Professional Documents
Culture Documents
Converted - ئێواران
Converted - ئێواران
كم
طوى زةوى .قةبارةى)(13جار طةوةرةترة لة ووشكاىن َ
هةموو شويَنةكان لة وةك يةك نية بةامَل لةطةل ئةوةى قوىَل ئاوى زةرياكان
َ
ئوسرتاليا 8557
ئاسيا
ئةمريكارى باكور
زةرياى هيَمن
ئةمريكاى باشور
ئوستراليا
2-زةرياى ئةتلَةسى:-
و ئةفريقيا لة بةشى خؤرهةاَل تيةوةيىت و وة ئةم زةرياية دةكةويتة نيوان كيشوةرةكاىن ئةوروثا
كيشوةرةكاىن ئةمريكاى باكور و باشور لة بةشى خؤرئاوايةتى .دريذدةبيتةوة لة جةمسةرى باكور
جةمسةرى باشور .دووةم طةورةترين ِرووبةرى ئاوية لة سةر ووى طؤى زةوى دوواى زةرياى هةتاكو
هيَمن ،كة رووبةرةكةى دةطاتة (92,400,000كم ), 2كة بةتةهنا نزيكةى لة ) (18.11%كؤى
طؤى زةوى دادةثؤشيَت ,وة ئةم ِرووبةرة دةكاتة لة )(25.6%ى كؤى ِرووبةرى ئاوى ,وة قوىل ئةم
زةرياية كةمرتة لة زةرياى هاد كة دةطاتة 9560مرت ,وة قةبارةكة دةطاتة (354.7مليؤن كم3).
ئةوروثا
ئةمريكاى باكور
زةرياى ئةتلَةسى
ئةفريقيا
ئةمريكاى باشور
3-زةرياى هيندى:-
ئاسيا دةورة دراوة وة قارةى ئةفريقيا شويَىن جوطراىف ئةم كشيوةرة لة بةشى باكورى بة قارةى
باكورى رؤذهةالىت نيمضة دوورطةى هيندي صين و دةكةويتة بةشى رؤذئاواى و وة بةشى
بةامل لة باشورى بازنةى جةمسةرى باشورية. كيشوةرى ئوسرتاليا دةورةدراوة
يةكسانة بة(74,900,000كم ), 2كةواتة سيَيةم ِرووبةرةكةى طةورة زةرياية لة بةوثيَيةى كة
) (%14.68كؤى ئةم (510مليؤن كم)2زةوى دادةثؤشيَت ,وة طوى زةوى ,كة بة تةهنا سةر َ
ِرووبةرةكةى دةكاتة ) (20.7%كؤى زةرياكان لة ِرووبةرى سةرطؤى زةوى ,و رووبةرةكةى دةطاتة,
قولَيةكةى دةطاتة (9000مرت ),وةقةبارةى ئاوةكةى دةطاتة (292.2مليؤن كم)3
ئاسايا
قوتبى باشور
4-زةرياى بةستةلَةكى باكور:-
كة بة كيشوةرةكاىن ئاسيا و ئةوروثا و ئةمريكاى باكور زرةياى بةستةلةكى باكور دةكةويتة جةمسةرى باكور,
دةورة دراوة .بةوثيَيةى كة ِرووبةرةكةى دةطاتة (14,100,000كم 2),كةواتة بضوكرتني زةرياية بة بةراورد
كة دةكاتة نزيكةى لة ) (2.8%كؤى طؤى زةوى ,وة ئةم ِرووبةرةش نزيكةى لة )(4% بة زةرياكاىن ترى جيهان ,
ِرووبةرى زةرياكان,بةَالم َقوليةكةى دةطاتة (5450مرت ),بةامَل ناوةندى قوىَل (1500مرت)ةِ ,ريَكخراوى كؤى
هايدرؤطراىف كة تايبةمتةندة بة زانسىت زةرياكان بة ناوى زةرياى سثى ناوةراسىت جةمسةرى يان زةرياى
جةمسةرى دةيناسينيت ,قةبارةى ئاوى ئةم زةرياية دةطاتة (18.75مليؤن كم)3ية
1.ثلةى طةرمى
فيزيايةكاين ئاوى زةرياكان ,كة ئاوى زةرياكان ثل • يةكيَكة لة تايبةمتةندية
طةرمى جياوازيان هةية بةطويَرةى.
