Informacje przydatne

Dzieło literackie Tematyka, problemy, motywy

STAROŻYTNOŚĆ
Sofokles, Król Edyp  dzieje rodu Labdakidów
 zależność człowieka od losu
(Fatum)
 dochodzenie do prawdy o sobie
 tragizm bohatera
 motywy: winy, kary, cierpienia,
ślepoty, samookaleczenia,
śledztwa
Horacy, Wybudowałem  refleksja nad istotą poezji
pomnik i pozycją artysty
 motywy: exegi monumentum
(wybudowałem pomnik), non
omnis moriar (nie wszystek umrę)
Horacy, Do Deliusza  poszukiwanie wewnętrznej
harmonii
 motyw carpe diem (chwytaj dzień)
ŚREDNIOWIECZE
Bogurodzica  wizerunek Matki Boskiej
 hierarchia osób wpisana w utwór,
relacje między nimi
 antytezy i paradoksy w pieśni
 motywy: Matki Boskiej, deesis
 pojęcia: archaizm, antyteza,
paradoks
Lament świętokrzyski  wizerunek Matki Boskiej
(Posłuchajcie, bracia  relacje między podmiotem
miła…) lirycznym (Matką Boską)
a adresatami utworu
 środki językowe służące
wyrażaniu emocji podmiotu
lirycznego
 motyw Stabat Mater Dolorosa (Stała
Matka Boleściwa)
Legenda o świętym  schemat żywotu świętego
Aleksym  portret świętego (wzorzec
osobowy)
 archetyp ascety
 motyw ars bene moriendi (sztuka
dobrego umierania)
Rozmowa mistrza  wizerunek śmierci jako
Polikarpa ze śmiercią rozkładającego się ciała
 człowiek wobec śmierci
 satyryczny obraz społeczeństwa
 funkcja groteski w utworze
 motyw danse macabre
do pełnego rozumienia utworu
 cechy gatunkowe tragedii
antycznej
 pojęcia: hamartia, hybris,
anagnorisis, katharsis, mimesis
 cechy gatunkowe pieśni
 kontekst biograficzny
 cechy gatunkowe pieśni
 filozofia antyczna: stoicyzm,
epikureizm
 cechy gatunkowe pieśni
religijnej
 średniowieczna idea hierarchii
i pośrednictwa
 filozofia średniowieczna:
tomizm
 znaczenie Bogurodzicy
w kulturze polskiej
 cechy gatunkowe planktu
 Lament świętokrzyski a Pietà
 kontekst biblijny: Ewangelia
św. Jana
 cechy gatunkowe legendy
 średniowieczna koncepcja
człowieka (augustynizm)
 pojęcia: asceza, hagiografia,
literatura parenetyczna
 cechy gatunkowe dialogu
 hasło memento mori (pamiętaj
o śmierci)

1
 RENESANS
Jan Kochanowski,  refleksja nad przemijaniem życia  cechy gatunkowe fraszki
O żywocie ludzkim  człowiek jako marionetka  kontekst biblijny: Księga
 motywy: vanitas (marność), Koheleta
theatrum mundi (świat teatrem)
Jan Kochanowski,  refleksja na temat wielkości poezji  cechy gatunkowe fraszki
Ku Muzom i artysty
 motyw non omnis moriar (nie
wszystek umrę)
Jan Kochanowski, Pieśń  arkadyjski obraz wsi  cechy gatunkowe sielanki
świętojańska o Sobótce  renesansowy system wartości
 koncepcja szczęśliwego życia
 motyw arkadyjski
Jan Kochanowski, Czego  wizja Boga i jego dzieła (świata)  cechy gatunkowe hymnu
chcesz od nas, Panie  motyw Deus artifex (Bóg artysta)
Jan Kochanowski,  refleksja nad istotą poezji  cechy gatunkowe pieśni
[Niezywkłym i nie leda i pozycją artysty  kontekst biograficzny
piórem opatrzony…]  motyw non omnis moriar (nie  pojęcia: parafraza, horacjanizm
wszystek umrę)
Jan Kochanowski, Pieśni  interpretacja: sposób  cechy gatunkowe pieśni
(np. [Chcemy sobie być ukształtowania monologu  humanizm, antropocentryzm
radzi?], [Miło szaleć…], lirycznego, podmiot liryczny  światopogląd renesansowy
[Nie porzucaj nadzieje…], i adresat, metaforyka, wartości itp. (Giovanii Pico della Mirandola)
[Nie wierz Fortunie],  renesansowa koncepcja szczęścia  filozofia antyczna: stoicyzm,
Pieśń o dobrej sławie)  problem „dobrej sławy”, godności epikureizm
ludzkiej
 motywy: człowieka Bożego
igrzyska, życia jako żeglugi,
Fortuny, carpe diem (chwytaj
dzień), vanitas (marność)
Jan Kochanowski, Treny  interpretacja: sposób  cechy gatunkowe trenu
ukształtowania monologu  kontekst biograficzny
lirycznego, podmiot liryczny  światopogląd renesansowy
i adresat, metaforyka, wartości itp.
 portret cierpiącego ojca i filozofa
przeżywającego kryzys
 kryzys renesansowego
światopoglądu
 motywy: cierpienia, Boga, buntu
metafizycznego, ojca
Szekspir, Makbet  portrety: władcy, femme fatale  cechy gatunkowe dramatu
(kobieta fatalna), czarownicy szekspirowskiego
 upadek moralny człowieka  Szekspir jako prekursor baroku
owładniętego namiętnością
władzy
 tragizm bohatera
 rola świata nadprzyrodzonego
 motywy: władzy, zbrodni i kary,
theatrum mundi (świat teatrem)

