1 ناساندنى جيۆمۆرفولوجيايي پراكتيكى

You might also like

Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 14

‫جيؤمؤرفؤلوجيايي‬

‫ثراكتيكي‬
‫م‪.‬هةملةت تؤفيق سةعيد‬
‫سانكؤى كؤية‬
‫كوليذى ثةروةردة‬
‫بةشي جوطزافيا‬
‫‪2022 -2023‬‬

‫م ههڵمهت تۆفيق سعيد‬ ‫جيۆمۆرفۆلۆجيايى پراكتيكي‬ ‫زانكۆى كۆيه‬ ‫‪1‬‬


‫ضةزةتا با بصانني دةضتةواذةى جيومؤزفؤلوجيا ضية‬

‫‪Geomorphology‬واذةيةكي ليَكدزاوة لة ضةند وشةيةك ثيَك ياتووة‬

‫وشةى (‪ )Geo‬بة واتايي شةوى د َ‬


‫ي‬
‫وشةى (‪ )morpho‬بة مانايي شيَوة ديَت‬
‫وشةى (‪ )logy‬بة واتايي شةوى ديَت‬

‫ثيَكةوة بة واتايي شانطيت شيَوةكانى زووى شةوى دةطةيةنيَت‬

‫م ههڵمهت تۆفيق سعيد‬ ‫جيۆمۆرفۆلۆجيايى پراكتيكي‬ ‫زانكۆى كۆيه‬ ‫‪2‬‬


‫جيومؤزفؤلوجيايي ثساكتيكي‪-:‬‬

‫بسيتية لة ثساكتيكة كسدنى بهةماكانى تويَريهةوةو شيكسدنةوةى‬


‫ثيَويطتيةكاى بؤ ضازةضةزكسدنى ئةو كيَشانةى كة ثةيوةضتة بة‬
‫ثالى داناى و كازطيَسى و ثسؤذة ئةنداشةيةكاى كة لةوانةية‬
‫زووبةزووى مسؤظ ببيًتةوة لة كاتى جيَبةجيَكسدنى ضاالكية‬
‫جياواشةكاى ياى مسؤظ خؤى دةبيَتة يؤكاز بؤ زوودانى‪.‬‬

‫كةواتة دةتوانني بمَيَني جيومؤزفؤلوجيايي ثساكتيكي تيَطةياندى و‬


‫زيَهويَهيكازى مسؤظة ضةبازةت بةو ذيهطةيي تيَيدا دةذى بة مةبةضتى‬
‫طةشةثيَداى و ثيَشخطنت و ثازيَصطازى كسدنى ثسؤذة ئةنداشةيةكاى لة‬
‫زيَطايي ئةو داتاو شانيازيانةى دةضتناى دةكةويَت ‪.‬‬
‫م ههڵمهت تۆفيق سعيد‬ ‫جيۆمۆرفۆلۆجيايى پراكتيكي‬ ‫زانكۆى كۆيه‬ ‫‪4‬‬
‫جيؤمؤرفولؤجيايي ثزاكتيكي ثشت بةم سةرضاوانة‬
‫دةبةستيَت بؤ دةستكةوتهى سانيارى و داتا‬
‫نةخشةى تؤبؤطسافى تا ثيَوةزى نةخشةكة طةوزةتس بيَت باشرتة‬ ‫‪.1‬‬
‫بؤمنونة نةخشة بة ثيَوةزى (‪)1:20000‬‬
‫ويًهةى ئامسانى لة زيَطةى فسوكةو مانطةدةضتكسدةكاى بة دةضتناى‬ ‫‪.2‬‬
‫دةكةويَت ‪.‬‬
‫فايمى (‪.Digital Diviluation Model )DEM‬‬ ‫‪.3‬‬
‫ليَكؤلَيهةوةى مةيداني تويَرةز‪.‬‬ ‫‪.4‬‬
‫يةموو ئةمانة لة زيَطايي ضوود وةزطستو لة ثسؤطسامةكانى ( ‪Arc‬‬ ‫‪.5‬‬
‫‪ )GIS‬و ( ‪ )ERDAS Image‬و (‪ )Google Earth‬و ( ‪Google‬‬
‫‪ )Map Saver‬و (‪ )Global Mapper‬دةتوتهني ضودياى لي‬
‫ببيهيني‪.‬‬

