Professional Documents
Culture Documents
Nipuna 2020 April
Nipuna 2020 April
Nipuna 2020 April
&
. . () .
. , � : 173 � �� (�)�-
. -13, -7
� �- �.
. . -102, � , ,
, -4, �/ � �.
�-12 � �. � : �
. . � ��� �- � : 26
-14, -7 : 29
. �.
�
� : http://pgimer.edu.in
.
() .
� : � � � : �
� : 24 � : 10
� � � � :
� �. https://iobnet.org
()
.
�� �� �� �.
. �. �� � � : 32 � : � �
� �� � �
� � � � �
: �. � � �
. , �� � � � � � � �� .
�. � � � � �� -8, .
� �. �� -10, -7, � : �
. 1. � � � �. �� �
�� ��. �� ��-2, � � : 30
2. � � � � ��-2, -3 � � :
3. � � . � �
�
�. https://www.iccr.gov.in
.
? � �
4. � �, � � � �� � �� � �
. �
�
�
� ��
� ,
. � �� �� � �� �� �
�� � � . �� �� � � � .
. ���, �
�� � . �� � � �. �
� � ��� ��� � �, � : � ( � �.
� �� � . �
� �� , ), � � : � �
�� � � � �. �� �� �� ��� �
� � �. � �. � �� � �, (, � � / .
�� �. � �, , , , � : �
� , , �� � , � � � � � � ��
� �, �� �� �. �� , , ), � : 3
� �, �, , :
?
�
�
��
��
�
�
-
� � � � � (
� �. � � � � )-2020 .
� ��
� � � � � �
� �� � � � � �� �� � �. � .
� � � � �� � �� � �
. � � � �. � �
� � �� ��� �
� �, � � � � � � �. ��. . � https://ntaneet.nic.in �
� � � � https://nta.ac.in �
� � �
� .
� �� � ...� � �, �.
/� � / � � / � � 20, � 25, �. � �
��. �� 25, (1813): �� � � � 20
� � � � � � � ()- �.31,100+
�
�
(2010, )�
(2010, �)
C ��� . � �
�� . � � � (2014, �)
� ��� . � � (2019, �)
�, ��� � � � � 20-50 .�. � �
�� � , � � (2019, �-)
�� . �� � � (2019, )
� � ‘� ’. �. � � (2019)
� 60 . �� � . � (2019, )
[ ] � � 260 � 2004 � � � (2019, �)
18 2020 � . � � � 34 � � ((2018)
� � 7000 . � � � (2018)
�. � � (2018)
�
,� �.
: �
� � � �� ��
� , , �� ��� �
, � ��, � �� � �
� , � , . � � �� � � , �
� , , � : � � � � �. � � �. � �� �
� � �� � � � � Hazard becomes Disaster �, , �, 1.
�� � �� �
. �� � �� � � �. � � �. � � , �
� ‘ � �� � �� : �� �� � �� �, ,
�’ . . 1. � (Natural Hazards) �� � , ��
�
� 167 �� � 7, � 8, � 9, � : � � 2. �� - � (Socio . � �. �: , , �
2020, 22 . � 10 ��� �. � � � ��� Natural Hazards) � �. �, �, ��
�� �� � 51 �� �.. �� 3. � � (Human : 2001� �� �
�
�.. � 2, 3, � 167 � �� . � �, �, � Induced Hazards) � 10 � �.
� 4, � 5, � 6, 2018� � 41 �� . � � �, � 4. � �� . � ��� �
� . � �, �, �, � � � �� �
� � � � �� , �, � � �� � �� � � � �
� �� � �� � � �� �. � � � � �/�
�� � � �.
� � �. �� � .
� � �� � , ���, , �. �
� , �, � � � , : 2001� � � � �.
� �� �� � �. � ��� � � 1962� �
� � � � � �� , �, �� , (�)
��. �
�
��- � �. � � �� ��
��� � : � � � �, �
�� � � � � � � � 12.5
‘�’� �. � � �� .. �
� �, � � �� �. �� ���.
