10.

Demir Olmayan Metaller 227

10 DEMİR OLMAYAN METALLER

10.1 ALÜMİNYUM VE ALAŞIMLARI
Alüminyumun Özellikleri, Üstünlükleri ve Kullanıldığı Yerler

Alüminyum tabiatta en çok bulunan elementlerden biridir ve mühendislik yapılarında çelikten

3
sonra en çok kullanılan metaldir. Alüminyumun yoğunluğu (2,71 g/cm ) çeliğin yoğunluğunun (7,83
3
g/cm ) üçte biri kadardır. Bu kadar hafif olmakla beraber, bazı alüminyum alaşımlarının akma sınırı
değerleri 500 MPa değerini geçmektedir ki bu değer pek çok yapı çeliğinin akma sınırlarının
üzerindedir. Alüminyum alaşımları bu özelliğinden dolayı, hafiflik istenen uçaklar ve taşıt araçlarında
önemli olmaktadır. Çeliklere göre, hafif olmasının yanında korozyona dayanıklılığı da iyidir.
Alüminyumun önemli fiziksel ve mekanik özellikleri Çizelge 10.1.1’de verilmiştir.

Çizelge 10.1.1 Alüminyumun Bazı Özellikleri

3
Yoğunluk 2,71 g/cm
Ergime sıcaklığı 660 °C
-6
Isıl genleşme katsayısı (20…100 °C) 23,6.10 1/°C
Elektrik iletkenliği 38,1 m/-mm
2

Isıl iletkenlik katsayısı 247 W/m-K

2
Elastisite modülü 69000 N/mm
2
Akma sınırı (alaşım ve ısıl işlem durumuna göre) 90…500 N/mm

Hafiflik kıyaslaması yapılırken, malzemelerin özgül dayanım değerleri karşılaştırılır.

Alüminyumun dayanım/yoğunluk oranı, yani özgül dayanım değeri hafiflik isteyen yapılar için (uçak,
piyade silahı, yüksek gerilim hatları vs.) iyidir. Çizelge 10.1.2’de diğer bazı malzemeler ile
karşılaştırılması verilmiştir.

Çizelge 10.1.2 Bazı Malzemelerin Re/ oranları

Çekme zorlamasında  N / mm 2 
Malzeme  3 
özgül dayanım değeri, Re/  g / cm 
Alüminyum (AlZn6MgCu alaşımı) 9–220 ( ortalama 170)
Magnezyum alaşımları 41…160
Titanyum alaşımları 38…290
Çelik (HX 180 (NiMoCo alaşımı, (yüksek mukavemetli çelik) 28…200 (ortalama 159)
Kevlar – epoxy kompoziti (KFRP) 886

Re/ değeri, çekme zorlaması için geçerlidir. Eğme ve burma zorlamalarında özgül dayanım
değeri olarak, R 2e / 3 /  değerleri kıyaslanır.

Rijitliğin önemli olduğu durumlarda özgül rijitlik değerleri önem kazanır. Özgül rijitlik değeri,
1/2 1/2
çekme zorlamasında E/ , eğme ve burma zorlamasında E / olarak alınır. E/ veya E / değeri ne
kadar büyük olursa eleman o kadar rijit olur (az esneyebilir). Karşılaştırma yapılırsa alüminyum
alaşımlarının çeliğe göre önemli üstünlüğü vardır (Çizelge 10.1.3).

Çizelge 10.1.3 Konsol Kirişin Eğilme Zorlaması Durumunda Optimum Rijitliğinin İfadesi Olarak
E / Oranları
1/2
1/2
E /  kN / mm  2

Malzeme  g / cm 
3
 

Al alaşımları 3,1
Mg alaşımları 4
Ti alaşımları 2,4
Çelik 1,8
Kevlar-epoxy kompoziti 6,2
 10. Demir Olmayan Metaller 228

Alüminyumun elektrik ve ısı iletkenliği, bakırın elektrik iletkenliğine göre azdır. Fakat özgül
elektrik iletkenliği (elektrik iletkenliği/yoğunluk) ve özgül ısı iletkenliği (ısı iletkenliği/yoğunluk)
değerleri karşılaştırıldığında bakırdan daha iyi olduğu görülür. Bundan dolayı, havai elektrik hatlarında
alüminyum alaşımları kullanılır. Çizelge 10.1.4’de görüldüğü gibi alüminyumun bu özelliği bakırdan iki
kat daha iyidir. Ayrıca fiyatı da ucuzdur.

