Maciej Kostur, Nr.

Albumu 3598
Transport, niestacjonarne
Etyka- ks./dr Marian Putyra
Podkarpacka Szkoła Wyższa
im. Bł. Ks. Władysława Findysza w Jaśle

Zadanie 1. Intelektualizm moralny Sokratesa (ocena). …………………………………….

Jednym z najistotniejszych elementów poglądów Sokratesa było twierdzenia o charakterze

moralnym. Przyjęło się, że jest on głównym twórcą etyki. Sokrates poraz pierwszy
wyodrębnił wartości moralne, natomiast cnota znalazła się na szczycie jego hierarchii. Filozof
ten twierdził, że dla cnoty warto poświęcić wszystko, włącznie z życiem.
-----------------------------------------
Sokrates prezentował stanowisko intelektualizmu etycznego, zgodnie z którym istnieje ścisły
związek pomiędzy dobrem i rozumem. Twierdził iż zło wynika tylko i wyłącznie z niewiedzy,
a poznanie dobra budzi w człowieku pragnienie jego czynienia. W etyce Sokrates jest twórcą
pojęcia „daimonionu”, czyli wewnętrznego głosu podpowiadającego istocie ludzkiej co jest
dobre, a co złe.-----------------------------------------------------------------------------------------------
Sokrates twierdził, że do wiedzy, która podpowiada człowiekowi postępowanie zgodne z
moralnością dochodzi się dwuetapową metodą. Pierwsze stadium to obalenie twierdzeń
fałszywych, które polega na doprowadzeniu ich do absurdu. Najistotnijszym efektem tego
etapu jest uświadomienie sobie własnej niewiedzy. Sokrates jest autorem słynnego
powiedzenia „Scio me nihil scire” co oznacza „Wiem, że nic nie wiem”. Drugi etap polega
na dochodzeniu do prawdy za pomocą rozumowania indukcyjnego, a więc takiego które
przebiega od ogółu do
szczegółu.--------------------------------------------------------------------------------------
Sokrates twierdził, że metodą tą można dojść do prawdy pewnej oraz uniwersalnej. Sokrates
odróżniał się więc od poprzedzających go sofistów przede wszystkim tym iż  zanegował
relatywizm. Wywarł on ogromny wpływ na całą filozofię europejską. Bezpośrednio z jego
poglądów korzystał przede wszystkim Platon, a za jego pośrednictwem Arystoteles.

Zadanie 2. Prawo naturalne definicja (podmiot i przedmiot prawa naturalnego).

Prawo naturalne- „lex naturalis”- czyli uniwersalne, pierwotne prawo to zbiór norm

wynikających z natury ludzkiej, z faktu istnienia człowieka, nie jest ono ustanowione przez
władców, sędziów, instytucje oraz obowiązuje niezależnie od tego czy zostało ono
zatwierdzone przez władze państwowe. Prawo to jest niezbywalne, czyli nikt nie może tego
prawa człowieka pozbawić.--------------------------------------------------------------------------------
Prawo naturalne opiera się na założeniu, że człowiek posiadający rozum i wolę z natury
przeznaczony jest i powinien czynić dobro. Ponieważ „lex naturalis” naciska szczególnie
mocno na takie wartości jak sprawiedliwość, piękno, dobro, poszanowanie godności
człowieka, dlatego prawo stanowione przez instytucje oraz inne organy władzy powinno
czerpać z niego jak
najwięcej.////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////
1
Prawo naturalne stanowi podstawę etyki, jest więc kodeksem moralnym dla wszystkich ludzi,
bez względu na poglądy, wyznawaną wiarę, wiek, pochodzenie. Podstawowymi
właściwościami prawa naturalnego są: nieskończoność, niezbywalność, powszechność,
poznawalność, kierowanie się rozumem oraz zasadami moralnymi. Jako przykłady prawa
naturalnego wyróżniamy : prawo do życia, do własności, do zabawy, do religii.
Najbardziej znanymi twórcami i zwolennikami prawa naturalnego byli myśliciele katoliccy,
zwłaszcza św. Augustyn oraz św. Tomasz z Akwinu. Koncepcji prawa naturalnego
przeciwstawili się natomiast myśliciele pozytywizmu prawnego.

