Professional Documents
Culture Documents
Maths Unit 5
Maths Unit 5
5
VECTOR CALCULUS
2 MARKS QUESTION
2 2
x y
Que 1 : For the scalar field u= + . Find the magnitude of
2 2
Soln : Given ,
2 2
x y
u= +
2 2
δ
grad u=∇ u= i^ + ^j
δx (δ
δy )( x2 y2
+
2 2 )
2y ^
¿ x i^ + j
3
2
[ grad u ](1,3 )=1 i^ + ( 3 ) ^j=i^ +2 ^j
3
|∇ u|(1,3)=√ 12 +22=√ 5
MENTOR SERIES 1
Page 2 of 53 MENTORSERIES
Soln : Given ,
⃗ ^
F =mx i−5 y ^j+2 z k^
m=3
of the curl ⃗
F of a function over a surface S bounded by a
∮ ⃗F . dr =∬ curl ⃗F . n^ ds
S
^ ¿
Que 4 : A particular moves along the curve r⃗ =( t 3 −4 t ) i+
Mentorseries.in
MENTORSERIES Page 3 of 53
velocity at t = 2 . (2013−14)
Soln : Given ,
^ ( t 2 + 4 t ) ^j+(8 t 2−3 t 3 ) k^
r⃗ =( t 3 −4 t ) i+
⃗ d
∴ velocity (V ¿)= {( t 3−4 t ) i+
^ ( t 2+ 4 t ) ^j+( 8t 2−3 t 3) k^ } ¿
dt
^ ( 2 t + 4 ) ^j+(16 t−9 t 2) k^
¿ ( 3 t 2−4 ) i+
Velocity at t = 2 ,
[ ]
d r⃗
dt t =2
={( 3 ( 2 ) −4 ) i+
2
^ ( 2 ( 2 ) +4 ) ^j + ( 16 ( 2 ) −9 ( 2 )2 ) k^ }
^ 8 ^j−4 k^
¿ 8 i+
^ y ^j+ z k^ , ¿ ( r⃗ )=3.
Que 5 : Show that if r⃗ =x i+
(2013−14)
Soln : Given ,
r⃗ =x i^ + y ^j+ z k^
∵ ¿ ( r⃗ )=∇ r⃗
( δ δ
¿ i^ + ^j + k^
δx δy
δ
δz )
( x i^ + y ^j + z k^ )
Mentorseries.in
Page 4 of 53 MENTORSERIES
¿ 1+1+1
¿ ( r⃗ )=3
Hence Proved.
(2015−16)
Soln : Given ,
⃗ ^ y 2 ^j+ zx k^
F =xy i+
| |
i^ ^j k^
δ δ δ
∵ curl ⃗
F =∇ ⃗
F=
δx δy δz
2
xy y xz
F =−z ^j−x k^
curl ⃗
curl ⃗
F at point (-2,4,1)
Mentorseries.in
MENTORSERIES Page 5 of 53
∇ .V (
δx δy δz )
⃗ = i^ δf + ^j δf + k^ δf {( x+ 3 y ) i^ + ( y−3 z ) ^j + ( x−2 z ) k^ }
⃗ =1+1−2
∇ .V
⃗ =0
∇ .V
Mentorseries.in
Page 6 of 53 MENTORSERIES
Hence , ⃗
V is solenoidal.
∮ ( F 1 dx+ F 2 dy )=∬
c R
( δ F2 δ F1
δx
−
δy )dx dy
SECTION 1
(1,-2,-1).
Soln : Given ,
2 3 2
φ=3 x y− y z
∵ grad φ=∇ . φ
( δf δf
¿ i^ + ^j + k^
δx δy
δf
δz )
( 3 x2 y− y 3 z 2 )
Mentorseries.in
MENTORSERIES Page 7 of 53
^ ( 3 x 2−3 y 2 z2 ) ^j+(−2 y 3 z ) k^
¿ ( 6 xy ) i+
^ ( 3 x 2−3 y 2 z2 ) ^j −(2 y 3 z ) k^
¿ ( 6 xy ) i+
^
grad φ=−12 i−9 ^j−16 k^
vectors.
Soln : Given ,
u=x+ y + z
2 2 2
v=x + y + z
w= yz + zx +xy
¿ 2 x i^ +2 y ^j+2 z k^
Mentorseries.in
Page 8 of 53 MENTORSERIES
δf δf
(
grad w=∇ . w= i^ + ^j + k^
δx δy
δf
δz
( yz+ zx+ xy ) )
^ ( x+ z ) ^j+( x+ y ) k^
grad w= ( y+ z ) i+
| |
1 1 1
¿ 2x 2y 2z
y+z x+z x+ y
| |
1 1 1
¿2 x y z
y + z x+ z x+ y
| |
1 1 1
¿2 x y z {R3 → R 3+ R 2 }
x+ y+ z x+ y+ z x+ y + z
| |
1 1 1
¿ 2(x + y + z) x y z {∵ R1=R3 }
1 1 1
¿ 2 ( x+ y + z ) ×0 ⇒ 0
Proved.
Mentorseries.in
MENTORSERIES Page 9 of 53
Que 3 : If
2 ^ ( 3+2 xy−x 2 y 3 ) ^j+ ( 6 z 3 −3 x 2 y z 2 ) k^ . Find
∇ . φ=( y −2 xyz ) i+ 3
φ.
