ΜΙΚΕΛΑΝΤΖΕΛΟ ΜΕΡΙΖΙ, Ο ΕΠΟΝΟΜΑΖΟΜΕΝΟΣ Καραβάτζιο

Μία Μια σκοτεινή διάνοια της ζωγραφικής

Γεώργιος Κουφογιώργος
Φιλόλογος – Ιστορικός
Μεταπτυχιακό δίπλωμα Μεσαιωνικών Σπουδών Πανεπιστημίου Ιωαννίνων

Υπάρχουν καλλιτέχνες που γοήτευσαν τον κόσμο με το έργο τους, όπως υπάρχουν και άλλοι οι οποίοι
τράβηξαν την προσοχή με τον έντονο τρόπο που έζησαν. Δεν είναι λίγοι και αυτοί που εντυπωσίασαν τόσο με το
έργο τους, όσο και με τη ζωή τους. Ο Καραβάτζιο είναι ένας από εκείνους τους καλλιτέχνες που κατόρθωσαν να
κινήσουν το ενδιαφέρον με την πολυτάραχη ζωή τους, αν και το καλλιτεχνικό τους έργο ήταν μνημειώδες και θα
μπορούσε από μόνο του να μαγνητίσει το κοινό. Και αυτό Γιατί διότι ο Καραβάτζιο ήταν ταυτόχρονα ο
εμπνευσμένος πρωτοπόρος ζωγράφος που γοήτευε τους μαικήνες της Τέχνης, αλλά ήταν και ο σκοτεινός
χαρακτήρας που έμπλεκε εμπλεκόταν σε μονομαχίες, σύχναζε σε κακόφημα μέρη και διήγαγε έκλυτο βίο. Αυτός ο
συνδυασμός φωτεινών και σκοτεινών στιγμών τον έκανε κατέστησε εξίσου διάσημο, όσο και η αγαπημένη του
τεχνική, το chiaroscuro.

Η ΓΈΝΝΗΣΗ, Η ΟΙΚΟΓΈΝΕΙΑ ΚΑΙ Η ΕΚΠΑΊΔΕΥΣΗ

Οι πρώιμες πηγές από τις οποίες αντλούμε αντλούνται πληροφορίες για τη ζωή του Καραβάτζιο είναι τρεις
συγγραφείς του 17ου αιώνα, ο Τζούλιο Μαντσίνι από τη Σιένα, ο συλλέκτης Τζιοβάνι Πιέτρο Μπελόρι και ο
ζωγράφος Τζιοβάνι Μπαλιόνε, ο οποίος υπήρξε ανταγωνιστής του Καραβάτζιο. Ο πατέρας του Καραβάτζιο, ο
Φέρμο ντι Μπερναντίνο Μερίζι ή Αμερίγκι, αναφέρεται ως αρχιτέκτονας, γεγονός που αμφισβητείται. Πιθανότατα
ήταν ειδικευμένος τεχνίτης, εξ ου και ο τίτλος «mastro».
Το Καραβάτζιο είναι μία μια μικρή πόλη στην περιοχή του Μπέργκαμο και βρίσκεται 40 χιλιόμετρα
ανατολικά του Μιλάνου. Υπό άλλες συνθήκες, η Ιιστορία δεν θα είχε ασχοληθεί με την πόλη αυτή, εάν ο Φέρμο,
και η σύζυγός του Λουτσία Αρατόρι δεν έφερναν στο φως τον Μικελάντζελο Μερίζι και εάν το βλαστάρι τους δεν
υιοθετούσε τον τόπο καταγωγής του ως επώνυμο, ακολουθώντας μία μια διαδεδομένη συνήθεια.
Οι γονείς του είχαν παντρευτεί με τις ευχές του μαρκησίου της πόλης στις 14 Ιανουαρίου του 1571, όπως
επιβεβαιώνεται από σχετικό έγγραφο. Ο ίδιος γεννήθηκε είτε στην ομώνυμη πόλη είτε στο Μιλάνο κατά τα τέλη
Σεπτεμβρίου του 1571, αν και είχε προταθεί κάποτε ως έτος γέννησης το 1573. Ωστόσο, Μία Μμια τυχαία
ανακάλυψη στο Μιλάνο, τον Φεβρουάριο του 2007, έλυσε έληξε τη διχογνωμία. Ο 67χρονος συνταξιούχος
φιλότεχνος και ερασιτέχνης ερευνητής Βιτόριο Πιράμι ανακάλυψε ενορίας το πιστοποιητικό βάπτισης του
διάσημου ζωγράφου, οπότε είναι δεδομένο ότι γεννήθηκε στις 28/29 Σεπτεμβρίου 1571. Η γέννηση του
Μικελάντζελο συνέβη λίγες ημέρες πριν ο ενωμένος χριστιανικός στόλος καταναυμαχήσει τον οθωμανικό στόλο
στα ανοικτά της Ναυπάκτου.
 Ο πατέρας του Καραβάτζιο εργαζόταν; για τον μαρκήσιο του Καραβάτζιο και κόμη του Γκαλεάτε,
Φραντσέσκο Α΄ ’ Σφόρτσα. Σύζυγός Σύζυγος του κόμη ήταν ο η Κοστάντζα Κολόνα, κόρη του πρίγκιπα του
Παλιάνο, Μαρκαντόνιο Κολόνα, πρίγκιπα του Παλιάνο. Η σύζυγος του μαρκησίου ήταν αυτή που ανέλαβε τη
διαχείριση του φέουδου, όταν εκείνος πέθανε το 1583. Η Κολόνα θα έπαιζε διαδραμάτιζε σημαντικό ρόλο στη ζωή
του Καραβάτζιο, ο οποίος πέρασε τα παιδικά του χρόνια στο Μιλάνο. Η πόλη αυτή στα τέλη του 16ου αιώνα
φιλοξενούσε 100.000 ανθρώπους, δηλαδή είχε τον ίδιο πληθυσμό με το Παρίσι και το Λονδίνο.
Μέχρι τα πέντε του έτη ο Καραβάτζιο ζούσε διαβίωνε σε ένα ευχάριστο περιβάλλον, στην ενορία Σάντα
Μαρία άλα Πασαρέλα, χωρίς ιδιαίτερα προβλήματα, τουλάχιστον πριν ξεσπάσει η επιδημία πανώλης του 1576.
Στις 20 Οκτωβρίου του 1577, ο Καραβάτζιο έχασε εξαιτίας της επιδημίας; τον πατέρα του, τον θείο του και τον
παππού του. Μέσα σε μία ημέρα στερήθηκε κάθε πατρική φιγούρα από το πλευρό του.
Η μητέρα του ανέλαβε την κηδεμονία των τεσσάρων παιδιών τον Φεβρουάριο του 1578. Εκτός του
Μικελάντζελο, υπήρχαν ακόμη δύο αδέρφιααδέλφια, μία αδερφή αδελφή και μία ακόμη ετεροθαλής αδελφή.
Μένοντας Καθώς διέμεναν πια στο Καραβάτζιο, η οικογένεια αντιμετώπισε οικονομικές δυσχέρειες σε μία μια
εποχή που σοβούσε οικονομική κρίση λόγω της πανώλης. Η μητέρα του ζωγράφου, εκτός από τα οικονομικά
προβλήματα, είχε να αντιμετωπίσει και τις διαφωνίες της με τους γονείς του Φέρμο, ο οποίος δεν είχε αφήσει
διαθήκη.
Υπό αυτές τις συνθήκες, η ένταξή ένταξη του 13χρονου Καραβάτζιο, ως μαθητευόμενου ζωγράφου, στο
εργαστήριο του ζωγράφου Σιμόνε Πετερτσάνο το 1584 ανακούφισε τον οικογενειακό προϋπολογισμό. Με ετήσιο
αντίτιμο 24 χρυσά σκούδα, ο Πετερτσάνο θα φρόντιζε αναλάμβανε να του διδάξει την τέχνη της ζωγραφικής ,
αλλά ενώ θα ήταν υπεύθυνος για την τροφή και την ενδυμασία του νεαρού μαθητή του. Ο νεαρός θα πρόσφερε
προσέφερε για μία τετραετία τις υπηρεσίες του, τόσο στην οικία, όσο και στο εργαστήριο του δασκάλου του στο
Μιλάνο.
Ωστόσο, Ηη σχέση του Πετερτσάνο με τον νεαρό Καραβάτζιο μόνο ανέφελη δεν ήταν, δεδομένου και του
εκρηκτικού χαρακτήρα του μαθητή. Η ζωγραφική ήταν το αντικείμενο που προκαλούσε τις περισσότερες τριβές
ανάμεσα σε δάσκαλο και μαθητή.
Οι πηγές αναφέρουν ότι ο Καραβάτζιο ήταν αρκετά επιμελής μαθητής, όταν επρόκειτο για προσωπογραφίες
και γενικά για ελαιογραφία. Χωρίς να υπάρχουν παράΕχοντας μόνο ενδείξεις, αρκετοί ιστορικοί είναι πεπεισμένοι
ότι ο ίδιος ταξίδευσε αρκετά. Εκείνη την περίοδο, στη Λομβαρδία είχε αναπτυχθεί μία μια διαφορετική έκφραση
του καλλιτεχνικού ρεύματος του; μανιερισμού, πιο συγκρατημένη, η οποία προσέγγιζε περισσότερο τη
φυσιοκρατική απόδοση των θεμάτων.