Zadanie 3. Pojecie czynu ludzkiego (czyn ludzki i czyn człowieka)

Czyn ludzki to świadome i wolne działanie skierowane w stronę osiągnięcia jakiegoś celu.
Czyn ludzki jest środkiem do celu np. życie wieczne. Według Karola Wojtyły czyn ludzki,
jako akt rozumowego poznania i wolności woli, objawia człowieka jako osobę ludzką a więc
„Osoba i czyn”. Wyróżniamy więc: czyn ludzki (actus humanus) i czyn człowieka (actus
hominis). Czyn ludzki to działanie człowieka, w którym zaangażowany jest rozum oraz wolna
wola. Jako przykład możemy wziąć cierpienie ludzkie. Człowiek wie, że cierpi, i często
stawia pytanie: dlaczego? Żadne zwierzę natomiast nie stawia takiego pytania. Czyn ludzki w
odróżnieniu od czynu człowieka odpowiada wartości i godności osobowej człowieka, a więc
istoty rozumnej, wolnej i zarazem odpowiedzialnej. Nie jest odpowiedzialny za czyn człowiek
niepoczytalny i człowiek, który dokonał jakiegoś czynu w zniewoleniu. Za czyn ludzki
ponosi odpowiedzialność tylko człowiek w pełni świadomy i całkowicie wolny. Biorąc pod
uwagę moralność czynu ludzkiego zauważamy, że może być to czyn moralnie dobry, zły lub
obojętny. Wolność czyni człowieka podmiotem moralnym. Gdy człowiek działa w sposób
świadomy, jest odpowiedzialny za własne postępowanie. Tego rodzaju czyny dokonane w
sposób wolny, na podstawie osądu sumienia, mogą być kwalifikowane moralnie.

Każdy czyn ludzki ma swoją strukturę materialną przedmiotową, jak np. kłamstwo -
świadome wprowadzenie kogoś w błąd, kradzież - przywłaszczenie sobie cudzej rzeczy bez
zgody jego właściciela, modlitwa - uznanie Boga i oddawanie czci. Tak więc czyn ludzki
może być dobry, zły lub też obojętny. Rozum ma za zadanie rozpoznać czy jest to czyn
zgodny z jakąś normą moralną. Wola popycha natomiast człowieka do jakiegoś czynu lub do
jego zaprzestania, a zależy to od tego, jaki cel człowiek chce osiągnąć. Każdy czyn ludzki -
dobry, czy zły - ma swój cel czyli czyn jest środkiem do celu.

Intencja jest traktowana jako źródło czynu moralnego i umiejscawia się w woli człowieka.
Wyróżniamy: cel dzieła i cel działającego, czyli zamiar i intencja. Cel nie może uświęcać
środków, co oznacza, że nie można usprawiedliwiać, np. skazania niewinnego człowieka jako
uprawnionego środka dla ratowania narodu.

Kolejnym źródłem moralności czynu ludzkiego są okoliczności. Za przykład możemy wziąć:

jeśli czytam drogą czy też tanią książkę, nie ma to znaczenia moralnego. Jeśli jednak kradnę
książkę, to jej cena jest już czynnikiem wartościującym. Okoliczności przyczyniają się do
powiększenia lub zmniejszenia dobra lub zła moralnego czynów ludzkich, np. wysokość
skradzionej kwoty. Mogą one również zmniejszyć lub zwiększyć odpowiedzialność sprawcy,
2
np. działanie ze strachu przed śmiercią. Nie mogą one jednak zmienić jakości moralnej
samych czynów, czyli nie mogą uczynić ani dobrym, ani słusznym tego działania, które samo
w sobie jest złe.

Zadanie 4. Ocena moralna samobójstwa

Samobójstwo jest traktowane zawsze jako akt drastyczny, poprzez który zwraca się uwagę
nie tylko na tego, kto je popełnia, ale również na jego ostatni przekaz, okoliczności. Są tacy
którzy twierdzą, że targnięcie na własne życie jest równoznaczne z wiecznym potępieniem.
Są jednak też tacy, którzy uznają je za akt odwagi, a czasami nawet bohaterstwo.

