ANATOMIA 20.

10
narząd- zbiór tkanek, narządy grupują się w układy narządów
UKŁAD KOSTNY
▫ Zbiór kości, nauka zajmująca się kośćmi-osteologia
▫ Grupuje mięśnie poprzecznie prążkowane, nauka zajmująca się mięśniami- miologia
▫ Nauka o połączeniach kości- artrologia, nauka o więzadłach- syndesmologia
▫ Narządy ruchu bierne: kości, połączenia kości, więzadła
▫ Narządy ruchu czynne: mięsnie poprzecznie prążkowane

UKŁAD TRAWIENNY
▫ Służy do pobierania składników pokarmowych i energetycznych ze środowiska
zewnętrznego. Do układu trawiennego zaliczamy:
 Jama ustna
 Gardziel
 Gardło
 Przełyk
 Żołądek
 Jelito cienkie: jelito czcze, jelito kręte
 Jelito grube
 Trzustka
 Wątroba

UKŁAD ODDECHOWY
▫ Służy do wymiany powietrza z otoczeniem, pobierania tlenu, wydalania dwutlenku
węgla. Do układu oddechowego wliczamy:
▫ Nos zewnętrzny z jamą nosową i zatokami przynosowymi
 Gardło
 Tchawica
 Oskrzela główne
 Płuca otoczone opłucną
UKŁAD MOCZOWO-PŁCIOWY
▫ Układ moczowo-płciowy dzieli się na:
 Narządy moczowe- usuwają z organizmu produkty azotowe powstałe podczas
przemiany materii
 Nerki
 Miedniczki nerkowe
 Moczowody
 Cewka moczowa
 NARZĄDY PŁCIOWE DAMSKIE: jajniki, jajowody, macica, pochwa, łechtaczka,
srom
 NARZĄDY PŁCIOWE MĘSKIE: jądra, najądrza, nasieniowody, pęcherzyk nasienny,
gruczoł krokowy(prostata), gruczoły opuszkowo-cewkowe, prącie

GRUCZOŁY DOKREWNE(DOKRYNNE)
▫ Wydzielina dostaje się bezpośrednio do krwi, chłonki, płynu mózgowo-rdzeniowego i
innych środowisk bez specjalnych przewodów wyprowadzających
▫ Syntetyzują i wydzielają przekaźniki chemiczne zwane hormonami, które krążą po
całym ciele poprzez krew
▫ Korelują prace innych układów i narządów
 Trzewia- układ trawienny, układ oddechowy, układ moczowo-płciowy. Nauka
zajmująca się trzewiami to