Çizelge 10.1.4 Alüminyum ve Bakırın Özgül Elektrik İletkenliği ve Özgül ısı İletkenliği Değerleri
Özgül elektrik m /   mm 2
Özgül ısı W /m K
Malzeme iletkenliği 3 iletkenliği g / cm3
g / cm

Bakır 58 / 8,9 = 6,5 398 / 8,9 = 43,4

Alüminyum 37,8 / 2,7 = 14 247 / 2,7 = 84,8

Korozyonlu ortamlarda alüminyumun yüzeyi bir oksit tabakası ile kaplanarak, alüminyumun
korozyona dayanıklılığını sağlar. Bu özelliğinden dolayı alüminyum pek çok korozyonlu ortamda
kullanılabilir. Alüminyumun içindeki yabancı elementler korozyon pili oluşturdukları için alüminyumun
mümkün olduğu kadar saf olması iyi olur.

Yüzey merkezli kübik yapıya sahip olan alüminyumun, sıcak ve soğuk şekillendirilebilirliği çok
iyidir. Ekstrüzyon yöntemiyle çok karışık geometrik yapıya sahip alüminyum profiller üretilebilir.
Kalınlığı bir kaç mikrona ulaşılabilen folyalar üretilerek gıda paketleme işlerinde kullanılır.

Arı alüminyum (Al99,5) veya çok arı alüminyum (Al99,99R) atmosfer korozyonuna ve tatlı
madde endüstrisi gibi pek çok kimyasal korozyona dayanıklıdır. Gıda endüstrisinde kullanılan
paketleme folyaları arı alüminyumdan yapılır.

Alüminyum, elektrolitik olarak oksitlendirilerek değişik renklerde üretilebilir. Eloksal denilen bu

işlem ile hem korozyona dayanıklı, hem de değişik renklerde, mimaride kullanılan profiller üretilerek
pencere, kapı vs. yapımında kullanılır.

Alüminyum parlatılarak dekoratif görünümlü yerlerde ve ışık yansıtıcı (far reflektörleri) yerlerde
kullanılır. Alüminyumun içindeki kalıntılar parlatma işleminde zorluk çıkardıkları için bu gibi durumlarda
çok saf Al 99,99R kullanılır. Sertliği ve dayanımı yüksek, alüminyum alaşımlarının üstü saf alüminyum
ile kaplanarak korozyon özellikleri iyileştirilebilir.

ALÜMİNYUM ALAŞIMLARI VE SINIFLANDIRILMASI

Alüminyum alaşımlarının mekanik, fiziksel ve kimyasal özellikleri, alaşım elementlerine ve

mikroyapısına bağlı olarak değişir. Alüminyuma katılan en önemli alaşım elementleri bakır, mangan,
silisyum, magnezyum ve çinkodur. Bu alaşım elementlerinin toplamı % 10’a ulaşabilir.

Alüminyum alaşımları üretim şekillerine göre dövme ve dökme alaşımlar olarak ikiye ayrılabilir.
Dövme alaşımlar, plastik deformasyon ile şekillendirilebilir. Dökme alaşımların bu özellikleri iyi
olmadığından ancak dökülerek şekil verilebilir. Alüminyumun dövme ve dökme alaşımlarının çoğuna,
çökeltme sertleştirmesi ısıl işlemi uygulanabilir.

Dökme alaşımlarının en önemli alaşım elementi silisyumdur. Silisyum, düşük ergime noktası, iyi
akıcılık ve iyi dökülebilirlik özelliği sağlar. Bu şekilde çok karışık parçaların üretimi mümkün olur.
Alüminyum dövme alaşımlarının pek çoğu mekanik olarak haddeleme ile kesiti küçültülür. Küçültme
işlemi genellikle ara tavlama ile yapılır. Bu şekilde üretilen alüminyum alaşımlarına işlem
sertleştirmesi alaşımları (work hardening alloys) denilir.

