31.3.

2022

DKT206 Nörodilbilim

Bakırçay Üniversitesi
Sağlık Bilimleri Fakültesi
Dil ve Konuşma Terapisi Bölümü

4. Hafta
BEYNİN YAPISI
DOÇ. DR. ÖZGÜN KOŞANER – ozgun.kosaner@deu.edu.tr

1 2

Beyin (Brain) MENİNKSLER
• Beyin ya da diğer adıyla Ensefalon (Encephalon) kafatası  • Kafatasının korumasında olan beyin, kafatasının içinde de beyin 
(cranium) tarafından korunan merkezi bir organdır.  zarı ya da meninks (meninx–meninges) denilen üç katman 
tarafından korunmaktadır. 

3 4

1
 31.3.2022

Sert Zar – Dura Mater ARAKNOİD ‐ ARACHNOID

• Sertzar deri gibidir ve elastiktir.  • Ortadaki zar araknoid (arachnoid, örümceksi) olarak 
adlandırılmaktadır. 

• Bu katman sertzarın hemen altındadır ve trabekül (trabecluæ) olarak 
bilinen bağlayıcı doku uçlarından oluşmaktadır. 

• Bu uçlar beynin kafatasına çarpıp zarar görmesini engellerler. 

5 6

İNCE ZAR – PIA MATER MENİNKS

• Pia Mater ince ve damarlı bir zardır ve meninsk dokusuna kan 
sağlayan damarları bir arada tutan ağsı bir yapıya sahiptir. 

• Pia mater korteksi düzensiz yüzeyi boyunca sıkıca sarmaktadır. 

• Pia mater ve araknoid katmanlarının arası beyin‐omurilik sıvısıyla 
(cerebrospinal fluid) doludur. 

7 8

2
 31.3.2022

BEYNİN BÖLÜMLERİ: HEMİSFERLER

• Meninkslerin altında kalan serebrum (cerebrum) iki serebral

yarıküreden ya da hemisferden (hemisphere) oluşmaktadır: sağ 
ve sol hemisferler. 

Sol Sağ
Yarıküre Yarıküre

9 10

HEMİSFERLER ARASINDAKİ İLETİŞİM
HEMİSFERLER ARASINDAKİ İLETİŞİM
• Sağ ve sol hemisferler sinir liflerinden 
oluşan bir sinir demeti aracılığıyla iletişim  • Beyin içindeki bilgi geçiş noktaları (Commissures):
kurarlar. 
• Ön Birleşme Noktası
(Anterior Commissure)
• Bu sinir demeti corpus callosum olarak 
adlandırılır.  • Hipokampal Birleşme Noktası
(Hippocampal Commissure)
• Corpus Callosum: 
iki hemisfer arasında bilgi ileten Corpus Callosum’dan daha küçük olan bu alanlar da iki hemisfer
bir dizi aksondan (sinir lifi)  arasındaki iletişimi sağlarlar. 
oluşur.

11 12

3
 31.3.2022

BEYNİN BÖLÜMLERİ: LOBLAR
• Beynin iki hemisferi her iki tarafta yer alan daha küçük 
bölümlere, yani loblara ayrılmaktadır. 
• Frontal Lob (Ön Lob, Alın Lobu): Bilinçli Düşünme

• Temporal Lob (Şakak Lobu): Ses – Koku Algısı

• Parietal Lob (Yan Lob): Duygu İşlemleme

• Oksipital (Occipital) Lob (Arka Lob): Görme

13 14

LOBLAR: FRONTAL LOB

• Frontal lob, serebral korteksin ön kısmını oluşturmaktadır. 

