1.1.

KHÁI NIỆM KINH TẾ TƯ NHÂN

1.1.1 Khái niệm

Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ X đã xác định, nền kinh tế thị trường ở
nước ta hiện nay có 5 thành phần kinh tế, bao gồm kinh tế nhà nước, kinh tế tập
thể, kinh tế tư nhân, kinh tế tư bản nhà nước và kinh tế có vốn đầu tư nước
ngoài. Trong đó, kinh tế tư nhân là thành phần kinh tế dựa trên hình thức sở
hữu tư nhân về tư liệu sản xuất. Theo quan điểm của Đảng: “Kinh tế tư nhân có
vai trò quan trọng, là một trong những động lực của nền kinh tế”.1

1.1.2 Các bộ phận của kinh tế tư nhân

Theo Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X, kinh tế tư nhân bao
gồm kinh tế cá thể, tiểu chủ và kinh tế tư bản tư nhân.
Kinh tế cá thể, tiểu chủ, dựa trên hình thức tư hữu nhỏ về tư liệu sản xuất
và lao động của bản thân người lao động. Sự khác nhau giữa kinh tế cá thể và
kinh tế tiểu chủ ở chỗ: trong kinh tế cá thể nguồn thu nhập hoàn toàn dựa vào
lao động và vốn của bản thân và gia đình, còn trong kinh tế tiểu chủ, tuy nguồn
thu nhập vẫn chủ yếu dựa vào lao động và vốn của bản thân và gia đình, nhưng
có thuê lao động.
Kinh tế tư bản tư nhân dựa trên hình thức sở hữu tư nhân tư bản chủ nghĩa
về tư liệu sản xuất. Kinh tế tư bản tư nhân rất năng động, nhạy bén với kinh tế
thị trường, do đó sẽ có những đóng góp không nhỏ vào quá trình tăng trưởng
kinh tế của đất nước, tuy nhiên, kinh tế tư bản tư nhân có tính tự phát rất cao. 

1.2. QUAN ĐIỂM CỦA ĐẢNG VỀ PHÁT TRIỂN KINH TẾ TƯ NHÂN

TRONG THỜI KỲ ĐỔI MỚI
1.2.1 Đại hội VI
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VI đã xác định, nền kinh tế Việt Nam có
các thành phần: kinh tế xã hội chủ nghĩa bao gồm kinh tế quốc doanh, kinh tế
tập thể, kinh tế gia đình, và các thành phần kinh tế khác gồm kinh tế tiểu sản
xuất hàng hóa, kinh tế tư bản tư nhân, kinh tế tư bản nhà nước và kinh tế tự
nhiên, tự cung, tự cấp. Trong đó, có thể coi kinh tế tiểu sản xuất hàng hóa và
kinh tế tư bản tư nhân là các thành phần kinh tế tư nhân.
Đối với kinh tế tiểu sản xuất hàng hoá, Nhà nước thừa nhận sự cần thiết của
bộ phận kinh tế này trong thời kỳ quá độ, hướng dẫn và giúp đỡ nó sản xuất,
kinh doanh, liên kết với kinh tế quốc doanh và kinh tế tập thể. Vận động những
người lao động cá thể đi vào làm ăn tập thể theo nguyên tắc tự nguyện và cùng
có lợi. Không nên có thành kiến, phân biệt đối xử, gây khó khăn cho những
người lao động cá thể chưa muốn tham gia các tổ chức kinh tế tập thể hoặc xin
rút ra khỏi các tổ chức đó.
Nhà nước cho phép những nhà tư sản nhỏ sử dụng vốn, kiến thức kỹ thuật
và quản lý của họ để tổ chức sản xuất, kinh doanh trong một số ngành, nghề
thuộc khu vực sản xuất và dịch vụ ở những nơi cần thiết trong cả nước. Quy
mô và phạm vi hoạt động của các cơ sở kinh tế tư bản tư nhân được quy định
tuỳ theo ngành nghề và mặt hàng.
1
Văn kiện Đại hội Đảng thời kỳ đổi mới, Nxb. Chính trị quốc gia sự thật, tr. 62
1.2.2 Đại hội VII
Đại hội VII xác định lại thành phần kinh tế ở nước ta gồm có kinh tế quốc
doanh, kinh tế tập thể, kinh tế cá thể, kinh tế tư bản tư nhân, kinh tế thư bản
nhà nước. Trong đó, kinh tế cá thể và kinh tế tư bản tư nhân là hai thành phần
thuộc kinh tế tư nhân.
Kinh tế tư nhân được phát triển, đặc biệt trong lĩnh vực sản xuất, theo sự
quản lý, hướng dẫn của Nhà nước; trong đó, kinh tế cá thể và tiểu chủ có phạm
vi hoạt động tương đối rộng ở những nơi chưa có điều kiện tổ chức kinh tế tập
thể, hướng kinh tế tư bản tư nhân phát triển theo con đường tư bản nhà nước
dưới nhiều hình thức.
Kinh tế cá thể được khuyến khích phát triển trong các ngành nghề ở cả
thành thị và nông thôn, không bị hạn chế việc mở rộng kinh doanh, có thể tồn
tại độc lập, tham gia các loại hình hợp tác xã, liên kết với các doanh nghiệp lớn
bằng nhiều hình thức.
Kinh tế tư bản tư nhân được phát triển không hạn chế về quy mô và địa bàn
hoạt động trong những ngành, nghề mà luật pháp không cấm.