Amerikan alüminyum birliğine göre (AA), alüminyum dövme alaşımları dört harfle sınıflandırılır.
Türkiye’deki bazı alüminyum üreticileri de bu rakamları kullanmaktadır. Amerikan alüminyum birliğine
göre sınıflandırma şöyledir:
 10. Demir Olmayan Metaller 229

1xxx : Alaşımsız alüminyum. Genellikle elektrik ve kimya endüstrisinde kullanılır.

2xxx : Esas alaşım elementi bakırdır. Başta magnezyum olmak üzere başka alaşım elementleri
de bulunabilir. 2xxx serisi alaşımların akma sınırları 455 MPa değerine kadar ulaşabilir ve uzay
araçlarında yaygın bir şekilde kullanılır.

3xxx : Esas alaşım elementi mangandır. En çok mimari uygulamalarda kullanılır.

4xxx : Esas alaşım elementi silisyumdur, genellikle kaynaklı birleştirme yapılacak çubuk ve daha
çok levhaların üretiminde kullanılır.

5xxx : Esas alaşım elementi magnezyumdur; genellikle deniz suyu ortamında çalışacak kayık
kaportası ve iskele yapımında kullanılır.

6xxx : Esas alaşım elementleri magnezyum ve silisyumdur. Ekstrüzyon ile üretilen mimari
parçaların yapımında kullanılır.

7xxx : Esas alaşım elementi çinkodur. Bakır, magnezyum, krom ve zirkonyum ilave alaşım
elementleridir. 7xxx serisi, alüminyum alaşımlarının en dayanımlı olanıdır. Bu alaşımların akma
sınırları 500 MPa değerini geçmektedir. Uçak parçaları yapımı ve diğer yüksek dayanım istenen
yerlerde kullanılır.

8xxx : Diğer değişik kompozisyonlardaki alaşımlar. Kalay, lityum ve demir en önemli olanlarıdır.

9xxx : Gelecekte kullanım için boş bırakılmıştır.

2xxx, 6xxx, 7xxx serileri ve 8xxx serisinden bazı alüminyum alaşımları çökeltme ile
sertleştirilebilir.

Dökme alüminyum alaşımlarının sınıflandırmasında üç rakam kullanılır. Üç rakamdan sonra

nokta konularak bir rakam daha konur. Konulan son rakam 0 ise döküm durumundaki kompozisyonu
verir. 1 ve 2 ise ingot halindeki kompozisyonu ifade eder.

1xx.x : Alaşımsız (saf) alüminyum. Genellikle rotor üretiminde kullanılır.

2xx.x : Esas alaşım elementi bakırdır. Başka alaşım elementleri de bulunabilir.

3xx.x : Esas alaşım elementi silisyumdur. Bakır magnezyum gibi başka alaşım elementleri de
bulunabilir. Döküm alaşımlarının % 90’ı 3xx serisidir.

4xx.x : Esas alaşım elementi silisyumdur.

5xx.x : Esas alaşım elementi magnezyumdur.

6xx.x : Kullanılmamaktadır.

7xx.x : Esas alaşım elementi çinkodur. Bakır ve magnezyum ilave alaşım elementleridir.

8xx.x : Kalay esas alaşım elementidir.

9xx.x : Kullanılmamaktadır.

2xx, 3xx, 7xx serileri ısıl işlem yapılabilen döküm alüminyum alaşımlarıdır.

Alüminyum-Lityum alaşımları son zamanlarda uçak ve uzay araçlarında kullanılmak üzere

geliştirilmiş önemli bir alaşımdır. Alüminyum-Lityum alaşımlarının yoğunlukları daha az, elastisite
modülleri yüksek, yorulma dayanımları iyi ve çentik darbe tokluluğu geçiş sıcaklıkları düşüktür. Isıl
işlem yapılmış ve soğuk çekilmiş % 1,3 Cu, % 0,95 Mg, % 2,0 Li, % 0,1 Zn alüminyum alaşımının
2 2
Rm =465 N/mm , Re=360 N/mm ’ dir. Böyle olmakla beraber bu alaşımların üretim maliyetleri yüksektir.
 10. Demir Olmayan Metaller 230

Alüminyum alaşımlarının denge diyagramlarında, alüminyumun ikinci elementi erittiği bölge

önem kazanmaktadır. Bu bölgeden faydalanılarak alüminyum alaşımları çökeltme (yaşlandırma) ile
sertleştirilerek dayanımları artırılabilir. Çökeltme sertleştirmesi için Bölüm 7.11’e bakınız.