Αυτή Η η γεωγραφική θέση της περιφέρειας αυτή, την έφερε σε άμεση επαφή με τη ζωγραφική των
μεγάλων δασκάλων της Βενετίας, αλλά και με τις τάσεις που έρχονταν από τη Γερμανία. Είναι σίγουρο βέβαιο ότι
ο νεαρός Καραβάτζιο είχε εκπαιδευθεί στις αρχές της αναγεννησιακής ζωγραφικήςτέχνης, μελετώντας παράλληλα
τις γόνιμες καλλιτεχνικές εξελίξεις στη ζωγραφική, όπως αυτές ζυμώνονταν στον ιταλικό Βορρά.
Αντίθετα με τις ελαιογραφίες, ο Καραβάτζιο δεν τα κατάφερνε με τις νωπογραφίες, είτε λόγω δικής του
αμέλειας, είτε λόγω απροθυμίας του δασκάλου να δείξει διδάξει στον μαθητή του μία μια τεχνική για την οποία
δεν έδειχνε ενδιαφέρον. Το σίγουρο είναι ότιΣε κάθε περίπτωση, ο Καραβάτζιο δυσκολεύτηκε δυσκολεύθηκε
αργότερα να αναλάβει έργα ακριβώς γιατί επειδή η νωπογραφία ήταν πολύ δημοφιλής ανάμεσα στους
φιλότεχνους, αλλά ο ίδιος δεν απέδιδε ικανοποιητικά σε αυτή την τεχνική.
Γενικά, ο εριστικός του χαρακτήρας τον έμπλεκε ενέπλεκε σε κάθε είδους περιπέτειες που δυσκόλευαν
δυσχέραιναν την εξέλιξή του.
Για ορισμένο διάστημα Δεν έχουμε ειδήσειςπαρατίθενται πληροφορίες για τον Καραβάτζιο από μετά το
1588, έτος κατά το οποίο ο Καραβάτζιο ολοκλήρωσε τη μαθητεία του κοντά στον Πετερτσάνο, δεν διαθέτουμε
πολλές πληροφορίες για τον βίο του. Ίσως Ισως να έμεινε στην περιοχή της Λομβαρδίας, ίσως να ταξίδεψε στη
Βενετία, –γεγονός που αμφισβητείται, δεδομένων των οικονομικών του δυσκολιών–, ίσως ή να εργάστηκε στην
περιοχή της καταγωγής του.
Όπως Οπως προκύπτει από επίσημα έγγραφα ο ίδιος και τα αδέρφια αδέλφια του αναγκάστηκαν να
πουωλήσουν μέρος της ακίνητης περιουσίας τους, τόσο το 1588, όσο και την περίοδο 1590 –- 1591. Το 1590
έχασε και τη μητέρα του, ενώ ήδη είχε πεθάνει ο αδερφός αδελφός του Τζιοβάνι Πιέτρο. Τον Μάιο του 1592, τα
εναπομείναντα αδέρφια αδέλφια μοίρασαν την πατρική περιουσία. Στον Μικελάντζελο αναλογούσε μερίδιο αξίας
600 σκούδων, το οποίο δεν ήταν αρκετό για να συντηρήσει τον ακριβό πολυτελή τρόπο ζωής που είχε αρχίσει να
υιοθετεί: ακριβά ρούχα, τυχερά παιχνίδια, οινοποσίες. Τελικά, Ττα χρέη του και διάφορα διάφορες άλλες
«επιπλοκές» με τον Ννόμο τον εξανάγκασαν να μετακομίσει νότια κατά τα τέλη του 1592. Σε γενικές γραμμές, οι
πηγές αναφέρουν Αυτό που ξέρουμε σε γενικές γραμμές είναι ότι αναγκάστηκε να εγκαταέλείιψει τον ιταλικό
Βορρά εξαιτίας κάποιων καυγάδωνφιλονικιών, όπως αναφέρουν οι πηγές.

ΣΤΗΝ «ΑΙΏΝΙΑ ΠΌΛΗ»

Δεν είναι γνωστοί με λεπτομέρειες οι λόγοι που τον ώθησαν να αποφασίσει να εγκαταλείψει τη Λομβαρδία
και να μην επιστρέψει ποτέ εκεί. Οι βιογράφοι του Μαντσίνι και Μπελόρι αναφέρουν ότι αναγκάστηκε να
εγκαταλείψει την πόληαυτό συνέβη λόγω κάποιας διένεξης, στην οποία εμπλέκονταιν ένας ευγενής, μία μια
γυναίκα ελευθερίων ηθών και η δολοφονία ενός αστυνομικού. Ο Μπαλιόνε, στο έργο του «Le Vite de’ Pittori,
Scultori, Architetti, ed Intagliatori«Οι ζωές των ζωγράφων» (1642), προχωρά ακόμη πιο πολύ, σημειώνοντας ότι ο
Καραβάτζιο εγκατέλειψε το Μιλάνο, επειδή είχε διαπράξει ο ίδιος δολοφονία. Η αλήθεια είναι ότι οι μονομαχίες
και οι δολοφονίες στο Μιλάνο εκείνη την εποχή ήταν καθημερινή πρακτική και ότι η εγκληματικότητα είχε
αναγκάσει σχεδόν κάθε πολίτη να κυκλοφορεί οπλισμένος.
Σε κάθε περίπτωση, το 1592 ο Καραβάτζιο προσπαθεί να κάνει μία μια νέα αρχή στη Ρώμη. ΌΟλοι οι
πρώιμοι βιογράφοι του συναινούν ότι βρέθηκε στη Ρώμη όταν πλησίαζε τα 20 έτη, αλλά όπως αποδείχθηκε, αυτό
το σημαντικό για τον μετέπειτα βίο του γεγονός συνέβη όταν ήταν 21 ετών.
Η επίσημη τέχνη της εποχής παλλόταν στους ρυθμούς της Αντιμεταρρύθμισης, καθώς η Καθολική
Εκκλησία αγωνιζόταν να ανανήψει από τα πλήγματα του Προτεσταντισμού.
Μέσα σΣε αυτό το κλίμα και μαζί με πολλούς άλλους φιλόδοξους καλλιτέχνες, ο νεαρός Καραβάτζιο
αναζήτησε την τύχη του στην «Αιώνια Πόλη». Εκεί είχε έναν θείο, τον Λοντοβίκο Καραβάτζιο, αλλά δεν ήταν
αυτός ο λόγος που μετακόμισε στη Ρώμη. Η αλήθεια είναι ότι στη Ρώμη κατοικούσεδιέμενε μία μια αξιοπρόσεκτη
παροικία Λομβαρδών με καταγωγή από το Καραβάτζιο, και ενώ η Ρώμη ίδια η πόλη ήταν το καλύτερο σχολείο για
να μελετήσει τη ζωγραφική σε βάθος.
Η πόλη Ρώμη αποτελούσε σκιά του αυτοκρατορικού εαυτού της. Παντού, όμως, υπήρχαν μνημεία του
δοξασμένου παρελθόντος. Οι ζωγράφοι της εποχής, γηγενείς και αλλοδαποί, μελετούσαν με θέρμη τα αμέτρητα
σπαράγματα ενός πλούσιου καλλιτεχνικού παρελθόντος, ερευνούσαν σπήλαια και ερείπια αναζητώντας ψηφιδωτά,
αγάλματα και τοιχογραφίες για να αντλήσουν έμπνευση.
Όμως Ομως και τα σύγχρονα μνημεία έργα ανταγωνίζονταν σε ομορφιά τα αρχαία ερείπια: η βασιλική του
Αγίου Πέτρου, το Λατερανό, η Καπέλα Σισξτίνα, το παρεκκλήσιο του Βατικανού, όπου είχαν εργαστεί
αρχιμάστορες της Αναγέννησης όπως ο Μποτιτσέλι και ο Μιχαήλ ΆγγελοςΑγγελος, δεν είχαν να ζηλέψουν πολλά
από τα αρχαία μνημεία.
Από την άλλη πλευρά, η πείνα και η φτώχεια έκαναν συνοόδιάευαν στους βρώμικους βρόμικους δρόμους, η
ζέστη και η ελονοσία κυριαρχούσαν τα καλοκαίρια, ενώ η εγκληματικότητα κινούταν κινείτο σε υψηλά επίπεδα,
όπως στο Μιλάνο. Αν ο χαρακτήρας του Καραβάτζιο ευθύνεται, ως ένα σημείο, για τη βίαιη συμπεριφορά του, οι
εμπειρίες που βίωσε στους δρόμους της Ρώμης και του Μιλάνου συνέβαλαν στο στην να παγιωθείίωση αυτής της
συμπεριφοράς.
Φυσικά, τα πάντα στη Ρώμη περιστρέφονταν γύρω από το Βατικανό και τον πάπα. Την εποχή που έφθασε
στη Ρώμη ο Καραβάτζιο, στον θρόνο του αγίου Αγίου Πέτρου βρισκόταν ο Κλήμης Η΄, ’, ο οποίος είχε διαδεχθεί
τον Ιννοκέντιο Θ΄ ’ μόλις στις 30 Ιανουαρίου 1592.