2
 BAROK
Jan Andrzej Morsztyn,  portret zakochanego  cechy gatunkowe sonetu
Do trupa; Do tejże  barokowy kanon urody kobiecej  pojęcia: koncept, konceptyzm
(piękna) (marinizm)
 motyw miłości (Erosa) i śmierci  nurt dworski w poezji
(Thanatosa) barokowej
 styl barokowy w poezji
Daniel Naborowski,  barokowa koncepcja świata  filozofia Blaise´a Pascala
Krótkość żywota; i człowieka  nurt dworski w poezji
Marność  motyw vanitas (marność) barokowej
 kontekst biblijny: Księga
Koheleta
 hasło: memento mori (pamiętaj
o śmierci)
Wacław Potocki,  kreacja idealnego rycerza-  cechy gatunkowe poematu
Transakcja wojny szlachcica epickiego
chocimskiej  chwyty oratorskie  kontekst historyczny
w przemówieniu J. K.  nurt ziemiański w poezji
Chodkiewicza barokowej
 idealizacja wzorca osobowego
Molier, Świętoszek  portrety Orgona i Tartuffe`a  cechy gatunkowe komedii
 problematyka religijna,  komizm charakterów (postaci),
hipokryzji, bigoterii, obłudy, sytuacyjny, językowy
wyrachowania, naiwności
OŚWIECENIE
Ignacy Krasicki, Bajki  obraz ludzkich wad  cechy gatunkowe bajki
(wybór)  dydaktyzm bajek epigramatycznej i narracyjnej
 pojęcia: alegoria, morał  założenia klasycyzmu
Ignacy Krasicki,  portret Sarmatów (szlachty  cechy gatunkowe satyry
Do króla; Pijaństwo polskiej)  założenia klasycyzmu
 problem wad narodowych
 dydaktyzm i moralizatorstwo
utworów
Ignacy Krasicki, Hymn  problematyka patriotyczna  cechy gatunkowe hymnu
do miłości ojczyzny
ROMANTYZM
Johann Wolfgang  wzorzec bohatera romantycznego  cechy gatunkowe powieści
Goethe, Cierpienia  przyczyny samobójstwa Wertera epistolarnej
młodego Wertera  motywy: miłości romantycznej,  sentymentalne i romantyczne
cierpienia, samotności, cechy powieści
samobójstwa  Cierpienia młodego Wertera jako
 pojęcia: werteryzm, Weltschmerz „książka zbójecka”
(ból istnienia)
Adam Mickiewicz,  programowość utworu  cechy gatunkowe ballady
Romantyczność  portret Karusi: „innej”, obłąkanej  walka klasyków z romantykami
 światopogląd romantyczny
(epistemologia)
 rola świata fantastycznego
 motywy: samotności, inności,

