1. Proszę omówić działy i strukturę Etyki.

DZIAŁY ETYKI ( Etyka to jeden z działów filozofii ) :

1. Etyka normatywna

- nauka moralności

- zajmuje się wyznaczaniem norm postępowania i powinności, co ludzie powinni robić i dlaczego

- nauczanie ludzi jak powinni postępować + uzasadnienia

2. Etyka opisowa

- nauka o moralności

- opis moralności- nauki, które opisują, czym jest moralność

- jak ludzie realnie działają/postępują w sferze moralności, jakie normy mają

- jak ludzie postępują w rzeczywistości

- Podział etyki opisowej:

a) semantyka moralności

- w jakim znaczeniu ludzie używają terminów etycznych/związanych z moralnością (np. co mają na

myśli, kiedy mówią, że ktoś jest sprawiedliwy)

- kiedy użycie danego terminu jest trafne, a kiedy błędne

b) psychologia moralności

- dlaczego ludzie na poziomie psychicznym postępują tak, a nie inaczej w sferze moralności (intencje i
motywy + co zmienia ich motywację)

- psychologiczne źródła moralności (dlaczego ludzie są moralni -> moralność to spoiwo społeczne)

- napięcie między intuicją a racjonalnością

- opisywanie co jest, a nie jak powinno być

c) socjologia moralności

- kulturowe funkcjonowanie norm i zasad oraz ich zmiennością w czasie i między grupami

- moralność podlega zmianom (m.in. dzięki procesom społecznym, gospodarczym)

- jak się zmieniła moralność i dlaczego

3. Metaetyka

4. Etyka praktyczna

2. Proszę omówić różnicę miedzy etyką i moralnością.

1. ETYKA

- teoria; ogólna

- Dział filozofii, mówiący o tym jak ludzie powinni postępować.

-Etyki można nauczyć- rozumieć pewne postępowania w sferze moralności.

2. MORALNOŚĆ

- praktyka; indywidualna

- praktyka społeczna, to co ludzie robią;

- indywidualna (każdy sam podejmuje decyzje moralne)

- Moralności nie da się nauczyć- każdy kształtuje ją sam.

3. Proszę omówić różnicę między deontologizmem i konsekwencjalizmem

1. Różnicę między deontologizmem, a konsekwencjalizmem może zobaczyć po tym w czym ujawnia się
wartość etyczna

- Według konsekwencjalizmu przejawia się ona w skutkach norm, intencji i działań,

- Według deontologizmu – w samych tych normach, działaniach i postawach

2. Idealnym przykładem różnicy między jednym a drugim jest dylemat wagonika:

1) przełączanie/nieprzełączenie torów

a) klasyczny konsekwencjonalizm

- należy przełączyć tory

-mniejsze zło (patrzymy na efekty, więc może być większe/mniejsze zło/dobro)

b) deontologizm

- nie należy przełączyć torów

- „los tak chciał” lub „śmierć jest zawsze zła” (wg. Kanta oba wybory są złe), nie patrzymy na efekty

2) zrzucenie/nie zrzucenie osoby z kładki

a) zasada niepoświęcania niewinnych ludzi

- nie można nawet, aby uratować innych, zabijać niewinnych ludzi (dlatego są większe opory)

b) konsekwencjonalizm

- jest nieczuły na te dylematy (lepiej, żeby zginęła jedna osoba, a nie pięć);

- pomija kwestię emocji, liczy się efekt

4. Proszę umówić koncepcję utylitaryzmu.

UTYLITARYZM -Trzeba dokonać przeliczenia skutków naszych wyborów i ustalić co przyniesie najwięcej
korzyści, dla jak największej liczby osób.

