| | 156 OSNOVI ORAINE HISTOLOGUE | EMBRIOLOGIIE PREGLED GRADIVA Ovo pogtavije je posveceno dentinu, tvrdom tkivu koje gini najveéi deo zuba. Dentin je vitalno tkivo, koje u normalnim okolnostima nije izlozeno oralnoj stedini. Gled prekrivg dentin krune, a cement prekriva dentin korena. Kao i kost, dentin se uglavnom sastoji od organskog matriksa, kojeg gine kolagena vlakna i minerala hidroksiapatita. Dentin se lla. sifikuje kao primarni, selcundarni ili tercijarni na osnovu vremena nastanka i histoloskih karakteristika. Primarni dentin je glavni deo krune i korena i sastoji se od pokrovneg j cirkumpulpnog dentina. Prvo se stvara slo} pokrovnog dentina debljine 150 jum, uz gled- no-dentinski spoj. Kolagena vlakna pokrovnog dentina veéa su od vlakana citkumpulpnog dentina koji se stvara kasnije. Pokrovni dentin je odvojen od cirkumpulpnog dentina zo. nom globularnog dentina. Zona se uotava zbog interglobularnih prostora. Veruje se da globularni dentin nastaje zbog poremeéaja mineralizacije. Dentin se formira (made sa manjim kolagenim vlaknima) sve dok 2ub ne nikne i ostvati okluzalni kontakt, Kada zub poéne da obavija svoju funkeiju, dentin koji se u njemu stvara naziva se sekundarni dentin. Dentin reaguje na spoljne faktore. Kada karijes ili mehanitka trauma deluju na pulpu, stvara se tercijarni (reaktivni, reparativni) dentin. Njegova uloga je zastita pulpe. Na granici sa pulpom nalazi se predentin, novoformiran dentin koji nije mineralizovan i zreo. Predentin éine kolagena vlakna, koja se mineralizuju 24 sata nakon nastanka, dok odontoblasti stvaraju novi sloj kolagenih vlakana. Osim Klasifikacije, u ovom poglavlju opisana su svojstva dentina. Kao osteoblasti koji stvaraju kost, odontoblasti se nalaze na povrSini tvrdog tkiva (dentina). Za raalileu od kosti produzeci odontoblasta se nalaze u tubulima i iz pulpe se pruzaju kroz dentin do gledno- -dentinskog spoja. Kao i kost, dentin se stvara apozicionim rastom, koji oznaéavaju inkre- mentne linije. Osim toga, na povrsini korena moze da nastane granulozni dentin. Uzrok te anomalije mode da bude cement koji se u toku razvoja zuba formira blizu dentina korens: Odontoblasti umiru zbog traume ili starosti, a u dentinu ostaju ,mrtvi hodnici®. Ti tubuli mogu kasnije da se mineralizuju. Kada se to dogodi, dentin se naziva slclerotién| ili tra- sparentni. FIZICKA SVOJSTVA Dentin izgraduje najveéi deo auba. Za razliku od belitaste gledi, ima Zuékastu boju i delvie. tamnije ako je zub endodontski leéen. Sastoji se od: 70% neorganskog kristala hidroksie- Patita, 20% organskih kolagenih vlakana, sa malom koliginom drugih proteina i 10% vo (maseni procenti). Dentin e mek od gledi, jt ima 20% manje minerala, mada je net0®™™? tvrdi od Kosti i cementa. Zato je radioprovidnost dentina veca od gledi, a radioopakn* manja od pulpe. Dentin je reziijentan i slabe elastitnosti, §to mu omoguéava da podne®” sile vakanja, bez lomljenja krte gledi koja ga prekriva. Rezilijentnost dentina je deliie™” | posledica postojanja produzetaka odontoblasta u tubulima, koji se pruzaju od pulpe prem? | gledno-dentinskom spoju. Scanned with CamScannerPOGLAVUE 8 DENTIN 157 ee KLINICKI ZNAGAS Metalne zubne nadoknade, skih ispuna, odligno provod postavi cementna baza i pul; Peru zlatnih inleja, metal-keramigkih krund ili amalgam- © toploty. Zato je potrebno'da se ispad.takvih nadoknada Pa zastiti traume i reakcije praéene bélor. KLASIFIKACUA DENTINA Postoji