3
 szaleństwa, miłości romantycznej
 pojęcia: ludowość, irracjonalizm,
metafizyka, oniryzm, synkretyzm,
epistemologia
Adam Mickiewicz,  charakterystyka pejzażu  cechy gatunkowe sonetu
Sonety krymskie [np. stepowego, orientalnego,  kontekst biograficzny
Stepy akermańskie; Droga górskiego, morskiego, ruin;
nad przepaścią w Czufut- sposoby jego kreowania
Kale; Burza; Bakczysaraj]  kreacja bohatera romantycznego
(podróżnika)
 rola przyrody (podróży)
w poznawaniu świata
i odkrywaniu tajemnic natury
ludzkiej
 symbolika stepu, morza, gór,
przepaści, ruin, źródła
 motywy: homo viator (człowiek
wędrowiec), vanitas (marność)
 pojęcia: orientalizm, mistycyzm,
wzniosłość, sacrum
Adam Mickiewicz,  Konrad jako bohater romantyczny  cechy gatunkowe dramatu
Dziadów część III  martyrologia narodu polskiego romantycznego
 mesjanizm narodowy (hasło  konteksty: biograficzny,
„Polska Chrystusem narodów”) historyczny, biblijny (m.in.
 obraz narodu polskiego („Nasz ewangeliczne opowieści
naród jak lawa…”) o męczeństwie i śmierci
 rola świata fantastycznego Chrystusa)
 motywy: samotności, buntu,
miłości ojczyzny, męczeństwa,
cierpienia, metamorfozy, sił
nadprzyrodzonych (anioła,
diabła), poety-wieszcza
 pojęcia: mistycyzm, oniryzm,
prometeizm, profetyzm,
synkretyzm, improwizacja,
historiozofia
Adam Mickiewicz, Pan  obraz narodu polskiego  cechy gatunkowe epopei
Tadeusz  historia Jacka Soplicy (księdza  geneza utworu
Robaka)
 perypetie miłosne Tadeusza
 spór o zamek między Soplicami
a Hrabią, zakończony zajazdem
 obyczajowość i tradycja
szlachecka
 idealizacja obrazu ojczyzny
 motywy: metamorfozy, miłości,
zbrodni (winy) i pokuty, dworku
szlacheckiego, małej ojczyzny,
tańca

4
Juliusz Słowacki,  Kordian jako bohater hamletyczny  cechy gatunkowe dramatu
Kordian (werteryczny, romantyczny) romantycznego
 przyczyny klęski Kordiana  kontekst historyczny
 podróże europejskie Kordiana, ich
rola w dojrzewaniu bohatera
 hasło: „Polska Winkelriedem
narodów”
 spisek antycarski
 rola świata fantastycznego
 motywy: miłości romantycznej,
samobójstwa, podróży,
dojrzewania, buntu (spisku),
obłąkania, patriotyzmu (walki)
 pojęcia: mistycyzm, prometeizm,
synkretyzm, historiozofia,
„jaskółczy niepokój”
Zygmunt Krasiński, Nie-  portret Hrabiego Henryka (poety),  cechy gatunkowe dramatu
Boska komedia Pankracego (rewolucjonisty), romantycznego
Orcia (poety mistycznego), portret  światopogląd romantyczny
zbiorowy rewolucjonistów
 wizja rewolucji
 spór między Pankracym
i Henrykiem
 przyczyny klęski Pankracego
 interpretacja tytułu
 motywy: poezji (prawdziwej,
fałszywej), nieszczęśliwego
małżeństwa, obłędu, ślepoty
 pojęcia: prowidencjonalizm,
frenezja, katastrofizm
historiozoficzny, metafizyka,
mistycyzm, synkretyzm
POZYTYWIZM
Bolesław Prus, Lalka  portret Stanisława Wokulskiego:  cechy gatunkowe powieści
romantyka i pozytywisty realistycznej
 portret Izabeli Łęckiej  realizm i naturalizm jako nurty
 portret idealisty politycznego w sztuce (prądy literackie)
Ignacego Rzeckiego  program pozytywistów
 obraz Warszawy i Paryża (w tym: polskich: praca „u podstaw”,
naturalistyczny obraz Powiśla) praca organiczna, emancypacja
 obraz Zasławka jako przestrzeni kobiet, asymilacja Żydów
arkadyjskiej  pozytywistyczny model
 złożony obraz społeczeństwa patriotyzmu
polskiego (charakterystyka
warstw społecznych: arystokracji,
mieszczaństwa, biedoty)
 charakterystyka mniejszości
narodowych: Żydów, Niemców
 motywy: pieniądza, marionetek,