1. Jeremy Bentham- jeden z autorów filozoficznej koncepcji utylitaryzmu

- skupiamy się na tym, co użyteczne

- użyteczne = szczęśliwe

- należy dążyć do jak największej przyjemności i jak najmniejszej ilości cierpienia wszystkich ludzi

- jesteśmy w stanie przewidzieć, że nasza decyzja wpłynie na ileś ludzi

- patrzymy ile nasze działanie da innym szczęścia, a ile cierpienia

- Bentham traktował każdą przyjemność i cierpienie zero-jedynkowo (np. przyjemności między sobą nie
różnią się jakością)

- dwa problemy/wady:

a) nie ma różnic w jakości przyjemności

b) pomijane są emocje i sfera psychiczna moralności- liczy się TYLKO rezultat (nie elementy działania)

2. John Steward Mill- przyczynił się do rozwoju demokracji utylitarnej:

- wprowadzał rozróżnienie jakościowe przyjemności- mała ilość wysokiej przyjemności będzie zawsze
bardziej wartościowa niż duża ilość niskich

- intelektualne przyjemności, to najwyższy rodzaj przyjemności

3. Typy współczesnego utylitaryzmu

1) Utylitaryzm preferencji

a) ocena moralna danego czynu jest uzależniona od konsekwencji, jakie ten czyn przyniesie dla realizacji
interesów tych, których skutki tego czynu dotyczą

b) trzeba patrzyć na konsekwencje, w których realizacja potrzeb ludzi będzie największa

c) efektywny altruizm

- kryterium działania moralnego -> jak najbardziej efektywne wydawanie pieniędzy dla dobra innych,
tym powinniśmy się kierować

- problemy: przeliczanie pieniędzy na moralność, motywacje finansowe wypierają motywację moralną

(może nie działać w rzeczywistości)

2) Utylitaryzm zasad

- ocena czynu zależna od zgodności z zasadą, ale zasady muszą być użyteczne

- trzeba postępować z zasadami, które są ustalone przez utylitaryzm (opierać się na założeniach
utylitaryzmu)

5. Proszę omówić koncepcję etyki cnoty.

1. Etyka cnót

-inaczej etyka aretaiczna

- Jest to rodzaj teorii etycznych, dla którego centralnym pojęciem jest cnota lub moralne cechy
charakteru.

- co mamy robić, aby być jak najlepszymi ludźmi

2. Czym jest cnota?

- cecha lub dyspozycja osoby, która ma pozytywną wartość moralną.

- dyspozycja do działania -> nie ma charakteru rutynowego

- można się w niej ćwiczyć i o nią dbać.

3. Teoria cnoty Arystotelesa

 cnota – trwała predyspozycja charakteru

 nastawienie na innych (chcę pomagać innym), aby to robić, potrzebuję do tego cnoty
 ważna jest chęć pomagania i mądrość praktyczna (czyli doświadczenie pomagania innych, relacja z
innymi, sytuacja tych innych ludzi)- bez tego nie da się rozwijać cnoty

6.Czym jest intelektualizm etyczny?

1. Sokrates

- utożsamianie dobra z wiedzą o dobru

- Sokrates jest przekonany, że zło indywidualne i społeczne pochodzi z niewiedzy i nieświadomości ludzi
o tym co dobre a co złe,

2. Są dwa sposoby rozumienia intelektualizmu etycznego:

a) prosty/naiwny intelektualizm etyczny

- jeśli powiemy ludziom, co znaczy postępować sprawiedliwie i oni będą wiedzieć, to będą postępować
sprawiedliwie

b) głębszy intelektualizm etyczny

- musimy wiedzieć, czyli rozumieć, co to znaczy być sprawiedliwym i wtedy będziemy postępować
sprawiedliwie

7. Na czym polegają problemy z definiowaniem dobra?

1. Problemy z definiowaniem dobra wiążą się z doktryną Moora.

2. Każdy synonim dobra oddaje tylko jego wybrany fragment.

3. Próba definiowania dobra jest niemożliwa, ponieważ każdy synonim (np. czułość, opiekuńczość,
łaskawość) będzie oddawać tylko fragment tego, co znaczy dobro, a nie będzie zawierało jego istoty.

