Scribd Logo
Upload

Welcome to Scribd!

  • Vojnotehnicki Glasnik 1 Januar-Februar 1991 PDF

    Uploaded by

    Yugo Slav
    39 views112 pages

    Original Title

    VOJNOTEHNICKI+GLASNIK+1+JANUAR-FEBRUAR+1991.pdf

    Copyright

    © © All Rights Reserved

    Available Formats

    PDF or read online from Scribd

    Did you find this document useful?

    Is this content inappropriate?

    Report this Document

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    Download as pdf
    39 views112 pages

    Vojnotehnicki Glasnik 1 Januar-Februar 1991 PDF

    Uploaded by

    Yugo Slav

    Copyright:

    © All Rights Reserved
    Download as PDF or read online from Scribd
    Flag for inappropriate content
    Download as pdf
    of 112
    IZDAVACKI SAVET: Gansral-potpukevnik moe VOABAN"SCIVIC. apt, md. (oredeedaity _ Gensral-major dr ALEKSANDAR RADOVIC. dlp. ine General nator dr MILORAD ORAGONEVIC, dlpl. Ind. Generatmajor me MILAN ZAKLAN, dipt. tnd. Pukovalie DORBE BUKIC, dipl, int, Pukovnlic LJUBODRAG PAVLOVIG, dlp}. Int. Profesor. dt JOVAN TODOROVIC, dipl. Int. Profesor. dr ZORAN STOUILIKOVIG, dlpl, Ind. Profesor dr JOSIP LENASI, dlpl. tnt. Pukovntk, de DOBAICA PETRIG, dipt. Ink. Puovnk dr JUGOSLAV KODZOPELIIC, digl. Int ce WESiin voLaREvic, apt. ne hovel, soni STORKOVIC-PENIBA, diel. Ink Pokovnli, MILOSAV'ERKIC, dipl. tna. hovel nr ROVIER ponDEVIG, ipl. In eukovnie dr ZAHARNE VLASKALIN, cpt. nd. Pukownl JOVAN MARKOVIG, dlpl, Ind. Pukoralk mmr VIDOE PANTELIG, dipl. Int. Pukovork mr MILISAV ARSIG, dipl. Int. Pukovalk, nr FOMISLAY STULIC, dipl. 1nd. (aokratar) Porpukovalk: IVAN SLAVKOV, dipt. Int, n 2NGIR HG, Sip, Ine Major RADOLIUB DOSIC, aipl. ind Kapetan 1 k'aso, MESUD MADZIALIC, dpi. Ind. FRANJO BAKIC, dipl, int. e GLAVNI I ODGOVORNI UREDNIK Pukovatl mr TOMISLAY STULIC, dlpl, Ind, ° SEKRETAR REDAKCNE BRANKA STOJAKOV ADRESA REDAKCIJE: vouNOTEHWICKI GLaaNtie 1, Svatouara Mar hoviée 70, VEq Toletont: conrale 656-22, loka: cogovorn! uradnin 22-976, sekseter 25180, protplnta 3247. tire: sratunc Volnolzdavetki | novineld ‘cantar {a Vojnotohniekt gloanik) 053-240-2303 Boourad. Godtin{a pretplata: 28 pojedin- Soy gue, ae staan, ree nizeciieudniensg rade I drugs nize = dnd AULA 6 yracaju. “Stamps; Vojne Remparlie. —~ Beograd, Goneree Sots, Stamparlie YU ISSN 0042-8468 IZDAJE SAVEZNI SEKRETAAWAT ZA NARODNU ODBRANU STRUCNI | NAUCNI CASOPIS JUGOSLOVENSKE NARODNE ARMIJE VOJNOTEHNICKI glasnik 1 GODINA XXxIX @ JANUAR—FEBRUAR 1991, Mr Josip Bucié, kapetan I Kase, dipl. ind. Mr Novak Smiljani¢, kapetan 1 Kase, dipl, ind! Mr Stanko Kijajié, kapetan I klase, dip], inz. Mr Mirko Kukoli, kapetan I klase, dipl. in?! Mr Zoran Ristié, potpukovnik, dipl. ind. Mr Miloljub Trifunovié, potpukovnik, dipl. in’! Dr Nikola Zegarac, kapetan, I idlase, dipl. ing. Mr Dragan Knezevié, potpukovnik, dipl. inz Zvonimir Rakié, pukoynike 15 19 24 35 44 55 60 67 als 81 84 88 91 96 96 97 97 Pouzdanost misije slozenog borbenog sredstva Model za proraéun raspolozivog kapaciteta radne snage za odréavanje Metodologija za ocjenu uticaja borbene upotrebe artilje- rijskin oruda na sistem odrZavanja Pi§toli ili revolver za stareSine JNA Inverzni postupek proratuna velitina kretanja trzaju¢e mase artiljerijskog oruda pomody raéunara Analiza uticaja specifiéne snage na dinamiéke karekte- ristike lakih brzohodnih guseniénih vozila Metode ubrzanih ispitivanja motora s unutra&njim sago- Tevanjem Analitiéko definisanje vremena zatvaranja protivudarnih tila Transportno osiguranje PRIKAZI IZ INOSTRANIH CASOPISA COMVAT — ameritki program razvoja automatskih topo- va srednjeg kalibra — P.M. Familija francuskih oklopnih vozila na gusenicama MARS-15 — PM. Ispitno vozilo sa elektritnim pogonom (EVTB) — P.M. Simulatori za obuku u gattanju iz tenkovskog topa u KoV Francuske — P.M. Obuka u gadanju iz tenkovskog tops u Nematkoj —- P.M. TEHNICKE NOVOSTI [ ZANIMLIIVOSTE Poluautomatska pu&ka ameriéke firme SAMINC iz koje se ispaljuje municija 7,62 mm NATO i saéma kalibra 12 Puskomitraljez 5,45 mm »RPK-74« kineske firme NO- RINCO, Revolver »SP-101< ameritke firme RUGER u naorwa- nju francuske policije Protivavionski sistem »MISTRALe francuske firme MA- TRA DEFEMSE 98 99 100 100 101 102 102 103 104 105 105 106 106 107 107 Francusko lasersko orutje velike snage »>LATEX« Razvoj sistema »GLH-He za ispaljivanje ameritke protiv- oklopne vodene rakete »HELLFIRE« iz oklopnih vozila Ameriéki tip neuralne mreze za obradu slike }volucija ameritke protivoklopne rakete »TOW« Razvoj Spanske prenosne protivoklopne rakete »ARIES« Italijanski visenamenski textitki helikopter »AB 412 SP GRIFFON< Svajcarsi i2vidatki sistem »ADS S0« sa bespilotnim le- {ilicama »RANGER« Novi podaci o sovietskim hemijskim borbenim sredstvima Sovietski protivavionski tenk »286 TUNGUSKA« Britansko cklopno vozilo za izviatenje >MCRV WARRI- ORe ‘Ameri&ko taktitko transportno vozilo srednje lake kate- gorije »LMTV« Francuska kupola »DRAGAR« za borbena vozila pedadije Novi komuntkacioni sistem snaga NATO »MIDS« VWF radio-uredaj »PRCLO77/VRC46« ameritke firme ‘TRANSWORLD Ameritka firma ITT GILFILLAN razvija nove radare Mr Josip Buclé, kapetan I Klase, dipl. ink. Uvod Pouzdanost misije se u teoriji pouz- danosti definira kao vjerojatna¢a s ko- jom ée sistem obaviti zadanu misiju (za- datak). Da bi u toku razvoja sloZenih te- hnitkih sistema (STS) mogli predvidati njihovu pouzdanost, neophodno je po- staviti matematiéki model pouzdanosti_ To je posebno znatajno za STS vojne namjene. Cilj ovog teksta je postavijanje ma- tomati¢kog modela pouzdanesti tenka kao slozenog sistema. Medutim, u prak- si nije lako postaviti model pouzdanosti misije tenka. Postoje tri osnovne pote- Skodée: 1, U pogledu pouzdanosti neki pod- sistemi ili komponente tenka nisu pot- rebni za odredene misije. Na primjer, teleskop za noéno osmatranje nije po- weban u dnevnim misijama. 