1-شويَىن جوطراىف (جياوازى بازنةكاىن ثاىن).
2-قولَيةكةى.
1-بةرد و كانزاكاىن بةردى تويَكلَى زةوى ,كة لة ئةجنامى تةجويةى كيمياييةوة بة هؤى
بارانةوةبيَت يان ئاوى رووبارةكان توشى توانةوة بوون ,هةريةك لة خويَيةكاىن ( كلؤ ئاوى
و صؤديؤم و مةطنيسيؤم و كاليسيؤم و كربيت..........هتد)
2-بةهؤى بوركانةكانةوة كة لة ذيرةوةى زةريامان روو دةدات كؤمةَل َييك موادة
َ
ثيك دةهينييت .سويركةرةكان
ئايؤنةك هيَمادةكريَت ,لة 55%ى ريَذةى ئايؤناتى
لة ثيَكديَنيَت ئاوى زةرياكان.
دةيب
دو,ةم ئايؤنة لة ئاوى كةريَذةكةى زةرياكان َ 2-ئايؤىن
سويَرى هؤى ئاوةكةيان كةريَذةى لة ( )%ى كؤى ئايؤنةكانة.
هةية. دةطاتة كة ثلةى سيَيةمى ريَذةكةى 3-ئايؤىن
بةشدارى ئا سويَرى بةريَذةى لة 4-ئايؤىن
زةرياكان دةكات.
لة ئاوى زةرياكان بووىن هة ريَذةى لة بة 5-ئايؤىن
ة لة ثلةى ثيَنجةمداية.
بوونيان هةية. 6-هةنديَك لة ئايؤىن تر لة بة ِريَذةى
1-دابارين
2-بةهةمَل بوون
3-توانةوةى تؤثةلَةبةفرةكان.
• كاتيَك كة بارانيَكى زؤر بةسةر ِرووبةرة سويَرةكاىن زةرياكاندادةباريَت
بةهؤى ئةوةى ئاوى داباريؤ هةميشة شريناوة بؤية دةبيَتة هؤى كةم
بوونةوةى ِرادةى سويَرى ئاوى زةرياكة لةم ناوضةية.
• كاتيَك كة بةه َةمل بوون زؤر دةبيَت بةتايبةت لة وةرزى هاوين و لة
َهيلَى يةكساىن ِريَذةيةكى زؤر لة ئاوى زةرياكان دةبيَت بة هةَل دةوروبةرى
كةئةمةش دةبيَـتة هؤى بةرزبوونةوةى سويَرى ئاوى زةرياكان.
كاتيَك كة ريَذةيةكى زؤر لة بةرفرى بةستةلَةكةكان دةتاويَنةوة و تيَكةىَل •
ئاوى زةرياكاىن نزيكيان دةبيَت دةبيَتة هؤى نزمبونةوةى ئاسىت سويَرى ئ
زةرياية لةم ناوضةية.
بةهؤى ئةم ئةم سويَريةش لة شويَنيَكةوة بؤ شويَنيَكى تر جياوازى هةية ,
هؤكارانةى اىل خوارةوة.
1.بازنةى ثاىن شويَنةكة:
خوي زؤردةبيَتَ ,بيت ئةطةر بةامَل ذةى ي
َ ئةوا ِ
ر هةرضةندةك بازنةى ثاىن كةم
َ
ذمارةى بازنةكاىن ثاىن زؤربن ئةوا شؤرةكات كةم دةبيَت.
2.بارى تؤثؤطرافياى دةرياكان:
بةطةرووى فراوان يان تةسك دةرذيَنة زةرياكان ,يان دةري هةنديَك لة دةرياكان
ريَذةى شؤرةكاتيان بةرزدةبيَتةوة بؤ زياتر ئةوا داخراون ,وةك دةرياى مردوو,
( 275لة هةزارا).