( AKTU −2015)
Soln : Given ,
Let , ⃗
P=∇ . φ
⃗
P . d r⃗ =∇ φ .d r⃗
(
¿ i^
δφ ^ δφ ^ δφ
δx
+j
δy
+k
δz )
( dx i^ +dy ^j +dz k^ )
δφ δφ δφ
¿ . dx+ . dy + . dz
δx δy δz
⃗
P . d r⃗ =d φ
Then ,
d φ=⃗
P . d ⃗r
^
[dx i+dy ^j+dz k^ ]
Mentorseries.in
Page 10 of 53 MENTORSERIES
d φ=( x y 2 ) −d ( x 2 y z 3 ) + d ( 3 y ) +d ( 64 z )
4
2 2 3 3 4
∴ φ=x y −x y z + 3 y+ z +c
2
Where C is a constant .
−1
Que 4 : Find the directional derivative of at
φ=( x + y + z )
2 2 2 2
^ zx ^j+ xy k^ .
the point P(3,1,2) in the direction of the vector yz i+
−1
Soln : Given ,
φ=( x + y + z )
2 2 2 2
−x i^ + y ^j + z k^
grad φ= 3
( x 2+ y 2+ z 2 ) 2
grad φ at point ( 3,1,2 ) →
^ ^j+ 2 k^ )
−( 3 i+
grad φ= 3
( x2 + y 2 + z 2 ) 2
Mentorseries.in
MENTORSERIES Page 11 of 53
^ ^j+ 2 k^ )
−(3 i+
grad φ=
14 √14
Let ⃗
P is an unit vector in the given in the given direction
Then ,
^ zx ^j+ xy ^k
yz i+
^
P=
√ ( yz )2+ ( zx )2 +( xy )2
^ ( 1)(2) i^ + ( 3 ) (2) ^j +(1)(3) k^
P=
√ ( 1.2 )2+( 2.3 )2+( 3.1 )2
^ 6 ^j+3 k^ 2 i+6
2 i+ ^ ^j+3 k^
^
P= =
√ 49 7
Directonal Derivative
dφ ^
∴ = P . grad φ
ds
¿
7
.(
2 i^ +6 ^j +3 k^ 3 i+
^ ^j +2 k^
14 √ 14 )
6 +6+6 −18
¿− =
98 √ 14 98 √ 14
dφ −9
=
ds 49 √ 14
Que 5 : If ⃗ ^
F ( x , y , z )=x z 3 i−2 x 2 yz ^j+ 2 y z 4 k^ .Find divergevce &
Curl of ⃗
F ( x , y , z ).
Mentorseries.in
Page 12 of 53 MENTORSERIES
Soln : Given ,
⃗ ^
F ( x , y , z )=x z 3 i−2 x 2 yz ^j+ 2 y z 4 k^
¿⃗
F =∇ . ⃗
F
¿⃗
F = i^ (
δφ ^ δφ ^ δφ
δx
+j
δy
+k
δz )
( x z 3 i^ −2 x 2 yz ^j +2 y z 4 k^ )
¿⃗
3 2 3
F=z −2 x z+ 8 y z
| |
i^ ^j k^
δ δ δ
∵ curl ⃗
F=
δx δy δz
3 2 4
x z −2 x yz 2 y z
curl ⃗
4 2 ^ x z 2 ^j−4 xyz k^
F =2 ( z + x y ) i+3
OR ( AKTU 2015−16)
Soln : Let , ⃗ ^
V =V 1 i+V ^ ^
2 j+V 3 k
Then ,
Mentorseries.in
MENTORSERIES Page 13 of 53
| |
i^ ^j k^
δ δ δ
curl ⃗
V=
δx δy δz
V1 V2 V3
curl ⃗
V= ( δV3 δV2
δy
−
δz
^
i−
δx) (
δV3 δV1
−
δz
^j+
δV 2 δV1
δx
−
δy
k^) ( )
¿ . ( curl ⃗
V )=∇ . ( ∇ × V )
( δ
δx δy
δ
¿ i^ + ^j + k^
δ
δz
.
δy
−
δz ) {(
i+
δx
−
δz
j+
δx
−
δy) (
δV 3 δV 2 ^ δ V1 δV 3 ^ δV2 δV1 ^
k ) ( )}
( )( )( )
2 2 2 2 2 2
δ V 3 δ V2 δ V1 δ V 3 δ V2 δ V1
¿ − + − + − =0
δxδy δxδz δx δz δx δy
¿ . ( curl ⃗
V )=∇ . ( ∇ × V )=0
Hence Proved.
Soln : Given ,
⃗ ^ ( z+ x ) ^j+( x+ y ) k^
V = ( y+ z ) i+
If curl ⃗
V =0 , then motion is irrotational
Mentorseries.in
Page 14 of 53 MENTORSERIES
| |
i^ ^j k^
δ δ δ
∵ curl ⃗
V=
δx δy δz
y+z z+x x+ y
^
¿ 0 i−0 ^j+ 0 k^
curl ⃗
V =0
Let , ⃗
V =grad φ
⃗
V =∇ . φ
⃗
V . d r⃗ = i^ (
δφ ^ δφ ^ δφ
δx
+j
δy
+k
δz )
( dx i^ +dy ^j +dz k^ )
⃗ δφ δφ δφ
V . d r⃗ = . dx+ . dy + . dz
δx δy δz
⃗
V . d r⃗ =dφ
Mentorseries.in
MENTORSERIES Page 15 of 53
⃗ . d ⃗r
∴ dφ=V
¿ {( ( y+ z ) i^ + ( z+ x ) ^j + ( x + y ) k^ ) } . ( dx i+
^ dy ^j+dz k^ )
dφ=d ( xy )+ d ( yz ) +d ( zx )
φ=xy + yz + xz +c
r⃗
Or otherwise evaluate ∇ × 2
.
