Allergiya – allergiya mediatrlari

Antigen antitel mexanizmi . Damar keciriciliyinin artmasi – membranogen mexanizm – allergic odem

Iltihab – iltihab mediatorlari – damar keciriciliyinin artmasi – membranogen mexanizm – iltihabi odem
.

Sis – kaxeksiya – hipoproteinemiya – onkotik mexanizm – kaxektik odem .

Miksodema – turw mukopolisaxaridlerin toplanmasi – toxuma hidrofilliyinin artmasi – yaayilmiw

miksodematoz odemler .

Assitin mexanizmleri .

1 hidrostatik mexanizm - portal hipertenziya hesabina plazma artiqligi ile baglidir .

2. Onkotik mexanizm – qaraciyerde qan zulallarinin istehsalinin azalmasi ile baglidir

3/ Aldosteron mexanizmi – zedelenmiw hepatositlerde aldosteronun inaktivlewmesinin zeifleme ile

baglidir ( steroid dehidrogeneza catmir )

4/ vasopressin mexanizmi – aldosterone artiqligi hesabina prosese qowulur

5. dinamik limfa dovrani catmazligi – portal hipertenziya fonunda filtrasiyanin quvvetlenmesi ile
baglidir .

Na – K mubadilesinin pozulmasi

Esas hormonlar :

1 . aldosterone – na reobsorbsiyasini , k itkisini temin edir

2. Na uretic hormon – Na urezi ve diurezi temin edir .

Hipernatremiya – mutleq ve nisbi olur . Mutleq Na orqanizme cox daxil olduqda , xaric olmasi
pozulduqda muwahide ediir . mes : I li II li aldosteronizm , boyrek catmazligi ves.

Nisbi – su itkisi ile baglidir . ishal , hiperventilyasiya , terleme , wekerli diabet . hipernatremiyanin
neticesi – suyun orqanizmde lengimesi , odemlewme ve AT – nin davamli yukselmesi .

Hiperkalemiya K cox qebul olunduqda ve xaric olunma pozulduqda muwahhide edilir . mes : kutlevi
huceyre zedelenmeleri , boyrekustu vez catmazligi , oliqoanuriya ves

Hiperkalemiyanin neticesi :

1/ oyaniq toxumalarin (sinir , ezele , kardiomiosit ) faliyetinin pozulmasi

2. mubadile asidozu

Hipokalemiya – k orqanizme az dail olduqda ve cox itirildikde muwahide edilir . mes : poliuriya ,
hiperaldosteronizm , sidikqovucu tesiri ves
Neticesi :

1/ umumi zeiflik , metiorizm , ezele hipotoniyasi ve deri hissiyyatiinin azalmasi

2. hikalemik alkoloz

Hipermaqnemiya – tezahuru – MSS de lengime , depresiya ve yuxululuq ( Mg artiqligi ) teneffus

merkezinin fealliginin lengimesi .

Hipomaqnemiya – tetaniya tutmalari ( hipokalsemiyadan agir ) deride trofiki xora . hipotermiya ve s .

olur .

Ca – P mubadilesi

Esas hormonlar :

1. Parathormon – osteoklastlari aktivlewdirir , Ca u sumukden qana kecirir , boyrekde D vitaminini

hormonal aktiv formaya kecirir , fosfaturiya toredir ,
2. Hormonal aktiv D vitamin – bagirsaqdan Ca ve P – un sorulmasini artirir , ca u sumukden qana
kecirir
3. Kalsitonin – osteoklastlari lengidir . Ca – u sumukde toplayir .

Hipokalsemiya – neticesi – sumuk toxumasinin pozulmasi , uwaqlarda raxit , boyuklerde

osteomalyasiya , hemcinin tetaniya tutmalari toredir .