2. Obigno se pretpostavija da je sta- nje svih komponenata sistema statitki nezavisno. Ali, u konkretnim sistemima otkazi nekih komponenata nisu statitki nezavisni. Na primjer, neispravnest si- stema za upravljanje transmisijom po- vetava vjerojatno¢u otkaza transmisije. 3, Ukoliko taktitko-tehnitkim zah- tievima (TTZ) nije propisana »funkcio- nalna« veza izmedu razlititih jedinica operativnog vremena rada* podsistema * Dovolino Je specificirat velleme u xojem clo ora isprayno funkcionirat! da bY ispalio Jaijevanl bro} mictaKe VOINOTEHNICKI GLASNIK 1/91 Pouzdanost misije slozenog borbenog sredstva tenke, tada pouzdanost tenka kao jedin- stvenog sistema prakti¢no nije moguée iskazati na uobitajen natin — u funk- ciji. samo jednog parametra, najéesée vremena. U ovom tekstu postavijen je mate- matitki model pouzdanosti za dvije os- novne misije tenka: pokretnu i vatrenu, uvazavajnéi pri tome prethodno nave- dene potedkoée. Misija tenka Da bi postavili matematitki model souzdanosti misije tenka, neophodno je definirati njegova funkciju, a iz nje i misije koje obavlja. Funkcija tenka, kao STS, jeste da u definiranim operativ- nim uslovima i uslovima odrZavanja obezbijedi deklarirany pokretljivost, va- trenu moé i zaStitu posade i opreme. Iz ovako definirane funkeije tenka proizi- laze dvije osnovne misije koje tenk obavlja: — pokretna misija --iz pokreta — vatrena misija — iz mjesta Pri tome zaStita posade i opreme treba biti obezbijedena u obje misije. U skladu 5 prethodnim definicija- ma, pouzdanost tenka moze se definirati 5 kao vjerojatnoéa da ¢e sistem biti rad- no sposoban pri izvr§avanju pokretnih i vatrenih misija. Osnovni model Da bi modelom pouzdanosti obu- hvatili samo komponente tenka koje su- djeluju u zadanoj misiji, neophodno je odrediti podsisteme i u okviru njih komponente tenka koje uéestvuju uw njoj. Radi toga su s Mi F oznatena dva skupa komponenata tenka: M={komponente potrebne za rad u po- kretnim misijama} F={komponente potrebne za rad u va- trenim misijama} U tom sluéaju je: P{M}=P {sve komponente u M rade}, i P{F}=P {sve komponente u F rade} pouzdanost u pokretnim 1 vatrenim mi- sijama respektivno. Da bi razvili matematitki model P{M} i P{F} potrebno je odrediti koje kamponente pripadaju M i F. Komponente u M mogu biti lako izabrane iz strukturne sheme pouzdano- sti. Medutim, za F nije ofigledno koje komponente su potrebne za rad u vat- renim misijama, bududi da se jedne va- trene misije obavljaju dok se tenk kre- ée, a druge dok tenk stoji. Prema formuli totalne vjerojatnode, mo%emo napisati: P{F}=P{tenk se kre¢e}-P{[sve kom- ponente u F rade]/[tenk se kreée]}+ {tence stoji}-P{[sve komponente u F rade]/[tenk stoji]} Ako je traZeno da tenk prede od- redenu udaljenost da bi unistio odrede- ni cilj, onda sve komponente iz M mo- raju biti élanovi i F, All, ako se vatrena misija moe obaviti u stacionarnom sta- nju, onda neke komponente, na primjer, prijenos snage 1 M ne moraju pripada- a a F. 8 ‘Ako s Q oznadimo dogadaj da se tenk mora kretati odredenu udaljencst, onda je P(F}=P(Q)} P(F/Q} +P(Q} P(F/Q} (1) Vjerojatno¢a P{Q} moze se dobiti iz podataka o borhi ili iz simulacije bor- be, a P{F/Q} i P{F/Q} mogu biti odre- deni iz blok dijagrama pouzdanosti, pretpostavljajuci da li je zahtjevano da se tenk kreée ili ne. Strukturma shema pouzdanosti medusobno zavisnih komponenata sistema Strukturna shema pouzdanosti slo- Yenog tehnitkog sistema predstavlja us- Jovni zapis ili grafitki prikaz njegove strukture kojon iskazujemo radno spo- sobne stanje sistema kroz radno sposo- ‘no stanje elemenata, pri emu uvaza- vamo njihove medusobne veze i funk- cionalne namjene. Tzrada matematitkih modela i me- toda analize i ocjene pouzdanosti STS, uzimaju¢i u obzir reelnu struktura i medusobne veze njihovih elemenata, za- sniva se na slijede¢im osnovnim postav- kama: Za STS s redno spojenim elemen- tima (sl. 1) analititki oblik strukture sheme pouzdanosti iskazuje se u vidu proizvoda dogadaja: (2) gdje je A — dogadaj koji oznatava bez- otkazano funkcioniranje STS u procesu iavréavanja zadatka; Ay — vjerojatnoéa ) t 1 1 eval Sl. 1 Shema sto%enog tehnitkog sredstvg sa redo spojenim elementima VOJNOTEHNICK! GLASNIK 101 pezotkaznog funkoioniranja j-tog ele menta sistema; n — broj redno spoje- nih elemenata. Primjene ii se na (2) pravila izra- funavanja vjerojatnoe proizvoda slu- tajnih dogadaja, moze se napisati P(A)=P(A): PIP(AVAras.. Ay), (8) ee gdje je (P(A) — vjerojatnoéa bezotkaz- nog funkcioniranja sistema pri izvr3a- vanju postavljenog zadatka; P(A:) — vjerojatnoéa bezotkaznog funkcionita- nja elementa pri izvriavanju postavlje~ nog zadatka; P(A;/ AiA2...Ay-1) — me lovna vjerojatno¢a bezotkaznog funkci- oniranja j-tog elementa, odredena pri uslovu bezotkaznog funkeioniranja svih elemenata od 1 do j—I. Formula (3) u razvijenom obliku: P(A) = PCA1) P(Ad/Ay) P(A2/A1,A2) . . - 2 P(AVAL Aa... Aja)... P(Ap/ApAg. .