• Bu bölümün ön bölümü pre‐frontal korteks olarak 
adlandırılmak. İşlevleri
• konuşma üretimi (Broca Alanı), 
• seçici dikkat
• Planlama
• düzenleme 
• problem çözmeyle

15 16

4
 31.3.2022

LOBLAR: FRONTAL LOB LOBLAR: FRONTAL LOB
Santral
Primer Motor Sulkus
Korteks
Premotor
• Frontal Lobun Arka bölümü  Korteks

• pre‐motor korteks: ise istemli hareketlerin motor örüntülerini içerir
• motor korteks: istemli hareketleri düzenler 
Prefrontal
Korteks
• Frontal lob parietal lobdan santral sulkusla ayrılmaktadır. 
(central sulcus)

Broca Alanı

17 18

LOBLAR: PARIETAL LOB LOBLAR: PARİETAL LOB
• Parietal lobun, santral sulkusa dokunan ön bölümlerine primer Santral Primer
Sensör
Sulkus
sensör korteks (primary sensory cortex) adı verilmektedir.  Korteks
Tat Alanı

Sensör
• Tat, koku, sıcaklık ve yazılı dil burada işlenmektedir.  İlişkilendirme
Alanları

• Parietal lob bütün duyusal verilerin işlenmesi ve 
ayrıştırılmasından ve vücut oryantasyonunun sağlanmasından 
sorumludur. 

• Ayrıca yazılı dilin çözümlenmesinde görev almaktadır.

19 20

5
 31.3.2022

Dorsal Yol
LOBLAR: OKSİPİTAL LOB LOBLAR: OKSİPİTAL LOB

• Oksipital lobun arka bölümleri primer görsel korteksi (primary

visual korteks) oluşturmaktadır. 
• Bu bölümde gözlerden gelen ilk görsel veriler işlenmektedir.  VentralYol

• Bu lobun ön bölümlerine doğru sekonder ve tersiyer görsel  Sekonder

korteksler uzanmaktadır.  Görsel
Korteks

• Bu korteksler daha üst düzey görsel işlemleri gerçekleştirirler.  Primer
• Dorsal yol: hareket  Görsel
• Venrtal yol: biçim ve renk Korteks

21 22

LOBLAR: TEMPORAL LOB LOBLAR: PARİETAL LOB

• Son olarak temporal lob, görsel alanın hemen önünde, frontal
ve parietal lobların altında yer alır ve bunlardan Sylvian
fisürüyle (Sylvian fissure) ayrılır. 

• Kulaklardan gelen ses verisini algılar ve işler 

• Primer işitsel korteksi (Primary auditory korteks) ve Wernicke

alanını içerir

Wernicke
Alanı
Sylvian İşitme
Fisürü İlişkilendirm Primer
e Alanı İşitsel
Korteks

23 24

6
 31.3.2022

BEYİN HÜCRELERİ

• Beyin iki tür hücreden oluşmaktadır: 

• sinirbağ ya da nöroglia (neuroglia) 

• sinir hücreleri ya da nöronlar (neurons)

25 26

BEYİN HÜCRELERİ: NÖROGLİA BEYİN HÜCRELERİ: ASTROSİTLER
• Nöroglia hücreleri özel olarak dallanan hücrelerdir ve ince 
dokunmuş bir ağ dokusu sağlarlar.  • Astrositler yıldız biçimli hücrelerdir ve merkezi sinir sistemini 
destek sağlama işlevlerinin yanında nöronların geliştiği ağların 
oluşumunda da görev alırlar. 
• Beynimizde üç tür nöroglia hücresi vardır: 

• astrosit (astocyte) • Astrositler nöronlar tarafından salgılanan nörotransmiterleri

• oligodendrosit (oligodendrocyte)  tutarlar ve beynin kimyasal bileşiğinin düzenlenmesine yardımcı 
• mikrosit (microcyte) olurlar. 

• Astrositler ayrıca beynin atıklarını temizlerler ve ölü nöronları 
sindirirler. 