Hiperkalsemiyanin neticeleri

1. Zedelenmenin Ca mexanizminin feallawmasi

2. Yumwaq toxumalarin kalsifikasiyasi
3. Oyaniq toxumalarin oyaniqliginin artmasi
4. Boyreklerde Ca dawlari
5. Mede sekresiyasinin artmasi ve peptic xora
6. Arterial hipertenziya

Osteoklastlar aktivlewdikde osteparoz , inaktivlewdikde ise osteopetroz ( dawlawma ) yaranir .

Aritmiyanin patogenetik esasi kardiomiositlerde Ca ionlarinin toplanmasidir . Ca ionları üreyin O2
tələbatını artırır .
P – un reabsorbsiyasinin irsi pozgunlugu :
1.D vitamin rezistent raxit vey a fosfat diabeti ( X xromosomu ile dominant )
2. hipofosfatemik raxit ( autosom xromosomla )
3. Fankoni sindromu - boyeryin distal borucuqlarinin patologiyasi olub , esasen reabsorbsiya
pozulmasi
Elementin miqdari 0.001 mq faizden coxdursa makro , azdirsa microelement adlanir .
Flor catmazligi – diwlerde kariyes yaranir , artiqligi fluoroz yaradir .
Ko balt catmazligi – B12 vitamininin terkibine daxildir , yod – endemic zob , mis – insulinazani
inaktivlewdirir ( hipoqlikemiya ) Cu artiqligi muxtelif toxumala toplawir , buna vinson – kanavala
xesteliyi deyilir . Zn catmazligi insulinaza aktivlewir , karboanhidraza , sitoxromoksidaza ve qelevi
fosfotaza inaktivlewir hem de antioksidant zeifliyi yaranir . Mn – catmazligi – fosfataza , arginaza ve
xolinesterazani aktivlewdirir . Mo – ksantin oksidazanin terkibine daxildir , yeni purin mubadilesinde (
podaqra ) rol oynayir .
Vitamin mubadilesi
A – avitaminoz – yungl forma hemarolopiya , orta forma kseroftalmiya , agir forma kseromalyasiya
D – catmazligi raxit , artiqligi ise LPO – nu suretlendirir .
E – catmiyanda nesiltoretme zeifleyir ve antioksidant effect awagi duwur
K – catmazligi – laxtalanmanin zeiflemesine sebeb olur ( 2 , 7 , 9 , 10 ve s laxtalanma amillerin
terkibine daxildir )
B1 – catmazligi – beri beri ( polinevrit ve sinir ezele oturuculuyunun pozulmasi )
B2 – deri regenerasiyasi zeifleyir , sinir fealiyyeti zeifleyir , xeyloz
B6 – deri regenerasiyasi zeifleyir , sinir fealligi pozulur , bir cox fermetlerin terkibine daxildir .
B12 – meqaloblastik bedxasseli anemiyani toredir
C – skorbut vey a sinqa xesteliyi , dozumluluk ve antioksidant effect zeifleyir .
Normada qanin ph – i
o.1 tereddud zedelenme 0.2 tereddud komatoz veziyyet , 0.3 olum toredir.
Ph – in tenziminde buffer sistemlerinden elave agciyer ve boyrekler de rol oynayir
Agciyer – karboanhidraza fermenti karbonat t- sunu parcalayir , yaranan C0 2 ve su , teneffus sistemi
ile xaric olur
Boyrekler
1. Asidogenez – boyrek borucuqlarinda hydrogen ionlarinin sekresiyasina deyilir
2. Ammoniogenez – borucuq aaratinda ammoniumun sekresitasi
3. Hidrokarbonatlarin reobsorbsiyasi yolu
pH pozulmalarinin patogenetik formalari
1. Qazli asidoz – qanda CO2 nin artmasi , yeni hiperkapniya ile elaqelidir .
a) Endogen qazli asidoz – teneffus catmazligi hesabina qanda CO2 nin artmasidir . mes:
hipoventilyasiya ,
b) Ekzogen qazli asidoz – Co2 nin yuksek miqdarda oldugu qapali muhit . Mes : sualti gemi .
waxta ve s.
2. Mubadile asidozu – qanda hidrokarbonatlarin azalmasi ( turw metobolitlerin artmasi ) baglidir .
a) Metobolik mubadile asidozu – I tip diabet , hipoksiya , podaqra , acliq , boyrek catmazligi
b) Ekzogen mubalide asidozu – coxlu turw qida qebulunda ve ya vena daxiline turwu yeridildikde
c) Ifrazedici mubadile asidozu – boyrek ve hezm patologiyalarinda coxlu hidrokarbonat itkisi ile
baglidir , mes hipersalivasiya , ishal , boyreklerin proksimal ve distal borucuqlarinin fealiyyeti
pozulduqda
3. Qazli alkoloz – qanda CO 2 nin azalmasi ( hipokapniya ile elaqedar ) mes : hiperventilasiya ,
teneffus merkezi feallawdiqda , hiperoksiya ve s
4. Mubadile alkolozu – qanda hidrokarbonatlarin artmasidir ( turw metobolitler azalir )
a) Ifrazedici mubadile alkolozu – hipoxloremik , hipokalemik ( hiperaldosteronizm)
b) Ekzogen mubadile alkolozu – hipernatremik ve vena daxiline coxlu soda yeritdikde .