r
Soln : Given ,
^ y ^j+ z k^
r⃗ =x i+
r =√ x + y + z
2 2 2
2 2 2 2
r =x + y + z
Partially differentiate ‘r’ w.r.t x
Mentorseries.in
Page 16 of 53 MENTORSERIES
δr δr x
2 =2 x ⇒ =
δx δx r
δr y
Similarly , =
δy r
δr z
=
δz r
δ δ
grad r n=∇ .r n= i^ + ^j + k^
δx δy (
δ n
δz
r )
( δr δr
¿ i^ n r n−1 + ^j nr n−1 + k^ n r n−1
δx δy
δr
δz )
(
δr δr
¿ n r n−1 i^ + ^j + k^
δx δy
δr
δz )
(
x y
¿ n r n−1 i^ + ^j + k^
r r
z
r )
¿nr
n−2 ^ y ^j+ z k^ )
( x i+
¿ ∇ .{n r ^ y ^j+ z k^ ) }
( x i+
n−2
(
δ δ
¿ i^ + ^j + k^
δx δy
δ
δz )
. {n r n−2 ( x i^ + y ^j+ z k^ ) }
δ
¿ ( n r n−2 . x )+ δ ( n r n−2 . y ) + δ ( nr n−2 . z )
δx δy δz
Mentorseries.in
MENTORSERIES Page 17 of 53
δr δr
¿ n r n−2 .1+ x . n ( n−2 ) r n−3 + n r n−2 .1+ y . n ( n−2 ) r n−3
δx δy
n−2 n−3 δr
+n r .1+ z . n ( n−2 ) r
δz
¿ 3 n r n−2 +n ( n−2 ) r n −3 ( x2 y2 z2
+ +
r r r )
n−2 n −4 2
¿3nr +n ( n−2 ) r .r
n−2 n −2
¿3nr +n ( n−2 ) r
¿ n r n−2 ( 3+n−2 )
∇ 2 ( r n )=n ( n+ 1 ) . r n−2
Put n=−1
∇ ( r )=(−1 )(−1+1 ) r
2 −1 1−2
Then ,
∇2 ( 1r )=0
Hence Proved
We know ,
curl
( r⃗r )= r1 curl ( r⃗ ) + grad ( r1 ) × r⃗
2 2 2
Mentorseries.in
Page 18 of 53 MENTORSERIES
| |
i^ ^j k^
⃗r
( )
∇× 2 =
r
δ
δx
δ
δy
δ (
δz
+ −2 r
−2−2
⃗r ) × r⃗
x y z
1
¿ 2
.0−( 2r −4 ⃗r ) × r⃗
r
1
¿−2. (⃗r × ⃗r )
r4
1 ⃗
¿−2. .( 0 ) { ∵ ⃗r × r⃗= ⃗0 }
r4
∇×
( )
r⃗
r
2
=0
Soln : Given ,
φ=2 x3 y 2 z 4
δ
( δ
∇ . φ= i^ + ^j + k^
δx δy
δ
δz )
(2 x3 y2 z4 )
Mentorseries.in
MENTORSERIES Page 19 of 53
4 x y z ^j+8 x y z k^
2 2 4^ 3 4 3 2 3
∇ . φ=6 x y z i+
( δ δ
∇ . ( ∇ φ ) = i^ + ^j + k^
δx δy
δ
δz )
.(6 x 2 y 2 z 4 i^ +4 x 3 y z 4 ^j+ 8 x 3 y 2 z 3 k^ )
∇ . ( ∇ φ ) =12 x y 2 z 4 + 4 x 3 z 4 +24 x 3 y 2 z 2
2 4 3 4 3 2 2
Let , φ 1 ( x , y , z )=∇ . ( ∇ φ )=12 x y z +4 x z +24 x y z
(δ δ
∇ . φ1= i^ + ^j + k^
δx δy
δ
δz )
( 12 x y 2 z 4 + 4 x 3 z 4 +24 x3 y 2 z 2 )
2 2 2 ^
∇ . φ1=( 12 y z +12 x z +72 x y z ) i+
2 4 2 4
( 24 xy z 4 +48 x 3 y z 2 ) ^j+(48 x y 2 z 3 +
∇ . φ1 at point (1 ,−1,2)
Then ,
^
∇ . φ1 (1 ,−1,2 )=( 12.4 .1+12.1.1+72.1 .4 .1 ) i+¿
^
∇ . φ1 (1 ,−1,2 )=348 i−144 ^j+ 400 k^
2 2
Surface φ 2 ( x , y , z )=x y z−3 x+ z
Normal to surface ,
δ
( δ
∇ . φ2= i^ + ^j + k^
δx δy
δ
δz )
(x y2 z−3 x+ z2 )
Mentorseries.in
Page 20 of 53 MENTORSERIES
∇ . φ2 at point ( 1 ,−1,2 ) →
Then ,
^
∇ . φ2(1 ,−1,2) =i−4 ^j +2 k^
^
⃗a i−4 ^j+2 k^
a^ = =
|⃗a| √ 21
Directional derivatives
¿ ∇ .φ 1 . a^
^ ^ ^
^
¿ ( 348 i−144 ^j+ 400 k^ ) . i−4 j+ 2 k
√ 21
348+ 576+800
¿
√ 21
1724
¿
√ 21
Que 10 : If ⃗ 2^
A=x z i+2 ^ ⃗
y ^j−3 xz k∧ ^ 2 yz ^j− z2 k^ ,
B=3 xz i+
Soln : Given ,
⃗ y ^j−3 xz k^
2^
A=x z i+2
Mentorseries.in
MENTORSERIES Page 21 of 53
⃗ ^ yz ^j−z 2 k^
B=3 xz i+2
| |
i^ ^j k^
δ δ δ ^
curl ⃗
B= =i ( 0−2 y )− ^j ( 0−3 x ) + k^ ( 0−0 )
δx δy δz
2
3 xz 2 yz z
∇×⃗
B =−2 y i^ +3 x ^j
| |
i^ ^j ^k
⃗
A ×( ∇ × ⃗
B ) = x z2 2 y −3 xz
−2 y 3 x 0