5
 theatrum mundi (świat teatrem),
miłości, poezji romantycznej,
samotności, awansu społecznego,
powstania, upadłej kobiety,
kamienicy
 pojęcia: idealizm, naturalizm,
realizm, determinizm
Bolesław Prus, Kamizelka  portret małżonków  cechy gatunkowe noweli
 motywy: kamizelki, miłości,  realizm jako prąd literacki
kłamstwa, choroby
Eliza Orzeszkowa, Nad  portrety matki, ojca i synów  cechy gatunkowe powieści
Niemnem (fragmenty:  konflikt pokoleniowy realistycznej
rozmowa Andrzejowej  realizm jako prąd literacki
Korczyńskiej z synem,
rozmowa Benedykta
Korczyńskiego z synem)
Eliza Orzeszkowa, Gloria  obraz powstania styczniowego  cechy gatunkowe noweli
victis  portrety powstańców: Jagmina,  romantyczny
Marysia Tarłowskiego, Romualda a pozytywistyczny model
Traugutta patriotyzmu
 baśniowość noweli  kontekst historyczny
 znaczenie tytułu utworu  kontekst malarski: Artur
 motywy: powstania, mogiły, Grottger, Wojna [cykl]
przyrody, cierpienia, męczeństwa,
bohaterskiej śmierci
 pojęcia: idealizacja, patos,
gloryfikacja, apoteoza
Maria Konopnicka,  portret Żyda  cechy gatunkowe noweli
Mendel Gdański  polemika Mendla Gdańskiego  program pozytywistów
i zegarmistrza polskich: asymilacja Żydów
 pojęcia: asymilacja, antysemityzm
Henryk Sienkiewicz,  portret Andrzeja Kmicica  cechy gatunkowe powieści
Potop (metamorfoza bohatera) historycznej
 zbiorowy portret narodu  kontekst historyczny
polskiego (ambiwalentna ocena  hasło: „ku pokrzepieniu serc”
narodu)
 motywy: miłości, trójkąta
miłosnego, walki (bitwy), winy
i pokuty, ojczyzny
Fiodor Dostojewski,  portrety grzeszników: Rodiona  cechy gatunkowe powieści
Zbrodnia i kara Raskolnikowa, lichwiarki, psychologicznej
Swidrygajłowa, Łużyna,  pojęcie powieści polifonicznej
Marmieładowa, Soni
 filozoficzna (ideowa) myśl
artykułu Raskolnikowa O zbrodni
 obraz Petersburga (miasto
demoniczne)
 rola Soni w życiu Raskolnikowa
 motywy: zbrodni i kary, grzechu,

