Download as docx, pdf, or txt
Download as docx, pdf, or txt
You are on page 1of 53

UNIT NO.

5
VECTOR CALCULUS
2 MARKS QUESTION

2 2
x y
Que 1 : For the scalar field u= + . Find the magnitude of
2 2

gradient at the point ( 1,3 ) .

Soln : Given ,
2 2
x y
u= +
2 2

δ
grad u=∇ u= i^ + ^j
δx (δ
δy )( x2 y2
+
2 2 )
2y ^
¿ x i^ + j
3

grad u at point ( 1,3 )

2
[ grad u ](1,3 )=1 i^ + ( 3 ) ^j=i^ +2 ^j
3

|∇ u|(1,3)=√ 12 +22=√ 5

MENTOR SERIES 1
Page 2 of 53 MENTORSERIES

Que 2 : Find the value of m if ⃗ ^


F =mx i−5 y ^j+2 z k^ is a

solenoidal vector. ( 2017−18 )

Soln : Given ,

⃗ ^
F =mx i−5 y ^j+2 z k^

For solenoidal vector , ∇ ⃗


F =0

(i^ δxδ + ^j δyδ +k^ δzδ ) (mx i^ −5 y ^j +2 z k^ )=0


m−5+ 2=0

m=3

Que 3 : State Stokes Theorem . (2015−16)

Soln : Stoke’s Theorem → It state that the “the surface integral

of the curl ⃗
F of a function over a surface S bounded by a

closed surface is equal to the line integral of the

perpendicular vector function around that surface .”

∮ ⃗F . dr =∬ curl ⃗F . n^ ds
S

^ ¿
Que 4 : A particular moves along the curve r⃗ =( t 3 −4 t ) i+

Mentorseries.in
MENTORSERIES Page 3 of 53

( t 2+ 4 t ) ^j+(8 t 2−3 t 3) k^ , where t is the time , find the

velocity at t = 2 . (2013−14)

Soln : Given ,

^ ( t 2 + 4 t ) ^j+(8 t 2−3 t 3 ) k^
r⃗ =( t 3 −4 t ) i+

⃗ d
∴ velocity (V ¿)= {( t 3−4 t ) i+
^ ( t 2+ 4 t ) ^j+( 8t 2−3 t 3) k^ } ¿
dt

^ ( 2 t + 4 ) ^j+(16 t−9 t 2) k^
¿ ( 3 t 2−4 ) i+

Velocity at t = 2 ,

[ ]
d r⃗
dt t =2
={( 3 ( 2 ) −4 ) i+
2
^ ( 2 ( 2 ) +4 ) ^j + ( 16 ( 2 ) −9 ( 2 )2 ) k^ }

^ 8 ^j−4 k^
¿ 8 i+

^ y ^j+ z k^ , ¿ ( r⃗ )=3.
Que 5 : Show that if r⃗ =x i+

(2013−14)

Soln : Given ,

r⃗ =x i^ + y ^j+ z k^

∵ ¿ ( r⃗ )=∇ r⃗

( δ δ
¿ i^ + ^j + k^
δx δy
δ
δz )
( x i^ + y ^j + z k^ )

Mentorseries.in
Page 4 of 53 MENTORSERIES

¿ 1+1+1

¿ ( r⃗ )=3

Hence Proved.

Que 6 : Find the curl of ⃗ ^ y 2 ^j+ zx k^ at (-2,4,1).


F =xy i+

(2015−16)

Soln : Given ,

⃗ ^ y 2 ^j+ zx k^
F =xy i+

| |
i^ ^j k^
δ δ δ
∵ curl ⃗
F =∇ ⃗
F=
δx δy δz
2
xy y xz

¿ i^ ( 0−0 )− ^j ( z−0 ) + k^ ( 0−x )

F =−z ^j−x k^
curl ⃗

curl ⃗
F at point (-2,4,1)

(∇⃗ ^ (−2 ) k^ =− j+2 k^


F )(−2,4,1)=−1 i−

Que 7 : Define del (∇) operator & gradient .


(2018−19)

Mentorseries.in
MENTORSERIES Page 5 of 53

Soln : del ( ∇ ) :→ it is an operator used in mathematics as a vector


Differential operator , usually represented by the nebla
symbol ∇ .

Gradient:→ The vector function ∇ f is defined as the gradient of


the scalar point function f & is written as grad f .
δf
(
δf
grad f =∇ f = i^ + ^j + k^
δx δy
δf
δz )
Que 8 : φ=3 x 2 y− y3 z 2 , find grad φ at point (2,0,-2).
Soln : Given , ( 2018−19 )
2 3 2
φ=3 x y− y z
δf
(
δf
∵ grad φ= i^ + ^j + k^
δx δy
δf
δz )
( 3 x2 y− y 3 z 2 )
^ ( 3 x −3 y 2 z 2 ) ^j−2 y 3 z k^
grad φ=6 xy i+
2

grad φ at point (2,0 ,−2)


( ∇ φ )(2,0 ,−2)= [ 6 (2 )( 0 ) ] i^ + [ 3 ( 2 )2−3 ( 0 )2 (−2 )2 ] ^j −[2 ( 0 )3 (−2)] k^
¿ 12 ^j

Que 9 : Show that vector ⃗ ^ ( y −3 z ) ^j+(x−2 z) k^ is


V = ( x +3 y ) i+
solenoidal. (2019−20)
Soln : Given ,
⃗ ^ ( y −3 z ) ^j+(x−2 z) k^
V = ( x +3 y ) i+
For solenoidal ,
∇ .V⃗ =0

∇ .V (
δx δy δz )
⃗ = i^ δf + ^j δf + k^ δf {( x+ 3 y ) i^ + ( y−3 z ) ^j + ( x−2 z ) k^ }

⃗ =1+1−2
∇ .V
⃗ =0
∇ .V

Mentorseries.in
Page 6 of 53 MENTORSERIES

Hence , ⃗
V is solenoidal.

Que 10 : State Green’s Theorem . (2020−21)


Sol : Green’s Theorem  If F 1( x , y) are continuous function of x & y
n

& possesses continuous partial derivatives w.r.t x & y .


δ F 1 δ F 1 δ F2 δ F 2
, , , are the continuous in a region R in
δx δy δx δy

XY-plane bounded by simple closed curve C , then

∮ ( F 1 dx+ F 2 dy )=∬
c R
( δ F2 δ F1
δx

δy )dx dy

SECTION 1

Que 1 : Find grad φ and φ is given by φ=3 x 2 y− y3 z 2 at the point

(1,-2,-1).

Soln : Given ,

2 3 2
φ=3 x y− y z

∵ grad φ=∇ . φ

( δf δf
¿ i^ + ^j + k^
δx δy
δf
δz )
( 3 x2 y− y 3 z 2 )

Mentorseries.in
MENTORSERIES Page 7 of 53

^ ( 3 x 2−3 y 2 z2 ) ^j+(−2 y 3 z ) k^
¿ ( 6 xy ) i+

^ ( 3 x 2−3 y 2 z2 ) ^j −(2 y 3 z ) k^
¿ ( 6 xy ) i+

grad φ at the point (1,-2,-1)

grad φ=6 ( 1 ) (−2 ) i^ + {3 (1 ) −3 (−2 ) (−1 ) } ^j −2 (−2 ) (1) k^


2 2 2 2

^
grad φ=−12 i−9 ^j−16 k^

Que 2 : If u=x+ y + z , v=x 2 + y 2 + z 2 , w= yz + zx + xy .