« + An) @ uzima u obzir ne samo bezotkaznost funkcioniranja elemenata sistema, nego i skup medusobnih veza izmedu’ njib, koje imaju izuzetnu ulogu u formiranju strukturne pouzdanosti sistema. Brojtanu karakteristiku linearne veze medu dogadajima A, i A, predsta- vija koeficijent korelacije P(A,A, ) PKA; oA, A= () Veray PA) Pray PD gdje je P(A,A)) — vierojemode protz- voda dogadaja A, i Aj; P(A) 1 P(A) — vjerojatnoéa dogadaja A; i A,; P(A) i P(A,) — vierojatnoéa dogataja A, i A; suprotnih dogadajima A, i Aj. U formu- 1i (3) dogadaji A, i A; oznagavaju bez- 0 funkcioniranje i-tog i j-fog ele- menta, A; i A; otkaze i-tog i j-tog ele- menta, — Velitina koeficijenta ofA;,A;) malazi se u intervalu O< | ofA,A) | <1 YOJNOTEHNICKI GLASNIK 1/1 korelacije Pri ofA,.A)=1 otkazi elemenata ai- stema_su_potpuno zavisni (linearno), a pri e(A,,A;)=0 otkazi elemenata sistema potpuno su nezavisni. Pri nezavisnim otkazima elemena- ta_sistema, za svaki par elemenata o(A;,A))=0, pa formula (4) poprima ob- tik Py(A)= PCA) P(AQ). .. P(A)... P(An) (6) ili PAA)= 1 P(A) o ia Ako su otkazi svih n elemenata si- slema_zavisni u potpunosti, tada je |o(A,A,)| =1, @ vjerojatno¢a bezotkaz- nog rada sistema zavist od vjerojatnoée P{A,)nin bezotkaznog rada najmanje po- uzdanog elementa. U tom sluéaju for- mula (4) ima oblik: P,(A)=P(Aj) nin @) Ukoliko su u stvarnim STS neki otkazi elemenata potpuno zavisni, a os- tali potpuno nezavisni, tada formule (7) i (8) ne odrazavaju strukturnu pouzda- nost realnih STS, U stvarnosti se vjerojatnoéa bezot- kaznog rada STS P(A) nalazi u inter- valu HP(AJ P(C ar} qa) Ako je S podskup zavisnih kompo- nenata skupa C komponenata sistema, tada je, prema (9) (at) <7(as} ) 43 ay = 4 e 4g ae =a a “I ej Sl. 3 Shematoki prikaz odnosa planskog peri- ode prisustea radnika u procesu odrfavanja Izratunati modaliteti kapaciteta po radnicima memoriéu se u registru kapa- citeta (privremena datoteka) KAPRAD. Na osnovu tih podataka, sumiranjem pojedinog modaliteta kapaciteta po spe- cijalnostima radnik prema formulama (2), (5) i (7), dolazi se do ukupnog kape- citeta kojim dotiéna OJ raspolaze u za- datom periodu. Podaci o ukupnim ras- Spisak literature: bb] Zelenovié D.: -Upraviianje protzvednim siste- mima (anatomija pastupka upravliania)s, Neud- ha knjiga, Beograd, 1861, Petkovié R., Kokanovie M., Cirovié M.t 20rga nizecija odrzavanja TMS, CVTS-VUTS, Zagreb, 1307. 18 poloZivim kapacitetima sadrZani su u datoteci) RAS-KAP, odakle se, prema potrebi, mogu koristiti za analizu ili kao ulazni podaci u drugi model koji je kkonzistentan se opisanim, Zakijutak Kapaciteti radne snage osnovni su element sistema odriavanja, a njihovo poznavanje i pra¢enje pretpostavke su nalazenja optimalnih moguénosti za iz~ vodenje propisanih i potrebnih radova odrfavanja u realnom vremenu, Opisani model na svom izlazu daje nodatke o imajuéim kapacitetima po specijalnostima radne snage razmatrane organizacione jedinice koji, u osnovi, omoguéuju: — adekvatno upravijanje resursi- ma odr¥avanja; — izradu realnih planova angazo- vanja imajuéeg kapaciteta; — analizu odnosa zahtevanog i imajuéeg kapaciteta; — uravnoteZenje optereéenja kapa- citeta zahtevima za odrzavanje, itd. Model je orijentisan za automatizo- van postupak proratuna kapaciteta im- nlementacijom na personalnom raéuna- tu. Podaci potrebni za proratun koriste se iz odgovarajuéih datoteka baze pode- taka informacionog sistema odréavanja. stnformacioni sistem 13 Bilbija BM., Kodzopeljic J cura-VvT4, gdreavanje TMS KOV O8 (160), Zagred, i 1) Smiljani¢ N.: sPlaniranje odrzavanja tennigein Sredstavac, magistarskt rod, CVTS-VVTS, Zag- eb, 1239, YVOINOTEHNICKI GLASNTK 1/1 Mr Stanko Kijajté, kapeten I klase, dipl. inz. Uved Osnovno sredstvo za postizanje po- bjede u ratu je borbeno dejstvo ‘brah. Izvodi se koristenjem sredstava rat~ ne tehnike, medu koja spadaju i artilje- rijska oruda. Njihavu borbenu upotre- bu obezbijeduje sistem tehnitkeg obez- bjedenja (TOb). Sistem odrZavanja kao podsisiem TOb-a, obezbijeduje zadréa- vanje oruda u ispravnom stanju, odno- sno vraéanje u to stanje, ukolike je na- rugeno, U savremenom ratu, koji se karak- terige intenzivnom upotrebom tehnitkih sredstava u slozenim uslovima i uz sna- §no dejstvo protivnika, odr¥avanje je veoma slogeno i te3ko. Postavlja se pra- blem kako ocijeniti uticaj borbene upo- trebe artiljerijskih oruda na sistem odr- tavanja. Taj uticaj se ne moze ocijeniti eks- perimentiranjem na realnom sistemu. Drugi natin ocjene uticaja borbene upotrebe na sistem odrZavanja je mode- Hranje. Posebno pogodan naéin je simu- laciono modeliranje, Omoguéeno je ra- zvojem rafunarske tehnike i simulacio- nih jezika, Posljednjih godina simula- ciono modeliranje se éesto koristi za is- traZivanje procesa u oruzanoj borbi. Sa- stoji se u tome da se realni sistem pred- stavija pomoéu modela, a onda se vrii eksperimentiranje na modelu, Simula- cioni model je predstavljen pomocu pro- grama za ratunar. YVOJNOTEHNICK] GLASNIK. 