Diabetlerin formalari

1. Wekerli diabet – mutleq ve nisbi insulin catmazligi ile baglidir

2. Wekersiz diabet – vasopressin catmazligi ile baglidir ( wekerli diabetle oxwar elamet poliuriya ,
polidipsiya )
3. Boyrek diabeti – boyrek menweli qlikozuriya olub hekzokinaza fermentinin iris ve qazanilma
catmazligi ile baglidir )
4. Tunc diabeti – hemoxromotoz fonunda olan wekerli diabete deyilir
5. Total diabet – hem insulin , hem de lipokain catmir , agir gediwli olur , pankreektamiyadan
sonar yaranir
6. Metohipofizar diabet – giqantizm ve akromeqaliya fonunda yaranan II li simptomatik diabet
7. Metasteroid diabet – itsenko kuwinq xesteliyi ve kuwinq sindromu fonunda yaranan II li
diabetdir
8. Treotoksik diabet – tretoksikoz fonunda yaranan II – li simptomatik diabete deyilir .

Ektremal veziyyetler .

Agri toxumalarda uzvi ve funksional deyiwikliklere sebeb olan zedeleyici amilin tesirinden yaranan
murekkeb psixofizioloji , psixoemosional bir veziyyetdir .

Agri toreden maddeler – alqogenler .

1. Toxuma vey a huceyre menweli – histamin serotonin , asetil xolin , prostoqlandin, leykotrien ,
Na ve K ionlari
2. Plazma vey a humoral menweli – bradikinin ve kallidin
3. Sinir menweli –P maddesi ve neyrokin A

Analgeziv vey a antinosiseptiv sistemler .

1. Neyron opiat sistemi – orta , uzunsov , onurga beynindeki enkefalin reseptorlari ile baglidir
2. Hormonal opiat sistemi – hipotalamus hipofozar sistemde B – lipotropin yaranir ki , ondan da
guclu analgetik olan endorphin , dermorfin , dinorfinler yaranir .
3. Neyron qeyri – opiate sistemi – seratoninergik , noradrenergic ve dofaminergik sistemlerle
baglidir
4. Hormonal q – opiot sistemi – hipotalamus – hipofizar sistemin vasopressin , oksitosin ve
somatostotin ile baglidir .

Wok – orqanizmin neyrohormonal tenzim mexanizmlerinde fovqelade qiciqlarin tesirinden torenen

merhelelerle inkiwaf eden reflector patoloji reaksiyalarin kompleksidir .
Tesnifat
1. Ekzogen – travmatik , yaniq , donma , operasion wok ve s.
2. Endogen – vereqde

Kardiogen wok ucun seciyyevidir – AT – nin yukselmemesi . erektiv fazanin davamliligi 5 – 15

deqiqeye qeder

Bayilma – beyin toxumasinin

Kollaps

4 . Ortostatik – qanin qeyri beraber paylanmasi ile baglidir .