3.ئاو ريَذطةى رووبار:
زةرياكان لةو شويَنانةى كة روبارةكانيان تيَدةرذيَت بةتايبةت رووبارة ئاوى
وةك ئاوريَذطةى رووبارى ئةمازؤن و طةورةكان ئةوا ريَذةى شؤرةكاتيان كةمة,
كؤنطؤ و ميسيسثي
2-سويَرى:
4.بارودؤخى ئاووهةوا:
سةر زةرياكان دةطريَتةوة ,وةبةرزى ثلةى طةرمى و ناوةندى بةهةمَل بوون لة ناوض داباريىن ب ِرى
مام ناوةنديةكاندا ( 60) – 40باكور باشور هؤكارة نزمى ريَذةى سويَرى.
5.تَيثةربووىن رووناكى:
خؤر بةبةشى سةرةوةى ئاوةكاندا تيَدةثةريَت ,بةتايبةت ئةو ئاوانةى كة روونن ,ضةند تيشكى
جؤريَك تيشك بةناوياندا تيَدةثةريَت وةك تيشكى سةورو وةنةوشةيي و تيشكى رووناكى.
كة رووىن ئاوةكان و شويَىن جوطرافيان لةرووى بازنةكاىن ثانيةوة كاريطةرى هةية لة سةر تيشك
لة جولَةى ستوىن ئاوى دةريا و زةرياكان ,يان بةرزبونةوة و نزمبوونةوةى ئاسىت ئاوى دةريا و بريتية
بةرزترين هةلكشاىن ئاوةكان كاتيَك دةبيَت كةمانط (ثةهنان) بيَت واتة (ضورادة) شةو بيَت .زةرياكان.
بريدؤزي نيوتندا دةلَيَت هةلَكشان و داكشان دةكةويَتة ذيَركاريطةرى ئةم هؤكارانة :لة
1 .هيَزى ر َاكيشاىن خؤر و مانط بؤ زةوى.
هيَزى ثالَنةرى سةنتةرى ناوةند2. .
هةرضةندى هةردوو هةسارةى مانط و زةوى لةيةكرت دووربكةونةوة هيَزى راكيَشان لة نيَوانياندا كةم
وة ئةو بةشةى كة ِرووى لة مانطة هيَزى راكيَشاىن بةرةو مانط زياترة بةبةراورد َ
لةطةل بةشى دةبيَت.
ثيَضةوانةكةى.
ئةمةش دةبيَتة هؤى ئةوةى ئةو بةشةى كة روو لة مانطة لةاليةن مانطةوة كيَش بكريَت .كة
ئةمةش دةبيَتة هؤى ئةوةى كة رووة ثيَضةوانةكةى هيَزى ثا َلنةرى سةنتةرى زياترة ,بةامَل
بةثيَضةوانةى مانط ب ِرؤن.
باال كاتيَك روودةدات زةوى و مانط و خؤر لة سةر يةك راستة هيَ َل بن ,كة ئةمة بةامَل هةلَكشاىن َ
كاتى مانطى ضواردةدا روودةدات ,لةو كاتةدا هيَزى راكيَشاىن خؤر دةضيَتة سةر هيَزى راكيَشان لة
مانط و هةردوكيان بةيةكةوة ئاوةكاىن سةر زةوى رادةكيَشن.
لةطةل زةويدا ئةوا هيَزى راكيَشاىن بةامَل
ئةطةر مانط و خؤر طؤشةيةكى وةستاويان دروستكرد َ
خؤر كةم دةكات و كاردةكاتة سةر هيَزى راكيَشاىن مانط و لةم كاتةدا كردارى داكشان روودةدات.
طرينطرتني ئةو هؤكارانةى كة كاريطةريان هةية لة سةر هةلَكشان ئةمانةن:
1.فراواىن رووبةرة ئاويةكان.
لةطةل رووبةرة ئاويةكان واتة سروشىت كةنارةكان و 2.فراواىن ووشكاىن و تيَككهةلَكيَشبووىن َ
كةنداوةكان.