6
 pokuty, zła, miłości, kobiety
upadłej
MŁODA POLSKA
Kazimierz Przerwa-  interpretacja: sposób
Tetmajer, wybór wierszy ukształtowania monologu
(np. Koniec wieku XIX; lirycznego, podmiot liryczny
Nie wierzę w nic; Lubię, i adresat, metaforyka, wartości itp.
kiedy kobieta…; Melodia  różnorodność problematyki poezji
mgieł nocnych; Evviva (np. dekadentyzm, liryka miłosna,
l`arte) liryka pejzażowa, konflikt między
artystą a filistrem)
 pojęcia: dekadent, nirwana,
nihilizm, mizoginizm, filister,
synestezja
Leopold Staff, wybór  interpretacja: sposób
wierszy (np. Deszcz ukształtowania monologu
jesienny; Kowal; lirycznego, podmiot liryczny
Przedśpiew) i adresat, metaforyka, wartości itp.
 przemiany poezji Staffa
(od dekadentyzmu po klasycyzm)
 pojęcia: dekadent, melancholia,
psychizacja pejzażu, nadczłowiek
Jan Kasprowicz, Dies irae  charakterystyka obrazów
poetyckich: zagłady świata,
pochodu zmartwychwstałych,
„Głowy owiniętej cierniową
koroną”, Ewy i węża, Adama,
Boga i Sądu Ostatecznego
 ekspresjonistyczny sposób
obrazowania
 motywy: zagłady, Sądu
Ostatecznego, węża-szatana,
pramatki Ewy, praojca Adama,
cierniowej korony, grzechu, winy
i kary, krwi, buntu
 pojęcia: katastrofizm,
wizjonerstwo, profetyzm,
eschatologia
Stanisław Wyspiański,  portret zbiorowy chłopów
Wesele i inteligencji
 znaczenie i symbolika osób
dramatu (zjaw)
 symbolika dramatu
 przyczyny nieudanego zrywu
niepodległościowego
 motywy; wesela, tańca, wsi,
arkadii,
 pojęcia: fantastyka, ludomania
(chłopomania), synteza sztuk
7
 kontekst filozoficzny: Arthur
Schopenhauer
 dekadentyzm
 impresjonizm jako kierunek
w sztuce
 kontekst filozoficzny: Arthur
Schopenhauer, Friedrich
Nietzsche, franciszkanizm,
stoicyzm
 dekadentyzm
 symbolizm jako kierunek
w sztuce
 nurt klasycystyczny w poezji
 cechy poetyckie hymnu
 katastrofizm
 ekspresjonizm jako kierunek
w sztuce
 kontekst biblijny (Apokalipsa
św. Jana)
 cechy gatunkowe dramatu
realistyczno-symbolicznego
 geneza Wesela
 symbolizm i realizm jako
kierunki w sztuce
 kontekst historyczny
 kontekst malarski (np. obrazy
Jana Matejki: Stańczyk,
Wernyhora; Jacka
Malczewskiego: Błędne koło,
Melancholia)
Władysław Stanisław  portret zbiorowości chłopskiej  cechy gatunkowe epopei
Reymont, Chłopi (t. I)  obraz wsi jako zamkniętej chłopskiej
enklawy  realizm, naturalizm, symbolizm
 hierarchia wiejska i mechanizmy i impresjonizm jako kierunki
jej tworzenia w sztuce
 moralność, wierzenia
i obyczajowość chłopska
 system wartości i prawa, jakimi
rządzi się zbiorowość chłopska
 związki człowieka z naturą
 naturalistyczna (biologiczna)
motywacja działań bohaterów
 sakralizacja przyrody i prac wokół
ziemi
 mityzacja w powieści
 motywy: ziemi, wsi, miłości,
trójkąta miłosnego, przyrody,
pracy, wesela, śmierci, femme fatale
(kobiety fatalnej)
 pojęcia: dialektyzacja (stylizacja
gwarowa), mityzacja
(mitologizacja), sakralizacja
Stefan Żeromski, Ludzie  portret Tomasza Judyma (Judym  cechy gatunkowe powieści
bezdomni jako bohater postromantyczny modernistycznej
i „chybiony pozytywista”)  realizm, naturalizm i symbolizm
 portrety „bezdomnych” (np. Joasi jako kierunki w sztuce
Podborskiej, Wiktora Judyma,
inżyniera Korzeckiego)
 portret zbiorowy lekarzy
 obraz Warszawy, Cisów,
Sosnowca (przestrzenie nędzy)
 interpretacja tytułu powieści
 symbolizm w powieści (znaczenie
np. Wenus z Milo i Ubogiego
rybaka Puvisa de Chavannesa,
rozdartej sosny, krzyku pawia)
 etos inteligenta
 motywy: miasta, domu,
bezdomności, miłości, pracy,
zesłania, samotności, alienacji,
samobójstwa
Joseph Conrad, Jądro  obraz Afryki i dzikiej natury  kontekst biograficzny
ciemności  portrety Marlowa i Kurtza
 refleksje dotyczące natury
człowieka
 problem cywilizowania dzikiego
lądu
 etyka Conradowska
(maksymalizm wymagań