Prove that grad φ , grad v ∧grad w are co-planar

vectors.

Soln : Given ,

u=x+ y + z
2 2 2
v=x + y + z

w= yz + zx +xy

Then , grad u=∇ .u= i^ ( δfδx + ^j δyδf + k^ δfδz )(x + y + z)


grad u=i^ + ^j+ k^

Similarly , grad v=∇ . v= i^ ( δx


δf ^ δf ^ δf
+ j +k
δy δz )
(x + y + z )
2 2 2

¿ 2 x i^ +2 y ^j+2 z k^

Mentorseries.in
Page 8 of 53 MENTORSERIES

δf δf
(
grad w=∇ . w= i^ + ^j + k^
δx δy
δf
δz
( yz+ zx+ xy ) )
^ ( x+ z ) ^j+( x+ y ) k^
grad w= ( y+ z ) i+

⃗ , b⃗ , c⃗ are co-planar if a⃗ . ( b⃗ × ⃗c )=0 then,


We know , vectors a

grad u . ( grad v × grad w )=( i^ + ^j+ k^ ) [ ( 2 x i^ +2 y ^j+ 2 z k^ ) × { ( y =z ) i^ + ( x+ z ) ^j+ ( x +

| |
1 1 1
¿ 2x 2y 2z
y+z x+z x+ y

| |
1 1 1
¿2 x y z
y + z x+ z x+ y

| |
1 1 1
¿2 x y z {R3 → R 3+ R 2 }
x+ y+ z x+ y+ z x+ y + z

| |
1 1 1
¿ 2(x + y + z) x y z {∵ R1=R3 }
1 1 1

¿ 2 ( x+ y + z ) ×0 ⇒ 0

grad u . ( grad v × grad w )=0

Proved.

Hence , grad u , grad v∧grad w are co-planar.

Mentorseries.in
MENTORSERIES Page 9 of 53

Que 3 : If
2 ^ ( 3+2 xy−x 2 y 3 ) ^j+ ( 6 z 3 −3 x 2 y z 2 ) k^ . Find
∇ . φ=( y −2 xyz ) i+ 3

φ.

( AKTU −2015)

Soln : Given ,

^ ( 3+2 xy−x 2 y3 ) ^j+ ( 6 z 3−3 x2 y z 2 ) k^


∇ φ=( y 2−2 xyz 3 ) i+

Let , ⃗
P=∇ . φ


P . d r⃗ =∇ φ .d r⃗

(
¿ i^
δφ ^ δφ ^ δφ
δx
+j
δy
+k
δz )
( dx i^ +dy ^j +dz k^ )

δφ δφ δφ
¿ . dx+ . dy + . dz
δx δy δz


P . d r⃗ =d φ

Then ,

d φ=⃗
P . d ⃗r

¿ [ ( y −2 xyz ) i+ ( 3+2 xy −x 2 y 3 ) ^j+ ( 6 z 3−3 x 2 y z 2 ) k^ ] .


2 3 ^

^
[dx i+dy ^j+dz k^ ]

¿ ( y −2 xyz ) dx+ ( 3+2 xy−x y ) dy + ( 6 z −3 x y z ) dz


2 3 2 3 3 2 2

Mentorseries.in
Page 10 of 53 MENTORSERIES

¿ ( y 2 dx−2 xydy )−( 2 xyz 3 dx+ x 2 y 3 dy−3 x2 y z 2 dz ) +(3 dy+ 6 z3 )

d φ=( x y 2 ) −d ( x 2 y z 3 ) + d ( 3 y ) +d ( 64 z )
4

On Integrating both sides 

2 2 3 3 4
∴ φ=x y −x y z + 3 y+ z +c
2

Where C is a constant .

−1
Que 4 : Find the directional derivative of at
φ=( x + y + z )
2 2 2 2

^ zx ^j+ xy k^ .
the point P(3,1,2) in the direction of the vector yz i+

−1
Soln : Given ,
φ=( x + y + z )
2 2 2 2

(−2 x) (−2 y ) (−2 z)


∴ grad φ=∇ . φ= 3
i^ + 3
^j +
3
k^
2( x + y + z ) 2(x + y +z ) 2 (x + y +z )
2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2

−x i^ + y ^j + z k^
grad φ= 3
( x 2+ y 2+ z 2 ) 2
grad φ at point ( 3,1,2 ) →

^ ^j+ 2 k^ )
−( 3 i+
grad φ= 3
( x2 + y 2 + z 2 ) 2
Mentorseries.in
MENTORSERIES Page 11 of 53

^ ^j+ 2 k^ )
−(3 i+
grad φ=
14 √14

Let ⃗
P is an unit vector in the given in the given direction

Then ,

^ zx ^j+ xy ^k
yz i+
^
P=
√ ( yz )2+ ( zx )2 +( xy )2
^ ( 1)(2) i^ + ( 3 ) (2) ^j +(1)(3) k^
P=
√ ( 1.2 )2+( 2.3 )2+( 3.1 )2
^ 6 ^j+3 k^ 2 i+6
2 i+ ^ ^j+3 k^
^
P= =
√ 49 7

Directonal Derivative 

dφ ^
∴ = P . grad φ
ds

¿
7
.(
2 i^ +6 ^j +3 k^ 3 i+
^ ^j +2 k^
14 √ 14 )
6 +6+6 −18
¿− =
98 √ 14 98 √ 14

dφ −9
=
ds 49 √ 14

Que 5 : If ⃗ ^
F ( x , y , z )=x z 3 i−2 x 2 yz ^j+ 2 y z 4 k^ .Find divergevce &

Curl of ⃗
F ( x , y , z ).

Mentorseries.in
Page 12 of 53 MENTORSERIES

Soln : Given ,

⃗ ^
F ( x , y , z )=x z 3 i−2 x 2 yz ^j+ 2 y z 4 k^

¿⃗
F =∇ . ⃗
F

¿⃗
F = i^ (
δφ ^ δφ ^ δφ
δx
+j
δy
+k
δz )
( x z 3 i^ −2 x 2 yz ^j +2 y z 4 k^ )

¿⃗
3 2 3
F=z −2 x z+ 8 y z

| |
i^ ^j k^
δ δ δ
∵ curl ⃗
F=
δx δy δz
3 2 4
x z −2 x yz 2 y z

^ ( 0−3 x z 2 ) ^j+(−4 xyz−0) k^


F =( 2 z 4 +2 x2 y ) i−
curl ⃗

curl ⃗
4 2 ^ x z 2 ^j−4 xyz k^
F =2 ( z + x y ) i+3

Que 6 : Prove that ¿ . ( curl ⃗


V )=∇ . ( ∇ × V )=0

OR ( AKTU 2015−16)

Prove that for every field ⃗


V ;÷curl ⃗
V =0

Soln : Let , ⃗ ^
V =V 1 i+V ^ ^
2 j+V 3 k

Then ,

Mentorseries.in
MENTORSERIES Page 13 of 53

| |
i^ ^j k^
δ δ δ
curl ⃗
V=
δx δy δz
V1 V2 V3

curl ⃗
V= ( δV3 δV2
δy

δz
^
i−
δx) (
δV3 δV1

δz
^j+
δV 2 δV1
δx

δy
k^) ( )
¿ . ( curl ⃗
V )=∇ . ( ∇ × V )

( δ
δx δy
δ
¿ i^ + ^j + k^
δ
δz
.
δy

δz ) {(
i+
δx

δz
j+
δx

δy) (
δV 3 δV 2 ^ δ V1 δV 3 ^ δV2 δV1 ^
k ) ( )}
( )( )( )
2 2 2 2 2 2
δ V 3 δ V2 δ V1 δ V 3 δ V2 δ V1
¿ − + − + − =0
δxδy δxδz δx δz δx δy

¿ . ( curl ⃗
V )=∇ . ( ∇ × V )=0

Hence Proved.