Alüminyum Alaşımlarının Temper Şekilleri

Alüminyum alaşımlarına yaşlandırma işlemleri değişik şekillerde uygulanabilir ve TX sembolleri

ile alaşım numarasının yanına yazılır:

T1: Sıcak şekillendirme işleminden sonra soğutulmuş ve tabii yaşlanmaya bırakılmış. T1 ile
gösterilen alaşımlara doğrultma ve düzeltme işleminin dışında soğuk deformasyon yapılmaz.

T2: Sıcak şekillendirme işleminden sonra soğutulmuş, soğuk şekillendirilmiş ve tabii

yaşlanmaya bırakılmış.

T3: Çözeltiye alma işlemi yapılmış, soğuk şekillendirilmiş ve tabii yaşlanmaya bırakılmış.

T4: Çözeltiye alma işlemi yapılmış ve tabii yaşlanmaya bırakılmış.

T5: Sıcak şekillendirme işleminden sonra soğutulmuş ve suni yaşlandırma yapılmış.

T6: Çözeltiye alma işlemi yapılmış ve suni yaşlandırma yapılmış.

T7: Çözeltiye alma işlemi yapılmış ve aşırı yaşlandırma yapılmış.

T8: Çözeltiye alma işlemi yapılmış, soğuk şekillendirilmiş ve suni yaşlandırma yapılmış.

T9: Çözeltiye alma işlemi yapılmış, suni yaşlandırma yapılmış ve soğuk şekillendirilmiş.

T10: Sıcak şekillendirme işleminden sonra soğutulmuş, soğuk şekillendirilmiş ve suni

yaşlandırma yapılmış
 10. Demir Olmayan Metaller 231

Çizelge 10.1.5 Alüminyum Alaşımlarına Örnekler, Özellikleri ve Kullanım Yerleri (Kaynak:2’den

faydalanılarak hazırlanmıştır)
Kimyasal
Amerikan alüminyum birliği
kompozisyonu ve Mekanik özellikleri Önemli özellikleri ve kullanıldığı yerler
(AA) No
üretim şekli

Rm=90 (MPa)
1100 Re=35 (MPa) Kimyasallara ve atmosfere dayanıklı saf ticari
Al alüminyumdur.
Çökeltme
+% 0,12 Cu
8
R fet (5x10 )  35 (MPa) Derin çekmeye uygun, ucuz ve kaynaklanabilir.
Isıl işlemi yapılmayan Tavlanmış Sertlik=23 HB Depolama tankları, ısı eşanjörleri, reflektörler,
Dövme Alüminyum alaşımı A= 35-45 (%) kimyasal proseslerde borular vs.
E=69 (GPa)

Rm=470 (MPa)
Al
2024 +% 4,4 Cu Re=325 (MPa) Yüksek dayanımlı ve korozyona dayanıklıdır.
Çökeltme +% 1,5 Mg R fet (5x10 8 )  140 (MPa) Uçak parçaları, perçin, araba jantı, dişliler,
Isıl işlemi yapılabilen +% 0,6 Mn
Sertlik=120HB
otomobil parçaları, silindirler, pistonlar, bağlama
Dövme Alüminyum alaşımı Tabii yaşlandırma elemanları.
A=19-20 (%)
yapılmış
E=73 (GPa)

Rm=110 (MPa)
3003 Al Re=40 (MPa) İyi şekillendirilebilir ve kaynaklanabilir.
+% 0,12 Cu
Çökeltme
+% 1,2 Mn
R fet (5x10 8 )  50 (MPa) Yakıt tankları, soğutucu borular, zirai ve mimari
Isıl işlemi yapılmayan +% 0,1 Zn Sertlik=28 HB uygulamalar, Pişirme kapları, basınçlı kaplar,
Dövme Alüminyum alaşımı Tavlanmış A=30-40 (%) borular.
E=69 (GPa)