8
 stawianych człowiekowi)
 znaczenie tytułu utworu
 motywy: podróży, zła,
szaleństwa, ciemności, światła,
„innego”
DWUDZIESTOLECIE MIĘDZYWOJENNE
Stefan Żeromski,  portret Cezarego Baryki (etapy  cechy gatunkowe powieści
Przedwiośnie dojrzewania i edukacji) społeczno-politycznej
 obraz rewolucji w Baku  kontekst historyczny
 mit szklanych domów
a rzeczywistość odrodzonej Polski
 obraz dworu w Nawłoci
(„zmurszała arkadia”)
 obraz nizin społecznych (Chłodek,
dzielnica żydowska w
Warszawie)
 propozycje naprawy Polski:
szklane domy (koncepcja
Seweryna Baryki), rewolucja
(koncepcja Antoniego Lulka),
pozytywistyczna praca (koncepcja
Szymona Gajowca)
 interpretacja tytułu powieści
 motywy: rewolucji, dworu,
miasta, miłości, trójkąta
miłosnego, samotności
Zofia Nałkowska,  portret Zenona Ziembiewicza;  cechy gatunkowe powieści
Granica przyczyny klęski bohatera psychologicznej
 portrety kobiet: Justyny
Bogutówny, Elżbiety Bieckiej,
Cecylii Kolichowskiej
 portrety zbiorowe: ziemiaństwa,
mieszczaństwa, biedoty
 koncepcja człowieka i losu
ludzkiego (uwikłanie w schematy,
nakładanie masek, widzenie
w oczach innych)
 interpretacja tytułu (granica
filozoficzna, granica społeczna,
granica moralna, granica
psychologiczna)
 znaczenie kompozycji
dla wymowy powieści (inwersja
czasowa)
 motywy: moralnego upadku,
kamienicy, miłości, trójkąta
miłosnego
 pojęcia: inwersja czasowa,
retrospekcja, konformizm

9
Witold Gombrowicz,  Gombrowiczowska filozofia  cechy gatunkowe powieści
Ferdydurke formy (znaczenie słów-kluczy: awangardowej
pupy, łydki, gęby)
 obraz szkoły, uczniów
i nauczycieli
 charakterystyka środowiska
mieszczańskiego (rodzina
Młodziaków)
 charakterystyka środowiska
ziemiańskiego (rodzina
Hurleckich)
 obraz dworku szlacheckiego
(Bolimowo)
 znaczenie kluczowych scen (np.
lekcja języka polskiego, pojedynek
na miny, babranie się w
kompocie, podglądanie Zuty,
bratanie się z parobkiem, tresura
Walka, porwanie Zosi, „kupa”)
 groteskowość (na poziomie
fabuły, bohaterów, języka)
 motywy: szkoły, dworu, rodziny,
niedojrzałości, formy
 pojęcia: groteska, absurd
Julian Tuwim, wybór  interpretacja: sposób  Skamander jako grupa poetycka
wierszy (np. Do ukształtowania monologu
krytyków; Ranyjulek; lirycznego, podmiot liryczny
Wiosna; Mieszkańcy) i adresat, metaforyka, wartości itp.
 tematyka codzienności,
powszedniości
 język poezji (potoczny)
 pojęcia: witalizm, kolokwializm
Bolesław Leśmian, wybór  kreacja narratora, bohatera,  cechy gatunkowe ballady
wierszy (np. Piła; podmiotu lirycznego  odrębność poezji Leśmiana
Ballada dziadowska;  kreacja natury na tle twórczości poetyckiej
Dusiołek; W malinowym  filozoficzna koncepcja człowieka i międzywojnia
chruśniaku) jego natury
 ludowość ballad
 język liryki miłosnej
 język i styl Leśmianowski
 pojęcia: neologizm, dialektyzm,
ludowość, fantastyka, groteska
Maria Pawlikowska-  tematyka miłosna; przenikanie się  cechy miniatury poetyckiej
Jasnorzewska, wybór motywów Erosa i Thanatosa  Pawlikowska-Jasnorzewska jako
wierszy (np. Kobieta,  świat przeżyć bohaterki lirycznej „satelita” Skamandra
która czeka; Babka; Atlas;  poetyzacja codzienności
Nike; Starość; Miłość)  język i styl poezji
 nawiązania do kultury
śródziemnomorskiej