primarni, sekundarni i tercijarni dentin, Prema gradi, primarni dentin se deli na pokrov- aii cirkumpulpni. Navedene vrste dentina prikazane su na slici 8-1, A. Dentinski tubuli pri- marnog i sekundarnog dentina, koji imaju oblik slova S, prikazani su na slici 8-1, B. Primarni dentin formira telo zuba, a sekundarni dentin se formira tek nakon nicanja zuba, u vidu uskog pojasa tkiva uz pulpu. Tercijarni (reparativni) dentin nastaje kao odgover na traumu pulpe. Primarni dentin Prvi sloj primarnog dentina koji se formira je pokrovni dentin. On se nalazi na gledno-dentin- Eskom spoju (slika 8-2) i prostire se prema pulpi u sloju debljine oko 150 jum, do zone interglo- led Gledno-dentinski spo} Pokrovni dentin Mavi hodnici Tercijarni (eparativn dentin Primarni dentin Predentin Pulpa B 4 iz istog zuba. A, Na preseku sekutiéa Slike g- [ed i dentin i p ‘hazy sekuliéa uogava se 20! DET Presek ube itor oe cement B, No Somatikom pros seus oct kivloneatdectinchih tebule v obliky slova S, noroditonamestere | a a Medical) cilionost dentine feb ‘ . spe! nd histology, ed 3, Stuttgart, , i Ino prema Avery J.K.: Oral Zematski prike: Scanned with CamScanner158 OSNOV! ORALNE HISTOLOGHE | EMBRIOLOGUE Gles Gledno-dentioski spo) Pokrovni dentin Slika 8-2 Histoloski presek po. krovnog dentina. Pokrovni dentin pate Baraded je sa gornije strane ogronicen gled. son no-dentinskim spojem, a sa donje interglobularnim dentinom. bularnog (globularnog) dentina. Pokrovni dentin je dobio naziv po tome Sto prekriva preostali dentin. Cirkumpulpni dentin se nalazi neposredno ispod pokrovnog dentina i ini najveéi deo primarnog dentina. Cirkurnpulpni dentin krune moie da ima debljinu Sest do osam milimeta- ra, a cirkumpulpni dentin korena je malo tanji. Pokrovni i cirkumpulpni dentin raclikuju se prema gradi. Pokrovni dentin gine velika kola- gena viakna, od kojih neka imaju preénil 0,1 do 0,2 jum, za razliku od matriksa cirkumpulpnog dentina éija su vlakna pretnika 50 do 200 nm. Dakle, vlakna cirkumpulpnog dentina su deset puta manja od vlakana pokrovnog dentina. Pokrovni dentin je malo slabije mineralizovan i ima manji broj defekata od citkumpulpnog dentina. U pokrovnom dentinu ima veoma malo razvojnih defekata. Periferni deo pokrovnog den- tina spaja se sa gledi preko nazubljenog gledno-dentinskog spoja, a sredifnji deo je u kontaktu sa zonom globularnog dentina. Globularni dentin obiéno se nalazi samo u kr ni, ali moze da see i do korena. To je zona nepotpuno mincralizovanog dentinskog matriksa, Zije globule nisu potpuno spojene u dentinsku masu (slike 8-2 i 8-3, C). Pokrovni Tintergiobvarni dentin Gledno-Gentinski spo} igledna vietena Slika 8-3 Razlizite strukture u de" Yinu, A, Granulozni sloj_ dentina § cement, B, Odontogena zona | pre dentin. C, Pokrovni i interglabulor dentin, D, Gledno-dentinski sp2l ' vretena; E, spun, mrtvi hodnici, sk” rotiéni i reparativni dentin. 'soun, mal hodniei, sklerotieni teparativnl dentin Granulozni slol éentina Scanned with CamScannersunedv globula 2° nalaze hipominerlzcban Pocus 8 Desa 159 qari Na slici 8-3 prikazane su ran . prostori, vee slabije mineralizov. Mite pleniteriata s¢ nazivaju interglobularni ei one pols re u dentinu, Interglobulami prostori nisu erglobularnt dentin prolaze dentinski tubuli bea amedu mineralizovanih globula. Kroz in- ha defekt u formiranj li bez prekida, sto ukazuje na defekt za lid se na vlinralon may mawiksa (lika 8-2), Inverglobulam dentin