⃗ B ) =9 x z i^ +6 xyz ^j +(3 x z + 4 y ) k^
A ×( ∇ × ⃗
2 2 2 2
| |
i^ ^j k^
2
A × ∇= x z 2 y −3 xz
⃗
δ δ δ
δx δy δz
¿ i^ ( 0−0 )− ^j ( 2 xz +3 z ) + k^ ( 0−0 )
⃗
A × ∇=−( 2 xz +3 z ) ^j
|
i^
|
^j k^
⃗ ⃗
( A × ∇ ) × B = 0 −( 2 xz+ 3 z ) 0
2
3 xz 2 yz −z
Mentorseries.in
Page 22 of 53 MENTORSERIES
¿ i^ ( 2 x z 3 +3 z 3 )− ^j(0−0)+ k^ (0+6 x 2 z2 + 9 x z2 )
(⃗ B =i^ ( 2 x z 3 +3 z 3) + k^ (0+ 6 x2 z 2+ 9 x z 2)
A × ∇) × ⃗
Is irrotational . If ⃗
F =grad φ ,then show that
x2 3 y 2 2
φ= − + z + 2 xy + 4 xz− yz . ( AKTU 2018)
2 2
Soln : Given ,
⃗
F is irrotational then curl ⃗
F =0.
| |
i^ ^j k^
δ δ δ
=0
δx δy δz
x +2 y+ az bx−3 y −z 4 x ( y + z )
Compare
Mentorseries.in
MENTORSERIES Page 23 of 53
c +1=0⇒ c=−1
a−4=0⇒ a=4
b−2=0⇒ b=2
∵⃗
F =grad φ
⃗
F . d ⃗r =∇ . φ . d r⃗
⃗
( δφ δ φ ^ δ φ
F . d ⃗r = i^ + ^j
δx δy
+k
δz )
. ( dx i^ +dy ^j + dz k^ )
δφ δφ δφ
¿ . dx+ . dy + . dz
δx δy δz
⃗
F . d ⃗r =dφ
^ dy ^j+dz k^ )
( dx i+
¿ ( xdx +2 ydx + 4 zdx ) + ( 2 xdy −3 ydy−zdy ) +¿
Mentorseries.in
Page 24 of 53 MENTORSERIES
2 2
x 3y 2
φ= − + z + 2 xy + 4 xz− yz +c
2 2
Where c is constant.
Hence Proved .
SECTION 2
^
F =( x 2 + y 2 ) i−¿
Que 1 : Find the total work done by a force ⃗
Soln : Given ,
2 ^
F =( x + y ) i−2
⃗ xy ^j
2
^
d ⃗r =dx i+dy ^j
F . d ⃗r = {( x + y ) i−2 xy ^j } .(dx i+
2 ^ ^ dy ^j)
⃗ 2
¿ ( x + y ) dx−2 xydy
2 2
Mentorseries.in
MENTORSERIES Page 25 of 53
¿ I 1+ I 2−−−−−(1) Y
Where ,
I 1= ∫ ⃗
F .d r⃗ B(a , b)
OA
(0 , b) C
x=a
On OA , y=0
dy =0 y=0 X
O(0 , 0) A(a , 0)
[ ]
a 3 a 3
x a
I 1=∫ x dx=
2
=
0
3 0 3
I 2= ∫ ⃗
F . d ⃗r
AB
On AB , x=0
dx=0
[ ]
b 2 a
y
I 2=∫ −2 ay dy=−2 a =−a b 2
0
2 0
a3 2
Total work done= −a b
3
Mentorseries.in
Page 26 of 53 MENTORSERIES
Que 2 : If ⃗
A=( x− y ) i^ +(x+ y) ^j , evaluate ∮ ⃗A . d ⃗r around the
c
Soln : Given ,
⃗
A=( x− y ) i^ + ( x + y ) ^j
^
d ⃗r =dx i+dy ^j
A . d ⃗r ={ ( x− y ) i^ + ( x+ y ) ^j }. ( dx i^ + dy ^j )
⃗
⃗
A . d ⃗r =( x− y ) dx +(x + y )dy
∮ ⃗A . d ⃗r =∮ {( x− y ) dx +( x+ y ) dy }
c c
1 √x
¿ ∫ ∫ [1 — 1¿ ]dx dy ¿
0 x2
1
¿ 2∫ (√ x−x ) dx
2
Mentorseries.in
MENTORSERIES Page 27 of 53
[ ]
3 1
3
x2
x
¿2 −
3 3
2 0
∮ ⃗A . d ⃗r=2
c
[ 1 1
2. −
3 3 ]
1 2
∮ ⃗A . d ⃗r =2. 3 = 3
c
Que 3 : Evaluate ∫ ( yz i+
^ zx ^j+ xy k^ ) . d ⃗s
where S is the surface of
S
Soln : Given ,
Sphere , x 2+ y 2+ z 2=a2
2 2 2 2
x + y + z −a =0
2 2 2 2
φ=x + y + z −a
( δ δ
¿ i^ + ^j + k^
δx δy
δ
δz
(x 2+ y 2+ z 2−a2) )
^ y ^j+2 z k^
¿ 2 x i+2
^
∇ . φ 2 x i+2 y ^j+2 z k^
Unit vector ( n^ ) = =
|∇ . φ| √ 4 x 2 + 4 y 2+ 4 z 2
Mentorseries.in
Page 28 of 53 MENTORSERIES
^ y ^j+ z ^k )
( x i+
¿ { ∵ x 2+ y 2 + z 2=a2 }
√a 2
^ y ^j+ z k^
x i+
n^ =
a
⃗ ^ zx ^j+ xy k^
F = yz i+
⃗
^ ^ ^
^ zx ^j+ xy k^ ) . x i+ y j+ z k
F . n^ =( yz i+
a ( )
⃗ xyz + xyz + xyz
F . n^ =
a
⃗ 3 xyz
F . n^ =
a
n^ . k^ = (
x i^ + y ^j+ z k^ ^ z
a
. k=
a )
Then ,∬ ⃗
F . n^ ds=∬ ( ⃗
S
F . n^ ¿ ).