َ 3.قوىل ئاوى دةريا و زةرياكان.
4.خرَي ايي و ئاراستةى با.
روب جولَةى ئاسؤيي لة ئاوى دةريا و زةرياكان ,كة زؤربةى كات لة بريتية
رووبةروة ئاويةكان بة ديار دةكةويَت ئاويةكانةوة سةرضاوةدةطريَت و كاريطةريةكاىن زياتر
بةهؤى ئةم هؤكارانةوة شةثؤلَةكان دروست دةبن:
خرَي ايي و بةردةوامى و ئاراستةى با. 1.
فراواىن رووبةورة ئاويةكان. 2.
َقويل ئاو. 3.
رووداىن بوو مةلةرزة و طركانةكان لة بىن دةريا و زةرياكان. 4.
1.بةرزى شةثؤل.
2.دريَذى شةثؤل.
3.ماوةى سو ِرى شةثؤلةكان.
شةثؤلةكان بةشيَوةيةكى بازنةيي دةسوريَنةوة و بةشةكاىن دةطة ِريَتةوة هةمان شويَىن خؤي هةميشة
ئاوةكان بةهةمان خرَي ايي شةثَؤ لةكان ريَِرةويان بكرداية ئةوا بةكارهيَناىن زةريا بؤ كةشتيةوا ئةطةر
كاريَكى ئةستةم بوو.
شةثَؤ لةكان بةشيَوةى سور َيكى تةواو دةسوريَنةوة ,بؤية هةرضةندةك بةرة و قوالَىي ب ِرؤ لةبةرئةوةى
ضيَوةكةى كةم دةكات و لة قووالَىي (100م)ناميَنيَت .ئةوا
تاكو قولدةبيتةوة نزيك ضيىن ثشتيَنةى بضوكرتني ئاوى زةرياكان ,كة لة سةر رووى زةريايةكةوة
َ َ
زةرياكان دةطريَتةوة ,ئةم ضينة تيشكى رؤذى راست كؤى ئاوى ),كة نزيكةى لة (
زيندوةكان ,سةبارةت بة ثلةى طةرمىي و ض بةردةكةويَت ,وة دةولَةمةندة بة بونةوةرة خؤ
شويَىن بةطويَرةى جوطراىف دةطؤ ِريَت.
(
) ,كة لة دواى ثشتيَنةى تيَكةلَةوة ثشتيَنة دةست تاكو ثيَدةكات قوىَل ( نزيكةى ئةم
لة ث ِرى ثلةى طةر دةبةزيىن كةمرت بونةوةرة زيندةكان تياى دةذين وة بة ناوضةى ناوضةية
لة كؤتايي ضينة بؤمنونة لة بةشى سةرةوةى ضينةكة ثلةى طةرمى دادةنريَت,
ثيَكديَنيَت .زةرياكان ئاوى ),وة نزيكة لة ( دةبيَتة
(
ثيَدةكات ,كة هيض تيشكى بةرناكةويَت ,خؤرى ئةم ضينة لة كؤتايي ضيىن طويَزراوةوة دةست
ثلةى بةسنت ,وةضرى ئةم ض سادة لة ئاوى زةريكان ,وة ثلةى طةرميةكةى نزيكة لة ضينيَكى
ثيَكديَنيَت. كؤى ئاوى زةرياكان ضريةكةشى زؤرة ,كة نزيكةى لة نةطؤرة و
َليكَؤ لينةوةى ئاوى بة زانستيَطة كة طرينطى
دؤيَل ِرووبارةكان و ئاوى بةستوو ريَكردووى سةر رووى زةوى و دةرياضة و ئاوى
بةرزاييةكان و ئاوى كة لة شوةى بةفرداية لة ناوضة جةمسةريةكان و ناوضة
كة لة قوالَىي كةمدان ذيَرزةوى
كة دابةشى ئةم بةشانة دةبيَت.