je pasta oa ci ne , Koji utiée na minerali oe 4 deo dentina krune i eralizaciju zuba i kostiju. Primarni dentin éini caved 2 tbe ae nated borens zuba, Oalikuju ga kontinuitet dentinskih tubula, koje = peu -— ae Ino-dentinskom spoju, i inkrementne linije, koje ukazuju na d > piritam apozicije dentina (oko 4 jam). koje ulgarihuina chev on KLINICKI ZNACAJ Oseiljivost dentina ima Veliki klini ‘plou ili hladnogv. Dentin, 80 i promenama den oselljivost zuba nesta Sekundarni dentin Sekundarni dentin se formira sa unutrainje strane se kada kruna dospe u klinitki okluzalni polozaj i 1d primarnog dentina, primarnog dentina krune i korena. Razvija kada je rast korenova skoro zavrsen (slika 8-4), Sekundarni dentin se stvara sporije 0 a inkrementne linije su uda- da nakon 3to kruna potne da obavija svoju funkci- fjene samo oko 1 do 1,5 pm. Postoji teorlia ju, mozak Balje signale da se uspori stvaranje dent bidoslo ako bi se nastavilo brzo stvaranje dentina. kontinuirani, osim ako je apozicija sekundarnog dentina nepravil sori vite sekundamog dentina du krova i poda komore pulpe nei aj nagin se Stite rogovi pulpe kada je zub u funkcionalnoj okluziji. ‘ina, To spregava obliteraciju pulpe, do koje “Tubilli primarnog i sekundarnog dentina su ina, Na primer, u molarima se go na bonim zidovima. Na Tercijarni (reparativni) dentin ' ulpu i stvara se samo na me: Teste soni) dentin nastaje dejstvom nearazaja 18D i (reparativai) dentin nastaje del ; ; i farm (reparetival) dentin nas jentina se stvara smo Pod mmesta dejstva nadcalaja: ma gde se aktiviraju odontobl * Slka 8-4 Primarni dentin (level, 7 f selundor dentin (desno). ose le Prima dentin markacijy izmedu primarnog | sexu - Samog dentng. [Froma Bhaskar SN, setundatidens editor: Orban’s oral histology and em- briology, ed 11, St. Louis, 1991 Mo- by) Scanned with CamScanner“ouyuap ovody asia olipeu fDjAqn ypjsuuap [org sluoy jo10d04 | uDppiLlion| 9-8 Oy INN GosuUap =”? forge vepwon unwapoaso, -exeday “(Wy '9°8 1 $8 Dy) UUEP yusepun; n{95 IF Rusewd we wpespod awoouum 1 fiupaesd af unusp ‘efegeapeu Bafiqeys Boge orods exeas wpuap yurefiozoa 29 oe ‘uMMpoyy wT afN]99 1 eigozay ‘RSe|GoNOPo NpeU as ep nou MuIafU A «(q Op g‘9-g eI) wh}a9 euIEliznpfUT YeING ta yruofian woforq wyfeur es “ueyraezdau af nfognys wor n T HOAs 3s ep oziq azour Uap wIe! “PRL Pimpooord yruapeanersos y} wsofiaey ‘of\zeage ‘aljome eopaysod af 104 *(9-8 1 ¢-@ NTS) “ouyusp Bounyouodes aluosorys nloaizoz! jaj!A04 pod IgA} HISLOP JUDONS ‘uyuep juAyosodas es DsIWO} ‘DyDIIADy Bounsyodaid pods: ‘nlgnupod wousziu 0180 | “uyuop 1uAyDsndey ¢-g DNS eng. vuauap runneseday cere ANETTA Ser emt i u ease Scanned with CamScannerPocuawue 8 DENTIN 167 vai dentin nekada podse¢a vise na kost nego na dentin, pa se naziva osteodentin (slika 8-6, (). Taktode, moze da izgleda kao kombinacija vise tipova dentina (slika 8-6, E). Prema novijoj terminologij, reparation dentin ; znagava dentin koji stvaraju postojeéi odontoblasti u pulpi, dok se termin reaktivni dencin kristi kada se 2a stvaranje dentina regrutuju novi odontoblasti. Reaktivni dentin se stvara pri tedim oSteéenjima zuba , pacijent.s@,Zall daica hraiu? Zoster = dai sapulpom (slika 8-7). Predentin je dokaz da se dentin formira u dva stadijuma: prvo se stvara oganski matriks, a 2atim mu se dodaje neorganska mineralna supstanca. Mineralizacija se od- vija na spoju predentina sa dentinom, a predentin postaje novi sloj dentina. U toku formiranja