1/91 Metodologija za ocjenu uticaja borbene upotrebe artiljerijskih oruda na sistem odrZavanja Cilj ovog rada je da pokaze jedan od mogucih natina ocjene uticaja bor- bene upotrebe artiljerijskih oruda na si- stem odrZavanja, keo i ocjene obrnutog uticaja. Da bi se to ostvarilo, potrebno je definirati borbenu upotrebu kroz anali- zu mijesta i uloge artiljerijskog oruda u borbenim dejstvima. U radu je razma- trano artiljerijsko orude za podrSku, ve- ikog kalibra, a borbena upotreba je ra- zmatrana kroz razradeni taktitki zada- tak iz éega su proizadli gubici, kao ula- zni podaci za sistem odrZavanja. Zbog prirode tih podataka u radu su koriSte- ni proizvoljni podaci radi ilustracije me- todologije. Natin istraZivania Natin istra%ivania uslovljen je pre- dmetom i ciljem istrazivanja. Polazedi od toga, za istra%ivanje su odabrane i kori8tene sledeée metode: konkretni di- jalektigki metod, analiza sadrZaja, po- sebne nautne metode (analiza, sinteza, indukeija, dedukcija), modeliranje i eks- perimentiranje. Posebno mjesto zauzima metoda modelirenja. Izabrani taktitki zadatak predstavlja model borbene situacije. Na osnovu analize tog modela izraden je si- mulacioni model sistema odrzavanja u borbenim dejstvima. Razvijen je u si- 19 mulacionom jeziku GPSS-u (General Purpose Simulation System) koji se ba- zira na primjeni teorije masovnog op- sluzivanja i metodi Monte Karlo koje su u njemu sadréane. GPSS je orijentiran prema proce- sima koji dine dinamitke i stohastiéke modele, te modele sa diskretnim sta- njima, Pogodan je za simulaciju sistema koji opéenito imaju dva tipa komponen~ ti: staticke i dinamiéke, Dinamitke kom- ponente-lransakcije nisu nigim pred- stavijene u modelu, ve¢ ih treba zami- sliti, Statiéke komponente su u modelu predstavljene blokovima. Pri odvijanju WooistitKo eSnueNue U simulacije modela koji su opisani vu GPSS-u, procesiranje se odvija u vide objekata modela istovremeno, za raz: ky od drugih simulacionih jezika gdje se procesiranje objekata modela advija sekvencijalno prema blok-dijagramu. Struktura simulacionog modela Razvijeni simulacioni model sasto- ji se od pet segmenata, pri femu svaki segment predstavlja cjelinn za sebe, a zajedno kompleksan model. Struktura simulacicnog modela prikazana je na slici 1 firanseort 1 lAowNtsTRATI- [WHO KASAJEN Ga LogistiCko GOREPIVA- 3) LoysteKo i cee) (ame ronan weeeon reads Zam | (eae = a = VAC ANIE OPROVK A, ‘OPRAVKA an eS ce I = aa “iam (Een) "Eas YREMENA SREOSTANA| SSREDStAvA, ee a —_ ax) xt ene st 20 VOJNOTEHNICKI GLASNIK 11 U prvom segmentu predstavljen je Floces nastajanja gubitaka i njihov tok kroz sistem odréavanja. Definiranje ve- ligine i vrste gubitaka izvrSeno je na osnovu procjene dinamike borbenih dej- stava, Nastali gubici (o3te¢ena oruda) u modelu se, po unapred definiranoj fun- Keiji, razvrstavaju na povratne i nepo- vratne. U povrainoj grani se ofteéenim orudima pridruzuju vremena opravke ma osnovu kojih se odreduje prioritet opravke. Povratna grana se dijeli na tri grane koje predstavijaju nivoe odrZava— nja: Jaki remont (LR), srednji remont (SR) | generalni remont (GR). U svakoi U trecem i ¢etvrtom segmentu mo- dela je na adekvatan natin definiran rad kapaciteta za SR i GR. Peti segment sluZi za vremensku kontrolu simulacije i definiranje vre- mena kada se zahtijevaju ispisi rezul- tata simulacije. Ulazni podaci Vrijeme nastajanja gubitaka je po- dijeljeno po intervalima i prikazano u tabeli 1. Interval [min] e f° £1? 1 | Povetak | 1) 71 | 1200} 1500] 2340 | 3780; 4560 | Kraj | ao | fe 1260 1560} 2400] 4080 4680 Trajanje 149 179 300! = 3209 od njih je odgovarajucim blokovima de- finiran sistem odrZavanja U drugom segmeniu modela defini- rano je vrijeme rada kapaciteta u LR. Ovaj segment, kao i svi naredni, utitu na tok simulacije u prvom segmentu, jer direktno upravlja kapacitetom za re- mont. Otvaranje i zatvaranje kapacite- taza LR je posljedica borbene situacije u kojoj ¢e prekid rade nastupiti usljed premiestaja tehniéke jedinice, napeda na nju, i sliéno. Srednjl_ remont : Generalni remont YOJNOTERNICKI GLASNIK 1/91 60 60 60 Vrijeme transporta i administrativnog Zs svaki interval je zadat procenat gubitaka koji nastaju, kao i njihova struktura. Prioritet opravke po nivoima daje se prema vremenu opravke. Ako je ma- nje vremena potrebno za opravku, oru- de Ge imati vedi prioritet, i obratno. Vrijeme transporta i administrativ- nog kainjenja definirano je preka uni- formne raspodjele za svaki nivo odrZa- vanja, kako je dato u tabeli 2. Tabela 2 kainjenja pri {min]__ povratku = fs 20 40 al Vrijeme logisti¢kog kainjenja je slutajna velitina i definirama je preko normalne raspodjele sa parametrima datim u tabeli 3. Tabela 3 Vrijeme logistitkog kainjenja za [min] ¢ [min} # [min] Laki remont Srednji remont Generalni_ remont Vrijeme opravke je definirano pre~ ko normalne raspodjele sa parametrima datim u tabeli 4 Tabele 4 ‘Vrifeme opravke r ee [ani # min] | ¢ [min] Laki remont 120 | 20 300 40 400 | Rezultati simulacije Koriste¢i ulazne podatke izvrSena je simulacija i dobijen je standardni is- pis rezultata. Radi analize razmatranog problema iz tog ispisa izvuden je pre- gled stanja artiljerijskih oruda po va- Tabela 5 Stmulactono vrijeme [min] 7ao | 1020 | onst | szeo | 560 | 4680 Bro] ispravnih oruda [kom] 5 mw |) on i 10 9 Opati 5 9 “ 18 21 2 Usupni | s - gubici Povratni 3 7 10 13 15 18 [korg] = | i Nepovratni 2 2 | 4 5 6 6 | : | 3 ‘Transport, LR = - a - 1 1 | administra- | — |__| = : tivmoile | sR — 1 1 = = -_| gitko katnje- |}. |. — [= [ia ae njeprisinju! gp | — 1 1 = = — | povratnih ee es os gubltaka irk} — 1 - = - ly | opravica SR 1 l 1 L = = | | ce} — - = 1 1 1 Ukupno opravijeno oruda i 8 7 ul 13 aj | ytaceno na vatreni polozaj 2 Svaki nive odrZavanja ima po dva kanala za opsluzivanje, a vrijeme ras- pologivosti tih kanala definirano je pre- ma dinamici borbenih dejstava. 