Que 7 : A fluid motion is given by ⃗ ^ ( z+ x ) ^j +( x+ y ) k^ .


V = ( y+ z ) i+

Is this motion irrotational ? If so , find the velocity potential.

Soln : Given ,

⃗ ^ ( z+ x ) ^j+( x+ y ) k^
V = ( y+ z ) i+

If curl ⃗
V =0 , then motion is irrotational

Mentorseries.in
Page 14 of 53 MENTORSERIES

| |
i^ ^j k^
δ δ δ
∵ curl ⃗
V=
δx δy δz
y+z z+x x+ y

¿ i^ { δxδ ( x + z )− δyδ ( y+ z) }− ^j { δxδ ( x + y )− δzδ ( y+ z )}


+ ^k { ( z + x )− ( y+ z ) }
δ δ
δx δy

¿ i^ ( 1−1 )− ^j ( 1−1 ) + k^ ( 1−1 )

^
¿ 0 i−0 ^j+ 0 k^

curl ⃗
V =0

Hence , the motion is irrotational .

Let , ⃗
V =grad φ

Where φ is velocity potential.


V =∇ . φ


V . d r⃗ = i^ (
δφ ^ δφ ^ δφ
δx
+j
δy
+k
δz )
( dx i^ +dy ^j +dz k^ )

⃗ δφ δφ δφ
V . d r⃗ = . dx+ . dy + . dz
δx δy δz


V . d r⃗ =dφ

Mentorseries.in
MENTORSERIES Page 15 of 53

⃗ . d ⃗r
∴ dφ=V

¿ {( ( y+ z ) i^ + ( z+ x ) ^j + ( x + y ) k^ ) } . ( dx i+
^ dy ^j+dz k^ )

¿ ( ydx + zdx ) + ( zdy + xdy )+(xdz + ydz )

¿ ( xy + ydx ) + ( ydz + zdy ) + ( zdx+ xdz )

dφ=d ( xy )+ d ( yz ) +d ( zx )

φ=xy + yz + xz +c

Where c is the constant .

Que 8 : Prove that ¿ . ( grad r n) =∇ 2 ( r n )=n ( n+ 1 ) r n −2 .

^ y ^j+ z k^ . Hence show that ∇


Where r⃗ =x i+
2
( 1r )=0 . Hence

r⃗
Or otherwise evaluate ∇ × 2
.
r
Soln : Given ,

^ y ^j+ z k^
r⃗ =x i+

r =√ x + y + z
2 2 2

On squaring both side 

2 2 2 2
r =x + y + z
Partially differentiate ‘r’ w.r.t x 

Mentorseries.in
Page 16 of 53 MENTORSERIES

δr δr x
2 =2 x ⇒ =
δx δx r

δr y
Similarly , =
δy r

δr z
=
δz r

δ δ
grad r n=∇ .r n= i^ + ^j + k^
δx δy (
δ n
δz
r )
( δr δr
¿ i^ n r n−1 + ^j nr n−1 + k^ n r n−1
δx δy
δr
δz )
(
δr δr
¿ n r n−1 i^ + ^j + k^
δx δy
δr
δz )
(
x y
¿ n r n−1 i^ + ^j + k^
r r
z
r )
¿nr
n−2 ^ y ^j+ z k^ )
( x i+

grad r n=n r n−2 . ⃗r

∵÷( grad r n ) =¿ ( n r n−2 . r⃗ )

¿ ∇ .{n r ^ y ^j+ z k^ ) }
( x i+
n−2

(
δ δ
¿ i^ + ^j + k^
δx δy
δ
δz )
. {n r n−2 ( x i^ + y ^j+ z k^ ) }

δ
¿ ( n r n−2 . x )+ δ ( n r n−2 . y ) + δ ( nr n−2 . z )
δx δy δz
Mentorseries.in
MENTORSERIES Page 17 of 53

δr δr
¿ n r n−2 .1+ x . n ( n−2 ) r n−3 + n r n−2 .1+ y . n ( n−2 ) r n−3
δx δy

n−2 n−3 δr
+n r .1+ z . n ( n−2 ) r
δz

¿ 3 n r n−2 +n ( n−2 ) r n −3 ( x2 y2 z2
+ +
r r r )
n−2 n −4 2
¿3nr +n ( n−2 ) r .r
n−2 n −2
¿3nr +n ( n−2 ) r

¿ n r n−2 ( 3+n−2 )

∇ 2 ( r n )=n ( n+ 1 ) . r n−2

Put n=−1

∇ ( r )=(−1 )(−1+1 ) r
2 −1 1−2
Then ,

∇2 ( 1r )=0
Hence Proved

We know ,

curl ( u . ⃗a )=u curl ⃗a + ( grad u ) × ⃗a

curl
( r⃗r )= r1 curl ( r⃗ ) + grad ( r1 ) × r⃗
2 2 2

Mentorseries.in
Page 18 of 53 MENTORSERIES

| |
i^ ^j k^
⃗r
( )
∇× 2 =
r
δ
δx
δ
δy
δ (
δz
+ −2 r
−2−2
⃗r ) × r⃗
x y z

1
¿ 2
.0−( 2r −4 ⃗r ) × r⃗
r

1
¿−2. (⃗r × ⃗r )
r4

1 ⃗
¿−2. .( 0 ) { ∵ ⃗r × r⃗= ⃗0 }
r4

∇×
( )
r⃗
r
2
=0

Que 9 : Find the directional derivatives of ∇ . ( ∇ . φ ) at the point

(1,-2,1) in the direction of the normal to the surface


2 2 3 2 4
x y z=3 x+ z , where φ=2 x y z . (2014)

Soln : Given ,

φ=2 x3 y 2 z 4

δ
( δ
∇ . φ= i^ + ^j + k^
δx δy
δ
δz )
(2 x3 y2 z4 )

Mentorseries.in
MENTORSERIES Page 19 of 53

4 x y z ^j+8 x y z k^
2 2 4^ 3 4 3 2 3
∇ . φ=6 x y z i+

( δ δ
∇ . ( ∇ φ ) = i^ + ^j + k^
δx δy
δ
δz )
.(6 x 2 y 2 z 4 i^ +4 x 3 y z 4 ^j+ 8 x 3 y 2 z 3 k^ )

∇ . ( ∇ φ ) =12 x y 2 z 4 + 4 x 3 z 4 +24 x 3 y 2 z 2
2 4 3 4 3 2 2
Let , φ 1 ( x , y , z )=∇ . ( ∇ φ )=12 x y z +4 x z +24 x y z