Rm=195 (MPa)
5052 Re=90 (MPa) İyi kaynak edilebilir ve korozyona dayanıklıdır.
Al
Deniz ortamında çalışacak depolar,
Çökeltme +% 2,5Mg R fet (5x10 8 )  110 (MPa) uçak yakıt ve yağ boruları, basınçlı kaplar, fan
Isıl işlemi yapılmayan +% 0,25Cr Sertlik=47 HB kanatları, bağlantı elemanları, hastane ve medikal
Dövme Alüminyum alaşımı Tavlanmış A=25-30 (%) ekipmanlar, pişirme kapları.
E=70 (GPa)

Al
Rm=240 (MPa)
+% 0,1 Mg İyi şekillendirilebilir, kaynaklanabilir, korozyona
6061 +% 0,6 Si Re=145 (MPa) dayanıklı ve ısıl işlem görmüş durumunda
Çökeltme +% 0,3 Cu R fet (5x10 )  95 (MPa)
8
dayanımı iyi. Karayolu, demir yolu ve deniz yolu
Isıl işlemi yapılabilen +% 0,2 Cr Sertlik=65 HB araçlarında, mimaride, ziraat aletlerinde uçaklarda,
Dövme Alüminyum alaşımı Tabii yaşlandırma A=22-25 (%) korkuluk, tel, fan kanatları, bağlantı elemanları,
yapılmış E=69 (GPa) mutfak ekipmanları, depolama tankları.

Al Rm=570 (MPa)
7075 +% 5,6 Zn Re=505 (MPa)
+% 2,5 Mg
Çökeltme
+% 1,6 Cu R fet (5x10 8 )  160 (MPa) Yüksek dayanım isteyen uçak parçaları, makine
Isıl işlemi yapılabilen +% 0,23 Cr Sertlik=150 HB parçaları ve silah sanayi
Dövme Alüminyum alaşımı Suni yaşlandırma A=11 (%)
yapılmış E=72 (GPa)

Rm=250 (MPa)
295.0 Al Re=165 (MPa)
+% 4,5 Cu
Çökeltme
+% 1,1 Si R fet (5x10 8 )  52 (MPa) Dişli kutuları, uçak bağlantı elemanları, demiryolu
Isıl işlemi yapılabilen Suni yaşlandırma Sertlik=75 HB araçları koltuk çerçeveleri, araba jantları
Dökme Alüminyum alaşımı yapılmış A=5 (%)
E=69 (GPa)

R fet : Tam değişken eğme yorulma dayanımı

 10. Demir Olmayan Metaller 232

10.2 BAKIR VE ALAŞIMLARI

Safa yakın elektrolitik bakır, gümüşten sonra iyi bir elektrik ve ısı iletimine sahiptir, atmosfer
korozyonuna dayanıklıdır, soğuk şekillendirme kabiliyeti çok iyidir. Çok ince çaplarda tel haline
getirilebilir. Talaşlı şekillendirme kabiliyeti kötüdür, dayanımı düşüktür. Elektrolitik bakırın bazı
özellikleri Çizelge 10.2.1’de verilmiştir.

Çizelge 10.2.1 Elektrolitik Bakırın Bazı Özellikleri

3
Yoğunluk 8,94 g/cm
Ergime sıcaklığı 1080 °C
-6
Isıl genleşme katsayısı (20-100 °C) 17,10 1/ °C
Elektrik iletkenliği 59,7 m/mm
2
2
Elastisite modülü 110000 N/mm
2
Akma sınırı 69 N/mm
2
Çekme dayanımı 220 N/mm
Isı iletkenliği 398 W/mK

Bakır alaşımlarında bu özellikler önemli bir şekilde değişmektedir. Bakır ve bakır alaşımlarının
diğer metallere göre en önemli üç üstünlüğü vardır; elektrik iletkenliği, ısı iletkenliği ve korozyon
direnci.

Bakırın çinko ile yaptığı alaşıma pirinç denilir. Bakır çinko denge diyagramı ve çinkonun
mekanik özelliklerde meydana getirdiği değişiklik Şekil 10.2.1’de gösterilmiştir. Cu-Zn denge
diyagramının % 45 çinkoya kadar olan kısmı teknolojik bir önem kazanır. Daha yüksek çinko olması
durumunda, oluşan arabileşiklerden dolayı yapı, çok sert ve kırılgan olur. Çinko oranı % 5-15 olan
pirinçlere tombak denilir, alaşımın rengi altın rengine yakındır, dekoratif işlerinde kullanılır. % 28
çinkolu alaşım plastik şekil vermeye çok elverişlidir. Derin çekilerek elde edilen mermi kovanı gibi
parçaların imalinde kullanılır.

a b
Şekil 10.2.1. a) Cu-Zn denge diyagramı, b) Pirincin, çinko oranına bağlı olarak mekanik
özelliklerinin değişimi (Kaynak: 1)

Bakır-nikel-çinko alaşımlarına nikel gümüşü (alman gümüşü) denilir. Kararmaya dayanıklılığı

pirinçten daha iyidir.