22 trenim polo%ajima, Tabelaran prikaz tih rezultata dat je u tabeli 5. Broj ispravnih oruda na VP pred- stavlja njihov broj u naznatenom vre- VOJNOTEHNICKI GLASNIX 1/31 menu. Ukupni gubiei predstavljaju ku- mulativan prikaz gubitaka od potetka b/d do naznatenog vremena. Stanje po~ vratnih gubitaka ognacava trenutan ra- spored povratnih gubitaka u sistemu odrZavanja, odnosne njihovo stanje. Podaci o ukupno opravijenim oru- dima i vra¢enim na vatreni polotaj predstavljaju, takode, kumulativan pri- kaz od potetka b/d do naznatenog vre- mena. Zakljutak U ovem radu je prikazana metodo- logija za ocjemn uticaja borbene upotre- be artiljerijskog oruda na sistem odréa- vanja, kao i povratni uticaj. Ova meto- dologija je iskori§tena na primjeru oda- branog artiljerijskog oruda za izabrenu borbenu situaciju. Dobijeni rezultati mogu poslugiti za analizu »valjanosti« Literatura: U1 2itjak V.: »Simulaclja ratunslome, SKoleka Iknji- Ba, Zagreb, 19K Gh Senelber 7. J: sSimulation using GPSS, Wiley, New York, 1974. le VOINOTEHNICKI GLASNIK V/91 sistema odrZavanja za konkretnu situa- ciju. Reazvijeni simulacioni model omo- guéava sprovodenje simulacije radi sa- giedavanja mehanizama odvijanja real- nih procesa koji mogu nastati u budué- nosti. Pri tome treba imati u vidu da si- mulacija nije precizna metoda i da ne optimizira. Eksperimentiranjem uz po- moé simulacicnog modela utvrduje se uticaj pojedinih faktora i njihove po- Zeljne vrijednosti. Fleksibilnost razvijenog modela omoguéava njegovu dogradnju i adap- taciju. Pored standardnih ispisa postoji moguénost dobijanja i nestandardnih is- pisa. Znaéaj rada je u tome dio daje ori- ginalan pristup pri ocjeni borbene upo- trebe izabranog sredstva u konkretnim uslovima. Pored ove primjene, razvije- na metodologija se mote koristiti u na- stavne svrhe pri razradi taktitkih zada-~ taka, [a] Vukadinovié 8. Popevié J.: »Metoas Monte-Kar- Joe Saobracajai Tanultet, Beogsad, 18s (2) Vulkadinovi 8. 2Element{ teorije masovnoe ope uzivanjae, Saobraéajni fakultet, Beograd, 1263. 23 Mr Mirko Kukol{, kapetan T klase, dipl. inz. Uvod Problem litnog naoruZanja starje- Sina nije testa tema u strugnoj litera~ turi, vjerojatno i zbog ¢injenice da u posljednjih tridesetak godina nema re- volucionarnih novina u konstrukciji pi- Siolja i revolvera, a oni se, uglavnom, upotrebljavaju i kao liéno naoruzanje starjexina. Tek izbor novog pi8tolja za pripadnike armije SAD pobudio je ve- éu painju, narotito nakon objavijivanja rezultata natjet Tada je kao sluzbe- ni izabran pistol iz drnge zemlje (pis- tolj 92F, kalibra 9 mm parabellum, ta- lijanske firme BERETTA), ato je za mnoge bilo iznenatenje. Do sada je proveden velik broj is- pitivanja i prikupljeno mnoitvo podata- sa. Oslikavajuci problem, oni i dalje os- iavljaju dilemu da li je kao liéno oru- 2je starjeSina bolji pi8tolj ili revolver. U nagim prilikama problem donekle oteZava i podatak sto na’ proizvodat streljatkog oruzja, »Zavedi Crvena Za- stava« iz Kragujevea, od 1987. proizvo- di i revolvere. Zato se ovim Clankom eli pruziti neSto vise informacije o prednostima i nedostacima pi§tolje, odnosno revolve- ra. Namjena i karakteristike jolja i revolvera PiStolj je litno vatreno orudje, namijenjeno neposrednoj obrani ili na- padu. Zavisno od natina na koji se is- koristava energija barutnih plinova, 24 Pistolj ili revolver za starje3ine JNA stvorena nakon opaljenja metka, posto- je tri vrste piStolja: — neautomatski (energija barutnih plinova sludi samo za dobivanje poéet- ne brzine zrma, a ponovno punjenje oru- 3ja i opaljivanje obavija se ruéno); — poluautomatski (energija barut- nih plinova iskorigtava se i za ponovno punjenje oruZja, a za svako opsljenje potrebno je ponovno povudi obarat); — sutomatski (energija barutnih plinova iskori8tava se za ponovno pu- njenje oruija i ispaljivanja sljedeceg metka, sve dok strijelac drii pritisnut obarat ili dok ima metaka u okviru). Suvremeni piStolji uglavnom su po- luautomatski ili automatski. Poluauto- matski mogu gadati samo jedinatnom baljbom, a automatski jedinatnom i ra- falnom, Radi poboljSanja efikasnosti ga- gadanja, neki su automatski pi8tolji op- remljeni metalnim kundakom, Iz pi8to- lia se moze uspjeino gadati do 50 m, dok upotreba kundake omoguéuje ga- danje i do 200 m. Revolveri imaju istu namjenu kao i piStolji, a razlikuju se od njih po bubnju, u kojem su smjeateni meci Kad se zapne udarat (oroz), odnosno po- vuée obaraé, bubanj se okreée oko svo- je uzduine osi, sve dok se lezi8te u ko- jem je metak ne poklopi sa cijevi oru- zja.” Kapacitet bubnja je najéesée 5— —1 metaka. Na slici 1 vidi se razlika u konstrukciji izmedu pistolja i revolve- ra. = Naziv revolver potige 03 engleske rijfeti revolve — okretatl, VOINOTEHNICKI GLASNIK 11 Sl. 1 Pigtolj 9 mm CZ99 4 revolver 357 mag- num (proizvodat ZCZ — Kragujevac) Od pi8tolja koji se upotrebljevaju u JNA, ili th Zavodi Crvena Zastava iz Kraguievea plasiraju na nase ili inoze- mmo tréiSte, najpoznatiji je pistol] M57 7,62 mm. Njegova konstrukcija je bazi- rana na sovjetskorm pistolja TT M33, na kojem su ostvarena neka poboljganja fugradena je ketnica, okvir prima de- vet metaka, Sto znati jedan metak vise, dodata je vodica, povratne opruge, koja