5. Oksigenin parsial tezyiqinin keskin azalmasi ile baglidir

Koma – MSS – in funksiyalarinin keskin lengimesi neticesinde torenen , orqanizmin tenzim
mexanizmlerinin pozulmasi , huwun ve xarici qiziclarin itmesi ile seciyyelenen tipik patoloji prosesdir
.

Komalarin novleri

1. Diabetik koma – keton cismciklerinin MSS – e tesiri ile baglidir .

2. Laktesodemiya – sud turwusunun MSS – e toksiki tesiridir .
3. Hipoqlikemik
4. Qaraciyer komasi – qaraciyer catmazligi hesabina serabrotoksik maddelerin qanda artmasi ile
baglidir
5. Hiperosmolyar –
6. Boyrek vey a uremik koma – azotlu mehsullarin MSS – e toksiki tesiri
7. Malyariya komasi – hemoliz mehsullarinin , xususen serbest bilirubinin mss – e toksiki tesiri
8. Hipoksik koma – o2 nin parsial tezyiqinin keskin azalmasi
9. Eklamsik koma – hamilelik nefropatiyasi fonunda yaranan koma
10. Apopleksik koma – beyine qansizma ile elaqedar olan koma ( suretli inkiwaf xarakterli )
11. Boyrekustu vez catmazligi komasi – qlikokortikoid catmazligi
12. Triotoksik koma – trioid hormonlarin MSS – e toksiki tesiri ile baglidir
13. Hipoxloremik – fasilesiz qusmalar fonunda yaranan koma ( hamileliyin erken hestozlari zamani
rast gelinir )

Stress

Stresin antiwok ve rezistentlikde sagalir , wok ve uzulmede ise olum baw verir .

Stresin patogenezi .

1. Stressor amil – quvvetli agri

2. hiperadrenalinemiya
3. Hipotalamus
4. Kortikoliberin
5. Hipofiz
6. AKTH
7. Boyrekustu vez
8. Qlikokartikoid ifrazi .

Eger stresin quvvesi ile qlikokortikoid ifrazi arasinda mutenasiblik olarsa orqanizm strese uygunlawir
, buna eustress deyilir . Eger bele uygunluq yaranmirsa distress veya dez adaptasiya xestelikleri
yaranir .

Selye nezeriyyesinin ustunluyu hormonal mualicenin esasinin qoyulmasi ile baglidir .

Toxuma inkiwafinin patologiyasi .

Wiw – wiw ucun formul + proliferasiya –

Wiwlerde huceyrenin artib coxalmasinin suretlenmesi onlarin diferensiasiya derecesinin azalmasi ile
muwayet olunur , hem de diferensiasiya derecesi ne qeder awagi olarsa proses bir oqeder bed sayilir .
Eger wiw xowdursa beniqnus , beddirse maliqnus terminlerinden istifade olunur .

Xow ve bed xasselinin ferqleri .

Istisna adlandirilmalar :