1.2.3 Đại hội VIII

Kinh tế cá thể, tiểu chủ có vị trí quan trọng, lâu dài. Giúp đỡ về kinh tế cá
thể, tiểu chủ giải quyết các khó khăn về vốn, về khoa học và công nghệ, về thị
trường tiêu thụ sản phẩm. Hướng dẫn kinh tế cá thể, tiểu chủ, vì lợi ích thiết
thân và nhu cầu phát triển của sản xuất, từng bước đi vào làm ăn hợp tác một
cách tự nguyện, hoặc làm vệ tinh cho các doanh nghiệp nhà nước hay hợp tác
xã.
Kinh tế tư bản tư nhân có khả năng góp phần xây dựng đất nước. Khuyến
khích tư bản tư nhân đầu tư vào sản xuất, yên tâm làm ăn lâu dài; bảo hộ quyền
sở hữu và lợi ích hợp pháp, tạo điều kiện thuận lợi đi đôi với tăng cường quản
lý, hướng dẫn làm ăn đúng pháp luật, có lợi cho quốc kế dân sinh.

1.2.4 Đại hội IX

Kinh tế cá thể, tiểu chủ cả ở nông thôn và thành thị có vị trí quan trọng lâu
dài. Nhà nước tạo điều kiện và giúp đỡ để phát triển; khuyến khích các hình
thức tổ chức hợp tác tự nguyện, làm vệ tinh cho các doanh nghiệp hoặc phát
triển lớn hơn.
Khuyến khích phát triển kinh tế tư bản tư nhân rộng rãi trong những ngành
nghề sản xuất, kinh doanh mà pháp luật không cấm. Tạo môi trường kinh
doanh thuận lợi về chính sách, pháp lý để kinh tế tư bản tư nhân phát triển trên
những định hướng ưu tiên của Nhà nước, kể cả đầu tư ra nước ngoài; khuyến
khích chuyển thành doanh nghiệp cổ phần, bán cổ phần cho người lao động,
liên doanh, liên kết với nhau, với kinh tế tập thể và kinh tế nhà nước. Xây dựng
quan hệ tốt giữa chủ doanh nghiệp và người lao động.