S
( )
dxdy
|k^ . k^|
¿
a √ a2−x 2
3 xyz dxdy
¿∫ ∫ .
0 0 a z
a ()
a √ a2−x 2
¿ 3∫ xdx . ∫ ydy
0 0
[ ]
a 2 √a2− x 2
y
¿ 3∫ xdx .
0
2 0
Mentorseries.in
MENTORSERIES Page 29 of 53
a
¿
3
20
∫ xdx . [ ( √ a −x ) −0 ]
2 2 2
a
3
¿ ∫( a x−x )dx
2 3
20
[ ]
a
3 a2 x 2 x 4
¿ −
2 2 4 0
3
¿ ¿¿
2
4 4
3 a a
¿ [ − ]
2 2 4
3
∬ ⃗F . n^ ds= 8 . a2
S
^
F =( x − yz ) i−2
Que 4 : Verify divergence theorem for ⃗ x y ^j+2 k^
3 2
Soln : Given ,
^
F =( x − yz ) i−2
⃗ x y ^j+2 k^
3 2
∬ ⃗F . n^ ds=∭ ¿ ⃗F dv
S V
Mentorseries.in
Page 30 of 53 MENTORSERIES
On Taking R.H.S
∭ ¿ ⃗F dv
V
∭ ∇ . ⃗F dv
V
a a a
δ
( δ
¿ ∫ ∫∫ i^ + ^j + k^
0 0 0 δx δy
δ
δz )
{( x 3− yz ) i−2
^ x y ^j+ 2 k^ } dxdydz
2
a a a
¿ ∫ ∫∫ ( 3 x −2 x ) dxdydz
2 2
0 0 0
Z
a a a
¿ ∫ ∫∫ x 2 dxdydz F (a , 0G(0
, a) , 0 , a) D(0 , a , a)
0 0 0 (a , a , a) E
[ ]
a a 3 a
x
¿ ∫∫ dydz Y
0 0
3 0
O(0 , 0,0) C (0 , a , 0)
∫∫[ ]
a a 3 a
x
¿ dydz A(a , 0 ,0) B(a , a , 0)
0 0
3 0
X
a a 3
a
¿ ∫∫ dydz
0 0 3
a
a3
¿ ∫ [ y ] 0 dz
a
3 0
Mentorseries.in
MENTORSERIES Page 31 of 53
a
a3
¿
3 0
∫ [ a−0 ] dz
4 4
a
[ z ]0= a [ a−0 ]
a
¿
3 3
5
a
¿ −−−−−(1)
3
Taking L.H.S
∬ ⃗F . n^ ds= ∬ ⃗F . n^ ds+ ∬ ⃗F . n^ ds + ∬ F . n^ ds + ∬ ⃗
⃗ F . n^ ds+ ∬ ⃗
F . n^
S OABC BCDE DEFG OAFG ABEF
¿ I 1+ I 2 + I 3 + I 4 + I 5 + I 6 −−−−−−−( 2 )
z=0 ⇒ dz=0
n^ =−k^ , ds=dx dy
a a
I 1= ∬ F . n^ ds=∫ ∫ ( x i^ ¿ ¿−2 x y ^j+ 2 ^k) .(− k)dx
⃗ ^
3 2
dy ¿ ¿
OABC 0 0
a a
¿ ∫ ∫ −2 dx dy
0 0
a
¿−2∫ [ x ] 0 dy
a
a
¿−2 a [ y ]0
¿ 2 a2
Mentorseries.in
Page 32 of 53 MENTORSERIES
y=a ⇒dy=0
n^ = ^j , ds=dx dz
a a
I 2= ∬ F . n^ ds=∫ ∫ {( x3 −az) i−2
⃗ ^ x 2 ^j+2 k^ ¿ .( ^j)dx dz
BCDE 0 0
a a
¿ ∫ ∫ −2 ax dx dz
2
0 0
[ ]
a 3 a
x
¿−2 a∫ dz
0
3 0
2a 3 a
¿− . a [ z ]0
3
5
2a
¿−
3
On the surface of DEFG ,
z=a⇒ dz=0
n^ =k^ , ds=dx dy
a a
I 3= ∬ ⃗
F . n^ ds=∫ ∫ {(x −ay ) i−2
^ x y ^j+2 k^ ¿ .( k^ ) dx dy
3 2
OEFG 0 0
a a
¿ ∫ ∫ 2 dx dy
0 0
Mentorseries.in
MENTORSERIES Page 33 of 53
a
¿ 2∫ [ x ] 0 dy
a
a
¿ 2 a . [ y ]0
2
¿2a
On the surface of OAFG ,
y=0⇒ dy=0
n^ =− ^j , ds=dx dz
a a
I 4= ∬ F . n^ ds=∫∫ {( x )i^ +2 k^ ¿ . (− ^j ) dx dz=0
⃗ 3
OAFG 0 0
x=a ⇒ dx=0
^ ds=dy dz
n^ =i,
a a
I 5= ∬ F . n^ ds=∫∫ {(a − yz) i−2
⃗ ^ a ^j+2 k^ ¿ .( i)dy
^
3 2
dz
BCDE 0 0
a a
¿ ∫ ∫ ( a2− yz ) dy dz
0 0
[ ]
a 2 a
y z
¿∫
3
a y− dz
0
2 0
a
¿∫ ¿ ¿
0
Mentorseries.in
Page 34 of 53 MENTORSERIES
( )
a
a2 z
¿∫ a −
4
dz
0 2
[ ]
2 a
a z 4
¿ za −
2 0
4 a2 2
¿ a [ a−0 ] − (a −0)
4
a4
¿ a5 − −−−−−−−−(3)
4
x=0 ⇒ dx=0
n^ =−i^ ,ds=dy dz
a a
I 6= ∬ F . n^ ds=∫ ∫ {(−zy ) i+2
⃗ ^ k^ ¿ .(−i)dy
^ dz
OEFG 0 0
a a
¿ ∫ ∫ yz dy dz
0 0
[ ]
a 2 a
y
¿ 2∫ z . dz
0
2 0
[ ]
a
a2 z 2
¿ .