تةهنا طرينطى بة ئاوى زانستيَكة
و ) و و ِريَكردووى دؤىَل رووبارةكان دةدات .وةك (
ئاوى رووبار
طرينطى بة ئاوى دةرياضة و ئةو زانستيَكة تةهنا
)ةكان و و و زؤنطاوةكان دةدات .وةك (
بة بةفر و ناوضة زانستةية كة تةهنا طرينطى CRIOLOGYئةو
)يان و و بةفرينةكاىن جةمسةرةكان دةدات ,وةك (
دةطريَتةوة: زانسىت ئاو ئةمانة لقةكاىن
ئةو زانستةية كة طرينطى
و تايبةت و و بة ئاوى دةريا و زةرياكان دةدات .لة
دةكَؤل َيتةوة. و و مةنديةكاىن
زانستيي َليكَؤ لنةوةى ذيَرزةوية ,كة ئاوى
ئاوى دةدات ,وة ئةو هؤكارانةى ذيَرزةوى ثيَكهاتةى و و طرينطى بة
سةر ئاسىت ئاوى ذيَرزةوى هةية. كة كاريطةريان لة
ناو زانسىت
ليكَؤ لينةوةى
ب ِرى ئاو دةداتة بة لة بةرطى هةوا كة شيَوةى لة بووىن شيَدا .كة طرنيطى بةرطى
هةية.
بؤ ِروون دةبيَتةوة كة ئةوةمان زانستى ئاو ثةيوةندى ثيَناسةكانى سةرةوة بةتيَبينى
زانسى جوطرافياى سروشتى و خاك و بةزؤربةى زانستةكانى وةك ئةندازيارى و
جيؤلؤجيا هتد هةية.
ضؤنيةتى سودوةرطرتن لة سةرضاوة ئاوييةكان:
1.دةست بةسةر داطرتنى ئاو ( : Control) Water ofدةست
بةسةرداطرتنى ئاو لة اليةن مرؤظةوة بةمةبةسـتى ريطريكردنـة
ـاذةل و
لــة درســت بــوونى الفــاو بــؤ ثاراســتنى ئــادةميزاد و ئـ َ
رووب ــةرةكانى كش ــتوكالَة ب ــؤ ئ ــةوةى توش ــى ذيَرئ ــاو ك ــةتن و
لةناوضوون نةبن ,هةروةها دانـانى ثـvن لـة كـاتى دروسـتكردنى
ثردو مةنهؤل لة ناوضة جياوازةكان.
2.بةريَوةبردنى جؤرى ئاو (ئيدارةى جؤرى ئـاو ):بةتيَثـةر بـووىن
كــات و رؤذ بــة ِرؤذ ثــيب بــووىن ئــاو لــة زيادبووندايــة ,ئــةويش
ب ــةهؤى زؤر ب ــوىن م ــرؤظ و ب ــةرةو ث ــيَش ض ــووىن ض ــاالكى
ثيشةش ــازيةوة ,زي ــادبوىن ثيس ــي ئ ــاو ب ــة ه ــؤى طةش ــةكردىن
بةث ستاندارى جيهانيةوة .ثيَشكةوتن
ئاو بؤ بةكارهيَناىن 3-بةكارهيَناىن ئاو ( Utilization): Water of
لة ديارترينيان بريتين لة هةريةك لة خواردنةوة و بةكارديَت زؤر مةبةست
كشتوكال و ثيشةسازى و طواستنةوة و طةشت و طوزار.َ مال و كارةبا و
ناو َ
ثيناسةى ئاو؟؟
لة شلةيةكى برَي ةنطى بيَتامى َيب بؤن ,كة لة هةريةك لة بةرطةكاىن بريتية
بةردى و زيندةطى و هةوايي دا بووىن هةية.
سةرضاوةى ثيسكةرةكان؟؟
1-مرؤظ
..... -2
ڕێگر لە تێپەڕينی ئاو) لەسەر ڕووبار و بەربەستێكە لە مەوادی سفت(
زێ
دروست دهكرێ بەمەبەستی زيادكردنی ڕووبەری ئاوی گڵدراو لە پشتييەوه( /
(ئاودێری ،دابين كردنی ئاوی و بەكارهێنانی بۆ زۆر مەبەستی وهك ئەپستريم )
پێويست بۆ خواردنەوه ،بووژانەوهی زهوی ،ووزهی كارهبا ،سامانی ماسی ،گەشت
وگوزار ،پاراستی ناوچەكە لە مەترسی الفاو ،پاراستنی ئاوی ژێر
زهوی … ..هتد) .