(δ δ
∇ . φ1= i^ + ^j + k^
δx δy
δ
δz )
( 12 x y 2 z 4 + 4 x 3 z 4 +24 x3 y 2 z 2 )

2 2 2 ^
∇ . φ1=( 12 y z +12 x z +72 x y z ) i+
2 4 2 4
( 24 xy z 4 +48 x 3 y z 2 ) ^j+(48 x y 2 z 3 +

∇ . φ1 at point (1 ,−1,2)

Then ,

^
∇ . φ1 (1 ,−1,2 )=( 12.4 .1+12.1.1+72.1 .4 .1 ) i+¿

( 24.1 .−2.1+ 48.1.−2.1 ) ^j+( 48.1.4 .1+16.1 .1+ 48.1 .4 .1) k^

^
∇ . φ1 (1 ,−1,2 )=348 i−144 ^j+ 400 k^

2 2
Surface φ 2 ( x , y , z )=x y z−3 x+ z

Normal to surface ,

δ
( δ
∇ . φ2= i^ + ^j + k^
δx δy
δ
δz )
(x y2 z−3 x+ z2 )

^ 2 xyz ^j+(x y 2−2 z) k^


∇ . φ2=( y z−3 ) i+
2

Mentorseries.in
Page 20 of 53 MENTORSERIES

∇ . φ2 at point ( 1 ,−1,2 ) →

Then ,

∇ . φ2(1 ,−1,2) =( 4.1−3 ) i^ + ( 2.1 .−2.1 ) ^j+(1.4−2.1) k^

^
∇ . φ2(1 ,−1,2) =i−4 ^j +2 k^

Unit vector normal to surface ,

^
⃗a i−4 ^j+2 k^
a^ = =
|⃗a| √ 21
Directional derivatives 

¿ ∇ .φ 1 . a^

^ ^ ^
^
¿ ( 348 i−144 ^j+ 400 k^ ) . i−4 j+ 2 k
√ 21
348+ 576+800
¿
√ 21
1724
¿
√ 21

Que 10 : If ⃗ 2^
A=x z i+2 ^ ⃗
y ^j−3 xz k∧ ^ 2 yz ^j− z2 k^ ,
B=3 xz i+

find the value of ⃗


A ×( ∇ × ⃗
B ) ∧( ⃗
A × ∇)× ⃗
B.

Soln : Given ,

⃗ y ^j−3 xz k^
2^
A=x z i+2

Mentorseries.in
MENTORSERIES Page 21 of 53

⃗ ^ yz ^j−z 2 k^
B=3 xz i+2

| |
i^ ^j k^
δ δ δ ^
curl ⃗
B= =i ( 0−2 y )− ^j ( 0−3 x ) + k^ ( 0−0 )
δx δy δz
2
3 xz 2 yz z

∇×⃗
B =−2 y i^ +3 x ^j

| |
i^ ^j ^k

A ×( ∇ × ⃗
B ) = x z2 2 y −3 xz
−2 y 3 x 0

¿ i^ ( 0+9 x z )− ^j ( 0−6 xyz ) + k^ ( 3 x z +4 y )


2 2 2 2

⃗ B ) =9 x z i^ +6 xyz ^j +(3 x z + 4 y ) k^
A ×( ∇ × ⃗
2 2 2 2

| |
i^ ^j k^
2
A × ∇= x z 2 y −3 xz

δ δ δ
δx δy δz

¿ i^ ( 0−0 )− ^j ( 2 xz +3 z ) + k^ ( 0−0 )


A × ∇=−( 2 xz +3 z ) ^j

|
i^

|
^j k^
⃗ ⃗
( A × ∇ ) × B = 0 −( 2 xz+ 3 z ) 0
2
3 xz 2 yz −z

Mentorseries.in
Page 22 of 53 MENTORSERIES

¿ i^ ( 2 x z 3 +3 z 3 )− ^j(0−0)+ k^ (0+6 x 2 z2 + 9 x z2 )

(⃗ B =i^ ( 2 x z 3 +3 z 3) + k^ (0+ 6 x2 z 2+ 9 x z 2)
A × ∇) × ⃗

Que 11 : Determine the value of constant a , b , c if

⃗ ^ ( bx−3 y−z ) ^j+(4 x +cy +2 z) k^


F =( x+ 2 y + az ) i+

Is irrotational . If ⃗
F =grad φ ,then show that

x2 3 y 2 2
φ= − + z + 2 xy + 4 xz− yz . ( AKTU 2018)
2 2

Soln : Given ,

⃗ ^ ( bx−3 y−z ) ^j+ ( 4 x+ cy+ 2 z ) k^


F =( x+ 2 y + az ) i+
−−−−−(1)


F is irrotational then curl ⃗
F =0.

| |
i^ ^j k^
δ δ δ
=0
δx δy δz
x +2 y+ az bx−3 y −z 4 x ( y + z )

i^ (6 +1 )− ^j ( 4−a ) + k^ ( b−2 )=0⃗

i^ ( c+1 ) + ^j ( a−4 ) + k^ ( b−2 )=i^ ⃗0+ ^j 0+


⃗ k^ ⃗0

Compare 

Mentorseries.in
MENTORSERIES Page 23 of 53

c +1=0⇒ c=−1

a−4=0⇒ a=4

b−2=0⇒ b=2

Put the value of a , b , c in Eq(1) 

⃗ ^ ( 2 x−3 y−z ) ^j+( 4 x− y +2 z) k^


F =( x+ 2 y + 4 z ) i+

∵⃗
F =grad φ


F . d ⃗r =∇ . φ . d r⃗


( δφ δ φ ^ δ φ
F . d ⃗r = i^ + ^j
δx δy
+k
δz )
. ( dx i^ +dy ^j + dz k^ )

δφ δφ δφ
¿ . dx+ . dy + . dz
δx δy δz


F . d ⃗r =dφ

^ ( 2 x−3 y−z ) ^j+ ( 4 x− y +2 z ) k^ } .


dφ={( x +2 y+ 2 z ) i+

^ dy ^j+dz k^ )
( dx i+
¿ ( xdx +2 ydx + 4 zdx ) + ( 2 xdy −3 ydy−zdy ) +¿

( 4 xdz− ydz +2 zdz)

¿ xdx−3 ydy +2 zdz+ 2 d ( xy ) +4 d ( xz )−d ( yz )

On Integrating both sides 

Mentorseries.in
Page 24 of 53 MENTORSERIES

2 2
x 3y 2
φ= − + z + 2 xy + 4 xz− yz +c
2 2

Where c is constant.

Hence Proved .