‫م ههڵمهت تۆفيق سعيد‬ ‫جيۆمۆرفۆلۆجيايى پراكتيكي‬ ‫زانكۆى كۆيه‬ ‫‪5‬‬


‫طسيهطرتيو ئةو بوازانةى كة جيؤمؤزفؤلؤجيايي تيَدا‬
‫ثساكتيك دةكسيَت‬
‫‪ -1‬بة كازييَهاني شانطيت جيؤمؤزفؤلوجيا بؤ طةزاى بة دواى كانصاكاندا‪.‬‬
‫‪ -2‬بؤ ديازيكسدنى شويَين بةضت و بةنداوةكاى‪.‬‬
‫‪ -3‬لة كاتى دزوضت كسدنى زيَطا و بانةكاى‪.‬‬
‫‪ -4‬دةضت نيشاى كسدنى شويَهى فسؤكةخانةكاى‪.‬‬
‫‪ -5‬لة طةزاى بة دواى خةلَوشدا‬
‫‪ -6‬لة طةزاى بة دواى ثةتسؤلَدا‪.‬‬
‫‪ -7‬طةزاى بة دواى ئاوى ذيَس شةويدا‪.‬‬
‫‪ -8‬لة بوازى ضةزباشيدا‬

‫م ههڵمهت تۆفيق سعيد‬ ‫جيۆمۆرفۆلۆجيايى پراكتيكي‬ ‫زانكۆى كۆيه‬ ‫‪6‬‬


‫‪-9‬بة كازييَهاني شانطيت جيؤمؤزفؤلوجيا لة بوارى بهكارهێنانى زهوى‬
‫نمونه وەك چاالكيى كشتوكاڵدا‪.‬‬
‫‪ -10‬بة كازييَهاني شانطيت جيؤمؤزفؤلوجيا له بوارى گهشتوگوزاردا‪.‬‬
‫‪ -11‬بة كازييَهاني شانطيت جيؤمؤزفؤلؤجيا لة ضةز(ماضتةز ثالى)‬
‫ثسؤذة خصمةت طوشازيةكاى لة شاز و الديَيةكاى منونة وةك يةكةى‬
‫نيشتةجي بووى و دابةش بونياى و تؤزةكانى ئاوى خوازدنةوة و ‪...‬يتد‪.‬‬

‫‪-‬‬

‫م ههڵمهت تۆفيق سعيد‬ ‫جيۆمۆرفۆلۆجيايى پراكتيكي‬ ‫زانكۆى كۆيه‬ ‫‪7‬‬


‫زؤلَى جيؤمؤزفولؤجيا لة ليَكؤلَيهةوة ثساكتيكيةكاى‬
‫‪ .1‬بة دةضت ييَهاني داتا و شانيازية ضةزةتتايةكاى لة ضةز شيَوةكانى‬
‫زووى شةوى و كسدازة جيؤمؤزفؤلؤجيةكاى منونة تايبةمتةنديةكانى‬
‫(شيَوة ‪ ،‬زووبةز ‪ ،‬ليَرى ‪....‬يتد)‬
‫‪ .2‬بة ديازخطتين زؤلَى جيؤلؤجيا جولَة(تةكتؤنيةكاى و جؤزى‬
‫بةزدةكاى) لة دزوضت بووى و ثيَشكةوتهى شيَوةكانى زووى شةوى و‬
‫كسدازة جيؤمؤزفؤلؤجيةكاى‪ ،‬يةزوةيا ثةيوةندياى بة يةنديَ‬
‫ضةزضاوةى ئابوزى و كيَشةكانى وةبةزييَهانياى‪.‬‬
‫ي لة دةزامةتة‬
‫‪ .3‬شيكسدنةوةيةكى ضسوشيت بؤ بمَاوبونةوةى يةند َ‬
‫ضسوشتيةكاى ‪ ،‬نةمونة وةك دةزامةتى ئاو (زووبازةكاى و‬
‫دةزياضةكاى و ئاوى ذيَس شةوى)‪ .‬ثمة بةندى زووةكي ضسوشيت لة‬
‫ناوضة بةزشى و نصميةكاى و خاك لة زووى جؤز و ئةضتوزيةكةى‪.‬‬