UKŁAD KRĄŻENIA
▫ Służy do doprowadzania do tkanek tlenu i składników odżywczych, a odprowadza
dwutlenek węgla i zużyte produkty przemiany materii
▫ Do układu krążenia zaliczamy:
 Serce- worek mięśniowy, tłoczy krew do całego ciała
 Tętnice -przewodzą krew w kierunku serca
 Żyły- poprzez te naczynia krew wraca do serca
 Naczynia krwionośne- połączenia między tętnicami a żyłami, budują sieć, która
gospodaruje krew
 Śledziona- zaliczana do układu krwionośnego, ze względu na dużą zawartość krwi
 Nauka o naczyniach- angiologia
Krążenie płucne, obieg mały-następuje wchłanianie tlenu z krwi i jednoczesne wydalanie
dwutlenku węgla z krwi do powietrza.
Obieg duży- rozprowadzanie krwi bogate w tlen po wszystkich komórkach organizmu.
UKŁAD CHŁONNY
▫ Zbudowany z naczyń chłonnych, ślepo zakończone rurki w przestrzeni pomiędzy
naczyniami krwionośnymi
▫ Chłonka- stanowi płyn tkankowy, który zawiera substancje przenikające z
przestrzeni tkankowych w tym białka osocza a czasami bakterie oraz resztę
komórek. Jest transportowana poprzez naczynia chłonne i ostatecznie trafia do
obiegu krwi, odprowadza z tkanek, niektóre składniki przemiany materii i odgrywa
rolę obronną.
▫ Nauka o układnie chłonnym-
UKŁAD NERWOWY
▫ Składa się z ośrodków i dróg nerwowych, dzieli się na: układ nerwowy somatyczny
i układ nerwowy autonomiczny
▫ Zmysły somatyczne reagują na ból, dotyk, ciepło i zimno, odczuwane pod wpływem
pobudzenia receptorów zmysłowych w zakończeniach nerwowych rozsianych po
całej skórze
NARZĄDY ZMYSŁÓW
▫ Powonienia
▫ Smaku
▫ Wzroku
▫ Narząd przedsionkowo-ślimakowy
▫ Służą do odbierania wrażeń
MIĘŚNIE I STAWY
▫ Receptory, które reagują na zmianę pozycji i ustawienie ciała, od których zależy
utrzymanie postawy i równowagi
▫ Stymulacja każdego z tych receptorów wyzwala impulsy, które przewodzą do mózgu
i nerwów czuciowych
▫ Komunikacja wzdłuż włókien nerwowych odbywa się za pośrednictwem impulsów
elektrycznych, które pobudzają zakończenia nerwowe
KOŚCIEC
▫ Twarz
▫ Kościec osiowy- czaszka, kręgosłup, mostek, żebra
▫ Kościec kończynowy- obręcz kończyny górnej, kończyna górna, obręcz kończyny
górnej, kończyna górna
KOŚCIEC KOŃCZYNY GÓRNEJ
▫ 1 kość ramienna
▫ 1 kość promieniowa
▫ 1 kość łokciowa
▫ 8 kości nadgarstka
▫ 5 kości śródręcza
▫ 14 paliczków
KOŚCIEC KOŃCZYNY DOLNEJ
▫ 1 kość udowa
▫ 1 kość piszczelowa
▫ 1 kość strzałkowa
▫ 1 rzepka
▫ 7 kości stępu
▫ 5 kości śródstopia
▫ FUNKCJE KOŚĆCA
 Ochrona delikatnych struktur naczyń krwionośnych
 Umożliwia bieganie, skakanie
CZASZKA
▫ Mieści się tam mózg
▫ Utworzona przez pewną liczbę kości, które rozwijają się osobno, ale łączą się ze
sobą w miarę dojrzenia
▫ Jedyną ruchomą częścią jest żuchwa
▫ Ochrona delikatnych struktur w tym mózgu
KRĘGOSŁUP
▫ 24 ruchome kości
▫ Kość krzyżowa
▫ Kość guziczna
▫ Trzon kręgowa oddziela krążki między kręgowe zbudowane z chrząstki
▫ Dzieli się na 5 odcinków, czyli:
 7 kręgów szyjnych
 12 kręgów piersiowych
 1 kość krzyżowa (5 kręgów kostnych zrośniętych w jedną kość)
 1 kość guziczna( 4 kręgi zrośnięte w małą trójkątną kość)
▫ FUNKCJE KRĘGOSŁUPA:
 Chroni rdzeń kręgowy
 Utrzymuje ciężar całego ciała
KLATKA PIERSIOWA
