https://ocp.teiath.

gr/courses/TKE_UNDER101/

Η ψυχολογία είναι η επιστημονική μελέτη της ανθρώπινης συμπεριφοράς και των νοητικών
λειτουργιών καθώς και των παραγόντων που την επηρεάζουν. Με άλλα λόγια, έχει ως αντικείμενο
την κατανόηση και την πρόβλεψη της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Αποτελεί τόσο ερευνητικό όσο
και εφαρμοσμένο επαγγελματικό κλάδο και αποτελεί την κατεξοχήν επιστήμη του ανθρώπου. Η
ψυχολογία υπάρχει επίσημα ως αυτόνομη επιστήμη από το 1879, όπου ο Wilhelm Wundt
δημιούργησε το πρώτο πειραματικό εργαστήριο ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Λειψίας. Έκτοτε,
τα επιτεύγματα της ψυχολογίας ενέπνευσαν και άλλες επιστήμες, ενώ η ψυχολογία αντάλλαξε
μεθόδους και δεδομένα με αυτές, επηρεάστηκε και τις επηρέασε. Στο μάθημα αυτό γίνεται μια
ιστορική αναδρομή στη γέννηση της ψυχολογίας από τη φιλοσοφία, παρουσιάζονται οι κύριες
θεωρητικές της προσεγγίσεις, επισημαίνονται οι παράγοντες που επηρεάζουν την ανάπτυξη του
ανθρώπου και αναλύονται οι γνωστικές λειτουργίες της αντίληψης και της προσοχής, η διαδικασία
της μάθησης και η λειτουργικότητα των συναισθημάτων και της συναισθηματικής νοημοσύνης στην
ανθρώπινη συμπεριφορά.

1 Εισαγωγικά 4
Στην ενότητα αυτή δίνεται αρχικά ο ορισμός και περιγράφεται το αντικείμενο της ψυχολογίας.
Στη συνέχεια γίνεται σύντομη ιστορική αναδρομή στην επίδραση της φιλοσοφίας στην ψυχολογία κα
στη μεταγενέστερη απόσπαση της ψυχολογίας από την φιλοσοφία και στην κατοχύρωσή της ως
αυτόνομη επιστήμη. Περιγράφεται η ενδοσκόπηση, ως η πρώτη πειραματική ερευνητική μέθοδος
και γίνεται ανασκόπηση των διαφόρων ερευνητικών τομέων της ψυχολογίας αλλά και του κάθε
επαγγελματικού κλάδου της.
2 Θεωρητικές προσεγγίσεις της ψυχολογίας: 1. Ψυχαναλυτική προσέγγιση 21
Στην ενότητα αυτή δίνονται βασικά βιογραφικά στοιχεία του ιδρυτή της ψυχαναλυτικής
προσέγγισης, S. Freud, και περιγράφονται οι βασικές αρχές της προσέγγισης αυτής. Συγκεκριμένα,
εξηγούνται τα ένστικτα της ζωής και του θανάτου, περιγράφεται η δομή της ψυχικής συσκευής με τη
διάκριση σε συνειδητό, υποσυνείδητο και ασυνείδητο και αναλύονται οι μηχανισμοί άμυνας του Εγώ.
Επίσης αναφέρονται οι βασικές διαφορές της θεωρίας του Freud από τις θεωρίες που ανέπτυξαν οι
μαθητές του, Α. Adler και C. Yung.

3 Θεωρητικές προσεγγίσεις της ψυχολογίας: 2. Συμπεριφοριστική και άλλες προσεγγίσεις 37

Στην ενότητα αυτή δίνονται βασικά βιογραφικά στοιχεία του ιδρυτή της συμπεριφοριστικής
προσέγγισης, J.Watson, και περιγράφονται οι βασικές αρχές της προσέγγισης αυτής. Επίσης,
παρουσιάζονται συνοπτικές οι κεντρικές απόψεις της νευροβιολογικής, της γνωσιακής, της
γνωσιακής-συμπεριφοριστικής και της φαινομενολογικής προσέγγισης. Στα πλαίσια της τελευταίας,
εξηγείται η πυραμίδα των ανθρώπινων αναγκών του A. Maslow.

4 Ερευνητικές μέθοδοι της ψυχολογίας 45

Στην ενότητα αυτή περιγράφονται οι πειραματικές και μη πειραματικές μέθοδοι που υιοθετεί
η ψυχολογία ως ερευνητικός κλάδος και αξιολογούνται τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά τους
ανάλογα με το ερευνούμενο θέμα. Επίσης δίνεται η δομή του ερευνητικού σχεδιασμού και εξηγείται
συνοπτικά η στατιστική μέθοδος της συνάφειας και η γραφική της αναπαράσταση.

5 Παράγοντες που επηρεάζουν την ανάπτυξη του ανθρώπου 63

Στην ενότητα αυτή ορίζονται οι γενετικοί και οι περιβαλλοντικοί παράγοντες και αναδεικνύεται
η διαφοροποίηση της συμβολής τους σε διάφορους τομείς της ανάπτυξης, μέσα από σειρά
παραδειγμάτων. Μελετάται επίσης η έννοια της ωρίμανσης και των κρίσιμων περιόδων ανάπτυξης.
Τέλος, παρατίθενται παραδείγματα παιδιών που μεγάλωσαν σε απομόνωση από το κοινωνικό
περιβάλλον για την κατανόηση της καταστροφικής επίδρασης του στερητικού περιβάλλοντος σε
όλους τους τομείς της ανάπτυξης.