2 2 0
4
a
¿
4
Mentorseries.in
MENTORSERIES Page 35 of 53
( )
5 4 4
∬ ⃗F . n^ ds=−2 a2−2 a3 + 2 a2+ 0+ a5− a4 +
a
4
S
3 a5−2 a5
¿
3
5
a
¿ −−−−−−−−( 4 )
3
From Eq (1) & Eq(4)
∬ ⃗F . n^ ds=∭ ¿ ⃗F dv
S V
Que 5 : Evaluate ∬ ( y 2 z 2 i^ + z 2 x 2 k+
^ z 2 y 2 k^ ). n^ ds
, where S is the
S
∬ ( y 2 z 2 i+
^ z 2 x2 k^ + z 2 y 2 k^ ) . n^ ds=∭ ( y 2 z 2 i+
^ z 2 x 2 k^ + z2 y 2 k^ ) dv
S V
δ
( δ
¿ ∭ i^ + ^j + k^
V δx δy
δ
δz )
( y 2 z 2 i^ + z 2 x 2 k^ + z 2 y 2 k^ ) dv
Mentorseries.in
Page 36 of 53 MENTORSERIES
¿ ∭ ( 0+0+ y 2 .2 z ) dv
V
¿ 2∭ ( y 2 z ) dv
V
y=rsinθ. sinφ
z=rcosθ
2
dv =r sinθ . drdθdφ
For changing the spherical polar co-ordinates
r =0 ¿ r=1
π
θ=0 ¿ θ=
2
φ=0 ¿ φ=2 π
Then ,
π
2π 2 1
2π 1 1
¿ 2 ∫ ∫ sin φ ( cos θ ) ( sin θ ) dθdφ∫ r dr
2 3 5
0 0 0
[ ]
2π 1 6 1
r
¿ 2 ∫ ∫ sin φ ( cos θ ) ( sin θ ) dθdφ .
2 3
0 0
6 0
Mentorseries.in
MENTORSERIES Page 37 of 53
2π 1
2
¿ ∫ ∫ sin2 φ ( cos θ ) ( sin 3 θ ) dθdφ .
6 0 0
[ ]
2π 4 π
1 sin θ
¿ ∫ sin φ
2 2
dφ
30 4 0
[( ) ]
2π 4
1 1 π
¿ . ∫ sin φ sin
2 4
−( sin 0 ) dφ
3 4 0 2
2π
1
¿ ∫ sin φ dφ
2
12 0
{
2
1
2π
1−cos 2 φ ∵ cos 2 φ=1−sin φ
¿ ∫ dφ 2 1−cos 2 φ
12 0 2 sin φ=
2
{∫ ∫ }
2π 2π
1
¿ dφ− cos 2 φ dφ
24 0 0
{ [ ]}
2π
1 2π sin 2 φ
¿ [φ ]0 −
24 2 0
¿
1
24 {
[ 2 π −0 ] − 0−0
2 [ ]}
π
2∭ ( y z ) dv=
2
V
12
Mentorseries.in
Page 38 of 53 MENTORSERIES
∮ ( F 1 dx+ F 2 dy )=∬
c R
( δδxF − δδyF ) dx dy
2 1
On taking R.H.S
( ) ( )
1 √y
δ F 2 δ F1 δ ( 3 x ) δ (2 y )
2
∬ δx
−
δy
dx dy=∫ ∫
δx
−
δy
dx dy
R 0 0
1 √y
¿ ∫ ∫ (3−4 y) dx dy
0 y
1
¿ ∫ (3−4 y)[ x ]√y y dy
0
1
¿ ∫ ( 3−4 y ) [ √ y− y ]dy
0
1
¿ ∫ ( 3 √ y−3 y−4 y √ y + 4 y 2 ) dy
0
Mentorseries.in
MENTORSERIES Page 39 of 53
[ ]
3 5 1
2 3
3y2
3y 4y 4y 2
¿ − − +
3 2 5 3
2 2 0
[
¿ 2 ( 1−0 )−
3 ( 1−0 ) 8 (1−0 ) 4 ( 1−0 )
2
−
5
+
3 ]
3 8 4
¿ 2− − +
2 5 3
60−45−48+40
¿
30
7
¿
30
On taking L.H.S
OAB BCD
¿ I 1+ I 2
(2)
2
On OAB , y=x ⇒ dy=2 xdx
1 1
I 1=∫ {2 x dx+3 x ( 2 xdx ) } =∫ ( 6 x + 2 x ) dx
4 2 4
0 0
Mentorseries.in
Page 40 of 53 MENTORSERIES
[ ]
3 5 1
6 x 2x
¿ +
3 5 0
2 5
¿ 2 [ 1 −0 ] + [1 −0]
3
5
2 15
¿ 2+ =
5 5
1 0
[ ]
1
3 x2 2 x3
¿− +
2 3 0
¿− {32 [ 1 −0] + 32 [ 1 −0 ]}
3 3
¿−{ + }
3 2
2 3
¿−{
5 } 6
9+ 4 −13
=
15 13
∮ ( 2 y 2 dx+3 xdy ) = 5 − 6
c
Mentorseries.in