omogucuje lak’e rastavijanje i sastav- Tjanje, itd). Kako se metak 7,62 mmX25 na Zapadu ne koristi éesto, Zastava je (ra- di izvoza) piStolj M57 prilagodila za me- tak 9 mm parabellum. Pistolj je dobio oznaku M70(d). Prate¢i zahtjeve tréista, na pistolju su pastignuta jos neka pobolj3ania (ma- nja masa, dno okvira ima ispust radi boljeg drzanja pistolja. duzina smanje- na za 2 em, a ugratiena je i jo jedna koénica). Tvornigka oznaka piStolia je MB8A. Slitne su se varijacije u konstruk- ciji pravile i na piStoliu M70 7,65 mm, koji trenutno sluZi kao li¢no navruzanje starjeSina. Tako je konstruiran i model M70(k), za koji se upotrebljava metak 9 mm kratki (917 browning). Tehni- tki podaci za ove pistolje dati su u ta- beli 1, Tobela 1 Tehnidki podaci o pistoljima koje proizvode Zavodi Crvena Zastaveg — Kragujevae Dutina | Potetna | Kapacitet Model ; Bezina | ““okvira Napomena 4 [m/s] [metaka? fe 5: . ————— M70 7,65 mm. 1 300 | 8 | ——-. ele es we ‘Me4 7,65 mam | 310 | 10 (20) automatski pistols eae of eet Be es tas M5? 7,62 mm | 420-455 | 9 | aa ae = a 195. (d)=dugi metek M70 (@) 9 mm a 330 | 9 | Caste | 165 | (x)~kratiki meta‘ a 260 | 3 | 9x17 Meso mm | ae 8 | metak 9X19 Para, 0,965 190 | “| Vg | metas 9x19 Para. ¢z99 9 mm oa SEB ) | ae nije u proizvodnji | WOINOTEHNICKI GLASNTE 1/91 25 Sto se moze zamjeriti konstrukeiji opisanih pi8tolja? —— Mali im je kapacitet okvira (ve- Gina ovih pidtolja ima okvir sa osam ili devet metaka, dok suvremena rjeSenja primaju 13—15 metalca). Tehnishi podaci o Dutina Pistol a [mm] [zemtja) proche | —otusla punog weve MIS11 1149 mm _ L | ap) Poéetna ¥ Kapacitet i brzing / “ ‘okvira Napomena [m/s] [metaka} Radi usporedbe, u tabeli 2 dati su podaci za pistolje koji su u naoruZanju stranih armija. U osnownim se_ karakteristikama mote uotiti velika slitnost pojedinih pi- Stolja, uglavnom zbog njihove velike Tabeta 2 pistoljima i2 neoruzanja stranth armija Walter 9m P1| GRND) | MAB 9 mm PAIS (Francuska) ‘9mm P2256 (Svicarska) Makarov § mm (SSSR) | GLOCK 17 9mm Gastrija) Beretta 9 mm | Ma2F | metak 9 mm Para, 1 | metak 9 mm Para. metak 9 mm Para. metak 9 mm Para, | | metak 9 mm Para, ‘{italija) | Heckter&Koch = | 9 mm P7 Tl. | 350-428 8 metak 9 mm Para, | GRND) 105 PSM 5,45 mm 160 (SSSR) 9 310 8 Metak 5,45 118 P-83 9 mm. 160 {Poljska) ar a8 8 metak § mm Markov C282 9 sam 0,79 172 (CS5R) = ST a0 metak 9 mun Makarov p22 9mm | O75 196 | (Sviearska) 108 sR 350 15 | metal 9 mm Pare. — Mehanizam za okidanje im je jedonstrukog djelovanja (ostali_ noviji modeli imaju mehanizam dvostrukog djelovanja). — Koénica i ostali utvrdivaéi smje- Bteni su samo na jednoj strani, tako da je otezano rukovanje Ievorukim strijel- cima. 26 medusobne zavisnosti (energije zrna na ustima cjevi, mase pi8tolja i energije tr- zanja). Tako se novine, uglavnom, o¢i- tuju u tehnologiji izrade i smanjivanju troskova proizvodnje. Podaci 0 revolverima, koji upotre- bljavajumetak .357 magnum, prikazani su u tabeli 3. VOJNOTEHNICKI GLASNIK 1/81 Tehnitki podact o revolverima Revolver (357 Magnum M83 Gugostavija) .357 Magnum Manurhin MR 73 (Prancuska) 357 Magonin Barracuda (Betgija) (357 Magnum Astra Dutina ; Duzina oruzia fmm] Masa oruzja [kg] cijevi [mm] 387 Magnum CS-32N (Ruger — SAD) 357 Magnum Model 65 | | (Spanjolska) | | Gmith&Wesson — SAD) (357 Magmim Model 669 (Taurus — Brazil) Treba napomenuti da se u zemlja- ma engleskog jeziénog podrutja kalibar izrafava u hiljaditim dijelovima inéa, a duzina cijevi u inéima (1 inch= 25,4 mm). Oznaka .357 znati 0,357 inéa, tj. kelibar oko 9 mm. Magnum oznatava narotito jak metak odredenog kalibra. Naime, u odnosu na standardni metak, magnum metak ima duzu éahuru i ja- %e barutno punjenje. Tako npr. metak 357 magnum ima 4 mm duzu éahuru od metka .38 Special. Ta ¢injenica omo- guéeva da se za revolver 357 magnum mote upotrebljavati metak .38 Special, . Jer je projextovan za jate punjenje. ' Qbratno, naravno, ne vrijedi. Municija za piétolje i revolvere Kelibar piStolja koji se nalazi u na- oruzanju pojedinih zemalja kreée se ad 7,62 mm do 11,43 mm, Proraguni { ispi- tivania pokezuju da svi ti pistolji ima- ju znaino vecu kinetitku energiju zrna od one Sto je potrebna za unisienje ne zeati¢enog Zivog cilja na praktignoj da- Hint upotrebe. U tabeli 4 dati su podaci 2a muni- ciju koju upotrebljava veéina pistolja i revolvera u svijetu. Tabela 4 Podaci o municiji koju upotrebljavaju pistelji i revolveri Energia | Duzina | Potetna Peer | na ustima| [mm brzina [mm] Malate eijevi umetka zma | dance tah, Stnonimt | WW) | Senne” | ome) | ame | 1 2 3 t a 5 6 _| 545 mmX18 | 242 755 | i | (88SR) i 1g a8 5,64 | YOINOTEHNICK] GLASNIK 1/81 27 nastavak tabele 4 a 3 6 = =e _— | aie peeomnein i 635X15 SR $85 mm qo. 260 635 ACP rowning I or ace . a J =e ie & 7.62 mm gai | 7,63%25 mm ‘Tokarov ae | 405 72 ‘| 7/63 mm Mauser ———— i v a | 7,85X17 SR 7.65 mm \ 8,99 212 1 ae Browning 300 7.85 1s mm ACP a = —! ook roast lee 1 i 9 mm i 9,98 | 9X18 sovjetski | Makarov an 40 gg” *(| 9 mm Stegkin | ; Es : ! 