6 Η αισθητηριακή αντίληψη του εξωτερικού κόσμου 77

Στην ενότητα αυτή περιγράφεται η βασική λειτουργία των ανθρώπινων αισθητηριακών
συστημάτων, ορίζεται η έννοια της αντίληψης και επιχειρείται η διαφοροποίηση της αίσθησης από
την αντίληψη. Αναλύεται η σχέση ανάμεσα στη φυσική ενέργεια και την ανθρώπινη εμπειρία και
εξηγείται η διαδικασία προσαρμογής των αισθήσεων στο φυσικό περιβάλλον. Στη συνέχεια
περιγράφονται οι βασικές αρχές της αντιληπτικής οργάνωσης σύμφωνα με τη μορφολογική
ψυχολογία και εξηγούνται οι παράγοντες που επηρεάζουν την αντίληψη. Τέλος παρουσιάζονται και
αναλύονται οι πιο ενδιαφέρουσες αντιληπτικές πλάνες.

2
7 Η γνωστική λειτουργία της προσοχής 102
Στην ενότητα αυτή ορίζεται αρχικά η έννοια της προσοχής. Στη συνέχεια, γίνεται εκτενής
αναφορά στην επιλεκτική και τη συντηρούμενη προσοχή, στα μοντέλα ερμηνείας τους, στις
ερευνητικές μεθόδους μελέτης τους και στους παράγοντες που επηρεάζουν τη λειτουργία τους.
Επίσης, συσχετίζεται η γνωστική λειτουργία της προσοχής με την εγρήγορση του εγκεφάλου και
εξηγείται ο σημαντικός ρόλος που διαδραματίζει στη διαδικασία της μάθησης.

8 Η διαδικασία της μάθησης (Μέρος 1ο) 117

Στην ενότητα αυτή ορίζεται αρχικά η έννοια της μάθησης και παρουσιάζεται αναλυτικά η
θεωρία της κλασικής εξαρτημένης μάθησης μέσα από τα πειράματα του Pavlov. Επίσης
αναφέρονται οι εφαρμογές της θεωρίας αυτής σε ποικίλους τομείς της ψυχολογίας. Στη συνέχεια,
παρουσιάζεται αναλυτικά η θεωρία της συντελεστικής εξαρτημένης μάθησης, μέσα από τα
πειράματα του Thorndike, του Skinner και του Watson.

9 Η διαδικασία της μάθησης (Μέρος 2ο) 134

Στην ενότητα αυτή περιγράφονται αρχικά οι πιθανές συνέπειες της ανθρώπινης
συμπεριφοράς και ο ρόλος τους στην εκ νέου διαμόρφωσή τους στα πλαίσια των θεωριών του
συμπεριφορισμού. Επίσης εξηγούνται τόσο τα είδη της ενίσχυσης όσο και τα είδη της τιμωρίας.
Τέλος, παρουσιάζονται δύο ακόμη κλασικές θεωρίες μάθησης και τα αντίστοιχα πειράματα που τις
θεμελίωσαν, η θεωρία της κοινωνικής μάθησης του Α. Bandura και η θεωρία της ενορατικής
μάθησης του W. Koehler. Τέλος, γίνεται αναφορά στο ρόλο των βιολογικών παραγόντων στη
μάθηση.

10 Συναισθήματα και συναισθηματική νοημοσύνη 144

Στην ενότητα αυτή ορίζεται η έννοια του συναισθήματος και περιγράφονται τα πρωτογενή και
δευτερογενή συναισθήματα, οι διαστάσεις τους και ο λειτουργικός τους ρόλος. Επίσης συζητείται η
εγγενής βάση έκφρασης των βασικών συναισθημάτων. Στη συνέχεια, ορίζεται η έννοια της
συναισθηματικής νοημοσύνης και αντιπαραβάλλεται με την πρακτική και αφηρημένη νοημοσύνη.
Τέλος, περιγράφονται οι διαστάσεις της συναισθηματικής νοημοσύνης και η επίδρασή της σε
διάφορους τομείς της ζωής του ανθρώπου. Επίσης, τονίζεται η δυνατότητα εκπαίδευσης των
ατόμων στη βελτίωση της συναισθηματικής τους νοημοσύνης.

3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
57
58
59
60
61
62
63
64
65
66
67
68
69
70
71
72
73
74
75
76
77
78
79
80
81
82
83
84
85
86
87
88
89
90
91
92
93
94
95
96
97
98
99
100
101
102
103
104
105
106
107
108
109
110
111
112
113
114
115
116
117
118
119
120
121
122
123
124
125
126
127
128
129
130
131
132
133
134
135
136
137
138
139
140
141
142
143
144
145
146
147
148
149
150
151
152
153
154
155
156
157
158
159
160