"Ne dimë se

Sëmundjet e
hakmarrja
frymëmarrjes e Natyrës
Sipas Organizatës Botërore të
Shëndetësisë (OBSH) deri në vitin 2016 më
nda
shumë se 90% e popullsisë së botës njerëzimit
ka filluar,
jetonin në vende me cilësi të ulët të ajrit.
OBSH tregon se ndotja e ajrit është
shkaku i 7 milion vdekjeve në vit në të
gjithë botën.
por nuk
Sëmundjet e shkaktuara nga ndotja e
ajrit përfshijnë pengesa kronike, kancer të
dimë sa të
mushkërive, sëmundje ishemike të zemrës rënda do të
jenë plagët
dhe goditje në tru.

që do të
marrim..." Ndotja e
ajrit

Qytetari
X-e
Thjeshtë futja në ajër e përbërësve të huaj ose ndryshimi i
përbërjes së tij normale që është i dëmshëm për qeniet e
gjalla. Sipas përkufizimit, çdo element i pranishëm në
atmosferë që ndikon në shëndetin e njeriut është një ndotës.
Bilanci i përbërjes së atmosferës mund të ndikohet nga
shkaqe natyrore dhe shkaqe antropike (veprimi njerëzor).
Shkaqet natyrore përfshijnë emetimin e gazrave nga
aktiviteti vullkanik, zjarret në pyje dhe shkrirjen e tundrës.
Shkaqet antropike të ndotjes së ajrit janë të ndryshme dhe
ato mund të gjenerojnë emisione ndotëse të gazit. Midis tyre
janë aktiviteti industrial, trafiku i automobilave, djegia e
lëndëve djegëse fosile dhe zjarret me origjinë të bërë nga
njeriu.
Ndotja e ajrit rezulton në një ulje të cilësisë së ajrit që
ndikon në frymëmarrjen e organizmave të gjallë. Ai
gjithashtu prodhon sëmundje të frymëmarrjes tek njerëzit
dhe kafshët e tjera, dhe disa ndotës janë pararendës të
shiut acid.
Nga ana tjetër, gazrat serë janë përgjegjës për rritjen e
temperaturës mesatare të tokës. Fenomeni i ngrohjes
globale shkakton çekuilibër të madh në funksionimin e
planetit.
Ngrohja globale shkakton çekuilibër serioz të mjedisit si
Vendet kanë shkallë të ndryshme të ndotjes së ajrit nga
shkaqe të ndryshme. Në Amerikën Latine, Meksika dhe Peru
konsiderohen vendet me cilësinë më të dobët të ajrit dhe
Mexico City qyteti me problemet më të mëdha.
Për të kontrolluar ndotjen e ajrit është e nevojshme të
merren masa për të zvogëluar emetimin e gazrave ndotës.
Në këtë kuptim, duhet të merren masa ligjore që çojnë në
uljen e emetimeve të gazit në atmosferë.
Po kështu, varësia nga lëndët djegëse fosile duhet të
zvogëlohet dhe përdorimi i energjisë së pastër
(hidroelektrike, diellore, erë, gjeotermale) duhet të rritet. Në
mënyrë të ngjashme, është e nevojshme të ndalet
shpyllëzimi dhe të zbatohen programet e ripyllëzimit në
zonat e prekura.
Pasojat
NGROHJA GLOBALE
Rrezatimi diellor depërton në tokë përmes atmosferës dhe
një pjesë e rrezatimit ultravjollcë filtrohet nga shtresa e
ozonit në stratosferë. Kur shtresa e ozonit dëmtohet, më
shumë rrezatim ultraviolet hyn dhe toka nxehet më
shumë.
Po kështu, kur gjenerohen kushte në atmosferë që
parandalojnë lëshimin e nxehtësisë, ndodh një rritje
globale e temperaturës së tokës.
Të ashtuquajturit gazra serë (CO2, metan, NO2, SO2 dhe
CFC-11) mund të dëmtojnë shtresën e ozonit ose të
parandalojnë daljen e rrezatimit të nxehtësisë nga Toka.
Për shembull, CO2 është përgjegjës për 82% të rritjes së
efektit serë gjatë dhjetë viteve të fundit.
humbja e akullnajave dhe akullit polar që shkaktojnë
ngritjen e nivelit të detit. Prandaj, përmbytjet ndodhin në
zonat bregdetare dhe regjimi i temperaturës dhe rrymat
oqeanike ndryshohen.
Nga ana tjetër, dëmtimi i shtresës së ozonit lejon që më
shumë rrezatim ultraviolet të depërtojë në Tokë. Ky lloj
rrezatimi shkakton mutacione dhe ndikon në shëndetin e
qenieve të gjalla.
Ndotësit
kryesorë
Trafiku automobilistik
Trafiku automobilistik është përgjegjës për pjesën më të madhe të
CO2 të shtuar në atmosferë. Nga ana tjetër, djegia në automjetet
me naftë lëshon qindra substanca të gazta dhe të ngurta në
atmosferë.
Ndër gazrat e prodhuar janë monoksidi i karbonit dhe dioksidi,
dioksidi i squfurit, oksidet e azotit, hidrokarburet dhe derivatet e
tyre. Për më tepër, 90% e NO2 në atmosferë buron nga djegia e
naftës.
Nga ana tjetër, emetohen grimca të tilla si karboni themelor,
organikët dhe sulfatet e squfurit.
Djegia e lëndëve djegëse
fosile
Naftës
Përpunimi i naftës për të gjeneruar benzinë, naftë, lubrifikantë, plastikë
dhe nënprodukte të tjera prodhon një sasi të madhe të gazrave dhe
grimcave ndotëse. Ndër gazrat e lëshuar janë monoksidi i karbonit,
dioksidi i squfurit dhe 30% e CO2 që ndot atmosferën.
Qymyri
Në shumë vende, qymyri është ende lënda djegëse më e përdorur për
ngrohje. Gjatë djegies së tij, prodhohen sasi të mëdha të SO2 dhe zhiva
lëshohet në atmosferë.
Shiu acid
Emetimet e CO2, NO2 dhe SO2 nga aktivitetet industriale,
përdorimi i ngrohjes, zjarreve në pyje dhe trafikut të
automjeteve janë nxitës të shiut acid. Këto gazra i
nënshtrohen proceseve të oksidimit në atmosferë dhe
përfundojnë duke formuar acide që përzihen me avujt e ujit
dhe precipitojnë.
Shiu acid prek florën dhe faunën natyrore, të korrat, shëndetin
e njeriut dhe madje edhe ndërtesat.