� � � , � �
� � � � �
� �� ��, , �, � � � �
. � 74 �. ��, � �, �� � /�
�
��, � � , �� � � � �.
� 68 � � �� � � �
�� �, � � � �. 1. , 2. , 3. �, �
, � (� �� ��� �, � �� � � ��
�� � � �� � , , �, � �, �� , , �� �� �, �
. � ‘ .
(.. 1191): ). �. � �� � �
�
(.. 1756): � � � (Rashtriya Barh ���’. � � � � �� � ��
� �� , � � �
��� �� �.
. , � (� Ayog) 1980� �� �
� �.
� � �). � � ��� � �� � �. � X
� (.. 1192): ��� � �
� ��, � . � (.. 1757): � 12 � (40 ��) � = ——————— �
� ���, � � . , � . � ��, � ,
� (.. 1194): � ���
, � . � � . ��� � �
� � , , � �
(.. 1526): � (.. 1760): �. 1. � , 2. �� � �,
�
� �, � 1200 �� . �� .
��, � . �
� ��� �� �.
(.. 1527): � � � . � �. � �� �
� � �
�
(.. 1764): � 85 � � � (� � , �
� �� , � . �
� � � . � �� � �. �
(.. 1528): � � �, ) � 1. � � �
�
�, � . � . . � � � �� ��, � � � �
� (.. 1529): �, � (.. 1761): � , � � �� �� � �� � � � �
� �, � � � �, � . � � �� �.
. �� . � , �, �, , �, �� � ��� : , � , �, � ��
� (.. 1539): � � (.. 1767): � � � � � �, � � ��
�, � . �, � . �, , , �, , � � � 2.
� () (.. 1540): � (.. 1780): �,
� �, �, � � � � ��
� �
��, � . � �� . � � �� � � ,
(.. 1556): (.. 1790): ��. � � �. � �
� �
�, �� . , �, �, �
, . �
� � .
13.
,
C
().
.
.
-
.. /
[ ]
25 2020
/
()
: �� �
: � � � � �
��. � . - � .
, � , � � � � �/� �
� . ���
� � .
(), , 24 � : 32 �
� � �. �� � : �, � �� �.
�. �
� �� �. �
� � �� . � ()
�. 200 �
. � -2 � ( ) () � �� � �. �� �
�. � � �� , � � (� � � � � � �: �/ � � �, ��� ��
� . 1750 ) �. � � ( ��) �
( �� � � �, 21-32 �. � �� �.
�, � 275 � �� . , �, , �, �, ) ��. � , �, , �� . , � , : . : 32
2025 � � � , � , (), (�) , � � �� � �� �. �.
� �. . 21-30 � : � �
� �. �� 500 � ��. �
. � � - � �� � �.
(2013 � �� �).
�� 1400 � .
� � . �� �, �, � �
�. � � ��. �� � � .
� � ��
�.
� (). � �. 300 �. � � , � �. � � �� �. : �
� � ��. �� � � �. 157 .. �, �� �. ��� , ���
, , � � ��� �� � � � � � �. �� �.21 �. � � � � � �
� �� �. �� � �. � � �� �. , � � � � �. � � � ��/�
� �. � �. � � -2 ��
� �.
1. �. � / � (- )
: � � . �� � � ��. � �() �� � -
� � � � , � . � �� � � �. ,
. � � �. , , , , , �
2. : � - �� , � � � �� �.
� � . , , , : , 20 -25 �. �
3. : . � � , + � �� � �.
� , � �. ���� �. : �, � ,
: � � �, �� �.
�� � �. -
� � �. �, � � � �� � /
� �� �. � � ��� ���� �. � (), �
�� , �, -1� �� � ( () � �.
� . ), -2� � � �� � �� �, �
, � � �. � , , � �� �. ...