4. Dobro poznajemy intuicyjnie.

8. Na czym polega błąd naturalistyczny? Minimum jedna koncepcja

Definicja błędu naturalistycznego (2 sformułowania, kiedy ten błąd jest popełniany) – G. E. Moore:

1. Wąskie ujęcie

- „nie można utożsamiać właściwości moralnych z właściwościami naturalnymi”, czyli nie można
twierdzić, że coś jest dobre, bo taka jest natura np. człowieka

- Gilotyna hume'a
2. Szeroka formuła

- „nie można definiować dobra”

- dobra nie da się pełnie opisać za pomocą innych słów

9. Przedstaw etyczne wymiary globalizacji i współczesnych przemian kulturowych.

1. Etyka w erze globalizacji

a) etyka dalekiego zasięgu

– jakiekolwiek działania lub brak działania (wszystko) ma jakiś wpływ

– nie istnieją działania neutralne etycznie, bo wszystko ma jakiś wpływ na coś – skutki moich działań,
mogą być gdzieś indziej na świecie

- ważna jest świadomość tego, że nasze codzienne decyzje mają wpływ na świat

b) komercjalizacja wielu sfer życia

– w miarę odchodzenia od tradycyjnej gospodarki przemysłowej pojawiły się dwa trendy: sztuczne
generowanie potrzeb i komercjalizowanie prywatnych sfer życia ( które nie były na sprzedaż)

- finansjalizacja społeczeństwa: „wszystko jest na sprzedaż”

- ekologia: problemy ekologiczne stają się problemami moralnymi – dodatkowe zobowiązanie nie tylko
wobec ludzi, ale wobec innych istot, planety, przyszłych pokoleń

2. Etyka środowiskowa

– wpływamy na środowisko, więc musimy ponosić konsekwencje naszych działań

- dlaczego mamy się troszczyć o przyrodę, dlaczego przyroda ma wartość?

a) przyroda ma wartość sama w sobie, bo Bóg ją stworzył, jest niepowtarzalna i póki co, jesteśmy
jednym znanym nam miejscem, gdzie życie istnieje, więc powinniśmy je chronić

b) przyroda ma wartość, bo człowiek jej używa- nie ma wartości absolutnej, tylko ma wartość
instrumentalną (podtrzymuje ludzkie życie, życie przyszłych pokoleń); gdyby nie było ludzi, przyroda nie
miałaby wartości (człowiek nadaje przyrodzie wartość)

c) przyroda ma wartość, którą można przeliczyć na pieniądze, bo można wycenić wartość zasobów
naturalnych

10. Proszę omówić relatywizm/absolutyzm w etyce.

1. Relatywizm

a) wszystko jest zależne/względne

b) relatywizm kulturowy

– to, czy coś jest dobre zależy od kultury, do której należą osoby, których to dotyczy

- nie należy oceniać innych przez pryzmat naszej kultury.

c) relatywizm etyki zawodowej

– mówi o tym, że w niektórych przypadkach czynny które mogłyby zostać uznane za nieetyczne, ze
względu na wykonywany zawód osoby zostają usprawiedliwione

2. Absolutyzm wartości

- jest przeciwieństwem relatywizmu

- wartości, których nie wolno używać (do czegoś innego)- są celem ostatecznym, a nie środkiem do
innych celów

- wartość bezwzględna - ma swoją wartość niezależnie od dodatkowych warunków

- absolutyzmu nie można zmieniać

- w różnych światopoglądach uznajemy różną wartość za absolutną (giełda wartości – R. Wiśniewski )

11. Proszę omówić subiektywizm/obiektywizm w etyce.

1. Subiektywizm – odpowiedź jest zależna od jednostki/osoby (każdy sam podejmuje decyzję, nikt nie
ma prawa nikomu nic narzucać)

2. Obiektywizm (2 kryteria konieczne do spełnienia, żeby coś było obiektywne)

a) intersubiektywna (ponadjednostkowa) poznawalność

- np. widzimy ducha

- coś jest obiektywnie poznanie jeśli widzi to więcej niż jedna osoba

b) intersubiektywna komunikowalność

-np. mówimy o duchu, którego widzimy

- coś jest obiektywne jeśli jesteśmy w stanie coś opisać/zakomunikować (i inni się z tym zgadzają)

- wartości w obiektywizmie można zmienić (jeśli się uzna, że są błędne)

12. Jakie trzy postawy wobec etycznych wyzwań współczesności możemy przyjąć?
1. Postawa obojętności:

- „to nie mój problem”, „ja nic nie mogę zrobić” „to nie rusza mojego sumienia”;

- przestajemy przejmować się złymi informacjami, które nas zalewają (zobojętnia nas ogrom informacji)

2. Paraliż moralny:

- przewrażliwienie;

- odbieranie informacji ze świata porusza moje sumienie;

- wszystkim się przejmuję

- nie jestem w stanie podejmować żadnych decyzji,

- „nieważne co robię, gdzieś dzieje się coś złego”

3. Postawa dojrzała (wolontariusza)

- Każdy wybór jest rezygnacją i nie ma w tym nic złego.