1. Limfoma – bed wiwdir

2. Seminoma – bed wiw
3. Mezotelioma – bed wiw

Wiw toxumasinin normal toxumalardan ferqli xususiyyetler elde etmesine atipizm deyilir . Wiw
huceyresinin embrional huceyre xususiyyetti ( fasilesiz bolunub – coxalma ve intensive anaerob
qlikoliz ) elde etmesine anaplaziya bezen de kataplaziya deyilir .
Atipizmin formalari :
1. Coxalma atipizmi
a) Hayfilik limitinin itirilmesi
b) Kontakt lengidilmenin itirilmesi
2. Differensiasiya atipizmi – ne qeder quvvetli olarsa , bir o qeder proses bed sayilir . Mes: bed
wiwlerin menweyi bilinmir , cunki differensial atipizmi quvvetlidir , buna heterotipik atipizm
deyilir .
3. Morfoloji atipizm – xowda yalniz toxuma atipizmi olur , onun huceyresi normal huceyreden
ferqlenmir , bedde ise hem toxuma hem huceyre atipizmi olur . ( diaqnostik vasite )
4. Funksional atipizm :
a) Funksiya arta biler – insulinomalar zamani
b) Funksiya azala biler – mede xercenginde secretor fealiyyet zeifleyir
c) Funksiya tehrif oluna biler – agciyer xercenginde AKTH hormonun sintezi
5. Energetic atipizm :
a) Wiwde intensive onkozulallarin sintezi gedir
b) Wiwde normal huceyrelere xas olmayan embrional zulallar sintez olunur – alfa teta
protein
c) Bed wiwlerde menfi paster effekti olur , yeni hetta oksigenin bollugu fonunda anaerob
qlikoliz gedir
d) Orqanizm substratlari ve amin turwulari ucun “tele “ fenomeni , bu hemde kaxeksiyanin
muhum mexanizmi sayilir .
e) Wiwlerde huceyre bolunmesini artiran tsiklik QMF artir , lengiden AMF azalir
6. Fiziki – kimyevi atipizm – K ve H ionlari artir , Ca , Mg azalir .
7. Materialda var

Fiziki kanserogenler – roentgen , radioaktiv , ultrabenovweyi wua , termiki amil ve s.

Kimyevi kanserogenler – prekanserogenler , yeni onlar normal huceyreni wiw huceyresine
cevirme xususiyyeti yoxdur
Prekanserogenler :
1. Aromatic tsiklik karbohidrogenler – 3 – 4 benzinpren ve dimetil benzanpren . Esas tesir
yerlidir .
 2. Aromatik aminler – 2 – naftolamin ( sidik kisesi xer4cengi toredir ) ve
dimetilamidoazobenzol ( qaracuyer xercengini toredir ) yeni orqanotropdurlar
3. Nitrobirlewmeler – nitrozamin ve nitrozamidler – orqanotropdurlar
4. Besit kimyevi birlewmeler - Bi , Ni ve s.
5. Tebii kanserogenler – aspergellos flagiumun toksini olan aplatoksin B , bura hem de
qrizopullini , hem de bacterial menweli saprolu da elave etmek olar

Endogen kanserogenler – orqanizmde triptofan amin turwusu , od turwulari ve steroid

hormonlarindan guclu kanserogen olan 2 metilen xolantren yarana biler .

Prekanserogenler orqanizmde heqiqi kanserogenler ( normal huceyreni wiwe ceviren ) cevirirler

, heqiqiye epoksidler , laktonlar , hidroksilaminin murekkeb efirleri , alkkil radikallari ve viruslar
aiddir .

Bioloji kanserogenler :

1. DNT terkibli viruslar

a) Herpes viruslar – numayendesi epwteyn bar virusu berket limfomasini , hockin
limfomasini ve nazofaringial xercengi toredir
b) Adenoviruslar – 12 , 18 , 31 – ci tippler .
c) Papova viruslari – 3 virusun baw herfinnen yaranir , yeni papilloma + polioma + SV
– 40 virusu .
d) Kapowi sarkomasi
e) Hepatit B ve C viruslari .
f) Helikobakteriyalar pilorik
2. RNT terkibli viruslar – retro viruslar qrupuna aid olub , T huceyrevi limfoma , leykemiya
virusu adlanir . QICS virusuna yaxindir .

Inisiasiya 2 mexanizm uzre baw verir

1. Mutasiya mexanizmi – normal huceyre mutasiya edib wiw huceyresine cevrilir
2. Huceyre onkogeni normal huceyrenin geni birlewib onu deyiwdirir

Protoonkogen .