گەورهترين دامەزراوهی ئاوييە كە (پارهيەكی زۆر و توانای مرۆيی و كاتێكی
لە شوێنێكی شاخاوی دروست بە شێوهيەكی گشتی بەنداو زۆری دهوێ),
بناغەيەكی باشی هەبێ .زۆر دهكرێ كە ئاوهكەی بە دۆڵێكی تەگەبەردا بڕوا و
لەگەڵی يا لە نزيكی (هايدرۆپاوهر ستەيشن) جار وێستگەی ووزهی ئاوی
دروست دهكرێ بۆ بەدهست هێنانی ووزه
يةكيَكة لةو هؤكارة سروشتيانةى كةوا كاريطةرى لةسةر
دياريكردىن شويَىن بةست و بةنداوةكان هةية ،سةرجةم بةست و بةنداوةكاىن كوردستان و
ناوة ِراست و باشورى عرَي اق بكةين دةبينين شويَىن دروست كردىن بةربةستةكة لة ناوضةيةكى
تةنطةبةرى تةسك دروستكراوة.
واتة دةبيَت هةم بةرزى و نزمى هةبيَت و هةميش بةرزى و نزميةكة شويَىن تةنطةبةرى
هةبيَت.
ئاووهةوا لة بنةرةتدا باران و بةفر و ثلةى طةرما دةطريَتةوة,
لة بةر ئةوةى سيستةمى باران بارين لة هةرمَي ى كوردستان سيستةميَكى بؤية دروستكردىن بةست وبةنداو
طرنيةكى زؤرى هة ية بؤ خةزنكردىن ئاو لة هةروةها وةرزى دابارين و سودوةرطرتىن ئةو ئاوة لةو
وةرزانةى كة وشكن وةرزية،
لة كاتى دروستكردىن بةست وبةنداوةكان ئةو ناوضانةى
ثيَكهاتةى جيؤلؤجيةكةيان بةهيَزة طوجناوة بؤ دروستكردىن بةست وبةنداو بةامَل ئةو ناوضانةى
جيؤلؤجيةكةيان فشةلَة طوجناو نية بؤ دروستكردىن بةست و بةنداوةكان .ثيكهاتةى
سي خالَةكةى ثيَشوو 1.بووىن شويَىن طوجناو لة هةموو روانطة سروشتيةكانةوة .واتة َ
2.دروستكردىن بةنداو بؤ ريَطرى كردن لة دووبارة بوونةوةى الفاوى ِرووبارةكان لة بةهاردا،
بةشيَوةيةك زةويية كشتوكاَلييةكان و شارةكان دةخاتة مةترسيةوة.
3.طلدانةوةى ئةم ب ِرة بارانةى كة لة هةنديَك وةرزةكان دةباريَت بةهؤى بةنداوةوة.
4.ئاووهةواى هةرمَي ئاوو هةواى دةرياى ناوةراستة بؤية لة وةرزى زستان و بةهاردا باران
زؤرة و لة وةررزةكاىن تر ناميَنيَت ,بؤية بةبووىن ئةم جؤرة ئاووهةواية ثيَويستة كاتيَك
باران دةبارريَت ئاوةكةى طلبدريَتةوة بؤ ئةوةى لة وةرزى نةماىن باران سوودى
ليَوةربطرييَت.
5.جياوازى ئاسىت ئاوى بارةكان لة وةرزيَكةوة بؤ وةرزيَكى تر لة سالَيَكدا لة كاتى الفاودا
ب ِرةكةى زؤر دةبيَت بةامَل لة هاوين و ثايزدا ئاوةكةى كةم دةكات .بؤية ضةندين ث ِرؤذةى
لةسةر هةلَبةسرتاوة بؤ دةستطرتن بة سةريداو بؤ ِريَكخستىن ئاوةكةى.