SECTION 2

^
F =( x 2 + y 2 ) i−¿
Que 1 : Find the total work done by a force ⃗

(2 xy) ^j in moving point from (0,0) to (a,b) along the


rectangle

Bounded by the lines x=0 , x=a , y =0∧ y =b . (2014)

Soln : Given ,

2 ^
F =( x + y ) i−2
⃗ xy ^j
2

^
d ⃗r =dx i+dy ^j

F . d ⃗r = {( x + y ) i−2 xy ^j } .(dx i+
2 ^ ^ dy ^j)
⃗ 2

¿ ( x + y ) dx−2 xydy
2 2

Total work done=∫ ⃗


F . d ⃗r +∫ ⃗
F . d ⃗r
OA AB

Mentorseries.in
MENTORSERIES Page 25 of 53

¿ I 1+ I 2−−−−−(1) Y

Where ,

I 1= ∫ ⃗
F .d r⃗ B(a , b)
OA
(0 , b) C
x=a
On OA , y=0

dy =0 y=0 X
O(0 , 0) A(a , 0)

[ ]
a 3 a 3
x a
I 1=∫ x dx=
2
=
0
3 0 3

I 2= ∫ ⃗
F . d ⃗r
AB

On AB , x=0

dx=0

[ ]
b 2 a
y
I 2=∫ −2 ay dy=−2 a =−a b 2
0
2 0

Put the value in Eq(1) 

a3 2
Total work done= −a b
3

Mentorseries.in
Page 26 of 53 MENTORSERIES

Que 2 : If ⃗
A=( x− y ) i^ +(x+ y) ^j , evaluate ∮ ⃗A . d ⃗r around the
c

curve C consisting of y=x 2∧x= y 2. (2014∧18)

Soln : Given ,


A=( x− y ) i^ + ( x + y ) ^j

^
d ⃗r =dx i+dy ^j

A . d ⃗r ={ ( x− y ) i^ + ( x+ y ) ^j }. ( dx i^ + dy ^j )


A . d ⃗r =( x− y ) dx +(x + y )dy

∮ ⃗A . d ⃗r =∮ {( x− y ) dx +( x+ y ) dy }
c c

1 √x
¿ ∫ ∫ [1 — 1¿ ]dx dy ¿
0 x2

{∵ According Gree n' s theorem¿∮ ( F dx + F dy ) =∬ δ F2 −


¿ c
1 2
R δx
Y
δ F1
δy
dxdy ¿ ( )
1 √x y= √ x
¿ 2∫ ∫ dx dy A(1 , 1)
0 x2 y=x 2 X
(0 , 0)O
1
¿ 2∫ [ y ]√x x dx2

1
¿ 2∫ (√ x−x ) dx
2

Mentorseries.in
MENTORSERIES Page 27 of 53

[ ]
3 1
3
x2
x
¿2 −
3 3
2 0

∮ ⃗A . d ⃗r=2
c
[ 1 1
2. −
3 3 ]
1 2
∮ ⃗A . d ⃗r =2. 3 = 3
c

Que 3 : Evaluate ∫ ( yz i+
^ zx ^j+ xy k^ ) . d ⃗s
where S is the surface of
S

the sphere x 2+ y 2+ z 2=a2 in the first octant. (2015)

Soln : Given ,

Sphere , x 2+ y 2+ z 2=a2

2 2 2 2
x + y + z −a =0
2 2 2 2
φ=x + y + z −a

Vector normal to the Surface ¿ ∇ .φ

( δ δ
¿ i^ + ^j + k^
δx δy
δ
δz
(x 2+ y 2+ z 2−a2) )
^ y ^j+2 z k^
¿ 2 x i+2
^
∇ . φ 2 x i+2 y ^j+2 z k^
Unit vector ( n^ ) = =
|∇ . φ| √ 4 x 2 + 4 y 2+ 4 z 2
Mentorseries.in
Page 28 of 53 MENTORSERIES

^ y ^j+ z ^k )
( x i+
¿ { ∵ x 2+ y 2 + z 2=a2 }
√a 2

^ y ^j+ z k^
x i+
n^ =
a

⃗ ^ zx ^j+ xy k^
F = yz i+


^ ^ ^
^ zx ^j+ xy k^ ) . x i+ y j+ z k
F . n^ =( yz i+
a ( )
⃗ xyz + xyz + xyz
F . n^ =
a

⃗ 3 xyz
F . n^ =
a

n^ . k^ = (
x i^ + y ^j+ z k^ ^ z
a
. k=
a )
Then ,∬ ⃗
F . n^ ds=∬ ( ⃗
S
F . n^ ¿ ).
S
( )
dxdy
|k^ . k^|
¿

a √ a2−x 2
3 xyz dxdy
¿∫ ∫ .
0 0 a z
a ()
a √ a2−x 2
¿ 3∫ xdx . ∫ ydy
0 0

[ ]
a 2 √a2− x 2
y
¿ 3∫ xdx .
0
2 0

Mentorseries.in
MENTORSERIES Page 29 of 53

a
¿
3
20
∫ xdx . [ ( √ a −x ) −0 ]
2 2 2

a
3
¿ ∫( a x−x )dx
2 3
20

[ ]
a
3 a2 x 2 x 4
¿ −
2 2 4 0

3
¿ ¿¿
2
4 4
3 a a
¿ [ − ]
2 2 4

3
∬ ⃗F . n^ ds= 8 . a2
S

^
F =( x − yz ) i−2
Que 4 : Verify divergence theorem for ⃗ x y ^j+2 k^
3 2

taken over the cube bounded by the planes x=0 , x=a ,

y=a , y=a , z=0 , z=a . (2017)

Soln : Given ,

^
F =( x − yz ) i−2
⃗ x y ^j+2 k^
3 2

According to divergence theorem ,

∬ ⃗F . n^ ds=∭ ¿ ⃗F dv
S V

Mentorseries.in
Page 30 of 53 MENTORSERIES

On Taking R.H.S 

∭ ¿ ⃗F dv
V

∭ ∇ . ⃗F dv
V

a a a
δ
( δ
¿ ∫ ∫∫ i^ + ^j + k^
0 0 0 δx δy
δ
δz )
{( x 3− yz ) i−2
^ x y ^j+ 2 k^ } dxdydz
2

a a a
¿ ∫ ∫∫ ( 3 x −2 x ) dxdydz
2 2

0 0 0
Z
a a a
¿ ∫ ∫∫ x 2 dxdydz F (a , 0G(0
, a) , 0 , a) D(0 , a , a)
0 0 0 (a , a , a) E

[ ]
a a 3 a
x
¿ ∫∫ dydz Y
0 0
3 0
O(0 , 0,0) C (0 , a , 0)

∫∫[ ]
a a 3 a
x
¿ dydz A(a , 0 ,0) B(a , a , 0)
0 0
3 0
X
a a 3
a
¿ ∫∫ dydz
0 0 3
a
a3
¿ ∫ [ y ] 0 dz
a

3 0

Mentorseries.in
MENTORSERIES Page 31 of 53

a
a3
¿
3 0
∫ [ a−0 ] dz
4 4
a
[ z ]0= a [ a−0 ]
a
¿
3 3
5
a
¿ −−−−−(1)
3
Taking L.H.S 

∬ ⃗F . n^ ds= ∬ ⃗F . n^ ds+ ∬ ⃗F . n^ ds + ∬ F . n^ ds + ∬ ⃗
⃗ F . n^ ds+ ∬ ⃗
F . n^
S OABC BCDE DEFG OAFG ABEF

¿ I 1+ I 2 + I 3 + I 4 + I 5 + I 6 −−−−−−−( 2 )