(3)
MENTORSERIES Page 41 of 53
72−65
¿
30
7
¿
30
∫ ( x 2 + xy ) dx +( x 2 + y 2)dy
c
( 2015−16 )
∫
c
( x
2
+ xy ) dx +(x
2
+ y
2
)dy=∬
R
{ δx
−
δy }
δ ( x2 + y 2 ) δ ( x 2 + xy )
dydx
¿ ∬ {2 x−x }dxdy
R
1 1
¿ ∫ ∫ x dydx
−1 −1
Mentorseries.in
Page 42 of 53 MENTORSERIES
1
¿ ∫ x [ y ]−1 dx
1
−1
1
¿ ∫ x [ 1−(−1 ) ] dx
−1
[ ]
1
x2
¿2
2 −1
¿ 2 [ 1 −(−1 ) ]
2 2
¿ 1−1=0
∫ ( x 2 + xy ) dx +(x 2 + y 2)dy=0
c
y=2, z=2 over the XOY plane (open from the bottom.)
Z (2014)
Soln : Given ,
⃗ ^ ( yz+ 4 ) ^j−xz k^
F =( y−z +2 ) i+
G(0 , 0 , 2) D(0 , 2 , 2)
| |
i^ ^j k^
δ δ δ F (2,0 ,2) E(2 , 2 ,2)
∵ curl ⃗
F=
δx δy δz
y−z +2 yz + 4 −zx Y
O(0 , 0,0) C (0 , 2, 0)
¿ i^ ( 0− y )− ^j (−z +1 ) + k^ ( 0−1 )
X A(2,0,0)
Mentorseries.in B(2 , 2, 0)
MENTORSERIES Page 43 of 53
F =i^ (− y )+ ^j ( z −1 )−k^
curl ⃗
∮ ⃗F . d ⃗r=∬ curl ⃗F . n^ ds
c s
On taking L.H.S ,
∮ ⃗F . d ⃗r=∮ {( y−z+ 2 ) i+
^ ( yz +4 ) ^j−xz k^ } (dx i+dy
^ ^j + dz k^ )
c
∮ ⃗F . d ⃗r =∮ {( y −z+ 2 ) dx +( yz + 4 ) dy−xz dz }
c
∮ ⃗F . d ⃗r =∫ ⃗F . d ⃗r +∫ ⃗F . d ⃗r +∫ ⃗F . d ⃗r +∫ ⃗F . d r⃗
c OA AB BC CD
¿ I 1+ I 2 + I 3 + I 4
(1)
On OA ,
y=0⇒ dy=0
z=0 ⇒ d z=0
2
I 1=∫ ⃗
F .d r⃗ =∫ {( 0−0+2 ) dx+ ( 0∗0+4 ) 0−0∗0∗0 }
OA 0
2
¿ ∫ 2 dx=2[ x ]0=2 ( 2−0 )=4
2
On AB ,
x=0 ⇒ d x=0
Mentorseries.in
Page 44 of 53 MENTORSERIES
z=0 ⇒ dz=0
2
I 2=∫ ⃗
F . d ⃗r =∫ { ( y −0+2 ) 0+ ( y∗0+4 ) dy−2∗0∗0 }
AB 0
2
¿ ∫ 4 d y =4 [ y ] 0=4 ( 2−0 )=8
2
On BC ,
y=2⇒ d y=0
z=0 ⇒ dz=0
0
I 3= ∫ ⃗
F . d r⃗ =∫ {( 2−0+2 ) dx+ (2∗0+ 4 ) 0−x∗0∗0 }
BC 2
2
¿−4 ∫ dy=−4 [ x ]0=−4 ( 2−0 )=−8
2
On BC ,
x=0 ⇒ d x=0
z=0 ⇒ dz=0
2
I 4= ∫ ⃗
F . d ⃗r =∫ {( y −0+2 ) 0+ ( y∗0+4 ) dy−0∗0∗0 }
BC 0
Mentorseries.in
MENTORSERIES Page 45 of 53
2
¿−4 ∫ dy=−4 [ x ]0=−4 ( 2−0 )=−8
2
On Taking R.H.S
¿ I 5+ I 6 + I 7 + I 8 + I 9
^ ds=dydx
^ =i,
On ABEF , n
[ ]
2 2 2
y
¿−∫ dz
0
2 0
[ ]
2 2
2 −0
¿−∫ dz
0 2
2
¿−2 [ z ] 0
¿−2(2−0)
¿−4
Mentorseries.in
Page 46 of 53 MENTORSERIES
^ =−i^ ,ds=dyd z
On OCDG , n
2 2
¿ ∫ ∫ y dydz
0 0
[ ]
2 2 2
y
¿∫ dz
0
2 0
[ ]
2 2
2 −0
¿∫ dz
0 2
2
¿ 2 [ z ]0
¿ 2 ( 2−0 ) =4
^ = ^j , ds=d x dz
On BCDE , n
2 2
¿ ∫ ∫ ( z−1) d x dz
0 0
2
¿ ∫ (z −1) [ x ]0 dz
2
[ ]
2
z2
¿ 2 −z
2 0
Mentorseries.in
MENTORSERIES Page 47 of 53
¿2 [ ( 22−0 )
2
−( 2−0 ) ]