Οι πάπες και οι καρδινάλιοι υποστήριζαν ένα εκτενές πρόγραμμα οικοδόμησης εκκλησιών, στο οποίο
συμμετείχαν ενεργά μοναχικά τάγματα, όπως η Εταιρεία του Ιησού (Ιησουίτες), και οι Ορατοριανοί του Φίλιππο
ντε Νέρι. Στην πράξη, αυτό σήμαινε για τον Καραβάτζιο ότι υπήρχαν πολλές ευκαιρίες για να εργαστεί ένας
ταλαντούχος ζωγράφος, μόνο που οι περισσότερες παραγγελίες σχετίζονταν με νωπογραφίες, μία μια τεχνική στην
οποία ο Καραβάτζιο δεν έδρεπε δάφνες.
Ο Καραβάτζιο αντιμετώπιζε το φάσμα της πείνας, από τη στιγμή που δεν έβρισκε παραγγελίες, και ενώ το
1593 γνωρίζουμε ότι στη Ρώμη αντιμετώπισε εκδηλώθηκε λιμός. Ευτυχώς γι’ αυτόν, ένας εξέχων κληρικός που
υπηρετούσε στον Άγιο Αγιο Πέτρο, ο Παντόλφο Πούτσι, του δάνεισε παραχώρησε ένα δωμάτιο να μένει, με
αντάλλαγμα τις υπηρεσίες του Καραβάτζιο στην να εργαστεί ως υπηρέτης στην κουζίναδηλαδή τι έκανε; του
Πούτσι.
Οι πρώτοι πίνακες που κατόρθωσε να φιλοτεχνήσει και να πουωλήσει ο Καραβάτζιο αγοράστηκαν από τον
ίδιο τον Πούτσι. Μετά Επειτα από λίγους μήνες σπαρτιατικής διαβίωσης στην κουζίνα του Πούτσι, ο Καραβάτζιο
βρήκε μία μια εργασία πιο ταιριαστή στο ταλέντο και στις προτιμήσεις του, αλλά με εξίσου πενιχρές αποδοχές.
Προσελήφθη στο εργαστήριο του Λορέντσο Σιτσιλιάνο, το οποίο επιδιδόταν στη μαζική παραγωγή
πορτραίτωνπορτρέτων. Δεν ήταν ακριβώς αυτό που ονειρευόταν ο Καραβάτζιο, αλλά τουλάχιστον ζούσε
απκάνοντας ασχολούμενος με αυτό που του άρεσε, ζωγραφίζοντας τρία πορτραίτα πορτρέτα την ημέρα. Εκεί
συνδέθηκε στενά με τον Σικελό ζωγράφο Μάριο Μινίτι.
Σταδιακά, ο Καραβάτζιο δικτυωνόταν στον πολυδαίδαλο καλλιτεχνικό κόσμο της Ρώμης και αποκτούσε όλο
και καλύτερες θέσεις εργασίας. Μετά τον Σιτσιλιάνο εργάστηκε στις αρχές του 1593 για τον Αντιβεντούτο
Γκραμάτικα, έναν ζωγράφο που μόλις είχε γίνει μέλος της συντεχνίας των ζωγράφων, της στην Ακαδημίας του
Αγίου Λουκά. Στη συνέχεια, έγινε ανέλαβε τη θέση του βοηθός βοηθού του Τζιουσζέπε Τσέζαρι, ενός διάσημου
ζωγράφου ο οποίοςπου ήταν γνωστός ως ιππότης Ντ’ Αρπίνο. Αυτή η γνωριμία του τού άλλαξε τη ζωή, διότι ο Ντ’
Αρπίνο ήταν ιδιαίτερα αγαπητός στον πάπα Κλήμεντα Η΄.’.
Στο εργαστήριο του ματαιόδοξου Ντ’ Αρπίνο ο Καραβάτζιο παρέμεινε περίπου ένα έτος και παρήγαγε
αριστουργήματα, όπως ο «Μικρός ασθενής Βάκχος» και «Νεαρός με καλάθι φρούτων». Το γεγονός ότι εργάστηκε
δίπλα σε έναν τόσο αναγνωρισμένο ζωγράφο, εξασφάλισε αρκετή προβολή στον Καραβάτζιο καθιστώντας άρχισε
να γίνεται τον γνωστός στους κύκλους των καλλιτεχνών και των πλούσιων μαικήνων της Τέχνης, αν και ζωγράφιζε
κυρίως νεκρές φύσεις. ΌμωςΟμως, η σχέση του με τον Ντ’ Αρπίνο τερματίστηκε σύντομα, λόγω της διαμάχης που
υπέφωσκε υπέβοσκε ανάμεσα στον Ντ’ Αρπίνο και τον μόλις κατά τρία έτη νεώτερο νεώτερό του Καραβάτζιο.
Αυτή η διαμάχη μπορεί να οφείλεται στη ζήλια του Ντ’ Αρπίνο για την επιτυχία που άρχισε να αναγνωρίζει ο
βοηθός του, αλλά μπορεί να αποδοθεί και στον εκρηκτικό χαρακτήρα του Καραβάτζιο, είτε ή και στους δύο
παράγοντες.
Τον Ιανουάριο του 1594, ο Καραβάτζιο νοσηλεύτηκε νοσηλεύθηκε σε νοσοκομείο που προσέφερε δωρεάν
νοσηλεία μετά από κτύπημα που δέχθηκε από άλογο. Με την ευκαιρία αυτή Οο Καραβάτζιο ζωγράφισε μερικούς
πίνακες για τον άνθρωπο που διαχειριζόταν το ίδρυμα, καθώς ήταν και πάλι απένταρος. Δεν άργησε όμως να βρει
επαγγελματική στέγη κοντά στον Πρόσπερο ΌρσιΟρσι, έναν επίσης διάσημο ζωγράφο της Ρώμης. Από αυτή την
περίοδο προέρχεται η πρώτη γραπτή μαρτυρία της παρουσίας του Καραβάτζιο στη Ρώμη, ένα έγγραφοξέρουμε με
τι σχετίζεται; που χρονολογείται τον Οκτώβριο του 1594. Το έγγραφο ανέφερε ότι ο Καραβάτζιο και ο Όρσι
συμμετείχαν σε μία θρησκευτική αγρυπνία.
Όταν Οταν ο Καραβάτζιο ένιωσε έτοιμος να διεκδικήσει τα προς το ζην, εργαζόμενος αυτόνομα και όχι για
κάποιον διάσημο συνάδελφό του, γνώρισε και πάλι το φάσμα της φτώχειας. Βρέθηκε Κατέληξε και πάλι στον
δρόμο, καθώς οι πίνακές του αρχικά έμεναν απούλητοι. Και πάλι όμως η τύχη του χαμογέλασε όταν ένας Γάλλος
έμπορος έργων τέχνης κατάφερε να πουωλήσει κάποια έργα. – Ανάμεσά ανάμεσά τους, ήταν «Η μάντισσα», ένας
διάσημος πίνακας που σώζεται σε δύο εκδόσεις. Ο έμπορος που κατόρθωσε να πουωλήσει τα πρώτα έργα του
Καραβάτζιο ήταν ο Κονσταντίνο Σπάτα, ο οποίος είχε διατηρούσε ένα κατάστημα στην πλατεία που βρισκόταν
κοντά στην εκκλησία του Αγίου Λουδοβίκου των Γάλλων.
Μολονότι ο Καραβάτζιο δεν είχε ακόμη κατορθώσει να ζει από την πώληση των έργων του, είχε αρχίσει να
τραβά προσελκύει την προσοχή αρκετών συλλεκτών. Ένας Ενας από αυτούς, ο καρδινάλιος Φραντσέσκο Νντελ
Μόντε, διάσημος φιλότεχνος της εποχής, επισκέφθηκε τον έμπορο Βαλεντάν και αγόρασε έναν πίνακα του
Καραβάτζιο με τίτλο «Οι χαρτοκλέφτες», ο οποίος σήμερα φιλοξενείται σε μουσείο του Τέξας. Πριν όμως φθάσει
εκεί, ο πίνακας ποιος;, είχε φιλοξενήηθηκεί σε παλάτια επωνύμων με επιρροή, όπως το Παλάτσο Μαντάμα του
καρδιναλίου Ντελ Μόντεποιου; στην πλατεία Ναβόνα της Ρώμης, Ο πίνακας διαφήμισε αρκούντως διαφημίζοντας
με αυτό τον τρόπομε ποιο; τον νεαρό αντισυμβατικό καλλιτέχνηη πρόταση είναι ακατανόητη αν κρίνω και από
κάποιες πληροφορίες που λέτε παρακάτω. Ο Καραβάτζιο στο πρόσωπο του καρδιναλίου δεν βρήκε μόνο έναν
θαυμαστή, βρήκε αλλά και έναν πλούσιο χορηγό, ο οποίος τον προσέλαβε ως ζωγράφο στην αΑυλή του.
Επιτέλους, ο νεαρός Μικελάντζελο είχε βρει τον πάτρωνα που έψαχνε αναζητούσε και έμεινε κοντά του τέσσερα
έτη.
Χάρη στη γνωριμία με τον καρδινάλιο ντελ Μόντε, Στη Ρώμη ο Καραβάτζιο είχε την ευκαιρία να μελετήσει
από κοντά σπουδαία έργα της κλασικής και της αναγεννησιακής τέχνης, τόσο στο Παλάτσο Μαντάμα, όσο και σε
άλλες συλλογές, δημόσιες και μη, χάρις χάρη στη γνωριμία με τον καρδινάλιο ντελ Μόντε. Στην υπηρεσία του
καρδιναλίου φιλοτέχνησε διάσημα έργα όπως το «Κονσέρτο Νέων (Οι Μουσικοί)», ή το «Μουσικός με λαούτο»,
αν και όπως μας πληροφορεί ο βιογράφος του Μπελόρι «θεωρούσε ότι μόνο η Φύση ήταν αντάξιο θέμα για τον
χρωστήρα του».