9x19 mm 9mm 20.28 9,94 96 = 396 a I Parabellum a 19.25 9,00 aa ae : I 9X17 mm 2 mm 270 24,89 380 Auto eowaine W2T, 9 mm kratki B87 | _38,35 Magnum a6 32.76 Bo ao | 38.86 38 Smith&wes. Special 2046 9x29,5 SR 1 a5 Lge 32,19 45 Colt Migii ACP 23,79 45 Auto Colt Pistol U JNA metak kalibra 7,65 mm ko- riste pistol] M70 i automatski pi8tol} M84 (poznatiji kao »8korpion«). Radi se, u stvari, a metku 7,65 mm 17 brow- ning. Metak 9 mm parabellum poznat je jo3 pod nazivom 9 mm — dugi, a da- nas je, vjerojatno, najée%ée koriSteni metak za pitolje i automate, mada jc razvijen joS davne 1902. O kvaliteti to- ga metka syjedoti podatak da se za nje- gov kalibar odlutila amerika vojska, koja je, inate, dugo upotrebljavala ka- libar 11,43 mm (45ACP). Inaée, meci 11,43 mm i 9 mm parabellum imaju pri- bligno jednaku kinetitku energiju zrna. Prednost metka 9 mm parabellum je u vecoj probojnosti, manjim dimenzijama (u okvir jednake veligine moze se smje- stiti vedi broj metaka) 4 manjoj masi. 28 Mana mu je (u odnosu na metak 11,43 mm) slabije djelovanje na nezaklonje- ne Zive ciljeve. U odnosu na njih, metak 7,62 mm (koriste ga pigtolji M57 i automat M56) ima najveéu probojnost, ali i najslabiji uéinak na nezaklonjene Zive ciljeve. Mote se zakljuditi da metak 9 mm pa- rabellum zauzima »zlatnu sredinuc zbog tega se toliko i upotrebljava. Zahtjevi za ligne naoruzanje starjedina Rasprave izmedu pristaliea piétolja, 5 jedne, i revolvera, s druge strane, traju vet vi8e od osamdeset godina, Ia- ko statistike pokazuja da je u dosadas- VOJNOTEHNICKI GLASNIK 141 njim ratovima tim oru%jem nanijeto protivniku relativno malo gubitaka, ne smije se zanemariti njegov psiholoSki znakaj. Ligno orugje starjesina treba imati slijedece osobine: — efikasnost na daljini do 50 m; — jednostavnost konstrukeije, radi lakéeg rukovanja i obuéavania; — moguénost laganog rasklapanja ¢ odréavanja; —malu masu; -— velik kapacitet okvira; — sigurnost svih mehanizama (npr. de do opaljenja ne moze do¢i u sluéaju pada oruzja); — kratko vrijeme pripreme oruzja za otvaranje vatre: — brzo otklanjanje zastoja; — da su dijelovi koji trpe najveéa opteretenja izradeni od najkvalitetnijeg materijala; — takav raspored mehanizama ora ja i kotmica da njime mogu rukovat deinjaci i Ijevaci; — moguénost niganjenja i pri sla- oj vidljivosti (magla, sumrak); — ergonomski oblik oru2ja (npr. da tukohvat oruzja odgovara i strijelcima sa velikim Sakema); — moguénost rukovanja oruzjem i u rukavicama; — da povraina oruzja onemoguéuje refleksiju. i Medusobna usporedba pidtolja i revolvera Radi sticanja cjelovitijeg pogleda u moguénost izbora litnog cruzja za sta- ‘tedine, analizirat ée se slijedeéih 19 pa- ‘Tametara: — vatrena moé (brzina gadanja); — spremnost za upotrebu; — iskori’tenje plinova stvorenih opaljenjem metka; — oblik; NOINOTEHNICK] GLASNIK 1/91 — dimenzije; — masa; — pologaj centra mase oruzja; — broj sastavnih dijelova; municija: kapacitet magacina; okidanje; sigurnost rada dijelova; indikacija ispraznjenosti; — obuka u rukovanju; — pojava i otklanjanje zastoja; — odrzavanje; — trzanje oruzja; — preciznost, i — mogutnost upotrebe dodatnih uredaja. 1. Vatrena moé (brzina gadanja) Brzina gadanja iz pistolja daleko je veéa u odnosu na brzinu gadanja iz re- volvera. Revolveru se najprije mora ot- voriti bubanj i izbaciti Cahure, a zatim se napuni. To zahtijeva mirnu ruku i dobru koncentraciju, Sto je u borbenim uvjetima teSko postiéi. Brzina punjenja revolvera moée se djelomitno povedati ukoliko se meci nalaze u posebnom »br- zopunjatu« (engl. speedloader). On se sastoji od plastiénog prstena prilagode- nog rasporedu komora u bubnju. Prsten obuhvaca metke i tako predstavlja jed- nu vrstu revolverskog okvira. Njegovim namjegtanjem na bubanj i pritiskom na dno prstena meci se ubacuju u bubanj. Kod pi8tolja se okvir mijenja vrlo jed- nostavno i brzo. Potrebno je samo pri- tisnuti utvrdivaé okvira, t¢ izvuci pra- zan i ubaciti pun okvir. Nakon toga je notrebno navlaku povudi u zadnji polo- aj i pustiti, kako bi se ubacio metak u cijev. Kod revolvera nije potrebno re- petiranje (povlatenje navlake), Sto je prednost, jer se moze dogoditi da se ta radnja u ¥aru borbe jednostavno zabo- ravi, 2. Spremnost za upotrebu Oba oruZja su ograniéena na male daljine, gdje je vaino da se paljba otvo- ri Sto je moguée brze. Zbog sigurnosti 29 ni piStol] ni revolver nije dobro nosifi sa zapetim udaragem, Osim toga, ako je optuga udaraéa neprekidno sabijena, vremenom ée joj oslabiti elasti¢nost, gto moze rezultirati nedostatkom energije za aktiviranje kapisle metka. Revolveri su bili konstruisani sa dvostrukim djelovanjem udaraéa i du- go su se smatrali spremnijim za upotre- bu, Sada, medutim, i mnogi pistolji ima- ju takav obaraé, pa i oni ako se nose sa metkom u cijevi mogu bili isto tako spremmi za upotrebu kao i revolveni. 3. Iskoristenje plinove stvorenth opaljenjem metka Prilikom gadanja revolverom veda koligina plinova. istjeée izmedu bubnja i cijevi. Kod pi8tolja sa nepokretnom ci- jevi gubi se izvjesna koliina plinova prilikom treanja, ali je ona daleko ma- nja nego kod revolvera. Zbog toga pri upottebi jednakog metka i cijevi jedna- ke du%ine pigiolj ima vecu potetnu br- zinu zrna od revolvera. Osim toga, kod pistolja se stvoreni plinovi koriste za iz~ vlaéenje i izbacivanje éahure i ubaciva- nje novog meta, Naravno, to donekle oteZava konstrukeiju, ali je zato isiori- stivost plinova veéa, trzanje manje i preciznost bolja. 