¿ 2 ( 2−2 )=0
^ =− ^j , ds=dxdz
On OAFG , n
I 8= ∬ curl ⃗
F . n^ ds=∬ {− y i+
^ ( z−1 ) ^j−k^ } . (− ^J ) dxdz
OAFG
2 2
¿ ∫ ∫ −(z −1) dxdz
0 0
2
¿−∫ ( z−1) [ x ] 0 dz
2
[ ]
2 2
z
¿−2 −z
2 0
¿−2 [ ( 22 −0 )
2
−( 2−0 ) ]
¿−2 ( 2−2 )=0
^ =k^ , ds=d x d y
On DEFG , n
I 5= ∬ curl ⃗
F . n^ ds=∬ {− y i+
^ ( z−1 ) ^j− k^ } . ( k^ ) d x d y
DEFG
Mentorseries.in
Page 48 of 53 MENTORSERIES
2 2
¿ ∫ ∫ −1 d x d y
0 0
2
¿−∫ [ x ] 0 d y
2
2
¿−∫ [ 2−0 ] d y
0
2
¿−2 [ y ] 0
¿−2(2−0)
¿−4
∮ ⃗F . d ⃗r =∬ curl ⃗F . n^ ds=−4
c s
2 ^
F =( x + y ) i−
Que 8 : Verify Stokes’s Theorem for ⃗ 2
( 2 xy ) ^j taken
Y
Mentorseries.in
MENTORSERIES Page 49 of 53
Soln : Given ,
2 ^
F =( x + y ) i−
⃗ 2
( 2 xy ) ^j C (−a , b) B(a ,
(0 , b)
^ dy ^j)
d ⃗r =(dx i+
D(−a ,0) (a , 0) A
F . d r⃗ ={( x + y ) i− ( 2 xy ) ^j } .( dx i+dy
2 ^ ^ ^j)
∵⃗
2
x=−a 0(0 , 0) x=a
¿ ( x 2+ y 2 ) dx−2 xy dy
| |
i^ ^j k^
δ δ δ
curl ⃗
F =∇ × ⃗
F=
δx δy δz
2 2
x + y −2 xy 0
¿−4 y k^
According to Stokes’s Theorem ,
∮ ⃗F . d ⃗r=∬ curl ⃗F . n^ ds
c s
On taking L.H.S
∮ ⃗F . d ⃗r= ∫ ⃗F . d r⃗ + ∫ ⃗F . d ⃗r + ∫ ⃗F . d r⃗ + ∫ ⃗F . d ⃗r
c AB BC CD DA
¿ I 1+ I 2 + I 3 + I 4 (1)
On AB , x=a ⇒ dx=0
Mentorseries.in
Page 50 of 53 MENTORSERIES
b
F . d ⃗r =∫ {( a + y ) 0−2a . y dy }
I 1=∫ ⃗
2 2
AB 0
b
¿−2 a∫ y dy
0
[ ]
b
y2
¿−2 a
2 0
¿−2 a
b2−0
2 [ ]
2
¿−a b
On BC , y=a ⇒d y=0
−a
F . d r⃗ =∫ {( a + y ) dx−2 x . b∗0 }
I 2= ∫ ⃗
2 2
BC a
−a
¿ ∫ (a 2+ x 2 )d x
a
[ ]
3 −a
x 2
¿ −b x
3 a
¿ [ −a3 −a3 2
3
+b [−a−a] ]
3
2a 2
¿− −2 a b
3
Mentorseries.in
MENTORSERIES Page 51 of 53
On CD , x=−a⇒ dx=0
0
F . d ⃗r =∫ {( a + y ) 0−2(−a). y dy }
I 3=∫ ⃗
2 2
CD b
0
¿ 2 a∫ y dy
b
[ ]
0
y2
¿2a
2 b
¿2a [ ]
0−b 2
2
2
¿−a b
On DA , y=0⇒ dy=0
a
F . d ⃗r =∫ {( a + 0 ) dx−2 x . 0∗0 }
I 4= ∫ ⃗
2
BC −a
a
¿ ∫ (x 2)dx
−a
[ ]
3 −a
x
¿
3 a
¿ [ −a3 −(−a3)
3 ]
Mentorseries.in
Page 52 of 53 MENTORSERIES
3
2a
¿
3
3 3
∮ ⃗F . d ⃗r =−a b2− 23a −2 a b −a b +
2 2 2a
3
c
∮ ⃗F . d ⃗r =−4 a b2 (2)
c
On taking R.H.S
¿ ∬ ( −4 y k^ ) .( k^ )dxdy
a b
¿−4 ∫ ∫ y dydx
−a 0
[ ]
a 2 b
y
¿−4 ∫ dx
−a
2 0
2 a
¿−2 b [ x ]−a
¿−2 b [ a−(−a ) ]
2
2
¿−4 a b (3)
From Eq(2) & Eq(3)
Mentorseries.in
MENTORSERIES Page 53 of 53
∮ ⃗F . d ⃗r =∬ curl ⃗F . n^ ds=−4 a b2
c s
Mentorseries.in