው በ ወን ጀል ጉዳይ የ ሚወጣ ወጪን እ ና

የ ሚደር ስ ኪሳ ራን የ ሚመለ ከ ተው ጉዳይ ነ ው፡ ፡ አ ን ደ የ ወን ጀል ጉዳይ ተጀምሮ የ መጨረ ሻ እ ልባ ት እ ስ ኪያ ገ ኝ

ድረ ስ በ ከ ሳ ሽ፣ ተከ ሳ ሽ ፣ ምስ ክ ሮች፣ ፍር ድ ቤት ላ ይ እ ና ሌሎች አ ካ ላ ት ላ ይ ወጪን የ ሚያ ስ ከ ትል በ መሆኑ

ይህ ን ን ወጪማን ሊሸ ፍን እ ን ደሚገ ባ መደን ገ ግ ያ ለ በ ት ነ ው፡ ፡ ይህ ን ን ጉዳይ በ ተመለ ከ ተ ነ ባ ሩ ሕግ ተመሳ ሳ ይ

95
ድን ጋጌ ን የ ያ ዘ ሲሆን የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ በ ነ ባ ር ሕጉ ላ ይ ያ ስ ከ ተለ ው መሰ ረ ታዊ ለ ውጥ የ ለ ውም፡ ፡

በ መሆኑ ም የ ወን ጀል ጉዳይ በ መሰ ረ ቱ የ ሕዝብና የ መን ግስ ት ጉዳይ በ መሆኑ በ የ ትኛውም ደረ ጃ ለ ሚደረ ግ ክ ር ክ ር

የ ሚሰ ፈልገ ው ወጪበ መን ግስ ት የ ሚሸ ፈን ይሆና ል፡ ፡ ይሕ ወጪአ ስ ፈላ ጊ የ ሆነ ውን ወጪ ሁሉ የ ሚመለ ከ ት ሲሆን

በ ተከ ሳ ሽ የ ተለ የ ና ያ ልተገ ባ ምክ ን ያ ት (ምሳ ሌ ከ እ ስ ር በ መጥፋቱ ፈልጎ በ ቁጥጥር ስ ር ለ ማዋል የ ሚወጣ ወጪ)

የ ሚወጣን ወጪበ ፍር ድ ቤት ውሳ ኔ ተከ ሳ ሹ እ ን ዲሸ ፍን ሊወሰ ን ይቻላ ል፡ ፡ በ ር ካ ታ ተከ ሳ ሾ ች የ ሆኑ እ ን ደሆነ ም

እ ን ደሳ ፈላ ጊ ነ ቱ እ የ ተጣራ በ አ ን ድነ ት እ ና በ ነ ጠላ ሊሸ ፍኑ ይችላ ሉ፡ ፡ በ ማና ቸውም ምክ ን ያ ነ ት ግን የ ተከ ላ ካ ይ

ጠበ ቃ፣ የ አ ስ ተር ጓ ሚእ ና መሰ ል ወጪዎች በ መን ግስ ት የ ሚሸ ፈን ነ ው፡ ፡

በ ተመሳ ሳ ይ ምክ ን ያ ት በ ግል አ ቤቱታ የ ሚቀር ብን የ ወን ጀል ፍር ድ ሂ ደት ወጪየ ግል ክ ስ አ ቅራቢ (በ ር ካ ታ ከ ሆኑ ም

በ አ ን ድነ ት ወይም በ ነ ጠላ ) የ ሚሸ ፈን ነ ው፡ ፡ የ ዳኝነ ት ክ ፍያ ን በ ተመለ ከ ተ ጉዳዩ በ ዐ ቃቢ ህ ግ መቅረ ብ

ሲኖር በ ት ቅድሚያ ስ ላ ልሰ ጠው ብቻ በ ግል በ መቅረ ቡ የ ግል ከ ሳ ሽን ዳኝነ ት ማስ ከ ፈሉ ፍትሓዊ ስ ለ ማይሆን በ ዚህ

