1.1.2.

Bảo hiểm xã hội

Từ góc độ pháp luật: BHXH là một chế định bảo vệ người lao động sử dụng nguồn đóng
góp của mình, đóng góp của người sử dụng lao động (nếu có) và được sự tài trợ, bảo hộ
của Nhà nước nhằm trợ cấp vật chất cho người lao động được bảo hiểm và gia đình họ
trong trường hợp bị giảm hoặc mất thu nhập bình thường do ốm đau, tai nạn lao động
hoặc hết tuổi lao động theo qui định của pháp luật hoặc người lao động bị chết.

Dưới góc độ tài chính: BHXH là quá trình san sẽ rủi ro và tài chính giữa những người
tham gia BHXH theo qui định của pháp luật.

Theo Luật BHXH Việt nam năm 2006 (có hiệu lực từ ngày 01- 01-2007): BHXH là sự
đảm bảo thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của người lao động khi họ bị giảm hoặc
mất thu nhập do ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, thất nghiệp, hết
tuổi lao động hoặc chết, trên cơ sở đồng vào quỹ BHXH,

Trên cơ sở tìm hiểu các khái niệm, quan điểm cũng như các cách tiếp cận khác nhau về
BHXH, khái niệm BHXH được hiểu tổng quát như sau: BHXH là sự đảm bảo hay thế
hoặc bù đắp một phần thu nhập đối với người lao động khi họ gặp phải những biến cố
làm giảm hoặc mất khả năng lao động hoặc bị mất việc làm, bằng cách hình thành và sử
dụng một quỹ tài chính tập trung do sự đóng góp của các bên tham gia BHXH, nhằm góp
phần đảm bảo an toàn đời sống của người lao động và gia đình họ, góp phần đảm bảo an
toàn xã hội.

1.1.3. Chính sách bảo hiểm xã hội

Tác giả Hồ Tấn Tiên đã đưa ra khái niệm về chính sách BHXH như sau: Chính sách
BHXH là những quy định chung rất khái quát của Nhà nước về mục tiêu, phạm vi, đối
tượng, nội dung chính sách, các mối quan hệ và những giải pháp lớn về BHXH để đạt
được mục tiêu chung đề ra.

Thông qua tổng hợp quan điểm, khái niệm về thuật ngữ chính sách và bảo hiểm xã
hội , khái niệm về chính sách BHXH như sau: Chính sách BHXH là hệ thống các quy
định, quyết định, định hướng, cách thức thực hiện nhằm đảm bảo thay thế hoặc bù đắp
một phần thu nhập của người lao động trong các trường hợp mất hoặc giảm thu nhập
(do: ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, tuổi già và chết); hỗ trợ và
chăm sóc y tế nhằm ổn định đời sống cho người lao động và đảm bảo an sinh xã hội.

Chính sách BHXH có thể được thể hiện dưới nhiều hình thức (các văn bản pháp
luật, trong Hiến pháp, kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội của Nhà nước…) nên chính
sách BHXH sẽ không thể thực hiện chuẩn xác và có hệ thống nếu không thông qua các
chế độ BHXH cụ thể. Chính sách BHXH tốt sẽ đóng góp vai trò tích cực cho sự ổn định
kinh tế - xã hội, mang đến trạng thái an toàn về tinh thần, giảm bớt sự âu lo trước rủi ro,
bất trắc cho người được bảo hiểm; giảm sức ép đối với hệ thống phúc lợi xã hội.

1.2. Bản chất bảo hiểm xã hội

BHXH ra đời, tồn tại và phát triển là một tất yếu khách quan ùng với sự phát triển
của xã hội loài người, bản chất của BHXH Học thể hiện ở những nội dung chủ yếu sau:

 BHXH là nhu cầu khách quan, đa dạng và phức tạp của xã hội, nhất là trong xã hội
mà sản xuất hàng hoá hoạt động theo cơ hế thị trường, mối quan hệ thuê mướn lao
động phát triển đến một xức độ nhất định. Kinh tế càng phát triển thì BHXH càng
đa dạng và hoàn thiện. Vì thế có thể nói kinh tế là nền tảng của BHXH hay BHXH
không vượt quá trạng thái kinh tế của mỗi nước.
 Mối quan hệ giữa các bên trong BHXH phát sinh trên cơ sở quan hệ lao động và
diễn ra giữa 3 bên: Bên tham gia BHXH, bên BHXH và bên được BHXH. Bên
tham gia BHXH có thể chỉ là người lao động hoặc cả người lao động và người sử
dụng lao động. Bên BHXH (bên nhận nhiệm vụ BHXH) thông thường là cơ quan
chuyên trách do Nhà nước lập ra và bảo trợ. Bên được BHXH là người lao động
và gia đình họ khi có đủ các điều kiện ràng buộc cần thiết.
 Những biến cố làm giảm hoặc mất khả năng lao động, mất việc làm trong BHXH
có thể là những rủi ro ngẫu nhiên trái với ý muốn chủ quan của con người như: ốm
đau, tai nạn lao động bệnh nghề nghiệp... Hoặc cũng có thể là những trường hợp
xảy ra không hoàn toàn ngẫu nhiên như: Tuổi già, thai sản v.v... Đồng thời những
biến cố đó có thể diễn ra cả trong và ngoài quá trình lao động.
 Phần thu nhập của người lao động bị giảm hoặc mất đi khi gặp phải những biến
cố, rủi ro sẽ được bù đắp hoặc thay thế từ một nguồn quỹ tiền tệ tập trung được tồn
tích lại. Nguồn quỹ này do bên tham gia BHXH đóng góp là chủ yếu, ngoài ra còn
được sự hỗ trợ từ phía Nhà nước.
 Mục tiêu của BHXH là nhằm thảo mãn những nhu cầu thiết yếu của người lao
động trong trường hợp bị giảm hoặc mất thu nhập, mất việc làm. Mục tiêu này đã
được ILO cụ thể hoá như sau.
 Đền bù cho người lao động những khoản thu nhập bị mất để đảm bảo nhu cầu
sinh sống thiết yếu của họ.
 Chăm sóc sức khoẻ và chống bệnh tật.
 Xây dựng điều kiện sống đáp ứng các nhu cầu của dân cư và các nhu cầu đặc
biệt của người già, người tàn tật và trẻ em.