Με αυτό τον τρόπο, καθώς ο 16ος αιώνας ολοκληρωνόταν, ο Καραβάτζιο εντάχθηκε στη χορεία των
καλλιτεχνών που απέρριψαν τον μανιερισμό, υπηρετώντας – εκούσια ή ακούσια – τις επιταγές της
Αντιμεταρρύθμισης για μία μια ζωγραφική πιο φυσιοκρατική και απλή. Η «Μετανοούσα Μαγδαληνή» του
Καραβάτζιο είναι αποτελεί ένα τέτοιο πρώιμο έργο του ζωγράφου αυτής της τάσης.
Η αλήθεια είναι ότι ο Καραβάτζιο δεν δίσταζε να προκαλεί με τις επιλογές του. Παραδείγματος χάριν, για να
απεικονίσει την την Ααγία Αικατερίνη ή τη Μαρία τη Μαγδαληνή, επέλεξε ως μοντέλο μία μια γυναίκα
ελευθερίων ηθών από τη Σιένα, τη Φίλιντε Μελαντρόνι. Αυτό δεν σημαίνει ότι ο Καραβάτζιο αμφισβητούσε την
Καθολική Εκκλησία., Γνωρίζουμε ότιαντιθέτως ήταν τυπικός στα θρησκευτικά του καθήκοντα και δεν είχε
αντιμετώπισε ποτέ προβλήματα με την Ιερά Εξέταση.
Παράλληλα με τα πρωτοποριακής θεματικής έργα, συνέχισε να φιλοτεχνεί πιο συμβατικά θέματα, όπως π.χ.
η νεκρή φύση («Καλάθι με φρούτα») που είχε παραγγείλει ο καρδινάλιος Φεντερίκο Μπορομέο. Όλα Ολα αυτά τα
έργα χρονολογούνται στη μετάβαση από τον 16ο στον 17ο αιώνα και προκάλεσαν αίσθηση για τη θεματολογία
(π.χ. αποκεφαλισμοί) ή την τεχνική τους. Ο ίδιος ο καρδινάλιος ντελ Μόντε περιγράφει τα χρώματα του
προστατευόμενου προστατευομένου του ως «σκοτεινά και δυναμικά» και αναφέρει επίσης ότι τα έργα του έλκυαν
την προσοχή όλο και περισσοτέρων φιλότεχνων.
Αποτέλεσμα της αυξανόμενης φήμης του ήταν να του ανατεθεί η διακόσμηση του παρεκκλησίου που ανήκε
στη γαλλική παροικία της Ρώμης, του Αγίου Λουδοβίκου των Γάλλων. Τα παρεκκλήσιο είχε κύριο κτήτορα τον
καρδινάλιο Ματιέ Κουαντρέλ ή Κονταρέλι σύμφωνα με τους Ιταλούς. Η ειρωνεία είναι ότι αρχικά το έργο είχε
ανατεθεί στον Ντ’ Αρπίνο, αλλά αυτός καθυστερούσε να ανταποκριθεί και το έργο ανατέθηκε στον Καραβάτζιο.
Υποθέτουμε Εικάζεται ότι ο Καραβάτζιο υπέγραψε συμβόλαιο το συμβόλαιό του μετά την υποβολή των
προσχεδίων, τον Ιούλιο του 1599. Η αμοιβή του ορίστηκε σε 400 σκούδα και αφορούσε στην παραγωγή πινάκων
και όχι νωπογραφιών, με θέμα τη ζωή του Ευαγγελιστή Ματθαίου.
Το έργο είχε ολοκληρωώθείηκε κατά τα μέσα του καλοκαιριού του 1600. Οι θετικές κριτικές ήταν
υπερέβαιναν κατά πολύ περισσότερες από τις αρνητικές και το κύρος του Καραβάτζιο αναβαθμίστηκε στους
καλλιτεχνικούς κύκλους. Η Ακαδημία του Αγίου Λουκά τον δέχθηκε ως μέλος της, ενώ οι παραγγελίες άρχισαν να
ρέουναυξάνονται. Ήταν Ηταν καιρός να αφήσει εγκαταλείψει το Παλάτσο Μαντάμα και τον καρδινάλιο ντελ
Μόντε, ο οποίος συνέβαλε καθοριστικά στην καθιέρωση του Καραβάτζιο, και να αναζητήσει πιο πλούσιους
πάτρωνες,. Τέτοιοι ήταν όπως οι αδελφοί ΓκαετάνιΜατέι, ο καρδινάλιος ΓκΤζιρόλαμο και ο μαρκήσιος Τσιριάκο,
μέλη μίας μιας παλαιάς οικογένειας ευγενών της Ρώμης. Για τον φιλότεχνο μαρκήσιο, ο Καραβάτζιο φιλοτέχνησε
δύο φημισμένα του έργα, το «Δείπνο εις Εμμαούς» και τον «Άγιο Αγιο Ιωάννη τον Βαπτιστή». ΌμωςΟμως,
ισχυρότερος πάτρωνας για τον καλλιτέχνη αποδείχθηκε η γνωστή και από τα χρόνια του Βυζαντίου γενοβέζικη
οικογένεια Τζιουστινιάνι.
Ο Καραβάτζιο συνδέθηκε με τον μαρκήσιο Βιντσέντζο Τζιουστινιάνι και κυρίως με τον πιο ισχυρότερο και
πιο πλούυσιοότερο, μεγαλύτερο αδελφό του, τον καρδινάλιο Μπενετέτο, Ιησουίτη και στρατηγό του τΤάγματος
των ΔομηνικανώνΔομινικανών. Οι αδελφοί είχαν ήταν φιλότεχνοι και διατηρούσαν ιδιωτικό θέατρο και συλλογή
από πίνακες και γλυπτά. Ο Καραβάτζιο παρήγαγε γι’α αυτούς δεκαπέντε πίνακες. Ανάμεσα σε αυτούς και «Ο
Ερωτιδέας» (Amor Vincit Omnia), έργο του 1602.
Ένα Το ευαίσθητο σημείο για τον του Καραβάτζιο ήταν η αρνητική κριτική. Οι καλλιτεχνικές φιλονικίες του
τού «χάρισαν»προσέθεσαν και άλλα προβλήματα. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο Καραβάτζιο απαντούσε με σάτιρα,
σε κάποιαες άλληες, όμως, αντέδρασε πιο βίαια, για παράδειγμα χειροδικώντας εναντίον του Τζιρόλαμο Στάμπα, ο
οποίος ήταν σπουδαστής Καλών Τεχνών. Τον Σεπτέμβριο του 1603 συνελήφθη και φυλακίσθηκε
φυλακίστηκεεξαιτίας ενός λιβελογραφήματος που αφορούσε τον ζωγράφο Μπαλιόνε του παραπάνω; και
χρειάσθηκε χρειάστηκε να επέμβει ο πρεσβευτής της Γαλλίας για να αποφυλακιστεί. Αμέσως μετά ασχολήθηκε με
μία μια παραγγελία στο Λορέτο και άλλη μία μια για την εκκλησία στο Τολεντίνο.
Λίγο μετά την αποφυλάκισή του στα τέλη του 1603, μετακόμισε σε ενοικιασμένη κατοικία κοντά στο
Παλάτσο Φιρέντσε μαζί με τον υπηρέτη και μοντέλο του Φραντσέσκο (Τσέκο). Το όνομά του ως καλλιτέχνης
ακουγόταν όλο και περισσότερο, αλλά ο χαρακτήρας του τον καθιστούσε ανεπιθύμητο και δεν επέτρεπε την
κοινωνική του ανέλιξη. Από το 1603 έως το 1606 έλαβε μόλις τρεις παραγγελίες που αφορούσαν έργα
θρησκευτικού περιεχομένου, σε κλίμακα μεγαλύτερη από αυτή ενός πορτραίτουπορτρέτου. Κατώτερης ποιότητας
ζωγράφοι, αλλά με προσωπικότητα πιο ήπια, άρχισαν να τον ξεπερνούν σε φήμη, και αυτό είχε ως αποτέλεσμα να
γίνει πιο επιθετικός.
Γενικά, ο Καραβάτζιο δεν έχανε ευκαιρία για να εμπλακεί σε περιπέτειες. Κάποτε τραυμάτισε για ασήμαντη
αφορμή έναν σερβιτόρο με έναν πιάτο. Επιπλέον, η σχέση με την αστυνομίατις Αρχές χειροτέρευε επιδεινωνόταν
συνεχώς, καθώς είχε συλληφθεί αρκετές φορές για απρεπή συμπεριφορά. Πιο συχνά διαπληκτιζόταν με
αστυνομικούς εκπροσώπους του νόμου στους δρόμους της Ρώμης, παρά ασχολούταν ασχολείτο με την παλέτα και
τους χρωστήρες του. Όταν Οταν όμως καταπιανόταν με την τέχνη του, δημιουργούσε αριστουργήματα, όπως ο
«Άγιος Αγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής», έργο που πιθανότατα είχε παραγγείλει Γενοβέζος τραπεζίτηςτραπεζίτης
Οττάβιο Κόστα το 1604. Το ίδιος έτος φιλοτέχνησε την περίφημη «Ταφή του Χριστού»έναν πίνακα γα την
εκκλησία Σάντα Μαρία Βαλιτσέλα, κοντά στην πλατεία Ναβόνα.