primamog dentina, svakoga dana se stvori i mineraliauje sloj predentina debljine 4 um. Kada ub potne da obavlja svoju funkeiju, stvaranje predentina se smanjuje na 1 do 1,5 um na dan. 3S a Zz g 5 3 Predentin ‘Odontoblasti J._Odontogena zone Bezéeljska zona = eyed fy a. ee sib" Sika 9.7 Predenting ‘clio, zone. lznad predentina nolozi se zreli dentin. Ispod Fotomikrografia predentinske to jontblasto, bezéeliske zone i zone bogate je odoniogena zona koja se s0: Scanned with CamScanner162 OSNOVI ORALNE HISTOLOGUE | EMBRIOLOGHE Gledno-dentinski spo} Pokrovni dentin Intergtobularni ‘dentin Primarni tubul Peritubularni dentin Imtertubularni ‘dentin Sekundarnt Produzetak ‘odontoblasta Periodontoblastni prostor Predentin Slika 8-8 Produzetak odontoblasto v dentinskom tubulu pruza se od pulpe prema gledno-dentinskom spoju navi- 3e. Boéne grane produzetke odontabla sta koje se nalaze u unutrainjem sloiv | dentine nazivaju se sekundorni tubuli, 0 bone grane u spoljainjem slojy dentine nazivajy se kanalikuli. (Modifikovano prema Bhaskar SN, editor: Orban's oral histology and embriology, ed 11, St. lou" is, 1991, Mosby.) Odontoblast ODNOS TUBULARNOG | INTERTUBULARNOG. DENTINA Primarni i sekundarni tubuli Dok stvaraju dentin, odontoblasti obezbeduju prostor za svoje citoplazmarske produtetke koi se prosti od gledito-dentinskog spoja prema pulpi. Dentinski tubull obitino potinju od ele no-dentinskog spoja, ali mogu da prelaze i u gledni matries. Procluteci odonvoblasta poz | da se stvaraju pre dentina {led i zato mogu da se nadu u gledi kao vretena, Produdewak odo™ toblastaformiraindufeno slovo S i pruta se do pulpe. Na svom puty produetak se gana Scanned with CamScannerjundarnt produteci odvajaju seod itiooniy prose Posiavue 8 Dentin 163 Odontoblasti i njihovi produteci gine dentin vit e. skoro pod pravim uglom (slike 8-6). spoie i povrina pulpe nalaze se u odnosu 1:5. Dalle swede silica slater dctace sBeasinskom spofu Rego Na porcini pulp (alike 8118.8), Ou teehee cates gloja dentina imaju manji pregnil (1 ). Osim toga, tubull u spoljasnjem n P pm) od eubula na granici dentina sa pulpom (3 do 4 umm) Oanos broja tubula na gledno-dentinskom epoju i broja tubule na graniel so pulpom je oko To je povezano sa postepenim uveéanjem odontoblastaiistovremenim iadutivanjem nje- govog produzetka. U kruni ima vige dentinskih tubula nego u korenu. Dentin u bliin pulpe sedr’i oko 30.000 do 50,000 tubula na kvadratnom milimetru. Bone grane dontoblasmeg. produzetka mogu da se vide u dentinu krune i korena i nazivaju se kanalikuli, sekundarni tu- buli ili mikrotubuli (slika 8-8). Pretnik ini je manji od 1 pm. Neki sekundami tubuli vode do susednog dentinskog tubula, a neki se slepo zavréavaju u intertubularnom matriksu. U svakom sekundarnom tubulu nalazi se bona grana odontoblastnog produietka. Intratubularni (peritubularni) dentin Dentinski matriks koji obavija dentinski tubul naziva ‘se intratubularni (peritubularni) den- tn (ik 8-9). Peritubularni dentin obavija tubule dentina titavom dusinom, osim u blisini pulpe. Naziva se tako zato Sto okruzuje tubule poput kragne hipermineralizovanog dentina. Medutim, ispravniji termin je intratubularni dentin, zato Sto se razvija unutar tubula, na ra- un njthovog prostora. Intratubularni dentin ne posto} u tubulims interglobulamog dentina. E To je oblast dentina koja je nedovoljno mineralizovana, kao i predentin. U nekim delovima hipermineralizovan