10
Czesław Miłosz, wybór  interpretacja: sposób  Żagary jako grup poetycka
wierszy katastroficznych ukształtowania monologu (katastrofiści l. 30.)
(np. Obłoki; Roki) lirycznego, podmiot liryczny
i adresat, metaforyka, wartości itp.
 cechy poezji katastroficznej
(motywy, styl, język, sposoby
obrazowania itp.)
LITERATURA WSPÓŁCZESNA
Tadeusz Borowski,  obraz wojny  cechy gatunkowe opowiadania
Pożegnanie z Marią;  obraz obozu koncentracyjnego;  cechy literatury faktu
U nas, w Auschwitzu; życie w obozie koncentracyjnym  kontekst biograficzny
Proszę państwa do gazu;  obraz obozu dla dipisów i historyczny
Bitwa pod Grunwaldem  portret człowieka zlagrowanego
 postawy bohaterów wobec
rzeczywistości wojennej
 metody fizycznego i psychicznego
niszczenia więźniów
 interpretacja tytułów opowiadań
 motywy: kata i ofiary, miłości
wojennej, masowej śmierci, zła,
odwróconego dekalogu, obozu
koncentracyjnego, cierpienia,
więźnia, matki, Żyda, poezji
 pojęcia: lager, holocaust,
behawioryzm, dipis, nihilizm,
cynizm, reifikacja, totalitaryzm,
nazizm
Gustaw Herling-  obraz łagru sowieckiego  Inny świat jako zeseizowana
Grudziński, Inny świat  portret zbiorowy więźniów powieść autobiograficzna
 charakterystyka bohaterów,  cechy literatury faktu
którzy w obozie ocalili swoje  kontekst biograficzny
człowieczeństwo i historyczny
 charakterystyka bohaterów,  kontekst literacki: Wspomnienia
którzy w obozie zostali z domu umarłych Fiodora
odczłowieczeni Dostojewskiego
 metody fizycznego i psychicznego
niszczenia ludzi w państwie
sowieckim
 interpretacja tytułu i rola motta
 wymowa epilogu
 motywy: obozu, pracy, zła,
heroizmu, cierpienia, samotności,
kata i ofiary, miłości
 pojęcia: łagier, totalitaryzm,
komunizm
Hanna Krall, Zdążyć  obraz getta  cechy gatunkowe reportażu
przed Panem Bogiem  postawy Żydów wobec  geneza reportażu Krall
zagrożenia życia  kontekst historyczny
 portret Marka Edelmana  biografia Marka Edelmana

11
  odmitologizowany obraz
powstania w getcie warszawskim
 rozważania na temat godności
człowieka, bohaterstwa, śmierci,
wartości ludzkiego życia,
heroizmu
 interpretacja tytułu
 motywy: Żyda, bohaterskiej
śmierci, cierpienia, buntu,
powstania
 pojęcia: holocaust, totalitaryzm,
getto, reifikacja
Krzysztof Kamil  poetycki obraz wojny  pokolenie Kolumbów
Baczyński, wybór  nastrojowość wierszy i sposoby jej  kontekst biograficzny
wierszy (np. Pokolenie; osiągania i historyczny
Ten czas; Elegia o…  przeżycia pokoleniowe utrwalone  kontekst literacki: katastrofiści
(chłopcu polskim); Biała w poezji l. 30.
magia)  tragizm i heroizm pokolenia
 cechy poezji Baczyńskiego
(motywy, styl, język, sposoby
obrazowania itp.)
 motywy: wojny, zła, cierpienia,
ciemności, młodości, śmierci,
miłości, matki, motywy
apokaliptyczne
 pojęcia: poeta spełnionej
apokalipsy, katastrofizm
generacyjny,
Tadeusz Różewicz,  portret człowieka ocalałego  pokolenie Kolumbów
wybór wierszy (np. z katastrofy  kontekst biograficzny
Ocalony; Lament;  moralistyczny wymiar wierszy i historyczny
Termopile polskie) (np. diagnoza rozpadu wartości,  konteksty biblijne (liczne aluzje
poszukiwanie „nauczyciela biblijne w poezji Różewicza)
i mistrza”)
 cechy poezji Różewicza (motywy,
styl, język, sposoby obrazowania
itp.)
 motywy: ocalenia, duchowego
kalectwa, zła, odwróconego
dekalogu, wojny, wiary
 pojęcia: strofoida, reifikacja
Czesław Miłosz, wybór  interpretacja: sposób  kontekst biograficzny
wierszy (np. Campo di ukształtowania monologu  kontekst historyczny (np. II
Fiori; Który skrzywdziłeś; lirycznego, podmiot liryczny wojna światowa)
Piosenka o końcu świata) i adresat, metaforyka, wartości itp.  konteksty biblijne (np.
 problematyka polityczno-moralna Apokalipsa św. Jana)
wierszy
 postawa ironiczna podmiotu
lirycznego