27 28

7
 31.3.2022

BEYİN HÜCRELERİ: OLİGODENDROSİTLER BEYİN HÜCRELERİ: MİKROSİTLER

• Oligodendrositler nöronlar etrafındaki kılıf olan ve sinir  • Mikrositler en küçük nöroglia hücreleridir

liflerini yalıtma işlevi olan miyelinin oluşumunda görev 
alırlar. 
• sinir hücrelerinin atıklarını yutarlar 
• kimyasal maddelerin nöronlara taşınmasında ve nöronlar 
etrafındaki iyonlaşmayı kontrol etmede görev alırlar. 
• beyni mikroorganizmaların saldırısından koruyarak bağışıklık 
sisteminde önemli bir rol oynarlar. 

29 30

BEYİN HÜCRELERİ: NÖRONLAR BEYİN HÜCRELERİ: NÖRONLAR
• Nöronlar büyük sayılar halinde ve nöron devreleri ya da sinir ağları  • Her nöron üç parçaya ayrılabilir: 
oluşturarak işlerler. 
• hücre gövdesi ya da soma, 
• dentritler (Dendrite) 
• Nöronların en çarpıcı özelliği bilgi parçacığı olarak işleyen elektrik  • aksonlar (axon).
sinyalleri üretmeleridir. 

• Vücuda gelen ya da vücuttan çıkan her türlü veri nöronlar 
tarafından taşınan ve işlenen elektrik sinyallerine 
dönüştürülmektedir.

31 32

8
 31.3.2022

BEYİN HÜCRELERİ: NÖRONLAR BEYİN HÜCRELERİ: NÖRONLAR
• Dendritler ağaç biçimde yapılardır ve diğer nöronlardan bilgi alırlar. 
• Hücre gövdesi çekirdek ve mitokondri, endoplazmik retikulum,  • Nöronlar elektriksel olarak uyarılabilmekte ve bu uyarılmayı 
lizozomlar, ribozomlar ve Golgi aygıtı gibi organelleri içermektedir. aktarabilmektedirler. 
• Dolayısıyla, bir elektrik sinyali önce bir dentrite ulaşır.

33 34

BEYİN HÜCRELERİ: NÖRONLAR BEYİN HÜCRELERİ: NÖRONLAR
• bu elektrik sinyali hücre gövdesinden geçerek “aksiyon potansiyeli”  • Miyelin kılıf (mylein sheath) adı verilen bu özel kaplama aksiyon 
adı verilen bir atım yoluyla akson boyunca ilerler. potansiyelinin axonun ucuna daha hızlı ilerlemesini sağlar. 
• Akson hücre gövdesinden dışa doğru uzanarak diğer nöronların 
• Axondaki süreç miyelin (myelin) adı verilen yalıtkan bir glial dentritleriyle bağlantılar kurar. 
dokuyla kaplanmıştır.  • Bu bağlantılara sinaps (synapse) adı verilir.

35 36

9
 31.3.2022

BEYİN KATMANLARI
• Nöron ve nöroglia hücrelerinden oluşan bileşik iki farklı beyin 
dokusu oluşturmaktadır. 
• Dışta yer alan katman gri maddedir (gray matter). 
• Gri maddenin altında daha kalın bir katman olan beyaz madde 
(white matter) yatmaktadır. 

37 38

BEYİN KATMANLARI: GRİ MADDE BEYİN KATMANLARI: GRİ MADDE

• Gri madde 2‐6 milimetre kalınlığında olan ve korteks  • Bilişsel işlemlemenin önemli bir bölümü kortekste 

(Latince kabuk anlamında) olarak bilinen yaşamsal bir  gerçekleşmektedir. 
dokudur. 
• Bu doku, kafatasının kısıtlayıcı etkisine aşırı katlanarak uyum 
• Farklı uzunlukta ve biçimde nöronlardan ve sinir  göstermiş ve birçok kıvrım‐girüs (gyrus‐gyri) ve girinti‐sulkus
liflerinden oluşmaktadır.  (sulcus‐sulci) oluşturmuştur. 
• Korteks hücre gövdeleri açısından daha zengindir.  • Bu kıvrımlı yapı gri madde tabakasının yüzey alanını 
genişletmiş ve insan beyninin işlemleme kapasitesini 
arttırmıştır.