▫ 12 kręgów piersiowych
▫ 12 par żeber
▫ 1 mostek
▫ FUNKCJE KLATKI PIERSIOWEJ:
 Ochrona narządów klatki piersiowej
 Utworzenie stawów pomiędzy kończynami górnymi a kośćcem osiowym
 Górna część mostka zwana rękojeścią tworzy z obojczykami jedyne stawy z
kończynami górnymi
ZAWARTOŚC JAMY KLATKI PIERSIOWEJ
 Tchawica
 2 oskrzela
 2 płuca
 Serce, aorta, żyły główne dolne i górne), inne naczynia krwionośne
 Przełyk
 Naczynia i węzły chłonne
 Liczne nerwy
 Śródpiersie przestrzeni pomiędzy płucami włącznie ze znajdującymi się tam
strukturami
JAMA BRZUSZNA
▫ Największa jama w ciele o kształcie owalnym, jej ściany tworzy kilka warstw tkanek:
powięź, mięśnie oraz skóra z różnie rozwiniętą podskórną tkanką mięśniową
▫ Od góry- przepona oddzielająca ją od jamy klatki piersiowej
▫ Od przodu- mięśnie tworzące przednią ścianę brzucha
▫ Od tyłu- kręgi lędźwiowe oraz mięśnie tworzące ścianę brzucha
▫ Do dołu- przechodzi w jamę miednicy
▫ Miejsca połączenia obu części otrzewnej stanowią krezki a zdwojenia otrzewne
tworzą tzw. Więzadła lub sieci. Otrzewna tworzy też zachyłki.
▫ U mężczyzn otrzewna jest zamknięta, natomiast u kobiet otrzewna jest otwarta
▫ Powieszchnia-2 metry kwadratowe
▫ Sieć większa- otrzewna, która zwisa jak fartuch z krzywizny żołądka, tworzy ją
połączenie pomiędzy otrzewną pokrywającą przednią ścianę żołądka, a otrzewna
pokrywając tylną ścianę żołądka, krezka podwaja się i wciąga ku dołowi przed
okrężnicą
▫ Siec mniejsza- jest podwojoną blaszka otrzewnej, tworzą ją więzadła utworzone z
otrzewnej przebiegające pomiędzy wątrobą, częścią brzuszną przełyku, krzywizną
mniejszą żołądka i częścią górna dwunastnicy
▫ Torba sieciowa- jest największym zachyłkiem jamy otrzewnej, znajduje się za tylną
ścianą żołądka, ku górze sięga do przepony w lewo do śledziony, ku dołowi sięga
okrężnicy poprzecznej. Wejście do nich stanowi otwór sieciowy, znajdujący się w
pobliżu wnęki wątroby, za prawym wolnym brzegiem więzadła wątrobowo-
dwunastniczego.
ZAWARTOŚĆ JAMY BRZUSZNEJ
▫ Wszystkie narządy składające się na układ pokarmowy
 Żołądek
 Jelito cienkie
 Większa cześć jelita grubego
 Wątroba
 Pęcherzyk żółciowy
 Trzustka
 Inne struktury: śledziona, dwie nerki i górne odcinki moczowodów, dwa nadnercza,
liczne naczynia krwionośne, naczynia chłonne, nerwy, węzły chłonne
OKOLICE JAMY BRZUSZNEJ
▫ Prawa okolica podżebrowa
▫ Prawa okolica lędźwiowa
▫ Prawy dół biodrowy
▫ Przepona
▫ Okolica nadbrzusza
▫ Okolica pępkowa
▫ Okolica podbrzusza
▫ Lewa okolica podżebrowa
▫ Prawa okolica lędźwiowa
▫ Lewy dół biodrowy
MIEDNICA
▫ Kształt lejka rozciąga się od dolnego końca jamy położona powyżej otworu głównego
miednicy, ograniczona przez talerze kości biodrowych
▫ Granice miednicy tworzą:
 Od góry - stanowi ciągłość z jamą brzuszną
 Z przodu- kości łonowe
 Z boku- kości miedniczne
 Od dołu- mięśnie dna miednicy
ZAWARTOŚĆ MIEDNICY
▫ Esica, odbytnica, odbyt
▫ Część pętli jelita cienkiego
▫ Pęcherz moczowy, dolne odcinki moczowodów i cewka moczowa
U kobiet układ rozrodczy: macica, jajowody, jajniki i pochwa
U mężczyzn: gruczoł krokowy, pęcherzyki nasienne, nasieniowody, przewody wytryskowe i
cewka moczowa