intratubularni dentin potpuno ispunjava tubule, kao u blizini gledno-den- | tinskog spoja koja prekriva rogove pulpe. Takvo stanje se sreée i kod peserih cabal orena, blizu cementa, To je oblast dentina u kojoj se nalaze veomé Se ae ee ainoohil spoljninadza¥aji. Sklerotini dentin (slike 8-10) je a2 Sen a denied Tisani. Kada tubuli ne postoje, dentin postale transparentan. Drugi naziv.za sklerotiéan dent Peritubulaimi dentin. Intertubulami dent, Slika 8-9 Criez dentinskih tubu- lana kojem se vide peritubularni intertubularni dentin. Uoéite do 8 bone grane dentinskih tubvla ¥ infertubularnom dentinu. (Mo- = difkovano prema Bhaskar S.N., editor: Orban’s oral histology on embriology, ed 11, St. Louis, 1991, Mosby.) Scanned with CamScanneri i j i i Intertubulami ‘dentin Zaroreni tubull Skoro zatvoreni tubul Slika 8-10 . Skening elektronska mikrografija sklerotiénih dentinskih tubula. Na mikrografiji se vidi da su neki dentinski tubuli veoma malih dimenzija i skoro zatvoreni, a neki potpuno zatvoreri. Zatvaranje tubula je mehanizam za zaititu pulpe. (Prema Avery JK: Oral development and histo- logy, ed 3, Stuttgart, 2002, Thieme Medical.) je transparentni dentin. Kolit ina sklerotitnog dentina poveéava se sa starenjem. Veruje se da je to jo8 jedan mehanizam zaitite pulpe, kao reparativni dentin, koji smanjuje permeabilnost dentina. Sklerotiéan dentin se nalazi na mestima atricije, abrazije, frakture i karijesa gledi. ERE 109) deiitinapovééava'se veligind dentinskih tu- jie podlozai déminerilizaciji usled karijesa ili anjaju.fazmazni'sloj. Intratubularni dentin je Intertubularni dentin Najveéi dec in f set Te if ‘0 dentina nalazi se izmedu dentinskih tubula i naziva intertubularni dentin. Sastofi se od istog organskog matriksa (tip I kolagen genih viakan ih ke iapati kao i intratubulami dentin. Medutim, intertubularni denies hidroksiapatt@) Scanned with CamScannerPoctavur 8 Dermin 165 © snop mikrofibrila koje pokazuju popreénu isprug; « Tastaje zbog posebnog rasporeda moleleula kol ost. Ona se ponavlja na 64 nm dut fibrile, a lagena, a KUNICKI ZNACAJ- Dentin je permeabilfio tvrdo tkivo sa tubulima koji se pruzajy od gledno-dentinskog spoja do pulpe. Zalveranje tubula pri preparaciji kaviteta preduslov je zo uspeinu re- stdurativnu proceduru. INKREMENTNE LINUE Dentin se stvara po slojevima. Nakon dnevne apozicije dentinskog matriksa, nastupa period mirovanja. Taj zastoj u formiranju dentina dovodi do stvaranja inkrementnih (imbrikacio- = nih), fon Ebnerovih linija (von Ebner). Iako se linije dnevnog formiranja dentina tefko ras- poznaju, veruje se da je von Ebner opisao linije koje oznagavaju sloj dentina debi © koji se formira u toku nekoliko (verovatno pet) dana (slika 8-11). Anak = njenih mekim X-zracima pokazala je da te linije predstavljaju hipomineralizovana podrutja, natoéito u mleEnim zubima i stalnim prvim molarima, Sto ukazuje na to da se dentin & E: pre rodenja. Prenatalni i Sika 8-11 Mikrografija prikazuje fon Ebnerove inkrementne linije u dentiny | debljine 20 pm. lzmedu tih linijo mikro~ skopski se vide tanke inkrementne linije ‘koje oznagavaju dentin koji se stvori ¥ toku jednog dana Scanned with CamScannerPRR iB 166 OSNOVI ORAINE HISTOLOGUE | EMBRIOLOSUE Prenatane ‘lea Neonatana linia ledno-dentis $0) Neonataina linia, udencinu’ se uotava u gledi i dentinu jer prenatalna gled i dentin imaju ledi voéava se lake zbog u dentinu uoéova se teie Slika 8-12 Neonatalna lini