ረ ገ ድ የ ቀድሞው ሕግ የ ጣለ ው ግዴታ ቀሪ ሆኗ ል፡ ፡ ይሁን እ ን ጂ ከ ቅን ልቦ ና ውጪበ ቀረ በ ክ ስ ምክ ን ያ ት ተከ ሳ ሽ

ሲከ ራከ ር ቆ ይቶ በ ነ ፃ ከ ተሰ ና ተም በ ዚህ ምክ ን ያ ት ተከ ሳ ሹ ያ ወጣው ወጪበ ከ ሳ ሹ እ ን ዲሸ ፈን ፍር ድ ቤቱ ሊወስ ን

እ ን ዲችል ሕጉ ድን ጋጌ ን ይዟል፡ ፡

በ ማና ቸውም አ ግባ ብ በ ሚደረ ግ ክ ር ክ ር አ ስ ፈላ ጊ የ ሆነ ውን የ ምስ ክ ር እ ና ሌሎች ማሰ ረ ጃ ማቅረ ቢያ ወጪዎች

በ ተመለ ከ ተም ምስ ክ ሩ ወይም ማስ ረ ጃው እ ን ዲቀር ብለ ት የ ጠራው ወገ ን ወጪውን ይሸ ፍና ል፡ ፡ ወጪው በ መን ግስ ት

የ ሚሸ ፈን በ ሚሆን በ ት ጊ ዜም ስ ለ ወጪው መጠን በ ደን ብ በ ሚወሰ ነ ው አ ግባ ብ ይከ ፈላ ል፡ ፡ ወጪውን ለ መሸ ፈን አ ቅም

የ ሌለ ው ተከ ሳ ሽ ካ ጋጠመም ሥነ ስ ር አ ት ሕጉ እ ውነ ትን የ ማውጣትና ውጤታማ ፍትሕ አ ስ ተዳደር እ ን ዲኖር የ ሚያ ልም

በ መሆኑ ይህ ን ን አ ላ ማ ማሳ ካ ት ይቻል ዘ ን ድ ምክ ን ያ ታዊ የ ሆነ ው ወጪ ተለ ይቶ በ ፍር ድ ቤት ውሳ ኔ በ መን ግስ ት

እ ን ዲሸ ፈን የ ሚያ ስ ችል ደን ብ በ ሚኒ ስ ትሮች ምክ ር ቤት እ ን ዲወጣ ሕጉይጠብቃል፡ ፡

18. ደን ብ፣ መመሪ ያ እ ና ቅፃ ቅፆ ችን ማውጣትእ ን ዲሁም ሕጉን ስ ለ ማሻ ሻ ል

እ ን ደሌሎች ሕጎ ች ሁሉ የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃ ሕጉ ሙሉ በ ሙሉ ተግባ ራዊ እ ን ዲሆን አ ስ ፈላ ጊ ከ ሆነ ት ነ ገ ሮች

ውስ ጥ አ ስ ፈላ ጊ የ ሆኑ ደን ቦ ችና መመሪ ያ ዎች ሕጉ ስ ልጣን በ ሰ ጣቸው አ ካ ላ ት በ አ ግባ ቡና በ ወቅቱ ሲወጡ ነ ው፡ ፡

በ ዚህ መሰ ረ ት በ ሚኒ ስ ተሮች ምክ ር ቤት ቢያ ን ስ አ ምስ ት ያ ህ ል ደን ቦ ች እ ን ዲወጡ ይጠበ ቃል፡ ፡ በ ተመሳ ሳ ይ

በ ፌዴራል ጠቅላ ይ ፍር ድ ቤት ቢያ ን ስ ስ ምን ት ያ ህ ል መመሪ ያ ዎች፤ በ ፌዴራል ጠቅላ ይ አ ቃቤ ሕግ ቢያ ን ስ አ ስ ራ

ሁለ ት ያ ህ ል መመሪ ያ ዎች እ ን ዲሁም በ ፌዴራል ፖሊስ ኮ ሚሽ ን ቢያ ን ስ ሶ ስ ት ያ ህ ል መመሪ ያ ዎች እ ን ዲወጡ