Bakırın çinko içermeyen diğer alaşımlarına bronz denilir. Piyasada bilinen en meşhuru kalay
bronzdur. Şekil 10.2.2’de Cu-Sn denge diyagramı verilmiştir. Alaşımın hızlı soğuması durumunda
denge diyagramı değişir.
 10. Demir Olmayan Metaller 233

a b
Şekil 10.2.2 a) Bakır-kalay denge diyagramı, b) Kalay oranının, kalay bronzunun özelliklerine
etkisi (Kaynak: 1)

 fazındaki bakır-kalay alaşımları kolayca plastik şekil verilebilir. Plastik şekil verme ile
üretilecek bakır-kalay alaşımlarında kalay miktarı % 10’u geçmez.

Kalay bronzları, dayanım değerinin iyi olması ve korozyona karşı dayanıklı olmasından kimya,
gıda, kâğıt, gemi, elektroteknik ve makine imalatı sahalarında kullanılır.

Bakır alaşımları, alüminyum alaşımları gibi çökeltme sertleşmesi ile sertleştirilebilir. Çökeltme
sertleşmesi yapılabilen en önemli bakır alaşımı, bakır-berilyum alaşımıdır.

Bakır alaşımlarının yoğunluğu çelikten fazladır. Bazı bakır alaşımlarının özgül dayanımları,
alüminyum ve magnezyum alaşımlarından daha düşüktür. Bakır alaşımlarının yorulma dayanımları,
sürünme dayanımları ve aşınma dayanımları alüminyum ve magnezyum alaşımlarından daha iyidir.
Bakır alaşımların pek çoğunun sünekliliği, korozyon direnci, elektrik iletkenliği, ısı iletkenliği
mükemmeldir.

Bakırın içine az miktarda sert Al2O3 tozları sıvı halinde katılıp karıştırılırsa, bakırın elektrik
iletkenliği azalmadan sertliği artırılabilir. Bu işleme dispersiyon (dağıtma) sertleştirmesi denilir. Bakır ve
alaşımlarına kaynak ve lehim yapılabilir. Ancak, kaynak ve lehim işlemlerinde bakırın ısı iletkenliğinin
yüksek olması nedeniyle tüm parça ısıtılmalıdır.

Bazı bakır alaşımları, özellikleri ve kullanım örnekleri Çizelge 10.2.2’de verilmiştir.