1.2.4 Đại hội X

Phát triển mạnh các hộ kinh doanh cá thể và các loại hình doanh nghiệp của
tư nhân
Mọi công dân có quyền tham gia các hoạt động đầu tư, kinh doanh với
quyền sở hữu tài sản và quyền tự do kinh doanh được pháp luật bảo hộ; có
quyền bình đẳng trong đầu tư, kinh doanh, tiếp cận các cơ hội, nguồn lực kinh
doanh, thông tin và nhận thông tin.
Xoá bỏ mọi rào cản, tạo tâm lý xã hội và môi trường kinh doanh thuận lợi
cho các loại hình doanh nghiệp của tư nhân phát triển không hạn chế quy mô
trong mọi ngành nghề, lĩnh vực, kể cả các lĩnh vực sản xuất kinh doanh quan
trọng của nền kinh tế mà pháp luật không cấm.
Về vấn đề đảng viên làm kinh tế tư nhân, Đại hội cho khẳng định chủ
trương: “Đảng viên làm kinh tế tư nhân phải gương mẫu chấp hành pháp luật,
chính sách của Nhà nước, nghiêm chỉnh chấp hành Điều lệ Đảng và quy định
của Ban Chấp hành Trung ương”(Ban Chấp hành Trung ương khoá IX biểu
quyết với 88,35% số uỷ viên tán thành. Đại hội đảng bộ cấp tỉnh, thành phố có
85% số đại biểu tán thành).

1.2.4 Đại hội XI

Hoàn thiện cơ chế, chính sách để phát triển mạnh kinh tế tư nhân trở thành
một trong những động lực của nền kinh tế. Phát triển mạnh các loại hình kinh
tế tư nhân ở hầu hết các ngành, lĩnh vực kinh tế theo quy hoạch và quy định
của pháp luật. Tạo điều kiện hình thành một số tập đoàn kinh tế tư nhân và tư
nhân góp vốn vào các tập đoàn kinh tế nhà nước. Hỗ trợ các doanh nghiệp vừa
và nhỏ, các trang trại, hộ sản xuất kinh doanh, đặc biệt trong nông nghiệp và
khu vực nông thôn, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế thị trường, hội nhập kinh
tế quốc tế.
Tiếp tục thực hiện chủ trương đảng viên làm kinh tế tư nhân; thực hiện thí
điểm việc kết nạp những người là chủ doanh nghiệp tư nhân đủ tiêu chuẩn vào
Đảng.

1.2.5 Đại hội XII

Hoàn thiện cơ chế, chính sách khuyến khích, tạo thuận lợi phát triển mạnh
kinh tế tư nhân ở hầu hết các ngành và lĩnh vực kinh tế, trở thành một động lực
quan trọng của nền kinh tế. Hoàn thiện chính sách hỗ trợ phát triển doanh
nghiệp nhỏ và vừa, doanh nghiệp khởi nghiệp. Khuyến khích hình thành các
tập đoàn kinh tế tư nhân đa sở hữu và tư nhân góp vốn vào các tập đoàn kinh tế
nhà nước.

1.2.5 Đại hội XIII

Kinh tế tư nhân được khuyến khích phát triển ở tất cả các ngành, lĩnh vực
mà pháp luật không cấm, được hỗ trợ phát triển thành các công ty, tập đoàn
kinh tế tư nhân mạnh, có sức cạnh tranh cao. Khuyến khích doanh nghiệp tư
nhân hợp tác, liên kết với doanh nghiệp nhà nước, hợp tác xã, kinh tế hộ; phát
triển các công ty cổ phần có sự tham gia rộng rãi của các chủ thể xã hội, nhất là
người lao động.
 Tài liệu tham khảo:
1. Đảng Cộng sản Việt Nam (2019), Văn kiện Đại hội Đảng thời kỳ đổi
mới, Phần I, Nxb. Chính trị quốc gia sự thật.
2. Đảng Cộng sản Việt Nam (2019), Văn kiện Đại hội Đảng thời kỳ đổi
mới, Phần II, Nxb. Chính trị quốc gia sự thật.
3. Đảng Cộng sản Việt Nam (2021), Văn kiện Đại hội đại biểu lần toàn
quốc lần thứ XIII, Tập 1, Nxb. Chính trị quốc gia sự thật.