12
  rola poety i poezji
 cechy poezji Miłosza (motywy,
styl, język, sposoby obrazowania
itp.)
Zbigniew Herbert, wybór  interpretacja: sposób  pokolenie Współczesności
wierszy (np. Potęga ukształtowania monologu (pokolenie `56)
smaku; Przesłanie pana lirycznego, podmiot liryczny  nurt klasycystyczny w poezji
Cogito; Tren Fortynbrasa; i adresat, metaforyka, wartości itp.  konteksty mitologiczne i biblijne
Apollo i Marsjasz,  moralistyczny wymiar wierszy
Dlaczego klasycy?; Stary  nawiązania kulturowe
Prometeusz) w wierszach
 cechy poezji Herberta (motywy,
styl, język, sposoby obrazowania
itp.)
Wisława Szymborska,  interpretacja: sposób  pokolenie Współczesności
wybór wierszy (np. Głos ukształtowania monologu (pokolenie `56)
w sprawie pornografii; lirycznego, podmiot liryczny  konteksty mitologiczne i biblijne
Życie na poczekaniu; i adresat, metaforyka, wartości itp.
Wypadek drogowy;  filozoficzno-egzystencjalny
Nagrobek; Kobiety wymiar wierszy
Rubensa; Utopia)  cechy poezji Szymborskiej
(motywy, styl, język, sposoby
obrazowania itp.)
Miron Białoszewski,  interpretacja: sposób  pokolenie Współczesności
wybór wierszy (np. ukształtowania monologu (pokolenie `56)
namuzowywanie; lirycznego, podmiot liryczny  nurt lingwistyczny w poezji
mironczarnia; wywód i adresat, metaforyka, wartości itp.
jestem`u; Szare eminencje  uwznioślanie codzienności,
zachwytu) sakralizacja świata przedmiotów
 cechy poezji Białoszewskiego
(motywy, styl, język, sposoby
obrazowania, eksperymenty
językowe itp.)
 pojęcia: „poeta rupieci”, lingwizm
Stanisław Barańczak,  interpretacja: sposób  pokolenie Nowej Fali (pokolenie
wybór wierszy (np. ukształtowania monologu `68)
Mieszkać; Pan tu nie stał) lirycznego, podmiot liryczny  kontekst historyczny
i adresat, metaforyka, wartości itp.  nurt lingwistyczny w poezji
 cechy poezji Barańczaka (motywy,
styl, język, sposoby obrazowania,
przekształcenia związków
frazeologicznych itp.)
 pojęcia: lingwizm, homo socius
(człowiek społeczny)
Jan Twardowski, wybór  interpretacja: sposób  liryka religijna (nurt „poezji
wierszy (np. samotność; ukształtowania monologu kapłańskiej”)
za szybko; lirycznego, podmiot liryczny  kontekst biograficzny
przezroczystość) i adresat, metaforyka, wartości itp.  nurt franciszkański w poezji
 postawa afirmacji świata

13
  przeżycia duchowe
i doświadczenia egzystencjalne
utrwalone w wierszach
 cechy poezji Twardowskiego
(motywy, styl, język, sposoby
obrazowania, autoironia, humor
itp.)
Sławomir Mrożek, Tango  obraz rzeczywistości (deformacja)  cechy gatunkowe tragikomedii
 portrety bohaterów, ich postawy  teatr absurdu
 przyczyny klęski Artura  pokolenie Współczesności
 Tango jako tragikomedia rodzinna (pokolenie `56)
 Tango jako dramat o źródłach
tyranii (o totalitaryzmie)
 Tango jako dramat o kryzysie
wartości we współczesnym
świecie
 motywy: tańca, rodziny, buntu
pokoleniowego, ślubu, tyranii,
rewolucji społecznej, władzy,
miłości
 pojęcia: groteska, totalitaryzm,
anarchia, awangarda, parodia
Albert Camus, Dżuma  obraz Oranu w czasie kolejnych  cechy gatunkowe powieści
etapów rozwoju epidemii parabolicznej
 portret zbiorowy mieszkańców  Dżuma jako powieść
Oranu egzystencjalna
 różne postawy ludzkie wobec  kontekst filozoficzny:
sytuacji ekstremalnej (dżumy) – egzystencjalizm
indywidualne charakterystyki  kontekst mitologiczny: mit
bohaterów o Syzyfie (również: esej Alberta
 interpretacja tytułu i zakończenia Camusa Mit Syzyfa)
powieści oraz rola motta
 motywy: choroby, zła, buntu,
cierpienia, dziecka, uwięzienia,
samotności, heroizmu
 pojęcia: humanizm heroiczny,
absurd, parabola

Oprac. Iwona Możejko

14