39 40

10
 31.3.2022

BEYİN KATMANLARI: BEYAZ MADDE

• Beyaz madde ise, beynin daha alt bölümlerini oluşturmaktadır. 
• Beyaz madde de nöronlardan oluşmasına karşın, beynin bu 
bölümünde daha çok aksonlar bulunmaktadır. 
• Bu aksonlar da yağlı bir maddeden oluşan miyelin kılıfla sarıldıkları 
için beyaz görünmektedir. 

Diffusion
Tensor
Imaging

41 42

BEYNE MİKROPERSPEKTİF BAKIŞ: 
BEYNE MİKROPERSPEKTİF BAKIŞ
SİNAPSLAR
• Nöronlarda yer alan aksiyon potansiyeli nöronlar arası bir iletim  • Sinapslardaki iletim iki yönlüdür:
sistemi aracılığıyla, yani sinapslar yoluyla büyük bir sinir ağında 
çok yüksek hızlarda hareket edebilmektedir. • Presinaptik evre: aksiyon potansiyeli adı verilen ani bir elektrik sinyali 
ateşlenir ve bir aksonun son dallarına (düğmelerine) doğru yol alır. 
Aksiyon potansiyelinin aksonun düğmelerine ulaşması sinaptik keselerde 
• İki tür sinaps vardır:  saklanan nörotransmiterlerin salıverilmesine neden olur. 
• Elektriksel sinaps: birbirine çok yakın iki nöron arasındaki doğrudan 
bağlantıdır • Postsinaptik evre: salınan bu nörotransmiterler sinaptik boşluğa, yani 
diğer nöronla olan bağlantı bölgesine ulaşırlar ve bu nöronun 
• Kimyasal sinaps: çok karmaşık bilgi sistemleridir dendritlerindeki postsinaptik zardaki reseptörlere yerleşirler.

43 44

11
 31.3.2022

BEYNE MİKROPERSPEKTİF BAKIŞ: 
SİNAPSLAR
• Salınan nörotransmiterin türüne göre, aksiyon potansiyeli bir 
sonraki nörona geçer ve hemen iletilir, engellenir ya da değiştirilir. 
• Bir ateşlemeden sonra nöron saniyenin binde biri kadar bir sürede 
yeni bir aksiyon potansiyeli iletmeye hazır hale gelir. 
• Bu ateşlemelerin sayısı ve sıklığı uyarılmaya göre değiştiği için bu 
aksiyon potansiyelleri kortikal işlemlede kullanılabilen birer kod 
gibi işlev görürler.

45 46

Sözlükçe Sözlükçe
• Beyin = Brain, Encephalon • Hemisfer, Yarıküre = Hemisphere
• Kafatası = Skull, Cranium • Lob = Lobe
• Beyin Zarı, Meninks = Meninx, Meninges (çoğul) • Girinti, sulkus = Sulcus, Sulci (çoğul)
• Sertzar = Dura mater • Kıvrım, girüs = Girus, Gyri (çoğul)
• Araknoid = Arachnoid • Yarık, fisür = Fissure
• İnce Zar = Pia Mater • Bağlantı noktası, Komisür = Commissure
• Trabekül = Trabecule, Trabeculæ (çoğul) • Anterior = önde olan
• Beyin‐omurilik Sıvısı, Serebrospinal sıvı = Cerebrospinal fluid • Posterior = arkada olan
• Serebrum = Cerebrum • Superior = üstte olan
• Korteks, beyin kabuğu= cortex • Inferior = altta olan
• Dorsal = sırtta olan, yukarıda olan
• Ventral = karında olan, aşağıda olan

47 48

12
 31.3.2022

49

13