Με έναν τόσο άστατο τρόπο ζωής ήταν θέμα χρόνου να αντιμετωπίσει ξανά εκ νέου οικονομικά
προβλήματα ή προβλήματα με τον Ννόμο. Τον Μάιο και τον Ιούλιο του 1605 φυλακίσθηκε φυλακίστηκε ξανά για
παράνομη οπλοφορία και για επίθεση σε σπίτι οικία που κατοικούσαν διέμεναν δύο γυναίκες. Τον επόμενο μήνα
του έκανανήλθε αντιμέτωπος με έξωση διότι δεν ήταν συνεπής στις στην πληρωμές καταβολή του ενοικίου του.,
ενώ Ηη ιδιοκτήτρια κατέάσχεσε τα υπάρχοντά του ως αποζημίωση. Επίσης, ο Καραβάτζιο κατηγορήθηκε για
πρόκληση σωματικών βλαβών από έναν δόκιμο συμβολαιογράφο, μετά έπειτα από φιλονικία με αφορμή μία μια
ιερόδουλη. Ορισμένοι ερευνητές θεωρούν ότι ασχολήθηκε με την προστασία γυναικών ελευθερίων ηθών, διότι
συνήθιζε να κυκλοφορεί τις πρώτες πρωινές ώρες οπλισμένος και να διαπληκτίζεται συχνά με αφορμή κάποια
τέτοια γυναίκα. Επίσης, γνωρίζουμε είναι γνωστό ότι είχε χρόνια διαμάχη με τον Ρανούτσιο Τομασόνι, ο οποίος
σίγουρα με βεβαιότητα παρείχε τέτοιου είδους προστασίαυπηρεσίες.
Το ίδιο καλοκαίρι του 1605 άρχισε να ζωγραφίζει την «Παναγία του Λορέτο» για το παρεκκλήσιο Καβαλέτι
στην εκκλησία του Αγίου Αυγουστίνου της Ρώμης. ΌμωςΟμωςΠαρ’ όλα αυτά, οι περιπέτειες δεν τον του άφηναν
επέτρεπαν να ασχοληθεί απερίσπαστος με τη ζωγραφική. Το τέλος του καλοκαιριού του 1605 τον βρίσκειήκε να
αναζητά καταφύγιο στη Γένοβα, αποφεύγοντας να εμφανιστεί σε δίκες που τον αφορούσαν στη Ρώμη.
Πιθανότατα, ο φιλότεχνος καρδινάλιος Σκιπιόνε Μποργκέζε, ανιψιός του νέου πάπα Παύλου Ε΄, ’, τον
βοήθησε να απεμπλακεί από την περιπέτεια με τον συμβολαιογράφο. Το γεγονός ότι ο Καραβάτζιο φιλοτέχνησε
εκείνη της την εποχή έναν πίνακα με θέμα τον άγιο Αγιο Ιερώνυμο για τη συλλογή του καρδιναλίου υποστηρίζει
επιβεβαιώνει αυτή τη θεωρία. ΌμωςΟμωςΩστόσο, ο οξύθυμος Καραβάτζιο ενεπλάκη σύντομα σε νέα διαμάχη,
αυτή τη φορά με την πρώην σπιτονοικοκυρά του. Παράλληλα, ο δούκας της Μόντενα τον πίεζε μέσω ανθρώπων
του να συνεργαστεί με τον Ανίμπαλε Καράτσι για ένα μνημειώδες έργο που σχεδίαζε. Ο Καραβάτζιο δεν έδειχνε
ενδιαφέρον να τηρήσει το δικό του μέρος της συμφωνίας αδιαφορώντας για τις επιπτώσεις ,και προκαλώντας
απόγνωση στον δούκα χωρίς να τον ενδιαφέρουν οι επιπτώσεις.
Ο Καραβάτζιο, άλλωστε, βρήκε νέο προστάτη. Ο καρδινάλιος Μποργκέζε τον σύστησε στον πάπα και ο
Καραβάτζιο φιλοτέχνησε την προσωπογραφία του Ποντίφικαποντίφικα, η οποία όμως δεν σώζεται. Επίσης, χάρις
χάρη στη γνωριμία αυτή εξασφάλισε στα τέλη του 1605 μία μια παραγγελία από την αΑδελφότητα των
Παλαφρενιέρι για τον βωμό τους στη βασιλική του Αγίου Πέτρου, στο Βατικανό. Τον Απρίλιο του 1606 παρέδωσε
την «Παναγία των Παλαφρενιέρι», αλλά στα μέσα Απριλίου το έργο απομακρύνθηκε από τον βωμό. Η αδελφότητα
δεν το ήθελε απέρριψε και το πώλησε για 100 σκούδα στον καρδινάλιο Μποργκέζε.
Το ίδιο έτος ολοκλήρωσε το αριστούργημα «Η Κοίμηση της Θεοτόκου» που σήμερα στεγάζεται στο
Λούβρο. Το έργο αυτό είχε την ίδια τύχη με την «Παναγία των Παλαφρενιέρι». Θεωρήθηκε τολμηρό από τον
εντολέα και αντικαταστάθηκε. Ο πίνακας του Καραβάτζιο κατέληξε στη συλλογή του φιλότεχνου δούκα της
Μάντοβα, του Βιντσέντσζο Γκοντζάνγκα, μετά έπειτα από σύσταση του διάσημου ζωγράφου Πέτερ Πάουλ
Ρούμπενς. Φαίνεται ότι τελικά ο δούκας βρήκε τρόπο να αποκτήσει ένα έργο του ιδιότροπου ζωγράφουγιατί τον
έχουμε αναφέρει ξανά; Εκτός αν εννοείτε τον παραπάνω δούκα της Μόντενα.ΑΚΥΡΟ

Η ΦΥΓΉ ΣΤΗ ΝΕΆΠΟΛΗ

Ο Καραβάτζιο δεν είχε όμως καιρό να ασχοληθεί με τους συντηρητικούς του πελάτες, διότι καθώς ενεπλάκη
και πάλι σε νομικά ποινικά προβλήματα ζητήματα και μάλιστα σε ανθρωποκτονία. Στις 28 Μαΐου 1606 σκότωσε
τον Ρανούτσιο Τομασόνι με το ξίφος του. Μολονότι έχουν προταθεί πολλές θεωρίες (φιλονικία για κάποιο
στοίχημα, μονομαχία μεταξύ άσπονδων εχθρών, κλπ.), οι ακριβείς συνθήκες του εγκλήματος δεν έχουν
περιγραφείεξακριβωθεί, μολονότι αν και υπάρχουν αρκετές αναφορές από εκείνη την εποχή. Αυτό που παραμένει
σίγουρο βέβαιο είναι ότι ο – επικηρυγμένος πλέον – Καραβάτζιο δεν μπορούσε να περιμένει αναμένει βοήθεια από
τους υψηλά ιστάμενους φίλους του και κατέφυγε στη Νεάπολη, αφού πρώτα πέρασε ένα διάστημα στην περιοχή
των λόφων Αλμπάνι, νοτίως της Ρώμης.
 Μάλιστα, εκείνη την περίοδο ζωγράφιζσε κάποια έργα που πωλήθηκαν διακριτικά στη Ρώμη. Ο πίνακας
«Δαβίδ και Γολιάθ» της συλλογής Μποργκέζε φιλοτεχνήθηκε τότε, αλλά δεν εκτέθηκε σε δημόσια θέα αμέσως, για
ευνόητους λόγους.
Τον Οκτώβριο του 1606, ο Καραβάτζιο εργάαζεόταιν στην υπό ισπανική κατοχή Νεάπολη και παραέμέενει
προστατευόμενος της οικογένειας Κολόνα. Δεν είναι γνωστές πολλές πληροφορίες για την πρώτη επίσκεψή του
Καραβάτζιο στην Νεάποόλη. Πάντως, το όνομά του ήταν γνωστό εξασφαλίζοντάς του αμέσως παραγγελίες. Μία
Μια σημαντική ανάθεση ήταν η δημιουργία ενός μνημειώδους έργου με θέμα τις τα «Επτά έργα του Ελέους», για
την εκκλησία της αΑδελφότητας Πίο Μόντε ντέλα Μιζερικόρντια (Ευσεβές Όρος Ορος του Ελέους). Η αμοιβή του
ορίστηκε στα σε 400 δουκάτα, ενώ γνωρίζουμε έχει επιβεβαιωθεί ότι άλλα έλαβε άλλα 200 δουκάτα από τον
πλούσιο έμπορο δημητριακών Νικολό Ραντούλοβιτς, από την Κροατία.
Ο Καραβάτζιο εργάστηκε με ζήλο για την παραγγελία της αδελφότητας και μέσα σε επτά εβδομάδες
ολοκλήρωσε το έργο του. Τον Ιανουάριο του 1607, εξοφλήθηκε για την παραγγελία. Οι νέοι του εργοδότες του
έδειξαν από την αρχή σεβασμό για προς το έργο του, σε αντίθεση με τους συντηρητικούς Ρωμαίους. Σύντομα
κατέφθασαν και νέες παραγγελίες, όπως «Η Μαστίγωση», που παρήγγειλε μία μια μονή Δομηνικανών
Δομινικανών μοναχών ή «Η Σταύρωση του Αγίου Ανδρέα».