96
ይጠበ ቃል፡ ፡ ደን ቦ ቹ እ ና መመሪ ያ ዎች በ ጊ ዜው ባ ለ መውጣታቸው የ ህ ግ አ ፈፃ ፀ ም ክ ፍተት እ ን ዳይፈጠር ና በ ተግባ ር

የ ሚስ ተዋሉ ችግሮች ሳ ይፈቱ እ ን ደያ ቀሩ ለ ማድረ ግ ይህ ሕግ ከ ወጣ በ ኃላ በ አ ጭር ጊ ዜ ውስ ጥ ደን ቦ ቹና

መመሪ ያ ዎች በ ጥራት መውጣት ይገ ባ ቸዋል፡ ፡ በ ተመሳ ሳ ይ መልኩ እ ያ ን ዳን ዱ ተቋም ለ ስ ራው የ ሚያ ስ ፈልጉ ቅፆ ችን

እ ን ዲያ ወጣም ይጠበ ቃል፡ ፡ የ ቅፃ ቅፆ ች አ ስ ፈላ ጊ ነ ት ስ ራዎች ደረ ጃቸውን የ ጠበ ቁ እ ን ዲሆኑ ፣ የ ተቀራረ በ ና

ከ ሕጉ ጋር የ ተና በ በ አ ሰ ራር እ ን ዲኖር ፣ ስ ራዎች በ ቅልጥፍና እ ን ዲከ ና ወኑ ፣ ለ ዘ ወትር ስ ራዎችም እ ን ደ ቼክ

ሊስ ት እ ን ዲያ ገ ለ ግሉ በ መሆኑ በ ተቻለ ፍጥነ ት ወጥተው እ ን ዲተገ በ ሩ ይጠበ ቃል፡ ፡ አ ሁን ያ ለ ውን የ ባ ለ ሙያ

ብቃት ግምት ውስ ጥ በ ማስ ገ ባ ትም ቅጾ ችን እ ን ደቀድሞው ሕግ በ አ ስ ገ ዳጅነ ት የ ሕጉ አ ባ ሪ ማድረ ግ ግን

አ ላ ስ ፈለ ገ ም፡ ፡

የ ፍትሕ አ ካ ላ ቱ መመሪ ያ እ ና አ ስ ፈላ ጊ የ ሆኑ የ ሚያ ወጡ ከ መሆና ቸውም በ ላ ይ ይህ ን ን የ ሥነ ስ ር አ ት ሕጉን

በ ማሻ ሻ ል ረ ገ ድ የ ነ ቃ ተሳ ትፎ እ ን ዲያ ደር ጉ ይጠበ ቃል፡ ፡ ማን ኛውም የ ዚህ ሕግ ማሻ ሻ ያ በ ተሟላ እ ና በ ዝር ዝር

ጥና ት ላ ይ የ ተመሰ ረ ተ መሆን ይገ ባ ዋል፡ ፡ የ ስ ነ ስ ር አ ቱ ሕጉን የ ማሻ ሻ ል ሂ ደት በ ሕገ መን ግስ ቱ በ ተረ ጋገ ጠው

አ ግባ ብ የ ሚመለ ከ ታቸውን አ ካ ላ ት ሁሉ ማሳ ተፍ ያ ለ በ ት ከ መሆኑ ም በ ላ ይ የ ፍትሕ አ ካ ላ ቱ በ ማሻ ሻ ያ ው

አ ስ ፈላ ጊ ነ ት ላ ይ በ ጋራ መምከ ር ና ተገ ቢነ ቱን የ ማረ ጋገ ጥ ኃ ላ ፊነ ት አ ለ ባ ቸው፡ ፡ ይህ ን ን አ ነ ስ ተኛ ሂ ደት

ያ ጠና ቀቀውን ማሻ ሻ ያ ጠቅላ ይ አ ቃቤ ሕግ ለ ሚኒ ስ ትሮች ምክ ር ቤት ቀጥሎም ለ ሕዝብ ተወካ ዮች ምክ ር ቤት አ ቅር ቦ