- Posiadanie hierarchii wartości, która pozwala nam podejmować decyzje, co jest bardziej istotne, a co
mniej.

13. Kontrowersje bioetyczne, dlaczego zdefiniowanie sfery/kręgu altruizmu jest kluczowe?

1. kręgi altruizmu – wprowadził Peter Singer

- sfera ludzi o których się troszczymy, których życie ma dla nas wartość

- zabicie kogoś spoza kręgu altruizmu nie będzie miało konsekwencji moralnych

- rozwój cywilizacyjny jest ściśle powiązany z rozszerzaniem kręgów altruizmu

- plemię (pierwszy krąg) polega na ochronie ludzi z tego samego plemienia i obojętność/wrogość do
obcych (spoza plemienia)

- język (drugi krąg) - krąg altruizmu wyznaczany przez krąg języka; ludźmi (wartymi chronienia) byli ci, co
posługiwali się tym samym językiem

- religia (trzeci krąg)- przynależność do wspólnoty wynika ze wspólnej wiary/wiary we wspólnego Boga;
o ludzi z tej religii należy się troszczyć; sami możemy tę wspólnotę wybrać

- ludzkość (czwarty krąg) - świecki projekt wyobrażonej wspólnoty ludzkości jako takiej; obejmuje
wszystkich ludzi; pewne podstawowe prawa ochrony i wolności
14. Proszę przedstawić trzy etyczne argumenty pro-life.

1. Kryterium człowieczeństwa (kryterium momentu, który powoduje, że płód/zarodek zostaje włączony

w krąg altruizmu):

a) kryterium genetyczne

-płód/zarodek trzeba chronić, ponieważ genetycznie jest to człowiek

- płód jest z gatunku ludzkiego; przysługuje mu prawo do życia (od poczęcia)

b) kryteria rozwojowe

- moment rozwoju płodu, który byłby wyznacznikiem tego, że jego życie należy już chronić (np. od kiedy
płód przypomina do człowieka);

- argumenty na poziomie emotywnym- na celu mają wzbudzenie emocji

- pojawienie się zalążka układu nerwowego (moment, w którym płód może odczuwać ból)

- wykształcenie się mózgu

c) kryterium duszy

- założenie, że pojawienie się duszy, daje nam obowiązek ochrony dziecka

d) kryterium genetyczne

- naturalizm – z faktu , że płód należy do gatunku ludzkiego, logicznie wynika, że przysługuje mu prawo
do życia

- intuicjonizm – mamy mocne przekonanie/intuicję, że tak jest

- emotywizm – przekonanie za pomocą różnych argumentów odwołujących się do emocji

- potencjalność – biorąc pod uwagę możliwości tkwiące w ludzkiej zygocie unicestwienie jej jest moralnie
złe

15. Proszę przedstawić trzy etyczne argumenty pro-choice.

1. Kryterium narodzin

- założenie: do momentu narodzin, płód/embrion nie jest istotą ludzką, zaś elementem ciała kobiety,
ponieważ nie funkcjonuje samodzielnie

- kobieta może decydować, co robić ze swoim ciałem

2. Fundamentalne prawa człowieka

- m. in. decydowanie o swoim życiu osobistym, prywatność

- kobieta decyduje o swoim życiu

3. Dobro rodziny jako całości

- przeważa nad dobrem płodu

- od pewnego poziomu dzietności jakość wychowania dzieci spada (wg. badań), zwłaszcza u rodzin o
niskich dochodach

4. Zasady świeckości państwa

- zakładają, że państwo nie może narzucać norm moralnych wywodzących się z jakiejś religii

- poziom argumentacji religijnej nie powinien przyczyniać się do stanowienia prawa w państwie

5. Ruchy pro-choice często wskazują na rozmaite patologie społeczne (porzucanie noworodków,

przestępczość nieletnich) jako argument przemawiające za legalizacją aborcji (zakładają, że po legalizacji
aborcji liczba tego typu zjawisk znacząco spadnie)