 10. Demir Olmayan Metaller 234

Çizelge 10.2.2 Bakır Alaşımlarına Örnekler, Özellikleri ve Kullanım Yerleri (Kaynak 2’den
faydalanılarak hazırlanmıştır)
Mekanik Özellikleri
Çekme Akma Kopma
Sembol Kullanım yerleri
Bileşimi dayanımı dayanımı uzaması Sertlik
% N/mm2 N/mm2 % HB
Elektrik iletiminde kullanılan teller,
Elektrolitik bakır Cu100 Tav. 220 Tav. 69 Tav. 45 Tav. 42
perçin, çatı kaplaması, conta
Cu95 Bozuk para, mermi kovanı, altın
CuZn5 Sç. 390 Sç. 350 Sç. 5 Sç. 114
Zn5 kaplanacak parçalar
Otomobil radyatörleri, mermi kovanları,
Cu70 Tav. 300 Tav. 75 Tav. 68
CuZn30 avizeler, elektroteknikte kullanılan
Zn30 Sç. 525 Sç. 435 Sç. 8 Sç. 155
yaylar
İyi korozyon direnci istenen yerlerde,
CuZn35 Cu65 Tav. 335 Tav. 125 Tav. 60 Tav. 55 mimari yapılarda, sıhhi tesisat
(Sarı pirinç) Zn35 Sç. 520 Sç. 385 Sç. 15 Sç. 115 aksesuarları, elektroteknikte kullanılan
yaylar
Cu62
CuZn35Pb3 Sç. 80HRB
Zn35,5 Sç. 500 Sç.300 Sç. 18 Cıvatalar, somunlar, dişliler, kamalar.
(Otomat pirinci) (Rockwell)
Pb2,5
Cu97, Çs. Yay, kaymalı yatak, valfler. Talaşlı
CuBe2 Çs.
Be1,9 1140- Çs. 4-10 Çs. 320-400 üretim yapılması zor, az miktarda
(Berilyum bronzu) 690-860
Co0,2 1340 plastik şekil verilebilir.
Deniz suyu korozyonuna dayanıklı, çok
ağır yük altında ve düşük dönme
hızındaki yataklar ve burçlar, pompa ve
D-CuSn10 Cu 90
Tav. 250 Tav. 130 Tav. 18 Tav. 70 türbin pervaneleri, soğuk hadde
(Kalay bronzu) Sn 10
yatakları yavaş çalışan ve yüksek
dayanım isteyen sonsuz vida çarkı.
Vana ve armatür.
Çok iyi aşınma mukavemeti, deniz suyu
korozyonuna dayanıklı. Aşırı yüklere
D-CuSn12 Cu88 dayanıklı yataklar, kızaklar, sonsuz vida
Dö. 260 Dö. 140 Dö. 7 Dö. 80
(Kalay bronzu) Sn12 karşılık dişlisi, transmisyon cıvatası
somunları. Vana ve armatür.

Cu85
Deniz suyu korozyonuna dayanıklı, su
D-CuSn5Zn5Pb5 Sn 5
Dö. 245 Dö. 120 Dö. 25 Dö. 60 buharı armatürleri, pompa çarkları,
(Kızıl döküm) Zn 5
kaymalı yataklar, burçlar
Pb 5
Cu65 Optik eşyalar, ameliyat ve dişçilik
CuNi18Zn17 Tav. 400 Tav. 175 Tav. 40 Tav. 70
Ni18 aletleri, fotoğraf makinesi parçaları,
(Nikel gümüşü) Sç. 600 Sç. 480 Sç. 4 Sç. 170
Pb17 madeni süs eşyaları,
Cu56,5
CuZn20Ni13Pb9Sn2 Zn20
Dö. 250 Dö. 125 Dö. 15 Dö. 55 Döküm süs eşyaları,
(Döküm nikel gümüşü) Pb 9
Sn2
Yumuşak olup yüksek kaydırma
özelliğine sahip, sülfürik aside dayanıklı,
Cu 88
D-CuSn7Pb15 yağsız kalma durumlarında ve su ile
Pb 15 Dö. 170 Dö. 80 8 60
(Kurşun bronzu) yağlama yapabilir. Yüksek yüzey
Sn7
basıncı altında çalışan yataklar, sıcak-
soğuk hadde yatakları.
Deniz suyuna, korozyona dayanıklı.
Gemi inşaatında, kimya ve gıda
D-CuAl8 Cu92 Tav. 500 Tav. 175 Tav. 60 Tav. 80
sanayisinde kullanılan muhtelif döküm
(Alüminyum bronzu) Al8 Sert. 735 Sert. 450 Sert. 7 Sert. 210
parçaları, bilhassa yüksek mukavemetli
aside dayanıklı armatürler
Kimya, gıda, yağ sanayi, maden
makineleri ve gemi inşaat döküm
Cu88 parçaları imalinde, dişliler, konik dişliler,
D-CuAl10Fe2
Al10 Tav. 500 Tav. 180 Tav. 18 Tav. 100 sonsuz dişliler, cıvatalar, burçlar, sıcak
(Alüminyum bronzu)
Fe2 buhar armatürleri, kaydırma kızakları ve
aşınma parçaları, gemi pervane ve
somunları imalinde
Tav.:Tavlanmış, Sç.: Soğuk çekilmiş, Çs.: Çökelme sertleştirmesi yapılmış, Dö.: Döküldüğü şartlarda

Kaynaklar:
1- Donald R. Askeland, The science and Engineering of Materials, Chapman and Hall, 1990
2- William D. Callister, JR, Materials Science and Engineering and Introduction, John Wiley,
1997
3- Metals Handbook, Desk edition, ASM, 1998