በ ባ ለ ቤትነ ት እ ን ዲያ ጸ ድቅ የ ሚያ ስ ችል ግልፅ ስ ልጣን በ ሕጉ ተሰ ጥቶታል፡ ፡ የ ሕጉ ማሻ ሻ ያ ም የ ዚህ ሕግ አ ካ ል

ሆኖ ይወጣል፡ ፡

19. ሰ ን ጠረ ዥ
ከ ፍ ሲል እ ን ደተመለ ከ ተው የ ፌዴራል እ ና የ ክ ልል ፍር ድ ቤቶች የ ዳኝነ ት ስ ልጣን ክ ፍፍል የ ሕጉ አ ካ ል ሆኖ

በ አ ባ ሪ በ ተያ ያ ዘ ው ሰ ን ጠረ ዥ የ ተመለ ከ ተ ነ ው፡ ፡ ሰ ን ጠረ ዡ በ መሰ ረ ቱ የ ወን ጀል አ ይነ ቶችን ን ድልድል

በ ደረ ጃቸው፣ የ ትኛውን ጉዳይ የ ትኛው ፍር ድ ቤት ይመለ ከ ታል የ ሚለ ውን የ ሚያ መለ ክ ት ከ መሆኑ ም በ ላ ይ መነ ሻ

ያ ደረ ገ በ ት መር ህ ም ለ ወደፊቱ ወን ጀል አ ይነ ት እ ን ደ መነ ሻ ሊያ ለ ግል ይችላ ል፡ ፡ ሰ ን ጠረ ዡ ወን ጀሎችን

የ ፌዴራል እ ና የ ክ ልል በ ማለ ት የ ሚከ ፍላ ቸው በ ዚህ ህ ግ ለ ፌዴራል ፍር ድ ቤቶች የ ተሰ ጠውን የ ስ ልጣን ድልድል

መሰ ረ ት በ ማድረ ግ ነ ው፡ ፡ በ ሌላ በ ኩልም አ ን ድ ወን ጀል ጉዳይ በ ፌዴራል ስ ልጣን ስ ር ወይን ም በ ክ ልል ስ ልጣን

ስ ር የ ሚያ ር ፍ እ ን ደሆነ ለ መለ የ ት የ ሚያ ስ ችል መመዘ ኛ አ ልነ በ ራቸውም፡ ፡ በ ስ ራ ላ ይ ያ ሉት ህ ጎ ች የ ወን ጀሎቹን

ዝር ዝር በ ማስ ቀመጥ ከ ሚለ ዩ ት በ ስ ተቀር በ መር ህ ደረ ጃ ያ ሰ ቀመጡት መመሪ ያ የ ለ ም፡ ፡ በ መሆኑ ም አ ን ድን ጉዳይ

97
በ ፌዴራል የ ወን ጀል ስ ልጣን ስ ር ያ ር ፋል ወይን ስ የ ክ ልል ጉዳይ ይሆና ል የ ሚለ ውን ለ ይቶ በ ስ ልጣን ድልድሉ

ሰ ን ጠረ ዥ ማስ ቀመጥ የ ሚያ ስ ፈልግ በ መሆኑ “የ ፌዴራል የ ወን ጀል ጉዳይ” የ ሚለ ው ምን ምን አ ይነ ት ጉዳዮችን

ሊያ ካ ትት ይገ ባ ል የ ሚለ ው ከ አ ገ ሪ ቱ ሕገ መን ግስ ት አ ን ጣር ታይቶ የ ስ ነ ስ ር አ ትና ማስ ረ ጃሕጉ የ ዳኝነ ት ስ ልጣን

ሰ ን ጠረ ዥን ለ ማዘ ጋጀት ጥቅም ውሏል፡ ፡ ይህ መር ህ በ ሕጉ ላ ይ ለ ተመለ ከ ተው ሰ ን ጠረ ዥ ክ ፍፍል ብቻ ሳ ይሆን