4, Oblik Od potetka masovne proizvodnje pi8tolja razvijeno je mnogo tipova sa specifiénim karakteristikama. Zato se te8ko moze govoriti o nekom standandi- ziranju oblika pidtolja. Pa ipak se mo%e uotiti telnja konstruktera za anatomski oblikovanim rukohvatom, kako bi on sto. prirodnije »lezao« u ruci. Medutim, ka- ko je kod piStolja oblik rukohvata uv- jetovan poloajem i veli¢inom okvira, to nije uvijek lako posti¢i (npr. kod na- Seg pistolja M70 7,65 mm), Rukohvat revolvera je u tom pogledu lak’e obli- kovati, tako da se moze gotove idealno prilagoditi ruci. Osim toga, za sve stan- dardne izvedbe revolvera moze se na~ Tuéiti poseban oblik rukohvata. Ipak, 30 takvo prilagodavanje oruzja nije mogu- ée za masovnu upotrebu u armiji. Na- gib i oblik dr&ke revolvera omoguéuju “iegovo bre potezanje iz futrole; ruko- hvat pi8tolja se naime, nalazi pod nepo- voljnim kutom u odnosu na ruku stri- jelca. Medutim, brzina vadenja oruzja iz futrole prvensiveno ovisi o uvjeZba- nosti. Kod nekih pi’tolja (HK P9S, SIG- -SAUER 226, GLOCK 17), prednji dio branika obaraéa je tako oblikavan da se évrsto moze obuhvatiti prstima, a to ola- kSava dréanje dvjema rukama. Vanjske su povrsine bez o&trih izbotina, koje bi mogle smetati prilikom gadanja ili za- pinjati u futroli pri brzom izvlatenju oruzja. 5, Dimenzije Moie se reéi da se piftol revol- ver; koji imaju municiju priblizno jed- nakog kalibra i sliéne balisii¢ke perfor- manse ne razlikuju bitno po dimenzija- ma (duéini i visini). Postoji razlika u 3i- rini. Zbog bubnja je, naime, revolver neBto Siri od piStolja. 6. Masa Masa piStolja kalibra 9 mm parabe- llum ne razlikuje se bitno od mase re- volvera kalibra .38 special. Tako, na pri- mjer, masa pistolja Walther Pl kalibra 9 mm, s osam metaka, iznosi 0,77 kg, a revolveri 5&W kalibra .38 specijal 0,76 kg. Revolveri kalibra 357 magnum imaju oko 20% veéu masu (npr. revol- ver 357 magnum, sa cijevi dugom 102 mm, ima masu od 1 kg}. 7. Polozaj centra mase oruzja Kad govorimo o polozaju centra mase pistolja treba uzeti u obzir polo- Zaj okvira, tj. to da li se on nalazi is- pred branika obarat%a (kao kod nekih automatskih piktelja npr. M84 7,65 mm) iii iza branika. Kod pi&tolja koji imaju okvir u ru- kohvatu, centar mase je iza obarata, Sto VOJNOTEHNIGKI GLASNIK 1/21 izaviva trzaj oru%ja navige. Tokom ga- danja centar mase se postupno premje- Sta prema ustima cijevi, ali se i dalje nalazi u nepovoljnom polozaju u odno-— su na Obaraé. Centar mase napunjenog revolvera leti ispod obarata, negdje ispred prve tre¢ine bubnja, i to mu je najpoveljniji polozaj. Prilikom gadanja iz revolvera takoder dolazi do pomicanja centra ma- se, ali je taj pomak puno manjz. Treba napomenuti da po midljenju nekih struénjaka centar mase oruzja ni- je bitan za preciznost gadanja, a da ve- fina slabije uvjezbanih strijelaca posti- Ze bolje rezuliate oruzjem éiji je centar mase U samoj Saci. 8. Broj sastaunih dijelova Broj sastavnih dijelova ovisi o vre- ti orugja. I kod pistolja i kod revolvera on se obitno kreée oko 55. Kako se broj th dijelova bitno ne razlikuje, ne moze se govoriti o eventualnim prednostima ili nedostacima, Naravno, postoje i izu- zeci, Tako, na primer, pistolj Glock 17 ima samo 32 dijela, ukljuéujuéi i maga- cin. 9. Municija Zbog same kenstrukcije (nemaju problema sa unoSenjem metka u cijev) revolver] se mogu puniti razlititim ti- povima municije u istom kalibru. Zato se za revolvere projzvodi vedi asortiman. municije (razli¢iti oblici zrma, meci pu- njeni saémom, plinska municija). PiSto- lji novije konstrukecije takoder mogu upotrebljavati razlitite vrste municije (npr. pi8toli Glock 17). Ako, medutim, govorimo o labora- cijama municije, onda je revolver u prednosti, jer moze koristiti municiju istog kalibra u raziiéitim laboracijama. Naime, velitina pritiska stvorenog opa- Vjenjem metka nema utjecaja na funk- eioniranje revolvera.. Nasuprot tome, vecina pi8iolja »podnosi« samo jednu laboraciju, jer za uspjeSno izbacivanje VOINOTEHNICKI GLASNIK 1/91 ’ahure i ubacivanje novog metka veliti- na pritiska mora biti u odredenim gra- nicama. U razmatrenju izbora oru%ja treba uzimati u obzir i to da li za jo3 neko oruzje iz naoruzanja JNA move sluziii isti metak, zbog problema oko snabdije- vanja. Pigtoljski metak koriste 1 auto- mati, a to, uglavnom, ne vrijedi za re- volversku municiju. 10, Kapacitet magacina Poluautomatski pigtolji pune se ok- virima od 8 do 15 metaka, a automatski okvirima od 20 metaka. Neki automat- ski pi§tolji imaju okvire razlititog ka- paciteta (mpr. automatski pistol) M84 7,65 mm ima okvire od 10 ili 20 meta- Ka). Revolver nema tako velik kapaci- tet, i to mu je velika mana. U bubanj revolvera najteée staje 56 metaka. 11, Okidanje Prije usporedivanja mehanizams za okidanje potrebno je objasniti razlika izmedu mehanizma dvostrukog djelova- nja (engl. double ection) i jednostrukog djelovanja (engl. single action). Kod Mehanizama dvostrukog djelovanja, po- vlatenjem obaraéa omeguduju se dvije radnie, i to (u poéetku povletenja oba- rata) zapinjanje udaraéa i (na kraju po- vlatenja obarata) oslobadanje udaraéa. Kod mehanizama jednostrukog djelova- nja zapinjanje udarata postize se povia- éenjem navlake ili tako da se udaraé zapne paleem, a samo se okidanje vrsi povlaéenjem obaraga. Za opaljenje svakog metka iz re- volvera koristi se iskljuéivo snaga ruke. Kod konstrukcija sa dvostrukim djelo- vanjem sila koja je potrebna za povla- éenje obaraéa iznosi oko 4 daN, a kod revolvera s jednostrukim djelovanjem oko 1,5 daN. Druga je sila manja, ¢ato jer se udaraé zapinje palcem, a samo je Za njegovo oslobadanje potrebno pova-

    You might also like