ِرؤذانة سةدان طالَؤن ئاو بة فريِؤ دةضيَت و زياد لة ثيَويست ئاو بةكارديَت ،بؤية طلدانةوة 6.
و خةزنكردىن ئةركيكى ثيويستة.
1.ثاراستىن زةويية ضاندراوةكان و شارةكان لة مةترسييةكاىن الفاو و
ه َةلضوىن ِرووبارةكان.
2.بةرهةمهيَناىن وزةى كارةبا بة نرخيكى هةرزان.
3.زيادكردىن ساماىن ئاو لة ِرووى ضةندايةتيةوة
4.بةست و بةنداوةكان لة ِرووى طةشت وطوزارييةوة طرنطييةكى زؤريان
هةية بؤ زياد بوىن داهاتى نةتةوةيي.
كشتوكالى و ئاوديَرى و ِرؤَليَكى طرنط دةبينيَت لة
5.لة بوارى َ
دابينكردىن ب ِريَك ئاوى زؤر بؤ زةويية كشتوكاَليةكان.
6.سةرضاوةيةكى طرنطى ئاوة بؤ ث ِركردنةوةى ثيَداويستيةكاىن دانيشتوان .
7.بؤ زيادكردىن ساماىن ماسى بة ِريَذةيةكى باش .
8.دروست كردىن ئاوو هةوايةكى لؤكاىَل لة ناوضةكة .
بضوك لة َساىل ( )٩٥٩١لة دورى ()٠٦كم لة ِرؤذئاواى شارى
لة سليَماىن سةر زىَي
دروست كراوة.
لة كؤنكريَىت كةوانةيي ثيَك ديَت.
ثاشةكةوت كردىن (7مليار م).٣ تواناى
وة ب ِرى (0.7مليارم) 3خةزىن مردووى هةية.
ئةستورى بةستةكة لة سةرةوة ()٣.٦م و بنكةكةشى ()٥.٢٣م ,و دريَذيةكةى (م.)360
رووبةرى حةوزةكةى دةطاتة ()٠٧٢كم.٢
(116,5م ),وة بةرزى لة ئاسىت ِرووى دةرياوة )(526م .بةرزيةكةى
دةرضةى ئاوديَريشى تيَداية كة تواناكةى (٦٦١م/٣جركة). دوو
لة الفاوى و عرَي اقة لة دروستكردىن بؤ ثاراستىن شارى بةغداو شارةكاىن باشورى ئاماجىن
فراوان لة زةوى ِرووبةريَكى ووزةى بةرهةمهيَناىن كارةبا و ناوضةيةكى طةشت و طوزاري ية و
و بةشيَكى زؤر لة ئاوى سةرضاوةيةكة بؤ بةرهةمهيَناى ماسى كشتوكاىَل ئاودةدات ,هةروةها
سليَماىن ثيَك دةهيَنيَت. ناوماالَىن شارى
ِرووبارى سريوان لة ساَىل ()1961 دةربةندخيان لة سةر لة ناوضةى تةنطةبةرى
دامةزراوة.
لة بةنداوة بةردينةكانة (خرسانةىي)ة.
تواناى ثاشةكةوتكردىن (4.5مليار م )٣ئاوى هةية .خةزىن مردووى
(1.3مليار م)3
)(445م و بةرزييةكةى دةطاتة ()٨٢١م بةرزى لة دريَذى بةنداوةكة دةطاتة
ِرووى دةرياوة ()١١٥م ئاسىت و ِرووبةرةكةى دةرياضةكة دةطاتة ()٠٤١كم.٢
بةنداوةكة بؤ بةردانةوةى ئاو ) (3دةروازةى هةية كة دريَذييةكةى ()٥١م
()٥١م .كة برى ئاوى لةبةر رؤيشتووى دةطاتة (11400م3/ضركة). ثانييةكةى
ئاماجىن لة دروستكردىن بةنداوى دةربةندخيان كؤكردنةوةى ئاوى ناوضةكةية بة
تايبةت لة كاتى بوذانةوةى ئاو و نةهيَشتىن مةترسى الفاو هةروةها بؤ
كشتوكاَلكردن وة بؤ ثةيداكردىن وزةى كارةباش بة كار هبيَنريَت.