‫م ههڵمهت تۆفيق سعيد‬ ‫جيۆمۆرفۆلۆجيايى پراكتيكي‬ ‫زانكۆى كۆيه‬ ‫‪8‬‬


‫‪ .4‬ديازى كسدنى ئةو يؤكازانةى بةزثسضو لة زوودانى زووداوة‬
‫ضسوشيت و ذيهطةيةكاى منونة زؤلَى ليَريةكاى لة زؤضوونى شةوى‬
‫و زؤلَى خيَسايي با لة البسدنى ملةكاى و زؤلَي تةوذمةكاى لة‬
‫زوودانى الفاو‪.‬‬
‫‪ .5‬لة زيَطايي تايبةمتةنديةكانى شيَوةى شةوى و كسدازة‬
‫جيؤمؤزفؤلؤجيةكاى شانطتى جيؤمؤزفؤلؤجيا دةتوانني بطةيو‬
‫بةوةى كة تا ضةند ئةو ناوضةية طوجناوة بؤ بةكازييَهانةكاى‬
‫‪ .6‬بة يؤى جيؤمؤزفؤلؤجيا و نةخشة شيكسدنةوة دةتوانيني‬
‫دابةش بونى شويَهى ديازيدةكاى بصانيني‪.‬‬

‫م ههڵمهت تۆفيق سعيد‬ ‫جيۆمۆرفۆلۆجيايى پراكتيكي‬ ‫زانكۆى كۆيه‬ ‫‪9‬‬


‫ناضاندني ضةند ضةمكيًكي جيؤمؤزفؤلؤجيا‬
‫‪ -1‬ليَرى‪:‬‬
‫ضةمكى ليَرى بؤ يةكةم جاز لة بةشي جوطسافياي شانكؤي‬
‫شيفميدى بةزيتانى لة ضالَي (‪ )1( )1959‬دةضت نيشانكسا ‪،‬‬
‫ليَرى الدانة ياى الزي شةوية لة ئاضتى ئاضؤيي يةزضةندة ئةم الدانة‬
‫ياى ئةم الزيية بةزش بيَت ئةوا ليَري يةكة شياد دةبيَت ‪.‬‬

‫م ههڵمهت تۆفيق سعيد‬ ‫جيۆمۆرفۆلۆجيايى پراكتيكي‬ ‫زانكۆى كۆيه‬ ‫‪10‬‬


‫‪-2‬ئازاضتةى ليَرى‪:‬‬
‫بسيتية لة ئازاضتةى ليَرى بةزةو زِوويةكى ديازي كساو ‪ ،‬دةضت‬
‫نيشانى ئةم الية دةكات كة كةزضةكاى زِووياى تيَ دةكةى لة كاتى‬
‫جوولَة كسدنياى لةضةز ليَوازي ضيايةكة ‪ ،‬ئةمةش بةيؤي كازيطةزى‬
‫ييَصى زِاكيَشانى شةوى و نةمانى ييَصى بةزطسي طستهى تةنةكاى بؤ‬
‫ئةم جووالَنةى كة زِووبةزِووياى دةبيَتةوة ‪.‬‬

‫م ههڵمهت تۆفيق سعيد‬ ‫جيۆمۆرفۆلۆجيايى پراكتيكي‬ ‫زانكۆى كۆيه‬ ‫‪11‬‬


‫ئةوطسفتانةى زِووبةزِووى ئةجنامدانى ثسِؤذة‬
‫ئةنداشيازيةكاى دةبهةوة ‪-:‬‬
‫‪ -1‬ئةوطريوطسفتانةى كةثةيوةضنت بة بةزشونصمى زِووى شةويةوة‪-:‬‬
‫بةزشونصمى زِووى شةوى وةك(شاخةكاى ‪ ،‬دةشتةكاى ‪ ،‬بانةكاى ‪،‬‬
‫دؤلَةكاى) زِؤلَيَكى ضةزةكى دةبيهيَت لةدةضتهيشانكسدنى شويَو‬
‫وجؤزى ثسِؤذةكاى ‪ ،‬ناوضةشاخاويةكاى ناضساوى بةوةى ضةخت وليَرى‬
‫وبانةكانيش كةمرتضةخت وليَرى ودةشتةكانيش تةخت وزِيَكو ‪.‬‬
‫بؤية ئةم ديازدانة بةدووشيَوة كازلةثسِؤذةكاى دةكةى لةاليةكةوة‬
‫بةزشونصميةكانى زِووى شةوى كازلةئةجنامدانى ثسِؤذةكاى دةكات‬
‫ويةزوةيا لةضةزمسؤظيش ثيَويطتة خؤى لةطةلَ بةزشونصمى‬
‫ناوضةكةدا بطوجنيَهيَت لةاليةكى تسةوة ‪.‬‬