ወደፊት የ ሚወጡ የ ወን ጀል ሕጎ ች የ ዳኝነ ት ስ ልጣን ጥያ ቄ በ ተነ ሳ ም ቁጥር ለ መፍትት/ለ መደልደል የ ሚስ ችል

ድን ጋጌ ይሆና ል ማለ ት ነ ው፡ ፡

ወን ጀሎቹን በ ፌፌዴራል ስ ልጣን ስ ር እ ን ዲካ ተቱ የ ተደረ ገ በ ት መስ ፈር ትም ይኸው መስ ፈር ት ነ ው፡ ፡ አ ን ድ

ወን ጀል በ ፌዴራል ወይም በ ክ ልል የ ዳኝነ ት ስ ልጣን ስ ር እ ን ደሚያ ር ፍ ከ ተመለ ከ ተ በ ኋላ ተከ ታይ ስ ራው በ የ ትኛው

እ ር ከ ን ላ ይ የ ሚገ ኘው ፍር ድ ቤት ሊመለ ከ ተው ይገ ባ ል የ ሚለ ውን መለ የ ት ነ ው፡ ፡ ለ ዚህ በ መሰ ረ ታዊነ ት መለ ኪያ

ሆኖ የ ተወሰ ደው ወን ጀሎች በ ቀላ ል፣ በ መካ ከ ለ ኛና በ ከ ባ ድ ደረ ጃ የ ተከ ፋፈሉ መሆና ቸው ነ ው፡ ፡ በ ዚህ መለ ኪያ

መሰ ረ ትም አ በ ዛ ኛው የ ወን ጀል ጉዳይ በ ስ ረ ኛው ፍር ድ ቤት በ መጀመሪ ያ ደረ ጃ የ ሚታይ ሲሆን መካ ከ ለ ኛው ፍር ድ

ቤት በ አ ብዛ ኛው ይግባ ኝ ሰ ሚ ፍር ድ ቤት ይሆና ል ማለ ት ነ ው፡ ፡ በ መሆኑ ም እ ስ ከ አ ስ ራ አ ምስ ት አ መት ድረ ስ

የ ሚያ ስ ቀጡ ወን ጀሎች እ ን ዳግባ ብነ ታቸው በ ፌዴራል ወይም በ ክ ልል መጀመሪ ያ ደረ ጃ ፍር ድ ቤቶች የ ሚታዩ ሲሆን

ከ አ ስ ራ አ ምስ ተ አ መት በ ላ ይ የ ሚያ ስ ቀጡ ወን ጀሎች በ ከ ፍተኛ ፍር ድ ቤቶች የ ሚታዩ ይሆና ሉ፡ ፡ ይሁን እ ን ጂ

በ አ ን ድ ድን ጋጌ ውስ ጥ ከ ፊሉ ከ አ ስ ራ አ ምስ ት አ መት በ ታች ከ ፊሉ ከ አ ስ ራ አ ምስ ት አ መት በ ላ ይ የ ሚያ ስ ቀጡ

ድን ጋጌ ዎች ሊገ ኙ ይችላ ሉ፡ ፡ በ ሌላ ም በ ኩል በ ተመሳ ሳ ይ ከ ፊሉ በ ፌዴራል ከ ፊሉ ደግሞ በ ክ ልል ፍር ድ ቤት ስ ር

የ ሚያ ስ ቀጣ ወን ጀል ሊያ ጋጥም ይችላ ል፡ ፡ በ ዚህ መልኩ አ ን ድ ተከ ሳ ሽ በ ተለ ያ ዩ ወን ጀሎች የ መከ ሰ ስ እ ድል

ቢገ ጥመው ስ ልጣን ያ ለ ውን ፍድ ቤት የ መለ የ ት ችግር እ ን ዳይገ ጥም ክ ስ ን አ ጣምሮ የ ማየ ት መር ህ ን በ መተል ጉዳዩ

በ ፌዴራል ፍር ድ ቤት ወይን ም ከ ባ ዱን ጉዳይ ለ ማየ ት ስ ልጣን ለ ተሰ ጠው ፍር ቤት እ ን ዲቴ በ ሚያ ስ ችል መልክ

ድልድሉ በ ሰ ኝተረ ዡ ተሰ ር ቷል፡ ፡

98