On the surface of OABC ,

z=0 ⇒ dz=0

n^ =−k^ , ds=dx dy
a a
I 1= ∬ F . n^ ds=∫ ∫ ( x i^ ¿ ¿−2 x y ^j+ 2 ^k) .(− k)dx
⃗ ^
3 2
dy ¿ ¿
OABC 0 0

a a
¿ ∫ ∫ −2 dx dy
0 0

a
¿−2∫ [ x ] 0 dy
a

a
¿−2 a [ y ]0

¿ 2 a2
Mentorseries.in
Page 32 of 53 MENTORSERIES

On the surface BCDE ,

y=a ⇒dy=0

n^ = ^j , ds=dx dz
a a
I 2= ∬ F . n^ ds=∫ ∫ {( x3 −az) i−2
⃗ ^ x 2 ^j+2 k^ ¿ .( ^j)dx dz
BCDE 0 0

a a
¿ ∫ ∫ −2 ax dx dz
2

0 0

[ ]
a 3 a
x
¿−2 a∫ dz
0
3 0

2a 3 a
¿− . a [ z ]0
3
5
2a
¿−
3
On the surface of DEFG ,

z=a⇒ dz=0

n^ =k^ , ds=dx dy
a a
I 3= ∬ ⃗
F . n^ ds=∫ ∫ {(x −ay ) i−2
^ x y ^j+2 k^ ¿ .( k^ ) dx dy
3 2

OEFG 0 0

a a
¿ ∫ ∫ 2 dx dy
0 0

Mentorseries.in
MENTORSERIES Page 33 of 53

a
¿ 2∫ [ x ] 0 dy
a

a
¿ 2 a . [ y ]0
2
¿2a
On the surface of OAFG ,

y=0⇒ dy=0

n^ =− ^j , ds=dx dz
a a
I 4= ∬ F . n^ ds=∫∫ {( x )i^ +2 k^ ¿ . (− ^j ) dx dz=0
⃗ 3

OAFG 0 0

On the surface ABEF ,

x=a ⇒ dx=0
^ ds=dy dz
n^ =i,
a a
I 5= ∬ F . n^ ds=∫∫ {(a − yz) i−2
⃗ ^ a ^j+2 k^ ¿ .( i)dy
^
3 2
dz
BCDE 0 0

a a
¿ ∫ ∫ ( a2− yz ) dy dz
0 0

[ ]
a 2 a
y z
¿∫
3
a y− dz
0
2 0
a
¿∫ ¿ ¿
0

Mentorseries.in
Page 34 of 53 MENTORSERIES

( )
a
a2 z
¿∫ a −
4
dz
0 2

[ ]
2 a
a z 4
¿ za −
2 0

4 a2 2
¿ a [ a−0 ] − (a −0)
4

a4
¿ a5 − −−−−−−−−(3)
4

On the surface of OCDG ,

x=0 ⇒ dx=0

n^ =−i^ ,ds=dy dz
a a
I 6= ∬ F . n^ ds=∫ ∫ {(−zy ) i+2
⃗ ^ k^ ¿ .(−i)dy
^ dz
OEFG 0 0

a a
¿ ∫ ∫ yz dy dz
0 0

[ ]
a 2 a
y
¿ 2∫ z . dz
0
2 0

[ ]
a
a2 z 2
¿ .
2 2 0

4
a
¿
4

Mentorseries.in
MENTORSERIES Page 35 of 53

Put all the values of I 1 , I 2 , I 3 , I 4 , I 5 , I 6 in Eq(2) 

( )
5 4 4
∬ ⃗F . n^ ds=−2 a2−2 a3 + 2 a2+ 0+ a5− a4 +
a
4
S

3 a5−2 a5
¿
3
5
a
¿ −−−−−−−−( 4 )
3
From Eq (1) & Eq(4) 

∬ ⃗F . n^ ds=∭ ¿ ⃗F dv
S V

Hence divergence theorem is verified .

Que 5 : Evaluate ∬ ( y 2 z 2 i^ + z 2 x 2 k+
^ z 2 y 2 k^ ). n^ ds
, where S is the
S

part of the sphere x 2+ y 2+ z 2=1 above the XY- plane and

bounded by this plane .


(2014)

Soln : According to divergence theorem ,

∬ ( y 2 z 2 i+
^ z 2 x2 k^ + z 2 y 2 k^ ) . n^ ds=∭ ( y 2 z 2 i+
^ z 2 x 2 k^ + z2 y 2 k^ ) dv
S V

δ
( δ
¿ ∭ i^ + ^j + k^
V δx δy
δ
δz )
( y 2 z 2 i^ + z 2 x 2 k^ + z 2 y 2 k^ ) dv

Mentorseries.in
Page 36 of 53 MENTORSERIES

¿ ∭ ( 0+0+ y 2 .2 z ) dv
V

¿ 2∭ ( y 2 z ) dv
V

On putting , x=rsinθ . cosφ

y=rsinθ. sinφ

z=rcosθ
2
dv =r sinθ . drdθdφ
For changing the spherical polar co-ordinates 

The region of Integration 

r =0 ¿ r=1

π
θ=0 ¿ θ=
2

φ=0 ¿ φ=2 π

Then ,

π
2π 2 1

2∭ ( y 2 z ) dv=2 ∫ ∫ ∫ ( rcos θ ) ( r 2 sin 2 θ sin 2 φ ) r 2 sin θ drdθdφ


V 0 0 0

2π 1 1
¿ 2 ∫ ∫ sin φ ( cos θ ) ( sin θ ) dθdφ∫ r dr
2 3 5

0 0 0

[ ]
2π 1 6 1
r
¿ 2 ∫ ∫ sin φ ( cos θ ) ( sin θ ) dθdφ .
2 3

0 0
6 0

Mentorseries.in
MENTORSERIES Page 37 of 53

2π 1
2
¿ ∫ ∫ sin2 φ ( cos θ ) ( sin 3 θ ) dθdφ .
6 0 0

[ ]
2π 4 π
1 sin θ
¿ ∫ sin φ
2 2

30 4 0

[( ) ]
2π 4
1 1 π
¿ . ∫ sin φ sin
2 4
−( sin 0 ) dφ
3 4 0 2


1
¿ ∫ sin φ dφ
2
12 0

{
2
1

1−cos 2 φ ∵ cos 2 φ=1−sin φ
¿ ∫ dφ 2 1−cos 2 φ
12 0 2 sin φ=
2

{∫ ∫ }
2π 2π
1
¿ dφ− cos 2 φ dφ
24 0 0

{ [ ]}

1 2π sin 2 φ
¿ [φ ]0 −
24 2 0

¿
1
24 {
[ 2 π −0 ] − 0−0
2 [ ]}
π
2∭ ( y z ) dv=
2

V
12

Mentorseries.in
Page 38 of 53 MENTORSERIES

Que 6 : Verify the Green’s Theorem to find the line integral

∫ (2 y 2 dx +3 xdy) , where C is the boundary of the closed


c

Region bounded by y=x , y=x 2 (2015−16)