manje defekata od posinatalne gledi i dentina. Neonatalna linija razlike u boji izmedu prenctalne i posinatalne gledi. Neonatalna | na ovom uveliganju, a prostire se sredinom dentina. GRANULOZNI SLOJ Kada se tanak sloj korena zuba posmatra pod mikroskopom, ispod cementa koji prekriva ko- ren vidi se sloj dentina koji deluje kao da se sastoji od granula. Taj sloj se naziva granulozni ‘Tomesov (Tomes) sloj (slika 8-13). Njegova debljina se nezatno povecava iduéi od gledno- [emenme granice prema vrhu korena. Veruje se da taj sloj nastaje spajanjem i savijanjem krajeva dentinskih tubula. Moguée je da Je odontoblast dezorijentisan kada poéinje da stvare dentin. Odontoblasti se postavljaju pod pravim uglom na povrfiny Kerena t pomeraju se pre- ‘ma pulpi, ostavljajuéi za sobom dentinski matriks sa defektima Glika 8-14), eat Slike 8-13 Crtez prikazuje izgled i lokelize” Giang Tomesow civ granuloznog sloja dentina duz cement? -dentinske granice korena. ~~ Scanned with CamScanner<2 punyg n und | eu 9s eaegns v ‘(wrt adjnd rq nan wT ans v (ui 6) oo of zonyy nmsosd 9 1 "eum wy a adnaa nfeaseu oyey “nfepedses 2s 1: feqne efop Hf aftza] susaftsey podst ete OF H ougigo numuap ¥3#e}q07UI sunuop seqnun 1 05 yj (oles 0 "F ‘wounuapard Tawa miner 2203319228 32 248 “AIMD|LZ2AOD jqo1uopo 0]°3 20 SEELEU 95 1aprAey pueazorjea nfeaseu es goes gnp afnuodap as uag 2 ns uM “euRUApaL quar "ejNqna i onasto: -ejoy suraioid po vere a 5 azepeu base q{OIUOPO MAEznpoxd A : copy year (nqMIoPye > znpord | apuoyorny cusworsod | NUOWETY unuap WHIEINGMITAUT ZOPF nasorg Scanned with CamScanner 4g vis) enna yrupostis.op | TZ380P EPA 4 1 re nfefeapo se|qowuoPo BREZNPOIE poy ‘wojin unaerd oxoys pod aue48 R04 geno aero PO q e{ods #oysunuep-oupae ner BS afoy yuopo 199ZNPO3, in qpoafen af wqersgnpoud YtAse|qowopo: ‘bu efods Soysunmuap-oupays rurzy{q N ojep 28 BSz1I? s) euayaia eupays ovy 1p2]8 Cap UI (ods foysumuap-oupays op nupsosd jo9zNPON q afidoxsonypu 9{SU01242]9 foftguasoiongounun wureyraya ‘e801 Boge URINE Af OY, “eUUap “a seer “(91-8 d as ep af ousatmpo susme g auf) (STS BH uroumjod } vary domuzrurez 021 n F neanges Or1§03 2f YE O28 -ousep afufory) njuowoB owed pu>0}s0 ps “(ousap) pyuowias | (nsjue> ‘f) cuyuap loys Bouzojnunss 1-8 OHS wae 4, ruyeauopoyag: eunvap fos pose] juzo;nues 291 NUNIG 8 aNAVIOOYSpoljainja ‘reéina dentina Intertubularnt Dentin: mantis, Srednja te¢ina ‘dentina Produzeci odontoblasta Pulpna tecina ‘dentina Dentinskt tubul Gledno-dentinskl 59] (nazubljen) Oentia spo| Dentin Slika 8-15 Fotomikrografija odon toblasta (na dnu) sa intaktnim produ- Zecima koji se pruzaju prema gledno- -dentinskom spoju [na vrhu). Uko- njeni su peritubularni i intertubulomi 4 dentinski matriks i otkriveni produzeci odentoblasta. Slika 8-16 Vretena su nastavci dentinskik tubula koji prelaze preko 7 gledno-dentinskog spoja i ulaze ¥ unutrainii sloj gledi. Gledne-dentinsk! Dentinsk tubul kof se grana Sika 8-17. Skening, ok tronska mikrografia den” skih tubule koji se g°0"el u blizini gledno-dentinsked spoja. Scanned with CamScannerPocuavue 8 DENTIN 169 dentina v blizini gledno-dentinskog spoja pi kanvje produzetke odontoblasta. Boéne grone produzetka odentoblasta pruzaju se u intertu- bularni dentin. ti tubuli otvoreni prema zazivaju zapaljenje. Na otvorenih tubula, u kojima se nalaai debri i prazni prostori. Ako larijesnoj leziji, u njih ulaze bakterije koje migriraju prema pulp preseku zuba koji se posmatra pod