Ενώ οι φίλοι του προετοίμαζαν την επιστροφή του στη Ρώμη, αντίπαλοί του, όπως ο ζωγράφος Τζιοβάνι
Μπαλιόνε, επικεφαλής πλέον της Ακαδημίας του Αγίου Λουκά, φρόντισαν να τον εμπλέξουν σε μία ακόμη
δικαστική περιπέτεια. Ο Καραβάτζιο κατηγορήθηκε ως ηθικός αυτουργός της απόπειρας ανθρωποκτονίας που
έγινε πραγματοποιήθηκε εις βάρος του Μπαλιόνε. Τελικά, ο Καραβάτζιο πήρε έλαβε την απόφαση να μεταβεί στη
Μάλτα τον Ιούνιο του 1607, μολονότι όλα έδειχναν ότι δεν θα αργούσε η επιστροφή του στη Ρώμη. Η πιο πειστική
εξήγηση για την απρόσμενη αυτή εξέλιξη ήταν ότι κοντά στην ισχυρή αδελφότητα των ιπποτών της Μάλτας θα
αναζητούσεέβρισκε -έβρισκε ένα ασφαλές; καταφύγιο από τις – δίκαιες και άδικες – κατηγορίες που τον βάραιναν.

ΕΝΑΣ ΖΩΓΡΆΦΟΣ–ΙΠΠΌΤΗΣ
Είναι πολύ πιθανό ο Καραβάτζιο να επεδίωκε το χρίσμα του ιππότη του Αγίου Ιωάννη και για καθαρά
ιδεολογικούς σκοπούς και όχι μόνο κινούμενος από τον ωφελιμισμό. Δεν ήθελε επιθυμούσε να επιστρέψει ως
μεταμεληθείς δολοφόνος στη Ρώμη. Η στολή του ιππότη ήταν πιο κοντά στην ιδέα που έτρεφε για την κοινωνική
του θέση, και ενώ θα παγίωνε την κοινωνική καταξίωση που του αρνήθηκαν οι συντηρητικοί κύκλοι της Αιώνιας
Πόλης. ΆλλωστεΑλλωστε, θα του ήταν ανυπόφορο το γεγονός ότι είχε χριστεί ιππότης του Χριστού ο άσπονδος
εχθρός και αντίζηλός του Μπαλιόνε, ενώ ο ίδιος δεν θα είχεδιέθετε αυτή την τιμή.
Χάρις Χάρη στους ισχυρούς του προστάτες, ο Καραβάτζιο κατόρθωσε να ξεπεράσει αποφύγει τις αυστηρές
γραφειοκρατικές διαδικασίες για προκειμένου να γίνει δεκτός στη Μάλτα. Ο ζωγράφος αναχώρησε για τηο
Μάλτανησί τον στις 25 Ιουνίου του 1607 και έφθασε με καθυστέρηση στον προορισμό του στις 12 Ιουλίου.
Άγνωστο Αγνωστο παραμένει το μέρος στο οποίο τον φιλοξέενησεήθηκεδιέμενε κατά τους πρώτους μήνες.
ΠιθανώταταΠιθανότατα φιλοξενήθηκε και πάλι από τους Κολόνα. Πάντως δεν έμεινε μαζί με τους άλλους
υποψήφιους ιππότες στον κοιτώνα της των Ιταλών.
 Ο μέγας μάγιστρος Αλόφ ντε Βινακούρ είχε επιβάλει στη Μάλτα με την πυγμή του σιδερένια Η πειθαρχία με
την πυγμή του που είχε επιβάλει με την πυγμή του στη Μάλτα ο Μέγας Μάγιστρος Αλόφ ντε Βινακούρ ήταν
σιδερένια, δίνοντας καθώς λογοδοτούσελόγο μόνο στον ίδιο τον πάπα της Ρώμης. Η ένταξη στο τάγμα απαιτούσε
πολλές στερήσεις και σίγουρα ασφαλώς θα έφερανε σε δύσκολη δυσχερή θέση τον ατίθασο Καραβάτζιο. Το
ταλέντο, από την άλλη πλευρά, μπορούσε να γίνει αποτελέσει «διαβατήριο» για το πολυπόθητο χρίσμα και είναι
σίγουρο βέβαιο ότι εργάστηκε από την αρχή σκληρά για να εντυπωσιάσει την Ααδελφότητα των Ιιπποτών.
Εκείνη την περίοδο φιλοτέχνησε έναν πίνακα με θέμα και πάλι τον άγιο Αγιο Ιερώνυμο, αλλά και ένα
αριστουργηματικό πορτραίτο πορτρέτο του 74χρονου ιππότη Αντόνιο Μαρτέλι, το οποίο φιλοξενείται τώρα στη
Φλωρεντία. Καθώς το 1607 ολοκληρωνόταν, ο ζωγράφος βρήκε την ευκαιρία, που περίμενεανέμενε, μία μια
παραγγελία από τον ίδιο τον Μεγάλο μέγα Μάγιστρομάγιστρο. Ο πίνακας εικονίζει τον μάγιστρο ως έναν, τον
ίδιο; αυστηρό ιππότη αρματωμένο με την πανοπλία του και σήμερα φυλάσσεται στο Λούβρο.
Ο Βινακούρ ενθουσιάστηκε με τον πίνακα και έγραψε στις 29 Δεκεμβρίου στον πρεσβευτή του στη Ρώμη
για την επιθυμία του να δώσει τον τιμήσει με το χρίσμα του ιππότη της Υπακοής. Για να δοθεί το χρίσμα ενεπλάκη
επενέβη ο ίδιος ο πάπας Παύλος Ε΄, ’, ο οποίος έδωσε παραχώρησε τη συγκατάθεσή του γραπτώς στις 7
Φεβρουαρίου του 1608. Έπειτα Επειτα από οκτώ ημέρες, τα καλά νέα έφθασαν στη Μάλτα. Έμεναν Εκκρεμούσαν
μόνο δύο όροι για να φορέσειενδυθεί ο Καραβάτζιο τον οκταγωνικό σταυρό των ιπποτών: να πληρώσει ένα τέλος
εισόδου στο τάγμα και να μείνει ένα έτος στο νησί ως δόκιμος, πριν λάβει επισήμως το χρίσμα. Ο δεύτερος όρος
ήταν εύκολη υπόθεση, αλλά ο πρώτος αποτελούσε πρόβλημα για τον ευρισκόμενο σε οικονομική στενότητα
Καραβάτζιο.
Ευτυχώς, το τάγμα δέχθηκε πληρωμή σε … είδος. Ο Καραβάτζιο ανέλαβε να φιλοτεχνήσει έναν πίνακα με
θέμα τον αποκεφαλισμό του αγίου Αγίου Ιωάννη του Βαπτιστή για ένα παρεκκλήσιο των ιπποτών. Ο Καραβάτζιο
ζωγράφος εργάστηκε πυρετωδώς για το μνημειώδες έργο, το οποίο είχε διαστάσεις 3,61xΧ 5,2 μέτρα και ήταν το
μεγαλύτερο που φιλοτέχνησε ποτέ. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το γεγονός ότι είναι το μόνο έργο που υπέγραψε, και
μάλιστα η υπογραφή του είναι τοποθετημένη εκεί που απεικονίζεται το αίμα του Βαπτιστή. ΈΕχοντας
ολοκληρώσει το έργο έως τον Ιούλιο, ο Καραβάτζιο έλαβε από τον Μέγα μέγα Μάγιστρο μάγιστρο επισήμως το
χρίσμα στις 14 του μηνός, μαζί με δύο δούλους και μία μια χρυσή αλυσίδα. Πριν, όμως, περάσουν λίγες
εβδομάδες, ο Καραβάτζιο δικαίωσε τον ανυπότακτο χαρακτήρα του.
Το περιστατικό που αποδείχθηκε μοιραίο για τη σταδιοδρομία του αδελφού (fra) Μικελάντζελο Μερίζι,
όπως ονομαζόταν μετά την ένταξή του στο Ττάγμα, ήταν η επίθεση εναντίον του αδελφού ιππότη Τζιοβάνι
Ροντομόντε Ροέρο. Ανάμεσα στους έξι άνδρες που του επιτέθηκαν κατονομάστηκε και ο Καραβάτζιο.
Ο Καραβάτζιο τελευταίος φυλακίστηκε στο κάστρο Σαντ’ ΆντζελοΑντζελο, στην πρωτεύουσα της Μάλτας,
τη Βαλέτα. Η ειρωνεία είναι ότι συνελήφθη μία ημέρα πριν γίνουν πραγματοποιηθούν τα εγκαίνια του
μνημειώδους έργου του με τον αποκεφαλισμό του Βαπτιστή. Μολονότι η απόδραση από τη φυλακή όπου κρατείτο
θεωρούταν θεωρείτο αδύνατη, ο Καραβάτζιο κατόρθωσε να δραπετεύσει (δεν είναι γνωστές πολλές λεπτομέρειες
για την απόδρασή του) και να βρεθεί στη Σικελία κατά τα τέλη Οκτωβρίου., ενώ Ααπό τις 6 Οκτωβρίου του μηνός
είχε κηρυχθεί αγνοούμενος στη Μάλτα. Δεν είναι γνωστές πολλές λεπτομέρειες για την απόδρασή του.