NARZĄDY POŁĄCZONE ZAOTRZEWNOWO

Gdy tylko jedna powierzchnia narządu jest pokryta otrzewną:
 Nerki
 Moczowody
 Pusty pęcherz moczowy
 Gruczoły nadnerczowe
 Cześć zstępująca i pozioma dwunastnicy
 Okrężnica wstępująca i zstępująca
 Kanał odbytniczy
 Trzustka
 Nasieniowody
 Gruczoł krokowy
 Pęcherzyki nasienne
 Aorta brzuszna
 Żyła główna dolna
 Pnie współczucia
NARZĄDY POŁĄCZONE WEWNĄTRZOTRZEWNOWO
Gdy przynajmniej z trzech stron są pokryte otrzewną:
 Część brzuszna przełyku
 Żołądek
 Część górna i cześć wstępującą dwunastnicy
 Jelito czcze i kręte
 Krętnica wraz z wyrostkiem robaczkowym
 Okrężnica poprzeczna i esowata
 Bańka odbytnicy
 Wątroba
 Pęcherzyk żółciowy
 Przewody żółciowe
 Pełny pęcherz moczowy
 Jądra
 Jajniki
 Jajowody
 Macica
PARZYSTE TERMINY KIERUNKOWE STOSOWANE W ANATOMII
▫ Pośrodkowy- struktura położona bliżej linii pośrodkowej
▫ Boczny- struktura położona dalej od linii pośrodkowej lub z boku ciała
▫ Proksymalny (dośrodkowy)- bliżej punktu przymocowania kończyny lub miejsca
wyjścia części ciała.
▫ Dystalny(odśrodkowy)- dalej od punktu przymocowania kończyny lub miejsca
wyjścia części ciała
▫ Przedni lub brzuszny- opisywana część ciała znajduje się bliżej przodu ciała
▫ Tylny lub grzbietowy- opisywana część ciała znajduje się bliżej tyłu ciała
▫ Górny(dogłowowy)- struktura znajdująca się bliżej głowy
▫ Dolny(doogonowy)- struktura znajdująca się dalej od głowy
CZĘŚCI CIAŁA
▫ Głowa
▫ Tułów
▫ Szyja
▫ Kończyny górne
▫ Kończyny dolne
GŁOWA
▫ Czaszka:
 Części parzyste: skronie i małżowiny uszne
 Części nieparzyste: przód(czoło), szczyt, potylica
TWARZ
▫ Oczy
▫ Nos
▫ Usta
▫ Policzki
▫ Bródka
SZYJA
▫ Część przednia-szyja
▫ Część tylna- kark
OKOLICE SZYI
▫ Okolica przednia szyi
▫ Okolica mostkowo-obojczykowo-sutkowa
▫ Okolica boczna szyi
▫ Okolica tylna szyi
TUŁÓW
▫ Klatka piersiowa:
 Część przednia zwana częścią piersiową(sutki)
 Część tylna, zwana grzbietem (do niego należy kręgosłup)
▫ Okolice klatki piersiowej: podobojczykowe, sutkowe, pachowe, łopatkowe,
podłopatkowe, okolica kręgowa, okolice lędźwiowe
▫ Brzuch z miednicą większą dzieli się na:
 Dół nadbrzuszny
 Boki
 Lędźwie
 Pachwiny
▫ W środkowej części- blizna po pępowinie-pępek
OKOLICE BRZUCHA
▫ Nadbrzusze
▫ Śródbrzusze
▫ Podbrzusze
▫ Miednica mniejsza
▫ Wzgórek łonowy
▫ Biodra
▫ Pośladki
▫ Krocze
KOŃCZYNA GÓRNA
▫ Pacha
▫ Wyrostek barkowy
 ▫ Ramię
▫ Łokieć
▫ Przedramię
▫ Ręka: nadgarstek, śródręcze, palce ręki
▫ Wyodrębnia się:
 Grzbiet ręki i dłoń
▫ Palce ręki: 1.kciuk 2.wskaziciel 3. środkowy 4. obrączkowy 5. małe

OKOLICE KOŃCZYNY GÓRNEJ

▫ Naramienna
▫ Przednia i tylna ramienna
▫ Przednia i tylna łokciowa
▫ Przednia i tylna przedramienia
▫ Grzbiet ręki
▫ Dłoń
KOŃCZYNA DOLNA
▫ Udo
▫ Kolano
▫ Goleń
▫ Stopa: śródstopie, palce stopy
OSIE CIAŁA:
▫ Osie strzałkowe lub przednio-tylne: biegną w płaszczyznach strzałkowych,
dookoła tych osi wykonywane są ruchy odwodzenia i przewodzenia
▫ Osie poziome lub poprzeczne: biegną w płaszczyznach poziomych prostopadle do
osi poprzednio wymienionych, dookoła tych osi wykonywane są ruchy zginania i
prostowania
▫ Osie pionowe lub długie: biegną prostopadle do płaszczyzny poziomej, oś
biegnąca przez szczyt głowy, stanowi główną oś ciała, dookoła osi pionowych
odbywają się ruchy: obrotowe
PŁASZCZYZNY CIAŁA
▫ Strzałkowe- dzielą ciało na część prawą i lewą: przebiegają między przodem i tyłem,
płaszczyznę... przez środek ciała, dzieląc go na dwie połowy nazywaną płaszczyzną
pośrodkową
▫ Czołowe- biegną równolegle do czoła, a prostopadle do płaszczyzn strzałkowych,
dzieląc ciało na część przednią i tylną
▫ Poziome- przebiegają prostopadle do poprzednio wymienionych płaszczyzn, dzielą
część na część dolną i górną
DLA CELÓW KLINICZNYCH WYRÓŻNIA SIĘ JESZCZE LINIE DODATKOWE
▫ Linia mostkowa- biegnie wzdłuż brzegu mostka
▫ Linia przymostkowa- biegnie w połowie odległości między linią mostkową a środkowo
obojczykową
▫ Linia pachowa przednia- biegnie przez fałd pachowy przedni utworzony przez dolny
brzeg mięśnia piersiowego większego
▫ Linia pachowa tylna- biegnie przez fałd pachowy tylny utworzony przez dolny brzeg
mięśnia najszerszego grzbietu
 ▫ Linia przykręgowa- biegnie w połowie odległości między linią pośrodkową tylną a linią
łopatkową
W odniesieniu do kierunków położenia wyróżnia się określenia:
▫ Bliższy(proksymalny)- płaszczyźnie pośrodkowej ciała
▫ Dalszy(dystalny)