mikroskopom, ,mrtvi hodnici" su cre boje zato Sto u njih ulazi vazduh (slika 8-19) led Zubntispun Mavi odie Sklerozirani ‘dentinski twbuli Reparatival ‘dentin eme boje (otvereni tubuli) nolaze se ispod zubnog ispuna i ptuzaju do reparativnog der 1, koji se uofava na bog stimulacije zubnog ispuna koji. se nalazi Slika 8-19 Mrtvi dentinski hodni Poverani sv sa sklerozom tubula. Tubuli se prv? =. Krow komore pulpe. Swi ti tubuli verevaine nastaly 2 anad, Scanned with CamScannerfos a i npaurzt ofuefoyser ‘(wr p op ¢) ung ns yngna adjnd rygraod eyy -agaa ejnqna . sss psu afueforsex af e899 Boge ‘wir! | eBaas Jsouz! vlods Soysunusp-oupa/ turz1q n uF rupatd “WO Bafugennun po nurgiaod npan wand iad oyo eum euruap (ojs rfusefjodg sett ISONTIEVEWead ee ur 41920 -eundst pods) ewyngna n azejeu 9s 110% ‘geqnpord yraousfu Ip elt12242q po ndynd png Yor '(6]-g ey!Is) UUAp TugHOsaPIS as }ze]EU LY poy yum" podsy "earnqna n eynpzen afusfoysod vu nfnzexin fox] (o8nad auusea) ,.orUpoY uu nfeyseu ‘e[ngna fegipes oueisou epey ‘eundsy pods) nuguap n suswold ns ouezeyrd gi-9pys BU e ‘eureUeIs WIZE ws ease{qoIUOPo 1D9znpord ns Tuezeyd g7-g THs BN “enna degpes suaword op oaaop aftu snjnuns pfu oye unso ‘efods Soysuyuep-oupayd op nansoxd eise|qonuopo 1eznporg “(21-8 } 91-8 27!Is) NUNuap n e{nqn? YPjsuNUep YrUyeURUIa? DUeIT ayuear euavoua PUPS nguaryzerey {ods psuuep-oupas ‘aurgiaed auaf|qnzeu UNSC "PxEIVOF upenpjo TE Tupez|our Tpelfeu ns ap3 ‘eo1z109, nJapazd n euage/Beu af isouafyqnzeN “91-9 } CIB aunjys eu Pjsdoysonju 1pia as ep agour of, -ainaynais amgyyzex eapp) eap [ods 1 a3]22U0% BALD od og ‘auigiaod af aualyqnzeu ‘fods psunuap-oupas eatzeu as oy ‘eunuap 1 1pay8 fodg fOdS INSNILNIG-ONGI19 “edad eluapeigo oljop oxngasds soy, /wouyuap (wiviusindsuod 3199p eysuyUap oADlunds| 1. alniztjo4s1.pj 25 ISOURs} DySUiIUEP “oIsD|qOIUOP: >PignOZ juriou | poyauod o /(piny) 1sduR2|;0r/suljuEp. PIs0j S70}0U 85 DuIngny WIYsUYUEP n ‘DUIIISU|O}S auly)o : ‘Paiiodau ezojou as sloy oyso|qouopo 13ws nysI}}o9-8A0zOz Scanned with CamScanner i ahaa ‘ 4PootavuE 8 DENTIN, 1717 sq 8-20 Lokalizacija i razli- el lentinskih tubula na fay gledno-dentinskog spoja w i pulpe (C) i odnos izmedu bua u predelu dna kaviteta ip iD) i puta Sirenja karijesa jeoz dentin. Moze da se upo- edi veligina tubula na grani © Sntina sa pulpom (C} i tubula v E predelu dna kaviteta (Bi D) i na rivou gledno-dentinskog spoia peiusulant [A]. Reparativni dentin se depo- dentin, nuje ispod karijesa koji se Siri kroz dentin. (Modifikovano pre- ma Avery J.K.: Oral development ond histology, ed 3, Stuttgart, 2002, Thieme Medical.) je i povrsina dentina pet puta manja (slika 8-20). Tubuli su konignog oblika i poveéavaju per- meabilnost dentina od zidova ili poda kaviteta prema pulpi. Grananje tubula takode poveéava permeabilnost dentina. Nagrizanje kaviteta u dentinu dovodi do poveéanja pretnika tubula, zato Sto je peritubularni dentin vige mineralizovan od intertubularnog dentina. Pulpu titi osmotski pritisak, koji je visi od pritiska u oblasti gledno-dentinskog spoja. Visok pritisak znaéi dase fluid konstantno izbacuje iz pulpe. Kada se neki dentinski tubuli preseku, mala kolitin. Guida pojavijuje se na presetenoj povrSini preparisanog kaviteta. U suprotnom praveu Icetanja dentinskog fluida kreéu se bakterije i njihovi produkti dui dentinskih tubula prem: pulpi, Nestanak produzetaka odontoblasta, kojim nastaju mrtvi hodnici u dentinu, poveéaw: permeabilnost