 Βέβαια, το Ττάγμα δεν θα τον άφηνε εύκολα σε ησυχία. Η σύλληψή του ήταν θέμα τιμής και αρχών για την
αδελφότητα. Ίσως Είναι πιθανό να εστάλη απόσπασμα να τον συλλάβει, αλλά στη δίκη του, η οποία άρχισε στις 27
Νοεμβρίου, δεν ήταν παρών. Πάντως, την 1η Δεκεμβρίου 1608 αποσχηματίστηκε συμβολικά in absentia. Ο
Καραβάτζιο αποτάχθηκε ως ένα «σάπιο και άρρωστο μέλος» της αδελφότητας.

ΤΟ ΤΈΛΟΣ
Οι κυριότερες πληροφορίες για την παραμονή του Καραβάτζιο στη Σικελία προέρχονται από ένα
χειρόγραφο του 1724, αφιερωμένο στους ζωγράφους της Μεσσήνης. Ο Καραβάτζιο αναζήτησε στις Συρακούσες
καταφύγιο, κοντά στον παλαιό του φίλο και ομότεχνο Μάριο Μινίτι, ο οποίος διέθετε εργαστήριο στην πόλη,
αλλά, κυρίως, υψηλές γνωριμίες που θα κρατούσαν μακριά τους διώκτες του.
Ο Καραβάτζιο εξασφάλισε γρήγορα μία μια παραγγελία από τη Σύγκλητο της πόλης με θέμα την «Ταφή της
Αγίας Λουκίας» για την ομώνυμη φραγκισκανική εκκλησία της Ταφής της Αγίας Λουκίας. Ο πίνακας απεκόμισε
πολύ θετικά σχόλια, αλλά ο Καραβάτζιο δεν μπορούσε να χαρεί τους επαίνους, γιατί αφού ανησυχούσε μήπως
καταλήξει στα χέρια των ιπποτών.
Το ανήσυχο πνεύμα του ήταν πάντοτε σε επιφυλακή, γι’ αυτόως εκ τούτου μετακόμισε στη Μεσσήνη για
περισσότερη ασφάλεια. Εκεί, άρχισαν να έρχονται παραγγελίες από σημαντικές οικογένειες, όπως οι ντε Λάτσαρι.,
Γγια την οικογένεια αυτήτους οποίους φιλοτέχνησε την ανάσταση του Λαζάρου. Ο πίνακας παραδόθηκε τον
Ιούνιο του 1609 και του απέφερε 1.000 σκούδα. Σύμφωνα με ένα ανέκδοτο, ο Καραβάτζιο χρησιμοποίησε ως
«μοντέλο» ένα πτώμα που είχε εκταφεί και το οποίο κρατούσαν κάποιοι εργάτες. ΟΌταν οι δύστυχοι
παραπονέθηκαν ότι δεν άντεχαν άλλομπορούσαν να υπομείνουν πια τη μυρωδιά της αποσύνθεσης, ο Καραβάτζιο
τους απείλησε με το εγχειρίδιό του. Μάλλον, όμως πρόκειται για φανταστικό περιστατικό.
Σύντομα, ο Καραβάτζιο άλλαξε και πάλι τόπο διαμονής, μετακομίζοντας στο Παλέρμο, όπου έμεινε για
λίγες εβδομάδες και εργάστηκε για μία μια αδελφότητα Φραγκισκανών. Η Σικελία όμως δεν του ενέπνεε πλέον
ασφάλεια. Τον Σεπτέμβριο του 1609 επέστρεψε στη Νεάπολη, αλλά στο μυαλό του ήταν είχε πάντα την επιστροφή
στη Ρώμη. Το γεγονός ότι τον φιλοξένησαν και πάλι οι Κολόνα μαρτυρά μαρτυρεί ότι ίσως είχε κοπάσει η οργή
του Μμεγάλου Μαγίστρου μαγίστρου και σε αυτό μάλλον συνέβαλε η αποστολή κάποιων πινάκων του ζωγράφου
στη Μάλτα ως «αντίδωρο».
Τουλάχιστον η φήμη τουύ εξασφάλιζε στον Καραβάτζιο παραγγελίες όπου και αν είχε βρεθεί. Σταδιακά
ένιωσε πιο ασφαλής και άρχισε να εμφανίζεται σε μέρη όπου σύχναζαν καλλιτέχνες. Ένα Ενα βράδυ του
Οκτωβρίου, αφού έφυγε αποχώρησε από μία ένα κακόφημη κακόφημο ταβέρνα καπηλειό με το όνομα «Cerriglio»,
ο Καραβάτζιο δέχθηκε επίθεση από τέσσερις άνδρες οι οποίοι του χάραξαν το πρόσωπο. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι
πίσω από την επίθεση βρισκόταν ο ιππότης Ροέρο, κόμης της Βέτσα. Η επίθεση μοιάζει πολύ με αυτή που δέχθηκε
ο ιππότης από τον Καραβάτζιο και τους συντρόφους του στη Μάλτα και έχει όλα τα στοιχεία της «βεντέτας», όπως
το συμβολικό χάραγμα του προσώπου. Αυτή η ενέργεια, που στην Ιταλία ονομαζόταν «sfregio,» στόχευε στο να
σημαδέψει σημαδεύσει για πάντα έναν εχθρό που είχε προσβάλει την τιμή κάποιου.
Ο Καραβάτζιο ποτέ δεν ανάρρωσε από τις πληγές του πλήρως και παρέμεινε υπό τη φροντίδα της
οικογένειας Κολόνα για μήνες. Ακόμη και σε τέτοια κατάσταση ήταν σε θέση να ζωγραφίζει, ελπίζοντας πάντα ότι
θα επιστρέψει στη Ρώμη. Γνωρίζουμε Παραδίδεται ότι στις 9 Ιουλίου μπήκε επιβιβάστηκε σε μία μια «φελούκαένα
μικρό πλοίο» με προορισμό το λιμάνι Πόρτο Έρκολε Ερκολε στην Τοσκάνη, οπότε το οποίο σημαίνει ότι πρέπει
να είχε εξασφαλίσει χάρη από τον πάπα ή τουλάχιστον η χορήγηση χάρης βρισκόταν είχε τεθεί υπό συζήτηση. Ο
ίδιος όμως συνελήφθη και φυλακίσθηκε φυλακίστηκε στον ενδιάμεσο σταθμό του Πάλο, είτε γιατί επειδή υπήρχε
πρόβλημα με τα έγγραφά του, είτε γιατί επειδή δημιούργησε προκάλεσε επεισόδιο με την ισπανική φρουρά. Όταν
Οταν πλήρωσε για να αποφυλακισθεί αποφυλακιστεί, διαπίστωσε ότι το πλοίο είχε αναχωρήσει για το Πόρτο
Έρκολε Ερκολε μαζί με τα υπάρχοντά του.
Κάτω αΥπό τον καυτό καλοκαιρινό ήλιο, ταλαιπωρημένος και άρρωστος περπάτησε τα 80 χιλιόμετρα που
χώριζαν τα δύο λιμάνια, με αποτέλεσμα να επιδεινωθεί η η ήδη κλονισμένη υγεία του. Πρέπει να πέθανε στις
18/19 Ιουλίου του 1610, μάλλον από καρδιακή προσβολή. Ορισμένοι ερευνητές πιστεύουν ότι δολοφονήθηκε –
μάλλον απίθανο – ή ότι τον σκότωσε η χρόνια έκθεσή του στον μόλυβδο που χρησιμοποιούσε στα χρώματά του.
Τα οστά του, τα οποία αναγνωρίστηκαν με σχεδόν απόλυτη βεβαιότητα το 2010, περιείχαν υψηλές συγκεντρώσεις
μολύβδου. Πάντως η ταφή του ήταν βιαστική και λιτή και δεν καταγράφηκε. Ήταν Ηταν μόλις 38 ετών.

ΕΠΊΛΟΓΟΣ
Η καλλιτεχνική κίνηση του Μμπαρόκ χρωστά οφείλει πολλά στον Καραβάτζιο. Όμως ΟμωςΠαρ’ όλα αυτά,
οι πρώιμοι βιογράφοι του και η άστατη ζωή του συνετέλεσαν ώστε βαθμιαία το έργο του να χαθεί από το
προσκήνιο. Αυτός που το επανέφερε στο φως της δημοσιότητας κατά τον 20ό αιώνα ήταν ο Ιταλός ιστορικός και
κριτικός Ττέχνης Ρομπέρτο Λόνγκι. Με αυτό τον τρόπο επανορθώθηκε η αδικία προς το πρόσωπο ενός ζωγράφου
που επηρέασε όσο λίγοι την ιστορία της ζωγραφικής.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
(1) Alberto Cottino – Mina Gregori et alκ.ά: LA NATURA MORTA AL TEMPO DI CARAVAGGIO,
Electa, Νάπολη 1985.
(2) Andrew Graham-Dixon, : CARAVAGGIO: - – A LIFE SACRED AND PROFANE, Penguin Books,
London,Λονδίνο 2011.
(3) Helen Langdon: CARAVAGGIO: – A LIFE, Farrar, Straus and Giroux, Νέα Υόρκη 1998/9.
(4) Alberto Macchi: L’UOMO CARAVAGGIO, Aetas, Ρώμη 1995.
(5) Desmond Seward, : CARAVAGGIO: – A PASSIONATE LIFE, Thistle Publishing, England,Λονδίνο
2013.
(6) Helen Langdon, CARAVAGGIO – A LIFE, Farrar, Straus and Giroux, New York, 1998/9.