Soln : According to Green’s Theorem ,

∮ ( F 1 dx+ F 2 dy )=∬
c R
( δδxF − δδyF ) dx dy
2 1

On taking R.H.S 

( ) ( )
1 √y
δ F 2 δ F1 δ ( 3 x ) δ (2 y )
2

∬ δx

δy
dx dy=∫ ∫
δx

δy
dx dy
R 0 0

1 √y
¿ ∫ ∫ (3−4 y) dx dy
0 y

1
¿ ∫ (3−4 y)[ x ]√y y dy
0

1
¿ ∫ ( 3−4 y ) [ √ y− y ]dy
0

1
¿ ∫ ( 3 √ y−3 y−4 y √ y + 4 y 2 ) dy
0

Mentorseries.in
MENTORSERIES Page 39 of 53

[ ]
3 5 1
2 3
3y2
3y 4y 4y 2
¿ − − +
3 2 5 3
2 2 0

[
¿ 2 ( 1−0 )−
3 ( 1−0 ) 8 (1−0 ) 4 ( 1−0 )
2

5
+
3 ]
3 8 4
¿ 2− − +
2 5 3

60−45−48+40
¿
30

7
¿
30

On taking L.H.S 

∮ ( F 1 dx+ F 2 dy )=∮ ( 2 y 2 dx +3 xdy )


c c

¿ ∮ ( 2 y dx+3 xdy ) + ∮ ( 2 y dx+ 3 xdy )


2 2

OAB BCD

¿ I 1+ I 2
(2)

2
On OAB , y=x ⇒ dy=2 xdx
1 1
I 1=∫ {2 x dx+3 x ( 2 xdx ) } =∫ ( 6 x + 2 x ) dx
4 2 4

0 0

Mentorseries.in
Page 40 of 53 MENTORSERIES

[ ]
3 5 1
6 x 2x
¿ +
3 5 0

2 5
¿ 2 [ 1 −0 ] + [1 −0]
3
5

2 15
¿ 2+ =
5 5

On OAB , y=x ⇒dy =dx


0 1
I 2=∫ { 2 x dx +3 x dx } =−∫ ( 6 x + 2 x ) dx
2 2 4

1 0

[ ]
1
3 x2 2 x3
¿− +
2 3 0

¿− {32 [ 1 −0] + 32 [ 1 −0 ]}
3 3

¿−{ + }
3 2
2 3

¿−{
5 } 6
9+ 4 −13
=

Put the value of I 1∧I 2 in Eq(2) 

15 13
∮ ( 2 y 2 dx+3 xdy ) = 5 − 6
c

Mentorseries.in
(3)
MENTORSERIES Page 41 of 53

72−65
¿
30

7
¿
30

From Eq(1) & Eq(3) 

∮ ( 2 y 2 dx+3 xdy ) =∬ (3−4 y )dx dy


c

Hence Green’s Theorem is verified.

Que 7 : Use Green ‘s Theorem to evaluate

∫ ( x 2 + xy ) dx +( x 2 + y 2)dy
c

Where C is the square formed by the lines y=±1 , x =±1.

( 2015−16 )

Soln : According to Green’s Theorem ,


c
( x
2
+ xy ) dx +(x
2
+ y
2
)dy=∬
R
{ δx

δy }
δ ( x2 + y 2 ) δ ( x 2 + xy )
dydx

¿ ∬ {2 x−x }dxdy
R

1 1
¿ ∫ ∫ x dydx
−1 −1

Mentorseries.in
Page 42 of 53 MENTORSERIES

1
¿ ∫ x [ y ]−1 dx
1

−1

1
¿ ∫ x [ 1−(−1 ) ] dx
−1

[ ]
1
x2
¿2
2 −1

¿ 2 [ 1 −(−1 ) ]
2 2

¿ 1−1=0

∫ ( x 2 + xy ) dx +(x 2 + y 2)dy=0
c

Que 8 : Verify Stokes’s Theorem for ⃗


F =( y−z +2 ) i^ + ( yz+ 4 ) ^j

−xz k^ over the surface of cube x=0 , y=0 , z=0 , x=2,

y=2, z=2 over the XOY plane (open from the bottom.)
Z (2014)
Soln : Given ,

⃗ ^ ( yz+ 4 ) ^j−xz k^
F =( y−z +2 ) i+
G(0 , 0 , 2) D(0 , 2 , 2)

| |
i^ ^j k^
δ δ δ F (2,0 ,2) E(2 , 2 ,2)
∵ curl ⃗
F=
δx δy δz
y−z +2 yz + 4 −zx Y
O(0 , 0,0) C (0 , 2, 0)
¿ i^ ( 0− y )− ^j (−z +1 ) + k^ ( 0−1 )
X A(2,0,0)
Mentorseries.in B(2 , 2, 0)
MENTORSERIES Page 43 of 53

F =i^ (− y )+ ^j ( z −1 )−k^
curl ⃗

According to Stokes’s Theorem :-

∮ ⃗F . d ⃗r=∬ curl ⃗F . n^ ds
c s

On taking L.H.S ,

∮ ⃗F . d ⃗r=∮ {( y−z+ 2 ) i+
^ ( yz +4 ) ^j−xz k^ } (dx i+dy
^ ^j + dz k^ )
c

∮ ⃗F . d ⃗r =∮ {( y −z+ 2 ) dx +( yz + 4 ) dy−xz dz }
c

∮ ⃗F . d ⃗r =∫ ⃗F . d ⃗r +∫ ⃗F . d ⃗r +∫ ⃗F . d ⃗r +∫ ⃗F . d r⃗
c OA AB BC CD

¿ I 1+ I 2 + I 3 + I 4
(1)
On OA ,

y=0⇒ dy=0

z=0 ⇒ d z=0
2
I 1=∫ ⃗
F .d r⃗ =∫ {( 0−0+2 ) dx+ ( 0∗0+4 ) 0−0∗0∗0 }
OA 0

2
¿ ∫ 2 dx=2[ x ]0=2 ( 2−0 )=4
2

On AB ,

x=0 ⇒ d x=0

Mentorseries.in
Page 44 of 53 MENTORSERIES

z=0 ⇒ dz=0
2
I 2=∫ ⃗
F . d ⃗r =∫ { ( y −0+2 ) 0+ ( y∗0+4 ) dy−2∗0∗0 }
AB 0

2
¿ ∫ 4 d y =4 [ y ] 0=4 ( 2−0 )=8
2

On BC ,

y=2⇒ d y=0

z=0 ⇒ dz=0
0
I 3= ∫ ⃗
F . d r⃗ =∫ {( 2−0+2 ) dx+ (2∗0+ 4 ) 0−x∗0∗0 }
BC 2

2
¿−4 ∫ dy=−4 [ x ]0=−4 ( 2−0 )=−8
2

On BC ,

x=0 ⇒ d x=0

z=0 ⇒ dz=0
2
I 4= ∫ ⃗
F . d ⃗r =∫ {( y −0+2 ) 0+ ( y∗0+4 ) dy−0∗0∗0 }
BC 0

Mentorseries.in
MENTORSERIES Page 45 of 53

2
¿−4 ∫ dy=−4 [ x ]0=−4 ( 2−0 )=−8
2

Put the values of I 1 , I 2 , I 3 ∧I 4 in Eq(1) 

∮ ⃗F . d ⃗r =4+ 8−8−8=−4 (2)


c

On Taking R.H.S 

∬ curl ⃗F . n^ ds= ∬ curl ⃗F . n^ ds + ∬ F . n^ ds+ ∬ curl ⃗


curl ⃗ F . n^ ds+ ∬
s ABEF OCDG BCDE OAFG

¿ I 5+ I 6 + I 7 + I 8 + I 9

^ ds=dydx
^ =i,
On ABEF , n

I 5= ∬ curl ⃗ ^ ( z −1 ) ^j−k^ }. ( i^ ) dydz


F . n^ ds=∬ {− y i+
ABEF (3)
2 2
¿ ∫ ∫ y dydz
0 0

[ ]
2 2 2
y
¿−∫ dz
0
2 0

[ ]
2 2
2 −0
¿−∫ dz
0 2
2
¿−2 [ z ] 0

¿−2(2−0)