‫م ههڵمهت تۆفيق سعيد‬ ‫جيۆمۆرفۆلۆجيايى پراكتيكي‬ ‫زانكۆى كۆيه‬ ‫‪12‬‬


‫‪-2‬ئةوطسفتانةى كةثةيوةضنت بةخاكةوة‪-:‬‬
‫خاكيش زِةطةشيَكى تسة لةوزِةطةشانةى كازلةئةجنامدانى ثسِؤذةكاى‬
‫دةكات ‪،‬ضونكة جؤزاوجؤزى خاكى يةزناوضةيةك واتة جؤزاوجؤزى‬
‫ثسِؤذةكانى ناوضةكة ‪ ،‬بؤمنونة خاكى قوزِيهى الواش كةلةدؤلَةكاى و‬
‫دةشتةكانداشياتس بمَاوة تواناى بةزطةطستهى بؤ ثسِؤذةكاى‬
‫الواشةوتيَضونى يةزثسِؤذةيةكيش لةضةزئةم خاكةشؤزى تيَدةضيَ ‪.‬‬

‫‪3‬طريوطسفتةجيؤلؤجيةكاى‪-:‬‬
‫بةشيَوةيةكى طشتى بةييَصوالواشى بةزدةكانى زِووى شةوى ثةيوةندى‬
‫يةيةبةبيهايةوثيَكًاتةى جيؤلؤجى ئةوبةزدانةوة ‪،‬كةئةمةش زِادةى‬
‫طوجناى و نةطوجنانى ئةوشةوية دةضت نيشاى دةكات بؤدةضت‬
‫نيشانكسدنى يةزثسِؤذةيةكى ثيَشهيازكساو‪.‬‬

‫م ههڵمهت تۆفيق سعيد‬ ‫جيۆمۆرفۆلۆجيايى پراكتيكي‬ ‫زانكۆى كۆيه‬ ‫‪13‬‬


‫‪ -4‬طريوطسفتةكانى ئاوى ذيَسشةوى‪-:‬‬
‫بونى ئاوى ذيَسشةوى نصيك لةبهضيهةى يةزثسِؤذةيةك ونصيك‬
‫لةزِيَطةوبانةكانةوة كازيطةزى دةبيَت لةطؤزِيهى خاضيةتة فيصياوى‬
‫وكينياويةكانى ئةوبةزدانةى كةلةناوضةكةدايةى وضةزةجنام ئةمةش كازدةكاتة‬
‫ضةز ضاالكبونى كسدازةكانى داخوزانى بؤزِيةكانى ئاوونةوت‬
‫وطويَصةزةوةوضتونةكانى كازةبا ‪،‬ئةوكسدازةش شياتسدةبىَ لةوناوضانةى كةزِيَرةى‬
‫خويَياى بةزشة ‪.‬‬
‫‪ -5‬طريوطسفتةكانى ثةيوةضت بةزِوودانى الفاوةوة‪-:‬‬
‫وةك دةشانني ئةوناوضانةى كةدةكةونة ئةمبةزوئةوبةزى زِووبازةكانةوة شياتس‬
‫دةكةونة بةزكازيطةزى ومةتسضى الفاوةكاى ئةمةش شيانيَكى شؤزبةوثسِؤذانة‬
‫دةطةيةنيَت كةلةوناوضانةدا ئةجنام دةدزيَت بةتايبةتى شويَهةكانى كؤبونةوةى‬
‫دانيشتواى ضونكة يةزلةكؤنةوة ئةم جيَطايانة بةشويَهيَكى طوجناودانساوة‬
‫بؤنيشتةجيَ بووى ‪.‬‬
‫م ههڵمهت تۆفيق سعيد‬ ‫جيۆمۆرفۆلۆجيايى پراكتيكي‬ ‫زانكۆى كۆيه‬ ‫‪14‬‬
‫‪ -6‬طريوطسفتةكانى زِامالَني و نيشنت‪-:‬‬
‫(ئاو‪،‬بايةكاى‪،‬ضةيؤلَبةنداى)و‬ ‫زِامالَيهى‬ ‫طريوطسفتةكانى‬
‫نيشتةنيةكانياى كازيطةزيةكى بةزضاوياى يةية لةضةز دةضت‬
‫نيشانكسدنى جيَطةوشويَهى ثسِؤذةكاى بؤمنونة ئةوناوضانةى‬
‫كةنيشتةنى باياى تيَداكؤدةبيَتةوة وةك زِيَطاوبانةكاى كازيطةزى دةبىَ‬
‫لةضةزثةك كةوتهى طواضتهةوة لةناوضة بيابانيةكاى دا‪.‬‬

‫م ههڵمهت تۆفيق سعيد‬ ‫جيۆمۆرفۆلۆجيايى پراكتيكي‬ ‫زانكۆى كۆيه‬ ‫‪15‬‬

You might also like