لة باكورى شارى موسل لة سةر ِرووبارى دجيلة لة سَاىل (لة ) 1986دوورى ()٨٥ك
َ
م
دروستكراوة.
لة جؤرى بةردينة.
تواناى ثاشةكةوتكردىن ئاوى دةطاتة (12.5مليار م.)٣
وةخةزىن زيندووى (11.4مليار م)3ية.
لة ئاسىت رووى دةرياوة دةطاتة )(3400م بةرزييةكةى )(113م و بةرزى دريَذييةكةى
()٦٣٣م.
و ( بةرزة لة كاتى ئاسايدا لة شةش دةرطا ثيَكهاتووة كة هةريةكةيان ()٨١م ثانة
)٤١م
(٠٠٠١م/٣ضركة) ئاوى ثيَدا دة ِروات.
حةوزةكةى دريَذى ()٥٧كم و ثاىن ()٠١كم ِرووبةرةكةى كم.371)٢
(
كشتوكالَيةكان لة مةترسى الفاو و مةبةست لة دروستكردىن ثاراستىن شارةكان و َكيلَطة
ووزةى كارةبا و وة هةردوو بةرهةمهيَناىن ِرؤخى كةنارى دجيلة لة زيانةكاىن ِرزطار بكات.وة
ليَوةرطرتىن لة ثاريَزطاركردىن و كَةلك كؤكردنةوةى ئاوى ئةو ناوضةيةو موسلدا ئاو بدات هةروةها
َ
ناوضةكةى كشتوكالَيةكاىن َثى ئاو بدريَت. كاتى َيب ئاوى وةرزى هاويندا تا زةوية
ئةو كيَشانةى ِرووبة ِروى دةرامةتى ئاودةبيَتةوة.
ثيسبوونى ئاو ثيَناسةى
و فيزيايي و كيميايي رووداىن هةر طؤرانكاريةكة ثيَهاتةى لة
تايبةمتةنديةى هةيةتى واى ليَدةكات ịايؤلؤجى ئاو ,كة كاردةكاتة سةر ئةو
ịةكارịهيَندريَتị ,ؤية كاريطةرى خراث دةكاتة ت ịة شيَوةيةكى تةندروست نةتوانر
(ịونةوةرة زيندووةكاىن) ذينطة. سةر ذياىن
و فيزياي)ةى كةịؤى دانراوة ,كة ئاوة لةو ثيَوةرة (ịايؤلؤجية و كيمياىي الداىن
مةوداى كاريطةرية َيت ịة مةوداى ịةكارهيَنانة ثيَويستةكان وة دةكر ثيَوانة
خراثةكاىن لة سةر تةندروسىت و ذينطة.
لةوانةية ثيسى بض َيتة ناو ئاو لة هةر بةش َيك لة بةشةكانى سورى سروشتى هايدرؤجلى .
ناتوانريَت سروشتيةكانى ئاوة, ثيَكهاتة لة طؤرانى مةبةستمان
خويَى ناوى ,يان ريَذةى مادةى بةكاربيَت لةاليةن مرؤظةوة.لة ئةجنامى زيادبوونى ثلةى طةرميى و
توانةوةى بةردة يان نائةندامى .كة لة ئةجنامى َبيت هةَلواسراوةكانى ناوى ئينجا ئةندامى
باران و مردنى بونةوةرة زيندوةكان و بوركانةكان. طةل ِريَذةيان ئاوى
كيمياويةكان و زيادكردنى لة َ
ثيَش 1-ثيَويستة
هةرشتيَك
3 -ثيَويستة ِريَكخستنيَك هةبيَت َبو
هوكارةكاىن ثيب َ دةرهيَناىن ئاوى ذيَرزةوى بة طويَرةى
بوون بةديارخبةين. ثيَويست بيَت.
زورى
6-باجدانان لة سةر َ
بةكارهيَناىن ئاو و
ثيسكردىن.