Alberto Macchi, L' UOMO CARAVAGGIO, AETAS, Roma, 1995.
Alberto Cottino, Mina Gregori et al. LA NATURA MORTA AL TEMPO DI CARAVAGGIO, ELECTA,
NAPOLI, 1985.
Rudolf Wittkower: ART AND ARCHITECTURE IN ITALY, 1600-1750, Penguin/Penguin Books,
ΛονδίνοYale University Press/Pelican History of Art, USA,ΗΠΑNew Haven 1973.
 ΛΕΖΑΝΤΕΣσε όλους τους πίνακες θέλουμε σε παρένθεση μουσεία, χρονολογίες έργων και πόλεις
1. Προσωπογραφία του Καραβάτζιο από τον Οτάβιο Λεόνι. (Έργο του 1621, Biblioteca Marucelliana,
Φλωρεντία)
2. «Αγόρι που ξεφλουδίζει φρούτο». Είναι το παλαιότερο σωζόμενο έργο του Καραβάτζιο και χρονολογείται
γύρω περίπου στο 1592/3. (Συλλογή Λόνγκι, Ρώμη)
3. Ο πίνακας «Νεαρός με καλάθι φρούτων». Φιλοτεχνήθηκε φιλοτεχνήθηκε όταν ο ζωγράφος εργαζόταν
κοντά στον ιππότη Ντ’ Αρπίνο. (Έργο που χρονολογείται περίπου στο 1593. Πινακοθήκη Μποργκέζε, Ρώμη)
4. Από την πρώιμη περίοδο του Καραβάτζιο (1594 - 6) ξεχωρίζει το «Αγόρι που το δαγκώνει πράσινη
σαύρα». Υπάρχουν δύο πίνακες του Καραβάτζιο με αυτό το θέμα. (Έργο που φιλοτεχνήθηκε την περίοδο 1593 –
4 . Εθνική Πινακοθήκη, Λονδίνο)
5. «Νεαρός άρρωστος Βάκχος» Τα πρώτα σημάδια της μεγαλοφυΐας αρχίζουν να διαφαίνονται.( Έργο που
χρονολογείται περίπου στο 1593. Πινακοθήκη Μποργκέζε, Ρώμη)
6. Με τους «Χαρτοκλέφτες» ο Καραβάτζιο άρχισε να κατακτά τη δόξα. (Έργο που τοποθετείται περίπου στο
1594, Μουσείο Τέχνης Κίμπελ, Φορτ Ουώρθ, Τέξας)
7. Ο καρδινάλιος Ντελ Μόντε ήταν ο πρώτος ισχυρός πάτρωνας του Καραβάτζιο.(Προσωπογραφία του 1616
από τον Οτάβιο Λεόνι)
8. Η αποτρόπαια «Μέδουσα» είναι χαρακτηριστική της βίαιης και συνάμα μαζί άρτιας καλλιτεχνικής του
νοοτροπίας.(Τοποθετείται στο 1597. Πινακοθήκη Ουφίτσι, Φλωρεντία)
9. Η περίφημη «Νεκρή Φύση» του Καραβάτζιο. (Έργο του 1599. Αμβροσιανή Πινακοθήκη, Μιλάνο)
10. Πίνακας που απεικονίζει τον άγιο Αγιο Ματθαίο από την εκκλησία του Αγίου Λουδοβίκου των Γάλλων
στη Ρώμη. Τα έργα που φιλοτέχνησε εκεί ο Καραβάτζιο τον έκαναν διάσημο.(Έργο του 1599 – 1600.
Παρεκκλήσιο Κονταρέλλι, εκκλησία του Αγίου Λουδοβίκου των Γάλλων, Ρώμη)
11. Η «Κοίμηση της Θεοτόκου». Ο πίνακας απορρίφθηκε από τους εντολείς του Καραβάτζιου και κατέληξε
στον δούκα της Μάντοβα. (Τοποθετείται χρονικά στην περίοδο 1601- 1606. Λούβρο, Παρίσι)
12. Ο «Δαβίδ με την κεφαλή του Γολιάθ» φιλοτεχνήθηκε αφού ο Καραβάτζιο έφυγε αναχώρησε από τη
Ρώμη, καταζητούμενος για φόνο. (Έργο που χρονολογείται περίπου στο 1607 - 09. Πινακοθήκη Μποργκέζε,
Ρώμη)
13. Τα «Επτά έργα του Ελέους» προέρχονται από την περίοδο της παραμονής του Καραβάτζιο στη
Νεάπολη.(1606 – 1607. Μουσείο Πίο Μόντε ντελα Μισερικόρντια, Νάπολι)
14. Πορτραίτο Πορτρέτο του ιππότη αδελφού Αντόνιο Μαρτέλι. Ο Καραβάτζιο χρησιμοποίησε την τέχνη
του για να διεισδύσει στον κλειστό κύκλο των ιΙπποτών της Μάλτας. (Έργο του 1607 – 1608. Παλατινή
Πινακοθήκη, Ανάκτορο Πίττι, Φλωρεντία )
15. Ο πίνακας που φιλοτέχνησε ο Καραβάτζιο με θέμα τον Μέγα μέγα Μάγιστρο μάγιστρο των Ιπποτών της
Μάλτας με τον ακόλουθό του του εξασφάλισε τον τίτλο του ιππότη. ((Έργο του 1607 – 1608. Λούβρο, Παρίσι)
 16. Το μεγαλύτερο και μοναδικό υπογεγραμμένο έργο του Καραβάτζιο είναι ο «Η Αποτομή του Τιμίου
ΠροδρόμουΑγίου Ιωάννη του Βαπτιστή» που βρίσκεται στη Μάλτα. (1608. Καθεδρικός του Αγίου Ιωάννη,
Βαλέτα)
17. Η «Ταφή της Αγίας Λουκίας» είναι ένα από τα έργα της σικελικής περιόδου. (1608. Εκκλησία της Αγίας
Λουκίας, Συρακούσες)
18. Το «Μαρτύριο της Αγίας Ούρσουλας» είναι ένα από τα τελευταία έργα που φιλοτέχνησε ο Καραβάτζιο
(1610). (1610. Παλάτι Τσέβαλος/ Κολόνα ντι Στιλιάνο, Νεάπολη)
19. Η απιστία του Αγίου Θωμά. (1602, Ανάκτορο Σανσουσί, Πότσνταμ, Γερμανία)
20. Η κλήση του Αγίου Ματθαίου. (Έργο της περιόδου 1599 – 1600. Εκκλησία του Αγίου Λουδοβίκου των
Γάλλων, Ρώμη )
21. Ο αποκεφαλισμός του Ολοφέρνη από την Ιουδήθ. Οι σκηνές αποκεφαλισμού αποτελούσαν αγαπημένο
θέμα του Καραβάτζιο. (Έργο του 1598. Εθνική Πινακοθήκη Αρχαίας Τέχνης, Ρώμη)
22. Κονσέρτο Νέων. Έργο της περιόδου 1595 – 1596. Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης, Νέα Υόρκη.
23. Νεαρός με λαούτο. Φιλοτεχνήθηκε το 1596. (Μουσείο Ερμιτάζ, Αγία Πετρούπολη).
24. Η μάντισσα. Πρόκειται για την πρώτη εκδοχή αυτού του θέματος και φιλοτεχνήθηκε το 1594. (Μουσείο
Καπιτωλίου, Ρώμη).
25. Δείπνο εις Εμμαούς. Έργο του 1601. (Εθνική Πινακοθήκη, Λονδίνο).
26. Νεαρός με κριάρι (Άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής). Παραγγελία του τραπεζίτη μαρκησίου Τσιριάκο Ματέι,
για την ονομαστική εορτή του πρωτότοκου υιού του.( Έργο του 1602. Πινακοθήκη Ντόρια Παμφίλι, Ρώμη).
27. Amor Vincit Omnia. Ο Ερωτιδέας που φιλοτέχνησε για τον τραπεζίτη Τζιουστινιάνι ο Καραβάτζιο
κατέστη ένα από τα πιο δημοφιλή του έργα. (1602, Πινακοθήκη Βερολίνου).
28. Άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής. Παραγγελία του Γενοβέζου τραπεζίτη Οττάβιο Κόστα. (1604. Μουσείο
Νέλσον – Άτκινς, Κάνσας.)
29. Ταφή του Χριστού. (1603 - 4. Ναός Σάντα Μαρία ιν Βαλιτσέλα, πλατεία Ναβόνα, Ρώμη)
30. Παναγία του Λορέτο ή των Προσκυνητών. (Έργο της περιόδου 1604 – 1606. Παρεκκλήσιο Καβαλέτι,
ναός Αγίου Αυγουστίνου, πλατεία Ναβόνα, Ρώμη)
31. Ο Άγιος Ιερώνυμος. (1605 – 6. Πινακοθήκη Μποργκέζε, Ρώμη)
32. Παναγία Παλαφρενέρι/Παναγία με το φίδι. (1606. Πινακοθήκη Μποργκέζε, Ρώμη)
33. Η Μαστίγωση. Έργο της περιόδου της Νεάπολης (1607 – 8. Εθνική Μουσείο Καποντιμόντε, Νεάπολη)
34. Η Σταύρωση του Αγίου Ανδρέα (1601. Παρεκκλήσιο Τσεράσι, ναός Σάντα Μαρία ντελ Πόπολο, Ρώμη)