Nie jest łatwo moralnie oceniać aktów samobójstwa, ponieważ są one najczęściej powiązane z
ludzkim cierpieniem, trudnym do oszacowania. Ponieważ człowiek posiada niezwykle silną
wolę do życia, która przejawia się m.in. wieloma automatyzmami pozwalającymi na
podtrzymywanie życia, ludzie zwykle ratują samobójców, nie dowierzając, że ktoś przy
zdrowych zmysłach może naprawdę chcieć umrzeć. Zakładamy, że to jakaś chwila słabości
albo choroba psychiczna popycha człowieka do odebrania sobie życia. I faktycznie próby
samobójcze są powiązane np. z depresją, na którą obecnie cierpi coraz więcej osób. Można
założyć jakąś przynajmniej czasową niepoczytalność osoby, która podejmuje samobójczą
próbę. Wówczas trudno powiedzieć, że akt targnięcia się na własne życie miał charakter
niewymuszony a więc wolny i intencjonalny czyli zamierzony; że był w pełnym tego słowa
znaczeniu „samo-bójstwem”. Celem wielu prób samobójczych może w ogóle nie być śmierć,
tylko próba rozpaczliwego zwrócenia uwagi na swój problem. Obecnie samobójstwo traktuje
się jako akty wielkiej rozpaczy, których na ogół nie poddaje się moralnej ocenie, o ile nie są
powiązane z krzywdą innych ludzi jak np. samobójstwo mordercy.
…………………………….
Przez wieki odbieranie sobie życia było oceniane jako działanie moralnie złe. Życie ludzkie
było traktowane jako coś świętego, czego wartości nie próbowano nawet podważać. W
tradycji chrześcijańskiej życie było i jest traktowane jako szczególny dar, który należy
pielęgnować, traktować je raczej jako zadanie do wykonania niż przedmiot posiadania,
którym można dowolnie rozporządzać. Akt samobójstwa jest traktowany jako sprzeciw
wobec woli Boga. Samobójca nie jest jedynym adresatem swojego działania. Pozostaje
jeszcze dobro innych, których jego śmierć dotyka.

Statystyki mówią, że codziennie w naszym kraju 16 osób odbiera sobie życie, co sprawia, że
samobójców w Polsce jest więcej niż ofiar wypadków komunikacyjnych. Problem ten
dotyczy każdej grupy społecznej. Samobójstwo można nazwać zjawiskiem
wielowymiarowym, które jest wynikiem interakcji pomiędzy czynnikami biologicznymi,
genetycznymi, psychologicznymi, socjologicznymi oraz środowiskowymi. Z
neurochemicznego punktu widzenia zakłócona zostaje biochemia mózgu. U ofiar samobójstw
stwierdza się mniejszą gęstość transporterów serotoniny, która z kolei jest podstawowym
regulatorem naszego nastroju w obrębie kory przedczołowej, podwzgórza, kory skroniowej i
pnia mózgu.

3
Pytanie o moralny aspekt takiego aktu jest jednak częste, ponieważ samobójstwo zaprzecza
naturalnemu dążeniu istoty ludzkiej do zachowania i przedłużenia swojego życia. Jest
głęboko sprzeczne z właściwie pojmowaną miłością siebie, o której mówi np. przykazanie
wskazane przez Jezusa jako najważniejsze, zaraz po przykazaniu miłości Boga. Święty Jan
Paweł II w encyklice „Evagelium vitae” traktującej „o wartości i nienaruszalności życia
ludzkiego” nie tylko uznał samobójstwo za całkowicie moralnie niedopuszczalne traktując je
tak samo, jak zabójstwo. Tej obiektywnie negatywnej oceny samobójstwa nie zmieniają
według papieża uwarunkowania psychologiczne, kulturowe i społeczne, które mogą skłonić
człowieka do jego popełnienia, choć mogą one złagodzić lub wyeliminować
„odpowiedzialność subiektywną”. Rozwój psychologii sprawił, że w podejściu Kościoła do
samobójstwa nastąpiło przesunięcie akcentów. O ile dawniej koncentrowano się przede
wszystkim na złamaniu piątego przykazania Bożego, o tyle aktualnie bierze się pod uwagę, że
liczne czynniki, które popychają człowieka do zamachu na własne życie, sprawiają, iż rodzą
się wątpliwości, czy faktycznie w momencie tym działał on w pełni świadomie.
Konsekwencją tej zmiany podejścia jest nie tylko odprawianie pogrzebów samobójców i
chowanie ich w poświęconej ziemi.