¿−4

Mentorseries.in
Page 46 of 53 MENTORSERIES

^ =−i^ ,ds=dyd z
On OCDG , n

I 6= ∬ curl ⃗ ^ ( z−1 ) ^j− k^ } . (−i^ ) dydz


F . n^ ds=∬ {− y i+
0 CDG

2 2
¿ ∫ ∫ y dydz
0 0

[ ]
2 2 2
y
¿∫ dz
0
2 0

[ ]
2 2
2 −0
¿∫ dz
0 2
2
¿ 2 [ z ]0

¿ 2 ( 2−0 ) =4

^ = ^j , ds=d x dz
On BCDE , n

I 7= ∬ curl ⃗ ^ ( z−1 ) ^j−k^ } . ( J^ ) d x dz


F . n^ ds=∬ {− y i+
BCDE

2 2
¿ ∫ ∫ ( z−1) d x dz
0 0

2
¿ ∫ (z −1) [ x ]0 dz
2

[ ]
2
z2
¿ 2 −z
2 0

Mentorseries.in
MENTORSERIES Page 47 of 53

¿2 [ ( 22−0 )
2
−( 2−0 ) ]
¿ 2 ( 2−2 )=0

^ =− ^j , ds=dxdz
On OAFG , n

I 8= ∬ curl ⃗
F . n^ ds=∬ {− y i+
^ ( z−1 ) ^j−k^ } . (− ^J ) dxdz
OAFG

2 2
¿ ∫ ∫ −(z −1) dxdz
0 0

2
¿−∫ ( z−1) [ x ] 0 dz
2

[ ]
2 2
z
¿−2 −z
2 0

¿−2 [ ( 22 −0 )
2
−( 2−0 ) ]
¿−2 ( 2−2 )=0

^ =k^ , ds=d x d y
On DEFG , n

I 5= ∬ curl ⃗
F . n^ ds=∬ {− y i+
^ ( z−1 ) ^j− k^ } . ( k^ ) d x d y
DEFG

Mentorseries.in
Page 48 of 53 MENTORSERIES

2 2
¿ ∫ ∫ −1 d x d y
0 0

2
¿−∫ [ x ] 0 d y
2

2
¿−∫ [ 2−0 ] d y
0

2
¿−2 [ y ] 0

¿−2(2−0)

¿−4

Put the value I 5 , I 6 , I 7 , I 8∧I 9 in Eq(3) 

∬ curl ⃗F . n^ ds=−4+ 4+0+ 0−4=−4


s

From Eq (2) & Eq (4) 

∮ ⃗F . d ⃗r =∬ curl ⃗F . n^ ds=−4
c s

Hence Stokes’s Theorem is verified.

2 ^
F =( x + y ) i−
Que 8 : Verify Stokes’s Theorem for ⃗ 2
( 2 xy ) ^j taken

around the rectangle bounded by the lines x=± a , y=0 , y=b

Y
Mentorseries.in
MENTORSERIES Page 49 of 53

Soln : Given ,

2 ^
F =( x + y ) i−
⃗ 2
( 2 xy ) ^j C (−a , b) B(a ,
(0 , b)
^ dy ^j)
d ⃗r =(dx i+
D(−a ,0) (a , 0) A
F . d r⃗ ={( x + y ) i− ( 2 xy ) ^j } .( dx i+dy
2 ^ ^ ^j)
∵⃗
2
x=−a 0(0 , 0) x=a

¿ ( x 2+ y 2 ) dx−2 xy dy

| |
i^ ^j k^
δ δ δ
curl ⃗
F =∇ × ⃗
F=
δx δy δz
2 2
x + y −2 xy 0

¿ i^ ( 0−0 )− ^j ( 0−0 ) + k^ (−2 y −2 y )

¿−4 y k^
According to Stokes’s Theorem ,

∮ ⃗F . d ⃗r=∬ curl ⃗F . n^ ds
c s

On taking L.H.S 

∮ ⃗F . d ⃗r= ∫ ⃗F . d r⃗ + ∫ ⃗F . d ⃗r + ∫ ⃗F . d r⃗ + ∫ ⃗F . d ⃗r
c AB BC CD DA

¿ I 1+ I 2 + I 3 + I 4 (1)
On AB , x=a ⇒ dx=0

Mentorseries.in
Page 50 of 53 MENTORSERIES

b
F . d ⃗r =∫ {( a + y ) 0−2a . y dy }
I 1=∫ ⃗
2 2

AB 0

b
¿−2 a∫ y dy
0

[ ]
b
y2
¿−2 a
2 0

¿−2 a
b2−0
2 [ ]
2
¿−a b

On BC , y=a ⇒d y=0

−a
F . d r⃗ =∫ {( a + y ) dx−2 x . b∗0 }
I 2= ∫ ⃗
2 2

BC a

−a
¿ ∫ (a 2+ x 2 )d x
a

[ ]
3 −a
x 2
¿ −b x
3 a

¿ [ −a3 −a3 2
3
+b [−a−a] ]
3
2a 2
¿− −2 a b
3

Mentorseries.in
MENTORSERIES Page 51 of 53

On CD , x=−a⇒ dx=0

0
F . d ⃗r =∫ {( a + y ) 0−2(−a). y dy }
I 3=∫ ⃗
2 2

CD b

0
¿ 2 a∫ y dy
b

[ ]
0
y2
¿2a
2 b

¿2a [ ]
0−b 2
2
2
¿−a b

On DA , y=0⇒ dy=0

a
F . d ⃗r =∫ {( a + 0 ) dx−2 x . 0∗0 }
I 4= ∫ ⃗
2

BC −a

a
¿ ∫ (x 2)dx
−a

[ ]
3 −a
x
¿
3 a

¿ [ −a3 −(−a3)
3 ]
Mentorseries.in
Page 52 of 53 MENTORSERIES

3
2a
¿
3

Put the values of I 1 , I 2 , I 3 ∧I 4 in Eq(1) 

3 3
∮ ⃗F . d ⃗r =−a b2− 23a −2 a b −a b +
2 2 2a
3
c

∮ ⃗F . d ⃗r =−4 a b2 (2)
c

On taking R.H.S 

∬ curl ⃗F . n^ ds= ∬ (∇ × ⃗F ¿). n^ ds ¿


s ABCD

On ABCD , n^ =k^ , ds=dxdy

¿ ∬ ( −4 y k^ ) .( k^ )dxdy
a b
¿−4 ∫ ∫ y dydx
−a 0

[ ]
a 2 b
y
¿−4 ∫ dx
−a
2 0

2 a
¿−2 b [ x ]−a

¿−2 b [ a−(−a ) ]
2

2
¿−4 a b (3)
From Eq(2) & Eq(3) 

Mentorseries.in
MENTORSERIES Page 53 of 53

∮ ⃗F . d ⃗r =∬ curl ⃗F . n^ ds=−4 a b2
c s

Hence , Stokes’s Theorem verified.

Mentorseries.in

You might also like