dentina. Iz navedenih razloga, permeabilnost mora posebno da se ima u vid bri &éenju preparisanog kaviteta i postavijanju lajnera, da bi se smanjilo mikrocurenje, Na slici 8-20, 2asenéeni deo dentina zahvaéenog karijesom pokazuje da bakterije pronalaze. naj keaéi put du dentinskih tubula do pulpe. Na slici se takode vidi da je u praveu preparisario; keviteta stvoren reparativni dentin. z U toku preparacije kaviteta stvara se razmazni sloj na podu i zidovima kaviteta koji Peino zatvara dentinske tubule. Razmazni sloj se sastoji od sitnih Eestica dentinskog debi ‘oje nastaju preparacijom kaviteta. Te Cestice ulaze u tubule na isetenoj povrSini preparisandgg: Wviteta, Efikasnost zatvaranja tubula zavisi od-velitine tubula i isetenih estica dentina.”-. REPARATIVNI PROCES Dentin se stvara tokom Eitavog Zivota. Patolo8ki cinioct (karijes, atricija, abrazija) i preparaci jakaviteta prouzrokuju promene u dentinu. One se ispoljavaju kao degeneracija odontoblast Svaranje ,mnrtvih hodnika", kaleifikacija tubula koja dovodi do skleroze i stvaranje tercijamog Scanned with CamScanner| Slika 8-21 Tanak presek dva donja mola- fra sa zlatnim krunama. Pulpa prvog molara deluje normalno, bez znakova stvaranja skle- rotignog dentina i mrivih hodnika. (reparativnog) dentina. Stiraulacija odontoblasta dovodi do pojaane dentinogeneze u oblasti koja se nalazi ispod patoloske promene. Ako je stimulans blag da odontoblasti mogu da pre- tive, stvara se novi (reparativni) dentin. Veruje se da je to za8titni mehanizam pulpe kojim se uva njena vitalnost. U sluéaju degeneracije ili snirti odontoblasta, situacija je drugadija, Na- staju ,mrtvi hodnici", moe da dode do skleroze dentina, a u pulpi se dalje formira reparativni dentin. U tom sluéaju, pulpa je ponovo zaétiena, jer su zatvoreni tubuli koji se nalaze ispod mesta traume (slike 8-19 i 8-20). Uz odgovarajuéu zastitu, pulpa moze da ofuva vitalnost. Ako se spreéi mikrocurenje, onda ne nastaju ,mrtvi hodnici" i skleroza dentina. Takav primer pri- kazan je na slici 8-21, na kojoj se vidi pulpa prvog donjeg molara ispod ve8taéke krune. Pulpa drugog molara se ne vidi, jer kruna nije presegena po sredini. Ovaj neobitan presek prikazuje donje zube i potpornu alveolarnu kost. KLINICKI ZNACAJ ine BBPA. Primer iz klinicke prokse Scanned with CamScannerlal 8, Sta je sklerotigni dentin j g 9. Sta je sekundarni dentin j 10. Sta je interglobulorni dent nim tkivom? \de se najéeiée nalazi? kada se stvara? in i kako se stvara? Preporuéena literatura Bleicher F, et al: New genes involved in odontoblast differentiation, Adv Dent Res 15:30-33, 2001. ® Boskey A.: The role of extracellular matrix in dentin mineralization, Crit Rev Oral Biol Med 2:369-388, E1991. © Holland G.R.: The odontoblast process: form and function, J Den Res 64:499-514, 1984, B Linde A.: Structure and calcification of dentin. In Bonucei E., editor: Calcification in biological systems, cess, pp 269-311 ses Raton, FL, 1992, CRG Pees wp 26 sitivity, Pro Firm Dent Soe 88($1):31-38, 1992. Prshley D.H.: Dentin permeability and dentin se Le an, = Pashley D.H.: Smear layer: overview of structure and function, 1992. ; ‘ob E Priam F, et al: New cellular models for tracking the odon : 26:331, 1984. 277, 2005. cesses branches, Arch Oral Biol + ‘ The odontoblast pro J Endocrinol 66:40, 1980. ; Yamamoto T,, et al: The 182(2):185-190, 2000. last phenotype, Arch Oral Biol 50(2):271- Scanned with CamScanner